(123doc) Mot So Dang Bai Tap Hinh Hoc Xa Anh Va Cac Phuong Phap Giai Trong p2

Mét sè d¹ng bµi tËp
h×nh häc x¹ ¶nh vµ çc ph−¬ng

ph¸p gi¶i trong P2
1
Môc lôc
Trang
Môc lôc ..............................................................................................................1
Lêi nãi ®Çu...................................................................................................3
Ch−¬ng 1: Nh÷ng kiÕn thøc c¬ së cña kh«ng gian pn ...............5
1.1. Kh«ng gian x¹ ¶nh ..............................................................................5
1.2. ¸nh x¹ x¹ ¶nh vµ biÕn ®æi x¹ ¶nh.....................................................11
1.3. Siªu mÆt bËc hai trong Pn ..................................................................13
1.4. Çc ®Þnh lý c¬ b¶n ............................................................................17
Ch−¬ng 2. çc d¹ng to¸n c¬ b¶n vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i
trong P2 .......................................................................................................22
2.1. Chøng minh ®ång quy, th¼ng hµng...................................................22
2.2. Çc bµi to¸n quü tÝch ........................................................................40
2.3. Çc bµi to¸n dùng h×nh .....................................................................51
2.4. Çc bµi to¸n d¹ng chøng minh ®−êng th¼ng ®i qua ®iÓm cè ®Þnh,
®iÓm n»m trªn ®−êng th¼ng cè ®Þnh ........................................................56
Ch−¬ng 3. mèi liªn hÖ gi÷a An vµ Pn ....................................................61
3.1. Mèi liªn hÖ gi÷a kh«ng gian afin cña kh«ng gian x¹ ¶nh thÓ hiÖn
trªn m« h×nh .............................................................................................61
3.2. Mèi liªn hÖ gi÷a kh«ng gian x¹ ¶nh vµ kh«ng gian afin thÓ hiÖn qua
çc øng dông cô thÓ. ................................................................................66
KÕt luËn......................................................................................................75
Tµi liÖu tham kh¶o...............................................................................76
2
Lêi nãi ®Çu
H×nh häc x¹ ¶nh lµ mét häc phÇn quan träng cña bé m«n h×nh häc cao
cÊp trong tr−êng ®¹i häc. ViÖc vËn dông kiÕn thøc lý thuyÕt vµo gi¶i çc bµi
to¸n x¹ ¶nh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña sinh viªn khi nghiªn
cøu h×nh häc x¹ ¶nh.
§Ó gi¶i to¸n ngoµi viÖc n¾m v÷ng kiÕn thøc ng−êi lµm to¸n cÇn cã kh¶
n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp çc d÷ kiÖn cña bµi to¸n vµ vËn dông çc kiÕn thøc
liªn quan. Mét bµi to¸n x¹ ¶nh cã thÓ cã nhiÒu h−íng gi¶i quyÕt kh¸c nhau
(nhiÒu con ®−êng ®Ó ®i ®Õn kÕt qu¶) nh−ng ®Ó chän ®−îc mét ph−¬ng ph¸p
gi¶i ®óng, ng¾n gän ph¶i nhê kh¶ n¨ng t− duy s¸ng t¹o linh ho¹t cña ng−êi
lµm to¸n.
Víi mong muèn ®−îc n©ng cao kiÕn thøc cña b¶n th©n vµ gióp cho çc
b¹n sinh viªn n¨m thø 3 häc tËp tèt h¬n, cã tÇm nh×n s©u réng h¬n vÒ bé m«n
h×nh häc x¹ ¶nh, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi “Mét sè d¹ng bµi tËp h×nh häc x¹ ¶nh
vµ çc ph−¬ng ph¸p gi¶i trong P2 .’’
LuËn v¨n gåm 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng 1. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ së cña kh«ng gian Pn.
Ch−¬ng nµy ®−a ra nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña kh«ng gian Pn phôc vô
cho viÖc ®−a ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ tiÕn hµnh gi¶i çc bµi tËp ë ch−¬ng 2
vµ ch−¬ng 3.
Ch−¬ng 2. Çc d¹ng to¸n c¬ b¶n vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i trong P2.
Ch−¬ng nµy ®−a ra çc d¹ng to¸n c¬ b¶n vµ çc ph−¬ng ph¸p gi¶i çc
d¹ng to¸n ®ã trong P2. Bao gåm:
- Bµi to¸n chøng minh ®ång quy, th¼ng hµng.
- Bµi to¸n quü tÝch.
- Bµi to¸n dùng h×nh.
- Bµi to¸n chøng minh ®iÓm n»m trªn ®−êng th¼ng cè ®Þnh, ®−êng
th¼ng ®i qua ®iÓm cè ®Þnh.
3
Ch−¬ng 3. Mèi liªn hÖ gi÷a kh«ng gian Pn vµ An.
Ch−¬ng nµy tr×nh bµy mèi liªn hÖ gi÷a kh«ng gian Pn vµ An thÓ hiÖn qua
m« h×nh vµ qua çc øng dông cô thÓ trong P2 vµ A2.
LuËn v¨n tèt nghiÖp cña em ®−îc hoµn thµnh ngoµi sù cè g¾ng cña b¶n
th©n cßn ®−îc sù gióp ®ì chØ b¶o tËn t×nh cña çc thÇy c« gi¸o.
Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh tíi thÇy gi¸o, th¹c sÜ NguyÔn §øc Ninh
ng−êi ®· h−íng dÉn em trong suèt qu¸ tr×nh lµm luËn v¨n võa qua.
Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi çc thÇy c« gi¸o trong tæ H×nh
häc vµ çc thÇy c« gi¸o trong Ban chñ nhiÖm khoa To¸n ®· gióp ®ì em hoµn
thµnh luËn v¨n.
T«i xin c¶m ¬n çc b¹n sinh viªn trong tËp thÓ líp To¸n A – K38 vµ
ng−êi th©n ®· ®éng viªn, t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh lµm
nghiªn cøu.
Cuèi cïng luËn v¨n ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt,
sai sãt. V× vËy, em rÊt mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña çc thÇy c«
gi¸o vµ çc b¹n sinh viªn ®Ó luËn v¨n ®−îc hoµn chØnh. Em xin ch©n thµnh
c¶m ¬n.
Th¸i Nguyªn, th¸ng 4 n¨m 2007
Sinh viªn
NguyÔn ThÞ Thanh Hßa
4
Ch−¬ng 1.
Nh÷ng kiÕn thøc c¬ së cña kh«ng gian pn
1.1. Kh«ng gian x¹ ¶nh

1.1.1. §Þnh nghÜa kh«ng gian x¹ ¶nh
Cho mét tËp hîp P ≠ ∅ vµ mét K – kh«ng gian vect¬ n+1 chiÒu
Vn+1 vµ mét song ¸nh p: [Vn+1] → P. Khi ®ã bé ba (P n, p, Vn+1) ®−îc gäi lµ
kh«ng gian x¹ ¶nh n chiÒu trªn tr−êng K, liªn kÕt víi K – kh«ng gian
vect¬ Vn+1 bëi song ¸nh p.
KÝ hiÖu: Pn(K) hoÆc Pn
Kh«ng gian x¹ ¶nh trªn tr−êng sè thùc R gäi lµ kh«ng gian x¹ ¶nh thùc
KÝ hiÖu lµ Pn(R).
Kh«ng gian x¹ ¶nh trªn tr−êng sè phøc C gäi lµ kh«ng gian x¹ ¶nh phøc
KÝ hiÖu lµ Pn(C).
+ Mçi phÇn tö cña Pn ®−îc gäi lµ mét ®iÓm cña kh«ng gian x¹ ¶nh Pn

+ Gäi u lµ vect¬ kh¸c 0 cña Vn+1 vµ < u > lµ kh«ng gian vect¬ con mét chiÒu

sinh bëi u th× p(< u >)= U lµ mét ®iÓm nµo ®ã cña Pn. Khi ®ã ta nãi r»ng u
lµ ®¹i diÖn cña ®iÓm U

Hai vect¬ u vµ u ’ (kh¸c 0 ) cïng ®¹i diÖn cho mét ®iÓm khi vµ chØ khi

chóng phô thuéc tuyÕn tÝnh: u ’= k u (k ≠ 0).
1.1.2. §Þnh nghÜa ph¼ng
Cho kh«ng gian x¹ ¶nh (Pn, p, Vn+1). Gäi W lµ kh«ng gian vect¬ con
m+1 chiÒu cña Vn+1 (m ≥ 0). Khi ®ã tËp hîp P([W]) ®−îc gäi lµ çi ph¼ng m
chiÒu (hoÆc lµ m - ph¼ng) cña Pn.
1.1.3. §Þnh nghÜa hÖ ®iÓm ®éc lËp
HÖ r ®iÓm(r ≥ 1) cña kh«ng gian x¹ ¶nh Pn gäi lµ hÖ ®iÓm ®éc lËp nÕu r
vect¬ ®¹i diÖn cho chóng lµ hÖ vect¬ ®éc lËp tuyÕn tÝnh trong Vn+1. HÖ ®iÓm
kh«ng ®éc lËp gäi lµ hÖ ®iÓm phô thuéc.
5
1.1.4. Môc tiªu x¹ ¶nh
Cho kh«ng gian x¹ ¶nh Pn liªn kÕt víi K -kh«ng gian vect¬ Vn+1. Mét
tËp hîp cã thø tù gåm (n+2) ®iÓm cña Pn {S0, S1…Sn; E} ®−îc gäi lµ môc tiªu
x¹ ¶nh nÕu bÊt k× n+1 ®iÓm trong n+2 ®iÓm ®ã ®Òu ®éc lËp.
Çc ®iÓm Si gäi lµ çc ®Ønh cña môc tiªu x¹ ¶nh.
§iÓm E ®−îc gäi lµ ®iÓm ®¬n vÞ.
Çc m- ph¼ng (m< n) ®i qua m+1 ®Ønh gäi lµ çc m- ph¼ng to¹ ®é. §Æc biÖt
çc ®−êng th¼ng SiSj víi i ≠ j gäi lµ çc trôc to¹ ®é.
1.1.5. To¹ ®é cña ®iÓm ®èi víi môc tiªu x¹ ¶nh
Trong K kh«ng gian x¹ ¶nh Pn liªn kÕt víi Vn+1, cho môc tiªu x¹ ¶nh

{Si; E} cã ®¹i diÖn lµ c¬ së { ei } cña Vn+1. Víi mçi ®iÓm X bÊt k× cña Pn ta lÊy

x ®¹i diÖn cho X. Khi ®ã täa ®é (x0, x1, …, xn) cña vect¬ x ®èi víi c¬ së

{ ei } còng ®−îc gäi lµ to¹ ®é cña ®iÓm X ®íi víi môc tiªu {Si; E} vµ viÕt
X= (x0: x1: …: xn)
1.1.6. §æi môc tiªu x¹ ¶nh
Trong Pn cho hai môc tiªu x¹ ¶nh {Si; E} vµ {Si’; E’}

Gäi { ei }; { ei ’} lÇn l−ît lµ hai c¬ së ®¹i diÖn cho hai môc tiªu ®ã ta cã:
To¹ ®é cña ®iÓm X ®èi víi hai môc tiªu ®ã lÇn l−ît lµ (x0: x1: …: xn)
vµ (x0’: x1’: …: xn’). Khi ®ã (x0, x1,. ., xn) vµ (x0’, x1’, …, xn’) chÝnh lµ to¹

®é cña vect¬ ®¹i diÖn x cña ®iÓm X ®èi víi c¬ së { ei } vµ { ei ’}. Khi ®ã:
n
kxi= ∑
j= 0
aij. xj’, i= 0,n ; k ≠ 0. (*)
HÖ (*) ®−îc gäi lµ c«ng thøc ®æi môc tiªu x¹ ¶nh.

Ma trËn A= (aij), i,j= 0,n chÝnh lµ ma trËn chuyÓn tõ c¬ së { ei } sang

c¬ së { ei ’}. Nã còng ®−îc gäi lµ ma trËn chuyÓn tõ môc tiªu {Si, E} sang
môc tiªu {Si’, E’}.
6
1.1.7. Ph−¬ng tr×nh cña m- ph¼ng
1.1.7.1. Ph−¬ng tr×nh tham sè cña m- ph¼ng
Trong (Pn, p, Vn+1) cho môc tiªu x¹ ¶nh {Si; E} cã ®¹i diÖn lµ c¬ së

{ ei }. Gäi U lµ m- ph¼ng liªn kÕt víi kh«ng gian vect¬ con (m+1) chiÒu U .
Ta t×m ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó ®iÓm X= (x0: x1: …: xn) thuéc U.
Trªn U lÊy m+1 ®iÓm ®éc lËp A0, A1, …, Am
Khi ®ã: X= (x0: x1: …: xn) thuéc U
m
⇔ x= ∑
i =0
ti. a i (1)

Trong ®ã: x lµ vect¬ ®¹i diÖn cña ®iÓm X.

a lµ vect¬ ®¹i diÖn cña Ai
m
HÖ (1) ⇔ xi= ∑
j =0
tj. aji i= 0, n (*)
Trong ®ã: Ai cã to¹ ®é Ai= (ai0, ai1…, ain)

HÖ (*) lµ ph−¬ng tr×nh trªn gäi lµ ph−¬ng tr×nh tham sè cña m ph¼ng U víi
m+1 tham ssã t1, t2 ...tm kh«ng ®ång thêi b»ng o.
1.1.7.2. Ph−¬ng tr×nh tæng qu¸t cña m- ph¼ng
HÖ (*)gåm (n+1) ph−¬ng tr×nh víi m+1 tham sè: V× ma trËn (aij) cã h¹ng
m+1 nªn ta cã thÓ khö m+1 tham sè tõ hÖ ph−¬ng tr×nh trªn, ta lµm nh− sau:
Chän m+1 ph−¬ng tr×nh ®éc lËp trong (*) råi gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh võa
chän ®Ó t×m çc ti theo aij. Thay çc gi¸ trÞ ®ã cña tham sè vµo n- m ph−¬ng tr×nh
cßn l¹i cña hÖ (*) ta ®ù¬c hÖ gåm n-m ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh thuÇn nhÊt.
n
∑
j=0
bij. xj= 0 i= 1, n − m (2)
Trong ®ã ma trËn (bij) víi i = 1, n − m ; j = 0, n cã h¹ng b»ng n - m.

HÖ (2) ®−îc gäi lµ ph−¬ng tr×nh tæng qu¸t cña m- ph¼ng U.
7
1.1.8. To¹ ®é cña siªu ph¼ng
Trong Pn víi môc tiªu ®· chän cho siªu ph¼ng U cã ph−¬ng tr×nh tæng
qu¸t: u0x0+ u1x1+…+unxn= 0
Trong ®ã: Çc ui kh«ng ®ång thêi b»ng 0.
Bé sè (u0, u1, … un) ®−îc gäi lµ täa ®é cña siªu ph¼ng U ®èi víi môc
tiªu x¹ ¶nh ®· chän.
KÝ hiÖu: U= (u0: u1: … : un).
1.1.9. TØ sè kÐp cña bèn ®iÓm th¼ng hµng
Trong kh«ng gian x¹ ¶nh Pn liªn kÕt víi Vn+1 cho bèn ®iÓm A, B, C, D

th¼ng hµng. Trong ®ã ba ®iÓm A, B, C ®«i mét kh«ng trïng nhau. Ta gäi a ,

b , c , d lµ çc vect¬ lÇn l−ît ®¹i diÖn cho çc ®iÓm A, B, C, D th× çc vect¬

®ã thuéc mét kh«ng gian hai chiÒu. Trong ®ã a vµ b ®éc lËp tuyÕn tÝnh. Ta
cã çc sè k1, l1 vµ k2, l2 sao cho:
 c = k1 a + l1 b

d = k 2 a + l 2 b
Trong ®ã: k1, l1 ≠ 0 v× C kh«ng trïng A, B.
Khi ®ã:
k2 k1
NÕu tØ sè : cã nghÜa (l2 ≠ 0) th× nã ®−îc gäi lµ tØ sè kÐp cña bèn ®iÓm
l2 l1
th¼ng hµng A, B, C, D. KÝ hiÖu [A, B, C, D].
k2
NÕu l2= 0 th×
l2 kh«ng cã nghÜa. Khi ®ã tØ sè kÐp cña bèn ®iÓm A, B, C, D
b»ng ∞ .
 k2 k1
 : l2 ≠ 0
Nh− vËy: [A, B, C, D]=  l2 l1 nÕu
∞ l2 = 0

