PO Gedrag

De Zwartvoetpinguïns

07-06-2022

Onderzoeksvraag: Maakt de grootte van een pinguïn een verschil in agressief gedrag?

Gemaakt Door:

Jurre Steenmetz & Ferrand Herbonnet 4H

1
Inhoudsopgave
- Voorpagina (Pagina 1)
- Inhoudsopgave (Pagina 2)
- Inleiding (Pagina 3 t/m 5)
- Hypothese (Pagina 5)
- Werkwijze en benodigdheden (Pagina 5)
- Conclusie (Pagina 6)
- Discussie (Pagina 6)
- Bronvermelding en beleving (Pagina 7)
- Observatieopdracht: Japanse Makaken (Pagina 8)
- Observatieopdracht: Chimpansees (Pagina 9)

2
Voor deze opdracht hebben we onderzoek gedaan naar het gedrag van de zwartvoetpinguïns, met
name hun agressieve gedrag binnen de kolonies. Want pinguïns zien er misschien aardig uit, maar
dat kunnen ze ook soms totaal niet zijn. Daarvoor hebben we dan ook de volgende
onderzoeksvraag bedacht, namelijk: ‘’Maakt de grootte van een zwartvoetpinguïn een verschil in
agressief gedrag?’’ Omdat het over het algemeen bekend is dat bepaalde pinguïnsoorten agressief
zijn. Dus wil je weten wat wij dachten, en wat de uiteindelijke resultaten zijn, lees dan dit
onderzoek!

De zwartvoetpinguïn komt voor in het zuidelijke gedeelte van Afrika en

Namibië. De pinguïn komt voor in grote kolonies. De zwartvoetpinguïn
heeft een zwarte rug en een witte buik. Met de witte buik beschermt hij
zichzelf in het water voor het gevaar van onderen. Want de witte buik
valt weg tegen het lichte oppervlak onderwater. Waardoor haaien of
zeeluipaarden de pinguïns moeilijk te pakken krijgen. Met zijn zwarte
rug beschermt hij zichzelf juist tegen het gevaar dat van bovenaf kan
komen. Want zijn zwarte rug valt weg tegen het donkere oppervlak van
de zee, waardoor het voor roofvogels moeilijk wordt om de pinguïns te
spotten (Dierenparkamersfoort, 2021)

De zwartvoetpinguïn heeft dus een zwarte rug en een witte buik. Over
de buik van de zwartvoetpinguïn loopt een zwarte, hoefijzervormige
streep. In principe is het maar een streep, maar sommige hebben juist twee van zulke strepen over
hun lichaam lopen. De vleugels zijn aan de bovenzijde zwart gekleurd, maar aan de onderkant
gevlekt. De kop van de zwartvoetpinguïn bestaat uit een zwart-wit patroon, waarbij het gezicht zwart
is. Het opvallende aan de zwartvoetpinguïn is dat er een (naakte) roze vlek onder hun ogen richting
de snavel loopt. Vanwege die streep kreeg hij dan ook de naam brilpikkewyn. ‘’Pikkewijn’, ookwel een
oud-Nederlands wordt voor pinguïn. Vanaf deze naakte plek loopt een
witte streep over de ogen, via de zijkant van de kop richting de witte
keel (Zoo-info, 2022). De snavel is grijs-zwart gekleurd, en is erg stevig,
zijn poten zijn overigens ook zwart.

Jonge zwartvoetpinguins zijn de eerste drie maanden dof grijsbruin van

kleur. De buik is wit, maar de witte wenkbrauw ontbreekt juist. Meestal
zitten ze de eerste drie maanden nog in het nest, maar wanneer de
jongen hun donskleed verliezen krijgen ze hun uiteindelijke pinguïnpak.
De zwartvoetpinguïn wordt ongeveer 60 tot 70 cm lang, en weegt
tussen de 2,2 en 3,5 kg (Zoo-info, 2022).

3
De Zwartvoetpinguïn is een groepsdier, dus rust en broedt hij in grote kolonies. Zwartvoetpinguïns
baden meestal binnen een klein aantal meter van de kustlijn af, en wanneer ze klaar zijn schudden ze
hun lichaam wild door de rondte waarbij ze hun veren gladstrijken door middel van hun snavel en
poten. Vaak is het dan ook zo dat ze elkaars veren gladstrijken. Dat komt doordat de pinguïns moeilijk
bij de veren op hun kop en hals kunnen komen, waardoor het dus lastig is
om ze ook glad te strijken. Als ze dan alleen zijn, moeten ze hun poten
gebruiken om hun veren glad te strijken. Naast het
schoonmaken van elkaars veren, verwijderen ook elkaars
parasieten zoals teken. Bij het zwemmen in ijskoud water is het
dus extreem van belang, dat ze hun verenkleed goed
verzorgen. De zwartvoetpinguïns zijn verder, ieder jaar voor
een periode van twee weken in de rui. Wat betekent dat ze hun
verendek vervangen. Wanneer ze in de rui zijn kunnen ze niet
zwemmen, waardoor ze ook niet op voedsel kunnen jagen.

