శ్రీగణేశాయ నమ ఓం నమ: శివాయ శ్రీ సీతారామ: శ్రీమాత్రే నమ:

నా తల్లిదండ్రులు
కీ.శే. బాలసుబ్రహ్మణ్యం-మీనాక్షి గార్ి ఆశీసుులతో
 సుందర్కండ ప్రధమ సర్గము
హ్నుమ సముద్ర లంఘనము - మైనాకునితో స్నేహ్ము - సుర్సను జయంచుట - సంహికను వధంచుట -
లంకనగర్మునకు చేరుట
ततो रावणनीतायााः सीतायााः शत्रुकशशनाः తతో రావణ్ నీతాయా: - సీతాయా: శత్రుకర్శనః
इयेष पदमन्वेष्ुुं चारणाचररते पथि ఇయేష పదమన్వేష్టం - చార్ణ్ చరితే పథి:
తత: = ఆ తరువాత; రావణ్ నీతియా: = రావణుడి చేత అపహ్రించబడిన ; సీతయా: = సీతామాత ; శత్రుకర్శనః
= శత్రువినాశకుడగు (హ్నుమ); ఇయేష పదం = ఎగురుటకు నిశచయంచెను ; అన్వేష్టం = శోధంచడానికి; చార్ణ్
చరితే = చార్ణులు నడిచే; పథి = గగన పధమున;
జంబవంతుడు ప్రేరేపంచి ప్రబోధంచిన పదప, శత్రువినాశకుడగు మారుతి, రావణుడు అపహ్రించిన సీతామాత
జడ ఎర్గుటకై చార్ణులు తిరిగే గగన పధమున ఎగురుటకు నిశచయంచెను - 1.1

दु ष्करुं थनष्प्रथत द्वन्द्द्वुं थचकीषशन् कमश वानराः దుషకర్ం నిష్ప్రతి దేందేం - చికీర్షన్ కర్మ వానర్ః
समुदग्र थशरोग्रीवो गवाुं पथतररवाबभौ సముదగ్ర శిరోగ్రీవో - గవాంపతి: ఇవా బభౌ
దుషకర్ం = అసాధయం; నిష్ప్రతి దేందేం = ఏ అడడంకులు లేకుండా; చికీర్షన్ = నిరిేఘేముగా చేయనంచి; కర్మ =
పని; వానర్ః = హ్నుమ; సముదగ్ర శిరోగ్రీవ: = ఎత్తైన తల మరియు మెడతో; గవాం పతి: ఇవ = ఆంబోతువలె;
బభౌ = ప్రకశించింది;
ఇతరులకు దుషకర్మగు సాగర్ లంఘనమును తాను నిరిేఘేముగా చేయనంచి శిర్మును కంఠమును
నికికంచెను. అతడప్ప్డు చకకని ఆంబోతువలె శోభంచెను – 1.2

अि वैडूयशवणेषु शाद्वलेषु महाबलाः అథ వైడూర్య వరేేష్ - శాదేలేష్ మహాబలః

धीराः सथललकल्पेषु थवच्चार यिासुखम् ధీర్ః సల్లల కలే్ష్ - విచచార్ యథా సుఖమ్
అధ: = ఆ తరువాత; వైడూర్య వరేేష్ = (పచచ) వైఢూర్య వర్ేము కల్లగినట్టటయు; శాదేలేష్ = పచిచకపై; మహాబలః
= మహా బలవంతుడు; ధీర్ః = ధైర్యంగలవాడు; సల్లల కలే్ష్ = నీట్ట సదృశములు అయనట్టట; విచచార్ =
త్లుసుకోవడం; యథా సుఖం = సులభంగా;
శకిైవంతుడు, మహాబలవంతుడు, ధీరుడు అయన హ్నుమంతుడు వైఢూర్య వర్ేము కల్లగినట్టటయు, నీట్ట
సదృశములు అయనట్టట పచిచక బయళ్ళందు సుఖముగా విహ్రించెను - 1.3

थद्वजान् थवत्रासयन् धीमानुरसा पादपान् हरन् దిేజన్ విత్రాసయన్ ధీమాన్ - ఉర్సా పాదపాన్ హ్ర్న్
मृगाुं श्च सुबहूथिघ्नन् प्रवृद्ध इव केसरी మృగాంశచ సుబహూన్ నిఘేన్ - ప్రవృదధ ఇవ కేసరీ
దిేజన్ విత్రాసయన్ = పక్షులను భయపడి; ధీమాన్ = త్ల్లవైన (హ్నుమ); ఉర్సా = అతని రొముమ ద్వేరా;
పాదపాన్ = చెట్లి; హ్ర్న్ = నాశనం; మృగాంశచ = జంతువులు కూడా; సుబహూన్ = చాలా; నిఘేన్ =
చనిపోయెను; ప్రవృదధ కేసరీ ఇవ = హ్నుమంతుడు కొదమ సంహ్మువలె ప్రకశించుచు;
ధీమంతుడైన హ్నుమంతుడు కొదమ సంహ్మువలె ప్రకశించుచు సంచరించుటవలన ఆయన వక్షసథల తాకిడికి
చాలా వృక్షాలు న్వలకూలెను వాట్టపైవునే పక్షులు మృగాలు భయపడి చనిపోయెను – 1.4

नीललोथहत माथिष्ठ पत्रवणणाः थसताथसतैाः నీలలోహిత మాంజిషఠ - పత్రవరతేః సతాసతః

स्वभाव थवथहतैथश्चत्रै धाश तुथभाः समलुंकृतम् సేభావ విహితః చిత్రః - ధాతుభః సమలంకృతమ్
నీలలోహిత మాంజిషఠ పత్రవరతేః = నీలం,ఎరుప్ప,పసుప్ప,ఆకుపచచ; సతాసతః = నలుప్ప మరియు త్లుప్ప; సేభావ
విహితః చిత్రః = సహ్జంగా ఏర్్డిన; ధాతుభః = ఖనిజ శిలలు; సమలంకృతమ్ = అలంకరించబడింది;
నలుప్ప, ఎరుప్ప, పసుప్పపచచ, ఆకుపచచ వనేలు, త్లుప్ప నలుప్ప వనేలు కల్లగి, చిత్రములైనట్టట మరియు సేభావ
సదధములైనట్టట వివిధ మణి శిలాధాతువులచే అలంకరింపబడి ఉండెను ఆ మహంద్ర పర్ేతము – 1.5

कामरूथपथभराथवष्टम अभीक्ष्णुं सपररच्छदै ाः కమరూపభరావిషటం - అభీక్షణం సపరిచఛదః

यक्षथकिरगन्धवण दे वक्ल्ल्पैश्च पिगैाः యక్ష కినేర్ గనధరతే: - దేవకలెత్శచ పనేగః
కమరూపభః = కమరూప్పలగు; ఆవిషటం = నిండినద; అభీక్షణం = విసైృతంగా; సపరిచిచదః = వారి
కుట్లంబములతో కల్లస; యక్ష కినేర్ గనధరతే: = యక్షకినేర్ గంధరుేల చేతను; దేవకలెత్శచ పనేగః = మరియు
దేవతులుయలగు సరా్లు
కమరూప్పలగు యక్షకినేర్ గంధరుేల చేతను దేవతులుయలగు సరా్లు చేతను , వారి కుట్లంబములతో కల్లస
నిండినద వెలయుచుండెను ఆ మహంద్ర పర్ేతము – 1.6

स तस्य थगररवयशस्य तले नागवरायुते స తసయ గిరివర్యసయ - తలే నాగ వరాయుతే

थतष्ठन् कथपवरस्तत्र ह्रदे नाग इवाबभौ తిషఠన్ కపవర్ః తత్ర - హ్రదే నాగ ఇవా బభౌ
తసయ గిరివర్యసయ తలే = ఆ పర్ేతం మీద; నాగ వరాయుతే = గజంద్రముల మధయమున; తిషఠన్ = నిలచుచు; సః
కపవర్ః = ఆ కపంద్రుడు; తత్ర = అకకడ; హ్రదే = ఒక సర్సుులో; నాగ ఇవా = మదగజమువలె; బభౌ =
ప్రకశించెను;
కపంద్రుడు ఆ గిరీంద్రతలమున వేలకొలది గజంద్రముల మధయమున నిలచుచు, సర్సుునందల్ల మదగజమువలె
ప్రకశించెను - 1.7

स सूयाश य महे न्द्राय पवनाय स्वयुंभुवे స సూరాయయ మహంద్రాయ - పవనాయ సేయంభువే

भूतेभ्यश्चािथलुं कृत्वा चकार गमने मथतम् భూతేభయశచ అంజల్లం కృతాే - చకర్ గమన్వ మతిమ్
సః = హ్నుమ; సూరాయయ = సూర్య భగవానుడు; మహంద్రాయ = మహంద్రుడు/ఇంద్రుడు; పవనాయ =
వాయుదేవుడు; సేయంభువే = బ్రహ్మదేవుడు; భూతేభయశచ = పంచ భూతాలకు; అంజల్లం కృతాే = అర్చేతులు
మోడిచ వందనం చేస; చకర్ గమన్వ మతిమ్ = తన మనసుున పోవనంచెను
హ్నుమమంతుడు సూరుయనకు, మహంద్రునకు, వాయువునకు, బ్రహ్మకును, పంచ భూతములకు అంజల్ల
ఘట్టంచి తన మనసుున పోవనంచెను – 1.8
अिथलुं प्राङ्मुखाः कृत्वा पवनायात्म योनयो అంజల్లం ప్రాఙ్మమఖః కృతాే - పవనాయాతమ యోనయో
ततो थह ववृधे गन्ुुं दथक्षणो दथक्षणाुं थदश्म् తతోహి వవృధే గనుైం - దక్షిణో దక్షిణం దిశమ్
అంజల్లం = అంజల్ల ఘట్టంచి ; ప్రాఙ్మమఖః = తూరు్ముఖముగా తిరిగి; కృతాే = వందనం చేస; పవనాయ =
వాయుదేవునకు; ఆతమ యోనయో = తనకి ప్రాణ్ం పోసన; తతో హి వవృధే = ఆ తరువాత శరీర్మును పంచెను;
గనుైం = వెళ్ళద్వనికి; దక్షిణో దక్షిణం దిశమ్ = దక్షిన దిశకు
నిప్పణుడగు మారుతి తూరు్ముఖముగా తిరిగి తనకి ప్రాణ్ం పోసన జనకుడైన వాయుదేవునకు అంజల్ల
ఘట్టంచి దక్షిణ్దిశ కేగుటకై శరీర్మును పంచెను – 1. 9

प्लवङ्गप्रवरै र्दश ष्टाः प्लवने कृतथनश्चयाः పివంగ ప్రవరైర్ దృషటః - పివన్వ కృతనిశచయః
ववृधे रामवृद्ध्यिशम् समुद्र इव पवशसु వవృధే రామవృదధయర్థం - సముద్ర ఇవ పర్ేసు
పివంగ ప్రవరైర్ = వానర్వీరులు తనని; దృషటః = చూచుచుండ; పివన్వ = ఎగర్టానికి; కృతనిశచయః =
కృతనిశచయుడై; వవృధే = పర్గడం; రామవృదధయర్థం = రాముని వృదిధ కొర్కు; సముద్ర ఇవ = మహాసముద్రం వలె;
పర్ేసు = ప్పనేమి రోజులలో వృదిిపందు
వానర్వీరులు తనని చూచుచుండ, లబ్ధధని లంఘంప నిశచయంచినవాడై, హ్నుమ, శ్రీరాముని వృదిధని కోరుచు
ప్పనేమి రోజులలో వృదిిపంది/పంగు సముద్రునివలె పరిగెను - 1.10

थनष्प्रमाणशरीराः सन् थललङ्घथयषुरणशवम् నిష్ప్రమాణ్ శరీర్ః సన్ - ల్లలంఘ యష్ర్ర్ేవమ్

बाहुभ्याुं पीडयामास चरणाभ्याुं च पवशतम् బాహుభాయం పడయామాస - చర్ణభాయం చ పర్ేతమ్
నిష్ప్రమాణ్ శరీర్ః = కొలదియే లేనట్లి శరీర్మును పంచి; సన్ = ఆ శరీర్ముతో; ల్లలంఘ యష్ః = లంఘంప
కోరినవడై; అర్ేవమ్ = సముద్రము; బాహుభాయం = చేతులు; పడయామాస = నొకికనప్ప్డు/ అదిమెను;
చర్ణభాయం చ = మరియు కళ్ళళ; పర్ేతమ్ = పర్ేతం;
కొలదియే లేనట్లి శరీర్మును పంచి, జలనిధని లంఘంప కోరినవడై అతడు కర్చర్ణ్ములచే ఆ పర్ేతమును
అదిమెను – 1.11

स चचालाचलश्चाथप मुहूतं कथपपीथडताः స చచాల అచలశాచప - ముహూర్ైం కప పడితః

तरूणाुं पुष्पिताग्राणाुं सवं पुिमशातयत् తరూణం ప్పష్ప్తాగ్రాణం - సర్ేం ప్పష్ంశాతయత్
చచాల= సంచల్లంచెను; సః అచలశాచప = ఆ పర్ేతం కూడా; ముహూర్ైం = ఆ క్షణ్మున; కప పడితః= హ్నుమచే
బాధంపబడడ; తరూణం = చెట్లి; ప్పష్ప్తాగ్రాణం = ప్పష్ప్ంచిన వృక్షముల; సర్ేం = అంతటా; ప్పష్ంశ =
ప్పష్ములినిేయు; అతయత్ = కిందపడినవి/ క్రందికి వ్రాల్లనవి
అచలమైన ఆ పర్ేతము మారుతిచే పడితమై ముహూర్ైకలమున సంచల్లంచెను. ప్పష్ప్ంచిన వృక్షముల
ప్పష్ములినిేయు అప్పడు క్రందికి వ్రాల్లనవి – 1.12
तेन पादपमुक्तेन पुिौघेन सु गष्पन्धना తేన పాదపముకేైన - ప్పష్ప్ఘేన సుగనిధనా
सवशताः सुंवृताः शैलो बभौ पुिमयो यिा సర్ేతః సంవృతః శైలో - బభౌ ప్పష్మయో యథా
తేన పాదప= ఆ చెట్లినుండి ; ముకేైన = వ్రాల్ల (విడిపోయ); సుగనిధనా = సుగంధము కల్లగిన; ప్పష్ప్ఘేన = ఆ
ప్పష్రాశిచే; సర్ేతః = అంతటా; శైలో = ఆ మహంద్రగిరి; సంవృతః = చుట్టటరా కప్బడినద; ప్పష్మయో =
ప్పష్ప్మయం; యథా = వలె; బభౌ= ప్రకశించింది;
తర్ములనుండి వ్రాల్ల సుగంధము కల్లగిన ఆ ప్పష్రాశిచే చుట్టటరా కప్బడినద ఆ మహంద్రగిరి
ప్పష్పర్ేతమువలె అగుపంచెను – 1.13

तेन चोत्तमवीयेण पीड्यमानाः स पवशताः తేన చోతైమ వీరేయణ్ - పడయమానః స పర్ేతః

सथललुं सुंप्रसुस्राव मदुं मत्त इव थद्वपाः సల్లలం సంప్రసుస్రావ - మదం మతై ఇవ దిేపః
తేన చ ఉతైమ వీరేయణ్ = గొప్ బలము గల మారుతిచే ; పడయమానః = పడింపబడిన; సః పర్ేతః = ఆ పర్ేతం;
సల్లలం = నీరు; సంప్రసుస్రావ = జలధార్లను స్రవింపజసెను; మదం = మదజలధార్లను; మతై దిేపః =
మదగజం/ఏనుగు;
గొప్ బలము గల మారుతిచే పడింపబడిన ఆ పర్ేతము మతైమాతంగము మదజలధార్లను స్రవింపజసనట్లి ,
ఆ పర్ేత ధార్లు అధకముగా జలధార్లను స్రవింపజసెను – 1.14

पीड्यमानस्तु बथलना महे न्द्रस्तेन पवशताः పడయమానసుై బల్లనా - మహంద్రస్నైన పర్ేతః

रीतीथनशवशतशयामास काञ्चनािनराजतीाः రీతః నిర్ేర్ైయామాస - కంచనా జనరాజతః
పడయమానసుై = పడింపబడినద; బల్లనా = బలసంపనుేడగు హ్నుమంతుని భార్ముచే; మహంద్రస్నైన పర్ేతః =
మహంద్ర పర్ేతం పైన; రీతః = పగిల్లన రేఖలు/పగుళ్ళళ; నిర్ేర్ైయామాస = పగిల్లన రాళ్ళళ కనిపంచాయ; కంచనా
జన రాజతః= బంగార్ం, వెండి మరియు నీలప్ప ర్కమైన;
బలసంపనుేడగు హ్నుమంతుని భార్ముచే పడింపబడినద ఆ గిరీంద్రమునందల్ల బంగారు రాళ్ళళ, నీలములు,
వెండిరాళ్ళళ పగిల్ల, వాట్ట రేఖలములు మెరిసెను - 1.15

मुमोच च थशलााः शैलो थवशालााः समनाः थशलााः ముమోచ చ శిలాః శైలో - విశాలాః సమనః శిలాః
मध्यमेनाथचशषा जुष्टो धूमराजीररवानलाः మధయమేనారిచష్ప జుష్టట – ధూమ రాజీరివానలః
ముమోచ చ = కూడా విడుదలైంది; శిలాః శైలో = పర్ేత శిఖరాలు/రాళ్ళళ; విశాలాః = విసాైర్మైన; సమనః శిలాః
= గంధకం రాళ్ళతో; మధయమేన= మధయలో; అరిచష్ప జుషట: = జేలతో కూడిన; ధూమరాజీరివ = పగపంకుైలు
వెలువడినట్లి; అనల = అగిే నుండి ;
సపాైరుచల (అగిేదేవుని) మధయలో ధూమ్రవర్ే అను జేలతో కూడిన అగిేనుండి పగపంకుైలు వెలువడినట్లి,
ఆంజన్వయునిచే పడింపబడిన ఆ కొండనుండి మణిగరిితములైన మహాశిలలు బయటపడెను – 1.16
थगररणा पीड्यमानेन पीड्यमानाथन सवशशाः గిరిణ పడయమాన్వన - పడయమానాని సర్ేశః
गुहाथवष्टाथन भूताथन थवनेदुथवशकृतैाः स्वरै ाः గుహావిష్పటని భూతాని - విన్వదు: వికృతః సేరైః
గిరిణ = పర్ేతం; పడయమానాని = పడింపపడగా; పడయమాన్వన = హ్నుమాచే బాధంపబడిన; సర్ేశః = అనిే
వైప్పలా; భూతాని = జీవులు; గుహావిష్పటని = గుహ్లలో నివససుైనే; విన్వధు: = బాధనొంది విలపంచినవి; వికృతః
= వికృతముగా ; సేరైః = ఆక్రందనలు.
హ్నుమాచే ఆ పర్ేతము పడింపపడగా, అందల్ల గుహ్లో నివససుైనే జీవులు బాధనొంది వికృతముగా
ధేనులతో విలపంచినవి – 1.17

स महासत्त्व सुंनादाः शैलपीडा थनथमत्तजाः స మహాసతైవ సనాేదః - శైలపడా నిమితైజః

पृथिवी ुं पूरयामास थदशश्चोपवनाथन च పృథివీం పూర్యామాస - దిశశచ ఉపవనాని చ
సః = ఆ; మహాసతైవ సనాేదః = జీవులు ఆక్రందన ధేని; శైలపడా నిమితైజః = మహంద్రపర్ేత పడనవలన
వెడల్లన; పృథివీం = భూమి; పూర్యామాస = నిండెను; దిశ = అనిే దికుకలా; ఉపవనాని చ= అడవులు, ఉద్వయన
ములందును
మహంద్రపర్ేత పడనవలన వెడల్లన జీవులు ఆక్రందన ధేని భూమియంతయూ నిండెను, దికుకలందు,
ఉద్వయనములందును వాయపంచెను –1.18

थशरोथभाः पृिुथभाः सपाश व्यक्त स्वष्पस्तक लक्षणैाः శిరోభః పృథుభః సరా్ - వయకై సేసైక లక్షణః
वमन्ाः पावकुं घोरुं ददुं शु दश शनैाः थशलााः వమనైః పావకం ఘోర్ం - దదంశు: దశనః శిలాః
శిరోభః పృథుభః = పది తలలతో; సరా్: = పాములు; వయకై సేసైక లక్షణః = స్షటమైన సేసైక చిహ్ేములతో;
వమనైః = బయటపడి; ఘోర్ పావకం = భయంకర్ జేలలు; దదంశు: = గాఢముగా కర్చినవి; దశన: = వారి
కోర్లతో ; శిలాః = శిలలు;
సేస్త్రిక చిహ్ేములను వయకైమొనరుచనట్టట పది పడగలచే నిప్ప్ గ్రకుకచు, సర్్ములు కోర్లతో బయటపడి శిలలను
గాఢముగా కర్చినవి – 1.19

तास्तदा सथवषैदशष्टााः कुथपतै स्तैमशहाथशलााः తాసైద్వ సవిషై: దష్పటః - కుపతః తః మహా శిలాః
जज्ज्वलुाः पावकोद्दीप्ता थबथभदु श्च सहस्रधा జజేలుః పావకోద్దిపాై - బ్ధభదుశచ సహ్స్రధా
తద్వ = అప్ప్డు; సవిషై: = విషంతో; దష్పట: = కర్వబడి; కుపతః = కోపంతో; తః = ఆ (పాములు) ద్వేరా; తాః
మహాశిలాః = ఆ గొప్ శిలలు; జజేలుః = మండినవి ; పావకోద్దిపాై = అగిేచే ర్గులుకొని; బ్ధభదుశచ = పగిల్ల;
సహ్స్రధా = వెయయ ముకకలుగా
కోపంచిన విషసర్్ములచే కరువబడిన ఆ శిలలు అగిేచే ప్రొతుహింపబడి ర్గులుకొని మండినవి, వేయ
తునికలుగా భనేములైనవి – 1.20
याथन चौषधजालाथन तष्पिन् जाताथन पवशते యాని చౌషధ జలాని - తసమన్ జతాని పర్ేతే
थवषघ्नान्यथप नागानाुं न शेकुाः शथमतुुं थवषम् విషఘ్నేనయప నాగానాం - న శేకుః శమితుం విషమ్
యాని ఔషధ జలాని = ఏ ఔషధ మూల్లకలు; జతాని = ప్పట్టటన; తసమన్ పర్ేతే = ఆ కొండ యందు; విషఘ్నేనయప
= విష్పనిే నాశనం; నాగానాం = పాముల యొకక; న శేకుః = సామర్థయం లేదు; శమితుం = పోగొటటగల/నశింపగల;
విషం = విషం;
ఆ కొండ యందు ప్పట్టటన ఔషధ సమూహ్ములు విషసంహార్కములు అయెయను, సర్్ముల విషమును ఆ
ఔషధులు పోగొటట లేకపోయనవి – 1.21

थभद्यतेऽयुं थगररभूशतैररथत मत्त्वा तपष्पस्वनाः భదయతేయం గిరిః భూతః - ఇతి మతాే తపసేనః
त्रस्ता थवद्याधरास्तिादु त्पेतुाः स्त्रीगणैाः सह త్రసాై విద్వయధరాః తసామత్ - ఉతే్తుః స్త్రీగణః సహ్
భదయత = పగులగొటటబడుచునేదని; ఇయం గిరిః = ఈ పర్ేతం; భూతః = భూతములచే; ఇతి మతాే = అని
తలంచి; తపసేనః = మునులు; త్రసాై = భయపడాడరు; విద్వయధరాః = విధాయధరులు; తసామత్ = ఆ పర్ేతమును;
ఉతే్తుః = వీడి గగనమునకేగిరి; స్త్రీగణః సహ్ = మహిళ్లతో పాట్ల
భూతములచే ఈ గిరి పగులగొటటబడుచునేదని తలంచి మునులు ఆ పర్ేతమును వీడి ఆకశమున కేగిరి.
విధాయధరులు కూడ భీతిల్లి తమ స్త్రీలతో గగనమునకేగిరి – 1.22

पानभूथमगतुं थहत्वा है ममासवभाजनम् పాన భూమి గతం హితాే - హైమమాసవ భాజనమ్

पात्रथण च महाहाश थण करकाुं श्च थहरण्मयान् పాత్రాణి చ మహారాాణి - కర్కంశచ హిర్ణ్మయాన్
పాన భూమి గతం = మదయంశాలలో; హితాే = వదిల్లపట్టటరి; హైమ ఆసవ భాజనమ్ = బంగారు మదయం పాత్రలు;
పాత్రాణి చ = పాత్రలు; మహారాాణి = అమూలయమైన; కర్కంశచ హిర్ణ్మయాన్ = బంగారు కుండీలు;
పాపము వారు భూమియందునే బంగారు మధుపాత్రలను,అమూలయమైన పాత్రలను,గిండివంట్ట పాత్రలను కూడ
భయమున వదిల్లపట్టటరి- 1.23

लेह्यानुच्चावचान् भक्ष्यान् माुं साथन थवथवधाथन च లేహాయన్ ఉచాచవచాన్ భక్షాయన్ - మాంసాని వివిధాని చ
आषशभाथण च चमाश थण खड् गाुं श्च कनकत्सरून् ఆర్షభాణి చ చరామణి - ఖడాగంశచ కనకతురూన్
లేహాయన్ = లేహాయలు; ఉచాచవచాన్ = పది చినే వసుైవులు; భక్షాయన్ మాంసాని = రుచయములైన తినుబండారాలు;
వివిధాని = వివిధ; ఆర్షభాణి = ఎదుిలవి; చరామణి = జంతువుల చరామలు; ఖడాగంశచ = కతుైలు, డాలును;
కనకతురూన్ = బంగార్ప్ప చేతిపట్లట ఉనే కతుైలు
వివిధములైన లేహ్యములను, రుచయములైన తినుబండారాలు, ఎదుిలతో చేయబడిన డాలును, బంగారు పడులు
కల కతుైలను వదిల్లపట్టటరి - 1.24

कृतक्ल्ठगुणााः क्षीबा क्तशमाल्यानुलेपनााः కృత కణ్ఠ గుణః క్షీబా - ర్కై మాలాయనులేపనాః

क्तशक्षााः पुष्कराक्षाश्च गगनुं प्रथतपेथदरे ర్కైక్షాః ప్పషకరాక్షాశచ - గగనం ప్రతిపేదిరే
కృతకణ్ఠగుణః = మెడ చుట్టట కంఠసూత్రములతో; క్షీబా: = తాగిన మతుైలో; ర్కై మాలయ అనులేపనాః = ఎరుప్ప
పూల దండలతో మరియు గంధమును అదిి; ర్కైక్షాః = ఎర్రని కళ్ళతో; ప్పషకరాక్షాశచ = తామర్ కళ్ళళ వంట్ట; గగనం
= ఆకశం; ప్రతిపేదిరే = చేరినవారై;
కంఠసూత్రములను ధరించి, ఎర్రని గంధమును మాలలుగా అలంకరించుకొని మదయపానముచే ఎర్రని కనుేలు
కలవారై వార్ందరునూ ఆకశమును చేరుకొనిరి – 1.25

हारनूपुरकेयूरपाररहायशधरााः ष्पस्त्रयाः హార్ నూప్పర్ కేయూర్ - పారిహార్య ధరాః స్త్రియః

थवष्पितााः सष्पितास्तस्िुराकाशे रमणैाः सह విసమతాః ససమతాః తసుథ: - ఆకశే ర్మణః సహ్
హార్ నూప్పర్ కేయూర్ పారిహార్య ధరాః = నగలు, చేతి గాజులు, కవటాలు, బాహుప్పరులను, కంకణ్ములను
ధరించి; స్త్రియః = మహిళ్లు; విసమతాః = ఆశచర్యంతో; ససమతాః = నవుేతూ ; తసుధ: = నిల్లచి; ఆకశే = ఆకశంలో;
ర్మణః సహ్ = వారి ప్రియమైనవారితో పాట్ల
హార్ములను, అందియలను, బాహుప్పరులను, కంకణ్ములను ధరించిన విద్వయధర్ స్త్రీలు విసమతులై చిరునవుే
నవుేచు తమ భర్ైలతో ఆకశమున పయనించిరి - 1.26

