STOP WAR ON MIGRANTS Αντιμεταναστευτική
πολιτική, στέγαση policies, housing
των μεταναστ(ρι)ών
και κοινοί αγώνες
Τ Τ
ο κείμενο αυτό έχει ως αντικείμενο τη στέγαση των μετανα­
στ(ρι)ών στην Ελλάδα. Η συγγραφή του προέκυψε ως ανά­
γκη, μέσα από την επαφή της συνέλευσής μας με ανθρώ­
πους που απειλούνται με έξωση από διαμερίσματα που τους εί­
χαν παραχωρηθεί. Οι αρνήσεις τους να εγκαταλείψουν τα σπίτια
ορίζουν ένα πεδίο αγώνα που αρχίσαμε φέτος να εξερευνούμε. Το
κείμενο είναι μια προσπάθεια να βάλουμε κάτω τα όσα μάθαμε τον
τελευταίο χρόνο και να προτείνουμε έναν προσανατολισμό για το
πώς να κινηθούμε σε αυτό το πεδίο, εν δυνάμει, αγώνα.
Τα στεγαστικά προγράμματα που απευθύνονται σε μετανάστες
στην Ελλάδα μπορούν να χωριστούν σε δύο γενικές κατηγορίες,
τα προγράμματα για αιτούντες άσυλο και τα προγράμματα ένταξης.
Για αρχή θα καταπιαστούμε κυρίως με το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ, που
ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Ο λόγος που επικεντρώνουμε στο
ΕΣΤΙΑ και όχι στη στέγαση σε camps ή στο πρόγραμμα ΦΙΛΟΞΕ­
ΝΙΑ είναι ότι οι περιπτώσεις εξώσεων που συναντήσαμε και που
μπορούμε ίσως να αντιμετωπίσουμε σε μια πρώτη φάση αφορούν
πρώην δικαιούχους αυτού του προγράμματος. Το ζήτημα της στέ­
γασης σε camps οφείλει να συμπεριλάβει μια γενικότερη κριτική
στo σύστημα των camps που θα ακολουθήσει σε επόμενη ενότη­
τα του κειμένου. Το πρόγραμμα ένταξης με στεγαστικές παροχές
που τρέχει τη στιγμή που γράφεται το κείμενο ονομάζεται HELIOS
και θα αναφερθούμε σε αυτό παρακάτω.
Anti-migration
of migrants,
& common struggles
his brochure‘s subject is the housing of migrants in
Greece. It emerged after our assembly got in contact
with people who are threatened with evictions from
the appartments that had been given to them. Their denial
to abandon their houses defines fields of struggle that we
started to explore this year. It is an attempt to put every­
thing we learned last year in order and suggest a way of
how to proceed with this struggle.
The housing projects that are directed to migrants in
Greece can be divided in two general categories: the pro­
grams for asylum seekers and the integration programs.
To begin with, we will look into the program ESTIA that is
in the first category. The reason we are focusing on ES­
TIA and not on camps or the FILOXENIA program is that
the eviction cases we know of and that we could perhaps
face at first, concern the ex-recipients of this program. The
matter of housing in camps is part of a more general crit­
icism on the system of camps, which follows in the next
section of this text. The integration program with housing
services that operates as we write this text is called HE­
LIOS and will be addressed afterwards.
 2 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
Στεγαστικά προγράμματα εντός αστικού ιστού
για αιτούντες άσυλο
FILOXENIA
Το πρόγραμμα FILOXENIA λειτούργησε με ευθύνη του ΔΟΜ (Διε­
θνής Οργανισμός Μετανάστευσης) και έληξε τον Γενάρη του 2021.
Ο ΔΟΜ ερχόταν σε συμφωνία με ξενοδοχεία τα οποία μίσθωνε με
λεφτά από το ελληνικό κράτος (που τα πήρε από την ΕΕ) για να
δεχτούν μετανάστες αιτούντες άσυλο. Τον τελευταίο χρόνο λει­
τουργίας του προγράμματος μίσθωσε 79 ξενοδοχεία σε όλη την
Ελλάδα, παρέχοντας 6.898 δωμάτια στους αιτούντες. Σύμφωνα με
υπουργική απόφαση από τον Απρίλη του 2020, οι αιτούντες άσυ­
λο έπρεπε να εγκαταλείψουν τα δωμάτια μέσα σε 30 μέρες από την
έκδοση της, περί του ασύλου τους, απόφασης.
Το γεγονός ότι το πρόγραμμα παρείχε διαμονή σε ξενοδοχείο και
όχι σε διαμέρισμα έδινε τη δυνατότητα στον ΔΟΜ και στους ιδιο­
κτήτες των ξενοδοχείων να χρησιμοποιήσουν την αστυνομία για
να αναγκάσουν τους απείθαρχους να εγκαταλείψουν τα δωμά­
τιά τους. Αυτό συνέβαινε διότι, σε αντίθεση με τα διαμερίσματα,
τα δωμάτια σε ξενοδοχεία δε θεωρούνται άσυλο και η παρέμβαση
της αστυνομίας για την εκκένωσή τους δεν απαιτεί δικαστική από­
φαση. Έτσι, λίγο πριν και μέχρι τη λήξη του προγράμματος τα ξε­
νοδοχεία άδειασαν. Μέσα στον Γενάρη η διαδικασία των εξώσεων
ολοκληρώθηκε και το πρόγραμμα έληξε. Οι αιτούντες άσυλο για
τους οποίους δεν είχε βγει ακόμη απόφαση μεταφέρθηκαν μαζι­
κά σε camps.
ESTIA
Το πρόγραμμα ΕSTIA απευθύνεται επίσης σε αιτούντες άσυλο. Εί­
ναι πρόγραμμα στέγασης σε διαμερίσματα εντός αστικού ιστού.
Τα προηγούμενα χρόνια (2015-2020) το πρόγραμμα χρηματοδο­
τούνταν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Από το καλοκαίρι του
2020 ξεκίνησε μια διαδικασία μετάβασης η οποία έχει πλέον ολο­
κληρωθεί και κατά την οποία το πρόγραμμα πέρασε στα χέρια του
κράτους (του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου). Το ελλη­
νικό κράτος πλέον, χρηματοδοτεί με λεφτά της ΕΕ διάφορες ΜΚΟ
οι οποίες βρίσκουν και μισθώνουν διαμερίσματα για τους μετανά­
στες. Στο πρόγραμμα εκτός από ΜΚΟ συμμετέχουν και δήμοι. Με
την νέα του μορφή μπορούν να μπουν σε αυτό και εταιρίες (στη
Θεσσαλονίκη π.χ. κάποιες αναπτυξιακές εταιρίες έχουν κάποια δι­
αμερίσματα).
Η χρηματοδότηση με την νέα μορφή του προγράμματος είναι μει­
ωμένη (91,5 εκ. για το 2021 ενώ τα 5 προηγούμενα χρόνια κυμαι­
νόταν από 139 εκ. το 2017 έως 190 εκ. το 2019) . Έτσι, κάποιες
ΜΚΟ που συμμετείχαν στο πρόγραμμα υπό την Ύπατη Αρμοστεία,
δεν συνεχίζουν με την νέα μορφή (πχ Solidarity Now). Μετανάστες
και διαμερίσματα υπό την ευθύνη τους έχουν περάσει στη διαχεί­
ριση των ΜΚΟ που συμμετέχουν. Κάποια από αυτά τα σπίτια έχουν
περάσει σε πάνω από μια ΜΚΟ και η κάθε μια που τα διαχειρίζεται
μπορεί να φέρει εκεί τους «δικούς» της μετανάστες.
Πλέον, το πρόγραμμα παρέχει 23.786 θέσεις διαμονής σε 3.937
μονάδες στέγασης, εκ των οποίων οι 206 είναι δωμάτια σε 20 κτή­
ρια και οι υπόλοιπες διαμερίσματα. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου
Housing programs for asylum seekers
within the urban network
FILOXENIA
The program FILOXENIA run by IOM was stopped in Janu­
ary 2021. After reaching an agreement with the hotels, IOM
(International Organization for Migration) was paying them
with money from the Greek state (funded by the EU) to ac­
cept asylum seekers. In the last year it was operating there
were 79 hotels around Greece giving 6.898 rooms to asy­
lum seekers. After the ministerial decision on April 2020,
the asylum seekers had to leave the accommodation facil­
ities within 30 days after receiving the decision of their ap­
plication.
The fact that the program provides accommodation in ho­
tels and not apartments enables IOM and the hotel owners
to use the police to force the people out of their accommo­
dation. The reason for this is that hotel rooms aren’t con­
sidered asylum, so the police can evict anybody without ju­
ridical decision. So, around the time of the expiration of the
program, the hotels were emptied. In January, the process
of evictions was completed and the program expired. The
asylum seekers who were still waiting for their decisions
were transferred into camps.
ESTIA
The program ESTIA is also addressed at asylum seek­
ers. It’s a housing program for apartments in the city.
The past years (2015-2020), the program was funded
by UNHCR. In the summer of 2020 a changeover pro­
cess, that is now complete, started and the program was
transferred into the hands of the state (the Ministry of
Migration & Asylum ). Now, the Greek state funds var­
ious NGO’s with EU money. These NGOs find and lease
apartments for migrants. Beside the NGO’s , the munic­
ipalities also participate in the program. With this new
structure, companies can also join the program (in Thes­
saloniki for example some development companies own
some of the appartments).
When the state took over the ESTIA program, funding was
cut (from between 139 million to 190 million in the previ­
ous 5 years to 91,5 million for 2021). Following this, some
NGOs that participated in the program under UNHCR,
stopped to cooperate with ESTIA (like Solidarity Now). Mi­
grants and apartments are now under the responsibility
and management of the remaining NGOs. Some of those
houses are administrated by more than one NGO and each
one can bring their “own” migrants in.
Now, the program provides 23,786 places for accom­
modation in 3,937 units, of which 206 are rooms in 20
buildings and the rest are apartments. According to the
press release of August 2021 the occupancy of these
places was at 75%. We will comment on that later on.
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες 3

του Αυγούστου του 2021 η πληρότητα στις θέσεις ήταν 75%. Αυ­
τό θα το σχολιάσουμε παρακάτω. Προφανώς οι μη δικαιούχοι που
παραμένουν στα σπίτια τους δεν καταγράφονται στις στατιστικές
αυτές. Οι δικαιούχοι του προγράμματος είναι οι αιτούντες άσυλο.
Παρόλα αυτά, για να γίνει κάποιος/α αποδεκτός στο ESTIA υπάρ­
χουν κριτήρια προτεραιότητας. Έτσι, η πλειονότητα των δικαιού­
χων είναι οικογένειες, συχνά με προβλήματα υγείας, ένα μεγά­
λο ποσοστό έχει σοβαρά ιατρικά προβλήματα (βέβαια η πρόσβα­
ση στην περίθαλψη παραμένει άθλος για όλες αυτές τις περιπτώ­
σεις), ενώ κάποιες οικογένειες είναι μονογονεϊκές. Οι εθνικότη­
τες των δικαιούχων είναι επίσης συγκεκριμένες λόγω της έμμε­
σης επίδρασης των κριτηρίων. Παρακάτω θα παραθέσουμε κά­
ποια στατιστικά και δημογραφικά στοιχεία από την αναφορά του
Αυγούατου (2021).
Όπως φαίνεται και από την παρακάτω εικόνα, περισσότεροι από
τους μισούς δικαιούχους βρίσκονται στην Αθήνα. Στην Θεσσαλο­
νίκη υπάρχουν αυτή τη στιγμή 3.000 περίπου δικαιούχοι, ενώ στις
Obviously, the non-recipients that stayed in their houses
are not included in these statistics. The recipients of the
program are asylum seekers. Nevertheless, in order to
become accepted in ESTIA, there are certain vulnerability
criteria granting higher priority in being accepted. Hence,
the majority of recipients are families, often with health
problems, out of which a big percentage face severe prob­
lems (of course, the access to healthcare remains a great
struggle in all of these cases), with some families being
single-parent. The nationalities of the recipients are also
specific due to the indirect effect of criteria of nationali­
ty. Below, we’ll cite some statistic and demographic data
from the report of August (2021).
As can be seen from the picture below, more than half of
the recipients are in Athens. In Thessaloniki, there are cur­
rently around 3000 recipients, while in the nearby cities of

ΧΆΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΏΝ «ΠΑΡΟΧΉΣ ΣΤΈΓΑΣΗΣ» “MAP OF THE HOUSING SERVICE AREAS”

«Στέγαση για αιτούντες άσυλο και αναγνωρισμένους πρόσφυγες “Housing for asylum seekers and recognised refugees is
παρέχεται σε 15 πόλεις στην ενδοχώρα και σε 3 νησιά. Περισσότερες provided to 15 cities on the mainland and 3 islands. More
από τις μισές θέσεις στέγασης, το 61%, βρίσκονται στην Αθήνα, το than half of the housing spaces (61 %) are in Athens, 37%
37% στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ το 2% βρίσκεται στα is 2021
ΕSΤΙΑ in the Factsheet
rest of the mainland Greece, while 2% are on2021
Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος the
νησιά.» (Πηγή: ΕSΤΙΑ 2021 Factsheet: Αύγουστος 2021) islands.” (Source: ΕSΤΙΑ 2021 Factsheet: August 2021)
 
ΕSΤΙΑ 2021 Factsheet Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος 2021
4 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles

Εταίροι
κοντινές Στέγασης
πόλεις του Κιλκίς και της Κατερίνης βρίσκονται πάνω από Kilkis and Katerini, there are more than 1000 in total.
1.000. The NGOs and the municipalities that participate in the
Ως το τέλος Αυγούστου του 2021, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, υλοποίησε το Πρόγραμμα Στέγασης
Οι ΜΚΟ
μέσω 25 συνεργασιών, με 11 Ελληνικές και Διεθνείς Μ.Κ.Ο. και 14 Δήμους. program, have taken over most of it, while various com­
και οι δήμοι που συμμετέχουν στο πρόγραμμα έχουν ανα­
λάβει και το μεγαλύτερο κομμάτι του ενώ οι διάφορες εταιρίες (πχ panies (e.g. development) that are involved as well, only
Οι εταίροι στέγασης είναι οι Μ.Κ.Ο.: CRS (Αθήνα, Θεσσαλονίκη), Hopeten (Αθήνα, Χαλκίδα), ICSD (Ηγουμενίτσα,
αναπτυξιακές) έχουν γίνει(Αθήνα,
Ιωάννινα), PRAKSIS μεν δεκτές σε αυτό αλλά
Θεσσαλονίκη), ΑΡΣΙΣδιατηρούν
(Αθήνα,λί­Χίος),maintain
Δράσεις a Κοινωνικής
few housingΑλληλεγγύης
units. As we wrote above, apart­
(Θεσσαλονίκη), Δύναμη Ζωής (Αθήνα), Ηλιακτίδα (Λέσβος,
γες μονάδες στέγασης. Όπως γράψαμε και παραπάνω, διαμερί­ Κιλκίς), Κέντρο Νέων Ηπείρου (Ιωάννινα),
ments and migrants under the Νόστος
responsibility of NGOs that
(Αθήνα), Φάρος Ελπίδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη).
σματα και μετανάστ(ρι)ες που βρίσκονταν υπ’ ευθύνη των ΜΚΟ refused to continue in ESTIA, have been transferred to
πουΟιδεν
Δήμοι: Αθήνα (ADDMA),
συνεχίζουν στο ESTIAΘεσσαλονίκη
έχουν περάσει σε αυτέςΗράκλειο
(MUNTHESS), που συμ­ Καρδίτσα
(HDA), those (ANKA), Κατερίνη
participating (DIPAK),
in the new program.
Λάρισα (DIKEL), Λιβαδειά (KEDHL), Νέα Φιλαδέλφεια - Νέα Χαλκηδόνα (KEDFX), Πειραιάς (KODEP), Σητεία
μετέχουν στο νέο πρόγραμμα. Παρακάτω ακολουθεί εικόνα με τις Below
(PLOIGOS), Τήλος (TILOS), Τρίκαλα (E-TRIKALA), Τρίπολη (PARNONAS), Χανιά (SFCHANIA). is a picture with the main NGOs and municipalities
βασικές ΜΚΟ και δήμους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, το participating in the program, the percentage of recipi­
ποσοστό των δικαιούχων που έχει αναλάβει η κάθε μια, καθώς ents that each has managed, as well as the cities they are
και τις πόλεις που κυρίως δραστηριοποιούνται. Πηγή αποτελεί ξα­ mainly active in. The source is again the press release of
Ποσοστό 
νά το δελτίο τύπου
Φορέας
Αυγούστου 2021. Θέσεων  August 2021. ΕSΤΙΑ 2021 Factsheet Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος 2021
Στέγασης 
Νόστος 22% «Μένουμε στο διαμέρισμά μας στην Θεσσαλονίκη τους Μονάδες Θέσεις
Περιφέρεια Φορείς Στέγασης
Στέγασης Στέγασης
CRS 11% τελευταίους 8 μήνες. Η πόλη της Θεσσαλονίκης μας
Δήμος Αθηναίων (ADDMA)
αρέσει πολύ και η καθημερινότητά μας είναι ήρεμη. Τα
PRAKSIS 10% ΑΡΣΙΣ
Δήμος Αθηναίων (ADDMA) παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, το οποίο τους αρέσει
8%
πολύ και έχουν κάνειCRSπολλούς φίλους. Τα απογεύματα
Ηλιακτίδα 6% Δύναμη Ζωής
παίζουν στην παιδική χαρά και πηγαίνουμε βόλτες στην
Hopeten 5% παραλία Αττική
Φάρος Ελπίδας
της πόλης. Εγώ παρακολουθώ διαδικτυακά 2.251 14.450
Hopeten
ΑΡΣΙΣ 4% μαθήματα Ελληνικών και είμαι σε διαδικασία αναζήτησης
Δήμος Ν. Φιλαδέλφειας – Ν. Χαλκηδόνας (KEDFX)
Δήμος Θεσσαλονίκης εργασίας. Το πρόγραμμα REACT, η Κοινωνική
4% Δήμος Πειραιά (KODEP)
(MUNTHESS) Λειτουργός και ο Επιμελητής του διαμερίσματός μας,
Νόστος
Κέντρο Νέων Ηπείρου 4% ανταποκρίνονται άμεσα στα αιτήματά μας και είναι πάντα
PRAKSIS
Φάρος Ελπίδας 4% εξυπηρετικοί και πρόθυμοι
Hopetenνα μας βοηθήσουν.»
Στερεά Ελλάδα 86 530
Δήμος Κατερίνης (DIPAK AE  Δήμος Λεβαδέων (KEDHL)
3%
OTA) Muembu Kumuamba, CRS 38 ετών, παντρεμένος και πατέρας
Δήμος Ηρακλείου (HDA) 2% Δήμος Κατερίνης (DIPAK AE OTA)
τεσσάρων παιδιών, διαμένει με την οικογένειά του σε
Δήμος Σητείας (PLOIGOS) 2% διαμέρισμα του Φάρος Ελπίδας
Προγράμματος RE.A.C.T. (Refugee
Κεντρική
Δήμος Λεβαδέων (KEDHL) Ηλιακτίδα 705 4.223
2% Assistance Collaboration
Μακεδονία Thessaloniki) του Δήμου
Δήμος Θεσσαλονίκης (MUNTHESS)
Δήμος Καρδίτσας (ANKA) 2% Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του προγράμματος ESTIA 2021
PRAKSIS
Δήμος Λαρισαίων (DIKEL) που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε.
2% Δράσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Δήμος Τρικκαίων (E-TRIKALA) 2% Δήμος Ηρακλείου (HDA)

Δήμος Τρίπολης (PARNONAS) 2% Κρήτη Δήμος Σητείας (PLOIGOS) 216 1.302

Δήμος Χανίων (SFCHANIA)
Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας - Νέας
Χαλκηδόνας (KEDFX) 2% Ήπειρος
ICSD
214 1.060
Κέντρο Νέων Ηπείρου
Δύναμη Ζωής 1% Πελοπόννησος Δήμος Τρίπολης (PARNONAS) 66 403
Δήμος Πειραιά (KODEP) <1% Δήμος Καρδίτσας (ANKA)

Δράσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεσσαλία Δήμος Λαρισαίων (DIKEL) 212 1.300

<1%
Δήμος Τρικκαίων (E-TRIKALA)
Δήμος Χανίων (SFCHANIA) <1% ΑΡΣΙΣ
ICSD Βόρειο Αιγαίο 177 466*
<1% Ηλιακτίδα
Δήμος Τήλου <1% Νότιο Αιγαίο Δήμος Τήλου 10 52
Σύνολο: 3.937 23.786


Εξώσεις και γενικό νομικό πλαίσιο Χάρτης περιοχών παροχής

Evictions andστέγασης
general legal framework
Στέγαση για αιτούντες άσυλο και αναγνωρισμένους πρόσφυγες παρέχεται σε 15 πόλεις στην ενδοχώρα και σε 3 νησιά.
Περισσότερες από τις μισές θέσεις στέγασης, το 61%, βρίσκονται στην Αθήνα, το 37% στην υπόλοιπη ηπειρωτική
Όπως γράψαμε,2021
 31 Αυγούστου το πρόγραμμα ESTIA απευθύνεται σε αιτούντες As we mentioned above, the ESTIA program is aimed
Ελλάδα, ενώ το 2% βρίσκεται στα νησιά.