Op dagen wanneer het warm is duiken ze het water in om verkoeling op te zoeken. Ook wordt er
binnen een pinguïnkolonie af en toe gevochten, waarbij ze aanvallen door middel van het slaan met
hun vleugels of door te bijten.

Zwartvoetpinguïns leven dus in grote kolonies, waarbij het van belang is dat ze elkaar goed
herkennen, en kunnen snappen. Waardoor ze een groot assortiment hebben aan geluiden,
bewegingen en houdingen. Door middel van bijvoorbeeld een balkend geluid wil de
zwartvoetpinguïn aangeven dat hij bij zijn nest is. Wanneer een pinguïnpaar samen een balkend
geluid maken doen ze dit, om de onderlinge band te verstevigen. Deze geluiden maken tijdens het
draaien van hun halzen en koppen om elkaar.

Op het moment dat de zwartvoetpinguïns hun snavel gedrukt tegen hun borst houden en hun
vleugels spreiden, doen ze dat om indruk op elkaar te maken. Ook hierbij draaien ze dan om elkaar
heen. Daarmee maken ze duidelijk dat het gaat om een vreemde of niet. Als het juist wel om een
vreemde gaat zal er een snavelgevecht plaatsvinden.
Tijdens het snavelgevecht houden ze hun ogen bijna
gesloten ter bescherming. Op het moment dat de
zwartvoetpinguïn zal dreigen, laat hij zijn tegenstander vaak
zijn wangen zien waarbij de veren dan zijn opgezet
(Zoo-info, 2022). Op deze manier wil hij laten zien dat het
bijvoorbeeld zijn territorium is, of zijn vrouwtje is dat hij
heeft veroverd. Ook wel een vorm van agressief gedrag bij
zwartvoetpinguïns.

4
In principe maken pinguïns veel ruzie, omdat ze het vaak niet met elkaar eens zijn of omdat iets dus
van hun is. Op dat vlak lijken het net mensen, want mensen maken ook over elk probleem ruzie, en
dat geldt dus ook voor pinguïns. Wanneer de mannetjes dus onderling ruzie hebben vechten ze met
elkaar, wat er dus extreem heftig aan toe kan gaan. Maar wanneer een stelletje ruzie heeft zal dat er
net zo heftig aan toe gaan, als bij een gevecht tussen de mannetjes. Waarbij die ruzies dus over alles
kunnen gaan (RTL Nieuws, 2018). Waar wij dus onderzoek naar gaan doen omdat pinguïns blijkbaar
erg agressief kunnen zijn waardoor het ons dus erg interessant leek, waarbij we dus dan specifiek de
nadruk leggen op de grootte van de pinguïn.

Hypothese:
Als onderzoeksvraag hebben wij dus gekozen: ‘’Maakt de grootte van een pinguïn een verschil in
agressief gedrag’’? Wij verwachten dat dat zeker het
geval is. In het dierenrijk komt heel erg vaak voor dat de
grotere dieren in de groep meer te zeggen hebben dan
de wat kleinere dieren. Dat verwachten wij dus ook
terug te zien bij de pinguïns in de dierentuin. Door deze
verhoudingen verwachten we dus ook dat de grotere
pinguïns wat agressiever zullen zijn. Zij hebben namelijk
dan een “status” hoog te houden. We zijn wel benieuwd
ook of de grotere pinguïns ook elkaar zullen aanpakken
of dat ze alleen focussen op de kleinere. Wij denken dat
ze vooral tegen de kleinere pinguïns “gemeen” zullen
doen. Maar als het om een vrouwtje, voedsel of nest spullen gaat dat ze ook zeker met elkaar zullen
vechten. Want dat zijn volgens veel sites de grootste redenen om met elkaar te ruziën voor pinguïns.

