M D.

Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 1

Bespilotna letilica SILVER AROW HERMES 1500

1.. UVODNE NAPOMENE:

Ovaj izveštaj obuhvata sledeće proračune:

- Za sletanje aviona na tri tačke

- Za masu aviona 1750 kg

1. Proračun prigušnih otvora – definisanje igla za Vv = 3,05 m/s

2. Za definisane prigušne otvore izvršen je proračun sila na točku za prijem rezervne
energije Vv = 3,65 m/s

- Za sletanje aviona na dve tačke

- Za masu aviona 1750 kg
1. Definisanje prigušnih otvora za Vv = 3,05m/s .
2. Za definisane prigušne otvore izvršen je proračun sila na točku za ugao sletanja
φ = 7˚ i za maksimalni ugao sletanja φ max = 17˚.

1
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 2

3. Izvršen je proračun sila na točku za prijem rezervne energije Vv = 3,64 m/s i to za

ugao sletanja φ = 7˚ i maksimalni ugao sletanja φmax = 17˚.

GUMA

2.1. STATIČKA REAKCIJA GUME

Reakcija gume u slučaju statičkog sabijanja može se definisati funkcijom tipa (E.
BAZZOCHI)

R  K  H m ................................................( 1 )

Koeficijent a ima neku vredost izmedju 1,01 do

1,03. Konstante K i m određujemo iz dijagrama
koji daje proizvođač za statičko sabijanje gume
ili pak za dinamičko saabijanje.
Uzimanjem odgovarajućih vrednosti za R i H
dveju dovoljno udaljeniih tačaka i njihovom
smanom u jednačini (1) dobijemo

R1  K  H 1 ..............................................( 2 )
m

R2  K  H 2 ..............................................( 3 )
m

Rešavanjem sistema jednačina (2) i (3) po K i m dobijamo:

log R1  log R2
m ..............................................................( 4 )
log H 1  log H 2
log R1  log R2
log K  log R1   log H 1 ................................( 5 )
log H 1  log H 2

2.2. DINAMIČKA REAKCIJA GUME

Reakcija gume islu;aju dinamičkog sabijanja može se definisati jednačinom tipa

R  K  H ma ...........................................................................( 6 )

2
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 3

Koeficijenti R i m određeni za slučaj statičkog sabijanja gume, koficijent m·a, koji vodi
računa o politropskoj pomeni možemo odrediti iz jednačine ( 6 ) .
Za proračun je dovoljno odrediti proizvod exponenata m·a odnosno

log R1  log R2
ma ......................................................................(7)
log K
Koeficijenti K i m, statička i donamička sila ugumi u funkciji ugiba ya nosnu i glavnu
nogu, kao i odgovarajući dijagrami krutosti guma dati su u poglavlju 3.
Dinamička sila na gumi u funkciji ugiba gume data jednačinom

Fgd  K  H ma ............................................................................( 8 )

Statička sila na gumi u funkciji ugiba gume data je jednačinom

Fgs  K  H m ...............................................................................( 8.1 )

2.3.RAD GUME 5.00-5

Apsorbovana energija pri statičkom sabijanju gume

H H
1
E gs   R dh   K  H  dH   K  H m 1 .............................................( 9 )
m

0 0
m 1

Apsorbovana energija pri dinamičkom sabijanju gume

1
Eg   K  H ma 1 ..................................................................................( 10 )
ma 1
Učinak apsorbovanja pri statičkom sabijanju
1
S   0,43234...........................................................................................( 11 )
m 1
Učinak apsorbovanja pri dinamičkom sabijanju
1
d   0,42041........................................................................................( 12 )
ma 1
Gore navedeni koeficijenti važe za glavnu nogu stajnog trapa.
Za n osnu nogu stajnog trapa je:
1
s   0,4402..........................................................................................( 13 )
m 1
1 3
d   0,428217...................................................................................(14)
a  m 1
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 4

Učinak apsorbovanja pri dinamičkom sabijanju manji je od učinka apsorbovanja pri

statičkom sabijanju gume.
Apsorbovana energija – rad gume pri dinamičkom sabijanju je za nosnu nogu stajnog
trapa

Eg = ηd ·R · H = 0,428217 · R · H......................................................................( 15 )

Za glavnu nogu je

Eg = ηd· R· H = 0,42041· R· H.........................................................................( 16 )

Statička sila gume je

Fgst  K  H m ......................................................................................................( 17 )

Dinamička sila na gumi je

Fgd  K  H ma .......................................................................................................( 17 .1)

Kod proračuna amortizacionog sistema sila na točku je merodavna sila za proračun

prijema energije gume.