8
1.1.10. TØ sè kÐp tÝnh theo täa ®é çc ®iÓm
Gi¶ sö trong Pn ®· chän môc tiªu x¹ ¶nh {Si; E}.
Cho bèn ®iÓm A, B, C, D cã täa ®é
A(a0: a1: … : an)
B(b0: b1: … : bn)
C(c0: c1: … : cn)
D(d0: d1: … : dn)
V× hai ®iÓm A, B kh«ng trïng nhau nªn ta sÏ chän hai chØ sè i, j sao cho:
ai bi
≠0
a j bj
ai ci ai di
aj cj aj d j
Khi ®ã: [A, B, C, D]= b c :
i i bi di
bj c j bj d j
1.1.11. Hµng ®iÓm ®iÒu hoµ
NÕu tØ sè kÐp : [A, B, C, D]= -1 th× ta nãi r»ng: CÆp C, D chia ®iÒu hoµ
®iÓm A, B. Khi ®ã: [C, D, A, B]= -1 nªn cÆp ®iÓm A, B còng chia ®iÒu hoµ cÆp
®iÓm C, D. Bëi vËy ta cßn nãi cÆp ®iÓm A, B vµ cÆp ®iÓm C, D liªn hiÖp ®iÒu
hoµ hay cßn nãi A, B, C, D lµ mét hµng ®iÓm ®iÒu hoµ.
Trong Pn tËp hîp 4 ®iÓm A, B, C, D cïng n»m trong mét mÆt ph¼ng,
trong ®ã kh«ng cã ba ®iÓm nµo th¼ng hµng ®−îc gäi lµ h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn.
Çc ®iÓm A, B, C, D gäi lµ çc ®Ønh. Mçi ®−êng th¼ng ®i qua hai ®Ønh gäi lµ
mét c¹nh (cã 6 c¹nh), hai c¹nh kh«ng cïng ®i qua mét ®Ønh gäi lµ hai c¹nh
®èi diÖn. Giao ®iÓm cña hai c¹nh ®èi diÖn gäi lµ ®iÓm chÐo. §−êng th¼ng ®i
qua hai ®iÓm chÐo gäi lµ ®−êng chÐo.
9
p
c
b k
F
q
E D
A
H×nh 1.1
1.1.12. TØ sè kÐp cña chïm bèn siªu ph¼ng
1.1.12.1. §Þnh nghÜa chïm siªu ph¼ng
Trong kh«ng gian x¹ ¶nh Pn, tËp hîp çc siªu ph¼ng cïng ®i qua (n-2)- ph¼ng
®−îc gäi lµ chïm siªu ph¼ng víi gi¸ lµ (n-2)- ph¼ng.
1.1.12.2. TØ sè kÐp cña chïm bèn siªu ph¼ng thuéc chïm
§Þnh lý: Cho bèn siªu ph¼ng U, V, W, Z thuéc mét chïm, trong ®ã U, V, W,
Z ®«i mét ph©n biÖt. NÕu d lµ ®−êng th¼ng c¾t bèn siªu ph¼ng ®ã lÇn l−ît t¹i
çc ®iÓm A, B, C, D th× tØ sè kÐp cña bèn ®iÓm ®ã kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ
cña ®−êng th¼ng d.
TØ sè kÐp nãi trªn ®−îc gäi lµ tØ sè kÐp cña chïm bèn siªu ph¼ng.
KÝ hiÖu [U, V, W, Z].
1.1.13. Chïm bèn siªu ph¼ng ®iÒu hoµ
Bèn siªu ph¼ng U, V, W, Z thuéc mét chïm ®−îc gäi lµ chïm bèn siªu
ph¼ng ®iÒu hoµ nÕu [U, V, W, Z]= -1.
1.1.14. H×nh 4 c¹nh toµn phÇn
Trong mÆt ph¼ng x¹ ¶nh P2 h×nh gåm bèn ®−êng th¼ng trong ®ã kh«ng
cã ba ®−êng th¼ng nµo ®ång quy ®−îc gäi lµ h×nh 4 c¹nh toµn phÇn.
10
Mçi ®−êng th¼ng ®ã ®−îc gäi lµ mét c¹nh. Giao ®iÓm cña hai c¹nh ®−îc gäi lµ
mét ®Ønh. Hai ®Ønh kh«ng n»m trªn mét c¹nh gäi lµ hai ®Ønh ®èi diÖn. §−êng
th¼ng nèi hai ®Ønh ®èi diÖn ®−îc gäi lµ ®−êng chÐo. Giao ®iÓm cña hai ®−êng
chÐo gäi lµ ®iÓm chÐo.
1.2. ¸nh x¹ x¹ ¶nh vµ biÕn ®æi x¹ ¶nh
1.2.1. §Þnh nghÜa
Cho çc K-kh«ng gian x¹ ¶nh (P, p, V) vµ (P’, p’, V’)
Mét ¸nh x¹: f: P → P’ gäi lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh nÕu cã mét ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh

ϕ : V → V’ sao cho vect¬ x∈ V lµ ®¹i diÖn cña ®iÓm X∈ P th× ϕ ( x )∈ V’ lµ ®¹i

diÖn cña ®iÓm f(X) ∈ P’. Nãi çch kh¸c, nÕu p(< x >) = X th× p’( ϕ ( x )) = f(x).
Khi ®ã ta nãi r»ng ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh ϕ lµ ®¹i diÖn cña ¸nh x¹ x¹ ¶nh f.
1.2.2. §¼ng cÊu x¹ ¶nh, h×nh häc x¹ ¶nh
+ ¸nh x¹ x¹ ¶nh f: P → P’ lµ mét song ¸nh khi vµ chØ khi P vµ P’ cã cïng sè
chiÒu. Khi ®ã f lµ mét ®¼ng cÊu vµ hai kh«ng gian P vµ P’gäi lµ ®¼ng cÊu.
+ Mét ®¼ng cÊu x¹ ¶nh f: P → P cña kh«ng gian x¹ ¶nh P lªn chÝnh nã ®−îc
gäi lµ phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh cña P.
+ TËp hîp çc biÕn ®æi x¹ ¶nh cña P lµm thµnh mét nhãm, nã ®−îc gäi lµ
nhãm x¹ ¶nh cña kh«ng gian x¹ ¶nh P.
+ Mçi tËp con H cña Pn gäi lµ mét h×nh. H×nh H ®−îc gäi lµ t−¬ng ®−¬ng x¹
¶nh víi h×nh H’ nÕu cã mét phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh f biÕn H thµnh H’.
+ Mét tÝnh chÊt cña h×nh H gäi lµ tÝnh chÊt x¹ ¶nh (hay bÊt biÕn x¹ ¶nh) nÕu
mäi h×nh H’ t−¬ng ®−¬ng víi h×nh H ®Òu cã tÝnh chÊt ®ã. Nh− vËy, hai h×nh
t−¬ng ®−¬ng x¹ ¶nh ®Òu cã tÝnh chÊt x¹ ¶nh gièng nhau.
TËp hîp çc tÝnh chÊt x¹ ¶nh cña çc h×nh cña Pn gäi lµ h×nh häc x¹ ¶nh trªn Pn.
11
1.2.3. Çc phÐp thÊu x¹ trong Pn
1.2.3.1. §Þnh nghÜa vµ tÝnh chÊt
§Þnh nghÜa: Trong Pn cho r- ph¼ng U vµ (n-r-1) -ph¼ng V kh«ng cã ®iÓm
chung. Khi ®ã cÆp (U, V) sÏ gäi lµ mét r- cÆp: cÆp (V, U) sÏ gäi lµ (n-r-1)-cÆp.
Cho r- cÆp (U, V) vµ cho phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh f: Pn → Pn sao cho mäi
®iÓm n»m trªn U hoÆc V ®Òu bÊt ®éng. Khi ®ã f ®−îc gäi lµ phÐp thÊu x¹ r-
cÆp víi c¬ së lµ r- cÆp (U, V).
TÝnh chÊt cña phÐp thÊu x¹
NÕu ®iÓm M kh«ng bÊt ®éng th× ®−êng th¼ng nèi M vµ ¶nh M’ cña nã
lu«n lu«n c¾t U, V. Gi¶ sö hai giao ®iÓm ®ã lµ A, B th×: [M, M’, A, B] kh«ng
phô thuéc vµo M. TØ sè kÐp ®−îc gäi lµ tØ sè thÊu x¹ cña phÐp thÊu x¹ f.
1.2.3.2. PhÐp thÊu x¹ ®¬n
Mét phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh f: Pn → Pn gäi lµ phÐp thÊu x¹ ®¬n nÕu cã
mét siªu ph¼ng V mµ mäi ®iÓm cña nã ®Òu lµ ®iÓm bÊt ®éng.
Siªu ph¼ng V ®ã gäi siªu ph¼ng c¬ së cña thÊu x¹ ®¬n f.
1.2.3.3. Çc phÐp thÊu x¹ trong P2
Trong P2, ta cã çc phÐp thÊu x¹ kh¸c phÐp ®ång nhÊt sau ®©y.
+ PhÐp 0- thÊu x¹ cã c¬ së lµ 0- cÆp (O, V) trong ®ã O lµ mét ®iÓm, cßn V lµ
mét ®−êng th¼ng kh«ng ®i qua O.
Víi mçi ®iÓm M kh«ng trïng víi O vµ kh«ng n»m trªn V, ®−êng th¼ng OM
c¾t V t¹i B vµ nÕu M’= f(M) th× M, M’, O, B th¼ng hµng vµ [M, M’, O, B]= k
(TØ sè thÊu x¹). (H×nh 1.2) o
v
b
m' H×nh 1.2
12
+ PhÐp thÊu x¹ ®¬n ®Æc biÖt cã t©m O vµ c¬ së lµ ®−êng th¼ng V ®i qua O.
NÕu ta biÕt mét cÆp ®iÓm M vµ M’= f(M) th× ¶nh N’= f(N) ®−îc x¸c ®Þnh bëi
çc ®iÒu kiÖn:
i. O, N, N’ th¼ng hµng.
ii. §−êng th¼ng MN c¾t ®−êng th¼ng M’N’ t¹i mét ®iÓm n»m trªn V.
m' n
n'
o
H×nh 1.3
1.3. Siªu mÆt bËc hai trong Pn
1.3.1. §Þnh nghÜa vµ kÝ hiÖu
Ph−¬ng tr×nh bËc hai thuÇn nhÊt cña n+1 biÕn x0, x1, …, xn trªn tr−êng K
n
lµ ph−¬ng tr×nh cã d¹ng: ∑
i , j =0
aij. xi. x j= 0 (1)
Trong ®ã: aij ∈ K: aij= aji vµ cã Ýt nhÊt mét aij ≠ 0

A= (aij) i, j = 0, n th× A lµ ma trËn vu«ng ®èi xøng cÊp n+1 cã h¹ng Ýt
 x0 
 
x
nhÊt b»ng 1. Ta kÝ hiÖu: x=  1  th× (1) cã ph−¬ng tr×nh : xtAx= 0
...
 
x 
 n
Trong kh«ng gian x¹ ¶nh Pn víi môc tiªu {Si; E}. TËp hîp (S) gåm
nh÷ng ®iÓm X cã täa ®é (x0: x1: …: xn) tho¶ m·n ph−¬ng tr×nh (1) ®−îc gäi lµ
mét siªu mÆt bËc hai x¸c ®Þnh bëi ph−¬ng tr×nh (1).
Ph−¬ng tr×nh (1) ®−îc gäi lµ ph−¬ng tr×nh cña siªu mÆt bËc hai (S) ®èi
víi môc tiªu ®· cho.
Ma trËn A ®−îc gäi lµ ma trËn cña siªu mÆt bËc hai ®èi víi môc tiªu ®· cho.
13
Siªu mÆt bËc hai (S) ®−îc gäi lµ suy biÕn hay kh«ng suy biÕn nÕu det A = 0
hoÆc det A ≠ 0
Hai siªu mÆt bËc hai (S) vµ (S’) víi çc ma trËn t−¬ng øng lµ A vµ A’
®ù¬c xem lµ trïng nhau khi vµ chØ khi cã sè k∈ K \ {0} sao cho: A = k. A’.
1.3.2. §iÓm liªn hîp
Trong Pn víi môc tiªu ®· chän cho siªu mÆt bËc hai (S) cã ph−¬ng tr×nh:
xt.A.x= 0 vµ hai ®iÓm Y= (y0: y1: … : yn), Z= (z0: z1: …: zn)
Hai ®iÓm Y vµ Z ®−îc gäi lµ liªn hîp víi nhau nÕu ytAz= 0.
Trong ®ã: y, z lÇn l−ît lµ ma trËn cét täa ®é cña Y, Z.
+ §Þnh lý: Trong K- kh«ng gian x¹ ¶nh Pn cho siªu mÆt bËc hai (S) vµ ®iÓm Y.
TËp hîp tÊt c¶ nh÷ng ®iÓm liªn hîp víi Y ®èi víi (S) hoÆc lµ mét siªu ph¼ng
trong Pn hoÆc lµ toµn bé Pn.
1.3.3. Siªu ph¼ng ®èi cùc, ®iÓm k× dÞ
NÕu tËp hîp çc ®iÓm liªn hîp víi ®iÓm Y ®èi víi siªu mÆt bËc hai (S)
lµ mét siªu ph¼ng th× siªu ph¼ng ®ã ®−îc gäi lµ siªu ph¼ng ®èi cùc cña ®iÓm
Y®èi víi (S) kÝ hiÖu lµ: Y*. Ngù¬c l¹i ®iÓm Y gäi lµ ®iÓm ®èi cùc cña siªu
ph¼ng Y*®èi víi (S).
§iÓm Y ®−îc gäi lµ ®iÓm k× dÞ cña siªu mÆt bËc hai (S) nÕu Y liªn hîp
víi mäi ®iÓm cña Pn ®èi víi (S).
1.3.4. Siªu ph¼ng tiÕp xóc cña siªu mÆt bËc hai
NÕu ®iÓm Y n»m trªn siªu mÆt bËc hai (S) nh−ng kh«ng ph¶i lµ ®iÓm k×
dÞ cña (S) th× siªu ph¼ng ®èi cùc Y* cña Y ®èi víi (S) ®−îc gäi lµ siªu ph¼ng
tiÕp xóc cña (S) t¹i Y hay cßn gäi lµ siªu tiÕp diÖn cña (S) t¹i Y. §iÓm Y gäi lµ
tiÕp ®iÓm.
1.3.5. Siªu ph¼ng liªn hîp ®èi víi siªu mÆt bËc hai kh«ng suy biÕn
Tr−íc hÕt ta cÇn chó ý r»ng: NÕu siªu mÆt bËc hai (S) kh«ng suy biÕn
th× mçi siªu ph¼ng bÊt k× ®Òu cã mét ®iÓm ®èi cùc duy nhÊt.
14
§Þnh nghÜa: Hai siªu ph¼ng U vµ V ®−îc gäi lµ liªn hîp víi nhau ®èi víi siªu
mÆt bËc hai kh«ng suy biÕn (S) khi 2 ®iÓm ®èi cùc cña chóng liªn hîp víi
nhau ®èi víi (S).
1.3.6. ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a çc ®−êng th¼ng vµ chïm ®−êng th¼ng trong P2
+ ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai hµng ®iÓm