दशशयन्ो महाथवद्याुं थवद्याधरमहषशयाः దర్శయన్తై మహావిద్వయం - విద్వయధర్ మహ్ర్షయః

सथहतास्तस्िुराकाशे वीक्षाञ्चक्रुश्च पवशतम् సహిత: తసుథ: ఆకశే - వీక్షాం చక్రుశచ పర్ేతమ్
దర్శయన్తై = చూప్పచు; మహావిద్వయం = గొప్ విదయను; విద్వయధర్ మహ్ర్షయః = విద్వయధరులు మరియు గొప్
ఋష్లు; సహిత: = ఒక సమూహ్ంలో; తసుథ: = నిల్లచి, చేరి; ఆకశే = ఆకశంలో; వీక్షాం చక్రుశచ = విహ్ంగ
వీక్షణ్ం; పర్ేతం = పర్ేతం.
విద్వయధరులు, మహ్రుషలు తమ గొప్ విదయను చూప్పచు గగనమున ఒకచోట్టకి చేరి ఆ పర్ేతమును
చూచుచుండిరి - 1.27

शुश्रुवुश्चतदा शब्दमृषीणाुं भाथवतात्मनाम् శుశ్రువుశచ తద్వ శబిమ్ - ఋషీణం భావితాతమనామ్

चारणानाुं च थसद्धानाुं ष्पस्ितानाुं थवमलेऽम्बरे చార్ణనాం చ సద్వధనాం- సథతానాం విమలేమబరే
శుశ్రువుశచ = (వారు) వినాేరు; తద్వ = అప్ప్డు; శబిమ్ = పలుకులు; ఋషీణం = మునులయొకక;
భావితాతమనామ్ = ఆతమధాయన నిర్తులగు; చార్ణనాం = చార్ణులయొకక; సద్వధనాం= సదుధల యొకక; సథతానాం
= సధతమై ఉనే; విమలేమబరే = నిర్మలమగు ఆకశమున
నిర్మలమగు ఆకశమున ఆతమధాయన నిర్తులగు మునులయొకక, సదుధల యొకక, చార్ణులయొకక పలుకులు
వారు వినిరి – 1.28

एष पवशतसुंकाशो हनूमान् मारुतात्मजाः ఏష పర్ేత సంకశో - హ్నూమాన్ మారుతాతమజః

थततीषशथत महावेगाः समुद्रुं मकरालयम् తితర్షతి మహావేగ: - సముద్రం మకరాలయమ్
ఏష = ఈ; పర్ేత సంకశ: = ఒక పర్ేత సమానం; హ్నుమాన్ = హ్నుమ; మారుతాతమజః = వాయు కుమారుడు;
తితర్షతి = ద్వటగోరుచునేడు; మహావేగ: = గొప్ వేగంతో; సముద్రం = ఈ సాగర్మును; మకరాలయమ్ =
మకర్ములచే భయంకర్మగు
పర్ేతమువంట్ట మేను కల ఈ వాయునందనుడు మహావేగము కలవడై మకర్ములచే భయంకర్మగు ఈ
సాగర్మును ద్వటగోరుచునేడు -1.29

रामािं वानरािं च थचकीषशन् कमशदुष्करम् రామార్థం వానరార్థం చ - చికీర్షన్ కర్మ దుషకర్మ్

समुद्रस्य परुं पारुं दु ष्प्रापुं प्राप्तुथमच्छथत సముద్రసయ పర్ం పార్ం - దుష్ప్్రపం ప్రాప్పైమిచఛతి
రామార్థం = శ్రీరాముని కోసం; వానరార్థం = వానరులకొర్కు; చికీర్షన్ = సంకల్ల్ంచుచునేడు; కర్మ = పని;
దుషకర్మ్ = ఇతరులకు సాధయము కని; సముద్రసయ పర్ం పార్ం = మహా సముద్ర లంఘనమును ; దుష్ప్్రపం =
దుషకర్ కర్యమును; ప్రాప్పైమ్ ఇచఛతి = లంఘనమును చేయ;
శ్రీరాముని కొర్కు, వానరులకొర్కు ఇతడు దుషకర్ కర్యమును చేయగోరి, ఇతరులకు సాధయముకని సముద్ర
లంఘనమును చేయ సంకల్ల్ంచుచునేడు – 1.30

इथत थवद्याधरााः श्रुत्वा वचस्तेषाुं महात्मनाम् ఇతి విద్వయధరా శ్రుశరతాే - వచస్నైష్పం మహాతమనాం
तमप्रमेयुं दर्दशुाः पवशते वानरषशभम् తమప్రమేయం దదృశు: - పరేేతే వానర్ర్షభం
ఇతి = ఈ; విద్వయధరా = విద్వయధరులు; శ్రుశరతాే = వినాేరు; వచ: = ఈ పలుకులను; తేష్పం మహాతమనాం = ఆ
మహాతుమలు; దదృశు: = చూసారు; పరేేతే = పర్ేతం మీద (నిలబడి); తమ్ అప్రమేయం = ఎవరు సాట్టలేని;
వానర్ర్షభం = మహాకయుడగు హ్నుమని
ఆ మహాతుమలు పల్లకిన ఈ పలుకులను విని విద్వయధరులు మహాకయుడగు హ్నుమంతుని ఆ పర్ేతముపై
చూచిరి – 1.31

दु धुवे च स रोमाथण चकम्पे चाचलोपमाः దుధువే చ స రోమాణి - చకమే్ చ అచలోపమః

ननाद सुमहानादुं सुमहाथनव तोयदाः ననాద సుమహానాదం - సుమహానివ తోయదః
దుధువే చ = విదిలెచను; సః = అతను; రోమాణి = జుట్లటను; చ కమే్చ= అట్ల ఇట్ల ఊగెను; అచలోపమః = ఒక
పర్ేత సమానం; ననాద = మహాధేని; సుమహానాదం = గొప్ గర్జన; సుమహానివ తోయదః = గొప్ మేఘమువలె;
పర్ేతసదృశుడగు ఆ హ్నుమంతుడు తన జుట్లటను విదిలెచను. అట్ల ఇట్ల ఊగెను. గొప్ మేఘమువలె
మహాధేని చేయుచు గరిచంచెను - 1.32

आनुपूव्येण वृत्तुं च लाङ्गूलुं लोमथभथश्चतम् ఆనుపూరేేయణ్ వృతైం చ - లా౦గూలం లోమభశిచతమ్

उत्पथतष्यन् थवथचक्षेप पथक्षराज इवोरगम् ఉత్తిషయన్ విచిక్షేప - పక్షిరాజ ఇవోర్గమ్
ఆనుపూరేేయణ్ వృతైం = (చుట్టటన) ఒక వృతైం పై నుంచి క్రందికి; లా౦గూలం = తోక; లోమభః చితం =
జుట్లటతో/రోమ భరితమైన; ఉత్తిషయన్ = ఎగుర్గోరి; విచిక్షేప = విదిలెచను; పక్షిరాజ:= పక్షుల రాజు (గరుడ); ఇవ
ఉర్గం = ఒక పామువలె;
పైకి ఎగుర్గోరి ఆవుతోకవంట్టదియు, రోమభరితమైన తన వాలమును (తోకను), గరుతమంతుడు పది సర్్మును
విదురుచనట్లి విదిలెచను–1.33

तस्य लाङ्गूलमाथवद्धमात्तवे गस्य पृष्ठताः తసయ లా౦గూలమావిదధమ్ - ఆతైవేగసయ పృషఠతః

दर्दशे गरुडे नेव थह्रयमाणो महोरगाः దదృశే గరుడేన్వవ - హ్రియమాణో మహోర్గః
తసయ ఆతైవేగసయ = మహావేగ సమనిేతుడై; లా౦గూలమ్ = తోక; ఆవిదధమ్ = వంకర్గా; పృషఠతః = తన వెనుక;
దదృశే = కనిపంచింది;గరుడేన = గరుడ ద్వేరా; హ్రియమాణ్ = గొనిపోబడు; మహోర్గః = ఒక గొప్ సర్్ం;
మహావేగ సమనిేతుడగు అతని పృషఠభాగమున వంకర్గా వునే ఆ వాలము గరుడునిచే గొనిపోబడు ఒక గొప్
సర్్మువలె ఉండెను – 1.34

बाहू सुंस्तुंभयामास महापररघसुंथनभौ బాహూ సంసైం భయామాస - మహాపరిఘ సనిేభౌ

ससाद च कथपाः कट्ाुं चरणौ सञ्चुकोच च ససాద చ కపః కటాయం - చర్ణౌ సంచుకోచ చ
బాహూ = అతని చేతులు; సంసైం భయామాస = సైంభంపచేస; మహా పరిఘ సనిేభౌ = ఇనుప గుదియలవంట్ట;
ససాద = బ్ధగియపట్టట; కపః = హ్నుమ; కటాయం = నడుము; చర్ణౌ = పాదములు; సంచుకోచ = ముడుచుకొనను;
పదప హ్నుమంతుడు ఇనుప గుదియలవంట్ట తన బాహువులను సైంభంపచేస, ఊపరి బ్ధగియపట్టట పాదములు
ముడుచుకొనను-1.35

सुंहृत्य च भुजौ श्रीमाुं स्तिैव च थशरोधराम् సంహ్ృతయ చ భుజౌ శ్రీమాన్ - తథైవ చ శిరోధరామ్
तेजाः सत्त्वुं तिा वीयशमाथववेश स वीयशवान् తేజః సతైవం తథా వీర్యమ్ - ఆవివేశ స వీర్యవాన్
సంహ్ృతయ = బ్ధగియబట్టట/ వంగి; సః= ఆ మారుతి ; భుజౌ చ = భుజలు; శ్రీమాన్ = శ్రీమంతుడును; తథైవ చ =
మరియు; శిరోధరామ్ = మెడ; తేజః = శకిై; సతైవం = బలం; తథా = మరియు; వీర్యమ్ = ధైర్యం; ఆవివేశ =
అపార్ముగ సమకూరుచకొనను; వీర్యవాన్ = వీర్యవంతుడు;
శ్రీమంతుడును, వీర్యవంతుడును అయన ఆ మారుతి, భుజములను కంఠమును బ్ధగియబట్టట తేజమును,
సతేమును, వీర్యమును అపార్ముగ సమకూరుచకొనను - 1.36

मागशमालोकयन्द्दूरादू र्ध्वं प्रथणथहतेक्षणाः మార్గమ్ ఆలోకయన్ దూరాత్ - ఊర్ధవమ్ ప్రణిహితేక్షణ్ః

रुरोध हृदये प्राणानाकाशमवलोकयन् రురోధ హ్ృదయే ప్రాణన్ - ఆకశమ్ అవలోకయన్
మార్గమ్ = మార్గం; అవలోకయన్ = దృష్పఠని ప్రసరింపజయుచు; దూరాత్=దూర్ం; ఊర్ధవమ్ ప్రణిహితేక్షణ్ః =
కళ్ళతో పైకి; రురోధ = బ్ధగియబట్టటను; హ్ృదయే =హ్ృదయంలో; ప్రాణన్ = ప్రాణ్వాయువును; ఆకశం = ఆకశం;
ఆలోకయన్ = చూస;
హ్నుమంతుడు సుదూర్ముగా ద్వరిని చూచుచు, ఊర్ధవముగా దృష్పఠని ప్రసరింపజయుచు ఆకశమును
చూచుచు హ్ృదయములో ప్రాణ్వాయువును బ్ధగియబట్టటను – 1.37
पद्भ्ाुं र्दढमवस्िानुं कृत्वा स कथपकुिराः పద్వియం దృఢమవసాథనం - కృతాే స కపకుఞ్జర్ః
थनकुञ्च्य कणौ हनुमान उत्पथतष्यन् महाबलाः నికుంచయ కర్ణే హ్నుమాన్ - ఉత్తిషయన్ మహాబలః
పద్వియం = చర్ణ్ములను; దృఢం= దృఢముగా; అవసాథనం = నిలబడి; కృతాే = చేసెను; సః కపకుఞ్జర్ః = ఆ
కపంద్రుడు; నికుంచయ = సంకోచింప; కర్ణే = చెవులు; హ్నుమాన్ = హ్నుమ; ఉత్తిషయన్ = ఎగిరే ముందర్ ;
మహాబలః = మహాబలుడు;
ఆ కపంద్రుడు చర్ణ్ములను దృఢముగా చేసుకుని రండు చెవులను సంకోచింపచేస మహాబలముతో ఎగుర్
నుండెను – 1.38

वानरान् वानरश्रेष्ठ इदुं वचनमब्रवीत् వానరాన్ వానర్శ్రేషఠ - ఇదం వచనమబ్రవీత్

यिा राघवथनमुशक्ताः शराः श्वसनथवक्रमाः యథా రాఘవ నిరుమకైః - శర్ః శేసన విక్రమః
వానరాన్ = వానరులతో; వానర్శ్రేషఠ= వానర్శ్రేష్టడు; ఇదం వచనం = ఈ పద్వలు; అబ్రవీత్ = మాటాిడెను; యథా
= ఎట్లి ; రాఘవ నిరుమకైః = రాఘవుని నుండి విడిచిన; శర్ః= బాణ్ం ; శేసన విక్రమః= గాల్లకనాే వేగంగా
వెళ్ళతుందో
అతడు అంగద జంబవ వానరులతో ఇట్లి అనను. వాయుపరాక్రమము కల్లగి శ్రీరామునిచే విడువబడిన
బాణ్ము ఎట్లి పోవున్త – 1.39

गच्छे त् तद्वत् गथमष्याथम लङ्ाुं रावणपाथलताम् గచేఛత్ తదేద్ గమిష్పయమి - ల౦క౦ రావణ్ పాల్లతామ్
न थह द्रक्ष्याथम यथद ताुं लङ्ायाुं जनकात्मजाम् న హి ద్రక్షాయమి యది తాం - ల౦కయాం జనకతమజమ్
గచేఛత్ = (శ్రీరామ బాణ్ం) వెళ్ళతుందో; తదేద్ = అదే వేగంతో; గమిష్పయమి = వెళ్తైను; రావణ్ పాల్లతామ్ =
రావణుడు పాల్లంచే; న హి ద్రక్షాయమి = చూడలేకపోయనచో; యది = ఒక వేళ్; ల౦కయాం = లంకలో; తాం
జనకతమజమ్ = జనక కుమారై;
శ్రీరాముని బాణ్ం ఎంతవేగంగా వెళ్ళతుందో , అదే వేగంతో, రావణ్ ర్క్షితమగు లంకకు పోయెదను. ఆ
లంకయందు సీతామాతను కనుగొనలేకపోయనచో – 1.40

अनेनैव थह वेगेन गथमष्याथम सुरालयम् అన్వనవహి వేగేన - గమిష్పయమి సురాలయమ్

यथद वा थत्रथदवे सीताुं न द्रक्ष्याम्यकृतश्रमाः యది వా త్రిదివే సీతాం - న ద్రక్షాయమయ కృతశ్రమః
అన్వనవ హి వేగేన = అదే వేగముతో; గమిష్పయమి =న్వను వెళ్తైను ; సురాలయమ్ = దేవతల నివాసం ; యది వా =
ఒక వేళ్; త్రిదివే = సేర్గంలో; సీతాం = సీతామాతని; న ద్రక్షాయమి = చూడలేనిచో; అకృతశ్రమః = శ్రమనొందక
ఈ వేగముతోన్వ దేవలోకమున కేగెదను, సేర్గమందును వెదకెదను. సీతామాతని చూడలేనిచో అలసట నొందక
– 1.41

बद् र्ध्वा राक्षसराजानमानथयष्याथम रावणम् బద్వధవ రాక్షసరాజనమ్ - ఆనయష్పయమి రావణ్మ్

सवशिा कृतकायोऽहमेष्याथम सह सीतया సర్ేథా కృతకరోయహ్మ్ - ఏష్పయమి సహ్ సీతయా
బద్వధవ = కట్టటవేయబడి; రాక్షసరాజనమ్ = రాక్షస రాజు; ఆనయష్పయమి = త్చెచదెను; రావణ్మ్ = రావణుని;
సర్ేథా= ఏ రీతిగాననను; కృతకర్య: = తలచిన కర్యమును సాధంచి; అహ్ం ఏష్పయమి = న్వను మర్ల్లవచెచదను;
సహ్ సీతయా = సీతామాతతో సహా;
ద్వనవరాజు అయన రావణుని బంధంచి త్చెచదెను. ఏ రీతిగాననను తలచిన కర్యమును సాధంచి సీతామాతను
తసకొని మర్ల్లవచెచదను - 1.42

आनथयष्याथम वा लङ्ाुं समुत्पाट् सरावणाम् ఆనయష్పయమి వా ల౦క౦ - సముతా్టయ సరావణమ్

एवमुक्त्वा तु हनुमान्वानरान्वानरोत्तमाः ఏవముకైవ తు హ్నుమాన్ - వానరాన్ వానరోతైమః
ఆనయష్పయమి = త్చెచదను; వా = లేద్వ; ల౦క౦ = లంక; సముతా్టయ = పకల్లంచుకొని త్చెచదను; సః రావణమ్
= ఆ రావణుడితో పాట్ల; ఏవం = ఇట్లి ; ఉకైవతు = పల్లకిను; హ్నుమాన్ = హ్నుమాన్; వానరాన్ = వానరులతో;
వానరోతైమః = వానర్శ్రేష్టడు;
లేద్వ రావణ్ సహితముగా లంకను పకల్లంచుకొని త్చెచదను. వానరోతైముడగు హ్నుమంతుడు వానరులతో
ఇట్లి పల్లకిను - 1.43

उत्पपाताि वेगेन वेगवानथवचारयन् ఉత్పాతాథ వేగేన - వేగవాన్ అవిచార్యన్

सुपणशथमव चात्मानुं मेने स कथपकुिराः సుపర్ేమివ చ ఆతామనం - మేన్వ స కపకుంజర్ః
ఉత్పాత అథ = నభోమండలమునకు ఎగురుతూ; వేగేన =వేగంతో; వేగవాన్ = మహా వేగంతో; అవిచార్యన్ =
ఎట్టటశంకయు లేక; సుపర్ేమివ = గరుడునకు సమానం; మేన్వ ఆతామనం = తనకితాను భావించుకొనను; సః
కపకుంజర్= హ్నుమ;
పదప మహావేగనంపనుేడగు అతడు ఎట్టటశంకయు లేక నభోమండలమునకు ఎగిరను. తనని గరుతమంతునిగా
భావించుకొనను - 1.44

समुत्पतथत तष्पिुंस्तु वेगात्ते नगरोथहणाः సముత్తతి తసమం సుై - వేగాతేై నగరోహిణ్ః

सुंहृत्य थव्पान् सवाश न् समुत्पेतुाः समन्ताः సంహ్ృతయ విటపాన్ సరాేన్ - సముతే్తుః సమనైతః
తసమం సముత్తతి = అతను పైకెగురుచుండగా; వేగాత్ = వేగం కర్ణ్ంగా; తే నగరోహిణ్ః = ఆ పర్ేతము మీద
చెట్లి; సంహ్ృతయ = అనిే కల్లస; సరాేన్ విటపాన్ = అనిే శాఖలు; సముతే్తుః = పైకెగిరను; సమనైతః = అనిే
దిశలలో;
మారుతి వేగముగా పైకెగురుచుండగా ఆ పర్ేతమున ఉనే వృక్షములనిేయు తమ కొమమలను ముడుచుకొని
అనిే వైప్పల పైకెగిరను - 1.45

स मत्तकोयथष्टभकान् पादपान् पुिशाथलनाः స మతై కోయష్పటభకన్ - పాదపాన్ ప్పష్శాల్లనః

उद्वहिूरुवेगेन जगाम थवमलेऽम्बरे ఉదేహ్న్ ఊరు వేగేన - జగామ విమలేమబరే
సః = అతను; మతై కోయష్పటభకన్ = మదించిన పక్షుిలతో, కొంగలతో; పాదపాన్ = చెట్లి; ప్పష్శాల్లనః = ప్పవుేలు
తో నిండిన; ఉదేహ్న్ = ఎతుైగా తసుకొని (అతనితో) పోవుచుండెను; ఊరు వేగేన = తన తొడల శకిైతో; జగామ
విమలే అంబరే = నిర్మల ఆకశమున ఎగిరినప్ప్డు;
మదించిన పక్షుిలతో, కొంగలతో, ప్పష్ములతో నిండిన వృక్షములను తన ఊరువేగమున (తొడల వేగమున)
వెంటగొని పోవుచు అతడు నిర్మలాకశమున పోవుచుండెను - 1.46

ऊरुवेगोष्पिता वृक्षा मुहूतं कथपमन्वयुाः ఊరు వేగోదిితా వృక్షా - ముహూర్ైం కపమనేయుః

प्रष्पस्ितुं दीघशमर्ध्वानुं स्वबन्धथमव बान्धवााः ప్రసథతం ద్దర్ఘమధాేనం - సేబంధమివ బాంధవా:
ఊరు వేగోదిితాః = తోడలవేగమున; వృక్షా: = చెట్లి; ముహూర్ైం = ముహూర్ైకలమున; కపమ్ = హ్నుమా;
అనేయుః = అనుసరించినవి; ప్రసథతం = చేయబోవు; ద్దర్ఘమధాేనం = ద్దర్ఘప్రయాణ్ము; సేబంధం ఇవ =
బంధులవువలె; బాంధవా: ఇవ = బంధువును;
ఇట్లి తోడలవేగమున ఎగిరిన వృక్షములు ద్దర్ఘప్రయాణ్ము చేయబోవు బంధువును సాగనంప్ప బంధువువలె
ముహూర్ైకలమున అతనిని అనుసరించినవి –1.47

तमूरुवेगोन्मथितााः सालाश्चन्ये नगोत्तमााः తమ్ ఊరు వేగోనమథితాః - సాలాశచన్వయ నగోతైమాః

अनुजग्मुहशनूमन्ुं सैन्या इव महीपथतम् అనుజగుమర్ హ్నూమనైం - సైనాయ ఇవ మహీపతిమ్
తమ్ ఊరు వేగోనమథితాః = (హ్నుమ) యొకక తొడల శకిైతో; సాలాశచ = సాల అన్వ చెట్లి; అన్వయ నగోతైమాః = ఇతర్
అదుితమైన చెట్లి; హ్నూమనైం = హ్నుమ; అనుజగుమర్ = అనుసరించాయ; సైనాయ ఇవ మహీపతిమ్ = సైనికులు
రాజుని అనుసరించినట్లి
అతని తొడల వాయువేగమువలన పైకెగిరిన సాల అన్వ చెట్లి ఇతర్ అదుితమైన వృక్షములను కొండలు,
మహాసైనయములు మహీపతిని అనుసరించినట్లి (అనుజులు అనుసరించినట్లట) హ్నుమంతుని అనుసరించినవి
– 1.48

सुपुष्पिताग्रैबशहुथभाः पादपैरष्पन्वताः कथपाः సుప్పష్ప్తాగ్రై: బహుభః - పాదపై: అనిేతః కపః

हनुमान् पवशताकारो बभूवाद् भु तदशशनाः హ్నుమాన్ పర్ేతాకరో - బభూవాదుిత దర్శనః
సుప్పష్ప్తాగ్రై: = బాగా పూచిన ప్పష్ప్గ్రాలతో; బహుభః పాదపై:= పకుక వృక్షములచే; అనిేతః = కల్లస; హ్నుమాన్
కపః = హ్నుమ; పర్ేతాకర్ః = ఒక పర్ేత వంట్ట ఆకర్ంతో; బభూవ: = ప్రకశిసుై; అదుిత దర్శనః = ఒక
అదుితమైన దృశయ ప్రదర్శనతో;
చకకగా పూచిన పకుక వృక్షములచే పరివేష్పఠతుడై హ్నుమంతుడు పర్ేతకరుడుగా మహాదుితముగా ప్రకశిసుై
గానవచెచను - 1.49

सारवन्ोऽि ये वृक्षा न्यमज्जन् लवणाम्भथस సార్వన్తైథ యే వృక్షా - నయమజజన్ లవణంభస

भयाथदव महे न्द्रस्य पवशता वरुणालये భయాదివ మహంద్రసయ - పర్ేతా వరుణలయే
సార్వంత: = సార్వంతమైన; అధ: = ఆ తరువాత; యే= ఆ; వృక్షా:= చెట్లి; నయమజజన్ = నిమజజనం/ మునిగి
పోయనవి; లవణంభస = ఉప్ప్ సముద్రంలోని; భయాత్ ఇవ = భయంతో; మహంద్రసయ =మహంద్రునకు;
పర్ేతా = పర్ేతాలు; వరుణలయే = నీట్టలో;
పదప ఇంద్రుని భయమువలన సాగర్మున పడు కొండవలె పది పది వృక్షములు కడల్లలో పడి మునిగిపోయెను
–1.50

स नानाकुसुमैाः कीणशाः कथपाः साङ्कुरकोरकैाः స నానా కుసుమైః కీర్ేః - కపః సాంకుర్ కోర్కైః
शुशुभे मेघसुंकाशाः खद्योतैररव पवशताः శుశుభే మేఘసంకశః - ఖదోయతరివ పర్ేతః
సః కపః = ఆ హ్నుమా; నానా కుసుమైః = వివిధ ర్కల ప్పవుేలు; కీర్ేః = కప్బడి/చుటటబడి; సాంకుర్ కోర్కైః =
మొలకలు మరియు మొగగలు; శుశుభే = శోభంచెను; మేఘసంకశః = మేఘంతో సమానంగా; ఖదోయతః =
మిణుగురులతో ; ఇవ = వంట్ట/లాగా; పర్ేతః = ఒక పర్ేతం;.
మేఘసదృశుడగు ఆంజన్వయుడు పలువిధములగు పూలతోను, మొలకలతోను, మొగగలతోను నిండినవాడై
మిణుగురులచే మెర్యు పర్ేతమువలె శోభంచెను – 1.51

थवमुक्तास्तस्य वेगेन मुक्त्वा पुिाथण ते द्रुमााः విముకై: తసయ వేగేన - ముకైవ ప్పష్ప్ణి తే ద్రుమాః
अवशीयशन् सथलले थनवृत्तााः सुहृदो यिा అవశీర్యనై సల్లలే - నివృతాైః సుహ్ృదో యథా
విముకై: = విడుదల; తసయ వేగేన = అతని (హ్నుమ) వేగంతో; ముకైవ = విముకిై; ప్పష్ప్ణి = ప్పవుేలు; తే ద్రుమాః
= ఆ చెట్లి; అవశీర్యనై = పడిపోయంది; సల్లలే = సముద్రజలములో; నివృతాైః = సాగనంప; సుహ్ృదో =
సహ్ృదయం మిత్రులవలె; యథా = వంట్ట/లాగా;
ఆ చెట్లి అతని వేగమున ప్పష్ములను రాల్లచ, మిత్రుని కొంత దూర్ము సాగనంప మర్ల మిత్రులవలె
సముద్రజలములో పడినవి – 1.52