Werkwijze en benodigdheden
Om dit onderzoek goed uit te kunnen voeren hebben we een paar dingen nodig. Het belangrijkste is
een ethogram en een protocol, hiermee kunnen we het gedrag van de pinguïns goed bijhouden. Ook
hebben we een fotocamera nodig, als je namelijk gedrag moet observeren, welke manier is dan beter
dan visualisatie? Om het gedrag echt goed te observeren hebben we ook alvast wat algemene kennis
nodig, om de dieren te kunnen begrijpen moet je namelijk wel weten wat die dieren normaal
gesproken doen. Als we die dingen hebben gaan we naar de dierentuin. Als we daar zijn kiezen we
allebei 1 pinguïn uit, Jurre kiest dan een grote en ferrand een kleinere. We kiezen 2 pinguïns die
vanaf het begin al dicht bij elkaar in de buurt staan in de hoop dat er ook een interactie tussen de 2
pinguïns die we gekozen hebben ontstaat. Vervolgens
houden we deze 2 pinguïns 10 minuten lang goed in de
gaten en schrijven we ongeveer elke 15 seconden de
handelingen van die pinguïns op. Als de 10 minuten dan op
zijn zit ons werk in de dierentuin erop. Dan hoeven we
alleen nog maar de informatie die we in de dierentuin
hebben genoteerd te verwerken in dit verslag en antwoord
geven op onze onderzoeksvraag.

5
Conclusie:
Jurre en Ferrand - protocollen en ethogram dierentuin onderzoek

Om onze onderzoeksvraag: ‘’Maakt de grootte van een pinguïn een verschil in agressief gedrag’’ te
kunnen beantwoorden hebben dus onderzoek gedaan naar het gedrag van de zwartvoetpinguïns in
de dierentuin, en zijn we tot de conclusie gekomen dat de grootte geen enkel effect heeft op het feit
dat de ene pinguïn agressiever reageert dan de ander. Dat komt doordat op het moment dat een
pinguïn in de verdediging modus gaat, om bijvoorbeeld zijn nest of eten te beschermen. Zal hij exact
dezelfde handelingen uitvoeren als de kleinere.

Misschien ziet het er dan wat overheersend uit omdat hij bijvoorbeeld dus groter is, maar dat laat
niet perse zien of hij een grote mond heeft. Want die kleinere kan net zo agressief reageren, of net
zoveel trots hebben. Waardoor juist een grotere pinguïn zal luisteren, of andersom. Eigenlijk net
zoals bij mensen, want iemand die kleiner is dan jij, kan bijvoorbeeld veel agressiever overkomen,
waardoor je eerder bang bent of je gewoon gedeisd houdt, ook al ben je twee keer zo groot. Het
heeft in principe gewoon te maken met de trots van de pinguïn, waardoor hij durft te laten zien wat
voor grote mond hij heeft. Waardoor er wel naar hem of haar
geluisterd zal worden. Dus het antwoordt op onze onderzoeks
vraag is: ‘’nee, want een pinguïn die kleiner is kan net zo
agressief zijn als de grotere pinguïn’’.

Discussie:
Wij hadden verwacht dat de pinguïns actiever waren, waardoor
het makkelijker zou zijn om de pinguïns te onderzoeken. Alleen
dat was dus niet het geval want ze deden bijna helemaal niks.
Waarschijnlijk komt dat, doordat ze eieren hadden gelegd,
waardoor ze allemaal in die hokjes zaten, en sommige buiten liepen of lagen. Waardoor het dus
lastig was om waar te nemen of ze agressief gedrag vertoonde of juist helemaal niet. Ook uit de
resultaten van het onderzoek, bleek ook dat ze meer bezig waren met zichzelf dan met elkaar. Of ze
waren elkaar dus aan het helpen met het laten uitkomen van de eieren. Waardoor er op één
moment na totaal geen agressief gedrag werd vertoont onderling. Ook het verschil aantonen tussen
groot en klein was soms lastig, omdat ze bijna alleen maar in die hokjes zaten, of juist op de grond
lagen. Uiteindelijk was er wel een moment van agressief gedrag, alleen vanuit één moment kun je in
principe meteen concluderen dat de grootte een verschil maakte in agressief gedrag onderling.

Om nog beter onderzoek te doen naar of het uitmaakt of de grootte van de zwartvoetpinguïn
verschil maakt in agressief gedrag zou ik ze ook nog onderzoeken wanneer ze in het wild leven, want
in het wild vertonen ze ook ander gedrag dan dat ze in de dierentuin zitten. Omdat ze dan echt op
zichzelf leven, en in de dierentuin worden ze gevoerd, en weten ze wanneer ze eten krijgen en
wanneer niet. Waardoor het gedrag onderling in de dierentuin anders is dan het gedrag onderling in
het wild. Want er is minder reden voor ruzie, als iedereen een nest heeft of eten krijgt. Ook zou ik
ervoor zorgen dat je overzicht houdt, waardoor je weet welke pinguïn je onderzoekt. Want veel zaten
in ons geval in de broedhokken, waardoor er maar een aantal in het verblijf rondliepen. Wat ervoor
zorgde dat het overzicht verdween in welke pinguïn we specifiek onderzochte.