άσυλο.
ΠηγήΜετά την
στοιχείων: έκδοση
Τμήμα της σχετικής
Προγραμμάτων Στέγασηςμε
καιαυτό
Υλικώναπόφασης,
Συνθηκών Υποδοχής όποια(ris.dpt.acc@migration.gov.gr)
at asylum seekers. After the issuance of the relevant
και αν είναι αυτή, οι διαμένοντες στα διαμερίσματα*Οιδεν είναιθέσεις
πραγματικές πλέ­ στέγασης στηνdecision, the
περιφέρεια Βορείου residents
Αιγαίου ofαλλάthe
είναι περισσότερες apartments
παραμένουν are noESTIA
κενές καθώς το πρόγραμμα longer
2021 στα
νησιά της Λέσβου και της Χίου βρίσκεται σε διαδικασία κλεισίματος.
ον δικαιούχοι στέγασης στα πλαίσια του προγράμματος. Το δικαί­ entitled to housing under this program. This right is also
ωμα αυτό χάνεται και για τους αιτούντες δεύτερη φορά σε περί­
31 Αυγούστου 2021
lost for second time applicants whose first application
Πηγή στοιχείων: Τμήμα Προγραμμάτων Στέγασης και Υλικών Συνθηκών Υποδοχής (ris.dpt.acc@migration.gov.gr)
πτωση απόρριψης της πρώτης αίτησης. Αν σκεφτούμε το ότι η has been rejected. If we consider that the decision of an
απόφαση για μια αίτηση μπορούσε να πάρει χρόνια (ο νόμος που application could take years (the law that was passed
ψηφίστηκε την άνοιξη του 2020 προσπαθεί να το αλλάξει αυτό ει­ in the spring of 2020 tries to change this by introducing
σάγοντας μια fast-track διαδικασία που διευκολύνει την οριστική a fast track process that facilitates the final rejection
απόρριψη των αιτήσεων) και ότι το πρόγραμμα άρχισε να δέχεται of applications) and that the program began to accept
μετανάστ(ρι)ες από το Νοέμβρη του 2015, το φαινόμενο μη-δι­ migrants in November 2015, the phenomenon of non-
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
καιούχοι πλέον να παραμένουν μέσα στα διαμερίσματα δεν ήταν
μαζικό, παρά μόνο τα τελευταία λίγα χρόνια. Μέχρι το 2019 μά­
λιστα, οι περιπτώσεις αυτές αντιμετωπίζονταν συνήθως από τις
ΜΚΟ με ελαστικότητα και δεν υπήρχε καμία κρατική ρύθμιση για
το πότε θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τα διαμερίσματα. Έτσι, ήταν
συνηθισμένο αναγνωρισμένοι πλέον πρόσφυγες να κάθονται στα
σπίτια ακόμα και πάνω από 2 χρόνια, μέχρις ότου να βρουν δου­
λειά και να ζήσουν αλλού ή να βγάλουν διαβατήρια. Μετανάστ(ρι)
ες που η αίτησή τους απορρίπτονταν σε πρώτη φάση, επίσης πα­
ρέμεναν στα σπίτια τους, ενώ εφόσον έκαναν και δεύτερη αίτη­
ση για ανθρωπιστικούς λόγους (που ουσιαστικά κατήργησε ο νό­
μος της άνοιξης του 2020) μπορούσαν να συνεχίσουν και τυπι­
κά την παραμονή τους εκεί, αν και το διάστημα μεταξύ της απόρ­
ριψης της πρώτης αίτησης και της αποδοχής της δεύτερης ήταν
νομικά «γκρίζα ζώνη».
Η ελαστική αυτή κατάσταση δεν υπήρχε ανάγκη να ρυθμιστεί τα
πρώτα χρόνια του προγράμματος καθώς το πέρασμα από την θέση
του δικαιούχου σε αυτή του μη-δικαιούχου αφορούσε μικρή μερί­
δα δικαιούχων. Η πρώτη προσπάθεια σαφούς ρύθμισης έγινε τον
Μάρτη του 2019 από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, καθώς ήταν πλέον
σημαντικός ο αριθμός μη-δικαιούχων που παρέμεναν στα σπίτια.
Τότε ορίστηκε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι αναγνωρισμένοι πρό­
σφυγες είχαν τη δυνατότητα να παραμείνουν αυτοδίκαια στα δια­
μερίσματα έως και 6 μήνες μετά την έγκριση του ασύλου. Παρατά­
σεις προβλέπονταν σε περίπτωση μη ολοκλήρωσης του σχολικού
έτους (αν υπάρχουν παιδιά που παρακολουθούν τα μαθήματα),
εγκυμοσύνης ή σοβαρών προβλημάτων υγείας. Όσων η αίτηση
απορρίπτονταν σε πρώτο βαθμό, είχαν τυπικά 30 μέρες να εγκα­
ταλείψουν αλλά σε περίπτωση προσφυγής η διαμονή τους παρα­
τεινόταν. Σε περίπτωση δευτεροβάθμιας αρνητικής απόφασης οι
μετανάστ(ρι)ες προβλεπόταν να αποχωρήσουν εντός 30 ημερών
από την έκδοση της απόφασης.
Το πώς θα ανταποκρίνονταν οι ΜΚΟ σε αυτό το πλαίσιο που, αν
και πολύ ελαστικότερο του τωρινού, προέβλεπε εξώσεις, δεν
προλάβαμε να το δούμε σε μεγάλη κλίμακα. Κι αυτό γιατί, ένα
χρόνο μετά, τον Απρίλη του 2020, η ΝΔ με υπουργική απόφα­
ση που βρισκόταν σε αρμονία με το μεταναστευτικό νομοσχέ­
διο που πέρασε τον ίδιο μήνα -το οποίο με μια σειρά ρυθμίσεων
(κατάργηση ασύλου για ανθρωπιστικούς λόγους, ελάχιστο χρονι­
κό περιθώριο για προσφυγή σε απόρριψη α’ βαθμού-παράλληλα
με την αύξηση της δυσκολίας της διαδικασίας από γραφειοκρα­
τική σκοπιά, fast-track διαδικασίες απόρριψης της αίτησης σε β’
βαθμό, πειθαρχικά μέτρα, παρατεταμένες κρατήσεις σε κλειστά
κέντρα, διευκόλυνση των απελάσεων) μετέτρεψε την διαδικα­
σία ασύλου σε διαδικασία απέλασης-δημιούργησε ένα πολύ πιο
σκληρό και εχθρικό πλαίσιο.
Στα πλαίσια της όξυνσης του πολέμου κατά των μεταναστ(ρι)ών
με συμβολικό σημείο καμπής τα γεγονότα στον Έβρο και τα νη­
σιά το 2020, θέλοντας να σπρώξει κόσμο στα camps εκτοπίζοντάς
τον από τις πόλεις, αλλά και για λόγους αυστηρότερης ρύθμισης
και ελέγχου, τόσο των υποκειμένων όσο και των δημόσιων οικο­
νομικών καθώς το πρόγραμμα ESTIA πλέον χρηματοδοτείται από
το ελληνικό κράτος, το νέο πλαίσιο αποτελεί ταυτόχρονα συνέ­
5
recipients remaining in the apartments has not been very
common. This changed in the last year(s). Until 2019, the
NGOS usually handled these cases with flexibility and there
was no state regulation as to when the migrants have to
leave the apartments. It was common for recognized
refugees to stay in their houses for more than two years
until they found work and could live somewhere else or
got passports. Migrants, whose application was initially
rejected, also remained in their homes. The ones issuing
a second application for humanitarian reasons (repealed
by the spring 2020 law) could formally continue to live
there, although the interval between rejection of the first
application and acceptance of the second was legally a
“gray area”.
This flexible situation did not need to be adjusted in the
first years of the program as the transition from recipient
to non-recipient only attributed to a small percentage of
people. The first attempt at clear regulation was made in
March 2019 by the SYRIZA government, as the number of
non-recipients who remained in the houses was getting
more significant. A legal framework was then established
in which recognized refugees were able to remain ex offi­
cio in the apartments for up to 6 months after the approval
of asylum, with extensions provided in case of non-com­
pletion of a school year (if there are children attending
classes), pregnancy or serious health problems. Those,
whose application was rejected in the first degree, typi­
cally had 30 days to leave but in case of appeal their stay
was extended. In case of a secondary negative decision,
the migrants were expected to leave within 30 days from
the issuance of the decision.
We did not manage to observe on a large scale how the
NGOs responded to evictions in this more flexible con­
text. This is also because a year later, in April 2020, Nea
Dimokratia used a ministerial decision to turn the asylum
process into a deportation process and created a much
harsher and more hostile framework. These changes
were in line with the immigration bill that passed in the
same month and entailed a series of regulations (abolition
of asylum for humanitarian reasons, minimum time to
appeal to rejection of first degree while increasing the dif­
ficulty of the procedure from a bureaucratic point of view,
fast track procedure for rejection of the application in sec­
ond degree, disciplinary measures, prolonged detention in
closed centers, facilitation of deportations).
This new framework fits into the escalation of the war
against migrants of which a symbolic turning point were
the events at Evros and on the islands in 2020. This war
is characterized by displacing people form the cities and
pushing them into camps, controlling public finances and
migrants more strictly since the state takeover of ESTIA
from UNHCR. All of this is a continuation of the state pol­
icies that started with the SYRIZA government charac­
 6 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
χεια της κρατικής πολιτικής (η παραμονή μη-δικαιούχων στα σπί­
τια προβληματοποιείται και ρυθμίζεται σε πρώτη φάση από τον
ΣΥΡΙΖΑ όπως είδαμε) και έντασης της επιθετικότητάς της. Πλέον
λοιπόν, τόσο οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες όσο και όσοι έχουν
λάβει αρνητική απόφαση για το άσυλο, καλούνται να εγκαταλεί­
ψουν τα σπίτια εντός 30 ημερών, αν δεν υφίστανται λόγοι παράτα­
σης. Μετά από την προθεσμία αυτή είναι δυνατό να ξεκινήσει από
την ΜΚΟ νομική διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει σε έξωση.
Όπως ίσχυε και προηγουμένως (δεν αναφέρθηκε παραπάνω),
σε περιπτώσεις αιτούντων άσυλο που οι ΜΚΟ θέλουν να μετα­
κινήσουν είτε σε camp είτε σε άλλο διαμέρισμα, αν αρνηθούν
γραπτά την προσφορά στέγασης χάνουν το δικαίωμα να συμμε­
τάσχουν σε προγράμματα στέγασης γενικά. Έχουν όμως το δι­
καίωμα να δουν ιδίοις όμμασι το μέρος που θα μετακινηθούν.
Επίσης πρέπει να αναφερθεί ότι όπως επίσης ίσχυε και προη­
γουμένως, τόσο οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες όσο και οι με­
τανάστ(ρι)ες που η αίτησή τους απορρίπτεται, δεν παίρνουν το
επίδομα που προορίζεται για αιτούντες άσυλο. Έτσι, το σύνολο
των μη-δικαιούχων που παραμένει στα σπίτια δεν έχει συνή­
θως καμία πηγή εισοδήματος, από τη μέρα που εκδίδεται η πε­
ρί του ασύλου απόφαση.
Οι ΜΚΟ εφαρμόζοντας την απόφαση του Υπουργείου Μετανά­
στευσης και Ασύλου ξεκίνησαν ήδη από το καλοκαίρι του 2020
την προσπάθεια να αδειάσουν τα διαμερίσματα από τους μη-δι­
καιούχους. Βέβαια, το να εκκινήσουν νομικές διαδικασίες έχει για
αυτές κόστος λόγω του μεγάλου αριθμού των αρνήσεων αποχώ­
ρησης από τους πρώην δικαιούχους. Το κόστος είναι τόσο οικονο­
μικό (για να μπορέσει να γίνει έξωση με την αστυνομία απαιτείται
οπωσδήποτε δίκη) όσο και πολιτικό. Το δικαστήριο είναι ένα κατ’
εξοχήν δημόσιο πεδίο. Και μια ΜΚΟ που τρέχει, κατά κύριο λόγο,
οικογένειες μεταναστ(ρι)ών στα δικαστήρια, με σκοπό να τις πε­
τάξει στο δρόμο, χάνει το φιλανθρωπικό της προσωπείο, το οποίο
έχει μια σημασία για το πώς βρίσκει χορηγούς, δωρεές. Επίσης οι
διαδικασίες μιας δίκης ενδέχεται να είναι χρονοβόρες, ειδικά εφό­
σον οι μετανάστ(ρι)ες μπορέσουν κάπως να βρουν δικηγόρους να
κάνουν εφέσεις κτλ.
Εξώσεις και ειδικό νομικό πλαίσιο
Βλέποντας πιο ειδικά την διαδικασία πρέπει να διευκρινίσουμε ότι
στο πρόγραμμα ESTIA υπάρχουν τρία μέρη, οι ΜΚΟ, οι μετανά­
στ(ρι)ες και οι ιδιοκτήτες. Η σχέση αυτών των μερών, η νομική της
αποτύπωση, οι κινήσεις που ενδέχεται να κάνουν, παράγουν διά­
φορα νομικά σενάρια για το πώς θα μπορούσε να πραγματοποιη­
θεί μια έξωση.
Σε ένα τυπικό συμβόλαιο ενοικίασης, ο ιδιοκτήτης πρέπει να προ­
βεί σε νομικές πράξεις που περιλαμβάνουν δίκη για να διώξει τον
ενοικιαστή. Ο ενοικιαστής, εφόσον δεν έχει άλλη κατοικία στο όνο­
μά του, προστατεύεται για τουλάχιστον 3 χρόνια, ανεξάρτητα από
την διάρκεια του συμβολαίου που έχει συναφθεί. Οι αιτίες που
μπορεί να επικαλεστεί ο ιδιοκτήτης για να διώξει τον ενοικιαστή
πριν από τα 3 χρόνια προστασίας είναι τρεις: α) να μην έχει πλη­
terizing the stay of ex-recipients as problematic and was
further intensified with augmented aggression by Nea
Demokratia.
Now, both the recognized refugees and those who have
received a negative decision for the asylum, have to leave
their homes within 30 days, without any possibilities to get
extensions. After this deadline it is possible for the NGO to
initiate legal proceedings that can lead to evictions.
Something that did not change recently and has not been
mentioned above are cases of asylum seekers which the
NGOS want to move into either a camp or another apart­
ment; if they refuse the housing offer in writing they are
excluded from any other housing programs. However,
they have the right to see for themselves where they will
be taken to live. It should also be noted that, as in the past,
both recognized refugees and rejected migrants do not re­
ceive the allowance for asylum seekers. Thus, all non- re­
cipients who remain in the homes usually have no source
of income, from the day the asylum decision is issued.
The NGOs implementing the decision of the ministry of
immigration and asylum started their efforts to empty out
the apartments of the non-beneficiaries in the summer of
2020. Of course, initiating legal proceedings has costs for
them due to the large number of former recipients who
refuse to leave their houses. The cost is both financial (to
be evicted by the police, a trial is absolutely required) and
political. The court is a predominantly public sphere. An
NGO that mainly takes migrant families to the courts in
order to throw them out on the street loses its charita­
ble facade, which is important for funding and donations.
Also, the proceedings of a trial can be time consuming, es­
pecially if the accused migrants have a way to find lawyers
to appeal etc. So, almost a year after the evictions attempt
began, we do not know of any case in all of Greece, where
the legal route has been chosen and the police was used
to force an eviction of migrants that were formerly housed
through the ESTIA program.
Evictions and special legal framework
Looking more specifically into the process, we must
clarify that in the ESTIA program there are three parties,
NGOs, migrants and the landlords. The relationship of
these parties, the legal imprint and the moves they may
make produce various legal scenarios as to how an
eviction could take place.
In a standard rental agreement, the landlord must take
legal action, including going to trial, to evict the tenant.
The tenant, if he has no other residence in his name, is
protected for at least 3 years, regardless of the duration
of the rental agreement that was signed. There are three
reasons that the landlord can invoke to evict the tenant
before the 3 years of protection: a) the tenant has not
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
ρωθεί ενοίκιο τουλάχιστον για 2 μήνες, β) να θελήσει να κατοική­
σει ο ίδιος στο συγκεκριμένο σπίτι, γ) παραβάσεις του νόμου από
πλευράς του ενοικιαστή, όπως μεγάλες φθορές στο σπίτι, υπενοι­
κίαση, γενικότερα κάποιο έγκλημα εντός του σπιτιού. Για να ξε­
κινήσει τις νομικές διαδικασίες ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να στείλει
εξώδικο στον ενοικιαστή το οποίο θα του παραδοθεί αυτοπροσώ­
πως από δικαστικό επιμελητή. Ανάλογα με την αιτία που διώκεται
ο ενοικιαστής το εξώδικο έχει τα εξής περιεχόμενα. Για την περί­
πτωση (α) ο ενοικιαστής καλείται να πληρώσει ενοίκιο μέσα σε 15
μέρες. Αν αυτό δεν συμβεί, ορίζεται δίκη την οποία κατά κανόνα
κερδίζει ο ιδιοκτήτης. Μετά την ολοκλήρωση της δίκης ο ενοικι­
αστής καλείται να εγκαταλείψει το σπίτι εντός δύο μηνών εφόσον
δεν έχουν παρέλθει τα 3 χρόνια προστασίας του από την σύναψη
συμβολαίου, ή εντός 30 ημερών εφόσον έχουν παρέλθει. Για την
περίπτωση (β) το εξώδικο καλεί τον ενοικιαστή να αποχωρήσει. Αν
αυτό δεν συμβεί, ορίζεται δίκη κατά την οποία ο ιδιοκτήτης καλεί­
ται να αποδείξει ότι θα χρησιμοποιήσει ο ίδιος το σπίτι για κατοικία
του. Στην περίπτωση (γ) η αστυνομία μπορεί να μπει στο σπίτι δί­
χως δίκη και, αν βρει στοιχεία για κάποιο έγκλημα που διαπράττε­
ται, η δίκη ακολουθεί μετά.
Όσον αφορά το πρόγραμμα ESTIA υπάρχουν δύο τύποι συμβολαί­
ου που συνάπτονται. Ο πιο συνηθισμένος είναι τριμερής. Στο συμ­
βόλαιο φαίνονται και οι μετανάστ(ρι)ες και η ΜΚΟ. Σε αυτή την πε­
ρίπτωση η ΜΚΟ αναλαμβάνει να πληρώσει το ενοίκιο και οι με­
τανάστ(ρι)ες εμφανίζονται στο συμβόλαιο σαν ενοικιαστές. Έχουν
όλα τα νομικά δικαιώματα που έχουν και οι ντόπιοι ενοικιαστές και
οι διαδικασίες έξωσής τους είναι αυτές που περιγράφηκαν παρα­
πάνω. Αν η ΜΚΟ σταματήσει να πληρώνει το νοίκι, ο ιδιοκτήτης
μπορεί να κινηθεί νομικά εναντίον των μεταναστ(ρι)ών, πάλι σύμ­
φωνα με την διαδικασία που περιγράψαμε παραπάνω, καθώς αυ­
τοί εμφανίζονται στο συμβόλαιο. Μέχρι τώρα δεν έχει υπάρξει τέ­
τοια περίπτωση. Κατά κανόνα οι ΜΚΟ συνεχίζουν να πληρώνουν
τα ενοίκια στους ιδιοκτήτες καθώς οι τελευταίοι μπορούν να κι­
νηθούν και ενάντια σε αυτές και δεν θέλουν να μπλέξουν. Ενίοτε
βέβαια μεταφέρουν καινούριους δικαιούχους εκεί που ακόμα μέ­
νουν οι πρώην δικαιούχοι. Αυτό είναι και ένα μέσο πίεσης ώστε να
τους διώξουν που θα σχολιαστεί παρακάτω.
Ο δεύτερος τύπος συμβολαίου συνάπτεται μόνο μεταξύ της ΜΚΟ
και του ιδιοκτήτη. Η ΜΚΟ φαίνεται εκεί ως ενοικιαστής ενώ υπο­
γράφει με τους/τις μετανάστ(ρι)ες μια σύμβαση παραχώρησης
χρήσης. Αυτά τα συμβόλαια είναι πιο σπάνια στο ESTIA. Εδώ, ακό­
μα και αν η ΜΚΟ σταματήσει να πληρώνει ενοίκιο, ο ιδιοκτήτης δεν
μπορεί να κινηθεί νομικά εναντίον των μεταναστ(ρι)ών. Θα κινηθεί
εναντίον της ΜΚΟ. Η ΜΚΟ μπορεί να πάει η ίδια σε δίκη τους/τις
μετανάστ(ρι)ες κατηγορώντας τους για παράνομη παραμονή στο
σπίτι.
Σε όλες της περιπτώσεις απαιτείται νομική διαδικασία που περι­
λαμβάνει δίκη. Μόνο σε περίπτωση που ακολουθηθεί τέτοια δι­
αδικασία, οριστεί και ολοκληρωθεί δίκη, μπορεί, έπειτα από μια
προθεσμία, να γίνει έξωση με αστυνομία και υποχρεωτική παρου­
σία εισαγγελέα. Η μόνη περίπτωση που δεν απαιτείται τέτοια δια­
δικασία είναι να υπάρχουν στοιχεία για εγκληματική δραστηριότη­
τα των μεταναστ(ρι)ών στο σπίτι, εμπόριο ναρκωτικών, υπενοικί­
7
paid rent for at least 2 months, b) the landlord wants to
live in the house, c) the tenant violated the law, for ex­
ample through major damage to the house, subletting
or generally a crime inside the house. To initiate legal
proceedings, the landlord must send an out-of-court
settlement to the tenant which will be delivered to him
in person by a bailiff. Depending on the reason for which
the tenant is being prosecuted, the out-of-court settle­
ment has the following contents. For case a) the tenant is
required to pay rent within 15 days. If this does not hap­
pen, a law suit is filed, which is usually won by the owner.
After the completion of the trial, the tenant has to leave
the house within two months if the 3 years of protection
from the conclusion of the contract have not passed, or
within 30 days if they have passed. In case b) the out-
of-court settlement calls for the tenant to leave. If this
does not happen, a lawsuit is filed in which the owner is
required to prove that he will use the house for his own
residence. In case c) the police can enter the house with­
out trial and – if they find evidence of a crime committed
– the trial follows.
Regarding the ESTIA program, there are two types of
contract that are concluded. The most common is tripar­
tite (between three parties). The contract also includes
the migrants and the NGO. In this case, the NGO pays the
rent and the migrants appear in the contract as tenants.
They have all the legal rights that local tenants have, and
the eviction procedures are those described above. If the
NGO stops paying the rent, the landlord can take legal
action against the migrants according to the procedure
described above, since they appear in the contract. So far