लघुत्वेनोपपिुं तथद्वथचत्रुं सागरे ऽपतत् లఘుతేేనః ఉపపనేం - తదిేచిత్రం సాగరేపతత్

द्रुमाणाुं थवथवधुं पुिुं कथपवायुसमीररतम् ద్రుమాణం వివిధం ప్పష్ం - కప వాయు సమీరితమ్
ताराथचतथमवाकाशुं प्रबभौ च महाणशवाः తారాచితమివాకశం - ప్రబభౌ స మహార్ేవ:
లఘుతేేనః = తేల్లకగా; ఉపపనేం = ఎగర్డం; తత్ = ఆ; విచిత్రం = విచిత్రముగా; సాగరేపతత్ = సముద్రంలో
పడిపోయంది; ద్రుమాణం = చెట్లి యొకక; వివిధం = వివిధ; ప్పష్ం = మొగగ/ ప్పష్లు; కప వాయు సమీరితమ్
= హ్నుమా వేగమువలన వీచిన గాల్ల; తారాచితమ్ = నక్షత్రాలతో నింపబడి; ఆకశం ఇవ = ఆకశం వంట్ట; ప్రబభౌ
= ప్రకశించెను; సఃమహార్ేవ: = ఆ గొప్ మహాసముద్రం;
ఆ చెటియొకక ప్పవుేలు తేల్లకగా ఉండుటవలన ఆ కపంద్రుని వేగమువలన వీచిన గాల్లచే చాలా దూర్ము అతనిని
వెంబడించి తుదకు విచిత్రముగా సాగర్మున పడెను. అప్పడు ఆ సముద్రము వ్రాల్లన ప్పష్ములతో,
నక్షత్రములతో నిండిన ఆకశమువలె ప్రకశించెను –1. 53
पुिौघेनानुबद्धे न नानावणेन वानराः ప్పష్ప్ఘేన అనుబదేధన - నానావరేేన వానర్ః
बभौ मेघ इवाकाशे थवद् युद्गणथवभूथषताः బభౌ మేఘ ఇవాకశే - విదుయదగణ్ విభూష్పతః
तस्य वेगसमाधूतैाः पुिैस्तोयमर्दश्यत తసయ వేగ సమాధూతః - ప్పష్త్: తోయమ దృశయత
ताराथभरथभरामाथभरुथदताथभररवाम्बरम् తారాభ అభరామాభః - ఉదితాభః ఇవామబర్మ్
నానావరేేన ప్పష్ప్ఘేన= వివిధ ర్ంగుల ప్పష్ప్లు ద్వేరా; అనుబదేధన = అతడి శరీరానికి అంట్లకొని ఉండగా;
వానర్ః = హ్నుమా; బభౌ = ప్రకశించెను; మేఘ ఇవ ఆకశే = మేఘములతో నిండిన ఆకశం; విదుయదగణ్
విభూష్పతః = విదుయత్ కంతుల మెరుప్పతగలతో; తసయ వేగ సమాధూతః = అతని (హ్నుమా) వేగంతో చెలాిచెదురై
పడిపోయన; ప్పష్త్ = పూలతో; తోయం = సముద్రం; అదృశయత = కనిపంచింది; తారాభ అభరామాభః =
ఆహాిదకర్మైన నక్షత్రాలు; ఉదితాభః = నిండివునే; అంబర్ం ఇవ = ఆకశమువలె
వివిధ ర్ంగుల ప్పష్ సమూహ్ములు హ్నుమ శరీర్ముపై అంట్లకొని ఉండగా అతడు ఆకశమున
మెరుప్పతగలతో అలరారు మేఘమువలె ప్రకశించెను. హ్నుమ వేగముచే చెలాిచెదురై పడిపోయన పూవులతో
ఆ సముద్రజలాలు మన్తజఞమై సక్షత్రములతో నిండివునే ఆకశమువలె కనిపంచెను –1. 54 & 55

तस्याम्बरगतौ बाहू दर्दशाते प्रसाररतौ తసాయమబర్ గతౌ బాహూ - దదృశాతే ప్రసారితౌ

पवशताग्राथद्वथनष्क्रान्ौ पञ्चास्याथवव पिगौ పర్ేతాగ్రాత్ వినిష్ప్కరన్తై - పంచాసాయమివ పనేగౌ
తసయ అమబర్ గతౌ = ఆ ఆకశములో ఎగురుతునే హ్నుమ యొకక; బాహూ= బాహువులు ; దదృశాతే =
కనిపంచుట; ప్రసారితౌ = అవి వాయపంచాయ; పర్ేతాగ్రాత్ = పర్ేత శిఖర్ం పైన; వినిష్ప్కరన్తై = బయటకు వచుచట;
పంచాసాయమ్ ఇవ పనేగౌ = ఐదు తలల సరా్లు వంట్ట;
ఆకశమున ఎగురుతునే హ్నుమ యొకక బాహువులు బాగుగా విసైరించి, పర్ేతాగ్రమము నుండి బయటకి
వచిచన ఐదు పడగల సర్్ము/పాము వలె కనవచుచచుండెను - 1.56

थपबथिव बभौ चाथप सोथमशमालुं महाणशवम् పబనిేవ బభౌ చాప - సోరిమమాలం మహార్ేవమ్
थपपासुररव चाकाशुं दर्दशे स महाकथपाः పపాసురివ చాకశం - దదృశే స మహాకపః
పబనిేవ= త్రాగే వయకిై వలె; బభౌ= ప్రకశించెను; చ అప = మరియు; స ఊరిమమాలం= తర్ంగాలు కల్లస;
మహార్ేవమ్ = మహా సముద్రం; పపాసురివ = మ్రంగువానివలె; చ ఆకశం = ఆకశం; దదృశాతే = కనిపంచుట;
స మహాకపః = ఆ హ్నుమ;
అతడప్ప్డు అలల గుంప్పతో సాగర్మున పాన మొనరుచచునేడో (త్రాగే వయకిై వలె) అనునట్లిండెను మరియు ఆ
మహానుభావుడప్ప్డు ఆకశమును మ్రంగువానివలె ఉండెను – 1.57

तस्य थवद् युत्प्रभाकारे वायुमागाश नुसाररणाः తసయ విదుయత్ ప్రభాకరే - వాయు మారాగనుసారిణ్ః
नयने थवप्रकाशेते पवशतस्िाथववानलौ నయన్వ విప్రకశేతే - పర్ేతసాథవివానలౌ
విదుయత్ ప్రభాకరే= విదుయత్ కంతులు; తసయ వాయు మారాగ= వాయుమార్గమున; అనుసారిణ్ః =పోవు; నయన్వ =
కళ్ళళ; విప్రకశేతే = మెరుప్పలవంట్ట; పర్ేతసాథ = పర్ేతం మీద రండు ; ఇవ అనలౌ =అగుేలవలె కనవచుచ
చుండెను;
వాయుమార్గమున పోవు ఆ వానర్శ్రేష్ఠడు ఆకశమున ఒక గొప్ విదుయత్ కంతితో ప్రయాణ్ము
చేయుచుండెను. హ్నుమంతుని మెరుప్పలవంట్ట రండు కనుేలు పర్ేతమందల్ల రండు అగుేలవలె కనవచుచ
చుండెను. – 1.58

थपङ्गे थपङ्गाक्षमुख्यस्य बृहती पररमण्डले పంగే పంగాక్ష ముఖయసయ - బృహ్త పరిమణ్డలే

चक्षु षी सुंप्रकाशेते चन्द्रसूयाश थववोथदतौ చక్షుషీ సంప్రకశేతే - చన్దిర సూరాయవివోదితౌ
పంగే పంగాక్ష = ఎర్రట్ట గోధుమ కళ్ళళ కల్లగి; బృహ్త = వెడలు్; పరిమణ్డలే = గుండ్రంగా; చక్షుషీ = కళ్ళి;
సంప్రకశేతే = ప్రకశించెను; చన్దిర సూరాయ ఇవ ఉదితౌ = ఉదయంచుచునే సూర్యచంద్రులవలె;
ఎర్రట్ట గోధుమ ర్ంగుతో వెడలు్గా గుండ్రని కళ్ళళ కల్లగిన ఉతైమమైన కోతులలో ఒకడైన హ్నుమ,
ఉదయంచుచునే సూర్యచంద్రులవలె ప్రకశించెను – 1.59

मुखुं नाथसकया तस्य ताम्रया ताम्रमाबभौ ముఖం నాసకయా తసయ - తామ్రయా తామ్రమాబభౌ
सन्ध्यया समथभस्पृष्टुं यिा तत्सूयशमण्डलम् సంధయయా సమభస్ పృషటం - యథా సూర్యసయ మణ్డలమ్
తామ్రయా ముఖం = ఎర్రట్ట ముఖం; తామ్రయా నాసకయా = ఎర్రని ముకుకతో; ఆబభౌ = ప్రకశించెడి; తసయ =
అతను (హ్నుమా); సంధయయా = సంధాయకలం; సమభస్= సమానమైన; పృషటం = పృషఠ భాగం/తోకతో; యథా
సూర్యసయ మణ్డలమ్ = ఆ సూర్యమండలం లాగా;
అతని ఎర్రని ముఖము, ఎర్రని ముకుకతో కూడి, సంధాయరాగ సంశోభతమగు సూర్యబ్ధంబమువలె ఉండెను.
సంధాయకలం సమయమున ఆకశం ఎర్రగా ఎలా ఉంట్లందో, హ్నుమ పృషఠభాగం అదే ర్ంగులో ఉంది. – 1.60

लाङ्गूलुं च समाथवद्धुं प्लवमानस्य शोभते లాంగూలం చ సమావిదధం - పివమానసయ శోభతే

अम्बरे वायुपुत्रस्य शक्रर्ध्वज इवोष्पच्छिताः అంబరే వాయుప్పత్రసయ - శక్రధేజ ఇవోచ్ఛ్ఛరత:
లాంగూలం = తోక; సమావిదధం = పరిగిన; పివమానసయ = ఎగర్డం; శోభతే = శోభాయమానం; అంబరే=
ఆకశాన; వాయుప్పత్రసయ =వాయుప్పత్రుడు; శక్రధేజ = ఇంద్రధేజమువలె; ఇవ ఉచ్ఛ్ఛరత: = నిటారుగా నిలబడి
ఆ వాయుప్పత్రుడు ఆకశమున పరిగిన తోక(లాంగూలం) ఎగిరేటప్ప్డు చూడడానికి శోభాయమానంగా ఉంది.
అతని వాలము (తోక) ఇంద్రధేజమువలె నిటారుగా ఉనేది - 1.61

लाङ्गूलचक्रेण महान् शुक्लदुं ष्टिोऽथनलात्मजाः లాంగూలం చక్రేణ్ మహాన్ - శుకి దంష్టోనిలాతమజః

व्यरोचत महाप्राज्ञाः पररवेषीव भास्कराः వయరోచత మహాప్రాజఞః - పరివేషీవ భాసకర్ః
లాంగూలం = తోక; చక్రేణ్= గుండ్రంగా; శుకి దంష్టో = త్లిని పళ్ళళ/కోర్లు; అనిలాతమజః = అనిలాతుమడు(హ్నుమ);
వయరోచత= ప్రకశించెను; మహాప్రాజఞః = మహాప్రాజుఞడు/త్ల్లవిగలవాడు; పరివేషీవ= పవేష్పటంచిన; భాసకర్ః =
సూరుయడు;
తన గుండ్రట్ట తోకతో, త్లిని దంష్ట్రలతో (దంతములతో) ప్రకశించెను. ఆ మహానుభావుడు పరివేషముతో
గూడియునే సూరుయనివలె వెలుగుచుండెను, – 1.62

ष्पिग्दे शेनाथभताम्रेण रराज स महाकथपाः సిగేిశేన అభతామ్రేణ్ - ర్రాజ స మహాకపః

महता दाररतेनेव थगरर: गैररकधातुना మహ్తా ద్వరితేన్వవ - గిరిః గరిక ధాతునా
సిగేిశేన = పృషఠ భాగంతో; అభతామ్రేణ్ = ఎర్రని ; ర్రాజ= ప్రకశించెను; స మహాకపః = ఆ హ్నుమ; మహ్తా
గిరిః = మహా పర్ేతము; ద్వరితేన ఇవ = సగముగా చీల్లన ; గరిక ధాతునా = గరికధాతువులతో విరాజిలుి;
హ్నుమ ఎర్రని పది పరుదులతో ఉండెను. సగముగా చీల్లన మహా పర్ేతము రండు ఖండములుగా చేయబడి,
గరికధాతువులతో విరాజిలుి పర్ేతమువలె ప్రకశించెను – 1.63

तस्य वानरथसुंहस्य प्लवमानस्य सागरम् తసయ వానర్ సంహ్సయ - పివమానసయ సాగర్మ్

कक्षान्रगतो वायुजीमूत इव गजशथत కక్షానైర్ గతో వాయు: - జీమూత ఇవ గర్జతి
తసయ వానర్ సంహ్సయ = వానరులలో సంహ్ము వంట్ట ఆ హ్నుమ; పివమానసయ = గాల్లలో ఎగుర్గల సామర్ధయము;
సాగర్మ్ = సముద్రము; కక్షానైర్ గతో = చంకల నడుమ చేరిన; వాయు: = గాల్ల; జీమూత ఇవ = మెరుప్పతో
కూడుకునే మేఘం; గర్జతి = గరిజసుైనే;
జలది లంఘన మొనరుచ ఆ వానరేంద్రుని చంకల నడుమ చేరిన గాల్ల, మెరుప్పతో కూడుకునే మేఘగర్జనమువలె
శబిము చేయుచుండెను – 1.64

खे यिा थनपतन्त्युल्का ह्युत्तरान्ात् थवथनाः सृता ఖే యథా నిపతన్ తుయలాక - హ్యుతైరానాైత్ వినిసుృతా
र्दश्यते सानुबन्धा च तिा स कथपकुिराः దృశయతే సానుబంధా చ - తథా స కపకుంజర్ః
ఖే = ఆకశంలో; యథా = ఎలా; నిపతన్ తు ఉలాక = రాల్లపోవుచునే ఉలక పక్షి; ఉతైరానాైత్ = ఉతైర్ దిశ నుండి;
వినిసుృతా = గొప్ వేగంతో; దృశయతే = సూచించుచుండెను; సానుభంధా చ = వినాశనమును; తథా = అలా
కనిపంచే; స కపకుంజర్ః= కపశ్రేష్ఠడు;
ఉతైర్ దికుకన ప్పట్టట ఆకశమార్గమున దక్షిణ్ దికుకనకు ఎగురుచు రాల్లపోవుచునే ఉలకపక్షి వలె అతడు
(ఉలాకపాతము లోకమునకు అశుభ సూచకము, అట్లి హ్నుమ దక్షిణ్ దికుకనకు సాగిపోవుట లంకకు అరిషట
సూచకము) లంక యొకక వినాశనమును సూచించుచుండెను – 1.65

पतत्पतङ्ग सुंकाशो व्यायताः शुशुभे कथपाः పతత్ పతంగ సంకశో - వాయయతః శుశుభే కపః
प्रवृद्ध इव मातङ्गाः कक्ष्यया बध्यमानया ప్రవృదధ ఇవ మాతంగః - కక్షయయా బధయమానయా
పతత్ పతంగ సంకశ: = సూర్య భగవానుడికి సమానమైన; వాయయతః = పోవుచునే; శుశుభే= శోభంచెను; కపః
= హ్నుమ; ప్రవృదధ = మహోనేతాకరుడై; మాతంగః ఇవ = ఏనుగు లాగా; కక్షయయా = ఆకశంలో; బధయమానయా
= కట్టటవేయబడిన;
సూర్యసదృశుడై మహోనేతాకరుడై పోవుచునే హ్నుమంతుడిని తాడుతో బంధంచి కట్టటవేయబడిన
గజంద్రమువలె శోభంచెను – 1.66
उपररष्टात् शरीरे ण छायया चावगाढया ఉపరిష్పటత్ శరీరేణ్ - ఛాయయా చావగాఢయా
सागरे मारुताथवष्टा नौररवासीत्तदा कथपाः సాగరే మారుతావిష్పట - న్తరివాసీత్ తద్వ కపః
ఉపరిష్పటత్ శరీరేణ్ = ఉపరితలం/పైన ఉనే శరీర్ం; చ సాగరే అవగాఢయా = సముద్రంలో నీట ఏకమై;
ఛాయయ = అతని నీడ; మారుతావిష్పట= గాల్ల ద్వేరా నడుపబడుతోంది; న్తరివాసీత్= ఒక పడవ వంట్ట; తద్వ =
అప్ప్డు; కపః = హ్నుమ;
ఆ సమయమున గగనమందల్ల అతని శరీర్ము, నీట కనబడు అతని నీడ ఏకమై, అతడు నావ వలె
గోచరించుచుండెను - 1.67

युं युं दे शुं समुद्रस्य जगाम स महाकथपाः యం యం దేశం సముద్రసయ - జగామ స మహాకపః
स स तस्योरु वेगेन सोन्माद इव लक्ष्यते స స తసోయరు వేగేన - సోనామద ఇవ లక్షయతే
యం యం దేశం = ఏ ఏ ప్రదేశం; సముద్రసయ = మహాసముద్రం; జగామ = ద్వట్లచుండెన్త; స మహాకపః = ఆ
హ్నుమ; స స = ఆ ఆ సథలం; తసయ ఉరువేగేన = అతని తొడల వేగ శకిైతో; స ఉనామద = ఉనామదమును చెందినట్లి;
లక్షయతే = కనిపంచింది;
ఆ మహానుభావుడు ఏ ప్రాంతములను ద్వట్లచుండెన్త, ఆ ప్రాంతము అతని తొడల వేగమున చల్లంచుచు
ఉనామదమును చెందినట్లి గోచరించుచుండెను - 1.68

सागरस्योथमश जालानाम उरसा शैलवर्ष्शणाम् సాగర్సోయరిమ జలానామ్ - ఉర్సా శైల వర్షమణమ్

अथभघ्नुंस्तु महावेगाः पुप्लुवे स महाकथपाः అభఘేంసుై మహావేగః - ప్పప్పివే స మహాకపః
సాగర్సయ ఉపరి = సముద్రం పైన; ఊరిమజలానాం = తర్ంగాల వరుస; ఉర్సా = అతని ఛాతతో; శైల వర్షమణమ్ =
పర్ేతం వంట్ట శరీర్ంతో; అభఘేంసుై = ఢీ కొటటడం; మహావేగః = గొప్ వేగంతో ; సః మహాకపః = హ్నుమ;
ప్పప్పివే = తేల్లపోవుచుండెను;
శైలములవలె అందమైన సముద్రతర్ంగములను హ్నుమ తన వక్షసథలముతో నట్లటచు, వాట్టని ఛినాేభనేము
చేయుచు మికికల్ల వేగముగా ఆకశంలో తేల్లపోవుచుండెను – 1.69

कथपवातश्च बलवान् मेघवातश्च थनाः सृताः కపవాతశచ బలవాన్ - మేఘవాతశచ నిసుృతః

सागरुं भीमथनघोषुं कम्पयामासतु : भृ शम् సాగర్ం భీమ నిరోఘషం - కమ్యామాసతు: భృశమ్
బాలవాన్ కపవాతశచ= హ్నుమచే బలీయమగు వాయువు; మేఘవాతశచ నిసుృతః = మేఘవాయువు కల్లస;
సాగర్ం = మహాసముద్రం; భీమ నిరోఘషం = భయంకర్మైన ధేనితో ; కమ్యా మాసతు: = కంపంచబది; భృశమ్
= మికికల్ల చల్లంపచేయుచుండెను
హ్నుమచే బలీయమగు వాయువు మరియు మేఘవాయువు కల్లస భయంకర్మైన ధేనిని ఉత్తిై చేయుచు
సాగర్మును మికికల్ల చల్లంపచేయుచుండెను - 1.70

थवकषशन् ऊथमश जालाथन बृहष्पन् लवणाम्भथस వికర్షన్ ఊరిమ జలాని - బృహ్నిై లవణమిస
पुप्लुवे कथपशादू श लो थवथकरथिव रोदसी ప్పప్పివే కపశారూిలో - వికిర్నిేవ రోదసీ
వికర్షన్ = వికర్షణ్ మొనరుచచు; ఊరిమ జలాని బృహ్నిై = పది తర్ంగాలు; లవణమిస = లవణ్ సముద్రంలో;
ప్పప్పివే = ఎగురుచుండెను; కపశారూిలో = హ్నుమ; వికిర్న్ ఇవ = భూమి ఆకశమును వేరుచేయునట్లి; రోదసీ
= ఆకశంలో
లవణ్ సాగర్మందల్ల పది అలలను వికర్షణ్ మొనరుచచు భూమి ఆకశమును వేరుచేయునట్లి మారుతి
ఆకశంలో ఎగురుచుండెను – 1.71

मेरुमन्दर सुंकाशान् उद्धतान् स महाणशवे మేరు మందర్ సంకశాన్ - ఉదధతాన్ స మహార్ేవే

अत्यक्रामन् महावेग: तरङ्गान् गणयथिव అతయక్రామన్ మహావేగ: - తర్ంగాన్ గణ్యనిేవ
మేరు మందర్ సంకశాన్ = మేరుమందర్ పర్ేతమువలె; ఉదధతాన్ = మహోనేతముగా లేచు; మహార్ేవే = ఆ
సాగర్మున; అతయక్రామన్ = ఏగుచుండెను; మహావేగ: = ఆ మహావేగశాల్ల ; తర్ంగాన్ = తర్ంగములను;
గణ్యన్ ఇవ = వాట్టని లెకికంచినట్లిగా
ఆ సాగర్మున మేరుమందర్ పర్ేతమువలె మహోనేతముగా లేచు తర్ంగములను లెకక పట్లటచునేవానివలె
ఆ మహావేగశాల్ల ఏగుచుండెను – 1.72

तस्य वेग समुद्धूतुं जलुं सजलदुं तदा తసయ వేగ సముదూధతం - జలం సజలదం తద్వ
अम्बस्िं थवबभ्राज शारदाभ्रथमव आततम् అంబర్సథం విబభ్రాజ - శార్ద్వభ్రమివ ఆతతం
తసయ వేగ = హ్నుమ వేగముచే; సముదూధతం = పైకెగసన; జలం = జలము ;సజలదం = మేఘ్నలతో కల్లస; తద్వ
= అప్ప్డు; అంబర్సథం = ఆకశము అంతటయు; విబభ్రాజ = వెలసలెిను; శార్ద్వభ్రమ ఇవ = శర్తాకల
మేఘమువలె; ఆతతం = వాయపంచి
హ్నుమ వేగముచే పైకెగసన సముద్ర జలము ఆకశము అంతటయు వాయపంచి బలముతో కూడిన త్లిని
శర్తాకల మేఘమువలె వెలసలెిను – 1.73

थतथमनक्र झषााः कूमाश र्दश्यन्े थववृतास्तदा తిమినక్ర ఝష్ప: కూరామ - దృశయంతే వివృతాసైద్వ
वस्त्रापकषशणेनेव शरीराथण शरीररणाम् వసాాపకర్షణేన్వవ - శరీరాణి శరీరిణమ్
తద్వ = అప్ప్డు; తిమినక్ర ఝష్ప: కూరామ = తిమింగలములు, మొసళ్ళళ, మతుయములు, తాబేళ్ళళ; వివృతాః =
బహిర్గతమైన; దృశయంతే= కనిపంచెను; వసాాపకరేషణేన =బటటలు తసవేయడం వలి; ఏవ శరీరాణి =
అవయవములవలె; శరీరిణమ్ = మానవుల;
సాగర్ జలమంతయు పైకి ఎగుర్గా ద్వని అడుగున తిమింగలములు, మొసళ్ళళ, మతుయములు, తాబేళ్ళళ -
వస్త్రములు తొలగింపగా బహిర్గతమైన మానవుల అవయవములవలె కనిపంచెను – 1.74

प्लवमानुं समीक्ष्याि भुजङ्गााः सागरालयााः పివమానం సమీక్షాయథ - భుజంగా: సాగరాలయాః

व्योथितुं कथपशादू श लुं सुपणश इथत मेथनरे వోయమిేతం కపశారూిలం - సుపర్ే ఇతి మేనిరే
పివమానం = ఎగురుచునే; సమీక్షయ = చూచి; అథ భుజంగా: = ఆ సరా్లు; సాగరాలయాః = సముద్రంలో
నివసంచు; వోయమిేతం = ఆకశంలో; తం కపశారూిలం = ఆ కపశేరుని; సుపర్ే ఇతి = అది పక్షుల రాజైన
గరుతమంతుడని; మేనిరే = భ్రమించినవి;
సముద్రంలో నివసంచు సర్్ములు, పైన ఎగురుచునే కపశేరుని చూచి పక్షుల రాజైన గరుతమంతుడని
భ్రమించినవి – 1.75

दशयोजन थवस्तीणाश थत्रुंशत् योजनमायता దశయోజన విసీైరాే - త్రింశత్ యోజనమాయతా

छाया वानरथसुंहस्य जले चारुतराभवत् ఛాయా వానర్ సంహ్సయ - జలే చారుతరాభవత్
దశయోజన విసీైరాే = పది యోజనముల వెడలు్; త్రింశత్ యోజనం ఆయాత = ముప్ది యోజనములు పడవు;
ఛాయా = నీడ; వానర్ సంహ్సయ = హ్నుమ; జలే = నీట్ట మీద ; చారుతర్ = మన్తహ్ర్ముగా; అభవత్ =
కనిపంచెను;
అతని నీడ ముప్ది యోజనములు పడవును, పది యోజనముల వెడలు్ను కలద, హ్నుమ నీట్ట మీద
మన్తహ్ర్ముగా కనిపంచెను – 1.76

श्वेताभ्र घनराजीव वायुपुत्रानु गाथमनी శేేతాభ్ర ఘనరాజీవ - వాయుప్పత్రాను గామినీ

तस्य सा शुशुभे छाया थवतता लवणाम्भथस తసయ సా శుశుభే ఛాయా - వితతా లవణంభస
శేేతాభ్ర ఘనరాజీవ = త్లిని మేఘముల గుంప్ప వలె; వాయుప్పత్రాను= వాయునందనుని; గామినీ = అనుసరించి;
తసయ = అతని; సా ఛాయా = ఆ నీడ; శుశుభే = ప్రకశించుచుండెను; వితతా = విశాలమై; లవణంభస =
లవణ్ం(ఉప్ప్) సముద్రం
ఆంజన్వయుని అనుసరించి పోవు నీడ, విశాలమై లవణ్ సాగర్మందు త్లిని మేఘముల గుంప్ప వలె
ప్రకశించుచుండెను –1.77

शुशुभे स महातेजा महाकायो महाकथपाः శుశుభే స మహాతేజ - మహాకయో మహాకప:

वायुमागे थनरालम्बे पक्षवाथनव पवशताः వాయుమారేగ నిరాలంబే - పక్షవానివ పర్ేత:
శుశుభే = ప్రకశించుచుండెను; మహాతేజ: = గొప్ తేజసుు కలవడై; మహాకయహ్ః = గొప్ దేహ్ము; స
మహాకప: = కపశేరుడు; వాయు మారేగ = వాయు మార్గంలో (ఆకశమున పోవు) ; నిరాలంబే = ఆధార్మే లేని;
పాక్షవాన్ = రకకలతో; ఇవ పర్ేత: = ఒక పర్ేతవలె;
ఆధార్మే లేని ఆకశమున పోవు అతడు, గొప్ దేహ్ము, గొప్ తేజసుు కలవడై, రకకలుగల ఒక పర్ేతవలె
ప్రకశించుచుండెను - 1.78

येनासौ याथत बलवान् वेगेन कथपकुिराः యేనాసౌ యాతి బలవాన్ - వేగేన కపకుంజర్ః
तेन मागेण सहसा द्रोणीकृत इवाणशवाः తేన మారేగణ్ సహ్సా - ద్రోణీకృత ఇవార్ేవ:
యేన మారేగణ్ = ఏ మార్గమున; అసౌ= అతను; కపకుంజర్ః= హ్నుమ; బలవాన్ = మహాబలవంతుడగు; యాతి
= పోయన్త; తేన = ఆ మార్గంలో; ఆర్ేవ: = సాగర్ భాగము; సహ్సా = మికికల్ల వేగమున/వెంటన్వ; ద్రోణీకృత ఇవ
= దొప్వలె కనిపంచెను.
మహాబలవంతుడగు హ్నుమ మికికల్ల వేగమున ఏ మార్గమున పోయన్త ఆ మార్గము నందు సాగర్ భాగము
దొప్వలె కనిపంచెను – 1.79

आपाते पथक्षसङ्घानाुं पथक्षराज इव व्रजन् ఆపాతే పక్షిసంఘ్ననాం - పక్షిరాజ ఇవ వ్రజన్

हनुमान् मेघजालाथन प्रकषशन् मारुतो यिा హ్నుమాన్ మేఘజలాని - ప్రకర్షన్ మారుతో యథా
పక్షిసంఘ్ననాం ఆపాతే = ఆకశంలో పక్షుల సమూహ్ం; పక్షిరాజ ఇవ = పక్షుల రాజు వలె; వ్రజన్ = పోయెను;
హ్నుమాన్ = హ్నుమ; మేఘ జలాని = జలంతో నిండిన మేఘ్నల వరుస; ప్రకర్షన్ = తనతో పాట్ల
తసుకొనిపోవు; మారుతో యథా = వాయుదేవుని వలె
ఆకశమార్గమున జలంతో నిండిన మేఘ్నల వరుసను తనతో పాట్ల తసుకొనిపోవు వాయుదేవుని వలె ,
ఆకశంలో పక్షుల సమూహ్మును తనతో పాట్ల తసుకొనిపోవు పక్షిరాజు వలె అతడు పోయెను - 1.80

पाण्डु रारुण वणाश थन नीलमाथिष्ठकाथन च పాండురారుణ్ వరాేని - నీల మాంజిషఠకని చ

कथपनाकृष्यमाणाथन महाभ्राथण चकाथशरे కపనాక్రుషయమాణని - మహాభ్రాణి చకశిరే
పాండురారుణ్ వరాేని = త్లుప్ప మరియు ఎరుప్ప ర్ంగులతో; చ నీల మాంజిషఠకని = నీలం మరియు ఎరుప్ప
కలసన పసుప్ప; కపనా = హ్నుమ చేత; ఆక్రుషయమాణని = ఆకరిషంపబడి; మహాభ్రాణి = గొప్ మేఘ్నలు; చకశిరే
= శోభంచుచుండెను;
త్లుప్ప, ఎరుప్ప, నీలం మరియు ఎరుప్ప కలసన పసుప్ప మొదలగు వనేలుకల మేఘములు అతనిచే
ఆకరిషంపబడి శోభంచుచుండెను – 1.81