Trong P2 cho 2 ®−êng th¼ng ph©n biÖt s vµ s’ vµ mét ¸nh x¹ f: s → s’ tõ
hµng ®iÓm s ®Õn hµng ®iÓm s’. Theo ®Þnh lý c¬ b¶n cña ¸nh x¹ x¹ ¶nh th× song
¸nh f: s → s’ lµ mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh khi vµ chØ khi nã b¶o toµn tØ sè kÐp cña 4
®iÓm bÊt k× trªn s.
¸nh x¹ x¹ ¶nh f sÏ hoµn toµn ®−îc x¸c ®Þnh nÕu cho biÕt 3 ®iÓm ph©n
biÖt A, B, C trªn s vµ ¶nh cña chóng: A’= f(A); B’= f(B); C’= f(C) trªn s’. Khi
®ã mçi ®iÓm M∈ s sÏ cã ¶nh lµ M’∈ s’ sao cho [A, B, C, M] = [A’, B’, C’, M’]
§Þnh nghÜa : Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt s vµ s’ vµ mét ®iÓm P
kh«ng thuéc chóng. ¸nh x¹ f: s → s’ biÕn mçi ®iÓm M∈ s thµnh ®iÓm
M’= s’ ∩ PM gäi lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m tõ s → s’. §iÓm P ®−îc gäi lµ t©m
cña phÐp f.
DÔ thÊy phÐp chiÕu xuyªn t©m f lµ mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai hµng ®iÓm
s ∩ s’= Q => f(Q)= Q; Q lµ ®iÓm tù øng phÐp chiÕu xuyªn t©m f.
p
s
m
s’s'
q m'
H×nh 1.4
15
+ ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai chïm ®−êng th¼ng:
§Þnh nghÜa 1: Cho hai chïm ®−êng th¼ng ph©n biÖt {S} vµ {S’} trong P2. Mét
¸nh x¹ f:{S} → {S’} biÕn mét ®−êng th¼ng cña {S} thµnh mét ®−êng th¼ng
cña {S’} ®−îc gäi lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh nÕu nã b¶o toµn tØ sè kÐp cña bèn ®−êng
th¼ng bÊt k×.
§Þnh nghÜa 2: Cho P2 cho hai chïm ®−êng th¼ng ph©n biÖt {S} vµ {S’} vµ mét
®−êng th¼ng p kh«ng thuéc chóng (cã nghÜa lµ p kh«ng ®i qua S ; p còng
kh«ng ®i qua S’). ¸nh x¹ x¹ ¶nh f: {S} → {S’} biÕn mçi ®−êng th¼ng m∈ {S}
thµnh ®−êng th¼ng m’ ®i qua S’ vµ m ∩ p ®−îc gäi lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc,
®−êng th¼ng p ®−îc gäi lµ trôc cña phÐp chiÕu f.
PhÐp chiÕu xuyªn trôc lµ kh¸i niÖm ®èi ngÉu cña phÐp chiÕu xuyªn t©m.
PhÐp chiÕu xuyªn trôc còng lµ mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai chïm ®−êng
th¼ng. NÕu f: {S} → {S’} lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc th× ®−êng th¼ng q= SS’
biÕn thµnh chÝnh nã; q lµ ®−êng th¼ng tù øng.
§Þnh nghÜa 3: Trong P2 cho mét ®iÓm O. Ký hiÖu B lµ tËp hîp tÊt c¶ çc
®−êng th¼ng cña P2 ®i qua O (Gäi B lµ bã ®−êng th¼ng t©m O hoÆc chïm
®−êng th¼ng t©m O).
Gi¶ sö γ lµ mét ®−êng th¼ng kh«ng ®i qua O.Ta cã thÓ lËp hai ¸nh x¹ sau ®©y.
g: B →γ
m∈ B ֏ m ∩γ
h: γ →B
M ∈ γ ֏ OM
Gäi g lµ phÐp c¾t bã B bëi γ vµ h lµ phÐp nèi γ bëi O.
h vµ g lµ çc ¸nh x¹ x¹ ¶nh.
1.3.7. H×nh 6 ®Ønh
TËp hîp gåm 6 ®iÓm ph©n biÖt cã thø tù A1, A2, A3, A4, A5, A6 gäi lµ
mét h×nh 6 ®Ønh. Nã ®−îc kÝ hiÖu lµ: A1A2A3A4A5A6.
16
Çc ®iÓm Ai ®−îc gäi lµ çc ®Ønh cña h×nh 6 c¹nh ®ã.
Çc ®−êng th¼ng A1A 2, A2A3, A3A4, A4A5, A5A6, A6A1 gäi lµ çc c¹nh
cña h×nh 6 ®Ønh. Çc cÆp c¹nh A1A 2 vµ A4A 5; A2A3 vµ A5A6; A3A4 vµ A6A1
gäi lµ çc cÆp c¹nh ®èi diÖn.
1.4. Çc ®Þnh lý c¬ b¶n
1.4.1. §Þnh lý §ê Gi¸c thø nhÊt
Trong kh«ng gian x¹ ¶nh cho 6 ®iÓm A, B, C, A’, B’, C’. Trong ®ã
kh«ng cã ba ®iÓm nµo th¼ng hµng. Khi ®ã hai mÖnh ®Ò sau ®©y t−¬ng ®−¬ng:
a. Ba ®−êng th¼ng AA’, BB’, CC’ ®ång quy.
b. Giao ®iÓm cña çc cÆp ®−êng th¼ng AB vµ A’B’; BC vµ B’C’; CA vµ
C’A’ lµ ba ®iÓm th¼ng hµng.
1.4.2. TÝnh chÊt cña tØ sè kÐp
NÕu bèn ®iÓm A, B, C, D th¼ng hµng vµ ph©n biÖt th×
1
a. [B, A, C, D] = [A, B, D, C] =
[ A, B, C, D]
b. [B, A, D, C] = [A, B, C, D]
c. [C, D, A, B] = [A, B, C, D]
d. [A, C, B, D] = [D, B, C, A] = 1- [A, B, C, D]
e. NÕu A, B, C, D, E lµ 5 ®iÓm th¼ng hµng ph©n biÖt th×
[A, B, C, D]. [A, B, D, E] = [A, B, C, E]
1.4.3. §Þnh lý vÒ h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn
Trong mét h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn hai ®iÓm chÐo n»m trªn ®−êng chÐo chia
®iÒu hoµ cÆp giao ®iÓm cña ®−êng chÐo ®ã víi cÆp c¹nh ®i qua ®iÓm chÐo thø ba.
1.4.4. §Þnh lý vÒ h×nh 4 c¹nh toµn phÇn
Trong h×nh 4 c¹nh toµn phÇn hai ®−êng chÐo cïng ®i qua mét ®iÓm
chÐo nµo ®ã chia ®iÒu hßa hai ®−êng th¼ng nèi ®iÓm chÐo ®ã víi hai ®Ønh n»m
trªn ®−êng chÐo thø ba.
17
1.4.5. §Þnh lý vÒ ®iÓm liªn hîp
Gi¶ sö Y vµ Z liªn hîp víi nhau ®èi víi (S) trong Pn. Khi ®ã:
NÕu YZ c¾t (S) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt M, N th× [Y, Z, M, N] = -1
NÕu YZ c¾t (S) t¹i mét ®iÓm duy nhÊt th× ®iÓm ®ã lµ Y hoÆc Z.
1.4.6. Çc tÝnh chÊt cña siªu ph¼ng liªn hîp
Hai siªu ph¼ng liªn hîp víi nhau ®èi víi siªu mÆt bËc hai kh«ng suy biÕn
(S) khi vµ chØ khi siªu ph¼ng nµy ®i qua ®iÓm ®èi cùc cña siªu ph¼ng kia.
Siªu ph¼ng U liªn hîp víi chÝnh nã ®èi víi siªu mÆt bËc hai (S) khi vµ chØ
khi U tiÕp xóc víi (S) (T¹i ®iÓm U* lµ ®iÓm ®èi cùc cña U).
Cho hai siªu ph¼ng ph©n biÖt U vµ V liªn hîp víi nhau ®èi víi siªu mÆt
bËc hai kh«ng suy biÕn (S). NÕu qua U ∩ V cã hai siªu ph¼ng ph©n biÖt P, Q
cïng tiÕp xóc víi (S) th× [U, V, P, Q] = -1.
1.4.7. §Þnh lý vÒ phÐp chiÕu xuyªn t©m
¸nh x¹ x¹ ¶nh f: s → s’ gi÷a hai hµng ®iÓm s vµ s’ lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m
khi vµ chØ khi giao ®iÓm cña s vµ s’ lµ ®iÓm tù øng.
1.4.8. §Þnh lý x¸c ®Þnh phÐp chiÕu xuyªn trôc
¸nh x¹ x¹ ¶nh f: {S} → {S’} gi÷a hai chïm {S} vµ {S’} lµ phÐp chiÕu
xuyªn trôc khi vµ chØ khi ®−êng th¼ng SS’ tù øng.
1.4.9. §Þnh lý Steiner
Trong mÆt ph¼ng x¹ ¶nh thùc P2(R)
a. Cho hai ®iÓm cè ®Þnh S1 vµ S2 n»m trªn mét ®−êng ovan vµ mét ®iÓm M
thay ®æi trªn ovan ®ã. Khi ®ã ¸nh x¹ f: {S1} → {S2} biÕn ®−êng th¼ng S1M thµnh
®−êng th¼ng S2M lµ mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh, kh¸c víi phÐp chiÕu xuyªn trôc (Khi M
trïng víi S1, ta xem S1M lµ tiÕp tuyÕn cña ovan t¹i S1. §èi víi S2 còng thÕ).
b. Ng−îc l¹i: Cho ¸nh x¹ x¹ ¶nh f: {S1} → {S2} gi÷a hai chïm ph©n biÖt {S1}
vµ {S2}. NÕu f kh«ng ph¶i lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc th× tËp hîp çc giao ®iÓm
cña çc ®−êng th¼ng t−¬ng øng lµ mét ®−êng ovan tiÕp víi çc tia t−¬ng øng
cña ®−êng nèi t©m t¹i S1, S 2.
18
1.4.10. §Þnh lý ®èi ngÉu cña ®Þnh lý Steiner
XÐt trong mÆt ph¼ng x¹ ¶nh thùc P2(R)
a. NÕu s1, s2 lµ hai tiÕp tuyÕn ph©n biÖt cña mét ®−êng ovan vµ m lµ mét tiÕp
tuyÕn thay ®æi cña ovan ®ã. Khi ®ã ¸nh x¹ f: s1 → s2 biÕn ®iÓm s1 ∩ m thµnh
®iÓm s2 ∩ m lµ mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh, kh¸c víi phÐp chiÕu xuyªn t©m (khi m
trïng s1 th× ta xem s1 ∩ m lµ ®iÓm tiÕp xóc cña s1 vµ ovan. §èi víi s2 còng thÕ)
b. Ng−îc l¹i nÕu f: s1 → s2 lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai hµng ®iÓm s1 vµ s2. Khi
®ã nÕu f kh«ng ph¶i lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m th× çc ®−êng th¼ng nèi hai ®iÓm
t−¬ng øng sÏ tiÕp víi mét ®−êng ovan. §−êng ovan ®ã tiÕp víi s1, s2 lÇn l−ît
t¹i f-1(Q) vµ f(Q) víi Q = s1 ∩ s2.
1.4.11. Çc ®Þnh lý vÒ sù x¸c ®Þnh cña mét ®−êng ovan trong P2(R)
§Þnh lý 1: Cho n¨m ®iÓm A, B, C, D, E trong ®ã kh«ng cã ba ®iÓm nµo th¼ng
hµng khi dã lu«n lu«n cã mét ®−êng ovan duy nhÊt ®i qua chóng
HÖ qu¶ 1: Cho bèn ®iÓm A, B, C, D trong ®ã kh«ng cã ba ®iÓm nµo th¼ng
hµng vµ mét d−êng th¼ng a ®i qua A nh−ng kh«ng ®i qua çc ®iÓm cßn l¹i.
Khi ®ã cã ®−êng ovan duy nhÊt ®i qua B, C, D vµ tiÕp víi ®−êng th¼ng a t¹i A
HÖ qu¶ 2: Cho ba ®iÓm A, B, C kh«ng th¼ng hµng. ®−êng th¼ng a ®i qua A
nh−ng kh«ng ®i qua B, C; ®−êng th¼ng b ®i qua B nh−ng kh«ng ®i qua A, C.
Khi ®ã cã mét ®−êng ovan duy nhÊt ®i qua C vµ tiÕp víi ®−êng th¼ng a vµ b
lÇn l−ît t¹i ®iÓm A vµ B.
§èi ngÉu cña ®Þnh lý trªn:
§Þnh lý 2: Cho n¨m ®−êng th¼ng a, b, c, d, e. Trong ®ã kh«ng cã ba ®−êng
nµo ®ång quy. Khi ®ã cã mét ®−êng ovan duy nhÊt tiÕp víi chóng.
HÖ qu¶ 3: Cho bèn ®−êng th¼ng a, b, c, d. Trong ®ã kh«ng cã ba ®−êng nµo
®ång quy vµ mét ®iÓm A n»m trªn a nh−ng kh«ng n»m trªn çc ®−êng cßn l¹i.
Khi ®ã cã mét ®−êng ovan duy nhÊt tiÕp víi çc ®−êng th¼ng b, c, d vµ tiÕp
víi ®−êng th¼ng a t¹i ®iÓm A.
19
HÖ qu¶ 4: Cho ba ®−êng th¼ng a, b, c kh«ng ®ång quy vµ mét ®iÓm A n»m
trªn a nh−ng kh«ng n»m trªn b, c. Mét ®iÓm B n»m trªn b nh−ng kh«ng n»m
trªn a, c. Khi ®ã cã mét ®−êng ovan duy nhÊt tiÕp víi ®−êng th¼ng a t¹i ®iÓm
A, tiÕp víi ®−êng th¼ng b t¹i B vµ tiÕp víi ®−êng th¼ng c.
1.4.12. §Þnh lý Pascal
Cho mét h×nh 6 ®Ønh cã 6 ®Ønh n»m trªn mét ®−êng ovan (cßn gäi lµ
h×nh 6 ®Ønh néi tiÕp ®−êng ovan ®ã) th× giao ®iÓm cña çc cÆp c¹nh ®èi diÖn
n»m trªn mét ®−êng th¼ng.
1.4.13. §Þnh lý Bri¨ngs«ng
NÕu cho mét h×nh 6 c¹nh ph©n biÖt cung tiÕp víi mét ®−êng ovan (cßn
gäi lµ h×nh lôc gi¸c ngo¹i tiÕp ovan ®ã) th× çc ®−êng th¼ng nèi çc ®Ønh ®èi
diÖn ®ång quy.
1.4.14. §Þnh lý vÒ phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh cña mét ®−êng ovan
Cho f: (S) → (S) lµ phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh kh¸c phÐp ®ång nhÊt cña
®−êng ovan (S). Khi ®ã víi bÊt k× hai ®iÓm M, N ph©n biÖt cña (S) vµ ¶nh cña
chóng M’= f(M); N’= f(N) th× giao ®iÓm cña MN’ vµ M’N lu«n n»m trªn mét
®−êng th¼ng cè ®Þnh.
1.4.15. §Þnh lý Frªgiª
NÕu f: (S) → (S) lµ phÐp ®èi hîp cña ®−êng ovan (S) kh¸c phÐp ®ång
nhÊt th× ®−êng th¼ng nèi hai ®iÓm t−¬ng øng bÊt k× lu«n ®i qua mét ®iÓm cè
®Þnh gäi lµ ®iÓm Frªgiª cña f.
1.4.16. §Þnh lý Frªgiª ®¶o
Cho mét ®iÓm F cè ®Þnh kh«ng n»m trªn ovan (S). Víi mçi ®iÓm M∈
(S) ta lÊy M’∈ (S) sao cho: F, M, M’ th¼ng hµng. Khi ®ã ¸nh x¹ f: (S) → (S’)
mµ f(M)= M’ lµ mét phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh ®èi hîp cña (S).
20
1.4.17. §èi ngÉu cña ®Þnh lý Frªgiª
§Þnh lý thuËn: NÕu ¸nh x¹ F: (S*) → (S*) lµ ®èi hîp (F2 = Ids*) th× giao ®iÓm
çc ®−êng th¼ng t−¬ng øng n»m trªn mét ®−êng th¼ng cè ®Þnh (gäi lµ ®−êng
th¼ng Frªgiª cña F).
§Þnh lý ®¶o: Cho mét ®−êng th¼ng cè ®Þnh d kh«ng thuéc (S*) víi mçi ®−êng
th¼ng a tiÕp víi (S) cho t−¬ng øng ®−êng th¼ng F(a) tiÕp víi (S) sao cho ®−êng
th¼ng a vµ F(a) c¾t nhau trªn d th× ta ®−îc ¸nh x¹ F: (S*) → (S*) lµ phÐp x¹ ¶nh
®èi hîp.
1.4.18. §Þnh lý vÒ phÐp ¸nh x¹ x¹ ¶nh cña ®−êng th¼ng
Cho s lµ ®−êng th¼ng trong Pn. PhÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh kh¸c ®ång nhÊt
f: s → s lµ phÐp ®èi hîp cña s khi vµ chØ khi cã hai ®iÓm ph©n biÖt M vµ M’
sao cho: M=f(M’); M’= f(M).
1.4.19. §Þnh lý vÒ ®iÓm bÊt ®éng cña phÐp ®èi hîp
Cho phÐp ®èi hîp f: s → s cña ®−êng th¼ng s kh¸c víi phÐp ®ång nhÊt.
NÕu f cã ®iÓm bÊt ®éng P th× nã cßn cã mét vµ chØ mét ®iÓm bÊt ®éng n÷a
Q ≠ P vµ nÕu ®iÓm M cña (S) cã ¶nh M’ ≠ M th× [P, Q, M, M’]= -1.
HÖ qu¶: NÕu f: s → s lµ phÐp ®èi hîp kh¸c ®ång nhÊt cña ®−êng th¼ng th×
hoÆc f kh«ng cã ®iÓm bÊt ®éng nµo hoÆc cã ®óng hai ®iÓm bÊt ®éng.
1.4.20. §Þnh lý x¸c ®Þnh mét phÐp ®èi hîp
Mét phÐp ®èi hîp f kh¸c phÐp ®ång nhÊt cña ®−êng th¼ng s ®−îc x¸c ®Þnh nÕu
cho hai ®iÓm ph©n biÖt A, B thuéc s vµ ¶nh A’, B’ cña chóng.
21
Ch−¬ng 2.
çc d¹ng to¸n c¬ b¶n
vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i trong P2
2.1. Chøng minh ®ång quy, th¼ng hµng