there has been no such case. As a rule, NGOS continue to
pay rent to landlords as the latter can move against them
too and they do not want to get into trouble. Sometimes
they transfer new recipients into the apartments in which
the former recipients still live. This is also a means of
pressure to get rid of them which will be commented on
below.
The second type of contract is concluded only between
the NGO and the owner. The NGO appears as a tenant
while signing a concession agreement with the migrants.
These contracts are less common in ESTIA. In these
cases, the landlord cannot take legal action against the
migrants if the NGO stops paying rent. They will move
against the NGO. The NGO can sue the migrants them­
selves, accusing them of staying at the house illegally.
In all cases a legal process involving a trial is required.
Only if such a procedure is followed, a trial is set and
completed, can a tenant be evicted by the police and with
the mandatory presence of a prosecutor after the dead­
line has expired. The only case where such a procedure is
not required is when there is evidence of criminal activity
at home, such as drug trafficking, subletting etc.
 8 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
αση κτλ.
Προς το παρόν δεν γνωρίζουμε κανένα περιστατικό που, είτε οι
ΜΚΟ είτε οι ιδιοκτήτες, προχώρησαν σε τέτοιες διαδικασίες. Όπως
εξηγήσαμε παραπάνω, οι ΜΚΟ αποφεύγουν να σηκώσουν οι ίδιες
το πολιτικό βάρος μιας τέτοιας επιλογής το οποίο αναμένεται να
έχει και έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις, ενώ μια γενίκευση τέ­
τοιων πρακτικών θα σήμαινε και ένα υπολογίσιμο άμεσο κόστος.
Δεν είναι γνωστή σε εμάς επίσης κάποια κίνηση για έξωση από
πλευράς ιδιοκτητών. Οι ΜΚΟ, μη θέλοντας να ρισκάρουν το να
στραφούν οι τελευταίοι εναντίον τους, πληρώνουν κατά κανόνα
τα ενοίκια. Η κατάσταση λοιπόν, ως έχει ως τώρα, ευνοεί τους/
τις μετανάστ(ρι)ες παρότι ο νόμος δεν είναι με το μέρος τους. Αν
οι παράγοντες που εντοπίζουμε εδώ όντως είναι αυτοί που συμ­
βάλλουν στην μη ανάμειξη των δικαστηρίων και της αστυνομίας,
η συλλογικοποίηση των ατομικών αντιστάσεων των μεταναστ(ρι)
ών, η δημιουργία αγώνων και η τοποθέτηση του ζητήματος των
εξώσεων στη δημόσια σφαίρα, μάλλον ενισχύουν τους παράγο­
ντες αυτούς. Μια τέτοια εξέλιξη θα δυσκόλευε ακόμα περισσότε­
ρο τις ΜΚΟ να προβούν σε δικαστικές ενέργειες για να προχωρή­
σουν τις εξώσεις, καθώς το τι θα έκαναν, θα ήταν ακόμα πιο δημό­
σιο και εκτεθειμένο.
Μια μικρή παρέκβαση...
Ένα σημείο που θέλουμε να δείξουμε εδώ είναι ότι η σειρά που το
κείμενο παρουσιάζει τα πράγματα είναι ανεστραμμένη. Μέχρι και
αυτό το κομμάτι αναφερόμαστε σε κρατικές πρωτοβουλίες, νο­
μικίστικα ζητήματα, θεσμικές πραγματικότητες. Και στο επόμενο
κομμάτι θα αναφερθούμε στους τρόπους με τους οποίους οι ΜΚΟ,
εφαρμόζοντας τις κρατικές οδηγίες, προσπαθούν να κάνουν εξώ­
σεις. Μπορεί λοιπόν να φανεί ότι τα παραπάνω στοιχεία είναι ένα
πλαίσιο που αποτελεί το background των όποιων ανταγωνισμών
και αγώνων, ένα background που το διαμορφώνει η αντιμετανα­
στευτική πολιτική ενός κράτους που ασκεί αυθαίρετα τον σαδιστι­
κό του έλεγχο πάνω σε ανυπεράσπιστα σώματα.
Αυτό θα ήταν μεγάλο λάθος και για να επισημανθεί γίνεται και η μι­
κρή αυτή παρέκβαση. Ο τρόπος που βλέπουμε το παραπάνω πλαί­
σιο, είναι ότι αποτελεί απάντηση σε κινήσεις και πρακτικές των με­
ταναστ(ρι)ών που συνήθως, ατομικά και ενίοτε συλλογικά, δεν
πειθαρχούν και παλεύουν για καλύτερη ζωή. Και αυτό δεν αποτε­
λεί απλώς μια αφηρημένη θέση. Αλλά ειδικά στο ζήτημα αυτό μπο­
ρούμε να δούμε και πώς συγκεκριμένα εκφράζεται.
Η στιγμή λοιπόν, όπου οι άνθρωποι δεν εγκαταλείπουν τα σπίτια
που έμεναν παρότι δεν δικαιούνται πλέον να παραμείνουν εκεί, εί­
ναι η πρωταρχική εδώ. Όταν αυτό συμβαίνει πλέον σε μεγάλη κλί­
μακα αναγκάζει το κράτος να προβληματοποιήσει την κατάστα­
ση και να ορίσει ένα πρώτο ρυθμιστικό πλαίσιο προς επίλυση του
καινούριου προβλήματος. Και έπειτα αποφασίζει να πάρει την κα­
τάσταση στα χέρια του και αφού αποφασίσει να αναλάβει το ίδιο
το Υπουργείο το πρόγραμμα ESTIA, να αυστηροποιήσει το πλαί­
σιο αυτό. Και, όπως θα δούμε παρακάτω, να εντείνει τις προσπά­
θειές του προς την κατεύθυνση του να ωθήσει τους ανθρώπους
στα camps. Οι κρατικές κινήσεις λοιπόν, είναι απαντήσεις στις κι­
νήσεις ανθρώπων στοχοποιημένων ως «πλεοναζόντων» και μάλι­
At present we do not know of any incidents in which ei­
ther the NGOs or the landlords have initiated such pro­
ceedings. As explained above, NGOS themselves avoid
lifting the political weight of such an option, which is
additionally expected to have indirect economic conse­
quences, while a generalization of such practices would
mean a sizeable direct cost. We are also not aware of
any eviction executed by a landlord. NGOs do not want to
risk the landlords turning against them, so they usually
pay the rent. The situation as it stands so far favors the
migrants even though the law is not in their favor. If we
have identified the correct reasons for the non-involve­
ment of the courts and the police, then the collectiviza­
tion of individual resistance by migrants and the creation
of struggles and the placement of the issue of evictions
in the public sphere will support these factors. Such a de­
velopment would make it even more difficult for NGOs to
take legal actions in order to evict people, as they would
be even more exposed.
A little change of thought
A point that we want to stress here is that the way the
text presents things can be reversed. Until now, we refer
to state initiatives, legal matters, institutional problems.
In the next part we will refer to the means the NGOs use
to apply the state orders in order to do evictions. So, it
might seem that the above data form an environment
that is the background of competition and struggles, a
background that is set by the antimigrant policy of a state
that exerts arbitrarily its sadistic power over defenseless
bodies.
This would be a huge mistake and we do this change
of thought flow in order to highlight it. The way we see
this environment, is that the moves and actions of the
migrants that usually personally and often collectively,
don’t comply and struggle for a better life, are an an­
swer to this situation. This is not an abstract opinion
and we can see more specifically how this situation is
expressed.
What is most significant, is the moment when people
don’t leave their houses although they don’t have the
right to stay there anymore. Since this happened on a
large scale, it “forced” the state to turn housing into a
problem and then to introduce a solution. So, it decides
that the Ministry will be responsible for ESTIA program,
so it can make its policy stricter and, as we will see be­
low, it intensifies its tries to push people into camps. So,
the state’s actions are the answer to the people targeted
as “surplus” moving towards the cities or their refusal to
be moved out of them. As far as evictions are concerned
the migrants disobedience actions come before (even
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
στα ξένων, προς τις πόλεις, ή στις αρνήσεις τους να κινηθούν μα­
κριά από αυτές. Ειδικά στο ζήτημα των εξώσεων, αν και σε ατο­
μικό επίπεδο σε μια πρώτη φάση, οι πράξεις απειθαρχίας των με­
ταναστ(ρι)ών προηγούνται και ορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις κρα­
τικές πολιτικές.
Πώς γίνονται λοιπόν οι εξώσεις;
Όπως είπαμε και παραπάνω, οι ΜΚΟ καλούνται να κάνουν εξώ­
σεις αλλά προς το παρόν, έχουν λόγους να μην κινηθούν νομι­
κά, με αποτέλεσμα να μην έχουν νόμιμα αστυνομική υποστήριξη
στις προσπάθειές τους.
Οι ΜΚΟ προσπαθούν να χειριστούν το θέμα μόνες τους. Η φι­
λανθρωπική τους εικόνα απαιτεί, μια πρακτική όπως οι εξώσεις,
να γίνεται όσο το δυνατόν πιο αθόρυβα και μουλωχτά. Έτσι, συ­
νεχίζουν να πληρώνουν ενοίκια (ούτως η άλλως τα περισσότε­
ρα σπίτια θα χρησιμοποιηθούν ξανά από άλλους δικαιούχους)
στους ιδιοκτήτες, ενώ παράλληλα προσπαθούν οι ίδιες να πεί­
σουν τους/τις μετανάστ(ρι)ες να φύγουν. Οι προσπάθειες αυτές
μένουν σε μεγάλο βαθμό σε μια ιδιωτική σφαίρα. Ο αποκλεισμός
των μεταναστ(ρι)ών από την κοινωνική ζωή συμβάλλει σε αυτό.
Και αυτό είναι που θέλουν και οι ΜΚΟ, η δουλειά να γίνει όσο το
δυνατόν πιο ήσυχα γίνεται.
Για να γίνει λοιπόν η δουλειά, επιστρατεύουν μια σειρά από τε­
χνάσματα. Ξεκινάνε ενημερώνοντας τους μη-δικαιούχους με­
τανάστ(ρι)ες προς έξωση ότι είναι πλέον παράνομη η διαμονή
τους στο σπίτι, και έχουν 30 μέρες να εγκαταλείψουν. Ταυτόχρο­
να, κόβουν και το επίδομα προς αιτούντες άσυλο, όπως προβλέ­
πει ο νόμος. Αυτές οι κινήσεις σε συνδυασμό, δηλαδή η ταυτό­
χρονη απώλεια σπιτιού και επιδόματος, ειδικά αν η απόφαση για
το άσυλο είναι αρνητική, ασκούν από μόνες τους μεγάλη ψυχο­
λογική πίεση στους/στις μετανάστ(ρι)ες. Παρόλα αυτά λίγοι φεύ­
γουν τόσο εύκολα.
Έτσι ξεκινάει ένας δεύτερος γύρος πίεσης. Οι ΜΚΟ (όχι όλες,
οι περισσότερες) παίρνουν κάθε λίγες μέρες τηλέφωνο και λέ­
νε στους μετανάστες ότι πρέπει να φύγουν. Δεν τους ενημερώ­
νουν για τα διακαιώματα που έχουν στο σπίτι και τους αφήνουν
να πιστεύουν ότι θα βρουν μπελά όσο περισσότερο μένουν μέ­
σα. Τις περισσότερες φορές ισχύει ότι ο μόνος τρόπος οι μετα­
νάστ(ρι)ες να αποκτήσουν όντως πρόβλημα είναι οι ΜΚΟ να κι­
νηθούν νομικά, ή να σταματήσουν το νοίκι και οι ιδιοκτήτες να
κινηθούν νομικά και αυτό, οι ΜΚΟ ακόμα το αποφεύγουν πάση
θυσία. Ενίοτε άνθρωποι των ΜΚΟ επισκέπτονται τα σπίτια και
ζητάνε από τους ανθρώπους να τα αδειάσουν, σε μια πιο ανα­
βαθμισμένη μορφή ψυχολογικής πίεσης. Άλλο μέσο ψυχολο­
γικής πίεσης είναι να στέλνουν εξώδικα, αλλά μέχρι τώρα εκ­
φοβιστικού χαρακτήρα, όχι ώστε να ξεκινήσει νομική διαδικα­
σία. Κάποιες φορές μπορούν να υποσχεθούν μετεγκατάσταση
σε άλλο σπίτι χωρίς αυτό να υπάρχει. Οι παραπάνω πιέσεις εί­
ναι καθαρά ψυχολογικές αλλά συχνά έχουν αποτέλεσμα. Αν μια
οικογένεια μεταναστ(ρι)ών πχ δεν έχει ενημερωθεί για τα δι­
καιώματά της στο σπίτι, για τις διαδικασίες που απαιτούνται για
να την πετάξουν έξω, ενώ έχει μάθει ότι η επαφή της με την
9
on a personal level firstly), and define the state policies
.
So how do evictions happen?
As we said before, the NGOs are the ones that do the
evictions but for now they have some reasons not to take
the legal routes in order to have police support in their
tries. Until now there has neither been police intervention
anywhere, nor any legal action that ought to be done
before an eviction.
The NGOs try to handle this matter alone, because their
philanthropic image demands that actions like an evic­
tion have to be done as quietly and undercover as pos­
sible. So, they keep paying the rents to the landlords
(the houses will be used again by other people anyway),
while at the same time, trying to persuade the migrants
to leave. These tries are mostly unknown, due to the ex­
clusion of migrants from social life that is also aligned
with the NGOs’ goals: to get the job done as quietly as
possible.
So, in order to do the job, they use different kinds of
techniques. They start informing the migrants that they
no longer “have the right” to use the house, that their
stay is from now on illegal and that they have 30 days
to leave. In the same time, they cut the benefit from the
asylum appliers, according to what the law says. These
combined moves, the simultaneous loss of house and
benefit, especially if the asylum decision is negative, are
enough to be really stressful. Despite these, only few
leave their house that easily.
There are alternative scenarios in which the NGOs use
more invasive methods. There have been cases of cut­
ting the electricity or the water of a house or changing of
the locks when the migrants are not in the house. Anoth­
er method often used is to bring some new people that
“have the right“ to use the house to confront the disobe­
dient old ones. This often happens in very small apart­
ments where all these people hardly have any space and
this can lead to disagreements or even fights between
them.
So a second round of pressure begins. NGOs (not all of
them but most of them) are calling every few days to tell
the migrants that they have to leave. They are not inform­
ing them of their legal rights on the house, letting them
believe that they will get into trouble for prolonging their
stay. But the only way the migrants could actually get into
trouble is if the NGOs move legally against them, or if they
stop paying the rent and the landlords take a legal action,
things that the NGOs try to avoid by any means necessary.
This is in fact a case of empty threats. Other times, people
from NGOs visit the houses and ask migrants to leave, in
an-as it seems-upgraded form of psychological pressure.
 10 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
εδώ κοινωνία μεσολαβείται από την ΜΚΟ, η οποία πλέον ζητάει
έξωση, είναι πιθανό να υποκύψει σε τέτοιες πιέσεις.
Σε δεύτερη φάση επιστρατεύονται από τις ΜΚΟ και πιο επεμβα­
τικές μέθοδοι. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που κόβουν το ρεύμα
ή το νερό σε ένα σπίτι, ή που αλλάζουν κλειδαριά όταν οι μετα­
νάστ(ρι)ες υπό έξωση λείπουν. Ή που κόβουν τη θέρμανση. Όλα
αυτά για να ωθήσουν τους ανθρώπους να φύγουν. Μια μέθοδος
που επίσης ακολουθείται συχνά είναι να φέρνουν κάποιες ΜΚΟ
καινούργιους δικαιούχους να μείνουν με τους απείθαρχους πα­
λιούς. Αυτό συχνά σε μικρά διαμερίσματα που οι άνθρωποι δύ­
σκολα χωράνε. Αυτό από μόνο του μπορεί να δημιουργήσει τρι­
βές μεταξύ των μεταναστ(ρι)ών.
Οι ΜΚΟ δεν διστάζουν να υποκινήσουν κανιβαλιστικές τάσεις,
προσπαθώντας να στρέψουν τους καινούριους δικαιούχους
απέναντι στους μη-δικαιούχους, λέγοντάς τους ότι αυτοί μέ­
νουν παράτυπα στο σπίτι και εξαιτίας τους δεν υπάρχει χώρος.
Αυτό έχει οδηγήσει και σε περιστατικά βίας μεταξύ των μετα­
ναστ(ρι)ών, έχουμε δυστυχώς υπ’ όψιν μας και τέτοια. Οι ΜΚΟ
έτσι, καταφέρνουν ταυτόχρονα να φανεί ότι εξυπηρετούν πα­
ραπάνω κόσμο δίχως να χρειαστεί να πληρώσουν παραπάνω
σπίτια, ενώ χρησιμοποιούν τους ίδιους τους/τις μετανάστ(ρι)ες
για να ωθήσουν σε έξωση τους προηγούμενους που έμεναν
στο σπίτι.
Ενίοτε, οι ΜΚΟ προσπαθούν να ωθήσουν σε έξωση μετανάστ(ρι)
ες που είναι ακόμα αιτούντες, θέλοντας να αδειάσουν ένα δια­
μέρισμα. Σε αυτή την περίπτωση τους μετακινούν είτε σε άλλο
σπίτι είτε σε camp. Το χαρτί που έχουν οι ΜΚΟ σε τέτοιες περι­
πτώσεις είναι ότι αν οι μετανά­στ(ρι) ες αρνηθούν τη θέση στέγα­
σης που τους προτείνεται, αν υπογράψουν δηλαδή, ότι αρνού­
νται, χάνουν το δικαίωμα στέγασης με οποιοδήποτε πρόγραμ­
μα στο μέλλον. Και εδώ οι μετανάστ(ρι)ες δεν δέχονται πάντα τη
μετακίνηση. Κάποιες φορές ο νέος τόπος διαμονής είναι camp,
άλλες φορές διαμέρισμα που έχει ήδη μέσα πολύ κόσμο, άλλες
διαμέρισμα σε άλλη πόλη. Για να τους πιέσουν οι ΜΚΟ, μπορεί
να τους απειλήσουν ότι η άρνησή τους να μετακινηθούν θα επη­
ρεάσει την έκβαση της απόφασης περί του ασύλου. Κάτι τέτοιο
πατάει πάνω στον φόβο και το άγχος που γεννάει το ενδεχόμε­
νο της απόρριψης.
Οι πρακτικές που περιγράφηκαν είναι όλες τους στον αέρα υπό
μια έννοια. Η πίεση που ασκείται είναι κυρίως ψυχολογική. Αλλά
σε πολλές περιπτώσεις πετυχαίνουν τον σκοπό τους. Αυτό καθί­
σταται εφικτό δεδομένων των συνθηκών ύπαρξης των μετανα­
στ(ρι)ών στην Ελλάδα. Αποκλεισμένοι/ες από τις περισσότερες
πτυχές της κοινωνικής ζωής, συνήθως δίχως να καταλαβαίνουν
την γλώσσα και με ελάχιστες σχέσεις με ντόπιους, βιώνουν συ­
χνά μια κατάσταση φόβου, άγχους και αβεβαιότητας. Σε αυτήν τη
συνθήκη, οι ΜΚΟ αποκτούν εξουσία πάνω τους δεδομένου του
ότι αυτές είναι που μεσολαβούν τις περισσότερες, ζωτικά ανα­
γκαίες, αλληλεπιδράσεις τους με την ντόπια κοινωνία. Τους βρί­
σκουν και τους πληρώνουν σπίτι, τις παρέχουν νομική υποστή­
ριξη και άλλες υπηρεσίες. Έτσι καλλιεργείται μια σχέση εξάρτη­
σης που δίνει τη δυνατότητα στη ΜΚΟ να καταφέρνει να ωθήσει
τους ανθρώπους σε έξωση δίχως να λερωθεί από δημόσιες, όχι
Another means of this kind is when NGOs send an out of
court settlement, so far only to intimidate them, not to
actually start a legal process. Sometimes they promise
to take them to another house that doesn’t even exist.
All these don’t stand on solid ground, nevertheless they
sometimes work. If a family of migrants for example, is
not informed on their legal rights on the house or on the
exact procedures that are required to get them out of the
house, while the only thing that’s been known to them is
that any contact with the local community is mediated by
NGOs, which is now evicting them, it’s more likely that
they yield to this pressure.
The NGOs don’t hesitate to incite cannibalistic tenden­
cies, by trying to turn the new recipients against the
former ones, telling them that the ex-recipients are il­
legally staying in the house and because of them there
is no space. This has even led to violence incidents be­
tween migrants and unfortunately, we know some of
them. Like that, the NGOs manage to make it look like
they are serving more people without having to pay more
rents when in the same time they are using the migrants
themselves to force the eviction of the previous tenants.
Sometimes the NGOs try to make migrants that are still
applying for asylum leave the house, in order to empty it.
In this case they move them either in another house or
into a camp. The paper that the NGOs have in these cases
is that if the migrants refuse to accept the conditions of the
housing program that the NGOs suggest and actualy sign
a statement confirming this, then the migrants lose the
right of housing in any program in the future. Even with
this pressure, migrants don’t always accept the transfer to
another place. Sometimes the new place is a camp, other
times it’s an apartment that already has many people in­
side, sometimes its in another city. Sometimes, the NGOs
in order to pressure them further, might threaten them
that their refusal of moving will affect the outcome of the
asylum decision, taking advantage of the fear and stress
that the possibility of rejection causes.
Those methods are all unrealistic in a way. The pressure
applied is mostly psychological. In many cases though,
they help them reach their goal. This can be explained
considering the conditions in which migrants in Greece
have to live in. Excluded from most aspects of social life,
usually without understanding the language and without
any relations with locals, they often experience a situa­
tion of fear, stress and uncertainty. In this environment,
the NGOs gain power on them since they mediate the mi­
grants’ most vital and needed interactions with the local
society. They find and pay a house for them, they provide
them with legal support and other services. A relation­
ship based on dependence is formed this way, that gives
NGO the ability to force people into eviction, without any
stigma of public, and in facto not so philanthropic, ac­