3. AMORTIZER (ULJNO-AZOTNI)

3.1. SILA VAZDUHA

Sila na klipnjači amortizera jednaka ja zbiru sile vazduha, sile ulja i sile treja između
pokretnih spojeva.

Fam = Fv + Fulja + Ftr................................................................................................( 18 )

4.3.1.1. Sila na klipnjači amortizera pri statičkom sabijanju azota

 Vo 
Fviz  p o  Akl   .............................................................................( 19 )
 V o  Akl  H a 
Upotrebljene oznake u jednačini (19) predstavljaju

Po - početni pritisak gasa azota

Vo- početne zapremina azota
Akl - površina poprečnog preeseka klipnjače

4
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 5

4.3.1.2. Sila na klipnjači amortizera pri dinamičkom sabijanju azota

n
 V0 
Fv  p0  Akl    ...............................................................................( 20 )
 V0  Akl  H a 

Ha (cm) - hod amortizera

n = 1,3 – koeficijent politrope

4.3.1.2. Sila na točku pri statičkom sabijanju amortizera

 V0   1 
Fti  p 0  Akl      ......................................................................( 20.1 )
 V0  Akl  H a   cos  1 

Vrednosti
Ppol - Pritisak u amortizeru za politropsku kompresiju
Fviz - Sila na klipnjači amortizera za izotermsku kompresiju
Fv - Sila naklipnjači amortizera za politropsku kompresiju
Ftp - Sila na točku za politropsku kompresiju
Fti - Sila na točku za izotermsku kompresiju

1

4.3.2. SILA TRENJA

Sila trenja za amortizar noge polužnog tipa

 2a  b  H a 
Ftr  Ft  sin  0     f tr ..........................................( 21 )
 b  H a 
Upotrebljene oznake u jednačini (21) predstavljaju
Ha
Ft - sila na tocku
Fa - sila amortizera
αo - ugao nosne noge prema vertikali
Ft
a = 47.5 cm, b = 11.5 cm

ftr = 0.10 do 0.15 - koeficijent trenja za teleskopske noge

ftr = 0.12 - usvojeni koeficijent trenja

5
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 6

3.3. SILA ULJA

Hidraulicko kočenje postiže se prolazom ulja kroz prigušne otvore pogodno

dimenzionisane za dobijanje željenog otpora..
Otpor kretanja klipa plunžera usled proticanja ulja dat je proizvodom razlike pritiska sa
jedne i sa druge strane prigušnika i efektivne površine klipa plunžera – Aulja.

Na osnovu TORRICELLI-jeve formule brzina isticanja ulja kroz otvor je

2  p
Vulja   .................................................................................( 22 )


Upotrebljene oznake u jednačini (22) predstavljaju

ρ= γ/g - gustina ulja ; μ = 0,8 – koeficijent isticanja

odnosno porast pritiska kod proticanja fluida je

1 
p    Vulja ..........................................................................( 23 )
2

 2
2g

Aulja · Vulja = f · Vkl ........................................................................... (24)

Ako u jednačini (23) zamenimo Vulja iz jednačine (24) dobićemo

Aulja  Vkl
2 2
1 
p    6 .........................( 25 )
..............................
 2 2g f 2
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 7

Upotrebljene oznake u jednačini (25) predstavljaju

f - površina prigušnih otvora

Aulja - povrsina klipa plunžera
Vkl - brzina klipnjace amortizera

3.3.1 Sila ulja koja deluje na plunzer - Fulja = Aulja · Δ p

Aulja  Vkl
2 2
1 
Fulja    ....................................................( 26 )
 2 2g f 2

4. UKUPNA REAKCIJA AMORTIZERA

4.1. Ukupna sila amortizera za dinamičko sabijanje amortizera

Analitički izraz za ukupnu silu amortizera - Fa dobijamo sabiranjem jednačina (20), (21) i
(26)

1 γ Aulja  Vkl
n
 
2 2
V0  2a  b  H a 
Fa  P0  Akl     2    Ft  sinα 0     ftr
 V0  Akl  H a  μ 2g f2  b  Ha 

 V0   2a  b  H a 
Fai  P0  Akl      0,12 tg 0   
  V0  Akl  H a   b  Ha 

4.2Ukupna sila amortizera za statičko sabijanje amortizera

4.3 Ukupna sila na točku za statičko sabijanje amortizera

Fai
Ftiu 
cos  0

7
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 8

5. PRORAČUN AMORTIZACIONOG SISTEMA STAJNOG TRAPA

Proracun je radjen prema knjizi S.N.KAN, I.A.SVERDLOV

-RASCET SAMOLETA NA PROCNOST--
(GLAVA XII)

5.1 TOK PRORAČUNA

U narednom objašnjenju zaglavlja tabele dat je tok proračuna. Za redni broj koraka -j- u
proračunu, imamo sledece vrednosti veličina po rednim brojevima .