2.1.1 Ph−¬ng ph¸p täa ®é
Çc bµi to¸n cã thÓ lµm theo ph−¬ng ph¸p to¹ ®é lµ.
+ Bµi to¸n cho phÐp chän ®−îc mét hÖ to¹ ®é x¹ ¶nh thÝch hîp (chän
®−îc 4 ®iÓm lµ mét môc tiªu thÝch hîp). Víi môc tiªu ®· chän, ta tÝnh ®−îc
to¹ ®é cña çc ®èi t−îng trong bµi to¸n mét çch ®¬n gi¶n, kh«ng cång kÒnh
vµ chøa nhiÒu tham sè.
+ Çc bµi to¸n liªn quan ®Õn siªu mÆt bËc hai th× kh«ng nªn sö dông
ph−¬ng ph¸p to¹ ®é.
L−u ý çc bµi to¸n gi¶i theo ph−¬ng ph¸p to¹ ®é cã thÓ kh«ng cÇn vÏ h×nh.
Çc b−íc gi¶i:
+ Chän mét hÖ täa ®é x¹ ¶nh thÝch hîp vµ chuyÓn yªu cÇu bµi to¸n sang
ng«n ng÷ to¹ ®é.
+ TÝnh täa ®é cña çc ®èi t−îng trong bµi to¸n
+ ¸p dông çc ®Þnh lý, mÖnh ®Ò vµ kÕt qu¶ ®· biÕt ®Ó gi¶i bµi to¸n
trong hÖ täa ®é ®ã.
+ Tr¶ lêi yªu cÇu bµi to¸n d−íi d¹ng ng«n ng÷ h×nh häc.
Chóng ta sö dông mét sè mÖnh ®Ò sau:
MÖnh ®Ò 1: Trong P2 cho hai ®iÓm A, B ph©n biÖt cã täa ®é: A(a0:a1:a2)
B(b0:b1:b2). Khi ®ã ®−êng th¼ng AB= (u0:u1:u2)
a1 a2 a2 a0 a0 a1
Trong ®ã: uo= ; u1= ; u2=
b1 b2 b2 b0 b0 b1
22
MÖnh ®Ò 2: Trong P2 cho ba ®iÓm A, B, C cã täa ®é A(a0:a1:a2) B(b0:b1:b2);
C(c0:c1:c2). Khi ®ã ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó ba ®iÓm ®ã th¼ng hµng lµ:
a0 a1 a2
b0 b1 b2 = 0
c0 c1 c2
MÖnh ®Ò 3: Trong P 2 cho ba ®−êng th¼ng u, v, w cã täa ®é u(u0: u 1: u2)
v(v0: v1: v2); w(w0: w1: w2). §iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó ba ®−êng th¼ng ®ã ®ång
quy lµ:
u0 u1 u2
v0 v1 v2 = 0
w0 w1 w2
MÖnh ®Ò 4: Trong P2 cho ba ®iÓm ®éc lËp A0; A1; A2 vµ mét ®−êng th¼ng d
kh«ng ®i qua çc ®iÓm ®ã. Khi ®ã ta lu«n chän ®−îc ®iÓm E ®Ó ®−êng th¼ng d
®èi víi môc tiªu {A0, A1,A2, E} cã ph−¬ng tr×nh: x0+x1+x2=0
MÖnh ®Ò 5: Trong P2 ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng ®i qua A(a0: a1: a2)
B(b0: b1: b2) lµ:
x 0 x1 x 2
a0 a1 a2 = 0
b0 b1 b2
Bµi tËp minh häa:
Bµi 2.1.1.1. Chøng minh ®Þnh lý Papuýt:
Trong P2 cho ba ®iÓm A, B, C n»m trªn ®−êng th¼ng ∆ vµ ba ®iÓm A’, B’, C’
cïng n»m trªn ®−êng th¼ng ∆’. Khi ®ã ba giao ®iÓm AB’ ∩ A’B; AC’ ∩ A’C;
BC’ ∩ B’C ®Òu n»m trªn mét ®−êng th¼ng.
Bµi gi¶i
Chän môc tiªu x¹ ¶nh {E0, E1, E2; E} nh− sau: E0= ∆ ∩ ∆’ E1∈ ∆ nh−ng
kh«ng trïng víi A, B, C
23
E2∈ ∆’ nh−ng kh«ng trïng víi A’, c'
∆'
B’, C’ b'
a'
vµ E kh«ng thuéc ∆, ∆’, E1E2
e2 q
(H×nh 2.1). r p
e0
Khi ®ã: víi môc tiªu ®· chän ta cã:
a
A= (a: 1: 0); B= (b: 1: 0); C=(c: 1: 0) e1
b ∆
A’= (a’: 0: 1); B’= (b: 0: 1); c
C’= (c’: 0: 1) H×nh 2.1
x0 x1 x2
Ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng AB’: a 0 1 =0 ⇔ x0-ax1-b’x2= 0
b' 1 0
x0 x1 x2
Ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng A’B: a' 0 1 =0
b 1 0
⇔ x1b+x2a’-x0 = 0 ⇔ -x0+bx1+a’x2 = 0
R = AB’ ∩ A’B ⇔ R = (aa’- bb’: a’-b’: a-b)
T−¬ng tù: P = BC’ ∩ B’C = (bb’-cc’: b’-c’: b-c)
Q = CA’ ∩ C’A = (cc’-aa’: c’-a’: c-a)
bb '− cc ' b '− c ' b − c
Ta cã: cc '− aa ' c '− a ' c − a = 0
aa '− bb ' a '− b ' a − c
VËy P, Q, R th¼ng hµng.

Bµi 2.1.1.2. Trong P2 cho ba ®iÓm ®éc lËp A, B, C vµ mét ®−êng th¼ng c¾t çc
c¹nh BC, CA, AB cña ∆ABC ë A1, B1, C1. Gäi A2, B2, C2 lÇn l−ît theo thø tù lµ
giao ®iÓm cña BB1 ∩ CC1; CC1 ∩ AA1; AA1 ∩ BB1. Chøng minh r»ng: çc
®−êng th¼ng AA2, BB2, CC2 ®ång quy.
24
Bµi gi¶i
Ta chän môc tiªu x¹ ¶nh {A, B, C; E}.
Khi ®ã víi môc tiªu ®· chän: A1= (0: a: 1); B1= (b: 0: 1); C1= (c: 1: 0)
AA1= (0:-1: a); BB1= (1: 0: -b); CC1= (-1: c: 0)
A2= BB1 ∩ CC1=(bc: b: c); B2= AA1 ∩ CC1= (-ac: -a: -1); C2=AA1 ∩ BB1= (b: a:1)
AA2=(0: -c: b); BB2=(-1: 0: ac); CC2=(-a: b: 0)
0 a 1
V× A1, B1, C1 th¼ng hµng nªn: b 0 1 =0
c 1 0
<=> ac +b= 0 <=> a2c2= b2 <=> a2c2 – b2 = 0 (1)
AA2, BB2, CC2 ®ång quy khi vµ chØ khi:
0 −c b
−1 0 ac = 0 <=> a2c2 – b2 = 0 (2)
−a b 0
Tõ (1) vµ (2): Çc ®−êng th¼ng AA2, BB2, CC2 ®ång quy.
Bµi 2.1.1.3. Trong P2 cho môc tiªu x¹ ¶nh (So, S1, S2; E). §Æt E0=S0E ∩ S1S2,
E1 = S1E ∩ S2S0, E2 = S2E ∩ SOS1. LÊy çc ®iÓm M0, M1, M2 lÇn l−ît n»m trªn
çc ®−êng th¼ng E1E2, E2E0, E0E1 vµ çc ®iÓm
M’0 = SOMO ∩ S1S2; M’1 = S1M1 ∩ S2S0; M’2 = S2M2 ∩ S0S1;
a. Chøng minh r»ng :NÕu çc ®−êng th¼ng E0M0, E1M1, E2M2, ®ång quy th×
çc ®−êng th¼ng S0M0, S1M1, S2M2 ®ång quy.
b. NÕu çc ®iÓm M0, M1,M2 th¼ng hµng th× çc ®iÓm M’0, M’1,M’2 còng th¼ng hµng.
Bµi gi¶i
Theo c«ng thøc tÝnh to¹ ®é cña çc ®−êng th¼ng vµ çc ®iÓm ta ®−îc :
SOE = (0: -1: 1); S1E = (1: 0: -1); S2E = (-1: 1: 0)
S1S2 = (1: 0: 0); SOS2=(0: 1: 0); S0S1= (0: 0: 1);
Do ®ã E0 = (0:1: 1); E1= (1: 0:1);E2 = (1:1: 0); V× M 0 ∈ E1E 2 nªn to¹ ®é cña
M0 tho¶ m·n ph−¬ng tr×nh cña E1E 2 lµ : -x0+x1+x2=0. Do ®ã to¹ ®é cña M0 cã
d¹ng: Mo(a0 + b0: a0: b0);
25
T−¬ng tù: M1(b1: a1+b1: a1); M2(a2: b2: a2+b2);
Suy ra E0M0=(b0-a0: a0+b0: -a0-b0)
E1M1=(-a1-b1: b1-a1: a1+b1)
E2M2=(a2+b2: -a2-b2: b2-a2)
S0M0=(0: -b0: a0); S1M1=(a1: 0: -b1); S2M2=(-b2: a2: 0)
V× M’0 = SOMO ∩ S1S2; M’1=S1M1 ∩ S2S0; M’2=S2M2 ∩ S0S1;
Suy ra M’0(0: a0: b0); M’1(b1: 0: a1); M’2(a2: b2: 0);
a. NÕu E0M0, E1M1, E2M2 ®ång quy th×
b0 − a0 a0 + b0 −a 0 − b 0
−a1 − b1 b1 − a 1 a1 + b1 = 4a0a1a2- 4b0b1b2 = 0 <=> a0a1a2- b0b1b2= 0
a2 + b2 −a 2 − b 2 b2 − a 2
0 −b 0 a0
Khi ®ã: a1 0 −b1 = a0a1a2- b0b1b2 = 0
−b 2 a2 0
⇒ Çc ®−êng th¼ng S0M0, S1M1, S2M2 ®ång quy.

b. NÕu çc ®iÓm M0, M1,M2 th¼ng hµng th×
a0 + b0 a0 b0
b1 a 1 + b1 a1 = 2.(a0a1a2+b0b1b2) = 0
a2 b2 b2 + a2
0 a0 b0
Khi ®ã: b1 0 a1 = a0a1a2+b0b1b2 = 0
a2 b2 0
VËy: Çc ®iÓm M’0, M’1, M’2 còng th¼ng hµng.

Bµi 2.1.1.4. Chøng minh ®Þnh lý Menelauýt d−íi d¹ng x¹ ¶nh.
Trong P2 cho ba ®iÓm ®éc lËp A1, A2, A3 vµ mét ®−êng th¼ng d kh«ng ®i qua
çc ®Ønh A1, A2, A3. Gäi K1= d ∩ A2A3; K2 = d ∩ A1A3; K3 = d ∩ A1A2. Gi¶ sö
L1, L2, L3 lµ ba ®iÓm lÇn l−ît n»m trªn ba ®−êng th¼ng A2A3; A3A1; A1A2 kh¸c
26
víi çc ®Ønh A1, A2, A3. Chøng minh r»ng: ba ®iÓm L1, L2, L3 th¼ng hµng khi
vµ chØ khi [A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2][A1, A2, K3, L3] = 1.
Bµi gi¶i
Ta chän môc tiªu {A1, A2, A3; E} trong P2 sao cho d cã ph−¬ng tr×nh:
x+y + z= 0 => d(1:1:1)
Khi ®ã trong môc tiªu nµy ta cã:
§−êng th¼ng A2A3 cã to¹ ®é (1: 0: 0) A1
§−êng th¼ng A1A3 cã to¹ ®é (0: 1: 0) K2 L3
§−êng th¼ng A1A2 cã to¹ ®é (0: 0: 1)
L2 K3
K1=d ∩ A2A3= (0: -1: 1) d
K2=d ∩ A1A3= (1: 0: -1) L1 K1
A3 A2
K3=d ∩ A1A2= (-1: 1: 0) H×nh 2.2
L1=(0: l1: 1); L2=(l2: 0: 1); L1=(l3: 1: 0)
Tõ ®ã ta tÝnh ®−îc tØ sè kÐp:
1 − 1 1 l1
0 1 0 1
[A2, A3, K1, L1] = : = −l1
0 − 1 0 l1
1 1 1 1
0 1 0 l2
1 − 1 1 1 −1
[A3, A1, K2, L2] = : =
1 1 1 l2 l2
0 −1 0 1
1 − 1 1 l3
0 1 0 1
[A1, A2, K3, L3] = : = −l3
0 − 1 0 l3
1 1 1 1
−l1l3
VËy [A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2][A1, A2, K3, L3] = 1 <=> =1
l2
<=> l1l3+l2=0 (1)
27
0 l1 1
Ta l¹i cã: L1, L2, L3 th¼ng hµng khi vµ chØ khi : l2 0 1 = l1l3 + l2 = 0 (2)
l3 1 0
Tõ (1) vµ (2): §−îc ®iÒu ph¶i chøng minh.
2.1.2. Ph−¬ng ph¸p tØ sè kÐp
§Ó gi¶i ®−îc bµi to¸n b»ng ph−¬ng ph¸p tØ sè kÐp chóng ta cÇn ph¶i n¾m
®−îc çc tÝnh chÊt cña tØ sè kÐp, cña bèn ®iÓm th¼ng hµng còng nh− cña chïm
bèn ®−êng th¼ng, tÝnh chÊt cña h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn vµ h×nh 4 c¹nh toµn phÇn
vµ vËn dông khÐo lÐo çc tÝnh chÊt Êy.
Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ®−îc sö dông khi bµi to¸n ®· cho çc tØ sè kÐp
hoÆc tho¶ m·n çc tØ sè kÐp nµo ®ã.
Ngoµi çc tÝnh chÊt nµy chóng ta cßn sö dông çc kÕt qu¶ sau:
+ Cho n¨m ®iÓm th¼ng hµng A, B, C, D, E. NÕu cã ®¼ng thøc:
[A, B, C, D] = [A, B, C, E] th× D ≡ E.
+ Cho n¨m ®−êng th¼ng u, v, w, z, t cïng thuéc mét chïm. NÕu ta cã
®¼ng thøc: [u, v, w, z]= [u, v, w, t] th× z ≡ t.
Bµi tËp minh ho¹:
Bµi 2.1.2.1. Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt d vµ d’ c¾t nhau t¹i A.
Trªn d lÊy 3 ®iÓm ph©n biÖt B, C, D kh¸c víi A; trªn d’ lÊy 3 diÓm ph©n biÖt
B’, C’, D’ kh¸c A.
Chøng minh r»ng 3 ®−êng th¼ng BB’, CC’, DD’ ®ång quy khi vµ chØ khi
[A, B, C, D] = [A, B’, C’, D’].
CÇn thªm ®iÒu kiÖn g× ®Ó ngoµi ra cßn cã DC’, BB’, CD’ ®ång quy.
Bµi gi¶i
§Æt O = BB’ ∩ CC’
Gi¶ sö OD ∩ d’= D’’. Theo ®Þnh nghÜa tû sè kÐp
cña chïm 4 ®−êng th¼ng ta cã:
[A, B, C, D] = [A, B’, C’, D’’]
28
+ §iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó O
BB’, CC’, DD’ ®ång quy DD’
lµ ®i qua O tøc D’ ≡ D’’
hay [A, B, C, D] = [A, B’, C’, D’] d
D
+ Gi¶ sö CD’ ∩ DC’ = K; B
C N
AK ∩ OC’= M; AK ∩ OD’= N.
(H×nh 2.3) M K
A d'
XÐt trong h×nh bèn ®Ønh toµn C' B' D'
phÇn CDD’C’ ta cã: H×nh 2.3
[A, K, M, N]= -1
§Ó CD’, DC’, BB’ ®ång quy th× BB’ ®i qua K. Khi ®ã ta cã
[A, B,C,D] = [A, K, M, N] = -1
VËy ®iÒu kiÖn ®Ó DC’, BB’, CD’ ®ång quy lµ [A, B, C, D] = -1
Bµi 2.1.2.2. Chøng minh ®Þnh lý Papuýt b»ng tØ sè kÐp
Bµi gi¶i
Gäi M = AC’ ∩ A’B; N = A’C ∩ BC’(H×nh 2.4)
XÐt chïm ®−êng th¼ng t©m A ta cã:
[AE0, AA’, AB’, AC’] = [B, A’, R, M] = [E0, A’, B’, C’] (1)
XÐt chïm ®−êng th¼ng t©m C ta cã:
[C0E0, CA’, CB’, CC’] = [E0, A’, B’, C’] = [B, N, P, C’] (2)
Tõ (1), (2) suy ra: [B, A’, R, M] =[B, N, P, C’] (3)
c'
XÐt chïm ®−êng th¼ng t©m Q ta cã: ∆'
b'
[QB, QA', QR, QM]=[B, A', R, M] a'
 (4)
[QB, QN, QP, QC']=[B, N, P,C']  q
r p
Tõ (3), (4) suy ra: e0
M
[QB, QA’, QR, QM] = [QB, QN, QP, QC’] a N
=> QR ≡ QP => P, Q, R th¼ng hµng. b ∆
c
H×nh 2.4
29
Bµi 2.1.2.3. Chøng minh ®Þnh lý Menelauýt
Bµi gi¶i
L2
Gäi L2’= K1L3 ∩ A1A3 (H×nh 2.5)
A1
Ta cã: L 2'
L3
L1,L2,L3 th¼ng hµng khi vµ chØ khi: K2
[A2, A3, K1, L1] = [A1, A3, L2’, L2]
K3
K1 A2 L1 A3
MÆt kh¸c ta cã:
H×nh 2.5
[A3, A1, K2, L2] = [A3, A1, K2, L2’][A3, A1, L2’, L2]
Suy ra: L1, L2, L3 th¼ng hµng khi vµ chØ khi :
[A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2] = [A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2’][A3, A1, L2’, L2]
= [A1, A3, L2’, L2][A3, A1, K2, L2’][A3, A1, L2’, L2] = [A3, A1, K2, L2’]
⇒ [A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2] = [A3, A1, K2, L2’] (1)
XÐt chïm ®−êng th¼ng t©m K1:
Ta l¹i cã: [A3, A1, K2, L2’] = [A2, A1, K3, L3] (2)
VËy ta cã: L1, L2, L3 th¼ng hµng ⇔ [A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2]
= [A2, A1, K3, L3] [A2, A3, K1, L1][A3, A1, K2, L2][A1, A2, K3, L3] = 1
2.1.3. Ph−¬ng ph¸p dïng tÝnh chÊt cña phÐp chiÕu xuyªn t©m, xuyªn trôc
Ta xuÊt ph¸t tõ ®Þnh nghÜa cña phÐp chiÕu xuyªn t©m gi÷a hai hµng
®iÓm. Ta sÏ cã çc tÝnh chÊt sau:
Gi¶ sö f: m → m’ lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m O. NÕu f(M)=M’; f(N)=N’; f(P)=P’.
Khi ®ã:
+ MM’, NN’, PP’ ®ång quy t¹i O.
+ O, M, M’ th¼ng hµng
Gi¶ sö:{S} → {S’} lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc q. NÕu f(m)=m’; f(n)=n’; f(p)=p’.
Khi ®ã:
+ m’, n’, p’ ®ång quy.
+ m ∩ m’; n ∩ n’; p ∩ p’ lµ ba ®iÓm n»m trªn q.
30
§Ó chøng minh bµi to¸n ®ång quy, th¼ng hµng b»ng ph−¬ng ph¸p sö
dông phÐp chiÕu xuyªn t©m, xuyªn trôc chóng ta cÇn ph¶i x©y dùng ®−îc mét
t−¬ng øng gi÷a hai hµng ®iÓm (hai chïm). Sau ®ã chøng minh t−¬ng øng ®ã lµ
¸nh x¹ x¹ ¶nh vµ lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m (xuyªn trôc) b»ng çch chøng minh
giao hai hµng (®−êng nèi hai t©m) tù øng. VËn dông çc tÝnh chÊt trªn råi ®−a
ra kÕt luËn cña bµi to¸n.
Bµi to¸n minh ho¹:
Bµi 2.1.3.1. Chøng minh ®Þnh lý Papuýt.
Bµi gi¶i
Gäi M = A’B ∩ AC’; N = BC’ ∩ A’C (H×nh 2.6) c'
∆'
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m A b'
a'
h: A’B → ∆’.
q
Ta cã: h(A’) = A’; h(R) = B’;
r p
e0
h(M) = C’; h(B) = E0 M
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m C a N
b ∆
g: ∆’ → C’B. c
H×nh 2.6
Ta cã: g(C’) = C’; g(A’) = N; g(E0) = B; g(B’) = P
XÐt ¸nh x¹ f = g.h : A’B → C’B;
V× g, h lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh => f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh
f(B) = g0h(B) = g(E0) = B => f lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m
f(A’) = g0h(A’) = g(A’) = N
f(M) = g0h(M) = g(C’) = C’
Q = A’N ∩ MC’ lµ t©m chiÕu cña f
MÆt kh¸c ta l¹i cã f(R) = g.h(R) = g(B’) = P
Suy ra: P,R,Q th¼ng hµng.
Bµi 2.1.3.2. Chøng minh ®Þnh lý Pascal.
NÕu mét h×nh 6 ®Ønh cã 6 ®Ønh n»m trªn ovan (cßn gäi lµ h×nh 6 ®Ønh néi
tiÕp ovan) th× giao ®iÓm cña çc cÆp c¹nh ®èi diÖn n»m trªn mét ®−êng th¼ng.
31
Bµi gi¶i
Gi¶ sö h×nh 6 ®Ønh A1A2A3A4A5A6 néi tiÕp ®−êng ovan (S). Ta kÝ hiÖu:
P = A1A2 ∩ A4A5; Q = A2A3 ∩ A5A6; R = A3A4 ∩ A6A1; M = A1A2 ∩ A3A4,
N= A2A3 ∩ A4A5 (H×nh 2.7)
XÐt hai chïm {A1} vµ {A5}
Theo ®Þnh lý Stayne thuËn ta suy ra:
[A1A2, A1A3, A1A4, A1A6] = [A5A2, A5A3, A5A4, A5A6]
Ta cã: [A1A2, A1A3, A1A4, A1A6] = [M, A3, A4, R] vµ A5
A3
[A5A2, A5A3, A5A4, A5A6] = [A2, A3, N, Q] N
§iÒu ®ã chøng tá cã mét phÐp ¸nh x¹ x¹ ¶nh A1 M q
r p
f: A3A → A3A2 A2
mµ f(M) = A2; f(A3) = A3; f(A4) = N; f(R) = Q
V× f(A3) = A3 nªn f lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m. A4
Ta cã: f(M) = A2; f(A4) = N;
A6
H×nh 2.7
P = MA2 ∩ A4N lµ t©m chiÕu cña f vµ f(R) = Q
Suy ra: P, Q, R th¼ng hµng.
2.1.4. Ph−¬ng ph¸p cùc vµ ®èi cùc
§Ó chøng minh çc ®−êng th¼ng ®ång quy hoÆc çc ®iÓm th¼ng hµng
trong P2 b»ng ph−¬ng ph¸p cùc vµ ®èi cùc th× chóng ta cÇn n¾m v÷ng kh¸i
niÖm ®iÓm liªn hîp, ®iÓm ®èi cùc, siªu ph¼ng liªn hîp, siªu ph¼ng ®èi cùc víi
mét ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn.
Ngoµi ra ®Ó chøng minh ba ®iÓm th¼ng hµng hoÆc ba ®−êng th¼ng ®ång
quy trong P2 ta ph¶i sö dông kÕt qu¶ sau:
+ Cho ®−êng bËc hai (S) vµ ba ®iÓm A, B, C cã ®−êng ®èi cùc lÇn l−ît lµ ba
®−êng th¼ng a, b, c. Khi ®ã A, B, C th¼ng hµng <=> a, b, c ®ång quy.
+ Cho ®−êng bËc hai (S) kh«ng suy biÕn, A lµ liªn hîp víi B, C ®èi víi (S).
Khi ®ã: A cã ®−êng ®èi cùc lµ ®−êng th¼ng BC ®èi víi (S).
32
§Ó sö dông ®−îc ph−¬ng ph¸p cùc ®èi cùc vµo bµi to¸n chøng minh ba
®iÓm th¼ng hµng, ba ®−êng th¼ng ®ång quy, nhÊt thiÕt trong bµi to¸n ph¶i cã
d÷ kiÖn ®−êng bËc hai, ®iÓm liªn hîp, siªu ph¼ng liªn hîp.
Bµi 2.1.4.1. Trong P2 cho ®−êng bËc hai (S) kh«ng suy biÕn, ba ®iÓm A, B, C
kh«ng th¼ng hµng vµ ®«i mét liªn hîp víi nhau ®èi víi (S). Mét ®−êng th¼ng
m c¾t çc ®−êng th¼ng AB, BC, CA lÇn l−ît t¹i P, Q, R. Gäi P’, Q’, R’ lµ çc
®iÓm trªn AB, BC, CA vµ lÇn l−ît liªn hîp víi P, Q, R ®èi víi (S).
Chøng minh r»ng: AQ’, BR’, CP’ ®ång quy.
Bµi gi¶i
V× (S) kh«ng suy biÕn vµ A, B, C lµ ba ®iÓm ph©n biÖt kh«ng th¼ng hµng ®«i
mét liªn hîp víi nhau ®èi víi (S) nªn A, B, C∈ P2 \ (S)
V× A liªn hîp víi B ®èi víi (S) vµ A liªn hîp víi C ®èi víi (S). Suy ra ®−êng
®èi cùc cña A ®èi víi (S) lµ BC.
T−¬ng tù: §−êng ®èi cùc cña B ®èi víi (S) lµ AC.
§−êng ®èi cùc cña C ®èi víi (S) lµ AB.
V× P∈ AB suy ra P liªn hîp víi C ®èi víi (S). MÆt kh¸c P liªn hîp víi P’ ®èi
víi (S) (theo gi¶ thiÕt).
Suy ra ®−êng ®èi cùc cña P ®èi víi (S) lµ P’C.
T−¬ng tù nh− vËy: §−êng ®èi cùc cña Q ®èi víi (S) lµ Q’A.
§−êng ®èi cùc cña R ®èi víi (S) lµ R’B.
V× P, Q, R th¼ng hµng (theo gi¶ thiÕt). Suy ra: P’C, Q’A, R’B ®ång quy.
Bµi 2.1.4.2. Trong P2 cho ®−êng bËc hai (S) kh«ng suy biÕn, cho hai bé ®iÓm
®éc lËp (A, B, C) vµ(A’, B’, C’) sao cho çc ®−êng th¼ng B’C’, C’A’, A’B’ lÇn
l−ît lµ ®−êng ®èi cùc cña A, B, C ®èi víi (S).
Chøng minh:
a. Çc ®−êng th¼ng AB, BC, CA lÇn l−ît la ®èi cùc cña C’, A’, B’ ®èi víi (S).
b. Çc ®−êng th¼ng AA’, BB’, CC’ ®ång quy.
33
Bµi gi¶i p
a. Ta cã theo gi¶ thiÕt