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
και τόσο φιλανθρωπικές, πράξεις όπως θα ήταν μια δίκη1.
Βέβαια από τη μια, οι ΜΚΟ έχουν επιρροή στους/στις μετανάστ(ρι)
ες αλλά και οι τελευταίοι/ες συχνά δεν ψαρώνουν. Γιατί μπορεί από
τη μια να υπάρχουν απειλές που πατάνε πάνω στην ανασφάλεια
που γεννούν οι κοινωνικοί αποκλεισμοί και στον πατερναλιστικό
ρόλο των ΜΚΟ, αλλά από την άλλη υπάρχει η πραγματικότητα της
ανεργίας, των διαβατηρίων που δεν βγαίνουν, των μεσιτών που
δεν νοικιάζουν σε μετανάστ(ρι)ες. Και αρκετές δεν δέχονται σε όλα
αυτά να προστεθεί και η αστεγία, ειδικά όταν υπάρχουν και παιδιά.
Έτσι, ήδη από το καλοκαίρι του 2020, υπήρξαν από μετανάστριες
στην Αθήνα προσπάθειες ώστε οι ατομικές απειθαρχίες να πάρουν
συλλογικά χαρακτηριστικά και να γίνουν αγώνες, ενώ παρόμοια
διάθεση υπήρξε και μάλλον υπάρχει ακόμα και στη Θεσσαλονίκη.
Οι αγώνες των μεταναστριών
(και κάποιων ντόπιων) ενάντια στις εξώσεις
Από το καλοκαίρι του 2020 ξεκίνησαν οι προσπάθειες των ΜΚΟ
να αδειάσουν τα διαμερίσματα του ESTIA από μη-δικαιούχες. Αρ­
κετές μετανάστριες δεν φοβήθηκαν και συνέχισαν να παραμένουν
στα σπίτια. Αλλά κάποιες το πήγαν και λίγο παραπέρα, βλέποντας
τον συλλογικό αγώνα ως την πραγματική ρεαλιστική προοπτική.
Το καλοκαίρι του 2020 στην Αθήνα, δημιουργήθηκε μια ολιγομε­
λής ομάδα μεταναστριών με όνομα ‘’NOT LEAVING MY HOME’’ με
κεντρικό θέμα αυτό των εξώσεων. Αν και η ομάδα ποτέ δεν έφτα­
σε να αριθμεί η ίδια πολλά μέλη, είχε μεγάλη αναγνωρισιμότητα
στις μετανάστριες. Τα υλικά της κυκλοφόρησαν πολύ στα social
media ενώ τυπώθηκαν και κολλήθηκαν σε τοίχους και μαγαζιά
και στη Θεσσαλονίκη. Τα υλικά ήταν πολύγλωσσα και είχαν ενη­
μερωτικό κυρίως χαρακτήρα, αλλά και πολιτικό, από την άποψη
ότι προσπαθούσαν να νομιμοποιήσουν από τη θέση της μετανά­
στριας την άρνησή της να εγκαταλείψει το διαμέρισμα. Εξηγούσαν
ότι δεν κινδυνεύει καμία αν αρνηθεί να εγκαταλείψει το σπίτι, απο­
1. Παρόλο που αυτή είναι η γενικότερη τάση που έχει παρατηρηθεί,
έχουμε υπόψην μας δύο παραδείγματα όπου ΜΚΟ συνεργάστηκαν με
αστυνομικές δυνάμεις για να «τακτοποιήσουν» μετανάστες που δεν
έφευγαν «οικειοθελώς» από τα σπίτια τους. Το 1ο συνέβη τον Νοέμ­
βρη του 2020 στην Αθήνα, όπου η διοίκηση της ΜΚΟ Άρσις κάλεσε την
αστυνομία για να βγάλει από το σπίτι του 19χρονο Αφγανό μετανάστη
που είχε λάβει 2η απορριπτική για το άσυλό του, και ο οποίος οδηγή­
θηκε στο τμήμα προφανώς με άμεσο κίνδυνο απέλασής του. Στη δεύ­
τερη περίπτωση, πάλι στην Αθήνα, τον Ιούλη του 2021 η ΜΚΟ Νόστος
κάλεσε την αστυνομία η οποία πρακτικά έσυρε έξω από το σπίτι και
συνέλαβε οικογένεια μεταναστών που είχε λάβει θετική απόφαση για
το άσυλο. Αλληλέγγυος κόσμος βρισκόταν ήδη εκεί ενώ ακολούθησε
συγκέντρωση έξω από το Α.Τ. Ιλίου που δέχτηκε αστυνομική επίθε­
ση με αποτέλεσμα την σύλληψη 2 ατόμων. Η οικογένεια των μετανα­
στών παρέμεινε στο Α.Τ. Ιλίου μέχρι το απόγευμα, οπότε και αφέθη­
κε ελεύθερη μετά από παρέμβαση δικηγόρου, με τις κατηγορίες της
απείθειας και της παραβίασης δικαστικής εντολής. Κάποια άλλη περί­
πτωση εμπλοκής της αστυνομίας δε μας έχει γίνει γνωστή, και ειδικά
στην Θεσσαλονίκη όπου η κατάσταση φαίνεται να ακολουθεί διαφο­
ρετικό μοτίβο, παρόλ’ αυτά δεν μπορούμε να είμαστε τελείως σίγου­
ρες, κυρίως λόγω του μεγενθυμένου παράγοντα της αορατότητας τέ­
τοιων ζητημάτων.
11
tions such as a trial1.
As we said, the NGOs have influence on migrants who still
often refuse to obey by their rules. On one hand there are
the threats that are based on the insecurity caused by so­
cial exclusions and on the paternalistic role of the NGOs,
but on the other hand there is the reality of unemploy­
ment, passports that aren’t issued and real estate agents
that don’t rent to migrants. Many migrants don’t accept the
addition of homelessness, especially when there are chil­
dren involved. So, since the summer of 2020, there have
been tries from migrants in Athens to link the personal
disobedience so it can take a collective characteristic and
become common struggles. A similar will and potential
exists in Thessaloniki.
The struggles of migrants (and some
locals) against evictions
Since the summer of 2020, the NGOs started trying to empty
the apartments of ESTIA program from unqualified people.
Many migrants didn’t get frightened and continued staying
in the houses. But some of them took it a step further,
considering the collective struggle as the actual realistic
prospect. A small migrant team was formed in Athens in the
summer of 2020 named NOT LEAVING MY HOME with the
eviction as the main point. Although this team never reached
a high number of members, it had much acknowledgement
among migrants. Its material was shared a lot in social me­
dia and also printed and glued on many walls and shops in
Thessaloniki. The material was multilingual and mainly had
informative goals but it was also political, since they tried to
legalize the reaction of the migrants, their refusal to leave
the apartment. It was explained that nobody is in danger if
1. Even though this is the general trend that has been ob­
served, we have in mind two examples where NGOs coop­
erated with the police to «get the job done» and evict mi­
grants that wouldn’t leave their houses «voluntarily». The
first one taking place on November, 2020 in Athens, where
the administration of NGO Arsis called the police in order to
get a 19-year old migrant that had a 2nd rejection, out of his
house. He was taken to the police station, obviously facing
the direct threat of deportation. In the second case, taking
place again in Athens, on July 2021, the NGO Nostos called
the police that dragged out of the house and arrested a family
of migrants that had a positive decision for asylum. Solidar­
ity people were already outside of the house and a solidarity
protest was called outside the Ilion police station too but it
was attacked from the police and as a result two people were
arrested. The family stayed in the police station until the af­
ternoon, when she was released with the help of a lawyer
and under the charges of disobedience and contravention of
the court order. No other case of police intervention has been
known to us, especially in Thessaloniki where the situation
seems to be following a slower pattern, but we ‘re not com­
pletely sure either, mainly because of the enlarged factor of
invisibility of such matters.
 12 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
κάλυπταν τις προβληματικές του προγράμματος ένταξης HELIOS
που χρησιμοποιούνταν σαν τυράκι για να δικαιολογήσει τις εξώ­
σεις (περισσότερα για αυτό παρακάτω).
Η ομάδα αυτή συνδέθηκε με ομάδες αλληλεγγύης κυρίως ντό­
πιων όπως η Solidarity with Migrants, η Viktoria Solidarity και η
ομάδα Μυρμήγκι. Έγιναν στην Αθήνα κάποιες πορείες και κάποιες
συγκεντρώσεις με πολύγλωσσο υλικό ώστε να αναδειχθεί το ζή­
τημα. Έγινε από την ομάδα μια χαρτογράφηση υπό έξωση οικο­
γενειών και συγκροτήθηκαν από κοινού δίκτυα ώστε αν υπάρξει
έντονη πίεση σε κάποια οικογένεια από την αρμόδια ΜΚΟ, αλλη­
λέγγυες να μπορούν να είναι έξω από το σπίτι και να μπλοκάρουν
την έξωση. Αυτές οι κινήσεις οδήγησαν στη σύναψη σχέσεων με­
ταξύ μεταναστριών καθώς και μεταξύ ντόπιων και μεταναστριών,
και στη δημιουργία ενός δικτύου αλληλεγγύης μεταξύ τους.
Πλέον, η ομάδα έχει μετεξελιχθεί στη συνέλευση Coordination
against Evictions με συμμετοχή ντόπιων και μεταναστριών από
την παλιά ομάδα, της συνέλευσης Solidarity with Migrants, της
συνέλευσης Viktoria Solidarity και της ομάδας Μυρμήγκι.
Η ομάδα συνεχίζει προσπαθώντας να χαρτογραφήσει τον χώ­
ρο των υπό έξωση μεταναστριών, να δημιουργήσει σχέσεις και
δίκτυα που μπορούν να σπάσουν τον φόβο και τον πατερναλι­
σμό των ΜΚΟ, ενώ έχει μπλοκάρει αρκετές προσπάθειες εξώ­
σεων, έχει επανασυνδέσει ρεύμα και νερό σε σπίτια που οι ΜΚΟ
τα κόβουν, μοιράζει πολύγλωσσα ενημερωτικά υλικά σαν αυτό
της φωτογραφίας, καλεί σε μικροφωνικές και άλλες εξωστρεφείς
δράσεις για να αναδείξει το ζήτημα.
Στη Θεσσαλονίκη η συνέλευσή μας ενεπλάκη σε έναν σχετικό
αγώνα τον Ιούνιο του 2020. Ένα μέλος της γνώρισε μια οικογέ­
νεια μεταναστών σε μια παιδική χαρά στη γειτονιά του. Μετά από
καιρό, καθώς συναντιόντουσαν εκεί τακτικά, μάθαμε ότι η οικο­
γένεια απειλείται με έξωση. Γνωρίζοντας την ύπαρξη του NOT
LEAVING MY HOME ρωτήσαμε την οικογένεια και φάνηκε ότι εί­
χε σχέσεις και με άλλες οικογένειες σε παρόμοια θέση. Μετά από
κάποιες συναντήσεις μαζί τους αποφασίσαμε από κοινού, με δι­
κή μας πρωτοβουλία, να κάνουμε πορεία σε μια γειτονιά του κέ­
ντρου. Η πορεία έγινε στις 30 Ιουνίου με δύο μπλοκ, ένα δικό μας
και ένα μεταναστών. Παρόλα αυτά ο αγώνας δεν προχώρησε πα­
ραπέρα (για την έκβαση αυτή ενδεχομένως ευθύνεται κυρίως ότι
δεν καταφέραμε να υπερβούμε τα όρια που έβαζαν διάφοροι έμ­
φυλοι ή εθνικοί διαχωρισμοί, όπως πχ το ότι επικοινωνούσαμε με
οικογένειες μιας μόνο εθνικότητας και δεν καταφέραμε να διαχύ­
σουμε τον αγώνα μας σε όλες τις κοινότητες για να γίνει πραγμα­
τικά πολυεθνικός ή το ότι η επικοινωνία μας γινόταν κατά βάση
με τους άντρες κάθε οικογένειας). Στις αρχές του Σεπτέμβρη δι­
οργανώσαμε εκδήλωση για το ζήτημα με ομιλήτρια μια μετανά­
στρια από το NOT LEAVING MY HOME και κάπως έτσι έκλεισε για
το 2020 ο αγώνας αυτός.
Από τα μέσα του Μάρτη όμως, ήρθαμε σε επαφή-και μέσω των
οικογενειών που ήδη είχαμε επαφές από το καλοκαίρι και από
άλλες γνωριμίες μελών της συνέλευσης, και από παρεμβάσεις-με
κόσμο που αντιμετωπίζει ξανά την απειλή της έξωσης. Το ότι από
διαφορετικές πλευρές μέσα σε μικρό διάστημα μας επικοινωνή­
θηκαν παρόμοια ζητήματα, σε συνδυασμό με μια εκτίμηση που
they refuse to leave the house and the flaws of the integration
program HELIOS were revealed, which is a program that was
used as a bait in order to facilitate and justify the later evictions
(more for the program below).
This team was connected with other solidarity teams, main­
ly formed by locals, such as solidarity with migrants, Victo­
ria solidarity and Mirmigki team. Some demonstrations and
gatherings took place in Athens with multilingual material in
order to give attention to the issue. The team wrote down the
contacts of the families under eviction and formed some net­
works so that coordinated groups of people could gather out­
side the houses in order to block evictions. These moves led
to the forming of relationships between migrants, between
locals and migrants and a network of solidarity among them.
Now the team has evolved into the assembly Coordination
against Evictions with the participation of locals and migrants
from the old team, the assembly Solidarity with Migrants, the
Victoria solidarity assembly and the Mirmigki team.
The team tries to write down the information about the mi­
grants threatened with evictions, to form relationships and
networks that can stop the fear and the paternalism of NGOs
and at the same time it has blocked many evictions already.
Furthermore, it has reconnected the supply of electricity and
water in houses where NGOs had cut them, it distributes mul­
tilingual informative material like the one of the picture above,
it calls to protests/gatherings with sound system and other
public actions in order to call more attention on the issue.
In Thessaloniki our assembly was involved in a related strug­
gle in June 2020. A member met a family of migrants in a
playground in the neighborhood. After some time, while they
where meeting there regularly we learned that the family
faced eviction. Knowing the existence of NOT LEAVING MY
HOME, we asked the family and they appeared to have con­
nections with other families in a similar situation. After having
some meetings with them we decided together, with our ini­
tiative, to do a demonstration in a neighborhood in the center
of the city. The demonstration took place in June 30th with
migrants and locals participating.
However the struggle didn’t continue further (this outcome
might be a product of the fact that we couldn’t overcome the
limits set by divisions based on gender or nationality, for ex­
ample, we were communicating with families of the same
nationality and we didn’t manage to extend our contacts to all
the different communities so it could take multinational char­
acteristics, another example being our communication with
only the men in every family). At the beginning of September
we organized an event about evictions with the participation
of a migrant from NOT LEAVING MY HOME, that’s how our
actions ended in 2020.
From mid-March on we came in contact with people who
were again facing evictions, through families we already knew
(since summer 2020) and through acquaintances our assem­
bly made. The fact that in a short period many people shared
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
μας είχαν μεταφέρει συντρόφισσες από το Solidarity with Mi­
grants στην Αθήνα, όπου δεν σταμάτησαν ποτέ να ασχολού­
νται με το ζήτημα των εξώσεων, μας δείχνει ότι από τα μέσα
της άνοιξης κάποιες ΜΚΟ εντείνουν τις πιέσεις τους προς τους
μη-δικαιούχους να εγκαταλείψουν τα σπίτια του ESTIA. Η χρο­
νική περίοδος που συμβαίνει αυτό σχετίζεται με το ότι η μετάβα­
ση του προγράμματος από την Ύπατη Αρμοστεία στο κράτος εί­
χε ολοκληρωθεί στις αρχές του 2021, και ενδεχομένως με την
σταδιακή άρση του lockdown.
Έτσι μέσα στον Απρίλη ξεκινήσαμε και στη Θεσσαλονί­
κη μια χαρτογράφηση, κάναμε κάποιες παρεμβάσεις (εδώ
έπεται συνέχεια), σταματήσαμε μια έξωση (ελπίζουμε να
μη χρειαστεί να το ξανακάνουμε) και συγκροτήσαμε μια υποο­
μάδα συλλογής πληροφοριών που αποτέλεσμά της είναι και το
παρόν κείμενο, με κατεύθυνση να συμβάλουμε να ανοίξει ξανά
ο αγώνας ενάντια στις εξώσεις. Κατευθύνσεις πολιτικές και πρα­
κτικές για έναν τέτοιο αγώνα θα συζητηθούν παρακάτω.
Το πρόγραμμα HELIOS
Το πρόγραμμα HELIOS είναι πρόγραμμα ένταξης με στεγαστικές
παροχές το οποίο τρέχει ο ΔΟΜ με λεφτά του κράτους που προ­
έρχονται από την ΕΕ. Είναι το μοναδικό πρόγραμμα ένταξης με
στεγαστικό κομμάτι τον τελευταίο χρόνο. Ως πρόγραμμα έντα­
ξης αναφέρεται αποκλειστικά σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες.
Εκτός από στέγαση παρέχει μαθήματα ένταξης (μαθήματα ελλη­
νικών, μαθήματα για τον εδώ πολιτισμό) και υποστήριξη απα­
σχόλησης (σύνδεση με πιθανούς εργοδότες, συμβουλευτικές
13
Informative material
in French from the
team Coordination
against Eviction
from Athens that
is distributed in
Thessaloniki from
our assembly
(hence the sign left
and down)
Ενημερωτικό υλι-
κό στα γαλλικά της
ομάδας Coordina-
tion against Evic-
tions από την Αθή-
να που μοιράζε-
ται από τη δικιά
μας συνέλευση στη
Θεσσαλονίκη (εξ ου
και η υπογραφή κά-
τω αριστερά).
the same kind of problems, combined with an estimation our
comrades from Solidarity with Migrants from Athens – where
they never stopped struggling against the evictions issue –
shared with us, are proof that since mid-spring, some of the
NGOs are intensifying their pressure towards the non-recipi­
ents to make them leave their houses from ESTIA program.
The time period this has been happening is connected with
the transition of the same program, from the hands of UNHCR
to the hands of the state, being completed in the beginning of
2021, and possibly also connected with the gradual end of the
lockdown condition.
That’s why in April we started a mapping in Thessaloniki, we
had some interventions (to be continued), we stopped an evic­
tion (hopefully there will be no need to do this again) and orga­
nized a subgroup to collect information, the result of which is
this text. All of these actions are aiming at opening a struggle
against evictions again. The political lines and methods of this
struggle will be discussed later on.
The HELIOS program
The HELIOS program is an integration program with hous­
ing benefits run by IOM, with state money coming from the
EU. In the last year, it was the only integration program with a
housing part. As an integration program, it refers exclusive­
ly to recognized refugees. In addition to housing, it provides
integration courses (Greek courses, courses for the culture
here) and employment support (connection with potential
employers, counseling services for finding a job). HELIOS is
 • ^ƉĞĐŝĂůŝnjĞĚǁŽƌŬƐŚŽƉƐĂŶĚŽŶĞͲƚŽͲŽŶĞƐĞƐƐŝŽŶƐǁŚŝĐŚƉƌŽǀŝĚĞŝŶĨŽƌŵĂƚŝŽŶĂďŽƵƚƚŚĞƉƌŽĐĞĚƵƌĞƐĂŶĚƌĞƋƵŝƌĞŵĞŶƚƐĨŽƌ
ƌĞŶƚŝŶŐĂŶĂƉĂƌƚŵĞŶƚŝŶ'ƌĞĞĐĞ͖
• Stop war on migrants
14 /ŶƚĞƌƉƌĞƚĂƚŝŽŶĚƵƌŝŶŐĂƉĂƌƚŵĞŶƚǀŝƐŝƚƐŽƌƚƌĂŶƐůĂƚŝŽŶŽĨŚŽƵƐŝŶŐͲƌĞůĂƚĞĚĚŽĐƵŵĞŶƚƐ͖
Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
• &ĂĐŝůŝƚĂƚŝŽŶŽĨĐŽŶƚĂĐƚƐǁŝƚŚĂƉĂƌƚŵĞŶƚŽǁŶĞƌƐŝŶƚĞƌĞƐƚĞĚŝŶƌĞŶƚŝŶŐƚŚĞŝƌĂƉĂƌƚŵĞŶƚ͖
• DĂƚĐŚŝŶŐǁŝƚŚŽƚŚĞƌďĞŶĞĨŝĐŝĂƌŝĞƐŝŶƚĞƌĞƐƚĞĚŝŶƐŚĂƌŝŶŐĂŶĂƉĂƌƚŵĞŶƚ͖
υπηρεσίες για την εύρεση εργασίας). Το HELIOS παρουσιάζεται σε presented to migrants being evicted because they got asy­
• dƌĂŶƐƉŽƌƚĂƚŝŽŶŽĨďĞŶĞĨŝĐŝĂƌŝĞƐĂŶĚƚŚĞŝƌďĞůŽŶŐŝŶŐƐǁŚĞŶŵŽǀŝŶŐƚŽƚŚĞŶĞǁůLJͲůĞĂƐĞĚĂƉĂƌƚŵĞŶƚ͘
μετανάστριες υπό έξωση με άσυλο (αλλά και σε κόσμο που στεγά­ lum (but also to people who were housed in a camp and
dŚĞĚƵƌĂƚŝŽŶŽĨĞĂĐŚůĞĂƐĞŝƐĂŵĂƚƚĞƌŽĨĂŐƌĞĞŵĞŶƚďĞƚǁĞĞŶƚŚĞďĞŶĞĨŝĐŝĂƌLJĂŶĚƚŚĞĂƉĂƌƚŵĞŶƚŽǁŶĞƌ;Ğ͘Ő͘ƚŚĞůĞĂƐĞĂŐƌĞĞŵĞŶƚ
στηκε σε camp και πήρε άσυλο) ως η ιδανική επιλογή για να πά­ got asylum) as the ideal choice to take their lives in their
ĐĂŶ ŚĂǀĞ ĂĚƵƌĂƚŝŽŶŽĨ ŽŶĞ͕ƚǁŽŽƌƚŚƌĞĞLJĞĂƌƐŽƌĂŶLJ
ρουν την ζωή τους στα χέρια τους. Σίγουρα αποτελεί τη μόνη δυ­ ĚƵƌĂƚŝŽŶĂŐƌĞĞĚďĞƚǁĞĞŶƚŚĞƉĂƌƚŝĞƐͿ͕LJĞƚ
own hands. It is definitely theŽŶůLJonlyůĞĂƐĞ ĂŐƌĞĞŵĞŶƚƐǁŝƚŚĂ
institutional option that
ĚƵƌĂƚŝŽŶ ŽĨ ŵŽƌĞ ƚŚĂŶ Ɛŝdž ;ϲͿ ŵŽŶƚŚƐ ǁŝůů ďĞ ĂĐĐĞƉƚĞĚ
νατή θεσμική επιλογή που παρέχει κάποια στεγαστική υποστήριξη. ŝŶ ƚŚĞ ĨƌĂŵĞǁŽƌŬ ŽĨ ƚŚĞ ƉƌŽũĞĐƚ͘ /Ŷ ĂĚĚŝƚŝŽŶ͕
provides some housing support. ƚŚĞ ĚƵƌĂƚŝŽŶ ŽĨ ƚŚĞ ůĞĂƐĞ
ĂŐƌĞĞŵĞŶƚƐŚŽƵůĚĐŽǀĞƌĂůůƚŚĞƉĞƌŝŽĚĨŽƌǁŚŝĐŚƚŚĞďĞŶĞĨŝĐŝĂƌLJŝƐĞŶƚŝƚůĞĚƚŽƌĞĐĞŝǀĞ,>/K^ƌĞŶƚĂůƐƵďƐŝĚŝĞƐ͘
Το πρόγραμμα παρέχει στις μετανάστριες κάποια χρήματα σαν The program provides migrants with some financial
,>/K^ďĞŶĞĨŝĐŝĂƌŝĞƐŚĂǀĞƚŚĞƉŽƐƐŝďŝůŝƚLJĂŶĚĂƌĞƐƚƌŽŶŐůLJĞŶĐŽƵƌĂŐĞĚƚŽĐŽŶƐŝĚĞƌĐŽŚĂďŝƚĂƚŝŽŶƐŽĂƐƚŽƐŚĂƌĞƚŚĞĐŽƐƚŽĨƚŚĞƌĞŶƚ
υποστήριξη, εφόσον αυτές συνάψουν ένα συμβόλαιο ενοικίασης. support if they enter a rental contract. The money sup­
ĂŶĚĂůůƌĞůĂƚĞĚĞdžƉĞŶƐĞƐǁŝƚŚĨƌŝĞŶĚƐŽƌƌĞůĂƚŝǀĞƐ͘/ŶŽƌĚĞƌƚŽƌĞĐĞŝǀĞƌĞŶƚĂůƐƵďƐŝĚŝĞƐ͕ĂŶĂĚƵůƚŵĞŵďĞƌŽĨĞĂĐŚŚŽƵƐĞŚŽůĚŶĞĞĚƐƚŽ
Η παροχή των χρημάτων κρατάει από 6 μήνες έως ένα χρόνο.
ĞůĞĐƚƌŽŶŝĐĂůůLJĂĐĐĞƉƚƚŚĞůĞĂƐĞĂŐƌĞĞŵĞŶƚŝŶdĂdžŝƐEĞƚĐůĞĂƌůLJƐƚĂƚŝŶŐŚŝƐͬŚĞƌŶĂŵĞ͘ply lasts from 6 months to a year. A first difficulty is that
Μια πρώτη δυσκολία είναι ότι για την αρχική σύναψη του συμ­ two and a half rents are required for the initial conclu­
ĞŶĞĨŝĐŝĂƌŝĞƐǁŚŽŚĂǀĞƌĞĐĞŝǀĞĚŽƌĂƌĞƌĞĐĞŝǀŝŶŐƌĞŶƚĂůƐƵďƐŝĚŝĞƐĨƌŽŵŽƚŚĞƌƉƌŽũĞĐƚƐĐĂŶŶŽƚƌĞĐĞŝǀĞƌĞŶƚĂůƐƵďƐŝĚŝĞƐƵŶĚĞƌ,>/K^͘
βολαίου απαιτούνται δυόμιση ενοίκια. Η μετανάστρια θα πρέπει sion of the contract. The people have to find this money
να βρει αυτά τα χρήματα μόνη της για να μπει στο πρόγραμμα. themselves in order to enter the program. Beyond that,