1. Fa(j) daN - sila na klipnjači amoritzera

Fa(j) = Fv(j) + Fu(j) + Ftr(j)

2. Ha(j) mm - ukupni hod amortizera

3. Fv(j) daN - politropska sila sabijanja vazduha

n
 V0 
Fv ( j )  P0  Akl   
V  A  H 
 0 kl a( j) 

4. Fu(j) daN - sila ulja

Fu(j) = Fa(j) - Fv(j) - Ftr(j)

5. Ft(j) daN - sila na točku

Fa ( j )
Ft ( j ) 
cos  0

6. Hg(j) mm - ugib gume za silu na točku Ft(j)

7. Eam(j) daNm - energija koju je primio amortizer

Fa ( j 1)  Fa ( j )
E am( j )   dH a ( j )  E am( j 1)
2

8
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 9

dHa(j) = 5 mm - prirastaj hoda amortizera

8. Egum(j) daNm - energija koju je primila guma

Egum(j) = 0.442 · Ft(j) ·Hg(j)

9. Eukup(j) daNm - ukupna energija koja je primljena do koraka j

Eukup(j) = Eam(j) + Eg(j)

10. Hct(j) mm - hod centra točka do koraka j

Hct(j) = Ha(j)· cosα0

11. Hs(j) mm - hod centra sistema do koraka j

9
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 10

Hs t(j) = Ha(j) cosα0 + Hg(j)

12. Vulj(j) m/s - brzina isticanja ulja kroz prigušni otvor

2  g  Fu ( j )
Vulj ( j ) 
  Aulja

13. Es(j) daNm - energija sistema preostala do koraka j

Es(j) = Eo - Eukup(j) + (1-0.66) M · g · Hs(j)

Eo - energija sistema pre početka prijema energije

M - ekvivalentna masa prema FAR-23

L = 0.66 - uzgon prema FAR-23

14. Vcs(j) m/s - brzina centra sistema

2  Es( j )
Vcs ( j ) 
M

dH a ( j ) Prirastaj hoda amortizera

15. 
dH s ( j ) Prirastaj hoda sistema

dHs(j) = dHa(j) + dHg(j)

dHg(j) = Hg(j) – Hg(j)

16. Vkl(j) m/s - brzina klipnjače amortizera

dH a ( j )
VKL ( j )   Vcs ( j )
dH s ( j )

17. f(j) mm - površina prigušnih otvora

  Aulja 3
f ( j )  VKL ( j ) 
2  g  Fu   2

10
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 11

18. d(j) mm - prečnik igle

4 f
d ( j) 
PI

19. T(j) s - vreme odvijanja procesa

2  dH a
T( j )   T( j 1)
VKL ( j )  VKL ( j 1)

20. Ftr(j) daN - sila trenja

 2a  b  H a 
Ftr ( j )  Fa ( j )  tg 0     0,12
 b  Ha 

5.2 REZULTATI PRORAČUNA I TABELE

Dijagrami prijema energije za nosnu nogu za vv = 3.048 m/s

11
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 12

Dijagrami prijema energije nosne noge za vv = 3.65 m/s

Dijagrami prijema energije glavne noge za vv = 3.048 m/s

Dijagram prijema energije glavne noge za vv = 3.65 m/s

12
M D. Maksimović:Proračun teleskopske G Nnoge bespilotnog aviona HERMES1500 -- I-410 000 13

LITERATURA

1. “ Landing Gear Design for Light Aircraft – Volume 1 “

1986., Ladislav Pazmany, San Diego, California

2. “ Landing Gear Design Handbook”

1982., Norman S. Currey , Lockheed – Georgia Company

3. “ Proračun uljno pneumatskih amortizera “

1954. , E. Bazzocchi , izveštaj sa kongresa u Parizu

4. ”Čvrstoća aviona ”
1951. , S. N. Kan, I. A. Sverdlov

5. ” Konstrukcija aviona ”
1970., Sima Milutinović, Beograd

6. ”Vežbe iz PRORAČUNA KONSTRUKCIJA LETILICA” 1972,

ILIJA KRIVOŠIĆ,MAŠINSKI FAKULTET, BEOGRAD

13