b
B’C’ lµ ®−êng ®èi cùc cña A ®èi víi (S) a
Suy ra C’ liªn hîp víi A ®èi víi (S) (1) c
MÆt kh¸c ta l¹i cã: A’C’ lµ ®−êng e f

i
®èi cùc víi cña B ®èi víi (S) c'
a'
Suy ra C’ liªn hîp víi B ®èi víi (S) (2)
Tõ (1), (2) suy ra: AB lµ ®−êng ®èi cùc cña C’ b'
®èi víi (S). H×nh 2.8

T−¬ng tù: AC lµ ®−êng ®èi cùc cña B’ ®èi víi (S)
BC lµ ®−êng ®èi cùc cña A’ ®èi víi (S).
b. Ta ¸p dông ®Þnh lý Staud nh− sau:
Trong P2 cho mét ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (S). Chøng minh r»ng:
NÕu cã hai cÆp ®Ønh ®èi diÖn cña mét h×nh 4 c¹nh toµn phÇn liªn hîp víi nhau
®èi víi (S) th× cÆp ®Ønh ®èi diÖn cßn l¹i còng liªn hîp víi nhau ®èi víi (S).
§Ó chøng minh AA’, BB’, CC’ ®ång quy ta sö dông ®Þnh lý Staud.
Gäi P=AA’ ∩ BB’; E=AB ∩ A’B’; F=BC ∩ B’C’; I=AC ∩ A’C’ (H×nh 2.8)
XÐt h×nh bèn c¹nh toµn phÇn cã çc cÆp ®Ønh ®èi diÖn lµ (A, B’);
(A’, B); (P, E).
Theo gi¶ thiÕt ta cã B’C’ lµ ®−êng ®èi cùc cña A, A’C’ lµ ®−êng ®èi cùc B.
Suy ra A liªn hîp víi B’ ®èi víi (S); B liªn hîp víi A’ ®èi víi (S).
Theo bæ ®Ò ta cã: P liªn hîp víi E (1)
Theo gi¶ thiÕt: B’C’ lµ ®èi cùc cña A.
BC lµ ®èi cùc cña A’ (theo chøng minh c©u a).
Suy ra: F = BC ∩ B’C’ lµ cùc cña AA’.
P liªn hîp víi F ®èi víi (S).
T−¬ng tù nh− vËy ta cã: P liªn hîp víi I ®èi víi (S).
P lµ cùc cña FI ®èi víi (S). (2)
34
Tõ (1), (2) suy ra:E, F, I th¼ng hµng.
V× AB, A’B’,FI ®ång quy t¹i E. Nªn C, C’, P lµ cùc cña chóng th¼ng hµng.
VËy: AA’, BB’, CC’ ®ång quy t¹i P.
Bµi 2.1.4.3. Trong P2 cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G), bèn tiÕp tuyÕn
ph©n biÖt a, b, c, d cña (G) t¹i A, B, C, D t−¬ng øng. §Æt P = a ∩ b; Q = b ∩ c;
L = c ∩ d; M = d ∩ a; N = a ∩ c; K = b ∩ d.
a. xÐt ba ®iÓm E = PL ∩ QM; F = PL ∩ NK; H =QM ∩ NK. Chøng minh r»ng:
Mçi ®iÓm trong ba ®iÓm E, F, H lµ cùc cña ®−êng th¼ng nèi hai ®iÓm cßn l¹i.
b. Chøng minh r»ng: Çc ®−êng th¼ng AC, BD, PL, QM ®ång quy.
Bµi gi¶i
XÐt h×nh 4 c¹nh toµn phÇn KM, KP, NQ, NP n
a d
Cã 3 ®iÓm chÐo lµ E, F, H (H×nh 2.9).
m
Khi ®ã:
a
[FH, FE, FQ, FM] = -1 ⇔ [H, E, Q, M]= -1 d
f l
Do ®ã [PH, PE, PQ, PM] = -1vµ e b
c
[LH, LE, LQ, LM] = -1 p
b
k q
c
Suy ra (PH, PE), (LH, LE) lµ hai H×nh 2.9
cÆp ®−êng th¼ng liªn hîp víi (G). V× PE ≡ LE ≡ EF nªn PH vµ LH cïng liªn
hîp víi FE ®èi víi (G).
VËy PH vµ LH cïng ®i qua cùc.
cña FE. Nãi çch kh¸c PH ∩ LH = H lµ cùc cña FE.
T−¬ng tù F lµ cùc cña EH, E lµ cùc cña HF.
b. Ta cã N lµ cùc cña AC vµ K lµ cùc cña BD vËy AC ∩ BD lµ cùc cña NK
nh−ng NK ≡ HF vµ theo c©u a ta cã E lµ cùc cña HF do ®ã E ≡ AC ∩ BD nãi
çch kh¸c AC, BD, PL, QM ®ång quy t¹i E.
35
2.1.5. Ph−¬ng ph¸p sö dông çc ®Þnh lý cæ ®iÓn
Chóng ta th−êng sö dông çc ®Þnh lý sau: §Þnh lý Ceva, ®Þnh lý Menelauyt,
®Þnh lý §¬giac, ®Þnh lý Papuýt, çc ®Þnh lý vÒ ®−êng bËc hai, ®Þnh lý §ogiac 2,…
Tuú vµo tõng bµi to¸n mµ chóng ta nhËn biÕt vµ vËn dông mét çch
khÐo lÐo çc ®Þnh lý ®Ó gi¶i, cïng mét bµi to¸n còng cã thÓ vËn dông nhiÒu
®Þnh lý ®Ó ®−a ra çc çch gi¶i.
NÕu bµi to¸n cho d÷ kiÖn vÒ ®−êng bËc hai, h×nh 6 ®Ønh th× vËn dông ®Þnh lý
Pascal, h×nh 6 c¹nh th× vËn dông ®Þnh lý Bri¨ngs«ng.
NÕu bµi to¸n cho d÷ kiÖn vÒ tØ sè kÐp th× vËn dông ®Þnh lý Menelauyt vµ Ceva…
Bµi 2.1.5.1. Trong P2 cho ba ®iÓm ®éc lËp A, B, C vµ mét ®−êng th¼ng c¾t çc
c¹nh BC, CA, AB cña tam gi¸c ABC ë A1, B1, C1. Gäi A2, B2, C2 theo thø tù lµ
giao ®iÓm cña BB1 ∩ CC1; CC1 ∩ AA1; AA1 ∩ BB1. Chøng minh r»ng: Çc
®−êng th¼ng AA2, BB2,CC2 ®ång quy.
Bµi gi¶i
¸p dông ®Þnh lý §¬giac 1 cho 6 ®iÓm A, B, C, A2, B2, C2
Ta cã: AB ∩ A2B2=C1; AC ∩ A2C2=B1; BC ∩ B2C2=A1(H×nh 2.10)
A1, B1, C1 th¼ng hµng.
Suy ra: çc ®−êng th¼ng AA2, BB2,CC2 ®ång quy.
b1
b2 c1
A1 A2
c
b
c2
H×nh 2.10
36
Bµi 2.1.5.2. Trong P2 cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G) vµ bèn ®iÓm ph©n
biÖt A, B, C, D trªn (G). §iÓm P∉ (G), çc ®−êng th¼ng PA, PB, PC c¾t (G) t¹i
A’, B’, C’. Çc ®−êng th¼ng DA, DB, DC c¾t B’C’, C’A’ A’B’ t¹i A”, B”, C”.
Chøng minh r»ng: A”, B”, C” th¼ng hµng.
Bµi gi¶i
H×nh 6 ®Ønh AA’B’C’CD cã 6 ®Ønh thuéc (G) nªn theo ®Þnh lý Pascal ba ®iÓm
P=AA’ ∩ C’C; A”=B’C’ ∩ DA; C”=A’B’ ∩ CD th¼ng hµng. (H×nh 2.11)
H×nh 6 ®Ønh AA’C’B’BD cã 6 ®Ønh ∈ (G). Nªn theo ®Þnh lý Pascal ba ®iÓm
P=AA’ ∩ B’B; B”=A’C’ ∩ BD; A”=C’B’ ∩ DA th¼ng hµng.
VËy PA” chøa C” vµ B”. NghÜa lµ: A”, B”, C” th¼ng hµng.
b
d
p c" b"
a"
b'
a'
c1'
H×nh 2.11
Bµi 2.1.5.3. Trong P2 cho ba ®iÓm ph©n biÖt kh«ng th¼ng hµng O1, O2, O3 vµ E
lµ mét ®iÓm kh«ng thuéc O1O2, O2O3, O3O1. §Æt: E1=01E ∩ O2O3
E2 = O2E ∩ O1O3; E3 = O3E ∩ O2O1.
Gi¶ sö çc ®iÓm A1, A2, A3 n»m trªn ®−êng th¼ng O2O3, O3O1, O1O2 vµ kh«ng
trïng víi çc ®Ønh O1, O2, O3.
Chøng minh r»ng: çc ®−êng th¼ng O1A1, O2A2, O3A3 ®ång quy khi vµ chØ khi:
[O2, O3, E1, A1][O3, O1, E2, A2][O1, O2, E3, A3] = 1.
37
Bµi gi¶i
Gäi E1’ = E2E3 ∩ O2O3 (H×nh 2.12)
¸p dông ®Þnh lý Ceva d−íi d¹ng x¹ ¶nh ta cã: O1a1, O2A2, O3A3 ®ång quy
⇔ [O2, O3, E1’, A1][O3, O1, E2, A2][O1,O3, E3, A3] = -1
MÆt kh¸c theo ®Þnh lý Ceva ta cã: O1E1, O2E2, O3E3 ®ång quy t¹i E (gt)
=> [O2, O3, E1’, E1][O3, O1, E2, E2][O1, O2, E3, E3] = -1 (1)
[O2, O3, E1’, E1] = -1
MÆt kh¸c ta l¹i cã: [O2, O3, E1’, A1] = [O2, O3, E1’, E1][O2, O3, E1, A1]
[O2, O3, E1’, A1]=-[O2, O3, E1, A1] (2)
Thay (2) vµo (1) ta cã: O1A1, O2A2, O3A3 ®ång quy
⇔ [O2, O3, E1, A1][O3, O1, E2, A2][O1, O2, E3, A3] =1 (®−îc ®iÒu ph¶i chøng minh)
o1
A3 e2
A2
e3
e
e1' o2 o3
e1 A1
H×nh 2.12
Bµi 2.1.5.4. Trong P2 cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G) vµ bèn ®iÓm A,
B, C, D trªn (G). Gäi P lµ giao hai tiÕp tuyÕn t¹i A vµ D. Gäi Q lµ giao ®iÓm
cña hai tiÕp tuyÕn t¹i B vµ C. §Æt M=AC ∩ DP; N=BD ∩ CQ.
Chøng minh r»ng: MN, PQ, AB ®ång quy.
38
Bµi gi¶i
§Æt:
E=AP ∩ BQ e
F=DP ∩ CD b
a
K=AC ∩ BD (H×nh 2.13)
q
p
¸p dông ®Þnh lý e k
Bri¨ngs«ng vµo h×nh 4 d
c
c¹nh PEQF vµ (G) ta cã: f
n
AC, BD, EF, PQ ®ång quy
t¹i K. Do ®ã: EF ®i qua
giao ®iÓm K cña AC ∩ BD. m
Hai ®¬n h×nh APM vµ BQN cã ba cÆp c¹nh t−¬ng øng giao nhau t¹i ba ®iÓm
E, F, K. Nªn theo ®Þnh lý Desargues thø nhÊt: ba ®−êng th¼ng AB, PQ, MN
®ång quy.
Bµi 2.1.5.5. Trong P2 cho ba ®iÓm ®éc lËp A, B, C vµ hai ®−êng th¼ng p, q
kh«ng ®i qua çc ®iÓm ®ã. §Æt: P0 = p ∩ BC; P1 = p ∩ CA; P2 = p ∩ AB
Q0 = q ∩ BC; Q1 = q ∩ CA; Q2 = q ∩ AB
Chøng minh r»ng:
Çc ®iÓm R2 = P0Q1 ∩ P1Q0; R0 = Q2P1 ∩ P2Q1; R1 = P0Q2 ∩ P2Q0 th¼ng hµng.
Bµi gi¶i
¸p dông ®Þnh lý Papus vµo ba ®iÓm P0, P1, P2 trªn (d) vµ ba ®iÓm Q0, Q1, Q2
trªn (q). b
Suy ra R0, R1, R2 th¼ng hµng. (H×nh 2.14)
p2
p
c p1
p0
r0
R2 R1 q2 q
q 0 q1
a
H×nh 2.14
39
2.2. Çc bµi to¸n quü tÝch
2.2.1. Ph−¬ng ph¸p tØ sè kÐp
§Ó gi¶i ®−îc bµi to¸n t×m quü tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p tØ sè kÐp. Ta
th−êng ¸p dông tÝnh chÊt cña tØ sè kÐp vµ tÝnh chÊt h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn,
h×nh 4 c¹nh toµn phÇn ®Ó chØ ra quü tÝch ®iÓm (®−êng th¼ng) cÇn t×m n»m trªn
mét ®−êng th¼ng cè ®Þnh (®i qua mét ®iÓm cè ®Þnh).
Çc bµi to¸n minh ho¹:
Bµi 2.2.1.1. Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt a, b vµ mét ®iÓm M
kh«ng n»m trªn chóng. Qua M vÏ mét ®−êng th¼ng thay ®æi c¾t a vµ b lÇn l−ît
t¹i A vµ B. Cho sè k mµ k ≠ 0, k ≠ 1 .
T×m quü tÝch nh÷ng ®iÓm N sao cho [A, B, M, N] = k
Bµi gi¶i o
Gäi O = a ∩ b; m = OM
Gi¶ sö cã ®−êng th¼ng d1 bÊt k× qua M,
m b
d1 ∩ a = A; d1 ∩ b =B. Gäi N∈ d1 sao cho: a
d
[A,B,M,N] = k. Nèi ON, d = ON (H×nh 2.15)
XÐt chïm ®−êng th¼ng t©m O. b d1
m
Ta cã: [a, b, m, d] = [A, B, M, N] = k a N
Mµ a, b, m cè ®Þnh => d cè ®Þnh.
H×nh 2.15
VËy N n»m trªn ®−êng th¼ng d sao cho:
[a, b, m, d] = k.
§¶o l¹i: víi N ≠ O thuéc ®−êng th¼ng d tho¶ m·n [a, b, m, d] = k ;
nèi MN ∩ a = A; MN ∩ b = B => [A, B, M, N] = [a, b, m, d] = k.
Tãm l¹i: Quü tÝch N lµ ®−êng th¼ng d (trõ ®iÓm O) tho¶ m·n: [a, b, m, d] = k
Bµi 2.2.1.2. Trong P2 cho ba ®iÓm ®éc lËp O, A, B, ®iÓm M trªn AB mµ M ≠ A;
M ≠ B vµ mét ®−êng th¼ng thay ®æi ®i qua M c¾t OA t¹i A’, c¾t OB t¹i B’.
T×m quü tÝch çc ®iÓm N = AB’ ∩ BA’.
40
Bµi gi¶i
Gäi d lµ ®−êng th¼ng ®i qua M
+ Tr−êng hîp 1: O∈ d =>A’ ≡ B ≡ O =>N ≡ O
+ Tr−êng hîp 2: O∉ d.
XÐt h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn AA’B’B o
cã ba ®iÓm chÐo lµ: O, N, M (H×nh 2.16)
b'
MN ∩ OA = C; MN ∩ OB = D d
Theo tÝnh chÊt cña h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn a'
ta cã: [M, N, C, D] = -1 d c n
Nèi ON ∩ MB = M’ b
m a m'
=> [OM, OM’, OA, OB ]
= [M, M’, A, B] = [M, N, C, D] = -1. H×nh 2.16
V× A, B, M cè ®Þnh ⇒ M’ cè ®Þnh
⇒ OM’ cè ®Þnh. VËy N lu«n thuéc OM’.
(<=) Gi¶ sö N∈ OM’
A’=NB ∩ OA; B’=NA ∩ OB. Ta ph¶i chøng minh: M, A’, B’ th¼ng hµng
NÕu N ≡ O => A’ ≡ B’ ≡ O => M, A’, B’ lu«n th¼ng hµng
NÕu N ≠ O xÐt h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn A’B’AB. Gäi M”=A’B’ ∩ AB
=> [M”, M’, A, B]=-1= [M, M’, A, B] => M ≡ M”. Suy ra: A’, B’, M th¼ng
hµng
VËy quü tÝch ®iÓm N lµ ®−êng th¼ng OM’ trong ®ã M’ tho¶ m·n:
[M, M’, A, B] = -1
Bµi 2.2.1.3. Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng a, b vµ ®iÓm M kh«ng n»m trªn
chóng. VÏ qua M hai ®−êng th¼ng thay ®æi c¾t a ë A vµ A’; c¾t b ë B vµ B’
T×m quü tÝch giao ®iÓm N = A’B ∩ AB’.
Bµi gi¶i
Gäi O = a ∩ b; N = AB’ ∩ A’B (H×nh 2.17)
+ Tr−êng hîp 1: m1; m2 cã Ýt nhÊt mét ®−êng th¼ng ®i qua O.
41
Khi ®ã: N ≡ O.
o
+ Tr−êng hîp 2: m1, m2 ®Òu kh«ng ®i qua O.
Khi ®ã ta xÐt h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn ABB’A’
m1
cã ba ®iÓm chÐo lµ O, M, N. b
MN ∩ a = P; MN ∩ b = Q a q
m2
=> theo tÝnh chÊt cña h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn n
p
ta cã: [M, N, P, Q] = -1
⇔ [OM, ON, a, b] = -1 m a' b' b
a
§Æt ON = d; OM = l. Khi ®ã [l, d, a, b] = -1
H×nh 2.17
mµ l, a, b cè ®Þnh => d cè ®Þnh.
=> N lu«n thuéc ®−êng th¼ng d tho¶ m·n: [l, d, a, b] = -1
§¶o l¹i: Gi¶ sö: N∈ d. Qua M ta dùng m1: m1 ∩ a = A; m1 ∩ b = B;
AN ∩ b = B’; BN ∩ a = A’. Ta cÇn chøng minh: M, A’, B’ th¼ng hµng
Gäi M’ = AB ∩ A’B’.
Ta ¸p dông ®Þnh lý h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn ®èi víi ABB’A’.
[OM’, d, a, b] = -1 = [l, d, a, b]
OM’ ≡ l ≡ OM => M, M’ ∈ l; M’∈ AB; AB ≠ l
=>M ≡ M’
Suy ra: M, A’, B’ th¼ng hµng.
VËy quü tÝch N = AB’ ∩ A’B lµ ®−êng th¼ng d sao cho: [l, d, a, b] = -1.
2.2.2. Ph−¬ng ph¸p dïng ®Þnh lý Steiner vµ ®Þnh lý ®èi ngÉu cña ®Þnh lý Steiner
Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng dïng ®Ó t×m quü tÝch lµ giao ®iÓm cña çc
®−êng t−¬ng øng trong mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh (hoÆc nèi hai ®iÓm trong ¸nh x¹ x¹
¶nh). V× vËy ®Ó gi¶i ®−îc bµi to¸n b»ng ph−¬ng ph¸p nµy chóng ta cÇn x©y
dùng ®−îc mét ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai chïm ®−êng th¼ng (hai hµng ®iÓm)
b»ng çch sau ta t×m t©m cña hai chïm lµ nh÷ng ®iÓm cè ®Þnh (gi¸ cña hai
hµng lµ ®−êng th¼ng cè ®Þnh). Tr−íc hÕt ta cÇn x©y dùng t−¬ng øng tháa m·n:
42
+ T−¬ng øng lµ song ¸nh.
+ Çc ®iÓm, çc ®−êng trong phÐp dùng lµ ®¹i sè.
+ XÐt çc ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt ®Ó ®−êng nèi hai t©m lµ ®uêng tù øng (giao
cña hai gi¸ lµ ®iÓm tù øng).
CÇn chó ý kÕt luËn quü tÝch trong hai tr−êng hîp:
+ §−êng nèi t©m(giao hai gi¸) tù øng(vÏ riªng h×nh).
+ §−êng nèi t©m(giao hai gi¸) kh«ng tù øng.
Bµi 2.2.2.1. Cho mét ®−êng ovan (S) vµ hai ®iÓm A, B ph©n biÖt cè ®Þnh trªn
nã vµ mét ®−êng th¼ng d cè ®Þnh kh«ng ®i qua A, B víi mçi ®iÓm M trªn (S)
çc ®−êng th¼ng AM, BM c¾t d lÇn l−ît t¹i A’, B’.
T×m quü tÝch giao ®iÓm O = AB’ ∩ A’B.
Bµi gi¶i:
Theo gi¶ thiÕt ta cã A,B cè ®Þnh ta xÐt 2 chïm {A} vµ chïm {B}.
XÐt t−¬ng øng f ®−îc x©y dùng nh− sau
Víi mçi Ax∈ {A}: Tån t¹i !B ’= Ax ∩ d A B
⇒ tån t¹i!M = BB’ ∩ (S) ⇒ tån t¹i!A’= AM ∩ d d

O
⇒ Tån t¹i !BA’∈ {B}: §Æt f(Ax) = BA’= By
Ng−îc l¹i: Mçi By∈ {B} A’
B’
⇒ Tån t¹i !A’= By ∩ d
⇒ Tån t¹i !M = AA’ ∩ (S)
M
⇒ Tån t¹i !B’ = BM ∩ d
H×nh 2.18
⇒ Tån t¹i !Ax = AB’: §Æt f-1(By) = Ax.
T−¬ng øng nµy tho¶ m·n
lµ song ¸nh gi÷a hai chïm {A},{B}.
Çc phÐp dùng ®iÓm, ®−êng lµ ®¹i sè.
Suy ra f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh (H×nh 2.18).
43
XÐt ®−êng nèi t©m AB
NÕu AB ∈ {A} ⇒ tån t¹i ! O = AB ∩ d ⇒ tån t¹i !A’ = BO ∩ (S)
⇒ tån t¹i !A* = AA ∩ d;
⇒ tån t¹i !BA* = f(AB)∈ {B}.
NÕu AB ∈ {B}:Tån t¹i !O = AB ∩ d; tån t¹i !B = AO ∩ (S)
⇒ tån t¹i !B* = BB’ ∩ d
⇒ tån t¹i ! AB* = f-1(AB)∈ {A}.
V× A, B ph©n biÖt vµ d kh«ng ®i qua A, B nªn f(AB) ≠ BA.
⇒ f kh«ng ph¶i lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc.
⇒ Theo ®Þnh lÝ Steiner quü tÝch giao ®iÓm O lµ ®−êng «van (G). §−êng «van
nµy tiÕp víi AB*, BA* t¹i A vµ B.
XÐt f(AA) tån t¹i !A*= AA ∩ d; tån t¹i !N = BA* ∩ (S) ⇒ tån t¹i ! P = AN ∩ d
⇒ tån t¹i !BP = f(AA*): dÔ thÊy çc ®iÓm A*, N, P cè ®Þnh.
⇒ BP cè ®Þnh ⇒ T = AA ∩ BP cè ®Þnh.
T vµ çc giao ®iÓm (nÕu cã) cña d vµ (S) ®Òu thuéc quü tÝch.
Bµi 2.2.2.2. Trong P2 cho ®¬n h×nh OAB vµ ®−êng th¼ng d kh«ng ®i qua A,B.
§iÓm M biÕn thiªn trªn d vµ C = OA ∩ BM; D = OB ∩ AM.
T×m quü tÝch çc ®−êng th¼ng CD.
Bµi gi¶i
+ XÐt O ∉ d O
§Æt E = OA ∩ d; F = OB ∩ d (H×nh 2.19)
¸nh x¹ f: OA → OB C D
E d
Víi mçi C ∈ OA, tån t¹i !M = BC ∩ d F
M
⇒ Tån t¹i !D = AM ∩ OB
⇒ f(C) = D∈ OB A
Ng−îc l¹i: mçi D ∈ OB B
H×nh 2.19
⇒ Tån t¹i !M = DA ∩ d
⇒ Tån t¹i !C = BM ∩ OA
⇒ f-1(D) = C
44
⇒ f lµ song ¸nh gi÷a hai hµng ®iÓm {OA}, {OB}
Çc phÐp dùng ®iÓm ®−êng lµ ®¹i sè.Suy ra f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh.
+ O ∈ OA. Khi ®ã tån t¹i ! M = OB ∩ d vµ AM ∩ OB = F ≡ M
⇒ f(O) = F ≠ O (1)
+ NÕu O∈ OB ⇒ tån t¹i !E = OA ∩ d, theo çch x¸c ®Þnh trªn ta cã f-1(O) = E.
DÔ thÊy f(A) = B.
Tõ (1) ⇒ f kh«ng ph¶i lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m. Theo ®Þnh lý Steiner ®èi
ngÉu: Çc ®−êng th¼ng CD sÏ tiÕp vèi mét ®−êng «van.§−êng «van nµy tiÕp
víi OA t¹i E, OB t¹i F vµ tiÕp víi AB.
+ NÕu O ∈ d. Khi ®ã f(O) = O.
⇒ f lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m I nµo ®ã ⇒ Quü tÝch ®−êng th¼ng CD lµ hai
chïm ®−êng th¼ng mét chïm ®−êng th¼ng t©m O vµ chïm thø hai lµ chïm
t©m I (I cã thÓ x¸c ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn : [A, B, H, I] = -1, trong ®ã H = d ∩ AB)
(H×nh 2.20).
M
O
C
A I B H
H×nh 2.20 d
Bµi 2.2.2.3. Trong P2 cho ®−êng th¼ng bËc hai kh«ng suy biÕn (G), hai ®iÓm
ph©n biÖt A, B trªn (G) vµ ®iÓm F kh«ng thuéc (G). Mét ®−êng th¼ng biÕn
thiªn ®i qua F c¾t (G) t¹i hai ®iÓm M, N.
T×m quü tÝch çc ®iÓm Q = AM ∩ BN.
45
Bµi gi¶i
T2
XÐt t−¬ng øng f:{A} → {B} nh− sau
A B
Víi mçi Ax∈ {A} tån t¹i !M = Ax ∩ (G)
⇒ Tån t¹i !N = FM ∩ (G) ⇒ Tån t¹i !BN∈ {B} Q d
Ng−îc l¹i mçi By ∈ {B} tån t¹i !N = By ∩ (G) N M
⇒ Tån t¹i !M = FN ∩ (G). F
T1
⇒ Tån t¹i !AM∈ {A}.
f-1 (By) = AM ⇒ f lµ song ¸nh. H×nh 2.21
Çc phÐp dùng ®iÓm ®−êng lµ ®¹i sè ⇒ f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh.