6
Bronvermelding en beleving:
Alles over de Pinguïn. (2021). Dierenpark Amersfoort.
https://dierenparkamersfoort.nl/dier/pinguin/

Zwartvoetpinguïn. (2022). Zoo-info. https://www.zoo-info.nl/zwartvoetpinguin

5 x pinguïnweetjes. (2018). RTL Nieuws.

https://www.rtlnieuws.nl/magazine/artikel/4162071/5-x-pinguinweetjes#:~:text=%22Pingu%C3%
AFns%20maken%20veel%20ruzie%2C%20wat,over%20voedsel%20of%20over%20nestmateriaal

Verder zouden wij wel iets willen doen met wetenschappelijk onderzoek als het neerkomt op
fysiotherapie. Want we zouden in principe allebei fysiotherapie willen studeren, en bij
fysiotherapie moet je soms wel eens wetenschappelijk onderzoek doen, op het moment dat je
bijvoorbeeld een practicum moet doen. En op het moment dat je bijvoorbeeld sportfysio bent,
moet je ook onderzoek doen naar de handelingen die de patiënt wel en niet kan uitvoeren,
waardoor je dus onderzoek moet doen naar de handelingen die hij of zij niet kan, waarbij je dus
oefeningen moet bedenken die ervoor zorgen dat de patiënt de desbetreffende handelingen weer
kan uitoefenen. En die oefeningen moet je rustig opbouwen, waarbij je ook dus ook onderzoek
moet doen naar wat de patiënt al wel en nog niet aankan.

7
Observatieopdrachten:

Vlooien bij Japanse makaken

Start en eindtijd Individu vlooit Individu wordt

✅
Individu M/V vlooi-interactie andere aap gevlooid
M Al bezig t/m minuut 4:36 hij vlooit een
Individu 1 mannetje

Individu 2
M Begint: minuut 2:23 t/m nog
niet geëindigd na 5 minuten
✅ Hij vlooit een
mannetje

Individu 3
V Begint: minuut 2:11 t/m
minuut 4:19
✅ Ze wordt
gevlooid door een
vrouwtje

Individu 4 V
Al bezig t/m nog niet geëindigd
na 5 minuten
✅ Ze vlooit een
mannetje

Conclusie vlooien bij japanse makaken:

We zien hier dat de japanse makaken vooral vlooien bij hetzelfde geslacht maar individu 4 vlooide bij
een aap van het andere geslacht. We denken dat die 2 apen een stelletje zijn of het vrouwtje wou in
een goed blaadje komen van het mannetje omdat
hij misschien hoog gerankt is. Bij individu 2 leek
het alsof die heel gestresst was, hij bleef rondjes
lopen en leek niet echt zijn rust te vinden. Toen
kwam het andere mannetje erbij en begon hem te
vlooien. En individu 2 begon rustiger te worden en
ging uiteindelijk zelfs op zijn zij liggen. Dit was er
grappig en leuk om te zien. Vlooien lijkt dus echt
een aanzienlijke invloed op stressverlaging te
hebben bij de makaken.

8
Speelgedrag Chimpansees

Individueel speelgedrag Coöperatief speelgedrag

Individu
IIIIIIII III
Volwassen dier

IIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIII

Jong dier

Conclusie speelgedrag Chimpansees

Dit was een hele leuke opdracht vonden wij.
Chimpansees (en dan vooral de jonkies) zijn
extreem leuke dieren, vooral wanneer ze spelen.
We vonden het ontzettend schattig. Als eerste
hebben we het jonge aapje in de gaten gehouden.
Die vond het ontzettend leuk om te spelen, vooral
samen met zijn leeftijdgenoten. Ook zat hij
constant zijn (wat wij denken) vader te klieren.
Het was erg leuk om te zien. Het jonkie vond
vooral coöperatief spelen erg leuk. Toen we de
volwassen aap in de gaten gingen houden viel ons
op dat die een stuk minder speelde, wat wij ook al
wel verwacht hadden. Maar wat we niet perse verwacht hadden dat de volwassen aap vooral met
zichzelf speelde. We hebben hem maar 3 keer in die 10 minuten met een andere aap zien spelen. Hij
klom en klauterde vooral gewoon met zichzelf. Wel had die het naar zijn zin leek het hoor.