प्रथवशन् अभ्रजालाथन थनितुं श्च पुनाः पुनाः ప్రవిశన్ అభ్రజలాని - నిష్తంశచ ప్పనః ప్పనః
प्रच्चिश्च प्रकाशश्च चन्द्रमा इव लक्ष्यते ప్రచఛనేశచ ప్రకశశచ - చంద్రమా ఇవ లక్షయతే
ప్రవిశన్ = ప్రవేశించుచు; అభ్రజలాని = మేఘ్నల వరుస; నిష్తంశచ = మరియు అందుండి వెలువడుచు; ప్పనః
ప్పనః = పదేపదే; ప్రచఛనేశచ= కప్బడి; ప్రకశశచ = ప్రకశిసూై ; చంద్రమా ఇవ = చంద్రునివలె; లక్షయతే = కనిపంచెను;
మేఘశ్రేణిని ప్రవేశించుచు, మర్ల అందుండి వెలువడుచు అతడు మేఘములచే కప్బడిన చంద్రునివలె
ప్రకశిసూై కనిపంచెను – 1.82

प्लवमानुं तु तुं र्दषवा प्लवङ्गुं त्वररतुं तदा పివమానం తు తం దృష్పటవ - పివంగం తేరితం తద్వ
ववषुशाः पुिवषशथण दे वगन्धवश दानवााः వవరుష: ప్పష్వరాషణి - దేవ గనధర్ే ద్వనవాః
పివమానం = ఎగురుతూ; దృష్పటవ = చూచి; తం పివంగం = ఆ హ్నుమని; తేరితం = వేగంగా ; తద్వ = అప్ప్డు;
వవరుష: = ప్రసుైతించి; ప్పష్వరాషణి = ప్పష్ వర్షం; దేవ గనధర్ే ద్వనవాః = దేవతలు, గంధరుేలు, ద్వనవులు;
వేగంగా సాగర్మును లంఘంచుచునే హ్నుమంతుని గాంచి అప్ప్డు దేవద్వనవ గంధరుేలు ప్రసుైతించి ప్పష్
వర్షం కురిపంచిరి – 1.83

तताप न थह तुं सूयशाः प्लवन्ुं वानरोत्तमम् తతాప న హి తం సూర్యః - పివనైం వానరోతైమం

थसषेवे च तदा वायू रामकायाश िश थसद्धये సషేవే చ తద్వ వాయూ - రామకరాయర్థ సదధయే
న హి తతాప = ఎండవేడిమిచే బాధంచలేదు; సూర్యః = సూరుయడు; పివనైం = ఎగురుచునే; తం వానరోతైమం =
ఆ వానరోతైముని; సషేవే చ = చలిగా వీచుచు స్నవించెను ; తద్వ వాయూ = వాయూ కూడా; రామకరాయర్థ
సదధయే = శ్రీరాముని కరాయరిధయై;
ఆ వానరోతైముని సూరుయడు తన ఎండవేడిమిచే బాధంచలేదు. రామకర్య సదిధ కొర్కు వాయువు చలిగా వీచుచు
స్నవించెను – 1.84

ऋषय: तु ष्ु वुश्चैनुं प्लवमानुं थवहायसा ఋషయ: తుష్టవుశ్తచనం - పివమానం విహాయసా

जगुश्च दे वगन्धवाश ाः प्रशुंसन्ो महौजसम् జగుశచ దేవ గనధరాేః - ప్రశంసంతో మహౌజసం
ఋషయ: = ఋష్లు; తుష్టవుశ్తచనం = ప్రసుైతించిరి; పివమానం = ఎగురుతూ; విహాయసా = ఆకశంలో; జగుశచ
= పగుడుచు పాటపాడిరి; దేవ గనధరాేః = దేవతలు, గంధరుేలు; ప్రశంసంతో = ప్రశంసలతో పగుడుచు;
మహౌజసం = ఆ మహాతేజసుకని
గగన పధమున తేలుతునే అతనిని, ఋష్లు ప్రసుైతించిరి, దేవగంధరుేలు ఆ మహాతేజసుకని పగుడుచు
పాటపాడిరి. – 1.85

नागाश्च तुष्ु वुयशक्षा रक्षाुं थस थवबुधााः खगााः నాగాశచ తుష్టవుర్యక్షా - ర్క్షాంస విబుధాః ఖగాః
प्रेक्ष्य सवे कथपवरुं सहसा थवगतक्लमम् ప్రేక్షయ సరేే కపవర్ం - సహ్సా విగతకిమం
నాగాశచ = నాగస్; చ యక్షా = యక్షాలు; తుష్టవు: = ప్రశంసలు/ పగడసాగిరి; ర్క్షాంస = రాక్షసులు; విబుధాః =
దేవతలు; ఖగాః = పక్షులు; ప్రేక్షయ = చూసన; సరేే = సర్ేం/అందరూ; కపవర్ం = కపవరుని; సహ్సా = శీఘ్రముగా;
విగతకిమం =ఏ శ్రమ ఎరుగక పయనించుచునే
ఏ మాత్రము అలసటనొందక, శ్రమ ఎరుగక అవలీలగా శీఘ్రముగా పయనించుచునే కపవరుని గాంచి వెంటన్వ
నాగులు, యక్షులు, రాక్షసుులు, పక్షులు, అందరూ పగడసాగిరి – 1.86

तष्पिन् प्लवग शादू श ले प्लवमाने हनूमथत తసమన్ పివగ శారూిలే - పివమాన్వ హ్నూమతి
इक्ष्वाकु कुलमानािी थचन्यामास सागराः ఇక్షాేకు కులమానారీథ - చినైయామాస సాగర్ః
తసమన్ హ్నూమతి = ఆ హ్నుమ; పివగశారూిలే = వానర్శ్రేష్ఠడగు; పివమాన్వ = ఎగురుతూ; ఇక్షాేకు కుల మానారీథ
= ఇక్షాేకు వంశ గౌర్వం కోసం; చినైయామాస = ఆలోచన/ తలంచెను; సాగర్ః = సముద్రుడు
వానర్శ్రేష్ఠడగు ఆ హ్నుమ సముద్రమును ద్వట్లచుండగా, ఇక్షాేకు వంశమును గౌర్వింప కోరినవాడై
సముద్రుడప్పడు ఇట్లి తలంచెను – 1.87
साहाय्युं वानरे न्द्रस्य यथद नाहुं हनूमताः సాహాయయం వానరేన్దిరసయ - యది నాహ్ం హ్నూమతః
कररष्याथम भथवष्याथम सवशवाच्यो थववक्षताम् కరిష్పయమి భవిష్పయమి - సర్ేవాచోయ వివక్షతామ్
న సాహాయయం కరిష్పయమి = సహాయం చేయకపోతే; వానరేన్దిరసయ = వానరులలో ఉతైమమైనవాడు; యది = ఒక
వేళ్; అహ్ం = న్వను; హ్నూమతః = హ్నుమకు; భవిష్పయమి = భవిషయతుైలో; సర్ేవాచోయ = అనీే అపనిందలకు;
వివక్షతామ్ = వివక్షకు గురి అవుతాను
వానరేంద్రుడగు మారుతికి ఇప్ప్డు న్వను తోడ్డని యెడల న్వను భవిషయతుైలో జనులందరికిని నింద్వరుాడను
అగుదును. – 1.88

अहुं इक्षाकु नािेन सगरे ण थववधशताः అహ్మ్ ఇక్షాేకు నాథేన - సగరేణ్ వివరిధతః
इक्ष्वाकुसथचचश्चायुं नावसीथदतुमहश थत ఇక్షాేకు సచిచశాచయం - నావసీదితుం అర్ాతి
అహ్ం = న్వను; ఇక్షాేకు నాథేన =ఇష్పేకు వంశీయుల; సగరేణ్ = సగర్ చక్రవరిై ద్వేరా; వివరిధతః = అభవృదిధ
చేయబడి; ఇక్షాేకు సచిచశచ = ఇక్షాేకు వార్సునికి సహాయం చేసుైనే; అయం = ఈ హ్నుమ; అవసీదితుం =
అలసట; న అర్ాతి = పందరాదు
న్వను ఇక్షాేకు వంశమున ప్పట్టటన సగరుని చేత వృదిధ పందితిని కద్వ. ఈ మారుతి ఇక్షాేకు ప్రభువగు
శ్రీరామచంద్రునకు మంత్రి. ఇతడు శ్రమను పందరాదు. ఇతనికి విశ్రంతి కలుగునట్లి న్వను తోడ్డవలయును
– 1.89

तिा मया थवधातव्युं थवश्रमेत यिा कथपाः తథా మయా విధాతవయం - విశ్రమేత యథా కపః
शेषुं च मथय थवश्रान्ाः सुखेनाथत पथतष्यथत శేషం చ మయ విశ్రనైః - సుఖేనాతి పతిషయతి
తథా = ఆ విధంగా; మయా = నా ద్వేరా; విధాతవయం = కవలసన విధంగా; విశ్రమేత = విశ్రంతి కవాలో; యథా
= ఎలా; కపః = హ్నుమ; శేషం = మిగిల్లన దూర్ం; చ మయ = ననుే (సముద్రమును ); విశ్రనైః = శ్రమను
ద్దరుచకొని; సుఖేన = సౌకర్యంతో; అతి పతిషయతి = ద్వటవచుచను
నా వలన, హ్నుమకు కవలసన విధంగా విశ్రంతినిచిచ, కొంత శ్రమను ద్దరుచకొని సౌకర్యంతో మిగిల్లన
మార్గమును అవలీలగ ద్వటగలడు - 1.90

इथत कृत्वा मथतुं सार्ध्वीुं समुद्रश्चिम् अम्भथस ఇతి కృతాే మతిం సాధీేం - సముద్రశఛనేమ్ అంమిస
थहरण्यनाभुं मैनाकम् उवाच थगररसत्तमम् హిర్ణ్యనాభం మైనాకమ్ - ఉవాచ గిరిసతైమమ్
ఇతి = ఇట్లి ; సాధీేం మతిం కృతాే = నిండు మనసుుతో బాగుగా ఆలోచించి; సముద్ర: = సముద్రము; ఛనేమ్ =
ద్వగివునే; అంభస= నీట్టలో; హిర్ణ్యనాభం = హిర్ణ్యనాభుడు; మైనాకం = మైనాక; ఉవాచ = మాటాిడారు;
గిరిసతైమమ్ = గిరింద్రునితో;
సముద్రుడు ఇట్లి నిండు మనసుుతో బాగుగా ఆలోచించి, తనలో మునిగి ద్వగివునే హిర్ణ్యనాభుడు, మైనాక
గిరింద్రునితో ఇటినను – 1.91
त्वथमहासुर सुंघानाुं पाताळ तलवाथसनाुं తేమిహాసుర్ సంఘ్ననాం - పాతాళ్ తలవాసనామ్
दे वराज्ञा थगररश्रेष्ठ पररघाः सुंथनवेथशताः దేవరాజఞ గిరి శ్రేషఠ - పరిఘః సనిేవేశితః
తేం = మీరు; ఇహ్ = ఇకకడ; అసుర్ సంఘ్ననాం = రాక్షసులు సమూహాలకు; పాతాళ్ తలవాసనామ్ =
పాతాళ్ంలో నివసంచు; దేవరాజఞ = రాజైన మహంద్రుడు; గిరి శ్రేషఠ = గిరులలో శ్రేషఠమైన ఓ మైనాక; పరిఘః =
అడుడగ; సనిేవేశితః = కప్పవుంచెను;
గిరులలో శ్రేషఠమైన ఓ మైనాక, పాతాళ్మున నివసంచు రాక్షసులు సమూహాలు పైకి రాకుండ, దేవతలకు రాజైన
మహంద్రుడు నినుే ఇచట అడుడగ కప్పవుంచెను – 1.92

त्वमेषाुं जातवीयाश णाुं पुनरे वोत्पथतष्यताम् తేమేష్పం జతవీరాయణం - ప్పనరేవ ఉత్తిషయతామ్

पाताळस्याप्रमेयस्य द्वारमावृत्य थतष्ठथस పాతాళ్సయ అప్రమేయసయ - ద్వేర్మావృతయ తిషఠస
తేం = మీరు; ఏష్పం = ఆ ద్వనవులు; జతవీరాయణం = ప్పట్లటకతో ధైర్యవంతులైన; ప్పనరేవ = మళ్ళళ;
ఉత్తిషయతామ్ = పరాక్రమమును పంచుకొని; పాతాళ్సయ=ఆ పాతాళ్ం; అప్రమేయసయ = ఇది చాలాపదిది/
కొలవలేనిది; ద్వేర్మ్ = ద్వేర్మును; ఆవృతయ = ఆక్రమించి; తిషఠస = నిల్లచియునాేవు;
పరాక్రమమును పంచుకొని ప్పట్లటకతో ధైర్యవంతులైన ఆ ద్వనవులు మర్ల పైకి రాకుండ మికికల్ల
గొప్ది/కొలవలేనిది, అయన ఆ పాతాళ్ద్వేర్మును ఆక్రమించి నిల్లచియునాేవు – 1.93

थतयशगूर्ध्वशमधश्चैव शष्पक्तस्ते शैल वथधशतुम् తిర్యగూర్ధవమధశ్తచవ - శకిైస్నై శైల వరిధతుమ్

तिात्सुंचोदयाथम त्वामुथत्तष्ठ थगररसत्तम తసామత్ సంచోదయామి - తాేముతిైషఠ గిరిసతైమ
తిర్యక్ = వెడలు్/ అడడముగా; ఊర్ధవ = నిల్లవుగా/ ఊర్ధవముగ; అధశ్తచవ = మరియు క్రందికి; తే శకిై: = నీకు శకిై
కలదు; శైల = ఓ గిరీంద్ర; వరిధతుమ్ = పైకి లెముమ; తసామత్ = ఆ కర్ణ్ంగా; సంచోదయామి = ప్రోతుహిసుైనాేను;
తాేం = మీరు; ఉతిైషఠత = పంచండి; గిరిసతైమ = పర్ేతాలలో ఉతైమమైన ఓ గిరింద్రా
పర్ేతాలలో ఉతైమమైన ఓ గిరింద్రా ! అడడముగా, ఊర్ధవముగ, క్రందికిని పరుగుటకు నీకు శకిై కలదు. అందువలన
ఓ గిరీంద్ర నినుే ప్రోతుహించుచునేను. పైకి లెముమ – 1.94

स एष कथपशादू श लत्वमुमुपयेथत वीयशवान् స ఏష కపశారూిలః - తాేమ్ ఉపరేయతి వీర్యవాన్

हनुमान् राममकायाश िं भीमकमाश खमाप्लुताः హ్నూమాన్ రామకరాయర్థం - భీమకరామ ఖమాప్పితః
సః ఏష = గొప్ వయకిైతేం; కపశారూిలః = కపంద్రుని; తాేమ్ ఉపర్య = నీపై నిలువ నిముమ; వీర్యవాన్ =
పరాక్రమశాల్ల; హ్నుమాన్ = హ్నుమ; రామ కరాయర్థం = శ్రీరాముని కరాయరిధయై; భీమకరామ = భయంకర్మైన
పనితో; ఖమ్ = ఆకశ మార్గమున; ఇతి ఆప్పితః = పోవుచునాేడు;
గొప్ వయకిైతేం, పరాక్రమశాల్ల అయన హ్నుమంతుడు, శ్రీరామ కరాయరిధయై ఆకశ మార్గమున పోవుచునాేడు.
బలవంతుడగు ఈ కపంద్రుని నీపై నిలువ నిముమ – 1.95

अस्य साह्युं मया कायशम् इक्षाकु कुलवथतशनाः అసయ సాహ్యం మయాకర్యమ్ - ఇక్షాేకు కులవరిైనః
मम हीक्ष्वाकवाः पूज्ााः परुं पूज्तमास्तव మమ హి ఇక్షాేకవః పూజయః - పర్ం పూజయతమాసైవ
అసయ = ఈ హ్నుమా; సాహ్యం = సహాయం; మయా = నా ద్వేరా; కర్యమ్ = పూరిై చేయాల్ల; ఇక్షాేకు కులవరిైనః
= ఇక్షాేక ప్రభువులు; మమ హి = నాకు; ఇక్షాేకవః = ఇక్షాేకు వార్సులు; పూజయః = పర్మపూజుయలు; పూజయతమా:
= వారు మికికల్ల పూజుయలు; తవ = నీకును
ఇక్షాేక ప్రభువులు నాకు పర్మపూజుయలు. నీకును వారు మికికల్ల పూజుయలు. కవున మనము అతనికి
తోడ్డవలయును - 1.96

कुरु साथचव्यमिाकुं न नाः कायशमथतक्रमेत् కురు సాచివయమ్ అసామకం - న నః కర్యమ్ అతిక్రమేత్

कतशव्यमकृतुं कायं सताुं मन्युमुदीरयेत् కర్ైవయమ్ అకృతం కర్యం - సతాం మనుయమ్ ఉద్దర్యేత్
కురు = చేయడం; సాచివయమ్ = సహాయం; అసామకం నః = మనకు; కర్యం = పని; న అతిక్రమేత్ =
అతిక్రమించకుండా; కర్ైవయం = చేయవలసన సతాకర్యము; అకృతం = చేయకునేచో; కర్యం = ఒక పని; సతాం =
మంచి వయకుైలు ; మనుయం = కోపం; ఉద్దర్యేత్ = కలుగును;
కవున నీవు న్వను తలంచిన కర్యము మీరిపోకుండ సహాయము ఒనరు్ము. చేయవలసన సతాకర్యము
చేయకునేచో సజజనులకు కోపము కలుగును – 1.97

सथललादू र्ध्वशमुथत्तष्ठ थतष्ठत्वेष कथपत्वमुथय సల్లలాత్ ఊర్ధవముతిైషఠ - తిషఠతు ఏష కపసైవయ

अिाकमथतथिश्चैव पूज्श्च प्लवताुं वराः అసామకమ్ అతిథిశ్తచవ - పూజయశచ పివతాం వర్ః
సల్లలాత్ = నీట్ట నుండి; ఊర్ధవం = పైకి; ఉతిైషఠ = లెముమ; తిషఠతు = నిలబడటానికి వీలుగా; ఏష కప: = ఆ హ్నుమ;
తేయ = నువుే; అసామకమ్ = మనకు; అతిథిశ్తచవ = ఒక అతిథి; పూజయశచ = పూజుయడు; పివతాం = ఎగర్గల; వర్ః =
కపవరుండగు మారుతి;
నీట్టనుండి పైకి లెముమ. ఇతడు నీపై నిలుచుగాక, కపవరుండగు మారుతి మనకు అతిధ. పూజుయడగు ఇతడు
మన పూజలను పందునుగాక – 1.98

चामीकरमहानाभ दे वगन्धवश सेथवत చామీకర్ మహానాభ - దేవ గనధర్ే స్నవిత

हनुमाुं त्वमुथय थवश्रान्स्तताः शेषुं गथमष्यथत హ్నూమాంసైవయ విశ్రనై: - తతః శేషం గమిషయతి
చామీకర్ మహానాభ = బంగార్ం/హిర్ణ్య గర్ిం గల ఓ గిరీంద్రా; దేవ గనధర్ే స్నవిత = దేవగంధర్ే స్నవితుడవు;
హ్నుమాన్ = హ్నుమ; తేయ = నీపై; విశ్రనై: = విశ్రంతి తసుకోవచుచ; తత: = ఆపై; శేషం = మిగిల్లన (దూర్ం);
గమిషయతి = సాగిపోవును;
నీవు దేవగంధర్ే స్నవితుడవు. హిర్ణ్యనాభుడవు (బంగార్ం). అతడు నినుే చేర్నునాేడు. హ్నుమంతుడు నీపై
కొంత విశ్రమించి పదప ముందుకు సాగిపోవును –1.99

काकुत्थ्सस्य आनृशुंस्युं च मैथिल्याश्च थववासनम् కకుతుథసయ ఆనృశంసయం చ - మైథిలాయశచ వివాసనమ్

श्रमुं च प्लवगेन्द्रस्य समीक्ष्योिातुमहश थस శ్రమం చ పివగేన్దిరసయ - సమీక్ష్యయతాథతుమ్ అర్ాస
కకుతుథసయ = శ్రీరాముని ; ఆనృశంసయం చ = ఉతైమసేభావము; మైథిలాయ: = సీతామాత యొకక; వివాసనమ్ =
పర్దేశ వాసము; శ్రమం చ = శ్రమను చూచి; పివగేన్దిరసయ =హ్నుమ; సమీక్షయ = చూసన తరాేత; ఉతాథతుం = పైకి
రావలయును; అర్ాస = పైకి లేవగల అర్ాత;
శ్రీరాముని ఉతైమసేభావమును, సీతామాత యొకక పర్దేశ వాసమును, ఈ వానరేందుని శ్రమను చూచి నీవు
పైకి రావలయును. పైకి లేవగల అర్ాత సామర్ధయము నీకు కలవు – 1.100

थहरण्यनाभो मैनाको थनशम्य लवणाम्भसाः హిర్ణ్యనాభో మైనాకో - నిశమయ లవణమిసః

उत्पपात जलात्तूणं महाद्रुमलतायु ताः ఉత్పాత జలాత్ తూర్ేం - మహాద్రుమ లతాయుతః
హిర్ణ్యనాభ: = హిర్ణ్యనాభుడు; మైనాక: = మైనాకుడు; నిశమయ = వినను; లవణమిసః = లవణ్ం సముద్రుని
మాటలను; ఉత్పాత = లేచెను; జలాత్ = నీట్ట నుండి; తూర్ేం = వెంటన్వ; మహాద్రుమ లతాయుతః =
మహావృక్షములతో, లతలతో
హిర్ణ్యనాభుడగు మైనాకుడు సముద్రుని మాటలను వినను. మైనాకుడు వెంటన్వ మహావృక్షములతో, లతలతో
సముద్రమునుండి వెలువడెను – 1.101

स सागरजलुं थभत्त्वा बभूवाभ्युष्पितस्तदा స సాగర్ జలం భతాైవ - బభూవ అభుయతిథత: తద్వ

यिा जलधरुं थभत्त्वा दीप्तरष्पश्मथदश वाकराः యథా జలధర్ం భతాైవ - ద్దపైర్శిమ: దివాకర్ః
సః = ఆ మైనాకుడు; సాగర్ జలం = సముద్రప్ప నీరు; భతాైవ = భేదించుకొని; బభూవ = లేచి నిల్లచెను; అభుయతిథత:
= వెలువడిన; తద్వ = అప్ప్డు; జలధార్ం = మేఘం; భతాైవ = భేదించుకొని; ద్దపైర్శిమ: = ద్దపంచెను; యథా
దివాకర్ః= సూరుయనివలె;
సాగర్జలములను భేదించుకొని లేచి నిల్లచెను. క్షణ్కలములో నీట్టతో నిండిన మైనాకుడు మేఘము
మాట్లనుండి వెలువడిన సూరుయనివలె ద్దపంచెను - 1.102

स महात्मा मुहूतेन सवशताः सथललावृताः స మహాతామ ముహూరేైన - పర్ేత: సల్లలావృత:

दशशयामास शृङ्गाथण सागरे ण थनयोथजताः దర్శయామాస శృంగాణి - సాగరేణ్ నియోజిత:
సః మహాతామ = ఆ మైనాకుడు; ముహూరేైన = ముహూర్ై కలమున; పర్ేత: = పర్ేతం; సల్లలావృత:= నీట్టతో
నిండిన; దర్శయా మాస = చూపంచెను; శృంగాణి =శిఖరాలు; సాగరేణ్ = సముద్రంచే; నియోజిత: =
నియోగింపబడిన
సముద్రునిచే నియోగింపబడిన (ఆదేశింపబడిన) ఆ మైనాక మహాతుమడు ముహూర్ై కలమున,
సాగర్జలములతో ఆవృతుడై ఒకకసారిగా తన శృంగములను (శిఖరాలు) దరిశంపజసెను – 1.103

शातकुम्भमयैाः शृङ्गैाः सथकिरमहोरगैाः శాత కుంభమయైః శృంగ: - సకినేర్ మహోర్గః

आथदत्योदय सुंकाशै आथलखष्पिररवाम्बरम् ఆదితోయదయ సంకశై: - ఆల్లఖదిి: ఇవామబర్మ్
శాత కుంభమయైః = బంగారు ర్ంగు కల్లగి; శృంగ:=శిఖరాలు; సకినేర్ మహోర్గః = ఇది కినేరులు మరియు
గొప్ సరా్లను కల్లగి ఉంది; ఆదితోయదయ సంకశై: = సూరోయదయం సమానంగా ఉంది; ఆల్లఖదిి: ఇవ అంబర్ం
= ఆకశం తాకేలా కనిపంచింది;
ఆ మైనాకుడు తన కనకమయ శృంగములను చూపను. ఆ పర్ేతములపై కినేరులు విహ్రించుచుండెను,
మహో సర్్ములు సంచరించుచుండెను, , ఆ కొండలు ఉదయంచుచునే సూరోయదయము వలె మెరిసెను.
ఆకశమును తాకుచుండెను – 1.104

तप्त जाम्बूनदै ाः शृथङगााः पवश तस्य समुष्पितैाः తపై జంబూనదః శృంగ: - పర్ేతసయ సముతిథతః
आकाशुं शस्त्रसुंकाशमभवत्काञ्चनप्रभम् ఆకశం శస్త్ర సంకశమ్ - అభవత్ కంచన ప్రభమ్
తపై జంబూనదః = కరిగిన బంగార్ము; శృంగ:= శిఖరాలు ద్వేరా; పర్ేతసయ = పర్ేతము వలన; సముతిథతః =
పైకి లేచిన; ఆకశం = ఆకశం; శస్త్ర సంకశమ్ = నలిని నీలం ర్ంగు కల్లగి; అభవత్ = వచెచను; కంచన ప్రభమ్
= బంగారు ర్ంగుతో మెరుసూై;
తపైకంచన మయములు నిండుగ ఉనే ఆ పర్ేతము పైకి లేవడం వలన, నలిని నీలం ర్ంగు ఆకశమునకు
బంగారు వనే వచెచను -1.105

जातरूपमयैाः शृङ्गैभ्राश जमानैाः स्वयुंप्रभैाः జతరూప మయైః శృంగ: - భ్రాజమానః సేయం ప్రభః
आथदत्यशतसुंकाशाः सोऽभवथद्गररसत्तमाः ఆదితయ శత సంకశః - సోభవత్ గిరిసతైమః
జతరూప మయైః = బంగారు ర్ంగు కల్లగి; శృంగ:= శిఖరాలు; భ్రాజమానః = మరియు మెరుసూై ఉనాేయ;
సేయం ప్రభః = సేయం ప్రకశితుడు; ఆదితయశత సంకశః = వంద సూరుయలతో సమానం; సః = ఆ; అభవత్ =
ప్రకశించెను; గిరిసతైమః = ఉతైమ పర్ేతం;
సాేభావికమైన కంతితో విరాజమానములు, కనకమయములగు శృంగములచే ఆ ఉతైమ పర్ేతము నూరు
సూర్యకంతులతో సమానముగా ప్రకశించెను - 1.106

तमुष्पितमसुं गेन हनुमानग्रताः ष्पस्ितम् తమ్ ఉతిథతమ్ అసంగేన - హ్నూమాన్ అగ్రతః సథతమ్
मध्ये लवणतोयस्य थवघ्नोऽयथमथत थनथश्चताः మధేయ లవణ్తోయసయ - విఘోేయమితి నిశిచతః
తమ్ = ఆ పర్ేతం; ఉతిథతమ్ = పరిగిన; అసంగేన = హ్ఠాతుైగా; హ్నుమాన్ = హ్నుమ; అగ్రతః = తన ఎదుట;
సథతమ్ = నిల్లచిన; లవణ్తోయసయ= లవణ్ం సముద్ర; మధేయ = మధయలో; విఘోేయమ్ ఇతి = గొప్
విఘేమని/అడడంకి; నిశిచతః = నిర్ేయంచుకుని;
తన ఎదుట అట్లి నిల్లచన ఆ కొండను చూచి, హ్నుమంతుడు సాగర్ మధయమున నాకిది గొప్ విఘేమని
నిశచయంచెను – 1.107