Gi¶ sö tõ F ta dung hai tiÕp tuyÕn FT1, FT2 tíi (G) (T1, T2 lµ tiÕp ®iÓm).
f(AT1) = BT1, f(AT2) = BT2 ⇒ T1, T2 ®Òu thuéc quü tÝch.
XÐt ®−êng nèi t©m AB:
NÕu AB∈ {A}, tån t¹i !M = AB ∩ (G) ⇒ tån t¹i !N = FM ∩ (G) ⇒ f(AB) = BN.
NÕu AB∈ {B}, tån t¹i !N = BA ∩ (G) ⇒ tån t¹i !M = FN ∩ d ⇒ tån t¹i !AM
thuéc {A} ⇒ f-1(BA) = AM.
AB tù øng khi vµ chØ khi AB ≡ BN ≡ AM ⇒ A, B∈ d ⇒ F, A, B th¼ng hµng.
NÕu F, A, B th¼ng hµng th× f(AB) = BA ⇒ f lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc ⇒ Quü
tÝch Q = AM ∩ BN lµ 2 ®−êng th¼ng trong ®ã mét ®−êng th¼ng lµ AB cßn
®−êng th¼ng cßn l¹i lµ trôc chiÕu cña phÐp chiÕu xuyªn trôc f (®ã chÝnh lµ ®èi
cùc cña F ®èi víi (G)). (H×nh 2.22)
Q
B
A
Q
F
N
M
H×nh 2.22
46
NÕu F, A, B kh«ng th¼ng hµng th× f(AB) ≠ BA ⇒ f kh«ng ph¶i lµ phÐp chiÕu
xuyªn trôc ⇒ Theo ®Þnh lý Steiner quü tÝch Q lµ ®−êng bËc hai tiÕp víi çc tia
AM, BN lÇn l−ît t¹i A, B. Vµ qua hai ®iÓm T1, T2.
Bµi 2.2.2.4: Trong P2 cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G), hai ®iÓm ph©n
biÖt A, B kh«ng thuéc (G). Mét ®−êng th¼ng (d) kh«ng ®i qua A, B vµ kh«ng
tiÕp xóc víi (G). Hai ®iÓm M, M’ biÕn thiªn trªn d sao cho M, M’ liªn hîp víi
nhau ®èi víi (G).
T×m quü tÝch çc ®iÓm : N = AM’ ∩ BM.
Bµi gi¶i
B
Víi mçi Ax∈ chïm {A} tån t¹i
A
duy nhÊt M’=Ax ∩ d.
⇒ tån t¹i!m’ lµ ®−êng ®èi cùc
N
cña ®iÓm M’ ®èi víi (G). d
⇒ tån t¹i !M = m’ ∩ d. M’
M Q
XÐt ¸nh x¹ g: d → d P
M’ ֏ M
Ta cã g(M) = M’, g(M’) = M. H×nh 2.23
DÔ thÊy g lµ mét biÕn ®æi x¹ ¶nh ®èi hîp cña d.

Dïng phÐp nèi lªn chïm {A} vµ chïm {B} ta thÊy
f: {A} → {B} lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh.
AM’ ֏ BM
NÕu AB ®i qua mét giao ®iÓm (nÕu cã) cña d vµ (G) th× f(AB) = BA. Do
®ã f lµ mét phÐp chiÕu xuyªn trôc. Suy ra
A
quü tÝch N lµ mét cÆp ®−êng th¼ng trong ®ã
mét ®−êng th¼ng lµ AB, ®−êng th¼ng cßn B
l¹i lµ trôc chiÕu cña phÐp chiÕu xuyªn trôc M’ d
M
f. §−êng th¼ng nµy ®i qua çc giao ®iÓm
(nÕu cã) cña d vµ (G) (H×nh 2.24). H×nh 2.24
47
NÕu AB kh«ng ®i qua giao ®iÓm nµo cña d vµ (G) th× f(AB) ≠ BA. Do ®ã
f kh«ng ph¶i lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc. Suy ra theo ®Þnh lý Steiner quü tÝch N
lµ 1 «van, «van nµy tiÕp víi çc tia AM’, BM lÇn l−ît t¹i A, B. Çc giao ®iÓm
(nÕu cã) cña d vµ (G) ®Òu thuéc quü tÝch.
Bµi 2.2.2.5. Cho h×nh 4 ®Ønh ABCD, ®−êng th¼ng a chøa A, ®−êng th¼ng b
chøa B. §−êng bËc hai biÕn thiªn (G) ngo¹i tiÕp ABCD c¾t a ë ®iÓm thø hai
M, c¾t b ë ®iÓm thø hai M’.
T×m quü tÝch çc ®−êng th¼ng MM’.
Bµi gi¶i
XÐt h×nh 6 ®Ønh néi tiÕp
«van (S) AMDBM’C ta cã: b
M’ D
P = a ∩ b; Q = AC ∩ BD; a
A
R = MD ∩ M’C (H×nh 2.25).
Theo ®Þnh lý Pascal P Q R
P, Q, R th¼ng hµng.
B C
Ta xÐt phÐp nèi t©m D
M
f1: a → {D}.
M ֏ DM H×nh 2.25
XÐt f2: {D} → {C}.
DM ֏ CM’.
DÔ thÊy f2 lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh
XÐt phÐp c¾t bëi ®−êng th¼ng b
f3: {C} → b
CM’ ֏ M’ lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh.
⇒ f = f3.f2.f1 : a → b lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh
M ֏ M’
MÆt kh¸c f(P) = f = f3.f2.f1 (P) = f3.f2 (DP) = f3(CP) = P = a ∩ b.
VËy f lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m.DÔ thÊy f(B) = A
48
⇒ O = AB ∩ MM’ lµ t©m chiÕu cè ®Þnh cña f.
Quü tÝch MM’ lµ 2 chïm ®−êng th¼ng lµ chïm {O}vµ chïm {P}.
2.2.3. Ph−¬ng ph¸p dïng ®Þnh lý Pascal vµ ®Þnh lý Frªgiª
Ph−¬ng ph¸p nµy gi¶i quyÕt ®−îc bµi to¸n t×m quü tÝch lµ giao ®iÓm cña
2 ®−êng th¼ng,®−êng nèi 2 ®iÓm trªn 1 «van.
CÇn chó ý ®Ó ¸p dông ®−îc ®Þnh lý Frªgiªr ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc ¸nh x¹
x¹ ¶nh sao cho ¸nh x¹ x¹ ¶nh cïng víi nh÷ng yÕu tè cña bµi to¸n tho¶ m·n
yªu cÇu cÇu cña ®Þnh lý.
Bµi 2.2.3.1. Trong P2 cho h×nh 4 ®Ønh ABCD, mét ®−êng bËc hai kh«ng suy
biÕn (G) thay ®æi lu«n ®i qua A, B, C, D.
T×m quü tÝch giao ®iÓm M cña hai tiÕp ®iÓm cña (G) t¹i A, B.
Bµi gi¶i
Gi¶ sö G lµ mét ®−êng bËc hai
kh«ng suy biÕn ®i qua A, B, C, D. Q
¸p dông ®Þnh lý Pascal thuËn

vµo h×nh 4 ®Ønh ABCD vµ hai
tiÕp tuyÕn t¹i A, B ⇒ M th¼ng hµng M
A B
víi hai ®iÓm: P = AC ∩ BD; Q = BC ∩ DA.
P
(H×nh 2.26)
D C
VËy M∈ PQ cè ®Þnh
Ng−îc l¹i: cho mét ®iÓm bÊt k×
H×nh 2.26
trªn PQ kh«ng trïng víi P, Q; th× tån
t¹i mét ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G) ®i qua A, B, C, D tiÕp xóc víi AM
t¹i A. V× P, Q, M th¼ng hµng ⇒ (G) còng tiÕp xóc víi BM t¹i B
Bµi 2.2.3.2. Trong P2 cho h×nh 4 ®Ønh ABCD, ®−êng th¼ng a ®i qua A, ®−êng
th¼ng b ®i qua B, ®−êng bËc hai biÕn thiªn (G) ®i qua A, B, C, D c¾t a t¹i M,
c¾t b t¹i M’.
49
T×m quü tÝch çc ®−êng th¼ng MM’ ?
Bµi gi¶i b
P = a ∩ b; Q = AC ∩ BD; R = DM ∩ CM’ M’ D
a
N = a ∩ BD; N’ = b ∩ AC (H×nh 2.27) A N
DÔ thÊy N vµ N’ ®Òu cè ®Þnh N’
P Q R
¸p dông ®Þnh lý Pascal vµo h×nh 6 ®Ønh N
B C
AMDBM’C vµ (G) ta cã P, Q, R th¼ng hµng.
M
Do ®ã ¸p dông ®Þnh lý §¬gi¨c thø nhÊt
vµo ®¬n h×nh MND vµ M’N’C suy ra:
H×nh 2.27
MM’ ®i qua ®iÓm cè ®Þnh I = NN’ ∩ DC.
VËy quü tÝch çc ®−êng th¼ng MM’ lµ chïm ®−êng th¼ng t©m I.
Bµi 2.2.3.3. Trong P2 cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G), hai ®iÓm ph©n
biÖt A, B trªn (G). Mét ®iÓm C trªn ®−êng th¼ng AB, C ∉ (G). Mét ®−êng
th¼ng thay ®æi qua C c¾t (G) t¹i hai ®iÓm N vµ N’. Gäi d lµ tiÕp tuyÕn cña (G)
t¹i A. §Æt M = BN ∩ d, M’ = BN’ ∩ d. Hai tiÕp tuyÕn xuÊt ph¸t tõ M, M’ (mµ
kh«ng ph¶i lµ d) c¾t nhau t¹i Q.
T×m quü tÝch çc ®iÓm Q.
Bµi gi¶i
XÐt phÐp nèi bëi t©m B
M’
g: d → {B}
M ֏ BM = BN
d
h: {B} → {B}
B
BN ֏ BN’(h lµ biÕn ®æi x¹ ¶nh ®èi hîp cña {B} theo ®Þnh lý Frªgiªr)
A
XÐt phÐp c¾t bëi ®−êng th¼ng d
C N’
p: {B} → d N
M Q
BN’ ֏ M’=BN’ ∩ d
(phÐp c¾t bëi ®−êng th¼ng d).
H×nh 2.28
f = p.h.g :d → d lµ mét biÕn ®æi x¹ ¶nh cña d.
50
Ta thÊy: f(M) = M’; f(M’) = M (H×nh 2.28)
Do ®ã f lµ biÕn ®æi x¹ ¶nh ®èi hîp cña d (f ≠ id) ⇒ theo ®Þnh lý Frªgiª ®¶o ®èi
ngÉu quü tÝch Q lµ mét ®−êng th¼ng.
§ã lµ ®èi cùc cña C ®èi víi (G).
2.3. Çc bµi to¸n dùng h×nh
2.3.1. Ph−¬ng ph¸p dïng tØ sè kÐp
Ta sö dông çc tÝnh chÊt cña tØ sè kÐp cña h×nh 4 c¹nh toµn phÇn, h×nh 4
®Ønh toµn phÇn ®Ó dùng.
Bµi to¸n minh ho¹
Bµi 2.3.1.1. Trong P2 thùc chØ dïng çc ®−êng th¼ng. H·y gi¶i çc bµi to¸n
dùng h×nh sau ®©y:
Cho ba ®iÓm ph©n biÖt th¼ng hµng A, B, C. Dùng ®iÓm D sao cho [A, B, C, D] = -1
Víi sè tù nhiªn n >1 dùng ®iÓm D sao cho [A, B, C, D] = n.
Bµi gi¶i
G
Ta dùng ®iÓm D sao cho [A, B, C, D] = -1 nh− sau:
LÊy mét ®iÓm G kh«ng thuéc AB
vµ mét ®−êng th¼ng l ®i qua C N M
c¾t GA vµ GB lÇn l−ît t¹i N vµ M E
(trong ®ã l kh«ng ®i qua G C

A D B
vµ kh«ng trïng víi A,B).
H×nh 2.29
Dùng E = AM ∩ BN; D = GE ∩ AB. (H×nh 2.29)
XÐt h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn MENG
ta cã: [A, B, C, D] = -1
Ta thÊy mçi b−íc dùng chØ cã mét nghiÖm duy nhÊt ⇒ ®iÓm D lµ duy nhÊt
+ Víi n = 2 ta cã: [A, B, C, D] = 2 ⇔ [A, C, B, D] = 1- [A, B, C, D] = -1
VËy ta dùng ®iÓm D sao cho [A, C, B, D] = -1 theo çch nãi trªn
+ Víi n = 3 ta dùng ®iÓm D1: [A, C, B, D1] = 2 (theo çch nãi trªn) sau ®ã
dùng ®Ønh D sao cho [A, C, D1, D] = -1 ⇒ [A, B, C, D] = 1- [A, C, B, D]
51
= 1- [A, C, B, D1][A, C, D1, D] = 3.
VËy dùng ®−îc ®iÓm D tho¶ m·n yªu cÇu bµi to¸n.
+ Víi n = 4 ta dùng ®iÓm D1 sao cho [A, C, B, D1] =3 råi dùng D sao cho:
[A, C, D1, D] = -1 th× ta ®−îc [A, B, C, D] = 1- [A, C, B, D1][A, C, D1, D] = 4.
B»ng çch quy n¹p suy ra ®−îc çch dùng D sao cho: [A, B, C, D] = n, ∀ n ≥ 2
Bµi 2.3.1.2. Chøng minh r»ng: nÕu h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn cã 4 ®Ønh n»m trªn
mét «van (S) th× ba ®iÓm chÐo cña nã ®«i mét liªn hîp víi nhau ®èi víi ovan
®ã. Tõ ®ã suy ra çch dùng ®−êng th¼ng ®èi cùc cña mét ®iÓm ®èi víi mét
ovan cho tr−íc còng nh− çch dùng tiÕp tuyÕn cña ovan tõ mét ®iÓm (chØ dïng
th−íc th¼ng).
Bµi gi¶i
Gi¶ sö cã h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn ABCD n»m trªn «van (S)
Gi¶ sö: AB ∩ CD = P; Q = AC ∩ BD;
R = BC ∩ AD; M = QR ∩ AB; N = QR ∩ CD.(H×nh 2.30)
Tõ tÝnh chÊt cña h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn ta cã: [C, D, P, N] = - 1; [A, B, P, M] = -1
⇒ P liªn hîp víi M ®èi víi (S).
P liªn hîp víi N ®èi víi (S).
Do ®ã: QR lµ ®−êng ®èi cùc cña P. P
T−¬ng tù ta cã ®iÒu ph¶i chøng minh. D

+ Çch dùng ®−êng ®èi cùc A K2
cña mét ®iÓm cho tr−íc: M Q N
R K1
Cho ovan (S) vµ P kh«ng thuéc (S).
KÎ hai ®−êng th¼ng d1, d2 qua G:
B C
d1 ∩ (S) = {A, B}
H×nh 2.30
d2 ∩ (S) = {C, D}
ABCD lµ h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn
cã bèn ®Ønh n»m trªn mét ®−êng ovan:
AC ∩ BD = Q, AB ∩ CD = P, AD ∩ BC = R
⇒ Khi ®ã theo trªn chøng minh ta cã: RQ lµ ®−êng ®èi cùc cña P.
52
Dùng tiÕp tuyÕn cña mét ovan tõ mét ®iÓm kh«ng thuéc (S)
(chØ dïng th−íc th¼ng).
Cho «van (S) vµ P kh«ng thuéc (S).
Dùng ®−êng ®èi cùc d cña P ®èi víi (S) (theo trªn).
d ∩ (S) = {K1, K2}. Khi ®ã tõ P ta kÎ ®−îc 2 tiÕp tuyÕn PM, PM’ ®Õn (S).
2.3.2. Ph−¬ng ph¸p ¸p dông çc ®Þnh lý vÒ ®−êng bËc hai
Ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ gi¶i ®−îc bµi to¸n dùng ®iÓm cña ®−êng bËc
hai, dùng giao ®iÓm cña 1 ®−êng th¼ng víi mét ®−êng bËc hai, dùng ®iÓm
t−¬ng øng cña 1 biÕn ®æi x¹ ¶nh ®èi hîp…
Chóng ta th−êng sö dông çc ®Þnh lÝ sau: §Þnh lÝ Pascal, ®Þnh lÝ Frªgiª…
Bµi 2.3.2.1. Trong P2 cho h×nh 5 ®Ønh ABCDE, mét ®−êng th¼ng a biÕn thiªn
®i qua A. ChØ dïng th−íc kÎ dùng giao ®iÓm F cña a víi ®−êng bËc hai (G) ®i
qua A, B, C, D, E.
Bµi gi¶i
¸p dông ®Þnh lý Pascal
víi h×nh 6 ®Ønh ABCDEF ta cã:
b
β = AB ∩ DE; γ = BC ∩ EF;
C E
α = CD ∩ FA (H×nh 2.31)
a
A
Khi ®ã: α, β, γ th¼ng hµng β
α γ
VËy ta suy ra çch dùng sau:
Dùng β = AB ∩ DE; α = CD ∩ a; D B
γ = α β ∩ BC ⇒ F = a ∩ E γ lµ ®iÓm cÇn dùng. F