Από εκεί και πέρα υπάρχουν καιE/^,KtDzKWzK&d,>Zd/KEK&WZd//Wd/KEdKd,WZdDEdKtEZdK&/>/ddd,
έξτρα δυσκολίες. Για την σύνα­ there are extra difficulties. To sign a contract, the migrant
ψη συμβολαίου θα πρέπει η μετανάστρια 'ZDEdKEd,>^͍
να έχει βγάλει ελληνικό must have been issued a Greek vat number and opened a
 zĞƐ͕LJŽƵĂƌĞĞŶĐŽƵƌĂŐĞĚƚŽƐŚŽǁƚŚĞĂƉĂƌƚŵĞŶƚŽǁŶĞƌƚŚĞƐŝŐŶĞĚĞĐůĂƌĂƚŝŽŶŽĨƉĂƌƚŝĐŝƉĂƚŝŽŶƐŽƚŚĂƚŝƚŝƐĐůĞĂƌƚŚĂƚ
ΑΦΜ και να δημιουργήσει ελληνικό λογαριασμό τραπέζης. Ακό­ Greek bank account. Even if they have found some mon­
LJŽƵǁŝůůďĞƌĞĐĞŝǀŝŶŐĨŝŶĂŶĐŝĂůƐƵƉƉŽƌƚƚŽǁĂƌĚƐƚŚĞƌĞŶƚĂůĐŽƐƚƐŽĨƚŚĞĂƉĂƌƚŵĞŶƚŝĨŚĞͬƐŚĞĂŐƌĞĞƐƚŽĞŶƚĞƌŝŶƚŽĂ
μα και να έχει βρει κάποια χρήματα εξ αρχής και να έχει λύσει τα
ůĞĂƐĞĂŐƌĞĞŵĞŶƚǁŝƚŚLJŽƵ͘ ey from the beginning, and have solved the bureaucrat­