तमुच्छितमत्यिं महावेगो महाकथपाः స తముచ్ఛ్ఛరతమ్ అతయర్థం - మహావేగో మహాకపః

उरसा पातयामास जीमूतथमव मारुताः ఉర్సా పాతయామాస - జీమూతమివ మారుతః
సః మహాకపః = మారుతి; తమ్ ఉచ్ఛ్ఛరతమ్ = పరిగిన ఆ పర్ేతం ; అతయర్థం = అనూహ్యముగా ; మహావేగ: =
మహావేగము గల; ఉర్సా = అతని ఛాతతో; పాతయామాస = పడద్రోస; జీమూతమ్ ఇవ = మేఘ్ననిే ఢీకొట్టటనట్లట;
మారుతః = వాయుదేవుడు ;
మహావేగము గల మారుతి, అనూహ్యముగా పరిగిన ఆ పర్ేతమును, వాయుదేవుడు మేఘమును చెదర్గొట్టటనట్లట
తన వక్షసథలముతో ద్వనిని పడగొట్టటను – 1.108

स तिा पाथततस्तेन कथपना पवशतोत्तमाः స తద్వ పాతితస్నైన - కపనా పర్ేతోతైమః

बुद्र्ध्वा तस्य कपेवेगुं जहषश च ननन्द च బుద్వధవ తసయ కపేరేేగం - జహ్ర్ష చ ననంద చ
తద్వ = అలా; పాతిత: = పడగొటటబడిన; తేన కపనా = హ్నుమ చేత; సః పర్ేతోతైమః = ఉతైమమైన మైనాక
పర్ేతం; బుద్వధవ = త్లుసుకొని; తసయ కపే: = ఆ హ్నుమను; వేగం = వేగం; జహ్ర్ష చ = సుైతించాడు/
ప్రశంసంచాడు; ననంద చ = మరియు ఆనందంతో
ఆ పర్ేతము హ్నుమ చేత పడగొటటబడినద, కపంద్రుని వేగము త్లుసుకొని మికికల్ల గగురా్ట్ల చెందెను,
ఆనందంతో అతనిని మైనాకుడు ప్రశంసంచాడు – 1.109

तमाकाशगतुं वीरमाकाशे समुपष्पस्िताः తమ్ ఆకశ గతం వీర్మ్ - ఆకశే సముపసథత:

प्रीतो हृष्टमना वाक्यमब्रवीत्पवशताः कथपम् ప్రీతో హ్ృషటమనా వాకయమ్ - అబ్రవీత్ పర్ేతః కపమ్
मानुषुं धारयन् रूपमात्मनाः थशखरे ष्पस्िताः మానుషం ధార్యన్ రూపమ్ - ఆతమనః శిఖరే సథతః
ఆకశ గతం = ఆకశమున వెళ్ళళచునే; వీర్మ్ = మహావీరుని; ఆకశే = ఆకశ; సముపసథత: = సమీపమున; ప్రీతో
= ప్రేమతో; హ్ృషటమనా:= సంతోష్పంచిన మనసుుతో; వాకయమ్ = పద్వలు; అబ్రవీత్ = మాటాిడారు; పర్ేతః = మైనాక
పర్ేతం; కపమ్ = ధైర్యవంతుడైన హ్నుమ; మానుషం రూపం = మానవ రూపం; ధార్యన్ = ధరించి; ఆతమనః
శిఖరే = తన శిఖర్ముపై; సథతః = నిల్లచి;
ఆ మహావీరుని చూచి మైనాకుడు మికికల్ల ప్రీతుడై, సంతుష్ఠడై, మారువేషమును వదల్ల నిజరూపమును ద్వల్లచ
తన శిఖర్ముపై నిల్లచి, హ్నుమతో ఇటినను – 1.110 & 111

दु ष्करुं कृतावन्कमश त्वथमदुं वानरोत्तम దుషకర్ం కృతవాన్ కర్మ - తేమిదం వానరోతైమ

थनपत्य मम शृङ्गेषु थवश्रमस्व यिासुखम् నిపతయ మమ శృంగేష్ - విశ్రమసే యథా సుఖమ్
దుషకర్ం = అసాధయం; కృతవాన్ = పూరిైచేయడం; కర్మ = పని; తేమ్ = మీరు; ఇదం = ఇది; వానరోతైమ=
వానరులలో ఉతైమమైన హ్నుమా! ; నిపతయ = క్రందకు దిగండి; మమ శృంగేష్ = నా శిఖరాలపై; విశ్రమసే =
విశ్రంతి; యథా సుఖమ్ = సౌకరాయర్ధం
ఓ వానరేంద్రా! నీవు ఎవేరికిని సాధయముకని ఈ సముద్ర లంఘనము చేయుచు ననుే అవలీలగ పడత్రోసతివి.
నా శిఖర్ములయందు వ్రాల్ల సుఖముగా విశ్రమింప్పము - 1.112
राघवस्य कुले जातैरुदथधाः पररवथधशताः రాఘవసయ కులే జత - ఉదధః పరివరిధతః
स त्वाुं रामथहते युक्तुं प्रत्यचशयथत सागराः స తాేం రామ హితే యుకైం - ప్రతయర్చయతి సాగర్ః
రాఘవసయ కులే జత = ర్ఘువంశ రాజులచే; ఉదధః = ఈ మహాసముద్రం; పరివరిధతః = అభవృదిధ చేయబడింది;
తేం = నీకు; రామ హితే యుకైం = శ్రీ రాముడి సంక్షేమం కోరుకున్వ; ప్రతయర్చయతి = ప్రతిపూజలు
చేయగోరుచునాేడు; సః సాగర్ః = ఈ సముద్రుడు
ర్ఘువంశ రాజులచే సముద్రము వృదిధనొందెను. సగరుని వలన పంపందిన సముద్రుడు ప్రతుయపకరార్ధము
శ్రీరామునికి సహాయము చేయవలెనని, ఆ సముద్రుడు శ్రీ రాముడి సంక్షేమం కోరుకున్వ నీకు స్నవలుచేస, వారికి
ప్రతిపూజలు చేయగోరుచునాేడు – 1.113

कृते च प्रथतकतशव्यमेष धमशाः सनातनाः కృతే చ ప్రతికర్ైవయమ్ - ఏష ధర్మః సనాతనః

सोऽयुं तत्प्रथतकारािी त्वत्ताः सुंमानमहश थत సోయం తత్ ప్రతికరారీథ - తేతైః సమామనమర్ాతి
కృతే = ఉపకర్ము చేసనవారికి; ప్రతికర్ైవయమ్ = ప్రతుయపకర్ము చేయుట; ఏష = ఇది; ధర్మః = ధర్మము; సనాతనః
= సనాతన; సః అయం = ఈ సముద్రం; తత్ ప్రతికరారీథ = సనామనింప ఆపేక్షించుచునాేడు; తేతైః = నినుే;
సామామనం = నీ గౌర్వమునకు; అర్ాతి = అరుాడు;
ఉపకర్ము చేసనవారికి ప్రతుయపకర్ము చేయుట సనాతన ధర్మము. నినుే సనామనింప ఆపేక్షించుచునాేడు
(ర్ఘు వంశీయునికి స్నవ చేయాలనుకుంట్లనాేడు) అతడు కూడా నీ గౌర్వమునకు పాత్రుడు – 1.114

त्वथिथमत्तमनेनाहुं बहुमानात्प्रचोथदताः తేన్ నిమితైమ్ అన్వనాహ్ం - బహుమానాత్ ప్రచోదితః

योजनानाुं शतुं चाथप कथपरे ष समाप्लुताः యోజనానాం శతం చాప - కపరేష సమాప్పితః
తేన్ నిమితైమ్ = నీ స్నవలొనరుచటకై; అన్వన=ఈ సముద్రుడు; అహ్ం = న్వను/ననుే; బహుమానాత్ =
బహుమానపూర్ేకముగా గౌర్వంతో; ప్రచోదితః = ప్రోతుహించెను; యోజనానాం శతం చ అప = వంద యోజన;
ఏష కప = ఈ హ్నుమ; సమాప్పితః = ఎగురుతూ ద్వట్టయునేడు;
నీ స్నవలొనరుచటకై సముద్రుడు ననుే బహుమానపూర్ేకముగా గౌర్వంతో ప్పరిగొలె్ను. ఈ కపంద్రుడు నూరు
యోజనములు ద్వట్టయునేడు – 1.115

तव सानुषु थवश्रान्ाः शेषुं प्रक्रमताथमथत తవ సానుష్ విశ్రనైః - శేషం ప్రక్రమతామ్ ఇతి

थतष्ठ त्वुं हररशादू श ल मथय थवश्रम्य गम्यताम् తిషఠతేం హ్రిశారూిల - మయ విశ్రమయ గమయతామ్
తవ సానుష్ = మీ శిఖర్ం మీద; విశ్రనైః = విశ్రంతి; శేషమ్ = మిగిల్లన దూర్ం; ప్రక్రమతామ్ = ప్రయాణ్ం; ఇతి
= అని ; తిషఠతేం = నాపై నిల్లచి; హ్రిశారూిల = ఓ హ్నుమా; మయ = నా పై; విశ్రమయ = విశ్రంతి;గమయతామ్ =
పోదువుగాక;
కవున నీ సానువులయందు అతనికి విశ్రంతిని కల్లగించి మిగిల్లన మార్గమును ద్వట్లనుగాక అని నీ కొర్కై
సముద్రుడు ననుే ప్రేరేపంచెను. కవున కపంద్రా! నిలువుము. నాపై నిల్లచి విశ్రమించి పోదువుగాక – 1.116
तथददुं गन्धवत्स्वादु कन्दमूलफलुं बहु తత్ ఇదం గంధవత్ సాేదు - కందమూల ఫలం బహు
तदास्वाद्य हररश्रेष्ठ थवश्रान्ोऽनु गथमष्यथस తత్ ఆసాేదయ హ్రిశ్రేషఠ - విశ్రన్తైను గమిషయస
తత్ = ఆ కర్ణ్ంగా; ఇదం = ఇకకడ; గంధవత్ = సుగంధభరితమైన; సాేదు = రుచికర్మైన; కందమూల ఫలం
= కంద మూలాలు, పండుి; బహు = చాలా; తత్ = ఆ; ఆసాేదయ = ఆసాేదించడం /తినడం; హ్రిశ్రేషఠ =
అతుయతైమమైన హ్నుమా!; విశ్రనైః = విశ్రంతి; అను=తరువాత; గమిషయస = వెళ్ళవచుచ;
కవున ఓ కపరాజ! సుగంధభరితమైన, రుచికర్మైన చాలా కందములు పండుి ఆర్గించి, విశ్రమించి పదప
ముందున కేగుదువుగాక – 1.117

अिाकमथप सम्बन्धाः कथपमुख्य त्वयाष्पस्त वै అసామకమ్ అప సంబంధ: - కపముఖయ తేయాసై వై

प्रख्यातष्पस्त्रषु लोकेषु महागुणपररग्रहाः ప్రఖ్యయత: త్రిష్ లోకేష్ - మహా గుణ్ పరిగ్రహ్ః
అసామకమ్= మాకు; అప =కూడా; సంబంధ: = సంబంధం; కపముఖయ = కప్పలలో ముఖయమైన హ్నుమ; తేయా =
మీతో; అసైవై = కలదు; ప్రఖ్యయత: = ప్రసదుధడవు; త్రిష్ లోకేష్ = త్రిలోకములందును; మహా గుణ్ పరిగ్రహ్ః = సదుగణ్
సంపనుేడవు
ఓ మహాతామ! నీ తోడి సంబంధము మాకును కలదు. నీవు త్రిలోకములందును ప్రసదుధడవు, సదుగణ్ సంపనుేడవు
– 1.118

वेगवन्ाः प्लवन्ो ये प्लवगा मारुतात्मज వేగవనైః పివన్తై యే - పివగా మారుతాతమజ

तेषाुं मुख्यतमुं मन्ये त्वामहुं कथपकुिर తేష్పం ముఖయతమం మన్వయ - తాేమహ్ం కపకుఞ్జర్
వేగవనైః = వేగంగా; పివంత: = వానరులందరిలోను; మారుతాతమజ = ఓ వాయు కుమారుడు; తేష్పం = మీరు;
ముఖయతమం = ముఖ్యయడవు; మన్వయ = అని తలంచుచునాేను; అహ్ం = న్వను; కపకుఞ్జర్ = ఓ మారుత;
ఓ మారుత, వాయు కుమారా! మహావేగ సంపనుేలగు వానరులందరిలోను నీవు మికికల్ల ముఖ్యయడవు అని
న్వను తలంచుచునాేను – 1.119

अथतथिाः थकलपूजाहश ाः प्राकृतोऽथप थवजानता అతిథిః కిల పూజర్ాః - ప్రాకృతోప విజనతా

धमं थजज्ञासमानेन थकुं पुनत्वमुार्दशो महान् ధర్మం జిజఞ సమాన్వన - కిం ప్పనః తాేదృశో మహాన్
అతిథిః = ఒక అతిథి; కిల = అని చెప్బడినది; పూజర్ాః = పూజ్యయడే; ప్రాకృతోప = సామానుయడైనను; విజనతా =
(ధర్మమును) త్ల్లసన నావంట్ట వానికి; ధర్మం = ధర్మం; జిజఞ సమాన్వన = అవశయము పూజింపవలయును; కిం ప్పనః
= చెప్వలసనదేమి యునేది; తాేదృశ: = నీయంతట్ట (హ్నుమ); మహాన్ = మహాతుమడు;
పండితులకు అతిధ సామానుయడైనను పూజ్యయడే. ధర్మము త్ల్లసన నావంట్ట వానికి నీయంతట్ట మహాతుమడు
అతిధగా లభంచిన యెడల చెప్వలసనదేమి యునేది. అవశయము న్వను నినుే పూజింపవలయును – 1.120

त्वुं थह दे ववररष्ठस्य मारुतस्य महात्मनाः తేం హి దేవ వరిషఠసయ - మారుతసయ మహాతమనః

पुत्रस्तस्यैव वेगेन सर्दशाः कथपकुिर ప్పత్ర: తసెతయవ వేగేన - సదృశః కపకుఞ్జర్
తేం = మీరు; దేవ వరిషఠసయ = దేవతలలో వరిష్ఠడు; మారుతసయ = వాయుదేవుడు; మహాతమనః = మహాతుమడు; ప్పత్ర:
హి = కుమారుడు; తసయ ఏవ = అతనికి(వాయుదేవుడు); వేగేన = వేగం; సదృశః = సమానంగా; కపకుఞ్జర్ =
వానరోతైమా;
వానరోతైమా, మహాతుమడు దేవశ్రేష్ఠడగు వాయుదేవుని నందనుడవు (కుమారుడవు). దేవతలలో వాయుదేవుడు
ఎంత వేగవంతుడో నీవునూ నీ తండ్రితో సమానముగా వేగవంతుడవు – 1.121

पूथजते त्वथय धमशज्ञ पूजाुं प्राप्नोथत मारुताः పూజితే తేయ ధర్మజఞ - పూజం ప్రాపోేతి మారుతః
तिात्त्वुं पूजनीयो मे शृणु चाप्यत्र कारणम् తసామత్ తేం పూజనీయో మే - శృణు చాపయత్ర కర్ణ్మ్
తేయ పూజితే = నినుే పూజిస్నై; ధర్మజఞ = ధర్మము త్ల్లసన; పూజం ప్రాపోేతి = సంపూజితుడగును; మారుతః =
వాయుదేవుడు; తసామత్ = అందువలన; తేం = నీవు; పూజనీయ: = పూజనీయుడవు; మే = నాకు; శృణు = వినుము;
చ అప అత్ర కర్ణ్మ్ = ఇంకొక కర్ణ్ము కూడా కలదు ;
ధర్మము త్ల్లసన ఓ హ్నుమా ! నినుే పూజించిన, వాయుదేవుడు సంపూజితుడగును, అందువలన నీవు
మాకు పూజనీయుడవు. ఇంకొక కర్ణ్ము కూడా కలదు వినుము - 1.122

पूवं कृतयुगे तात पवशतााः पथक्षणोऽभवन् పూర్ేం కృతయుగే తాత - పర్ేతాః పక్షిణోభవన్
ते थह जग्मुथदश शाः सवाश गरुडाथनलवेथगनाः తే హి జగుమర్ దిశః సరాే - గరుడానిల వేగినః
పూర్ేం = పూర్ేం; కృతయుగే = కృతయుగంలో; తాత = ఓ కుమారుడు/నాయనా; పర్ేతాః = పర్ేతాలు; పక్షిణ్:
= రకకలతో; అభవన్ = ఉండేవి; తే = అవి; జగుమ: = వెళ్ళళవి; సరాే: దిశః = అనిే దిశలలో; గరుడ = గరుడ ; అనిల
= వాయువుకి; వేగినః = సమానమైన వేగం
ఓ కుమారుడా! కృతయుగమున పర్ేతములకు రకకలుండెడివి. అవి వాయు గరుడ వేగముకలవై సకల దిశలకు
ఎగురుచుండెడివి – 1.123

ततस्तेषु प्रयातेषु दे वसुंघाः सहथषशथभाः తత: తేష్ ప్రయాతేష్ - దేవసంఘ్నః సహ్రిషభః

भूताथन च भयुं जग्मुस्तेषाुं पतनशङ्या భూతాని చ భయం జగుమ: - తేష్పం పతన శంకయా
తత: = ఆ తరువాత; తేష్ ప్రయాతేష్ = ఆకశమున ఎగురుచుండగా; దేవసంఘ్నః = దేవత సమూహాలు;
సహ్రిషభః = మహ్రుషలు; భూతాని చ = మరియు ఇతర్ జీవులు; జగుమ: భయం = భీతినొందిరి; తేష్పం = ఆ
పర్ేతములు; పతన శంకయా = తమపై పడునని శంకించి;
ఆ పర్ేతములు అట్లి ఆకశమున ఎగురుచుండగా, దేవతలు, మహ్రుషలు మరియు ఇతర్ జీవులు ఆ
పర్ేతములు తమపై పడునని శంకించి భీతినొందిరి – 1.124

तताः क्रुद्धाः सहस्राअक्षाः पवशतानाुं शतक्रतुाः తతః క్రుదధః సహ్స్రాక్షః - పర్ేతానాం శతక్రతుః
पक्षान् थचच्छे द वज्रेण तत्र तत्र सहस्रशाः పక్షాన్ చిఛ్ఛఛద: వజ్రేణ్ - తత్ర తత్ర సహ్స్రశః
తతః = అప్ప్డు; క్రుదధః = కోపంచి; సహ్స్రాక్షః = ఇంద్రుడు; పర్ేతానాం =పర్ేతాల; శతక్రతుః = వంద యజఞలు
చేసన సహ్స్రాక్షుడు; పక్షాన్ = రకకలు; చిఛ్ఛఛద: = ఛ్ఛదించెను; వజ్రేణ్ = తన వజ్రాయుధముచే; తత్ర తత్ర =
ఎకకడికకకడే; సహ్స్రశః = వేలకొలదిగా
పదప సహ్స్రాక్షుడగు ఇంద్రుడు కోపంచి తన వజ్రాయుధముచే ఎకకడికకకడే వేలకొలదిగా ఉనే పర్ేతాల
రకకలను ఛ్ఛదించెను – 1.125

स मामुपागताः क्रुद्धो वज्रमुद्यम्य दे वरा्् స మామ్ ఉపగతః క్రుదోధ - వజ్రమ్ ఉదయమయ దేవరాట్
ततोऽहुं सहसा थक्षप्ताः स्वसने न महात्मना తతోహ్ం సహ్సా క్షిపైః - శేసన్వన మహాతమనా
మామ్ = నాపైకి; ఉపగతః = వచెచను: క్రుదధ: = కోపంతో; వజ్రం = వజ్రాయుధము; ఉదయమయ = తసుకుని; దేవరాట్
= దేవేంద్రుడు; తతః = అప్ప్డు; అహ్ం = ననుే; సహ్సా = వేగముగా; క్షిపైః = దూర్ముగా కొనిపోయెను;
మహాతమనా= మహాతుమడైన; సః శేసన్వన = ఆ వాయుదేవుడు;
దేవేంద్రుడు వజ్రాయుధము తసుకుని క్రుదుధడై నాపైకి వచెచను. అప్ప్డు మహాతుమడైన వాయుదేవుడు వేగముగా
ననుే దూర్ముగా కొనిపోయెను – 1.126

अष्पिन्द्लवणतोये च प्रथक्षप्ताः प्लवगोत्तम అసమన్ లవణ్ తోయే చ - ప్రక్షిపైః పివగోతైమ

गुप्तपक्षसमग्रश्च तव थपत्राथभरथक्षताः గుపై పక్షః సమగ్రశచ - తవ పత్రాభర్క్షితః
అసమన్ లవణ్ తోయే = ఈ ఉప్ప్ సముద్రంలో; ప్రక్షిపైః = దూర్ముగా కొనిపోయ ద్వచిపట్టటను; పివగోతైమ =
వానరోతైమా; గుపై పక్షః సమగ్ర శచ = చెకుక చెదర్క రకకలు కోలో్క; తవ పత్రా= మీ తండ్రి ద్వేరా ; అభర్క్షితః =
న్వను ర్క్షించబడాడను
వానరోతైమా ! వాయుదేవుడు ననుే దూర్ముగా కొనిపోయ ఈ లవణ్ సాగర్మున ద్వచిపట్టటను. చెకుక చెదర్క
రకకలు కోలో్క, న్వను నీ తండ్రిచే ర్క్షింపబడితిని/ కపాడబడితిని – 1.127

ततोऽहुं मानयाथम त्वाुं मान्यो थह मम मारुताः తతోహ్ం మానయామి తాేం - మాన్తయ హి మమ మారుతః
त्वया मे ह्येष सुंबन्धाः कथपमुख्य महागुणाः తేయా మే హయష సంబంధ: - కప ముఖయ మహాగుణ్ః
తత: = అందువలన; అహ్ం = నాకు; మానయామి = గౌర్వించుచునాేను; తాేం = నినుే; మాన్తయ హి = పూజుయడు
/మానుయడు; మమ = నాకు; మారుతః = వాయుదేవుడు; తేయా = నీతో; మే = నాకు; ఏష: = ఇదియే; సంబంధ: =
సంబంధం; కప ముఖయ = ఓ కపవరా; మహాగుణ్ః = సదుగణ్ ప్రధానమైనది;
ఓ కపవరా! అందువలన వాయుదేవుడు నాకు మికికల్ల పూజుయడు. కనుక న్వను నినుే సగౌర్ముగా
ఆదరించుచునాేను. నీకు నాకు ఇదియే సంబంధము , అది సదుగణ్ ప్రధానమైనది – 1.128

अष्पििेवुंगते काये सागरस्य ममैव च అసమన్ ఏవం గతే కరేయ - సాగర్సయ మమైవ చ
प्रीथतुं प्रीतमनााः कतुं त्वमहश थस महाकपे ప్రీతిం ప్రీత మనా: కరుైం - తేమర్ాస మహాకపే
అసమన్ ఏవం గతే = జరిగిన సంఘటన ఇది; కరేయ = కర్యం /విషయం; సాగర్సయ = సాగరునికి; మమ ఏవచ =
మరియు నాకు; ప్రీతిం = ప్రేమతో; ప్రీత మనా: = సంతోషము కల్లగించుము; కరుైం అర్ాస = కల్లగించుము; తేం
= నీవు; మహాకపే = ఓ కపేశేరా!
ఓ కపేశేరా! జరిగిన సంఘటన ఇది. నీవు ప్రేమతో సాగరునికి మరియు నాకు సంతోషము కల్లగించుము
– 1.129

श्रमुं मोक्षय पूजाुं च गृहाण कथपसत्तम శ్రమం మోక్షయ పూజం చ - గృహాణ్ కప సతైమ
प्रीथतुं च बहुमन्यस्व प्रीतोऽष्पि तव दशशनात् ప్రీతిం చ బహు మనయసే - ప్రీతోసమ తవ దర్శనాత్
శ్రమం =శ్రమ; మోక్షయ = పోగొట్లటకొని; పూజం చ = మా పూజలను కూడా; గృహాణ్ = గ్రహింప్పము
/అంగీకరించు; కప సతైమ = వానరోతైమా; ప్రీతిం = ప్రేమను కూడ; బహు మనయసే = ఆదరింప్పము; ప్రీతోసమ =
సంప్రీతుడనతిని; తవ దర్శనాత్ = నీ దర్శనమువలన
ఓ వానరోతైమా ! నీవు బడల్లకను/ శ్రమను పోగొట్లటకొని మా పూజలను గ్రహింప్పము. మా ప్రేమను కూడ
ఆదరింప్పము. నీ దర్శనమువలన న్వను సంప్రీతుడనతిని - 1.130

एवमुक्ताः कथपश्रेष्ठस्तुं नगोत्तममब्रवीत् ఏవముకైః కపశ్రేషఠసైం - నగోతైమమ్ అబ్రవీత్

प्रीतोऽष्पि कृतमाथतथ्युं मन्यु रेषोऽपनीयताम् ప్రీతోసమ కృతమ్ ఆతిథయం - మనుయ: ఏష్టపనీయతామ్
ఏవ ముకైః = ఇలా పలుకగా; కపశ్రేషఠ: = హ్నుమ; తం నగోతైమమ్ = ఉతైమమైనది మైనాక పర్ేతము ; అబ్రవీత్
= తరువాత ఇటినను; ప్రీతోసమ = సంతోషంగా ఉనాేను; కృతమ్ = అందుకొనినట్లి; ఆతిథయం = ఆతిథయం; ఏష:
మనుయ: = ఈ కోపం ; అపనీయతామ్ = వదుి.
మైనాకుడిట్లి పలుకగా, వాయునందనుడు అతనితో ఇటినను. అయాయ, న్వను నీ మాటలకు సంతుష్ఠడనతిని.
మీ ఆతిధయమును అందుకొనినట్లి తలంప్పము, కోపంపకుము – 1.131

त्वरते कायशकालो मे अहश्चाप्यथतवतशते తేర్తే కర్య కలోమే - అహ్శాచపయతి వర్ైతే

प्रथतज्ञा च मया दत्ता न स्िातव्यथमहान्द्त्तरे ప్రతిజఞ చ మయా దతాై - న సాథతవయమ్ ఇహానైరే
తేర్తే = వేగముగా / తేర్గా; మే కర్య = నా కర్యమును ; కలః అహ్ చ = ప్రొదుిపోవుచునేది; అతివర్ైతే =
ఆలసంపనని; ప్రతిజఞ = ప్రతిజఞ; మయా = న్వను; దతాై చ = చేసయునాేను; న సాథతవయమ్ = నిలబడను; ఇహ్ =
ఇకకడ ; అనైరే = మధయలో
వేగముగా నా కర్యమును నర్వేర్చవలసన సమయమిది. ప్రొదుిపోవుచునేది, న్వను ఆలసంపనని ప్రతిజఞ
చేసయునాేను. మార్గమధయమున ఎంత మాత్రము నిలువగూడదు – 1.132

इत्युक्त्वा पाथणना शैलमालभ्य हररपुङ्गवाः ఇతుయకైవ పాణినా శైలమ్ - ఆలభయ హ్రిప్పంగవః

जगामाकाशमाथवश्य वीयशवान् प्रहसथिव జగామాకశమ్ ఆవిశయ - వీర్యవాన్ ప్రహ్సనిేవ
వీర్యవాన్ = వీర్యవంతుడు; హ్రిప్పంగవః = వానరోతైముడు; ఇతి ఉకైవ = ఇట్లి పల్లకి; ఆలభయ = తాకి; శైలమ్ = ఆ
కొండను; పాణినా = అతని చేతితో; ఆవిశయ = ఆకశంలోకి; జగామ = పోవుచుండెను; ప్రహ్సన్ ఇవ = ఒక నవుేతో
ఇట్లి పల్లకి వీర్యవంతుడు వానరోతైముడు అయన హ్నుమ, తన కర్ముతో (చేతితో) ఆ కొండను స్ృశించి
మర్ల నభోమండలమునకు (ఆకశంలోకి ) ఎగస నవుే ముఖముతో పోవుచుండెను – 1.133