γραφειοκρατικά ζητήματα, πολλοί  μεσίτες και ιδιοκτήτες αρνού­ ic issues, many brokers and landlords refuse to enter



νται να συνάψουν συμβόλαια με μετανάστριες (ο ΔΟΜ έκλεισε contracts with migrants (IOM made some agreements
hƉŽŶĞŶƚĞƌŝŶŐŝŶƚŽĂůĞĂƐĞĂŐƌĞĞŵĞŶƚŝŶƚŚĞŝƌŶĂŵĞ͕ďĞŶĞĨŝĐŝĂƌŝĞƐƌĞĐĞŝǀĞƌĞŶƚĂůƐƵďƐŝĚŝĞƐǁŚŝĐŚĂƌĞƉĂŝĚŽŶƚŚĞŝƌƉĞƌƐŽŶĂů'ƌĞĞŬ
κάποιες 
συμφωνίες και είχε στη σελίδα του HELIOS κάποια σπί­ and had some houses available on the HELIOS page, but
ďĂŶŬĂĐĐŽƵŶƚ͘dŚĞĂŵŽƵŶƚƐŽĨƚŚĞƌĞŶƚĂůƐƵďƐŝĚŝĞƐĂƌĞƉƌŽǀŝĚĞĚĂĐĐŽƌĚŝŶŐƚŽƚŚĞƐŝnjĞŽĨĞĂĐŚŚŽƵƐĞŚŽůĚĂŶĚĐŽŶƐŝƐƚŽĨ͗ 

τια που ήταν διαθέσιμα, αλλά τα περισσότερα ήταν πολύ ακριβά most of them were very expensive or very far from the
• ĐŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽƐƚĂƌƚͲƵƉŽĨŝŶĚĞƉĞŶĚĞŶƚůŝǀŝŶŐ͕ĨŽƌĞƐĞĞŶƚŽĐŽŶƚƌŝďƵƚĞƚŽƚŚĞƉĂLJŵĞŶƚŽĨƚŚĞƌĞŶƚĂůŐƵĂƌĂŶƚĞĞĂŶĚƚŚĞ

ή σε τοποθεσίες μακριά από τα αστικά κέντρα). Από την στιγμή city centre). As soon as the migrants manage to sign the
ĨŝƌƐƚƐĞƚƚůŝŶŐͲŝŶĞdžƉĞŶƐĞƐ;Ğ͘Ő͘ƉƵƌĐŚĂƐĞŽĨŚŽƵƐĞŚŽůĚĞƋƵŝƉŵĞŶƚ͕ĨƵƌŶŝƚƵƌĞͿ͘
που η μετανάστρια καταφέρει να κλείσει το συμβόλαιο, της δίνο­ contract, they are given some money in two installments
• ĐŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽƚŚĞƌĞŶƚĂůĐŽƐƚƐ͕ƉĂŝĚŽŶĂŵŽŶƚŚůLJďĂƐŝƐ ƚŽĐŽŶƚƌŝďƵƚĞƚŽǁĂƌĚƐƚŚĞĐŽƐƚƐŽĨƌĞŶƚŝŶŐĂŚŽƵƐĞĂŶĚƚŚĞ
ĞdžƉůĂŝŶƚŚĂƚLJŽƵǁŝůůďĞƌĞĐĞŝǀŝŶŐĨŝŶĂŶĐŝĂůƐƵƉƉŽƌƚƚŽǁĂƌĚƐƚŚĞƌĞŶƚĂůĐŽƐƚƐŽĨƚŚĞĂƉĂƌƚŵĞŶƚŝĨ
νται σε δύο δόσεις κάποια χρήματα τον πρώτο μήνα, ενώ από τον in the first month, while from the second month on and
ĞdžƉĞŶƐĞƐĂƐƐŽĐŝĂƚĞĚƚŽďĂƐŝĐƵƚŝůŝƚLJĐŽƐƚƐ͘
ŚĞͬƐŚĞĂŐƌĞĞƐƚŽĞŶƚĞƌŝŶƚŽĂůĞĂƐĞĂŐƌĞĞŵĞŶƚǁŝƚŚLJŽƵ͘
δεύτερο μήνα και όσο διαρκεί το πρόγραμμα, δίνεται σαν βοήθη­ for as long the program lasts, a smaller amount is giv­
dŚĞŝŶŝƚŝĂůĚŝƐďƵƌƐĞŵĞŶƚĐŽŶƐŝƐƚƐŽĨƚŚĞĐŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽƐƚĂƌƚͲƵƉŽĨŝŶĚĞƉĞŶĚĞŶƚůŝǀŝŶŐĂŶĚƚŚĞĨŝƌƐƚŵŽŶƚŚůLJĐŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽƚŚĞƌĞŶƚĂů
μα ένα μικρότερο ποσό. Τα ποσά που δίνονται, ανάλογα με τον en as an aid. The amounts given depending on the num­
ĐŽƐƚƐ͕ĂŶĚŝƐĚŝƐďƵƌƐĞĚŝŶƚǁŽŝŶƐƚĂůůŵĞŶƚƐĂĐĐŽƌĚŝŶŐƚŽdĂďůĞϭďĞůŽǁ͕ǁŚĞƌĞĂůƐŽƚŚĞĂŵŽƵŶƚƐŽĨƚŚĞĐŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽƚŚĞƌĞŶƚĂů
αριθμό των μελών της οικογένειας της ενοικιάστριας, φαίνονται ber of members of the tenant’s family are shown in the
ĐŽƐƚƐĂƌĞƉƌĞƐĞŶƚĞĚ͘
στον παρακάτω πίνακα. table below.



dĂďůĞϭ
 

&ŝƌƐƚŝŶƐƚĂůůŵĞŶƚŽĨƚŚĞŝŶŝƚŝĂůĚŝƐďƵƌƐĞŵĞŶƚ ^ĞĐŽŶĚŝŶƐƚĂůůŵĞŶƚŽĨƚŚĞŝŶŝƚŝĂůĚŝƐďƵƌƐĞŵĞŶƚ ŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽZĞŶƚĂůŽƐƚƐ

;ĐŽŶƐŝƐƚƐŽĨƉĂƌƚŝĂůĂŵŽƵŶƚŽĨŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽ^ƚĂƌƚͲƵƉŽĨ ;ĐŽŶƐŝƐƚƐŽĨƌĞŵĂŝŶŝŶŐĂŵŽƵŶƚŽĨŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽ^ƚĂƌƚͲƵƉŽĨ ƉƌŽǀŝĚĞĚĂĨƚĞƌƚŚĞŝŶŝƚŝĂůĚŝƐďƵƌƐĞŵĞŶƚ
,Kh^,K> /ŶĚĞƉĞŶĚĞŶƚ>ŝǀŝŶŐͿ /ŶĚĞƉĞŶĚĞŶƚ>ŝǀŝŶŐƉůƵƐĨŝƌƐƚŵŽŶƚŚŽĨŽŶƚƌŝďƵƚŝŽŶƚŽZĞŶƚĂůŽƐƚƐͿ  ;ŵŽŶƚŚϮĂŶĚŽŶǁĂƌĚƐͿ
^/
ZĞůĞĂƐĞĚƵƉŽŶƐƵďŵŝƐƐŝŽŶŽĨůĞĂƐĞĂŐƌĞĞŵĞŶƚ ZĞůĞĂƐĞĚƵƉŽŶĐŽŶĨŝƌŵĂƚŝŽŶŽĨĞdžŝƚĨƌŽŵZĞĐĞƉƚŝŽŶ^LJƐƚĞŵ ZĞůĞĂƐĞĚŵŽŶƚŚůLJƵƉŽŶƉƌŽŽĨŽĨ
ĂŶĚŽƚŚĞƌĚŽĐƵŵĞŶƚƐ;ƐĞĞďĞůŽǁͿ ĂŶĚƉƌŽŽĨŽĨƉĂLJŵĞŶƚŽĨƚŚĞĨŝƌƐƚƌĞŶƚ ƉĂLJŵĞŶƚŽĨƌĞŶƚĂůĐŽƐƚƐ

ϭ 301 € 301 € 162 €

Ϯ 569,5 € 569,5 € 309 €
ϯ 688 € 688 € 396 €
ϰƚŽϱ 838 € 838 € 504 €
ϲн 1.060 € 1.060 € 630 €





 Τα ποσά που χορηγούνται στο πρόγραμμα HELIOS ανάλογα με τον αριθμό μελών μιας οικογένειας.

Το ότι το HELIOS δεν μπορεί να αποτελέσει μακροπρόθεσμη λύ­
ση για τη στέγαση είναι φανερό. Πρώτον, είναι φανερό από το πι­
ŶŐůŝƐŚsĞƌƐŝŽŶͺ//
νακάκι ότι, ακόμα και όσο διαρκεί το πρόγραμμα (6-12 μήνες),
 χρήματα που δίνονται είναι αρκετά λιγότερα από το-ήδη μι­
τα
κρό-ποσό που παίρνουν οι αιτούντες άσυλο, δεδομένου ότι με
αυτά πρέπει να πληρωθεί κι ένα νοίκι (πχ μια πενταμελής οικογέ­
νεια που καταφέρνει να βρει σπίτι με 300 ευρώ θα πρέπει να βγά­
ζει το μήνα με 200 ευρώ). Δεύτερον, μετά τη λήξη του προγράμ­
ματος οι μετανάστριες είναι πάλι στον αέρα. Σε μια συνθήκη που
ακόμα και για τις ντόπιες είναι δύσκολο να εξασφαλίσουν τα μέσα
αναπαραγωγής τους, για τις μετανάστριες τα εμπόδια είναι πολύ
περισσότερα. Δεν έχουν τους κοινωνικούς και οικογενειακούς
δεσμούς που συνήθως λειτουργούν σαν δίχτυ ασφαλείας για την
It is obvious that HELIOS cannot be a long-term solution
WĂŐĞϯŽĨϴ
for housing. First, it is clear from the table that even during
the program (6-12 months) the financial support is much
less than the small amount asylum seekers receive, since
they also have to pay a rent (e.g. a family of 5 who manag­
es to find a house with 300 euros, would have to make a
living with 200 euros). Secondly, after the end of the pro­
gram, the migrants are faced with insecurity again. In a sit­
uation where even for the locals it is difficult to secure their
means of reproduction, for the migrants the obstacles are
much higher. They do not have the social and family ties
that usually act as a safety net for survival and housing, as
is the case with the locals. Not speaking the language well
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
επιβίωση και τη στέγαση, όπως συμβαίνει με τις ντόπιες. Μη μι­
λώντας τη γλώσσα καλά και δίχως γνωριμίες είναι πολύ δυσκο­
λότερη η εύρεση εργασίας και αυτό δίχως να συνυπολογιστούν
οι ρατσιστικοί αποκλεισμοί από τους οποίους βρίθει η ελληνική
κοινωνία. Επίσης, αν αναφερόμαστε σε αναγνωρισμένους πρό­
σφυγες, όσες προέρχονται από το πρόγραμμα ESTIA είναι κατά
πλειοψηφία οικογένειες με παιδιά, και άρα οι ανάγκες τους είναι
περισσότερες. Επίσης πολλές φορές τα παιδιά είναι μικρά σε ηλι­
κία και βεβαίως δεν υπάρχει γιαγιά ή θείος να τα προσέχει σε πε­
ρίπτωση που οι γονείς (ή η γονιός, συχνά μιλάμε για μονογονε­
ϊκές οικογένειες) εργάζονται. Τρίτον, το πρόγραμμα απευθύνε­
ται προφανώς σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Έτσι όσες δεν
είναι πλέον δικαιούχοι του ESTIA και έχουν αρνητική απόφαση
για το άσυλο, είναι ούτως η άλλως εκτός στέγασης (και βέβαια
δεν μπορούν ούτε να εργαστούν, τουλάχιστον νόμιμα). Με βά­
ση τα παραπάνω, το πρόγραμμα HELIOS δεν μπορεί να αποτε­
λέσει λύση για τη στέγαση των μεταναστριών (δεν σχολιάζουμε
εδώ τη συνολική του χρησιμότητα για την «ένταξη» των μετανα­
στριών στην εδώ κοινωνία). Λειτουργεί μάλλον σαν ένα θεσμικό,
εξατομικευμένο, προσωρινό τυράκι, που διευκολύνει τη διαδι­
κασία των εξώσεων.
Το πρόγραμμα αυτό, όπως αντιλήφθηκαν κατευθείαν οι ίδιες οι με­
τανάστριες, είχε εξ αρχής δομικά προβλήματα και δεν μπορεί να
αποτελέσει λύση ούτε για τη στέγαση, ούτε φυσικά για την κοι­
νωνική ένταξη των μεταναστριών. Η δημιουργία του προγράμμα­
τος συνδέεται και με το ζήτημα των εξώσεων από το ESTIA, κα­
θώς συχνά προβάλλεται, τουλάχιστον στους αναγνωρισμένους
πρόσφυγες, από τις ΜΚΟ και διάφορους άλλους θεσμικούς φο­
ρείς σαν το επόμενο βήμα μετά το ESTIA. Όταν το δίλημμα έιναι για
μια μετανάστρια μεταξύ την παράτυπης παραμονής στο σπίτι και
του δρόμου, η πρώτη επιλογή συχνά είναι και αναγκαιότητα. Το
HELIOS ήρθε να αμβλύνει αυτό το δίλημμα ή να το μεταθέσει στο
μέλλον για το κομμάτι των μεταναστριών που το επιλέγει. Έτσι βο­
ηθάει να αδειάσουν κάποια σπίτια πιο εύκολα. Οι μετανάστριες του
NOT LEAVING MY HOME από πολύ νωρίς είδαν το HELIOS εχθρι­
κά και φρόντισαν να βγάλουν πολύγλωσσα υλικά που αναδείκνυ­
αν τις προβληματικές του.
Το HELIOS επίσης λειτουργεί διασπαστικά για δυνητικούς αγώ­
νες στο ζήτημα τις στέγασης και των εξώσεων. Και αυτό το κάνει
με δύο τρόπους. Από τη μια διασπά τη δυνητική κοινότητα αγώ­
να μεταναστριών. Ένα από τα συγκροτητικά στοιχεία μιας τέτοιας
κοινότητας είναι το βίωμα της δωρεάν στέγασης στο ESTIA και
της απειλής της έξωσης. Η διαδικασία της ένταξης στο HELIOS
όπου οι μετανάστριες κλείνουν οι ίδιες το συμβόλαιο και πλη­
ρώνουν το ενοίκιο ενώ έχουν επιλέξει να εγκαταλείψουν προη­
γούμενες στεγαστικές δομές δημιουργεί ένα διαφορετικό βίωμα
δυσκολεύοντας τη συλλογικοποίηση των μεταναστριών. Από την
άλλη αλλάζει τις πρακτικές του αγώνα. Όπως είδαμε παραπάνω ο
αγώνας ενάντια στις εξώσεις από το ESTIA έχει σαν σημείο εκκί­
νησης τις ατομικές αρνήσεις στο να εκκενώσουν τα σπίτια οι με­
τανάστριες. Ο άμεσος ανταγωνιστής είναι οι ΜΚΟ που προσπα­
θούν να πραγματοποιήσουν τις εξώσεις και οι οποίες, όπως είδα­
με, έχουν λόγους να μην ανοίγουν δικαστικά το ζήτημα. Ο αγώ­
15
and without acquaintances it is much more difficult to find
a job, without even considering the abundance of racist
exclusions from the Greek society. Also, if we are referring
to recognized refugees, the ones coming from the ESTIA
program, are mostly families with children, who therefore
have more needs. Also, many times the children are young
and of course there is no grandmother or uncle to take
care of them in case the parents (or the parent, many are
single- parent families) work. Third, the program is aimed
at recognized refugees. So those who are no longer ESTIA
recipients and have a negative asylum decision, are either
way out of any housing program (and of course they can­
not even work legally). Based on the above, the HELIOS
program cannot be a solution for the housing of migrants
(we do not comment here on its overall usefulness for the
“integration” of migrants in society). It functions rather as
an institutional, personalized, temporary bait, which facil­
itates the eviction process.
This program, as the migrants themselves immediately
realized, had structural problems from the beginning and
cannot be a solution neither for housing nor for the so­
cial integration of migrants. The creation of the program is
also linked to the issue of evictions from ESTIA, as NGOs
and various other institutions often promote it (at least to
recognized refugees) as the next step after ESTIA. When a
migrant is faced with the choice between irregularly stay­
ing at their house or become homeless, the first choice
is not so much of a choice but a bare necessity. HELIOS
came to alleviate this dilemma or to postpone it in the fu­
ture for the part of the migrants who decides to choose
it. This helps to empty some houses more easily. The mi­
grants of NOT LEAVING MY HOME regarded HELIOS with
hostility from a very early stage and made sure to publish
multilingual material that highlighted its problems.
HELIOS also acts divisively for the potential struggles
over housing and evictions. It does this in two ways. On
one hand, it divides the potential migrant struggle com­
munity. One of the bonding elements of such a commu­
nity is the experience of free housing at ESTIA and the
threat of eviction. The process of joining HELIOS where
the migrants sign the contract themselves and pay the
rent while they have chosen to leave previous housing
structures creates a different experience making it dif­
ficult for the migrants to form networks and connect.
On the other hand, it changes the practices of the fight.
As we have seen above, the struggle against evictions
by ESTIA has as its starting point the individual refusals
from migrants to leave their homes. The direct adversary
are the NGOs that are trying to go through with the evic­
tions and which, as we have discussed, have a lot of rea­
sons not to take the issue to the court. So, the struggle
starts with creating a situation in which a lot of needs
are not met and where material responses to these in­
 16 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
νας λοιπόν ξεκινάει έχοντας ήδη σαν αφετηρία μια λογική επιβο­
λής των αναγκών, δίχως αιτηματικά χαρακτηριστικά και με άμε­
σο υλικό αντίκρισμα, ενώ οι συνθήκες του δίνουν το χώρο και το
χρόνο να αναπτυχθεί και να πάρει συλλογικά χαρακτηριστικά. Οι
ΜΚΟ που έχει σε πρώτη φάση απέναντι, είναι συγκεκριμένες και
με συγκεκριμένες πρακτικές η κάθε μια και μπορούν να συσπει­
ρώσουν ως στόχοι τις μετανάστριες. Από την άλλη, το πρόγραμ­
μα HELIOS απεμπλέκει τις ΜΚΟ, τους δήμους, το κράτος από το
ζήτημα της στέγασης συνδέοντας ουσιαστικά τις μετανάστριες με
ατομικούς ιδιοκτήτες σπιτιών. Έτσι, μια πρακτική του τύπου «μέ­
νω στο σπίτι» μετά από τη λήξη του προγράμματος, φέρνει τις με­
τανάστριες αντιμέτωπες με διαφορετικούς ατομικούς ιδιοκτήτες,
ενώ ταυτόχρονα τα συμβόλαια δεσμεύουν τις ίδιες με την πλη­
ρωμή των ενοικίων. Η πληθώρα των ιδιοκτητών από τη μια δεν
μπορεί να αποτελέσει ενιαίο στόχο, από την άλλη δεν ισχύουν για
αυτήν οι ανασταλτικοί, ως προς τη χρήση της νομικής οδού, πα­
ράγοντες που ισχύουν για τις ΜΚΟ. Σε αυτά τα πλαίσια ένας αγώ­
νας για δωρεάν στέγαση, τουλάχιστον μέσα στις υπάρχουσες κοι­
νωνικές συνθήκες, μπορεί να πάρει μόνο αφηρημένο και αιτημα­
τικό χαρακτήρα χάνοντας την δυναμική που δίνουν οι κοινωνικές
πρακτικές επιβολής των αναγκών.
Η μέχρι τώρα παρουσίαση και κριτική στο HELIOS αντιστοιχεί στη
μορφή που είχε το πρόγραμμα μέχρι και τις αρχές του 2021. Τους
τελευταίους 2 μήνες ο ΔΟΜ εισήγαγε κάποια επιπλέον κριτήρια για
την λήψη της οικονομικής βοήθειας, ιδιαίτερα αυστηρά, που έχουν
δημιουργήσει μια σειρά νέων προβλημάτων στις μετανάστριες και
έμμεσα στους ιδιοκτήτες. Αυτό ήρθε ενδεχομένως σαν απάντηση
στην εναλλακτική χρήση του HELIOS που επιλέχθηκε από αρκετές
μετανάστριες. Αντιλαμβανόμενες πλήρως πως το πρόγραμμα δεν
λύνει τίποτα μακροπρόθεσμα, ούτε την στέγαση ούτε βεβαίως την
ένταξη, πολλές μετανάστριες επέλεξαν να πάρουν τις πρώτες δό­
σεις των χρημάτων και να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα αυτά για
να φύγουν προς άλλες χώρες της ΕΕ. Ή έκλειναν, σε συμφωνία με
κάποιους ιδιοκτήτες, εικονικά συμβόλαια και χρησιμοποιούσαν τα
χρήματα κατά το δοκούν. Ο ΔΟΜ διαπίστωσε λοιπόν το φαινόμε­
νο, μετανάστριες να αρνούνται να «ενταχθούν» με τους δικούς του
όρους και να βλέπουν το HELIOS σαν έναν τρόπο να βρουν κάποια
χρήματα. Έτσι θέσπισε κάποιους έξτρα όρους οι οποίοι βέβαια δυ­
σκολεύουν και τις μετανάστριες που όντως ακολουθούν το πρό­
γραμμα κατά πώς προβλέπεται.
Πρώτο μέτρο είναι ότι πλέον απαιτείται ένα χαρτί που να βεβαιώνει
την έξοδο από την προηγούμενη στεγαστική δομή που διέμενε η
μετανάστρια ως αιτούσα άσυλο. Αυτό το μέτρο υποτίθεται εξασφα­
λίζει ότι η εκάστοτε μετανάστρια δεν μένει παράτυπα σε δομή που
δεν είναι πλέον δικαιούχος και ότι τα λεφτά του προγράμματος τα
δίνει στο νοίκι. Το χαρτί αυτό δεν είναι εύκολο πάντα να αποκτηθεί.
Για όσες έμειναν στα camps είναι δύσκολη διαδικασία, ενώ υπάρ­
χουν και διευθύνσεις camp, που για ρατσιστικούς μάλλον λόγους,
συχνά αρνούνται να το δώσουν (βλέπε camp Νέας Καβάλας).
Δεύτερο μέτρο είναι ότι ο ΔΟΜ προσέλαβε ανθρώπους που ελέγ­
χουν αν οι μετανάστριες βρίσκονται όντως στα σπίτια που δηλώ­
νουν. Αν επισκεφτούν το σπίτι και δεν βρουν κάποια μέσα (για
τους χ, ψ λόγους μπορεί να έλειπε) το οικονομικό βοήθημα πα­
sufficiencies create dependencies that can stop migrants
from acquiring and developing more collective ideas and
networks. The NGOs they are facing in the first phase are
specific and have specific practices each, which makes
it easier for migrants to unite against them. On the oth­
er hand, the HELIOS program disengages the NGOs, the
municipalities, the state from the issue of housing, es­
sentially connecting the migrants with individual home­
owners. Thus, a practice like the “I am staying home”
type after the end of the program, brings the migrants
face to face with different individual owners, while at the
same time the contracts bind them with the payment of
rents. The plethora of owners, on one hand, cannot be­
come a united single target, on the other hand, the fac­
tors that prevent the use of legal means by NGOs, do not
apply to individual landlords. In this context, a struggle
for free housing, at least in the existing social conditions,
can only take on an abstract and demanding character,
losing the momentum that social practices of imposing
needs have.
The presentation and critique at HELIOS so far correspond
to the form that the program had until the beginning of
2021. In the last 2 months, IOM has introduced some ad­
ditional and especially strict criteria for receiving financial
assistance, which have created a series of new problems
for migrants and indirectly for the landlords. This may
have come in response to the alternative use of HELIOS
that was chosen by several migrants. Fully aware that the
program does not solve anything in the long run, neither
housing nor integration, many migrants chose to take the
first installments of the money and use this money to go
to other EU countries. Alternatively, they would enter fake
contracts with some owners and use the money for what­
ever it was needed for. IOM identified this phenomenon of
migrants refusing to “join” on its terms and use HELIOS as
a way to find some money. So, it introduced some extra
conditions which make it more difficult for the migrants
who do follow the program as it is intended to.
The first step is that a document is now required to cer­
tify the exit from the previous housing structure where
the migrant lived in as an asylum seeker. This measure
is supposed to ensure that the migrant does not stay il­
legally in a structure that they are no longer a recipient of
and that they use the money of this program for the rent.
This paper is not always easy to obtain. For the ones who
stayed in a camp, it is a difficult process, while there are
also camp managers who often for racist reasons refuse
to give it (for example at Nea Kavala camp).
The second measure is that IOM has hired people to check
if the migrants are actually in their “rented” houses. If they
visit the house and do not find anyone (for whatever rea­
son they might be out) the financial aid stops. It is paid
again only if a second check is done, and the migrants are
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
γώνει. Ξεκινάει να ξαναχορηγείται μόνο αν γίνει δεύτερος έλεγ­
χος και είναι όντως μέσα οι μετανάστριες. Τότε, τα βοηθήματα
μπαίνουν αναδρομικά. Αλλά μπορεί μεταξύ των δύο επισκέψε­
ων να περάσουν ένας-δύο μήνες. Στο διάστημα αυτό τα ενοίκια
μάλλον θα μείνουν απλήρωτα και οι μετανάστριες δίχως κανένα
εισόδημα. Επίσης, συνηθίζεται ο έλεγχος να γίνεται μετά την κα­
ταβολή της πρώτης δόσης του πρώτου μήνα. Αν δεν βρεθεί λοι­
πόν κάποια στο σπίτι τότε, η δεύτερη δόση του πρώτου μήνα δεν
δίνεται. Αν δούμε τα ποσά στο πινακάκι παραπάνω, θα καταλά­
βουμε ότι μια δόση δεν αρκεί για να πάρει η μετανάστρια πίσω
τα δυόμιση ενοίκια που χρειάζονται για να κλείσει ένα συμβό­
λαιο (πρώτο νοίκι, εγγύηση και προκαταβολή). Άρα, αν δεν έχει
κάποια άλλη πηγή εισοδήματος βρίσκεται ξαφνικά να χρωστάει,
να μην έχει χρήματα για βασικές ανάγκες και να εξαρτάται από
το πότε θα ξαναγίνει έλεγχος από τον ΔΟΜ. Επίσης, τους τελευ­
ταίους μήνες ο ΔΟΜ άρχισε να καθυστερεί την παροχή του επι­
δόματος. Ενώ όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα κατέβαλε τα χρήμα­
τα τις πρώτες μέρες του μήνα, πλέον μπορεί να καθυστερεί έως
και ένα μήνα.
Ένα τρίτο μέτρο είναι ότι το επίδομα μπορεί να παγώσει αν παρατη­
ρηθούν πολλές απουσίες από τα μαθήματα ένταξης. Αλλά σε συν­
θήκες τηλεκπαίδευσης η παρακολούθηση των μαθημάτων μπορεί
να είναι δύσκολη ή και αδύνατη για κάποιους μετανάστες, καθώς
απαιτείται internet, laptop ή smartphone, megabytes. Σε αρκετές
μετανάστριες πάγωσε το επίδομα για τον λόγο αυτό.
Το δεύτερο και το τρίτο μέτρο έχουν οδηγήσει σε αδυναμία από
την πλευρά των μεταναστριών να πληρώσουν το νοίκι. Από τα τέ­
λη του Απρίλη η κατάσταση επιδεινώθηκε. Ο ΔΟΜ ξεκίνησε ανα­
δρομικό έλεγχο σε όλες τις πληρωμές ενοικίων για να εντοπίσει
πιθανές παρατυπίες των μεταναστριών. Από τότε και μέχρι τη συ­
νολική ολοκλήρωση του ελέγχου έχουν παγώσει όλες οι πληρω­
μές, ακόμα και για μετανάστριες τυπικότατες με τις πληρωμές, που
τύχαινε να βρίσκονται σπίτι στις επισκέψεις των ανθρώπων του
ΔΟΜ και δεν έκαναν απουσίες στο σχολείο.
Τα νέα κριτήρια που έθεσε ο ΔΟΜ, η καθυστέρηση της καταβο­
λής των χρημάτων από μέρους του, τα προβλήματα που προκα­
λούνται σε μετανάστριες και ιδιοκτήτες, δείχνουν ότι ο ΔΟΜ κάνει
ό,τι μπορεί για να δώσει όσο το δυνατόν λιγότερα χρήματα, υπο­
νομεύοντας παράλληλα το HELIOS. Ταυτόχρονα συζητιέται πλέον
ότι το πρόγραμμα δεν θα συνεχίσει για πολύ, τουλάχιστον το στε­
γαστικό του μέρος. Εδώ έρχονται και σχετικά καινούρια δημοσι­
εύματα που μιλούν για “camps ένταξης” τα οποία θα αντικαταστή­
σουν μάλλον το HELIOS. Ταυτόχρονα ανακοινώθηκε το σταμά­
τημα καταβολής του επιδόματος για αιτούντες άσυλο από την 1η
Ιουλίου αν δεν έχουν αιτηθεί και μια θέση στέγασης είτε στο ES­
TIA είτε σε camp. Τα δύο αυτά μέτρα δείχνουν πως η κατεύθυν­
ση που θέλει να ακολουθήσει το κράτος για τους μετανάστες εί­
ναι «όλοι στα camps», είτε πρόκειται για αιτούντες άσυλο, είτε για
αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Το κομμάτι των camps δεν συζη­
τήθηκε μέχρι εδώ, παρότι οι περισσότεροι αιτούντες στεγάζονται
σε αυτά και όχι εντός του αστικού ιστού με το ESTIA. Αλλά μια κρι­
τική στα camps είναι απαραίτητη για κάθε συζήτηση περί της στέ­
γασης των μεταναστών.
17
indeed inside. Then the aid is administered retrospectively.
But between the two visits up to two months may pass.
During this period, the rents will probably remain unpaid,
and the migrants will have no income. It is also common
for the check to take place after the first installment of the
first month has been paid. So, if no one is found at home
when they come to check, the second installment of the
first month is not paid. If we look at the amounts in the
table above, it becomes clear that one installment is not
enough for the migrant to get back the two and a half rents
needed to conclude a contract (first rent, collateral, and
down payment). Consequently, if someone has no other
source of income, one suddenly finds oneself in debt, has
no money for basic needs and depends on when IOM will
do a second check. Also, in the recent months, IOM has
begun to delay the provision of the allowance. When the
program started, they were paying the money in the first
days of the month, now the payment can be delayed up to
a month.
A third measure is that the allowance can be frozen if there
are absences from the integration courses. With distance
learning, attending classes can be difficult or even impos­
sible for some migrants as it requires internet access, a
laptop, or a smartphone. For several migrants, the allow­
ance was frozen for this reason.
The second and the third measure have led to the inability
of migrants to pay rent. The situation has worsened since
the end of April 2021. IOM launched a retrospective au­
dit of all rent payments to identify possible irregularities.
From then until the total completion of the audit, all the
payments were frozen, even for migrants who are very
punctual with the payments, who happened to be at home
during the IOM people visits and did not miss school.
The new criteria set by IOM, the delay in payments, the
problems caused for migrants and for landlords, show
that IOM is doing what they can to give as little money as
possible, while undermining HELIOS. At the same time, it
is discussed that the program will not continue for much
longer, at least not the housing part. Now, there are some
relatively new posts talking about “integration camps”
which will probably replace HELIOS. At the same time
the reduction of the financial support for asylum seek­
ers who have not applied for a place of accommodation
either in ESTIA or in a camp has been announced. The
cuttings will start from July 2021. These two measures
show that the direction the state wants to follow for the
migration policies is “everybody in the camps”, no matter
if the people are asylum seekers or recognized refugees.
The part about camps has not been discussed so far, al­
though most asylum seekers are placed in camps and not
within the cities with ESTIA. However, a critique of the ex­
isting camp system is essential for any discussion about
migrant housing policies.
 18 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
Το σύστημα των camps
«Στο πλαίσιο της άμεσης δράσης για να βοηθήσει τα Κράτη Μέλη που
βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και τα οποία αντιμετωπίζουν δυσα-
νάλογες μεταναστευτικές πιέσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, στην
Ευρωπαϊκή Ατζέντα για τη Μετανάστευση που υποβλήθηκε το Μά-
ιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να αναπτύξει μια νέα προσέγ-
γιση “Hotspot.”»
Ένα από τα πρώτα κείμενα της ΕΕ για το σύστημα “HotSpot”
Α ν τις κρατικές πολιτικές αποκλεισμού των μεταναστ(ρι)ών
που κινούνται προς την Ευρώπη (και) μέσω των ελληνο­
τουρκικών συνόρων, πολιτικές που περιλαμβάνουν τη βίαια εξώ­
θηση των μεταναστών από ένα τέχνο-στρατιωτικό-αστυνομικό
σύμπλεγμα, επαναπροωθήσεις, απελάσεις, αμέτρητη βία και τα­
πείνωση, συμπληρώνουν οι βίαιες όψεις της «συμπεριληπτικής»
καπιταλιστικής εκμετάλλευσης της (παρανομοποιημένης) μετανα­
στευτικής εργασίας, εργασίας στα χωράφια ή στο κέντρο των μη­
τροπόλεων, υπάρχει μια ενδιάμεση πραγματικότητα που συμπλη­
ρώνει το παζλ του αντιμεταναστευτικού πολέμου: Είναι η πραγμα­
τικότητα που βιώνουν χιλιάδες μετανάστες (στην πραγματικότη­
τα, η πλειοψηφία των μεταναστών που φτάνουν στην Ελλάδα), η
πραγματικότητα του εγκλεισμού σε camp – στρατοπέδου συγκέ­
ντρωσης και εκτοπισμού.
Όποιος/α μετανάστης/τρια φτάσει στην Ελλάδα και δε δικαιούται να
ενταχθεί σε κάποιο άλλο πρόγραμμα στέγασης για αιτούντες άσυ­
λο (όπως είδαμε παραπάνω, οι προϋποθέσεις είναι πολύ συγκε­
κριμένες και αυστηρές για την τεράστια πλειοψηφία των μετανα­
στών) το πιθανότερο είναι να καταλήξει σε κάποιο camp – «ανοι­
χτό» ή «κλειστό», αν και τη διά­κριση αυτή θα την εξετάσουμε διε­
ξοδικότερα παρακάτω.
Ας ξεκινήσουμε με μια διαπίστωση: Για τα ευρωπαϊκά, και όχι μόνο,
κράτη, σε συνθήκες «κρίσης» και «έκτακτης ανάγκης» δεν υπάρχει
κανένα κατοχυρωμένο ανθρώπινο δικαίωμα που πρέπει να τηρη­
θεί, που να τα δεσμευέι. Και φυσικά, το τι θεωρείται κρίση και έκτα­
κτη ανάγκη είναι ζήτημα ερμηνείας καταστάσεων που απειλούν ή
όχι την κυρίαρχη τάξη, που απειλούν ή όχι την (κοινωνική) αναπα­
ραγωγή αυτού του κόσμου. Έτσι, τα ευρωπαϊκά κράτη, ως απάντη­
ση στην επιθυμία ανθρώπων να μετακινηθούν σε ευρωπαϊκό έδα­
φος, κήρυξαν μια (ακόμη) έκτακτη ανάγκη προς διαχείριση: Η κίνη­
ση των μεταναστών χαρακτηρίστηκε «δυσανάλογη μεταναστευτική
πίεση στα εξωτερικά όρια της ΕΕ». Και έτσι, η στρατιωτικού τύπου
διαχείριση και το σύστημα hotspot–εγκλεισμού προέβαλε ως ορ­
θολογική λύση σε αυτή την κρίση, αποφασίστηκε η κατασκευή συ­
στήματος hotspot σε Ελλάδα και Ιταλία σε ευρωπαϊκό έδαφος και
ψηφίστηκε η συμφωνία ΕΕ-Ελλάδας-Τουρκίας . Όμως, δεν υπάρχει
καμία «δυσανάλογη μεταναστευτική πίεση», παρα μόνο μια αδυνα­
τότητα των δυτικών κρατών να ενσωματώσουν τους πληθυσμούς
που μετακινούνται στην εγχώρια παραγωγή – κατανάλωση. Στο
σύστημα hotspot δεν υπάρχει τίποτα αναπόδραστο, μόνο η ορθο­
λογικότητα του κόσμου του εμπορεύματος που επιβάλλεται βίαια
και πολεμικά στους καταπιεσμένους και στις καταπιεσμένες.
The camp system
“As part of immediate action to help front-line member
states facing disproportionate migratory pressures at the
eu’s external borders, the European migration agenda pre-
sented in may, the European commission proposed to de-
velop a new approach “hotspot”.
One of the first eu texts on the “hotspot” system.
T he state policies of exclusion of migrants moving to
Europe (and) through the Greek- Turkish border in­
clude the forced expulsion of migrants by a techno-mili­
tary-police complex, deportations, push-backs, a count­
less amount of violence. These practices are expressions
of the violent aspects of the “inclusive” capitalist exploita­
tion of (illegalized) migrant labor in the fields or in the cen­
ter of the cities. This puzzle of the war on migrants is com­
pleted by the reality of the life in Greece that is experi­
enced by thousands of migrants (in fact, the majority of
migrants), the reality of being locked up in a camp – a con­
centration and displacement camp.
Any migrant who arrives in Greece and is not entitled to
join another housing program for asylum seekers (as
we saw above, the conditions are very specific and strict
for the vast majority) is most likely to end up in a camp –
“open” or “closed”, – we will examine this distinction in
more detail below.
Let us start with a statement: European countries (not just
European) in state of “crisis” or “emergency”, are not bound
by respect of human rights which therefore are not guar­
anteed. What is considered a crisis or an emergency is a
matter of interpreting situations that the ruling class per­
ceives as threatening, situations might threaten the (so­
cial) reproduction of this world. Thus, European states, in
response to the desire of people to move to European ter­
ritory, have declared yet another state of emergency to be
managed: the movement of migrants has been described
as “disproportionate migratory pressure at the EU’s ex­
ternal borders”. And so, the military-type management
and the hotspot-confinement system emerged as a ra­
tional solution to this crisis and it was decided to build a
hotspot system in Greece and Italy, on European ground,
and the EU-Greece–turkey agreement was voted. There is
no “disproportionate migration pressure”, only the inabil­
ity of western states to integrate populations moving in­
to domestic production-consumption. In the hotspot sys­
tem nothing but the rationality of the world of merchandise
that is imposed violently and militarily on the oppressed is
inevitable.
At this point, it is worth referring to a perception that is
reproduced even within the “competitive” movement. Ac­
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθούμε σε μία αντίληψη που ανα­
παράγεται ακόμα και εντός του «ανταγωνιστικού» κινήματος. Σύμ­
φωνα με την αντίληψη αυτή, τα «ανοιχτά» και τα «κλειστά» camps
είναι κάτι εντελώς διαφορετικό ως συνθήκη, καθώς στα «ανοι­
χτά» camps (Δομές «Φιλοξενίας») οι μετανάστριες έχουν το δικαί­
ωμα επιλογής της εξόδου τους ενώ στα κλειστά camps (camps
που διαβιούν κυρίως μετανάστες προς απέλαση στις χώρες προ­
ορισμού τους) δεν έχουν αυτό το δικαίωμα, πράγμα που καθι­
στά τα κλειστά camps να μοιάζουν πιο πολύ με «φυλακή». Δε δι­
αφωνούμε στη διαπίστωση ότι τα camps ως μορφή στρατοπέδω­
σης ανθρώπων δε διαφέρουν πολύ από μια φυλακή, ωστόσο θε­
ωρούμε ότι η αφήγηση αυτή τείνει να ωραιοποιεί την κατάταση
στα camps. Μια αφήγηση που στην ακραία της μορφή, επαυξημέ­
νη με τα κυνικά logistics του κράτους, μπορεί να φτάσει σε δηλώ­
σεις όπως «Αυτά είναι τα camps, σε όποιο δεν αρέσουν μπορεί να
φύγει» (βλ. Δηλώσεις Μουζάλα επί ΣΥΡΙΖΑ για τις κινητοποιήσεις
στο camp του ελληνικού).
Αλήθεια, πόσο «ανοιχτά» είναι τα camps, όταν η παραμονή των
μεταναστών σε αυτά είναι προϋπόθεση για την εξασφάλιση των
(έστω και) λίγων πιθανοτήτων οι μετανάστες να ταυτοποιηθούν
και να τους χορηγηθεί άσυλο; Πόσο «ανοιχτά» είναι όταν το να
δραπετεύει κανείς/καμία από αυτή την κόλαση σημαίνει αυτόμα­
τα τον αποκλεισμό από την όποια πιθανότητα να θεωρηθεί αρκετά
«πρόσφυγας» που αξίζει «διεθνούς προστασίας»; Πόσο «ανοιχτά»
είναι αυτά τα camps όταν σε εξεγέρσεις και κινητοποιήσεις μετα­
ναστών «κλείνουν», σταματά η όποια πρόνοια (που παρέχεται μέ­