स पवशतसमुद्राभ्याुं बहुमानादवेथक्षताः స పర్ేత సముద్రాభాయం - బహుమానాత్ అవేక్షితః

पूथजतश्चोपपिाथभराशीथभशरथनलात्मजाः పూజిత: ఉపపనాేభః - ఆశీరిి: అనిలాతమజః
పర్ేత సముద్రాభాయం =సముద్రం మరియు పర్ేతం (మైనాకుడు) ; బహుమానాత్ =గొప్ గౌర్వంతో; అవేక్షితః =
చూచి; పూజిత = పూజయభావముతో; ఉపపనాేభః = కర్యసదిధ అగునట్లి ; ఆశీరిి: = శుభాకంక్షలతో ద్దవించిరి; సః
అనిలాతమజః = హ్నుమని
మైనాక పర్ేతం మరియు సముద్రుడును, హ్నుమని బహుమాన ప్పర్స్ర్మగు పూజయభావముతో చూచి
కర్యసదిధ అగునట్లి శుభాకంక్షలతో ద్దవించిరి – 1.134

अिोर्ध्वं दू रमुत्प्लुत्य थहत्वा शैलमहाणशवौ అథోర్ధవం దూర్ముతు్ుతయ - హితాే శైల మహార్ేవౌ

थपतुाः पन्थानमास्िाय जगाम थवमलेऽम्बरे పతుః పంధాన మాసాథయ - జగామ విమలేమబరే
అధ: = పదప; ఊర్ధవ = పైకి; దూర్మ్ = దూర్ము; ఉతు్ుతయ = ఎగురుతూ; హితాే = విడిచి; శైల మహార్ేవౌ =
పర్ేతం మరియు మహాసముద్రమును; పతుః = అతని తండ్రి వాయుదేవుడు; పంధాన = మార్గం; ఆసాథయ =
అనుసరించి; జగామా = వెళ్తళరు; విమల అంబరే= నిర్మలాకశమున;
పదప హ్నుమంతుడు ఆ శైలసాగర్ములను విడిచి ఎతుైగా పైకెగిరి వాయుమార్గముగా నిర్మలాకశమున
పోసాగెను – 1.135

भूयश्चोर्ध्वं गथतुं प्राप्य थगररुं तमवलोकयन् భూయశోచర్ధవ గతిం ప్రాపయ - గిరిం తమవలోకయన్
वायुसूनुथनश रालम्बे जगाम थवमलेऽम्बरे వాయు సూను: నిరాలమేబ - జగామ విమలేమబరే
భూయ: చ = మర్ల; ఊర్ధవం గతిం ప్రాపయ = మికికల్ల ఎతుైన కెగిరి ; గిరిం తం = ఆ పర్ేతమును ; అలోకయన్ =
క్రందకి చూచుచు; వాయు సూను:= వాయు కుమారుడు; నిరాలమేబ = నిరాలంబమగు; జగామా = ప్రయాణ్ము
సాగించెను; విమల అంబరే= ఆకశమున;
హ్నుమంతుడు మికికల్ల ఎతుైన కెగిరి, మైనాక పర్ేతమును చూచుచు నిరాలంబమగు ఆకశమున ప్రయాణ్ము
సాగించెను – 1.136

तद्द्थवतीयुं हनुमतो र्दषवा कमश सुदुष्करम् తత్ దిేతయం హ్నుమతో - దృష్పటవ కర్మ సుదుషకర్మ్
प्रश्शुंसुाः सुरााः सवे थसद्धाश्च परमषशयाः ప్రశశంసుః సురాః సరేే - సద్వధశచ పర్మర్షయః
తత్ = అది; దిేతయం = రండవ; హ్నుమతో = హ్నుమ; దృష్పటవ = చూస; సుదుషకర్మ్ = చాలా కషటం/
దుషకర్మైనది; కర్మ = పని; ప్రశశంసుః = ప్రశంసంచిరి ; సురాః = దేవతలు; సరేే = అందరూ; సద్వధశచ = సదుధలు
మరియు; పర్మర్షయః = మహ్రుషలు;
హ్నుమంతుడు మైనాకపర్ేతము విశ్రమించ కుండా వెళ్ళళపోవడం చూస, అది అతడొనరిచన రండవ
మహాకర్యమని పరిగణించుకొని సకల దేవతలు, సదుధలు, మహ్రుషలు అతనిని ప్రశంసంచిరి – 1.137
दे वताश्चाभवन् हृष्टास्तत्रस्िास्तस्य कमशणा దేవతాశాచభవన్ హ్ృష్పట: - తత్రసాథ: తసయ కర్మణ
काञ्चनस्य सुनाभस्य सहस्राक्षश्च वासवाः కంచనసయ సునాభసయ - సహ్స్రాక్షశచ వాసవః
దేవతాశచ = దేవతలు మరియు; అభవన్ హ్ృష్పట: = సంతసంచిరి; తత్రసాథ: = అకకడునే; తసయ= ఆ ; కర్మణ =
సతాకర్యమును చూచి; కంచనసయ = బంగారు శిఖర్ములు గల ; సునాభసయ = మైనాకుడు; సహ్స్రాక్ష: =
సహ్స్ర/వేయ కనుేలు కల; వాసవః = ఇంద్రుడును;
బంగారు శిఖర్ములు గల మైనాకుని సతాకర్యమును చూచి అకకడునే దేవతలు సంతసంచిరి. సహ్స్రాక్షుడగు
ఇంద్రుడును మైనకుడు మంచిపని చేసెనని ఆనందించెను – 1.138

उवाच वचनुं धीमान् पररतोषात्सगद्गदम् ఉవాచ వచనం ధీమాన్ - పరితోష్పత్ సగదగదం

सुनाभुं पवशतश्रेष्ठुं स्वयमेव शचीपथताः సునాభం పర్ేత శ్రేషఠం - సేయమేవ శచీపతిః
ఉవాచ వచనం = ఇటినను; ధీమాన్ = త్ల్లవైనవాడు; పరితోష్పత్ = మహ్ద్వనందంతో; సగదగదం = గదగద
సేర్ముతో; సునాభం = మైనాకుడు; పర్ేత శ్రేషఠం = పర్ేతాలలో ఉతైమమైన; సేయమేవ = సేయంగా;శచీపతిః
= శచీదేవి పతి,దేవేంద్రుడు
ఆ శచీపతి, దేవేంద్రుడు ఉట్టటపడుతునే మహ్ద్వనందముతో, గదగద సేర్ము పంది, పర్ేతాలలో ఉతైమమైన
మైనాకుడుతో ఇటినను - 1.139

थहरण्यनाभ शैलेन्द्र पररतुष्टोऽष्पि ते भृशम् హిర్ణ్యనాభ శైలేంద్ర - పరితుష్టటసమ తే భృశమ్

अभयुं ते प्रयच्छाथम थतष्ठ सौम्य यिासुखम् అభయం తే ప్రయచాఛమి - తిషఠ సౌమయ యథాసుఖమ్
హిర్ణ్యనాభ = హిర్ణ్యనాభడు/ మైనాకుడు; శైలేంద్ర = ఓ పర్ేత రాజ; భృశమ్ పరితుషట: అసమ = న్వను చాలా
సంతోషంగా ఉనాేను; తే = నీవనరిచన పనికి; అభయం = అభయం /ర్క్షణ్; తే = నీకు; ప్రయచాఛమి = ఇసుైనాేను;
తిషఠత: = ఉండుము; సౌమయ = భయము లేనివాడవై; యథా సుఖమ్ = ఎలిప్ప్డు సుఖంగా ;
ఓ శైలేంద్ర! నీవనరిచన పనికి మికికల్ల సంతసంచితిని. నీకు అభయమొసంగుచునాేను, ఇక భయము లేనివాడవై
సుఖముగా ఉండుము – 1.140

साह्युं कृतम् ते सुमहथद्वक्रान्स्य हनूमताः సాహ్యం కృతం తే సుమహ్త్ - విక్రానైసయ హ్నూమతః

क्रमतो योजनशतुं थनभशयस्य भये सथत క్రమతో యోజన శతం - నిర్ియసయ భయే సతి
సాహ్యం = సహాయం; కృతం = చేసతివి; తే = నీవు; సుమహ్త్ = గొప్; విక్రానైసయ = పరాక్రమశాల్ల; హ్నూమతః =
హ్నుమకు; క్రమతో = ద్వటగల; యోజన శతం = నూరు యోజనాలు; నిర్ియసయ = నిర్ియం/భయం లేని; భయే
సతి = భయపడడం;
నీవు పరాక్రమశాల్ల అయన హ్నుమంతునకు గొప్ సహాయము చేసతివి. నిర్ియుడై అతడు శతయోజనములు
ద్వటగలడో లేదో అని న్వను భయపడుచుంట్టని – 1.141
रामस्यैष थह दू त्येन याथत दाशरिेहशरराः రామసెతయష హి దూతేయన - యాతి ద్వశర్ధేర్ హ్రిః
सष्पियाुं कुवशता तस्य तोथषतोऽष्पि र्दढुं त्वया సత్రికరయాం కుర్ేతా తసయ - తోష్పతోసమ దృఢం తేయ
రామసాయ= శ్రీ రాముని; ఏష హి దూతేయన = దూతయై; యాతి = వెళ్ళతునే; ద్వశర్ధేర్ = దశర్ధ కుమారుడైన;
హ్రిః = ఆ హ్రీంద్రుడు; సత్రికరయాం = సతాకర్యము/ తోడా్ట్ల; కుర్ేతా = చేయడం; తసయ = ఆయనకు ; దృఢం
తోష్పత: అసమ = సంప్రీతుడనతిని; తేయ = నీయందు;
దశర్ధ కుమారుడైన శ్రీ రాముని దూతయై ఆ హ్రీంద్రుడు ఏగుచునేడు, ఇతనికి తోడా్ట్ల ఒనరిచన నీయందు
సంప్రీతుడనతిని - 1.142

तताः प्रहषशमगमथद्वपुलुं पवशतोत्तमाः తతః ప్రహ్ర్షమ్ అగమత్ - విప్పలం పర్ేతోతైమః

दे वतानाुं पथतुं र्दषवा पररतुष्टुं शतक्रतुम् దేవతానాం పతిం దృష్పటవ - పరితుషటం శతక్రతుమ్
తతః = అనంతర్ం; ప్రహ్ర్షమ్ =ఆనందం; ఆగమత్ = పందిన; విప్పలం = గొప్; పర్ేతోతైమః = పర్ేతేశేరుడు;
దేవతానాం = దేవతలయొకక; పతిం = అధపతి; దృష్పటవ = చూచి; పరితుషటం = సంతోషంగా ఉండటం; శతక్రతుమ్
= దేవేంద్రడు;
అట్లి సంతుష్ఠడైన దేవతల యొకక అధపతి అయన దేవేంద్రుని చూచి ఆ పర్ేతేశేరుడు విసాైర్మగు
ఆనందమును పందెను – 1.143

स वै दत्तवराः शैलो बभूवावष्पस्ितस्तदा సవై దతైవర్ః శైలో - బభూవావసథత: తద్వ

हनुमाुं श्च मुहूतेन व्यथतचक्राम सागरम् హ్నూమాంశచ ముహూరేైన - వయతిచక్రామ సాగర్మ్
దతై వర్ః = వర్మును; సః శైలః = మైనాకుడు ; బభూవ = (వర్ము) పంది; అవసథత = సేసధచితుైడయెయను; తద్వ
= అప్ప్డు; హ్నూమాంశచ = హ్నుమా కూడా; ముహూరేైన = ఆ సమయంలో ; వయతిచక్రామ = ద్వట్టపోయెను;
సాగర్మ్ = (ఆ భాగానిే) సముద్రమును
అప్ప్డు మైనాకుడట్లి వర్మును పంది సేసధచితుైడయెయను. హ్నుమంతుడును ముహూర్ైకలమున
సాగర్మును ద్వట్టపోయెను – 1.144

ततो दे वााः सगन्धवाश ाः थसद्धाश्च परमषशयाः తతో దేవాః సగంధరాే: - సద్వధశచ పర్మర్షయః
अब्रूवन् सूयशसुंकाशाुं सुरसाुं नागमातरम् అబ్రువన్ సూర్యసంకశాం - సుర్సాం నాగ మాతర్మ్
తత: = ఆ తరువాత; దేవాః = దేవతలు; సగంధరాే: = గంధరాేలతో కల్లస; సద్వధశచ = సదుధలు; పర్మర్షయః =
గొప్ ఋష్లు; అబ్రువన్ = ఇట్లి పల్లకిరి ; సూర్యసంకశాం = సూర్యతేజముతో సమానం; సుర్సాం = సుర్స;
నాగ మాతర్మ్ =నాగమాత;
అనంతర్ము దేవతలు, గంధరుేలు, సదుధలు, గొప్ మహ్రుషలు ఆకశమున పోవు మారుతిని చూచుచు,
నాగమాతయు సూర్యమండల సముజేల అయన సుర్సతో ఇట్లి పల్లకిరి – 1.145

अयुं वातात्मजाः श्रीमान्द्प्लवते सागरोपरर అయం వాతాతమజః శ్రీమాన్ - పివతే సాగరోపరి

हनुमािाम तस्य त्वुं मुहूतं थवघ्नमाचर హ్నూమానాేమ తసయ తేం - ముహూర్ైం విఘేమాచర్
అయం = ఈ; వాతాతమజః = వాయు కుమారుడు; శ్రీమాన్ = శ్రీమంతుడు; పివతే = ఎగురుచునాేడు; సాగర్ ఉపరి
= మహాసముద్రంపై; హ్నూమాన్ నామ = హ్నుమ పేరుతో; తసయ = ఆయనకు; తేం = నీవు; ముహూర్ైం =
కొంతస్నప్ప ; విఘేం = అడడంకి; ఆచర్ = కల్లగింప్పము;
శ్రీమంతుడగు, వాయు కుమారుడైన హ్నుమంతుడు సముద్రముపై ఎగురుచునాేడు, ఇతనికి కొంతస్నప్ప
విఘేమును కల్లగింప్పము – 1.146

राक्षसुं रूपमास्िाय सुघोरुं पवशतोपमम् రాక్షసం రూపమాసాథయ - సుఘోర్ం పర్ేతోపమమ్

दुं ष्टिकराळुं थपङ्गाक्षुं वक्त्रुं कृत्वा नभाः समम् దంష్పో కరాళ్మ్ పంగాక్షం - వకాం కృతాే నభసుమమ్
రాక్షసం = రాక్షస; రూపం = రూపం; ఆసాథయ = ద్వల్లచ; సుఘోర్ం = భయంకర్మైన; పర్ేతోపమమ్ = పర్ేతం
వంట్ట; దంష్పో కరాళ్మ్ = భయంకర్మైన దంతాలు/ కోర్లు; పంగాక్షం = పంగళ్వర్ేము/ఎరుప్ప గోధుమ ర్ంగు
కళ్ళళ; వకాం కృతాే = న్తట్టతో; నభ: = ఆకశంతో ; సమమ్ = సమానంగా;
ఘోర్ పర్ేతసదృశమగు రాక్షసరూపమును ద్వల్లచ కరాళ్మగు కోర్లు కల్లగి, పంగళ్వర్ేములైన కనుేలతో
ఆకశమంతట్ట న్తట్టతో హ్నుమంతుని ప్రతిఘట్టంప్పము – 1.147

बलथमच्छामहे ज्ञातुुं भूयश्चास्य पराक्रमम् బలం ఇచాఛమహ జఞతుం - భూయశాచసయ పరాక్రమమ్

त्वाुं थवजेष्यत्युपायेन थवषादुं वा गथमष्यथत తాేం విజషయతుయపాయేన - విష్పదం వా గమిషయతి
బలం = బలం; ఇచాఛమహ జఞతుం = మేము చూడగోరుతునాేము/ త్లుసుకోవాలని; భూయ: చ = మర్ల; అసయ
= అతని; పరాక్రమమ్ = ధైర్యం/పరాక్రమం; తాేం = నినుే; విజషయతి = జయంచున్త; ఉపాయేన = ఉపాయంతో;
విష్పదం = విష్పదమునకు /దుఃఖము; వా = లేద్వ; గమిషయతి = లోనగునా;
ఇతని బలపరాక్రమమును చూడగోరుతునాేము. ఇతడు ఉపాయముతో నినుే జయంచున్త లేద్వ
అపజయముపాలై విష్పదమునకు లోనగునా అని చూడవలసయునేది – 1.148

एवमुक्ता तु सा दे वी दै वतैरथभसत्कृता ఏవముకై తు సా దేవీ - దవతః అభసతకృతా

समुद्रमध्ये सुरसा थबभ्रती राक्षसुं वपुाः సముద్ర మధేయ సుర్సా - బ్ధభ్రత రాక్షసం వప్పః
ఇవం = ఆ విధంగా; ఉకై = పల్లకిరి; సా దేవీ = సుర్సాదేవిని; దవతః=దేవతలు; అభసతకృతా = గౌర్వం/
సతకరించడం; సముద్ర మధేయ = మహాసముద్రంలో మధయలో; సుర్సా = సుర్సాదేవి; బ్ధభ్రత = ధరించెను; రాక్షసం
వప్పః = రాక్షసేరూపము
దేవతలు ఇట్లి పల్లకి ఆ సుర్సాదేవిని సతకరించిరి. ఆమె సాగర్మధయమున రాక్షసేరూపము ధరించెను – 1.149

थवकृतुं च थवरूपुं च सवशस्य च भयावहम् వికృతం చ విరూపం చ - సర్ేసయ చ భయావహ్మ్

प्लवमानुं हनूमन्मावृत्येदमुवाच ह పివమానం హ్నూమనైమ్ - ఆవృతేయదమ్ ఉవాచ హ్
వికృతం = భయంకర్మైన/వికృతమైన; విరూపం చ = వికర్మైన రూపం ; సర్ేసయ = అందరికి; భయావహ్మ్ =
భయం కల్లగించేది; పివమానం = ఎగురుచునే; హ్నూమనైమ్ = హ్నుమను; ఆవృతయ= అడడగించి; ఇదం = ఈ ;
ఉవాచ హ్ = పల్లకెను;
ఆమె సేరూపము వికృతముగా అందరికి భయంకర్ముగా ఉండెను. పదప ఆమె శర్వేగమున పోవు హ్నుమను
అడడగించి ఇట్లి పల్లకెను – 1.150

मम भक्षाः प्रथदष्टत्वमुमीश्वरै वाश नरषशभ మమ భక్షః ప్రదిషటసైవమ్ - ఈశేరై : వానర్ర్షభ

अहुं त्वा भक्षथयष्याथम प्रथवशेदुं ममाननम् అహ్ం తాేం భక్షయష్పయమి - ప్రవిశేదం మమాననమ్
మమ = నాకు; భక్షః = ఆహార్ం; ప్రదిషట: = ఇవేడం జరిగింది; తేమ్ = నినుే; ఈశేరై : = దేవతలచే; వానర్ర్షభ =
ఓ వానరేంద్రా; అహ్ం = న్వను; తాేం = నినుే; భక్షయష్పయమి = తినడానికి; ప్రవిశ: = ప్రవేశించు; ఇదం = ఈ; మమ
= నా; ఆననం = న్తట్ట లోనికి.
ఓ వానరేంద్రా! నాకు ఆహార్ముగా నీవు దేవతలచే ఒసంగబడితివి. నినుే న్వను భక్షించెదను. నా న్తట్ట లోనికి
ప్రవేశింప్పము – 1.151

एवमुक्ताः सुरसया प्रािथलवाश नरषशभाः ఏవముకైవ సుర్సయా - ప్రాంజల్ల: వానర్ర్షభః

प्रहृष्टवदनाः श्रीमाथनदुं वचनमब्रवीत् ప్రహ్ృషట వదనః శ్రీమాన్ - ఇదం వచనమబ్రవీత్
ఇవం = ఆ విధంగా; ఉకై = చెప్గా; సూర్సయ = సుర్స ; ప్రాంజల్ల: = ప్రాంజల్ల /ముడుచుకునే చేతులతో;
వానర్ర్షభః = వాయునందనుడు; ప్రహ్ృషట వదనః = సంతోషకర్మైన ముఖంతో; శ్రీమాన్ =శ్రీమంతుడు; ఇదం
వచనం = ఈ వాకయం; అబ్రవీత్ = మాటాిడారు
సుర్స ఇట్లి చెప్గా, శ్రీమంతుడు వాయునందనుడు ఆమెకు అంజల్ల ఘట్టంచి సంతోషమున ప్రకశించు
ముఖముకలవాడై ఇటినను – 1.152

रामो दाशरथिनाश म प्रथवष्टो दण्डकावनम् రామో ద్వశర్థిర్ నామ - ప్రవిష్టట దండకవనం

लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा वैदेह्या चाथप भायशया లక్షమణేన సహ్ భ్రాత్రా - వైదేహాయ చాప భార్యయా
రామో= శ్రీరాముడు; ద్వశర్థిర్ = దశర్ధ కుమారుడు; నామా = పేరుతో; ప్రవిషట: = ప్రవేశించారు; దండకవనం
= దండకర్ణ్యం; లక్షమణేన = లక్షమణ్డు; సహ్ = కల్లస; భ్రాత్రా = అతని సోదరుడు; వైదేహ్య = సీతామాత; చ అప =
తోడను ; భార్యయా =భార్యతో
దశర్ధనందనుడగు శ్రీరాముడు తోడబుట్టటన లక్షమణునితోడను, భార్య అగు మైధల్ల/ సీతామాత తోడను
దండకర్ణ్యమును ప్రవేశించెను – 1.153

अन्यकायशथवषक्तस्य बद्धवैरस्य राक्षसैाः అనయకర్య విషకైసయ - బదధవైర్సయ రాక్షసైః

तस्य सीत हृता भायाश रावणेन यशष्पस्वनी తసయ సీతా హ్ృతా భారాయ - రావణేన యశసేనీ
అనయకర్య విషకైసయ = వేరొక పనిలో మళ్ళించబడింది; బదధవైర్సయ = తవ్రమైన వైర్ంతో; రాక్షసైః = రాక్షసులతో; తసయ
= శ్రీ రామ; సీతా = సీతామాత; హ్ృతా = అపహ్రించెను; భారాయ = అతని భార్య; రావణేన = రావణుడు; యశసేనీ
= యశసేనీ /మహాసాధే
శ్రీరాముడు ద్వనవులతో వైర్మును పూని కర్యమున ఆసకుైడై ఉండగా,రావణుడు మహాసాధేయగు
సీతామాతను అపహ్రించెను – 1.154
तस्यााः सकाशुं दू तोऽहुं गथमष्ये रामशासनात् తసాయః సకశం దూతోహ్ం - గమిషేయ రామశాసనాత్
कतुशमहश थस रामस्य साह्युं थवषयवाथसथन కరుైమర్ాస రామసయ - సాహ్యం విషయవాసని
తసాయః = ఆమె; సకశం = ఉనికిని; దూత: = ఒక దూతగా; అహ్ం = న్వను; గమిషేయ = వెళ్ళైనాేను; రామశాసనాత్
= శ్రీరామ శాసనమును; కరుైం అర్ాస = చేయవలెను; రామసయ = శ్రీరామునికి; సాహ్యం = సహాయం; విషయ=
ఈ విషయమై; వాసని= శ్రీరాముని రాజయమున నివసంచు;
శ్రీరామ శాసనమును తలద్వల్లచ దూతన ఆమెను (సీతామాతను) కనుగొనుటకై వెళ్ళైనాేను. శ్రీరాముని రాజయమున
నివసంచు నీవు అతనికి ఈ విషయమై సహాయం /తోడ్డవలయును - 1.155

अिवा मैथिलीुं र्दषवा रामुं चाष्पक्लष्टकाररणम् అథవా మైథిలీం దృష్పటవ - రామం చాకిిషటకరిణ్మ్
आगथमष्याथम ते वक्त्रुं सत्युं प्रथतशृणोथम ते ఆగమిష్పయమి తే వకాం - సతయం ప్రతిశృణోమి తే
అథవా = లేకపోతే; మైథిలీం = సీతామాత; దృష్పటవ = చూసన తరాేత; రామం చ = శ్రీరాముని కూడా; అకిిషట
కరిణ్మ్ = కర్యదక్షుడగు; ఆగమిష్పయమి = న్వను వసాైను; తే = నీ; వకాం = న్తట్ట లోనికి; సతయం = సతయం ;
ప్రతిశృణోమి = న్వను వాగాినం చేసుైనాేను; తే = నీకు
అట్లి కదేని న్వను సీతామాతను చూచి కర్యదక్షుడగు శ్రీరాముని కూడా సందరిశంచి, అతనికి త్ల్లప, నీ
న్తటబడుటకు వచెచదను. న్వను వాగాినం చేసుైనాేను, నీకు సతయమే చెప్ప్చునాేను – 1.156

एवमुक्ता हनुमता सुरसा कामरूथपणी ఏవముకైవ హ్నుమతా - సుర్సా కమరూపణీ

अब्रवीिाथतवतेन्माुं कथश्चदे ष वरो मम అబ్రవీన్ నాతివరేైత మాం - కశిచదేష వరో మమ
ఇవం = ఆ విధంగా; ఉకై = పకిన మాటలు; హ్నుమతా= హ్నుమ; సుర్సా = సుర్స; కమరూపణీ =
కమరూపణీ/ కవలసన రూపం; అబ్రవీన్ = మాటాిడింది; కశిచత్ = ఎవేరూ; న అతివరేైత= ననుే అధగ
మించగలేరు; ఏష = ఇది; మమ = నాకు; వర్ = గల వర్ము
హ్నుమంతుని పలుకులు విని కమరూపణియైన సుర్స ననేవరూ ద్వట్టపోలేదు. ఇది నాకు గల వర్ము అనను
– 1.157

तुं प्रयान्ुं समुद्वीक्ष्य सुरसा वाक्यमब्रवीत् తం ప్రయాంతం సముద్దేక్షయ - సుర్సా వాకయమబ్రవీత్

बलुं थजज्ञासमाना वै नागमाता हनूमताः బలం జిజఞసమానా వై - నాగమాతా హ్నూమత:
తం = అతను; ప్రయాంతం = వెళ్ళడం; సముద్దేక్షయ = చూసన; సుర్సా = సుర్స; వాకయమ్ అబ్రవీత్ = ఇటినను;
బలం = బలం; జిజఞసమానా వై = త్లుసుకోవాలని కోరుకోవడం; నాగా మాత = నాగా మాత /సుర్స; హ్నూమత:
= హ్నుమ యొకక;
తన మాటలను లెకకచేయక ప్రయాణ్మొనరుచ మారుతిని చూచి హ్నుమ యొకక బలము త్లుసుకోవాలని సుర్స
ఇటినను – 1.1/1
प्रथवश्य वदनुं मेऽद्य गन्व्युं वानरोत्तम ప్రవిశయ వదనం మేదయ - గంతవయం వానరోతైమ
वर एष पुरा दत्तो मम धात्रेथत सत्वरा వర్ ఏష ప్పరా దతోై - మమ ధాత్రేతి సతేరా
व्यादाय थवपुलुं वक्त्रुं ष्पस्िता सा मारुतेाः पुराः వాయద్వయ విప్పలం వకాం - సథతా సా మారుతే: ప్పర్ః
ప్రవిశయ = ప్రవేశించిన తరువాత; వదనం మే=నా న్తట; అదయ = ఇప్ప్డు; గంతవయం = వెళ్తళల్ల; వానరోతైమ = ఓ
వానరోతైమా; వర్ ఏష = ఈ వర్ం; ప్పరా = పూర్ేం ; దతై: = ఇవేబడింది; మమ = నాకు; ధాత్రా = బ్రహ్మ; ఇతి =
అందుకు; సతేరా = తేర్గా ; వాయద్వయ = త్రిచి; విప్పలం వకాం = మహావిశాలమైన తన న్తట్టని; సథతా = నిల్లచింది;
సా = ఆమె; మారుతే: = హ్నుమ; ప్పర్ః = ముందు;
ఓ వానరోతైమా నీవు నాన్తట జొచిచయే పోవలయును. పూర్ేము బ్రహ్మదేవుడు నాకీవర్మొసగెను, తేర్గా ర్ముమ
అని సుర్స ఇట్లి పలుకుచు మహావిశాలమైన తన న్తట్టని త్రిచి అతని ఎదుట నిల్లచెను --1.1/2

एवमुक्ताः सुरसया क्रुद्धो वानरपुञ्गवाः ఏవముకై: సుర్సయా - కృదోధ వానర్ప్పంగవ:

अब्रवीत्कुरु वै वक्त्रुं येन माुं थवषथहष्यसे అబ్రవీత్ కురు వై వకాం - యేన మాం విషహిషయస్న
ఇవం = ఆ విధంగా; ఉకై = పల్లకిన మాటలకు; సుర్సయా = సుర్స;కృదోధ = కోపంతో; వానర్ప్పంగవ: =
వానర్ప్పంగవుడు/హ్నుమ; అబ్రవీత్= పల్లకెను; కురు వై= త్రువుము; వకాం= న్తరు; యేన =అలాంట్ట విధంగా;
మాం = ననుే; విషహిషయస్న= మ్రంగజ్యచుచునాేవో;
సుర్స పల్లకిన మాటలకు వానరేంద్రుడు కుపతుడై/ కోపంతో, అట్టతిన ఏ న్తట్టతో ననుే మ్రంగజ్యచుచునాేవో ఆ
న్తట్టని త్రువుము అనను– 1.1/3

इत्युक्ता सुरसा क्रुद्धा दशयोजनमायता ఇతుయకైవ సుర్సా కృద్వధ - దశ యోజన మాయతా

दशयोजनथवस्तारो बभूव हनुमाम्स्स्तदा దశ యోజన విసాైరో - బభూవ హ్నుమాం సైద్వ
तुं र्दषवा मेघसुंकाशुं दशयोजनमायतम् తం దృష్పటవ మేఘసంకశం - దశయోజన మాయతం
चकार सुरसा चास्युं थवुंशद्योजनमायतम् చకర్ సుర్సా చాసయం - వింశదోయజనమాయతం
ఇతి= అట్లి; ఉకైవ = పలుకగా; సుర్సా= సుర్స; కృద్వధ= కోపంతో; దశ యోజన= పది యోజనాలు: ఆయతా=
ప్రమాణ్ము; దశ యోజన= దశయోజన; విసాైరో= విసైరించి; బభూవ= పరిగిన ; హ్నుమాం= హ్నుమ;
తద్వ=అప్ప్డు; తం= అతనిని, దృష్పటవ= చూసన తరాేత, మేఘసంకశం= మేఘసదృశుడు; దశయోజన=
దశయోజన;ఆయతా=విసైరించి; చకర్ = త్రిచెను; సుర్సా చ = సుర్స ; ఆసయం= న్తట్టని; వింశత్ యోజనమ్ =
ఇర్వై యోజన; ఆయతం = పంచెను /విసైరించి;
అట్లి పలుకగా సుర్స క్రుదుధరాలై దశయోజన ప్రమాణ్ము మేర్ తన న్తట్టని త్రిచెను. అప్ప్డు హ్నుమంతుడు
దశయోజన విసాైర్ శరీరుడయెయను. మేఘసదృశుడు దశయోజన విసాైరుడగుట చూచి, సుర్స తన న్తట్టని ఇర్వై
యోజనముల వైసాలయము కులుగునట్లి త్రిచెను – 1.1/4 & 5

हनुमाुं स्तु तताः क्रुद्धष्पस्त्रुंशद्योजनमायताः హ్నుమాంసుై తత: కృదధ: - త్రింశదోయజన మాయత:

चकार सुरसा वक्त्रुं चत्वाररुं शत्तिोष्पच्छितम् చకర్ సుర్సా వకాం - చతాేరింశత్ తధోచ్ఛ్ఛరతం
बभूव हनुमान्वीराः पञ्चाशद्योजनोष्पच्छिताः బభూవ హ్నుమాన్ వీర్ః - పంచాశదోయ జన్తచ్ఛ్ఛరత:
తత: =అప్ప్డు; హ్నుమాంసుై =హ్నుమాన్ కూడా; కృదధ: = కోపంలో; త్రింశద్ యోజన = ముపత్ యోజనాలు,
ఆయత= పంచెను /విసైరించి; సుర్సా= సుర్స; తధా= అప్ప్డు, వకాం= న్తరును, చతాేరింశత్= నలభ
యోజనాలు; ఉచ్ఛ్ఛరతం= పడవుగా, చకర్= పంచెను; వీర్ః = మాహావీరుడగు; హ్నుమాన్= హ్నుమ; పంచాశదోయ
జన్తచ్ఛ్ఛరత: = యాభ యోజనాలు శరీర్ము; బభూవ= కలవాడయెయను
అప్ప్డు ఆంజన్వయుడు కుపతుడై ముప్ది యోజనముల ప్రమాణ్ము కలుగునట్లి శరీర్ము పంచెను. అంత
సుర్స వదనమును నలువది యోజనముల పడవుగా పంచెను. మాహావీరుడగు మారుతి ఏబది యోజముల
శరీర్ము కలవాడయెయను – 1.1/6

चकार सुरसा वक्त्रुं षथष्टयोजनमायतम् చకర్ సుర్సా వకాం - షష్పట యోజన మాయతం
तिैव हनुमान्वीराः सप्ततीयोथजनोष्पच्छिताः తథైవ హ్నుమాన్ వీర్ః - సపైత యోజన్తచ్ఛ్ఛరత:
చకర్= త్రిచెను; సురాసా= సుర్స; వకాం =న్తరు; షష్పట యోజన= అర్వై యోజనాలు; ఆయతం= పంచెను
/విసైరించి; తథైవ =అదే విధంగా; హ్నుమాన్= హ్నుమంతుడు; వీర్ః = వీరుడు; సపైతయోజన్తచ్ఛ్ఛరత: = డెబ్తబ
యోజనలకు పరిగెను.
సుర్స అరువది యోజనముల పడవుగా న్తరుత్రిచెను. హ్నుమంతుడు డెబబది యోజనముల ఎతుై పరిగెను
– 1.1/7

चकार सुरसा व्क्त्क्त्रुंशीतीयोजनायतम् చకర్ సుర్సా వకాం - అశీత యోజనాయతం

हनुमानचलप्रख्यो नवतीयोजनोष्पच्छिताः హ్నుమాన్ అచల ప్రఖ్యయ - నవత యోజన్తచ్ఛ్ఛరత:
చకర్= పడవయెయను; సురాసా= సుర్స; వకాం =న్తరు; అశీత యోజన=ఎనభ యోజనాలు; ఆయతం= పంచెను
/విసైరించి; హ్నుమాన్ =హ్నుమంతుడు; అచల ప్రఖయ: = పర్ేతం లాగా; నవత యోజన్తచ్ఛ్ఛరత: = తొంభ
యోజనలకు పరిగెను.
సుర్స న్తరు ఎనుబది యోజముల పడవయెయను. హ్నుమంతుడు తొంబది యోజనముల ఎతుై పరిగి
కొండవలె తోచెను –1.1/ 8

चकार सुरसा वक्त्रुं शतयोजनमायतम् చకర్ సుర్సా వకాం - శతయోజన మాయతం

तद् र्दषवा व्याथदतुं त्वास्युं वायुपुत्राः सुबुष्पद्धमान् తత్ దృష్పటవ వాయదితం తాేసయం - వాయుప్పత్రః సుబుదిధమాన్
చకర్= చేసంది; సురాసా= సుర్స; వకాం =న్తరు; శతయోజన = నూరు/వంద యోజనాలు; ఆయతం= పంచెను
/విసైరించి; దృష్పటవ = చూసెను; వాయదితం = త్రిచిన; తత్ ఆసయం = ఆ న్తరు; వాయూప్పత్రః =హ్నుమ;
సుబుదిధమాన్ = మహాబుదిధమంతుడగు;
సుర్స కూడా న్తట్టని నూరు యోజనముల పోడవుగా పంచెను. మహాబుదిధమంతుడగు హ్నుమంతుడు
పడవైన నాలుక, పద్విగా త్ర్వబడిన న్తట్టని చూసెను – 1.158

दीघशथजह्वुं सुरसया सुघोरुं नरकोपमम् ద్దర్ఘజిహ్ేం సుర్సయా - సుఘోర్ం నర్కోపమమ్

सुसुंथक्षप्यात्मनाः कायुं बभूवाञ्गुष्ठमात्रकाः సుసంక్షిపయ ఆతమనః కయం - బభూవాంగుషఠ మాత్రకః
ద్దర్ఘజిహ్ేం = ద్దర్ఘ నాలుకతో; సుర్సయా = సుర్స; సుఘోర్ం= భయంకర్మైనది; నర్కోపమమ్ = నర్క
కూపంతో సమానం; సుసంక్షిపయ = బాగా తగిగంచడం; ఆతమనః కయం= తన సంత శరీర్ం; బభూవ =
కలవాడయెయను; అంగుషఠ మాత్రకః = బ్రొటనవేలు అంత పరిమాణ్ము
పడవైన నాలుక, పద్విగా త్ర్వబడిన న్తట్టని కల్లగి ఘోర్మై నర్కతులయమై త్రువబడిన ఆ సుర్స న్తట్టని చూస,
మహాబుదిధమంతుడగు హ్నుమంతుడు, తన శరీర్మును మికికల్ల చినేదిగా చేస అంగుషటమాత్ర పరిమాణ్ము
కలవాడయెయను – 1.159

सोऽथभपत्याशु तद्वक्त्रुं थनित्य च महाजवाः సోభపతాయశు తదేకాం - నిష్తయ చ మహాజవః

अन्ररक्षे ष्पस्िताः श्रीमाथनदुं वचनमब्रवीत् అనైరిక్షే సథతః శ్రీమాన్ - ఇదం వచనమబ్రవీత్
సః = హ్నుమా; అభపతయశు = ప్రవేశించి; అశు = తేర్గా; తదేకాం = సుర్స యొకక న్తరు; నిష్తయ చ = మరియు
బయటకు వచిచ; మహాజవః = గొప్ బలముగల; అనైరిక్షే =ఆకశంలో; సథతః = నిలబడి; శ్రీమాన్ = శ్రీమంతుడు;
ఇదం = ఈ; వచనం = వచనాలు / పద్వలు; అబ్రవీత్ = మాటాిడారు;
గొప్ బలముగల మారుతి మికికల్ల వేగముతో సుర్స న్తట్టలో ప్రవేశించి బయటకివచిచ మహాతేజసేయై
ఆకశమున నిల్లచి ఆమెతో ఇటినను – 1.160

प्रथवष्टोष्पि थह ते वक्त्रुं दाक्षायथण नमोस्तु ते ప్రవిష్టటసమ హి తే వకాం - ద్వక్షాయణి నమోసుై తే

गथमष्ये यत्र वैदेही सत्युं चासीद्वरस्तव గమిషేయ యత్ర వైదేహీ - సతయం చ ఆసీత్ వర్ః తవ
ప్రవిషట: = ప్రవేశించాను; అసమ హి = న్వను; తే వకాం = నీ న్తట్టలో; ద్వక్షాయణి = ఓ దక్షప్పత్రీ ; నమోసుై=
నమసాకర్ములు; తే = నీకు; గమిషేయ = వెళ్తైను; యత్ర = ఎకకడ ఉనేదో; వైదేహీ = సీతామాత; సతయం=నిజము;
ఆసీత్ = (నిజము )అయంది ; తవ వర్ః చ = నీ వర్ముకూడ;
ఓ దక్షప్పత్రీ! నీకు నమసాకర్ము. నీ వదనమును చొచిచతిని. నీకు బ్రహ్మ ఇచిచన వర్ముకూడ సతయమే అయెయను
కద్వ! వైదేహిని అన్వేష్పంప పోవుచునాేను అని హ్నుమ పల్లకెను – 1.161

तुं र्दषवा वदनान्मुक्तुं चन्द्रुं राहुमुखाथदव తం దృష్పటవ వదనాన్ ముకైం - చన్దిరం రాహు ముఖ్యదివ
अब्रवीत्सुरसा दे वी स्वेन रूपेण वानरम् అబ్రవీత్ సుర్సా దేవీ - స్నేన రూపేణ్ వానర్మ్
దృష్పటవ = చూసన; తమ్ వానర్ం = ఆ మారుతిని; ముకైం = విడుదలైన; వదనాత్ ఇవ = ఆమె న్తట్ట నుండి; చన్దిరం
= చంద్రుడు; రాహూముఖ్యత్ = రాహు న్తట్ట నుండి; సురాస దేవి = సురాస దేవి; అబ్రవీత్ = ఇటినను; స్నేన
రూపేణ్ = నిజరూపమును
రాహు ముఖము నుండి విముకుైడైన చంద్రునివలె తన వదనము నుండి బయటపడిన మారుతిని చూచి, సురాస
దేవి నిజరూపమును ద్వల్లచ ఇటినను – 1.162

अिशथसद्ध्यै हररश्रेष्ठ गच्छ सौम्य यिासुखम् అర్థ సదెతధయ హ్రిశ్రేషఠ - గచఛ సౌమయ యథా సుఖమ్
समानयस्व वैदेहीुं राघवेण महात्मना సమానయసే వైదేహీం - రాఘవేణ్ మహాతమనా
అర్థ సదెతధయ = కర్యమును సాధంప; హ్రిశ్రేషఠ = వానరులలో శ్రేష్ఠడా; గచఛ = వెళ్ళళ; సౌమయ = ఓ సౌముయడా; యథా
సుఖమ్ = సుఖము కలుగుగాక; సమానయసే = ఇదిరిని కలుప్ప; వైదేహీం = సీతామాత; మహాతమనా =
మహాతుమడగు; రాఘవేణ్ = శ్రీరాచంద్రునితో
ఓ సౌముయడా, వానరులలో శ్రేష్ఠడా! నీ కర్యమును సాధంప పముమ నీకు సుఖము కలుగుగాక. సీతామాతను
మహాతుమడగు శ్రీరాచంద్రునితో కలుప్పము – 1.163

तत्तृतीयुं हनुमतो र्दषवा कमश सुदुष्करम् తత్ తృతయం హ్నుమతో - దృష్పటవ కర్మ సుదుషకర్మ్
साधु साष्पर्ध्वथत भूताथन प्रश्शुं सुस्तदा हररम् సాధు సాధేతి భూతాని - ప్రశశంసు: తద్వ హ్రిమ్
తత్ తృతయం = మూడవ; హ్నుమతో = హ్నుమ; దృష్పటవ = చూసన; కర్మ = కర్యమును; సుదుషకర్మ్ = చాలా
కషటం; సాధు సాధు ఇతి = "మంచి! మంచి!" అని; భూతాని = అనిే జీవులు; ప్రశశంసు: = ప్రశంసంచిరి; తద్వ =
అప్ప్డు; హ్రిమ్ = హ్నుమ;.
హ్నుమంతుడు ఒనరిచన ఈ తృతయ మహాదుిత కర్యమును గాంచి సకల భూతములు సాధువాకయములు
పలుకుచు, "మంచి! మంచి!" (బాగు!బాగు) అని అప్ప్డు అతనిని ప్రశంసంచిరి – 1.164

स सागरमनाधृष्यमभ्येत्य वरुणालयम् స సాగర్మ్ అనాధృషయమ్ - అభేయతయ వరుణలయమ్

जगामाकाशमाथवश्य वेगेन गरुडोपमाः జగామ ఆకశమ్ ఆవిశయ - వేగేన గరుడోపమః
సః = హ్నుమ; సాగర్ం = మహాసముద్రం; అనాధృషయమ్= ప్రతిఘట్టంప అలవికని; అభేయతయ = ద్వట్లచు;
వరుణలయమ్ = వరుణలయమైన; జగామ = పోవుచుండెను; ఆకశం = ఆకశం; ఆవిశయ = ప్రవేశించి; వేగేన
= వేగంతో; గరుడోపమః = గరుడ సమానమైన;
గరుతమంతుడిని పోల్లన అతడు ప్రతిఘట్టంప అలవికని, వరుణలయమైన సాగర్మును ద్వట్లచు ఆకసమున
ప్రవేశించి పోవుచుండెను – 1.165

सेथवते वारर धाराथभ: पतगैश्चा थनषेथवते స్నవితే వారి ధారాభః - పతగశచ నిషేవితే
चररते कैथशकाचायणरैरावतथनषेथवते చరితే కైశికచారతయ: - ఐరావత నిషేవితే
స్నవితే =తర్చుగా ; వారి ధారాభః = మేఘముల వర్షధార్లు; పతగశచ= పక్షులతో ; నిషేవితే= సంచరించడం/
విహ్రించడం; చరితే= చరించడం/నడవడం; కైశికచారతయ: = తుంబురు, నార్ద మరియు గంధరుేలచే కచేరీ
(నృతయము, సంగీత గానం); ఐరావత= ఐరావతము; నిషేవితే= సంచరించడం/విహ్రించడం;
మేఘములు వర్షధార్లచే చలిగా ఉండెను. పక్షులతో నిండియుండెను. తుంబురుడు మరియు సంగీతాచారుయలు
అచట సంచరించుచుండిరి. ఐరావతము విహ్రించుచుండెను – 1.166

थसुंहकुिरशादू श लपतगोरगवाहनैाः సంహ్ కుంజర్ శారూిల - పతగోర్గ వాహ్నః

थवमानैाः सुंपतष्पिश्च थवमलैाः समलुंकृते విమానః సంపతదిిశచ - విమలైః సమలంకృతే
సంహ్ = సంహ్ములు;కుంజర్= ఏనుగులు; శారూిల= ప్పలులు; పత: ఉర్గ = పక్షులు, సర్్ములు;వాహ్నః =
వాహ్నములుగా; విమానః = విమానములు ; సంపతదిిశచ= ఎగురుచుండెను; విమలైః = నిర్మల ఆకశంలో;
సమలంకృతే= అలంకృతమై
అప్పడా ఆకశము ఇట్లిండెను -- సంహ్ములు, ఏనుగులు, ప్పలులు, పక్షులు, సర్్ములు, వాహ్నములుగా కల
సుందర్ విమానములు ఎగురుచుండెను – 1.167

वज्राशथनसमाघातैाः पावकैरुपशोथभते వజ్రాశని సమాఘ్నతః - పావకై: ఉపశోభతే

कृतपुण्यैमशहाभागैाः स्वगशथजष्पिरलुंकृते కృత ప్పణ్తయ: మహాభాగః - సేర్గజిదిి: అలంకృతే
వజ్రాశని సమాఘ్నతః = వజ్రాయుధముతో సమానమైన ఉరుములతో ; పావకై: = అగిే ద్వేరా ;ఉపశోభతే =
తేజరిలుిచుండెను; కృత ప్పణ్తయ: = ప్పణ్యకరాయలు/క్రతువులు ఆచరించి; మహాభాగః= గొప్ అదృషటం కల్లగిన
మహానుభవులచే; సేర్గజిదిి: = సేర్గమునకు ఏగిన ;అలంకృతే= అలంకరించబడిన;
వజ్రములవలె, పడుగులవలె సుతక్షణ్ములైన అగుేలు తేజరిలుిచుండెను. ప్పణ్యకర్యములు ఆచరించి
సేర్గమునకు ఏగిన నక్షత్ర రూపమునునే మహానుభవులచే అలంకృతమై ఉండెను – 1.168

वहता हव्यमत्यिं सेथवते थचत्रभानुना వహ్తా హ్వయమతయర్ధం - స్నవితే చిత్రభానునా

ग्रहनक्षत्रचन्द्राकशतारागणथवभूथषते గ్రహ్ నక్షత్ర చన్ద్ిరర్క - తారాగణ్ విభూష్పతే
వహ్తా = తసకొని; హ్వయమతయర్ధం = హ్వాయనిే తసుకుని; స్నవితే = పోవు; చిత్రభానునా= అగిే దేవుడు; గ్రహ్=
గ్రహాలు; నక్షత్ర తారాగణ్ = నక్షత్రాలు; చన్ద్ిరర్క= సూరుయడు, చంద్రుడు; విభూష్పతే= అలంకృతమై ;
భూలోకములోని హ్వయములు తసకొని దేవతల కొసంగుటకై పోవు హ్వయవాహ్నునిచే భూష్పతమై ఉండెను.
సూర్యచంద్రాది వాహ్నముల చేతను, తారాగణ్ములచేతను అది అలంకృతమై ఉండెను – 1.169

महथषशगणगन्धवशनागयक्षसमाकुले మహ్రిష గణ్ గనధర్ే - నాగయక్ష సమాకులే

थवथवक्ते थवमले थवश्वे थवश्वावसुथनषेथवते వివికేై విమలే విశేే - విశాేవసు నిషేవితే
మహ్రిష = మహ్రుషలు; గణ్= ప్రమధ గణలు; గనధర్ే =గంధరుేలు; నాగయక్ష= నాగులు,యక్షులు; సమాకులే =
కూడియునాేరు; వివికేై= వివికైమైన ; విమలే=నిర్మల ; విశేే=ఆకశం; విశాేవసు= విశాేవసుడు అను గంధర్ే
రాజు; నిషేవితే= ఉండెను
మహ్రుషలు, గంధరుేలు, నాగ, యక్షులు గుంప్పలుగా అందు విహ్రించుచుండిరి. ఒక నిర్మల వివికై ప్రదేశమున
విశాేవసుడు అను గంధర్ే ప్రభువు ఉండెను – 1.170

दे वराजगजाक्रान्े चन्द्रसूयशपिे थशवे దేవరాజ గజక్రాన్వై - చన్దిర సూర్య పథే శివే

थवताने जीवलोकस्य थवतते ब्रह्मथनथमशते వితాన్వ జీవలోకసయ - వితతే బ్రహ్మ నిరిమతే
దేవరాజ గజక్రాన్వై = దేవేంద్రుని ఏనుగుల సమూహ్ము; చన్దిర సూర్య = సూరుయడు, చంద్రుడు; పథే = మార్గం; శివే=
పవిత్రమైన; వితాన్వ= పందిరి; వితతే= విశాలమైన ; జీవలోకసయ = జీవులకు; బ్రహ్మ నిరిమతే= బ్రహ్మ నిరిమంచారు;
దేవేంద్రుని (ఐరావత )ఏనుగుల సమూహ్ము, సూర్చంద్రులకు మార్గమును, జీవులకు బ్రహ్మచే నిరిమంపబడిన
విశాలమైన, పవిత్రమైన పందిరియై ఆకశము ఉండెను -1.171

बहुशाः सेथवते वीरै थवशद्याधरगणैवशरैाः బహుశః స్నవితే వీరై: - విద్వయధర్ గణర్ేరైః

जगाम वायुमागे तु गरुत्माथनव मारुथताः జగామ వాయు మారేగ తు - గరుతామనివ మారుతి:
స్నవితే = విహ్రించుచుండెను; బహుశః = పలువురు; వీరై: = వీరులు; విద్వయధర్ = విద్వయధరులు; గణ: వరై: =
శ్రేష్ఠలైన; జగామ= సాగిపోవుచుండెను; వాయు మారేగ = వాయుమార్గమున; గరుతామనివ= గరుతమంతునివలె;
మారుతి: = హ్నుమ
శ్రేష్ఠలైన విద్వయధరులు, వీరులు పలువురు అచట విహ్రించుచుండెను. అట్టట ఆకశమార్గమున హ్నుమ
గరుతమంతునివలె వేగముగా సాగిపోవుచుండెను – 1.172

प्रर्दश्यमानाः सवशत्र हनुमान्मारुतात्मजाः ప్రదృశయమానః సర్ేత్ర - హ్నుమాన్ మారుతాతమజ :

भेजेऽम्बरुं थनरालम्बुं लम्बपक्ष इवाथद्ररा्् భేజమబర్ం నిరాలంబం - లంబపక్ష ఇవాద్రిరాట్
హ్నుమాన్ = హ్నుమ; మారుతాతమజ : = వాయుప్పత్రుడైన; ప్రదృశయమానః = కనబడుతు; సర్ేత్ర = ప్రతిచోటా;
భేజ = (ఆకశ) అంతటా; అంబర్ం = ఆకశం; నిరాలంబం = మదితు లేకుండా/ నిరాలంబంగా; అద్రిరాట్ ఇవ =
పక్షుల రాజువలె; లంబపక్ష = పడవైన రకకలతో.
వాయుప్పత్రుడైన హ్నుమ ఆకశమంతటా కనబడుతు నిరాలంబమైన ఆకశంలో పది రకకలతో ఎగురుతునే
పక్షిరాజువలె ఉండెను – 1.173

प्लवमानुं तु तुं र्दषवा थसुंथहका नाम राक्षसी పివమానం తు తం దృష్పటవ - సంహిక నామ రాక్షసీ
मनसा थचन्यामास प्रवृद्धा कामरूथपणी మనసా చినైయామాస - ప్రవృద్వధ కమ రూపణీ
పివమానం = ఎగురుచునే; తం = అతని; దృష్పటవ = చూసన; సంహిక నామ = సంహి పేరుతో; రాక్షసీ = రాక్షస;
మనసా = ఆమె మనసుులో; చినైయా మాస = ఇట్లి తలంచెను; ప్రవృద్వధ = శరీర్ పరిమాణ్ం పంచి ; కమ
రూపణీ = కోరుకునే రూపానిే పందగల శకిైతో;
అట్లి ఎగురుచునే అతని చూచి సంహిక అను రాక్షస కమరూపము కలద శరీర్ పరిమాణ్ం పంచి తన
మనసుులో ఇట్లి తలంచెను – 1.174

अद्य दीर्ग़हश स्य कालस्य भथवष्याम्यहामाथशता అదయ ద్దర్ఘసయ కలసయ - భవిష్పయమయహ్మ్ ఆశితా
इदुं थह मे महत्सत्त्वुं थचरस्य वशमागतम् ఇదం హి మే మహ్త్ సతైవం - చిర్సయ వశమాగతమ్
అదయ = న్వడు; ద్దర్ఘసయ = ద్దర్ఘ; కలసయ = కలం /సమయం; భవిష్పయమి = లభంచినది; అహ్ం=నాకు; ఆశితా = తగిన
ఆహార్ము; ఇదం = ఈ; మహ్త్ = పది; సతైవం = ఇట్టట జంతువు; చిర్సయ = చాలా కలం తరాేత; వశమ్ = నాచేతికి;
ఆగతమ్ = చికికనది
ఎంతోకలమునకు నాకు తగిన ఆహార్ము లభంచినది. ఇది చాలా పది జంతువు. చిర్కలమునకు ఇట్టటది
నాచేతికి చికికనది – 1.175
इथत सुंथचन्त्य मनसा छायामस्य समाथक्षपत् ఇతి సంచింతయ మనసా - ఛాయామసయ సమాక్షిపత్
छायायाुं गृह्यमाणायाुं थचन्यामास वानराः ఛాయాయాం గృహ్యమాణయాం - చినైయామాస వానర్ః
ఇతి = అలా ;సంచింతయ = ఆలోచిసూై; మనాసా = మనసుుతో; సమాక్షిపత్ = ఆమె ఆకరిషంచింది; అసయ = అతని;
ఛాయాం = నీడను; ఛాయాయాం గృహ్యమాణయాం = నీడను తన వైప్పనకు ఈడుచకొనను; వానర్ః = హ్నుమ;
చినైయా మాస = తనలో ఇటినుకొనను
ఇట్లి తలంచి ఆ సంహిక ఆంజన్వయుని నీడను బట్టట అతనిని తన వైప్పనకు ఈడుచకొనను. అప్ప్డు
హ్నుమంతుడు తనలో ఇటినుకొనను – 1.176

समाथक्षप्तोऽष्पि सहसा पञू कृतपराक्रमाः సమాక్షిపోైసమ సహ్సా - పంగూకృత పరాక్రమః

प्रथतलोमेन वातेन महानौररव सागरे ప్రతిలోమేన వాతేన - మహాన్తరివ సాగరే
సమాక్షిపై: అసమ = లాగబడుచుంట్టని ; సహ్సా = బలవంతంగా; పంగూకృత పరాక్రమః = కుంట్లపడిన
పరాక్రమము కలవాడన; ప్రతిలోమేన = ప్రతికూలం/ నిరోధంపబడినట్లి; వాతేన = ఎదురుగాల్లచే; మహా న్తరివా =
ఒక గొప్ పడవ ; సాగరే =సముద్రమున;
ఎదురుగాల్లచే సాగర్మున ఒక గొప్ పడవ నిరోధంపబడినట్లి కుంట్లపడిన పరాక్రమము కలవాడన తటాలున
దెబబతింట్టని. న్వను బలవంతముగా లాగబడుచుంట్టని – 1.177

थतयशगूर्ध्वशमधश्चैव वीथक्षमाणस्तताः कथपाः తిర్యగూర్ధవమ్ అధశ్తచవ - వీక్షమాణ్: తతః కపః