σω του συστήματος ΜΚΟ, στο οποίο θα αναφερθούμε στη συνέ­
χεια) μέχρι να παύσουν οι αντιδράσεις; Πόσο ανοιχτοί είναι αυτοί
οι τόποι εκτοπισμού όταν η εμπειρία των αλληλέγγυων (μετά τη
μονιμοποίηση του συστήματος hotspot και την αναγνώριση των
ΜΚΟ ως των μόνων που μπορούν να «παρέχουν βοήθεια», με­
τά την ποινικοποίηση της αγωνιζόμενης κοινότητας ντόπιων-με­
ταναστών δηλαδή) λέει ότι ακόμα και το μοίρασμα ενός κειμένου
στα camps κινητοποιεί αμέσως την αστυνομία και κάνει τις διοική­
σεις των camps να κλείνουν τις πόρτες εισόδου, για να θυμόμα­
στε (πικρά, αλλά κάθε φορά) ότι πρέπει να υπερβούμε και να ισο­
πεδώσουμε το εσωτερικό σύνορο που μας χωρίζει από τους μετα­
νάστες που δεν είναι απλώς ο φράχτης του camp, αλλά ένας ολό­
κληρος μηχανισμός αστυνόμευσης και εγκλεισμού που αναπαρά­
19
cording to this perception, the “open” and the “closed”
camps are completely different from each other as a
condition, as in the “open” camps (“structures of hospi­
tality”) migrants have the right to choose their exit, while
in the closed camps (camps mainly migrants to be de­
ported to their countries of destination) do not have this
right, which makes closed camps look more like a “pris­
on”. We do not disagree with the opinion that the camps
as a form of residence are not that different to prisons,
but we believe that this narrative tends to beautify the
situation in the camps. A narrative that in its extreme
form, augmented by the cynical logistics of the state, can
reach statements such as “these are the camps, whoev­
er does not like them can leave” (see former migration
minister Mouzalas’ statements during SYRIZA govern­
ment about the mobilizations in the camp of Elliniko.)
Really, how “open” are the camps, when the stay of mi­
grants in them is a condition for securing the (maybe)
few chances of them to be identified and be granted asy­
lum? How “open” is it when escaping from one of these
hells automatically means being excluded from any
chance of being considered a “refugee” who is worthy of
“international protection”. How “open” are these camps,
when in migrant uprisings and mobilizations they “close”
and any provision (provided through the NGO system, to
which we refer later) stops until the reactions stop? How
open are these places of displacement when the expe­
rience of people in solidarity (after the establishment of
the hotspot system and the recognition of NGOs as the
only ones that can “provide assistance”, after the crim­
inalization of the struggling local- migrant community)
shows that even handing out a text in the camps imme­
diately mobilizes the police and makes the camp admin­
istrations close the front doors? We do remember (bit­
terly, but every time) that we have to cross and level the
internal border that separates us from the migrants, that
is not just the camp’s fence, but a whole policing and
confinement mechanism that reproduces a separation.
How “open” (can) the camps be when, in an amendment
 20 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
γει ένα διαχωρισμό. Πόσο ανοιχτά (μπορεί να) είναι τα camps όταν
με τροπολογία που ψηφίστηκε στη βουλή (επί της αριστεροδεξι­
άς κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ) η συνολική διαχείριση του «μετανα­
στευτικού» για τη σύναψη συμφωνιών, παροχή χρημάτων κλπ δί­
νεται στο στρατό και στους μηχανισμούς του; Και εν τέλει, μήπως
είναι μια τρομερή αποπολιτικοποίηση της μεταναστευτικής κίνη­
σης η κατακερματισμένη οπτική πάνω στο φαινόμενο, το να μην
μπορούμε δηλαδή να δούμε ότι η «ανοιχτή» και η «κλειστή» στιγμή
της διαχείρισης του εγκλεισμού των μεταναστών συναποτελούν
τη μία και ενιαία, συνολική στρατηγική φιλτραρίσματος και επιλο­
γής μεταναστών που θα «μείνουν» και θα «περάσουν» ή θα επα­
ναπροωθηθούν;
Για το σύστημα HotSpot – στρατοπέδων συγκέντρωσης και εκτο­
πισμού πλεοναζόντων πληθυσμών προς διαχείριση, δεν αρκεί
απλώς να επισημάνουμε ότι εντάσσεται σε μια ευρύτερη ιστορι­
κή δυναμική στρατοπέδων ως μορφή διαχείρισης «αντιφρονού­
ντων» ή «ανεπιθύμητων» πληθυσμών: Μία ιστορία που ξεκινά από
στρατόπεδα κατά τη διάρκεια της (αποικιακής) «πρωταρχικής συσ­
σώρευσης» μέχρι να καταλήξει να ενσωματωθεί στο «εσωτερικό»
της «Δύσης», από τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία του μεσοπολέ­
μου μέχρι τα στρατόπεδα για Ιάπωνες στην Αμερική κατά την πε­
ρίοδο του New Deal του Ρούσβλετ. Δεν αρκεί να δούμε απλώς μια
μάκρο-ιστορική τάση, αλλά πρέπει ταυτόχρονα να εξετάσουμε τις
ιστορικές–κοινωνικές ιδιαιτερότητες εντός των οποίων αναδύθη­
καν το 2015-16 τα camps ως μορφή διαχείρησης των μεταναστών
που έφταναν στην Ευρώπη.
Η πολιτική του εγκλεισμού στα camps, πέρα από το ότι αποτελεί
μια συστηματική τεχνική φιλτραρίσματος, διαλογής και ταυτόχρο­
νου αποκλεισμού των μεταναστών, είναι μια διαδικασία πειθάρχη­
σης των ανθρώπων που φτάνουν στην Ελλάδα, μια προληπτική δι­
αδικασία συμμόρφωσης των δυνητικά «άτακτων πληθυσμών», μια
πραγματική διαδικασία περιορισμού του δυναμικού αυτού εκτός
πόλεων, σε περιφραγμένες και αποκλεισμένες ζώνες, εντός των
οποίων οι μετανάστες θα συναντήσουν εκ νέου και άλλους εθνι­
κούς ή έμφυλους διαχωρισμούς. Η πολιτική του εγκλεισμού, εν
τέλει, στρέφεται προληπτικά ενάντια στην κοινότητα ντόπιων και
μεταναστών, η οποία δεν είναι ενεργή αλλά δυνητική, προσπαθεί
να αποκλείσει κάθε πιθανή συνάντηση, οργάνωση και πολυεθνική
αντίσταση. Και γι’ αυτό, η πολιτική του εγκλεισμού στα camps ανα­
μένεται να ενταθεί τον επόμενο καιρό είτε με την εξώθηση όλο και
περισσότερων ανθρώπων σε αυτά (βλ τερματισμός του στεγαστι­
κού μέρους του HELIOS) είτε με την αναβάθμιση της έντασης του
εγκλεισμού (βλ χτίσιμο όλο και πιο «κλειστών» camps, ή την με­
τατροπή των «ανοιχτών» σε «κλειστών» με νέους φράχτες, νέους
περιορισμούς, νέες απαγορεύσεις κλπ). Σε αυτή τη λογική και για
την επιβολή της αορατοποίησης, χτίζονται και τα τσιμεντένια τεί­
χη γύρω από τα camps, καθ’ υπόδειξη του ΔΟΜ και με ευθύνη του
ελληνικού κράτους (βλ. τείχος γύρω από το camp των Διαβατών,
Ριτσώνας, Μαλακάσας, Πολυκάστρου, Νέας Καβάλας).
Στο πλαίσιο αυτό, τη (λιγοστή) πρόνοια που λαμβάνουν οι μετανά­
στες τη λαμβάνουν μέσω του συστήματος ΜΚΟ, στο οποίο θα ανα­
φερθούμε στη συνέχεια.
voted in parliament (on the left wing “SYRIZANEL” gov­
ernment), the overall management of the “migrant is­
sue” for concluding agreements, providing money etc. is
given to the army and its mechanisms? And finally, is
the fragmented view on the phenomenon of not being
able to see that the “open” and the “closed” categories
of managing the lives of migrants constitute the one and
only, overall strategy for filtering and selecting migrants
who will “stay” or be pushed back not a terrible depoliti­
cization of the migration movement?
For the system of hotspots and concentration and dis­
placement camps for “surplus polulations” to be man­
aged, it is not enough to point out that it is a part of a
broader historical dynamic of camps as a form of man­
aging “dissident” or “undesirable” populations: a history
that begins during (colonizing) “primitive accumulation”
until it was integrated into the “interior” of the “west”,
from interwar German social democracy to Japanese
camps in America during Roosevelts new deal. It is not
enough to see just a macro-historical trend, but we must
also look at the historical-social peculiarities in which
the camps emerged in 2015-2016 as a form of manage­
ment of migrants arriving in Europe.
The policy of confinement in the camps, apart from be­
ing a systematic technique of filtering, sorting and at
the same time excluding migrants, is a process of dis­
ciplining people arriving in Greece, a preventive process
of compliance for the potentially “naughty populations”,
a real process of keeping these populations out of cit­
ies, on fenced and cordoned off areas, within which they
will again encounter other national or gender divisions.
The policy of confinement, in the end, turns proactive­
ly against the community of locals and migrants, which
is not active but potential, trying to exclude any possible
meeting, organization and multinational resistance. That
is why the policy of ghettoization in the camps is expect­
ed to intensify in the near future either by forcing more
and more people into them (see termination of the hous­
ing part of HELIOS) or by upgrading the intensity of con­
finement (see more and more construction of “closed”
camps, or the conversion of “open” to “closed” with new
fences, new restrictions, new bans, etc). On this basis
and in order to impose an invisibility regime, concrete
walls supervised by IOM authorized by the Greek state
are being built around the camps (see the walls around
the camps of Diavata, Ritsona, Malakasa, Polykastro,
Nea Kavala).
In this context, the (little) welfare that migrants receive
is distributed through the NGO system, which we will
refer to below.
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
Οι ΜΚΟ ως το (απαραίτητο) φιλανθρωπικό
συμπλήρωμα της στρατιωτικής διαχείρισης
Όταν κατά το 2015-16, οι μετανάστ(ρι)ες που κινούνταν προς την
Ευρώπη αποτέλεσαν την αφορμή για την κατασκευή μιας “κρίσης”
και την κήρυξη μιας “έκτακτης ανάγκης” που νομιμοποιούσε και
εν τέλει θα μονιμοποιούσε τον “έκτακτο χαρακτήρα” του συστή­
ματος Hotspot, στη δια­χείριση των μεταναστών εμφανίστηκε ένας
ακόμη σημαντικός δρώντας: Οι (διεθνείς ή εγχώριας/τοπικής εμ­
βέλειας) Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
Η εμφάνιση των ΜΚΟ και των “ανθρωπιστικών επεμβάσεων” τους
έχει μια μακρά ιστορία συμπλήρωσης με τις στρατιωτικού τύπου
επεμβάσεις ή με τις στρατιωτικού τύπου διαχειρίσεις “φυσικών”
προβλημάτων, καταστροφών κτλ. Η εκτενής εξέταση όμως των
ΜΚΟ από μια ιστορική σκοπιά ξεφεύγει από το σκοπό του παρό­
ντος κειμένου. Συνοπτικά, μπορούμε να πούμε ότι οι ΜΚΟ έχουν
συμμετάσχει τόσο σε μια σειρά από πολεμικές επιχειρήσεις “ειρη­
νευτικού τύπου” (πχ στο Ιράκ, στους πολέμους που ακολούθησαν
τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας) ως το φιλανθρωπικό συ­
μπλήρωμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων (παροχή τροφίμων,
ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κλπ) όσο και σε διάφορες επι­
χειρήσεις “ανοικοδόμησης” μετά από πολέμους, “φυσικές κατα­
στροφές” κλπ, ως μέσο αναδιοργάνωσης των κοινωνικών σχέσε­
ων και της καπιταλιστικής κερδοφορίας εκεί (βλέπε πχ την επι­
χείρηση υπαγωγής του ημινομαδικού λαού Μόκεν στις κεφαλαι­
οκρατικές σχέσεις μετά το τσουνάμι στις ακτές της Ταϊλάνδης και
της Βιρμανίας το 2004).
Η χρηματοδότηση των ΜΚΟ πέρα από τις όποιες δωρεές ή
χορηγίες, γίνεται μέσω των κρατών, υπερεθνικών σχημα­
τισμών, διεθνών οργανισμών ή/και θεσμών, επιχειρήσεων.
Και αυτό επισημαίνεται όχι για να προκαταβάλουμε και να
καταλήξουμε σε συνωμοσιολογικές ερμηνείες τύπου “ποιος
κρύβεται πίσω από την τάδε ΜΚΟ” αλλά για να δειχθεί ότι η
ροή της χρηματοδότησης δεν είναι σε μια αυτόνομη σφαί­
ρα, ξέχωρη από τις πολιτικές και τις στοχεύσεις των κρα­
τών και των θεσμών τους. Φυσικά, οι διάφορες ΜΚΟ δεν εί­
ναι πλήρως ομογενοποιημένες ως προς το ρόλο που επιτε­
λεί κάθε μία από αυτές. Δηλαδή, υπάρχει ένας χώρος σχε­
τικής αυτονομίας δράσης της κάθε ΜΚΟ, επειδή ακριβώς οι
πηγές χρηματοδότησης μπορεί να είναι πολλές και αντιφατι­
κές μεταξύ τους. Κι γι’ αυτό το λόγο, μπορεί ενίοτε να υπάρ­
χει μια φαινομενική αντιπαλότητα μεταξύ ενός κράτους (πχ
του ελληνικού) και των ΜΚΟ, με τη χρήση μιας ρητορικής
κατά της διαφθοράς, της “ανεξέλεγκτης” δράσης: Όλα αυτά,
είναι εν τέλει μια εκστρατεία ελέγχου, περιορισμού και ορι­
οθέτησης της δράσης των ΜΚΟ στα πλαίσια εθνικών στρα­
τηγικών. Όμως, η σχετική αυτονομία της δράσης και τα μεμονω­
μένα παραδείγματα δεν είναι αυτό που πρέπει να μας αφορά. Αυτό
που πρέπει να εξετάσουμε, είναι το πώς γενικά και ενοποιημένα,
λειτουργεί το υπόδειγμα του συστήματος ΜΚΟ στη διαχείριση διά­
φορων “κρίσεων”, και συγκεκριμένα, στο πλαίσιο αυτού του κει­
μένου, στη διαχείριση των μεταναστών από το ελληνικό κράτος.
21
NGOs as the (necessary) humanitarian
complement of militaristic management
Since 2015-2016, the migrants who headed to Europe
were the excuse for the construction of a “crisis” and the
declaration of a state of emergency which legalized and
eventually made permanent the “emergent character” of
Hotspot system in which a new factor appeared in the
management of migration: NGOs
The coming of NGOs and their “humanitarian missions”
has a long history of cooperation with the military mis­
sions or military-type management of “natural prob­
lems”, destructions etc. However, an extended over­
view of NGOs’ history is not the goal of this text. In brief,
we could mention their participation not only in a series
of military operations (Iraq, ex-Yugoslavia..) as the hu­
manitarian complement, but also in various post-war or
post-destruction reconstruction operations as means for
the re-organization of both the social relations and the
capitalistic profitability.
NGOs funding apart from individual donations, is most­
ly covered by the states, super-national formations, in­
ternational organizations or/and institutions, corpora­
tions. This isn’t highlighted in order to argue about con­
spiracy theories such as “Who’s behind that NGO?”, but
to point out that the funding is not in an autonomous
sphere, separated from states and their institutional
policies. Of course, the
NGOs are not a homo­
geneous formation re­
garding their role. There
exists a space of rela­
tive autonomy in every
NGO’s action, because
their sources of funding
may vary and be con­
tradictive to each other.
For this reason, some­
times there seems to
be an apparent hostili­
ty between a state and
an NGO, using a rhet­
oric against corruption
or uncontrolled action.
All of the above results
in a campaign of control
of NGOs’ action in a framework of national strategies.
However, this relative autonomy and the specific exam­
ples are something that should not concern us. Our con­
cern should be how the NGO system functions general­
ly in the crisis management and specifically in the state
management of the migrants.
 22 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
Όπως είπαμε και παραπάνω, με την κατασκευή και τη μονιμοποίη­
ση του συστήματος των “ανοιχτών” και “κλειστών” camps, οι μετα­
νάστες τείνουν να απογυμνώνονται ως υπάρξεις από τα φαινομε­
νικά (παν)”ανθρώπινα δικαιώματα”. Έτσι, ο ρόλος των ΜΚΟ, εν τέ­
λει, είναι να αποπολιτικοποιήσει τη μεταναστευτική κίνηση από το
ιστορικό-κοινωνικό της πλαίσιο, να την παρουσιάσει ως ένα ακόμη
“φυσικό φαινόμενο” και αυτή καθ’ εαυτή και την κρατική της δια­
χείριση αλλά και να προσφέρει “ανθρωπιστικό έργο” στους ανθρώ­
πους “που το έχουν ανάγκη”. Αντίθετα και συμπληρωματικά με την
κατασκευή της εικόνας του εισβολέα που αντιστοιχεί στη στιγμή
του αποκλεισμού της (αντι)μεταναστευτικής πολιτικής, οι ΜΚΟ κα­
τασκευάζουν την εικόνα “άβουλων όντων” που απλώς χρειάζο­
νται τη φιλάνθρωπη βοήθειά μας, εικόνα που αντιστοιχεί στη στιγ­
μή της συμπερίληψης της πολιτικής αυτής. Από αυτή τη σκοπιά, το
σύστημα ΜΚΟ βρίσκεται στην (στρατιωτική και συνάμα “ανθρω­
πιστική”) καρδιά της αναπαραγωγής του συστήματος εγκλεισμού
των μεταναστών και διαχωρισμού τους από τους “ντόπιους”.
Εν τέλει, δεν είναι ούτε παράλογο ούτε αντιφατικό να βλέπουμε τις
ΜΚΟ να αναλαμβάνουν κατασταλτικό ρόλο ενάντια στους μετανά­
στες, όποτε αυτό απαιτεί η κρατική πολιτική και είναι προϋπόθε­
ση της συνέχισης της χρηματοδότησής τους. Και κάπως έτσι, φτά­
νουμε (και πάλι) στις εξώσεις μεταναστ(ρι)ών από τα σπίτια τους.
Ποια χωράει στο κέντρο των (μητρο)πόλεων;
Όπως είδαμε παραπάνω, η πλειοψηφία των μεταναστ(ρι) ών
που καταφέρνει να περάσει τα σύνορα, ξεφεύγοντας από το τε­
χνο-στρατιωτικοποιημένο καθεστώς ελέγχου τους, κατά πάσα πι­
θανότητα θα καταλήξει σε κάποιο (πιο) “κλειστό” ή (πιο) “ανοιχτό”
camp. Ένας πιο μικρός αριθμός μεταναστών που δικαιούται να
ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα στέγασης θα μείνει σε κάποιο δια­
μέρισμα μέχρι να εξεταστεί η αίτηση ασύλου του και έπειτα θα έρ­
θει αντιμέτωπος με το πρόβλημα της έξωσης. Ένας ακόμη μικρό­
τερος αριθμός μεταναστών που θα καταφέρουν να πάρουν άσυλο,
να ξεπεράσουν γραφειοκρατικά και άλλα εμπόδια (όπως πχ οι ρα­
τσιστές (μικρο)ιδιοκτήτες), θα μπουν σε κάποιο “πρόγραμμα έντα­
ξης”, όπως το HELIOS, τα δημοσιεύματα για το οποίο μαρτυρούν
ότι θα πάψει το στεγαστικό του μέρος και θα αντικατασταθεί από
“camps ένταξης”. Εν τέλει, σε ό,τι αφορά τη στέγαση, οι μετανά­
στ(ρι)ες περιθωριοποιούνται εκτός πόλεων, αφενός επιβεβαιώνο­
ντας τις αντιμεταναστευτικές κρατικές πολιτικές σε κάθε πεδίο και
αφετέρου παράγοντας και αναπαράγοντας το διαχωρισμό τους σε
σχέση με τους ντόπιους.
Αν μαζί με όλα τα παραπάνω συνυπολογιστεί το ότι η καθημερι­
νή αστυνομική τεχνική του ελέγχου, επιτήρησης και εξώθησης
των μεταναστ(ρι)ών από το κέντρο των πόλεων, μια συστηματική
στρατηγική με στόχο την κανονικοποιημένη αορατότητα ενός από
τα πιο υποτιμημένα κομμάτια του εργατικού και ανθρώπινου δυ­
ναμικού, μπορούμε να κάνουμε την εξής διαπίστωση, που αποτε­
λεί την καθημερινότητα και πραγματικότητα των μεταναστ(ρι)ών
εδώ και χρόνια: Οι πόλεις και ιδιαίτερα τα κέντρα των πόλεων τεί­
νουν να γίνουν χώροι που δε “χωρούν” τους μετανάστες (η δια­
δικασία αυτή προφανώς δε μπορεί να ολοκληρωθεί σε καθολικό
As we said before, with the construction and the perpe­
tuity of the open and closed camps’ system, migrants as
human beings are stripped off their “human rights”.
So, the NGOs’ role is to remove migrants’ movement
from the historical-social context, present both – the
movement itself as well as the state policies – as a “nat­
ural phenomenon” and offer “humanitarian work” to hu­
mans “in need”. In contrast and complementary to the
image of the intruder, which corresponds to the moment
of exclusion in the anti-migration policy, NGOs build the
image of “beings with no will” for the migrants, who con­
sequently only need our humanitarian help, so this im­
age corresponds to the moment of inclusion in the above
policy. From this point of view, the NGO system is locat­
ed in the (militaristic and also “humanitarian”) center of
the reproduction of the system that confines migrants
and separates them from locals.
In conclusion, it is neither unreasonable nor contradic­
tionary to see NGOs taking a repressive role against the
migrants whenever it is necessary and cooperating with
the state policies for their further funding. In this way we
are heading back (again) to evictions.
Who fits in the center of metropolis?
As we’ve seen in the above, the majority of migrants
who manages to cross the borders, escaping from the
techno-military control, will probably end up in a more
or less closed camp. A smaller number of migrants who
have the right to enter into a housing project, will stay
in some apartment until their asylum request is exam­
ined and then they will be facing the threat of eviction.
An even smaller number of migrants will manage to re­
ceive asylum, overcome bureaucratic and other obstacles
like racist landlords and will enter into an integration pro­
gram like HELIOS. However, the numerous public reports
state that HELIOS is going to be replaced by integration
camps for recognized refugees. Finally, concerning hous­
ing the migrants are pushed outside of the cities, some­
thing that on one hand confirms the anti-migrant policies
of the Greek state and on the other hand produces and
reproduces their segregation with and separation from
the local communities.
If along with the above we take into account the everyday
technique of control, supervision and extrusion of the mi­
grants by the police, a systematic strategy aiming at the
normalization of migrants’ invisibility as one of the most
devalued parts of the working and human potential, we
can conclude the following: Cities and especially their cen­
ter tend to be spaces in which migrants do not fit (of course
this procedure cannot be complete due to migrants’ nega­
tions, struggles and their desire to meet with others which
overflows parks, streets, squats etc). The above doesn’t
Aντιμεταναστευτική πολιτική,στέγαση των μεταναστ(ρι)ών και κοινοί αγώνες
βαθμό, λόγω των αρνήσεων των μεταναστών να αορατοποιηθούν,
των αντιστάσεών τους, της επιθυμίας τους για συνάντηση που κα­
τακλύζει με ζωή ενίοτε πλατείες, δρόμους και πάρκα, των κατα­
λήψεων στέγης που έχουν κατά καιρούς ξεπηδήσει, των αγώνων
ενάντια στις εξώσεις κλπ). Πράγμα το οποίο δεν αφορά απλώς τη
στέγασή τους αλλά συνολικά τις κοινωνικές τους σχέσεις, την κι­
νητικότητα και τη δραστηριότητά τους.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο βλέπουμε να υπάρχει ένα κοινό έδα­
φος, μια κοινή εμπειρία, ένα συλλογικό βίωμα και άρα ένα ακόμη
κοινό πεδίο αγώνα μεταξύ ντόπιων και μεταναστ(ρι)ών. Αφενός οι
ντόπιοι/ες ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι/ες με τον εκβιασμό
του ενοικίου καθώς, από τη μια η εργατική μας δύναμη έχει υπο­
τιμηθεί συστηματικά τα (πολλά) τελευταία χρόνια και από την άλ­
λη τα νοίκια ανεβαίνουν διαρκώς και έχουμε φτάσει στο βαθμό ένα
νοίκι στο κέντρο της πόλης να μπορεί να κοστίζει σχεδόν όσο ένας
βασικός μισθός. Η κατάσταση αυτή διαμορφώνει μια πολύ ασφυ­
κτική συνθήκη για τους περισσότερους/ες εργαζόμενους/ες και
τους ωθεί να ψάξουν σπίτι σε περιοχές εκτός κέντρου, που ενδέ­
χεται να είναι φτηνότερα. Αφετέρου αντιμετωπίζουμε σε μικρότε­
ρη ένταση, αλλά το ίδιο πρόβλημα, σε σχέση με την έλλειψη ή την
ανυπαρξία δημόσιων χώρων, όπου μπορούμε να διασκεδάσουμε
και να δημιουργήσουμε τους ελεύθερούς μας χρόνους πέρα από
μια στείρα διαδικασία που ορίζεται από τον κόσμο του εμπορεύ­
ματος. Ο περιορισμός της ελεύθερης κοινωνικότητάς μας, της δυ­
νατότητας να συναντιόμαστε και της πρόσβασης στους δημόσιους
χώρους εντάθηκε κατά τη διάρκεια του lockdown, όπου το παρά­
δειγμα της αστυνομικής επιτήρησης γενικεύτηκε σε όλο και περισ­
σότερα κομμάτια του ντόπιου πληθυσμού.
Τόσο οι ντόπιοι όσο και οι μετανάστ(ρι)ες (σε μεγαλύτερο βαθμό)
συνειδητοποιούμε ότι τα κέντρα των μητροπόλεων τείνουν να γί­
νουν ακατοίκητα για εμάς: Τείνουν να γίνουν κατοικήσιμα μόνο για
ροές εμπορευμάτων, κυριλέ μαγαζιά, τουρίστες σε AirBnb, επιχει­
ρηματικά projects μουσειοποίησης και εναλλακτικότητας2. Ό,τι πα­
ράγει (πραγματικό ή πολιτισμικό) κέρδος είναι καλό, και ό,τι μπορεί
να χαλάει την εικόνα μιας τουριστικής πόλης ή να διακόπτει τις ροές
εμπορευμάτων και κεφαλαίου (η εικόνα των μεταναστών που αρά­
ζουν, μια πορεία, μια εξέγερση κλπ) πρέπει να περιθωριοποιηθεί, να
πεταχτεί έξω, σε μια άλλη γειτονιά κοκ. Οι χωρικοί συσχετισμοί έρ­
χονται να επιβεβαιώσουν και να (ανα)δια­μορφώσουν τις ταξικές και
εν γένει τις κοινωνικές σχέσεις.
Γι’ αυτό, και όχι μόνο γι’ αυτό...
...κοινοί αγώνες ντόπιων-μεταναστ(ρι)ών
Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια οι μετανάστ(ρι)ες βιώνουν την
πραγματικότητα ενός (αν)επίσημα κηρυγμένου πολέμου εναντίον
τους. Μέσω της κατασκευής της εικόνας τους ως “εισβολέων” που
έρχονται να διαταράξουν το ενοποιημένο σώμα του έθνους-κρά­
τους, αφενός νομιμοποιούνται τα στρατιωτικά-αστυνομικά και μη,
2. Άλλωστε, ακόμη και το ίδιο το ζωντανό βίωμα της συλλογικής ανατρε­
πτικής ζωής ή η πολυεθνικότητα μιας γειτονιάς μπορούν να μετατραπούν
(ως ένα βαθμό) σε εμπορεύματα μέσω της μεσολάβησης του Θεάματος,
όπου «ό,τι βιώνεται άμεσα απομακρύνεται σε μια αναπαράσταση».
23
concern only their housing but also their social relations
as well as movements and activities in general.
At this exact point we see a common ground and a com­
mon experience that result in a common field of strug­
gle. On the one hand we face everyday the blackmail of
the rent conditions with wages continuing to drop while
rents are going up at the same time until the rents of cen­
ter apartments are the same as a monthly salary. This sit­
uation forces many of us to look for houses outside the
center area. On the other hand, we face the same but less
intense problem with the absence of public spaces where
we spend time outside of structures defined by capital.
This restriction of our sociability, our freedom to meet with
each other and our access to public spaces has been ex­
tended during lockdown, a condition that generalized po­
lice control for a big part of the locals.
Not only the locals but also the migrants (in greater de­
gree) realize that the center of modern big cities tend to
be uninhabitable to us. Their role is to house commodi­
ties, fancy shops, AirBnbs for tourists, business plans for
the sake of alternativity and to turn everything in a mu­
seum-like state2 etc. Whatever produces (real or cultural)
profits is good and whatever ruins the view of a ‘’touristic’’
city or disrupts the capital’s movement (migrants’ image,
a demonstration in the street) must be pushed away. The
spatial interrelations come to confirm and (re)shape the
class and in general social relations.
For these reasons and not only….
...Common struggles of locals and
migrants
In the last years, migrants in Greece have been experi­
encing the reality of an (undeclared) war against them.
Through the depiction of them as “intruders” who dis­
turb the unified nation-body, military means of control and
2. Besides, even the vivid experience of the collective way of life
that turns everything upside down, or the transnational status
of a neighborhood, can (up to a point) turn into merchandise
through the mediation of the Spectacle: «Everything that was
directly lived has receded into a representation».
 24 Stop war on migrants Anti-migration policies, housing of migrants, and common struggles
μέσα άσκησης ελέγχου και κυριαρχίας πάνω τους, και αφετέρου
αναπαράγεται ο διαχωρισμός μεταξύ αυτών και των ντόπιων που
ακόμη νιώθουν πιο ευνοημένοι και προνομιούχοι. Όμως, οι κοι­
νωνίες μας όσο περνάν τα χρόνια θα γίνονται όλο και πιο πολυε­
θνικές. Παράλληλα, όλο και περισσότερα κομμάτια των ντόπιων
θα “πλεονάζουν” και θα γίνονται αντικείμενο διαχείρισης ως “πλεο­
νάζοντες” και “άτακτοι” πληθυσμοί και αυτοί, όπως συμβαίνει πολ­
λά χρόνια τώρα με τους μετανάστες.
Από την πλευρά μας θεωρούμε ότι ο βαθμός σύνδεσης των κινη­
μάτων με τις αρνήσεις και συλλογικοποιήσεις των μεταναστών εί­
ναι το πραγματικό μέτρο της κίνησης της κοινωνικής απελευθέ­
ρωσης. Από την επαφή μας με τους μετανάστες έχουμε μόνο να
μάθουμε, οι αγώνες μας έχουν μόνο να κερδίσουν σε πρακτική
και περιεχόμενο όσο γίνονται κτήμα του πολυεθνικού προλετα­
ριάτου. Τόσο σε ό,τι αφορά τη στέγαση όπου, πέρα από το μπλοκά­
ρισμα των εξώσεων, μπορούμε να διεκδικήσουμε τα κέντρα των
μητροπόλεων ώστε να γίνουν οι χώροι που ζούμε, συνυπάρχουμε
και αγωνιζόμαστε, ντόπιοι και μετανάστ(ρι)ες. Όσο και σε ό,τι αφο­
ρά κάθε κοινωνικό αγώνα που ξεσπάει και θα συνεχίζει να ξεσπά­
ει τον επόμενο καιρό.
StopWarOnMigrants - Σεπτέμβριος 2021
domination are legalized and the separation of them and
locals, who feel more privileged, is reproduced. The fact
is that our societies are going to be more multinational as
time progresses. In addition, more and more locals will
be “surplus” and thus become subject to similar forms of
state management as the migrants.
We believe that the degree of connection between the
movements and migrants’ negations and struggles is the
actual measure of the advance of social liberation. From
our contact with migrants we can only learn, our struggles
can only gain as long as they are part of the multination­
al working class. Concerning not only the housing, apart
from evictions’ blocking, we can reclaim city centers as the
spaces where locals and migrants live and fight together,
but also in every social struggle that will rise in the future.
StopWarOnMigrants - Septmeber 2021