ददशश स महत्सत्त्वमुष्पितुं लवणाम्भथस దదర్శ స మహ్త్ సతైవమ్ - ఉతిథతం లవణమిస
తిర్యక్ = పకకకి /ఇరువైప్పలను; ఊర్ధవం = పైకి; అధశ్తచవ = మరియు క్రందికి; వీక్షమాణ్: = వీక్షించడం/ పరికించెను;
తత: = ఆ తరువాత; కపః = హ్నుమ; దదర్శ = కంటబడెను; మహ్త్ సతైవమ్ = ఆ మహాప్రాణి; ఉతిథతం = పైకిలేచిన;
లవణమిస = లవణ్ం సముద్రంలో
ఇటినుకొనుచు ఆ కపంద్రుడు ఇరువైప్పలను, పైభాగమును, క్రందిభాగమును పరికించెను. ఆ లవణ్ సముద్రంలో
పైకిలేచిన ఆ మహాప్రాణి అతని కంటబడెను – 1.178

छाय्तद् धृषवा थचन्यामास मारुथतथवशकृताननम् తత్ దృష్పటవ చింతయామాస - మారుతిర్ వికృతాననం

कथपराजेन कथितुं सत्त्वम अद् भुत दशशनम् కప రాజన కథితం - సతైవమ్ అదుిత దర్శనమ్
తత్ = ఆది; దృష్పటవ= చూసన; చింతయా మాస= అనుకొనను; మారుతిర్= మారుతి; వికృతాననం= వికృతరూపం;
కప రాజన= కపరాజు(సుగ్రీవుడు); కథితం= చెప్న; సతైవమ్ అదుిత = అదుిత జంతువు; దర్శనమ్= దర్శనం
వికృత ముఖముకల ఆ రాక్షసని చూచి మారుతి, సుగ్రీవుడు చెప్నట్లి, మహాపరాక్రమముతో నీడనుపట్లట అదుిత
జంతువు ఇదియే, అని అనుకొనను - 1.179

चायग्राथह महावीयं तथददुं नात्र सुंशयाः ఛాయాగ్రాహి మహావీర్యం - తదిదం నాత్ర సంశయః
स ताुं बुद्र्ध्वािश तत्त्वेन थसुंथहकाुं मथतमान्कथपाः స తాం బుద్వధవర్థ తతేైవన - సంహికం మతిమాన్ కపః
ఛాయాగ్రాహి = ఛాయా/నీడతో గ్రహించే;మహావీర్యం= శకిైవంతమైన ; తత్=అది; ఇదం=ఇదే; నాత్ర సంశయః =
సందేహ్ము లేదు; తాం = ఆమె ; బుద్వధవ = గురిైంచి; అర్ధతతేైవన= సేరూప సేభావములను; సంహికం= సంహిక;
మతిమాన్= బుదిిశల్లయైన ; కపః = హ్నుమ
సందేహ్ము లేదు, ఛాయా/నీడతో గ్రహించే సంహిక యొకక సేరూప సేభావములను మహాబుదిధశాల్లయైన
మారుతి గురిైంచెను – 1.180

व्यवधशत महाकायाः प्रावृषीव वलाहकाः వయవర్ధత మహాకయః - ప్రావృషీవ వలాహ్కః

तस्य सा कायमुद्वीक्ष्य वधशमानुं महाकपेाः తసయ సా కయముద్దేక్షయ - వర్ధమానం మహాకపేః
వయవర్ధత = శరీర్మును పంచి; మహాకయా = మహాకయుడు; ప్రావృషీవ = వరాషకలమందల్ల ; వలాహ్కః ఇవ =
గొప్ మేఘమువలె; తసయ సా = ఆ సంహిక; ఉద్దేక్షయ = చూసంది; వర్ధమానం = పరుగుతునే; కయమ్ = శరీర్ం;
మహాకపేః = హ్నుమ యొకక;
అప్ప్డతడు వరాషకలమందల్ల గొప్ మేఘమువలె తన శరీర్మును పంచి విజృంభంచెను. అట్లి హ్నుమ యొకక
పరుగుతునే మారుతి శరీర్మును సంహిక చూసంది – 1.181

वक्त्रुं प्रसारयामास पाताळान्रसथिभम् వకాం ప్రసార్యా మాస - పాతాళ్త౦తర్ సనిేభమ్

घनराजीव गजशन्ी वानरुं समथभद्रवत् ఘన రాజీవ గర్జంత - వానర్ం సమభద్రవత్
వకాం = న్తరు; ప్రసార్యా మాస = వాయపై/ త్రిచి; పాతాళ్త౦తర్ సనిేభమ్ = పాతాళ్లోకం అంత పదిగా; ఘన
రాజీవ = ఒక దటటమైన మేఘం వలె; గర్జంత = గరిజసుై; వానర్ం = హ్నుమని;సమభద్రవత్ = వెంబడించెను;
అట్లి పరుగు మారుతిని చూచి ఆ సంహికయూ పాతాళ్ వివర్తులయమైన తన న్తట్టని త్రిచి, మేఘశ్రేణివలె గరిజసుై
హ్నుమని వెంబడించెను – 1.182

स ददशश ततस्तस्या थववृतुं सुमहन्मुखम् స దదర్శ తత: తసాయ - వికృతం సుమహ్న్ ముఖమ్
कायमात्रुं च मेधावी ममाश थण च महाकथपाः కయమాత్రం చ మేధావీ - మరామణి చ మహాకపః
దదర్శ = చూచి; తత: = అప్ప్డు; తసాయ: = ఆమె; వికృతం = వికృతంగా త్రిచిన; సుమహ్న్ = చాలా పది; ముఖమ్
= ముఖమ్; కయమాత్రం = సమానమైన శరీర్ం; మేధావీ = మేధావియై; మరామణి చ = ఆయువుపట్లటను;
మహాకపః = గొప్ హ్నుమ;
అప్ప్డు హ్నుమంతుడు ఆ రాక్షసయొకక పది న్తట్టని, దేహ్మును చూచి మేధావియై ద్వని ఆయువుపట్లటను
కూడ కనుగొనను – 1.183

स तस्या थववृते वक्त्रे वज्रसुंहननाः कथपाः స తసాయ వివృతే వకేా - వజ్రసంహ్ననః కపః
सुंथक्षप्य मुहुरात्मानुं थनिपात महाबलाः సంక్షిపయ ముహురాతామనం - నిష్పాత మహాబలః
సః =ఆ; తసాయ =ఆమె; వివృతే =త్రిచిన; వకేా =న్తట్టలోకి ; వజ్రసంహ్ననః = వజ్రశరీరుడు; కపః = హ్నుమ; సంక్షిపయ
= చినేదిగా; ముహు: = తక్షణ్ం; ఆతామనం = తనని తాను; నిష్పాత = ప్రవేశించెను; మహాబలః = మహాబలుడు
మహాబలశాల్లయు, వజ్రశరీరుడు అయన మారుతి, తన శరీర్మును తక్షణ్మే/వెంటన్వ మికికల్ల చినేదిగా
చేసుకొని త్రిచియునే ఆ రాక్షస న్తట్టయందు ప్రవేశించెను – 1.184

आस्ये तस्या थनमज्जन्ुं दर्दशु ाः थसद्धचारणााः ఆస్నయ తసాయ నిమజజనైం - దదృశుః సదధ చార్ణః
ग्रस्यमानुं यिा चन्द्रुं पूणं पवशथण राहुणा గ్రసయమానం యథా చన్దిరం - పూర్ేం పర్ేణి రాహుణ
ఆస్నయ = న్తట్టలోకి; తసాయ: = ఆమెలో; నిమజజనైం = మునిగిపోవడం/నిమజజనం; దదృశుః = చూసారు;సదధ చార్ణః
= సద్వధలు మరియు చారుణులు; గ్రసయమానం = మింగడం; యథా చన్దిరం పూర్ేం = పూర్ే చంద్రుడు; పర్ేణి =
పౌర్ేమి రోజు;రాహుణ = రాహు ద్వేరా
సదుధలు, చార్ణులు, సంహిక న్తటబడి అణిగిపోవుచునే ఆ మహాతుమని శరీర్మును, రాహువుచే మ్రంగబడు
పూర్ేచంద్రునివలె చూచిరి – 1.185

ततस्तस्या नखैस्तीक्णैमशमाश ण्युत्कृत्य वानराः తత: తసాయ నఖై: తక్షణ: - మరామణు ఉతకృతయ వానర్ః
उत्पपाताि वेगेन मनाः सुंपातथवक्रमाः ఉత్పాతాథ వేగేన - మనః సంపాత విక్రమః
తత: = అప్ప్డు; తసాయ = ఆమె ; నఖై: = గోర్ితో; తక్షణ:= పదునన ; మరామణు = కీలక భాగాలు; ఉతకృతయ= చీల్లచ ;
వానర్ః = హ్నుమ; ఉత్పాత అథ= పైకేగెను; వేగేన మనః = మన్తవేగుడై; సంపాత విక్రమః = విక్రముడు
విక్రముడైన మారుతి ఆ రాక్షస దేహ్మున జొచిచ తన వాడి గోళ్ళచే ద్వని ఆయువు పట్లటలను చీల్లచ మన్తవేగుడై
వెంటన్వ పైకేగెను – 1.186

ताुं तु र्दषवा च र्दत्या च दाथक्षण्येन थनपात्य च తాం తు దృష్పటయ చ ధృతాయచ - ద్వక్షిణేయన నిపాతయ చ
स कथपप्रवरो वेगाद्ववृधे पुनरात्मवान् స కప ప్రవరో వేగాత్ - వవృధే ప్పనరాతమవాన్
తాం = ఆమె; సః =ఆ; దృష్పటయ చ = చూసన తరువాత; ధృతాయచ = అతని దృష్పటలో; ద్వక్షిణేయన చ = చాతుర్యం/
సామర్థయంతో; నిపాతయ = పడగొట్టట; కప ప్రవర్ః= హ్నుమ; వేగాత్ = సతేర్ముగా; వవృధే ఆతమవాన్ = శరీర్మును
పంచెను; ప్పనః = మళ్ళళ;
అప్ప్డు హ్నుమ ధైర్యముతో, నప్పణ్య సామర్ధయములతో ఆ రాక్షసని పడగొట్టట మళ్ళళ సతేర్ముగా తన శరీర్మును
పంచెను – 1.187

हृतहृत्सा हनुमता पपात थवधुराम्भथस హ్ృతహ్ృతాు హ్నుమతా - పపాత విధురామిస

ताुं हताुं वानरे णाशु पथतताुं वीक्ष्य थसुंथहकाम् తాం హ్తాం వానరేణశు - పతితాం వీక్షయ సంహికమ్
సా = ఆ సంహిక; హ్ృతహ్ృత్= చీలచబడిన గుండెలతో; హ్నుమతా= హ్నుమ; పపాత = పడిపోయంది; అంభస
= సముద్రప్ప నీట్టలో; విధురా= బాధాకర్మైన దుఃఖంతో; వీక్షయ = చూసన; సంహికమ్ = సంహిక; హ్తాం = హ్తయ/
మర్ణించడం; వానరేణశు = హ్నుమచే;
హ్నుమంతునిచే చీలచబడిన గుండెలతో బాధాకర్మైన దుఃఖంతో గతి తప్ ఆ రాక్షస నీటబడి మర్ణించెను –
1.188
भूतान्याकाशचारीणी तमूचुाः प्लवगोत्तमम् భూతాన్ ఆకశ చారీణి - తమ్ ఊచుః పివగోతైమమ్
भीममद्य कृतुं कमश महत्सत्त्वुं त्वया हतम् భీమమ్ అదయ కృతం కర్మ - మహ్త్ సతైవం తేయా హ్తమ్
భూతాన్ = జీవులు; ఆకశ చారీణి = ఆకశంలో తిరిగే/చరించే వారు; ఊచుః = మాటాిడారు;
పివగోతైమమ్=వానరులలో గొప్వాడు ;భీమమ్ = గొప్; అదయ = ఇప్ప్డు; కృతం = జరిగింది; కర్మ మహాత్ =
మహాకర్యమును; సతేం = జంతువు; హ్తమ్ = హ్తయ చేయబడింది; తేయా = నీ ద్వేరా;
మారుతిచే చంపబడి కూల్లపోయన ఆ సంహికను చూచి గగనచారులైన భూతములు అతనితో ఇటినిరి.
నీవిప్ప్డు భయంకర్ మహాకర్యమును నిర్ేరిైంచితివి -1.189

साधयािशमथभप्रे तमररष्टुं प्लवताुं वर సాధయార్థమ్ అభప్రేతమ్ - అరిషటం పివతాం వర్

यस्य त्वेताथन चत्वारर वानरे न्द्र यिा तव యసయ తేేతాని చతాేరి - వానరేన్దిర యథా తవ
धृथतर्दश थष्टमशथतदाश क्ष्युं स कमशसु न सीदथत ధృత్రిర్ దృష్పటర్ మతిర్ ద్వక్షయం - స కర్మసు న సీదతి
स तैाः सुंभाथवताः पूज्ाः प्रथतपिप्रयोजनाः స తః సంభావితః పూజయః - ప్రతిపనే ప్రయోజనః
సాధయా = సాధంచావు; అర్ధం = లక్షయం; అభప్రేతమ్ = ఉదేిశం; అరిషటం = అరిషటం/ అడుడని; పివతాం వర్ =
వానరోతైమ; యసయత్= ఎవరిలో; ఏతాని= ఈ; చతాేరి= నాలుగు; వానరేన్దిర = వానరేంద్రుడు; యథా తవ =
లక్షణలు ఉనాేయో ; ధృత్రిర్= అకుంఠితధైర్యము /దృఢతేం; దృష్పటర్= సూక్షమదృష్పట; మతిర్= మేధసుు/ నిశితమైన
బుదిధ; ద్వక్షయం= సామర్థయం; సః= అతను; కర్మసు= తన కరాయలలో; న సీదతి = వైఫలయము పందడు; సః= ఆ; తః =
వాట్ట ద్వేరా; సంభావితః =గౌర్వింపబడి; పూజయః = పూజుయలు ; ప్రతిపనే ప్రయోజనః = నిర్ేయాతమక లక్షయంతో
ఓ వానరోతైమ ఏ అడడంకి, ఎదురులేకుండా నీ కర్యమును సాధంప్పము. ఈ నాలుగు లక్షణలు ఎవరిలో
ఉనాేయో, అకుంఠితధైర్యము సూక్షమదృష్పట, నిశితమైన బుదిధ, గొప్ సామర్ధయము అను నాలుగు, ఎవేరికి ఉండున్త,
అతడు ఏ కర్యమైనను సాధంచుకొనును. అట్లల ఆ గగనచారులచే గౌర్వింపబడి కర్యనిర్ేహ్ణ్పరుడై
ఆకశమున ప్రవేశించి వేగముగా పోసాగెను – 1.190

जगामाकाशमाथवश्य पिगाशनवत्कथपाः జగామ ఆకశమావిశయ - పనేగాశనవత్ కపః

प्राप्तभूथयष्ठपारस्तु सवशताः प्रथतलोकयन् ప్రాపై భూయషఠ పార్సుై - సర్ేతః ప్రతిలోకయన్
జగామ = వెళ్ళడం; ఆకశం = ఆకశం; ఆవిశయ = ప్రవేశించి; పనేగాశనవత్ = గరుడునివలె; కపః= హ్నుమ; ప్రాపై
భూయషఠ పార్సుై = అవతల్ల ఒడుడన చేరుకుంట్ట; సర్ేతః = అనిే దిశలలో; ప్రతిలోకయన్ =చుట్టట చూసారు
సంహికమర్ినరూపమగు ఘనకర్యమును సాధంచినవాడై నలువైప్పలా చూచుచు మారుతి గరుడునివలె
ఏగుచు, అవతల్ల ఒడుడన చేరుకుంట్ట అనిే దిశలలో చూసెను – 1.191

योजनानाुं शतस्यान्े वनराथजुं ददशश साः యోజనానాం శతసాయన్వై - వనరాజిం దదర్శ సః

ददशश च पतिेव थवथवधद्रुमभू थषतम् దదర్శ చ పతన్వేవ - వివిధ ద్రుమభూష్పతమ్
యోజనానాం = యోజనాలు; శతసయ = వంద/శతం ; అంతే= అంతము/ముగింప్ప; వనరాజిం = చెటితో నిండిన
వనం; దదర్శ = చూడడం; సః = హ్నుమా; పతన్వే= ఎగురుచుండగాన్వ; వివిధ= వివిధ; ద్రుమభూష్పతమ్=
వృక్షములచే అలంకృతమైన
నూరు యోజనములు ద్వట్ట మారుతి వనశ్రేణిని చూచెను. అతడు ఇంకనూ ఆకశమున ఎగురుచుండగాన్వ వివిధ
వృక్షములచే అలంకృతమగు ఆ వనము గోచరించెను – 1.192

द्वीपुं शाखामृगश्रे ष्ठो मलयोपवनाथन च ద్దేపం శాఖ్య మృగశ్రేష్టఠ - మలయోప వనాని చ

सागरुं सागरानूपुं सागरानूपजान् द्रुमान् సాగర్ం సాగరానూపాన్ - సాగరానూపజన్ ద్రుమాన్
ద్దేపం= ద్దేపమును; శాఖ్య= తరుభూష్పతమగు; మృగశ్రేష్టఠ= వానరులలో శ్రేష్ఠడు; మలయ = మలయ పర్ేతం;
ఉపవనాని= ఉపవనములను; సాగర్ం= సాగర్ం; సాగరానూపాన్=సాగర్తర్మున ప్పట్టటన వృక్షములు; సాగర్
అనూపజన్= ఆ ప్రాంతములో పరిగే; ద్రుమాన్= చెట్లి
వానరులలో శ్రేష్ఠడు అయన హ్నుమ అట్లి ఎగురుచు నానా తరుభూష్పతమగు ద్దేపమును, మలయ
పర్ేతమును, ఉపవనములను, సాగర్తర్మున ప్పట్టటన వృక్షములను ఆ ప్రాంతములో పరిగే చెటిను చూచెను –
1.193

सागरस्य च पत्नीनाुं मुखान्यथप थवलोकयन् సాగర్సయ చ పతేనాం - ముఖ్యనయప విలోకయన్

स महामेघसुंकाशुं समीक्ष्यात्मानमात्मवान् స మహామేఘ సంకశం - సమీక్షాయతామనమ్ ఆతమవాన్
సాగర్సయ= సాగర్ం; చ పతేనాం= సాగర్మున సంగమించు నదులను; ముఖ్యని అప =మరియు ముఖ్యలు
కూడా; విలోకయన్= వాట్టని చూసూై; మహామేఘ= మహామేఘ; సంకశం= సమానమగు; సమీక్షాయతామనమ్=
సమీక్షించడం; ఆతమవాన్= తన శరీర్మును
అతడు సముద్రజలమును, సాగర్మున సంగమించు నదులను మరియు వాట్ట (జనమ సధలము) ముఖ్యలు కూడా
చూచెను. ఆ మహానుభావుడు మహామేఘ సమానమగు తన శరీర్మును కూడా చూసుకొనను – 1.194

थनरुन्धन्थमवाकाशुं चकार मथतमान् मथतम् నిరున్ ధనైమ్ ఇవాకశం - చకర్ మతిమాన్ మతిమ్
कायवृष्पद्धुं प्रवेगुं च मम र्दषवव राक्षसााः కయ వృదిధం ప్రవేగం చ - మమ దృష్తటవవ రాక్షసాః
నిరున్ ధనైమ్= ఆవరించియునే; ఇవ = ఆ; ఆకశం= ఆకశం; మతిమాన్ = బుదిిమంతుడు; చకర్ మతిమ్=
ఇటినుకొనను; కయ = శరీర్ం; వృదిధం= పదిది; ప్రవేగం చ = వేగం; మమ = న్వను ; దృష్తటవవ = దృష్పఠని
ఆకరిషంతును; రాక్షసాః = రాక్షసుల
ఆకశమును ఆవరించియునే తన శరీర్మును చూచి ఇటినుకొనను. ప్రవృదధమగు నా శరీర్మును,
మహావేగము వలన న్వను ద్వనవుల దృష్పఠని ఆకరిషంతును – 1.195

मथय कौतूहलुं कुयुशररथत मेने महाकथपाः మయ కౌతూహ్లం కురుయర్ - ఇతి మేన్వ మహాకపః
तताः शरीरुं सुंथक्षप्य तन्महीधरसथिभम् తతః శరీర్ం సంక్షిపయ - తన్ మహీధర్ సనిేభమ్
మయ = నా యెడల; కౌతూహ్లం = కుతూహ్లం/ ఆసకిైని చూప్పదురు; కురుయ: =నాపటి; ఇతి= ఈ; మేన్వ= శరీర్ం;
మహాకపః= మహాకపః తతః = అప్ప్డు; శరీర్ం= శరీర్ం ; సంక్షిపయ= చినేదిగా; తన్= తన; మహీధర్ సనిేభమ్=
పర్ేతం వంట్ట మహాకయానిే
నా శరీర్మును, మహావేగమును చూచి రాక్షసులు నాయందు ఆసకిైని చూప్పదురు. ఇట్లి తలంచి అతడు
కొండవంట్ట తన కయమును చినేదిగా చేసుకొనను – 1.196

पुनाः प्रकृथतमापेदे वीतमोह इवात्मवान् ప్పనః ప్రకృతిమ్ ఆపేదే - వీతమోహ్ ఇవాతమవాన్

तद्रूपमथतसुंथक्षप्य हनुमान् प्रकृतौ ष्पस्िताः తత్ రూపం అతి సంక్షిపయ - హ్నుమాన్ ప్రకృతౌ సథత:
त्रीन् क्रमाथनव थवक्रम्य बथलवीयशहरो हरराः త్రీన్ క్రమానివ విక్రమయ - బల్ల వీర్య హ్రో హ్రిః
ప్పనః = మర్ల; ప్రకృతిమ్= ప్రకృతి ఇచిచన ; ఆపేదే= శరీర్ం ; వీతమోహ్= అనీే తయజించిన; ఆతమవాన్ ఇవ = ఒక
సాధువులాగా; తత్ = ఆ; రూపం= రూపం; అతి సంక్షిపయ= అతి చినేదిగా; హ్నుమాన్ = హ్నుమాన్ ; ప్రకృతౌ=
ప్రకృతి పర్ంగా వచిచన శరీర్ంతో; సథత: = నిల్లచెను; త్రీన్= మూడు ;క్రమాన్= అడుగులు అడిగిన; విక్రమయ=
అమితమైన శౌర్యం ; బల్ల వీర్య= బల్లచక్రవరిైని అంతం చేసన ; హ్రో = వామనమూరిైవలె; హ్రిః = హ్నుమ
కనిపంచెను
జితేంద్రియుడు మోహ్ము తొలగిన పదప ఆతమజఞనియైన సేరూపమును పందినట్లి హ్నుమ మర్ల తనకు
ప్రకృతి పర్ంగా వచిచన శరీరుముతో నిలుచుండెను. త్రివిక్రముడై బల్లని నిరిజంచి మర్ల తన రూపమును ద్వల్లచన
వామనమూరిైవలె హ్నుమ కనిపంచెను – 1.197

स चारुनानाथवधरूपधारी స చారు నానావిధ రూపధారీ

परुं समासाद्य समुद्रतीरम् పర్ం సమాసాదయ సముద్రతర్మ్
परै रशक्याः प्रथतपिरूपाः పరైర్శకయ ప్రతిపనేరూపః
समीथक्षतात्मा समवेथक्षतािशाः సమీక్షితాతామ సమవేక్షితార్థః
సః= ఆ; చారు నానావిధ = నానా వివిధ; రూపధారీ =రూపాలు ధరించగల; పర్ం సమాసాదయ= అవతల్ల ఒడుడ
చేరను; సముద్రతర్మ్ = సముద్ర తర్ం; పరైర్శకయ = ఇతరులకు శకయం కని; ప్రతిపనేరూపః = సూక్షమరూపమును
పందెను; సమీక్షితాతామ = నిప్పణ్ముగా; సమవేక్షితార్థః = నిర్ేయంచుకొని
హ్నమంతుడు సందరోిచితముగా ఇట్లి సుందర్ములైన నానారూపములు ధరించినవాడై లంకసముద్రతర్ము
చేరను. తన కర్యక్రమమును నిప్పణ్ముగా నిర్ేయంచుకొని ఇతరులకు అసాధయమగు సూక్షమరూపమును
పందెను – 1.198

तताः स लम्बस्य थगरे ाः समृद्धे తత: స లంబసయ గిరేః సమృదేధ

थवथचत्रकू्े थनपपात कू्े విచిత్రకూట్ల నిపపాత కూట్ల
सकेतकोद्दालकनाथळकेरे సకేత కోద్విలక నాళ్ళకేరే
महाभ्रकू्प्रथतमो महात्मा మహాద్రి కూట ప్రతిమో మహాతామ
తత: = తరువాత; లంబసయ గిరేః = లంబ పర్ేతం; సమృదేధ = సమృదిధగా; విచిత్రకూట్ల= విచిత్రమైన పర్ేత శిఖరాలు;
నిపపాత= క్రందకి దిగెను; కూట్ల = ఖర్ముపై; సకేత = మొగల్లపదలు; కోద్విలక =విరిగిచెట్లి; నాళ్ళకేరే=
కొబబరిచెట్లి; మహాద్రి = భారీ; కూట ప్రతిమో= మేఘ్నల మాదిరిగాన్వ; సఃమహాతామ = ఆ మహాతుమడు;
ఆ మహాతుమడచట లంబ పర్ేత శిఖర్ముపై వ్రాలెను. ద్వని శిఖర్ములు అదుితముగా ఉండెను. అందు
మొగల్లపదలు, విరిగిచెట్లి, కొబబరిచెట్లి శోభంచుచుండెను – 1.199

ततस्तु सुंप्राप्य समुद्रतीरुं తతసుై సంప్రాపయ సముద్ర తర్ం

समीक्ष्य लङ्ाुं थगररवयशमूथनश సమీక్షయ లంకం గిరివర్య మూరిధి
कथपस्तु तष्पिथिपपात पवशते కపసుై తసమన్ నిపపాత పర్ేతే
थवधूय रूपुं व्यियन्द्म्स्ऱृगथद्वजान् విధూయ రూపం వయథయన్ మృగదిేజన్
తతసుై = ఆ తరువాత; సంప్రాపయ = వచిచన; సముద్ర తర్ం = సముద్ర తర్ం; సమీక్షయ = పరిశీల్లంచిన; లంకం =
లంక; గిరివర్య మూరిధి = పర్ేత శిఖర్ం నుండి ; కపసుై = హ్నుమ; తసమన్ = ఆ; నిపపాత = క్రందకి దిగెను;
పర్ేతే = పర్ేతం ; విధూయ = విదిరుచకొని; రూపం =అసలు రూపం; వయథయన్ = మికికల్ల భీతినొందినవి;
మృగదిేజన్ = జంతువులు మరియు పక్షులు;
పదప అతడు సముద్రతర్మును చేరి పర్ేతోపరిభాగమున ఉనే లంకను చూచి తన దేహ్మును విదిరుచకొని
మర్ల ఆ పర్ేతముపై వ్రాలెను. అప్ప్డు పక్షులు, మృగములు మికికల్ల భీతినొందినవి – 1.200

स सागरुं दानवपिगायु तुं స సాగర్ం ద్వనవ పనేగాయుతం

बलेन थवक्रम्य महोथमशमाथलनम् బలేన విక్రమయ మహోరిమ మాల్లనమ్
थनपत्य तीरे च महोदधेस्तदा నిపతయ తరే చ మహోదధే: తద్వ
ददशश लङ्ाममरावतीथमव దదర్శ లంకం అమరావతమ్ ఇవ
సః = హ్నుమంతుడు; సాగర్ం = సాగర్తర్మును చేరి; ద్వనవ పనేగ= రాక్షసులు మరియు పనేగములతో
(పాములతో); ఆయుతం= సమృదిిగా ఉంది; బలేన విక్రమయ = తన బల పరాక్రమముతో; మహోరిమ మాల్లనమ్ =
మరియు భారీ తర్ంగాలతో మెర్యుచుండెను; నిపతయ = క్రందకి దిగడం; తరే = సముద్ర తర్ం; మహోదధే =
మహా సముద్రం; తద్వ = అప్ప్డు; దదర్శ = చూచెను ; లంకం = లంక ; అమరావతమ్ ఇవ= దేవేంద్రని
అమరావతితో సమానంగా ఉంది
వేలకొలది ద్వనవలుచేతను, సర్్ములచేతను సమాకులమై, మహాతర్ంగములతో ఆ సాగర్ము మెర్యు
చుండెను. హ్నుమంతుడు లంఘంచి సాగర్తర్మును చేరి అమరావతిని బోలు లంకను చూచెను – 1.201
ఇది శ్రీమద్రామాయణ్మున సుందరాకండమందు ప్రధమసర్గము
---000---