DÔ dµng chøng minh ®−îc theo ®Þnh lý Pascal ®¶o.
H×nh 2.31
Víi mçi ®−êng th¼ng d ta dùng ®−îc F duy nhÊt.
Bµi 2.3.2.2. Cho n¨m ®iÓm A, B, C, D, E cña mét ®−êng bËc hai kh«ng suy
biÕn (S) chØ dïng th−íc kÎ dùng tiÕp tuyÕn t¹i A cña (S).
53
Bµi gi¶i
Ta cã thÓ coi 5 ®iÓm trªn N
B
lµ h×nh 6 ®Ønh AABCDE néi tiÕp (S).
A E
M = AA ∩ CD
P
N = AB ∩ DE
P = BC ∩ EA M
C
Theo ®Þnh lý Pascal ta cã D
H×nh 2.32
M, N, P th¼ng hµng (H×nh 2.32).
Do ®ã ta cã çch dùng sau:
Dùng N = AB ∩ DE
Dùng P = BC ∩ EA
Dùng M = NP ∩ CD
DÔ dµng chøng minh ®−îc theo ®Þnh lÝ Pascal ®¶o tiÕp tuyÕn cña (S) t¹i A
chÝnh lµ ®−êng th¼ng AM.
Bµi 2.3.2.3. Cho 5 ®iÓm A, B, C, D, E cïng thuéc mét ®−êng bËc hai (S), M lµ
mét ®iÓm tuú ý. H·y dùng ®−êng ®èi cùc cña ®iÓm M ®èi víi ®−êng bËc hai ®ã.
Bµi gi¶i
NÕu M thuéc ®−êng bËc hai (S), khi ®ã ®èi cùc cña M lµ tiÕp tuyÕn víi (S) t¹i
M(dùng theo bµi 2.3.2.2).
NÕu M kh«ng thuéc (S) (¸p dông bµi 2.3.1.1) ta dùng ®−îc giao ®iÓm F cña
ME ®èi víi (S).
Ta dùng ®iÓm N thuéc ME tho¶ m·n [M, N, E, F] = -1 (dùng theo bµi 2.3.1.1)
Khi ®ã N liªn hîp víi M.
T−¬ng tù ta dùng ®−îc ®iÓm P thuéc MD sao cho P liªn hîp víi M ⇒ §èi cùc
cña M ®èi víi (S) lµ ®−êng th¼ng NP.
Bµi 2.3.2.4. Trong P2 cho n¨m ®iÓm A, B, C, D, E cña ®−êng bËc hai (S)
kh«ng suy biÕn vµ ®−êng th¼ng d. ChØ dïng çc ®−êng th¼ng h·y dùng cùc
cña d ®èi víi ®−êng bËc hai (S).
54
Bµi gi¶i
LÊy hai ®iÓm ph©n biÖt M, N thuéc d.
Dùng ®−êng ®èi cùc m cña M ®èi víi (S).
Dùng ®−êng ®èi cùc n cña N ®èi víi (S).
Khi ®ã, dÔ thÊy m ∩ n chÝnh lµ cùc cña ®−êng th¼ng d ®èi víi (S).
Bµi 2.3.2.5. Trong P2 cho mét ®−êng th¼ng d. Gi¶ sö f: d → d lµ mét biÕn ®æi
x¹ ¶nh ®èi hîp mµ f(A) = A’; f(B) = B’. ChØ dïng çc ®−êng th¼ng h·y dùng
¶nh C’ cña mét ®iÓm C cho tr−íc ®èi víi f.
Bµi gi¶i
Tr−íc hÕt ta gi¶i bµi to¸n phô sau:
Trong P 2 cho ba cÆp ®−êng th¼ng ph©n biÖt (a, a’); (b, b’); (c, c’)
mµ trong 6 ®−êng th¼ng a, b, c, a’, b’, c’ kh«ng cã ba ®−êng nµo ®ång
quy. Mét ®−êng th¼ng d c¾t ba cÆp ®−êng th¼ng nãi trªn lÇn l−ît t¹i çc
cÆp ®iÓm (A, A’); (B, B’); (C, C’). Chøng minh r»ng cã mét biÕn ®æi x¹
¶nh ®èi hîp f: d → d tho¶ m·n.
f(A)= A’; f(B) = B’; f(C) = C’.
Bµi gi¶i b’ a
§Æt α = a ∩ a’; β = b ∩ b’; γ = c ∩ c’ P
P = a ∩ b’; Q = b’ ∩ a’; b
a’
R = a’ ∩ b; S = b ∩ a. (H×nh 2.33) S γ
c
Q
XÐt biÕn ®æi x¹ ¶nh f: d → d C
A R
tho¶ m·n A → A’; B ֏ B’; C ֏ C’. A’ C’
B’
Ta cã [A, A’, B, C] = [ α , A’, R, Q] B
α
c’ β
H×nh 2.33
(do phÐp chiÕu xuyªn t©m d lªn RQ bëi t©m S).

[ α , A’, R, Q] = [A, A’, C’, B’] (do phÐp chiÕu xuyªn t©m RQ lªn d bëi t©m P).
⇒ [A, A’, B, C] = [A, A’,C’, B’]. MÆt kh¸c: [A, A’, C’, B’] = [A’, A, B’, C’]
55
⇒ [A, A’, B, C] = [A’, A, B’, C’] do ®ã f(A’) = A ⇒ lµ phÐp ®èi hîp cña d.
Quay trë vÒ bµi to¸n:
LÊy α ∉ d. Dùng hai ®−êng th¼ng a, a’ ®i qua α vµ lÇn l−ît ®i qua A, A’. Tõ C
dùng mét ®−êng th¼ng kh«ng trïng víi d c¾t a, a’ lÇn l−ît t¹i S vµ Q.
Dùng P = a ∩ B’Q; R = a’ ∩ BS; C’ = d ∩ PR.
Khi ®ã theo bµi to¸n phô ta cã C’ = f(C).
2.4. Çc bµi to¸n d¹ng chøng minh ®−êng th¼ng ®i qua ®iÓm cè ®Þnh, ®iÓm
n»m trªn ®−êng th¼ng cè ®Þnh
2.4.1. Ph−¬ng ph¸p dïng tÝnh chÊt cña phÐp chiÕu xuyªn t©m, xuyªn trôc
§Ó ¸p dông ®−îc ph−¬ng ph¸p nµy trong bµi to¸n chøng minh ®−êng
th¼ng ®i qua ®iÓm cè ®Þnh, ®iÓm n»m trªn ®−êng th¼ng cè ®Þnh chóng ta ph¶i
x©y dùng ®−îc mét t−¬ng øng sao cho ®−êng cÇn chøng minh (®iÓm cÇn
chøng minh) lµ ®−êng nèi 2 ®iÓm t−¬ng øng (giao cña hai ®−êng t−¬ng øng).
Sau ®ã chøng minh t−¬ng øng ®ã lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m (phÐp chiÕu xuyªn
trôc) th«ng qua viÖc xÐt giao cña 2 hµng ®iÓm (®−êng nèi 2 ®iÓm).
Ta sö dông çc tÝnh chÊt sau cña phÐp chiÕu xuyªn t©m vµ phÐp chiÕu
xuyªn trôc.
NÕu f lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m x¸c ®Þnh th× ®−êng nèi 2 ®iÓm t−¬ng øng
lu«n ®i qua t©m chiÕu.
NÕu f lµ phÐp chiÕu xuyªn trôc x¸c ®Þnh th× giao ®iÓm 2 ®−êng t−¬ng
øng lu«n n»m trªn trôc chiÕu cè ®Þnh.
Bµi tËp minh ho¹
Bµi 2.4.1.1. Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt d, d’. Hai ®iÓm ph©n biÖt
A, B kh«ng thuéc d, d’. Mét ®−êng th¼ng a thay ®æi ®i qua A c¾t d, d’ lÇn l−ît
t¹i D, D’. §Æt M = d’ ∩ BD; N = d ∩ BD’.
Chøng minh r»ng: Çc ®−êng th¼ng MN lu«n lu«n ®i qua mét ®iÓm cè ®Þnh.
Bµi gi¶i
§Æt O = d ∩ d’; D0 = d ∩ AB;
D0’ = d’ ∩ AB (H×nh 2.34).
56
XÐt çc phÐp chiÕu xuyªn t©m B:
N
g: d → d’
N ֏ D’
O֏ O
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m A: O
D o D o’
h: d’ → d A B
D’ ֏ D M
O֏ O D
D’
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m B: d
d’
k: d → d’
D֏M H×nh 2.34
O֏ O
VËy f= k.h.g lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh mµ f(0) = 0.
Do ®ã f lµ mét phÐp chiÕu xuyªn t©m.
DÔ thÊy f(D0) = D0’
⇒ T©m chiÕu cña f lµ P = D0D0’ ∩ MN tøc lµ MN lu«n ®i qua ®iÓm (P) cè ®Þnh.
Bµi 2.4.1.2. Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt m, n vµ ba ®iÓm A, B, C
kh«ng thuéc m, n. Mét ®−êng th¼ng a thay ®æi ®i qua A. Gäi M = a ∩ m;
N = a ∩ n; BM ∩ n = N’; CN ∩ m = M’
Chøng minh r»ng: ®−êng th¼ng M’N’ ®i qua mét ®iÓm cè ®Þnh
Bµi gi¶i
m
O = m ∩ n (H×nh 2.35)
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m B: M’
f1: n → m M C
N’ ֏ M B
n
O֏O O N’
N
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m A:
A
f2: m → n a
M֏N H×nh 2.35
O֏ O
57
XÐt phÐp chiÕu xuyªn t©m C:
f3: n → m
N ֏M
O֏O
XÐt f = f3.f2. f1: n → m lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh
N ֏ M’
f(O) = O = m ∩ n ⇒ f lµ phÐp chiÕu xuyªn t©m
⇒ M’N’ lu«n ®i qua t©m chiÕu S cè ®Þnh.
Bµi 2.4.1.3. Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt d, d’; hai ®iÓm ph©n biÖt
A, B kh«ng thuéc d,d’ vµ mét ®iÓm M ch¹y trªn d.
§Æt M’ = AM ∩ d’; N’ = BM ∩ d’
Chøng minh r»ng: N = AN’ ∩ BM’ ch¹y trªn mét ®−êng th¼ng cè ®Þnh
Bµi gi¶i
§Æt O = d ∩ d’ (H×nh 2.36).
Ta cã:
XÐt: g: BM’ ֏ M’ (phÐp c¾t chïm B bëi ®−êng th¼ng d’) A
h: M’ ֏ M (phÐp chiÕu xuyªn t©m d’ → d bëi t©m A)
k: M ֏ N’ (phÐp chiÕu xuyªn t©m d’ → d bëi t©m B) d
l: N’ ֏ AN’ (phÐp nèi: d’ → {A} bëi t©m A)
f = l.k.h.g : {B} → {A} Mo
M N
BM’ ֏ AN’
B
VËy f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh. O
M’ M0’ N’ d’
§Æt M0 = d ∩ AB; M0’ = d’ ∩ AB.
Ta thÊy khi M ≡ M0 th× M’ ≡ N’ ≡ M0’ H×nh 2.36
nªn f(BM0’) = AM0’ tøc f(BA) = AB

VËy f lµ mét phÐp chiÕu xuyªn trôc.
Suy ra N ch¹y trªn trôc ∆ cña f.
58
Khi M ≡ O th× M’ ≡ N’ ≡ O. Do ®ã: N ≡ O
⇒ N ch¹y trªn mét ®−êng th¼ng ∆ ®i qua O.
2.4.2. Ph−¬ng ph¸p dïng ®Þnh lý Pascal vµ ®Þnh lý Frªgiªr
VËn dông ®Þnh lý Pascal, çc tÝnh chÊt vµ dùa vµo gi¶ thiÕt,suy ra kÕt
luËn cña bµi to¸n.
§Ó ¸p dông ®−îc ®Þnh lý Frªgiª chøng minh ®iÓm n»m trªn ®−êng
th¼ng cè ®Þnh còng nh− ®−êng th¼ng ®i qua ®iÓm cè ®Þnh ta ph¶i x¸c ®Þnh
®−îc ¸nh x¹ x¹ ¶nh sao cho ¸nh x¹ ®ã cïng víi nh÷ng yÕu tè cÇn chøng minh
tháa m·n yªu cÇu cña ®Þnh lý.
Bµi 2.4.2.1. Cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (S), ®iÓm A ∈ (S). Hai ®−êng
th¼ng ph©n biÖt cè ®Þnh u,v qua A. Hai ®−êng th¼ng biÕn thiªn m,n qua A sao
cho [u, v, m, n] = -1. Gäi M lµ giao ®iÓm thø hai kh¸c A cña m ®èi víi (S), N
lµ giao ®iÓm thø hai kh¸c A cña n ®èi víi (S). Tõ M, N kÎ çc tiÕp tuyÕn p, q
t−¬ng øng víi (S).
CMR: p ∩ q thuéc 1 ®−êng th¼ng cè ®Þnh.
Bµi gi¶i
XÐt f: {A} → {A}
Am → An = f(Am) sao cho [u, v, m, n] = -1.
1
ThÕ th× do [u, v,m,n] = = −1 nªn [u, v, n, m] = -1 nªn f(An) = Am.
[u, v,n,m]
VËy f lµ phÐp ®èi hîp kh¸c ph¸p ®ång nhÊt. Do ®ã theo ®Þnh lý Frªgiªr
®−êng MN lu«n ®i qua 1 ®iÓm cè ®Þnh F. Gäi ®−êng ®èi cùc cña F ®èi víi (S)
lµ d.Khi ®ã d cè ®Þnh. DÔ thÊy p lµ ®èi cùc cña M, q lµ ®èi cùc cña N nªn
p ∩ q lµ cùc cña MN ®èi víi (S).
V× MN lu«n ®i qua F nªn cùc p ∩ q cña nã lu«n n»m trªn d lµ ®èi cùc cña F.
Bµi 2.4.2.2. Cho mét ®−êng ovan thay ®æi ®i qua bèn ®iÓm cè ®Þnh A,B,C,D
tiÕp tuyÕn cña (S) t¹i B c¾t AC t¹i B’, tiÕp tuyÕn cña (S) t¹i C c¾t BD t¹i C’
59
Chøng minh r»ng: ®−êng th¼ng B’C’ lu«n ®i qua mét ®iÓm cè ®Þnh.
Bµi gi¶i
B’
XÐt h×nh 6 ®Ønh ACCBBD néi tiÕp «van (S).
A
Theo ®Þnh lý Pascal çc ®iÓm sau th¼ng hµng:
AC ∩ BB = B’; CC ∩ BD = C’; BC ∩ AD = M.
(H×nh 2.37) C M
B
Do ®ã A, B, C, D cè ®Þnh ⇒ BC ∩ AD = M cè
®Þnh. VËy B’C’ lu«n qua M cè ®Þnh.
D
C’ H×nh 2.37
Bµi 2.4.2.3. TrongP2 cho 2 ®iÓm (cã thÓ trïng nhau) A, B vµ 1 ¸nh x¹ x¹ ¶nh
f: {A} → {B} m → m’; n → n’… Mét ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (G) ®i qua
A, B c¾t m, n t¹i M, N, c¾t m’, n’ t¹i M’, N’. Chøng minh çc giao ®iÓm
MN’ ∩ M’N n»m trªn 1 ®−êng th¼ng d cè ®Þnh nµo ®ã.
Bµi gi¶i
Tr−íc hÕt ta lÊy ba ®−êng th¼ng ph©n biÖt: p, q, r cña chïm {A} vµ ¶nh
p’, q’, r’ thuéc chïm {B}. Gi¶ sö p, q, r, p’, q’, r’ lÇn l−ît c¾t (S) t¹i P, Q, R,
P’,Q, R’. ¸p dông ®Þnh lý Pascal vµo h×nh 6 ®Ønh PQ’RP’QR’ ta ®−îc ba ®iÓm
PQ’ ∩ P’Q; Q’R ∩ R’Q; P’R ∩ R’P th¼ng hµng trªn mét ®−êng th¼ng d nµo ®ã
V× f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh nªn [p, q, r, m] = [p’, q’, r’, m’]
Do ®ã: [P’P, P’Q, P’R, P’M] = [PP’, PQ’, PR’, PM’]
⇒ P’M ∩ PM’ ph¶i th¼ng hµng víi PQ’ ∩ P’Q; RP’ ∩ R’P tøc lµ
P’M ∩ PM’∈ d. Cho N ®ãng vai trß M ta ®−îc P’N ∩ PN’∈ d
L¹i ¸p dông ®Þnh lý Pascal vµo h×nh 6 ®Ønh P’MN’PM’N ta ®−îc P’M ∩ PM’;
MN’ ∩ M’N; N’P ∩ NP’ th¼ng hµng,
VËy MN’ ∩ M’N n»m trªn ®−êng th¼ng d cè ®Þnh
60
Ch−¬ng 3.
mèi liªn hÖ gi÷a An vµ Pn
3.1. Mèi liªn hÖ gi÷a kh«ng gian afin cña kh«ng gian x¹ ¶nh thÓ hiÖn trªn
m« h×nh
Cho kh«ng gian afin An+1(K) = (A, Vn+1, Φ ) liªn kÕt víi K, kh«ng gian
vect¬ Vn+1. Gäi An lµ mét siªu ph¼ng cña An+1, ph−¬ng cña Vn ⊂ Vn+1.
XÐt P= An ∪ [Vn]. Chän O ∈ An+1, O ∉ An. Gäi B lµ bã ®−êng th¼ng trong An
t©m O.
Ta cã: B lµ kh«ng gian x¹ ¶nh n chiÒu. X©y dùng song ¸nh:
p’: B → P nh− sau:
+ NÕu ®−êng th¼ng d cña bã B c¾t An t¹i ®iÓm D th× p’(d) = D.

+ NÕu d// An tøc lµ d ⊂ Vn th× ®Æt p’(d) = < d >.
B»ng çch ®ã: TËp P = An ∪ [Vn] lµ kh«ng gian x¹ ¶nh n chiÒu liªn kÕt víi Vn+1.
Trong kh«ng gian ®ã, mçi mÆt ph¼ng sÏ lµ :
HoÆc tËp hîp Am ∪ [Am] trong ®ã Am lµ ph¼ng cña An.
+ HoÆc tËp hîp [ Vm+1] víi Vm+1 lµ kh«ng gian vect¬ con cña Vn+1.
3.1.2. M« h×nh x¹ ¶nh cña kh«ng gian afin
Cho Pn (n ≥ 1) lµ kh«ng gian x¹ ¶nh liªn kÕt víi K - kh«ng gian vect¬ Vn+1.
Gäi ∆ lµ 1 siªu ph¼ng nµo ®ã cña Pn. §Æt An= Pn \ ∆ . LÊy 1 môc tiªu x¹ ¶nh
{Si; E}cu¶ Pn mµ S1, S2, …Sn ∈ ∆ . Khi ®ã siªu ph¼ng ∆ cã ph−¬ng tr×nh xo= 0.
§iÓm M∈ An th× M cã täa ®é (x0: x1:…: xn) trong ®ã xo ≠ 0 v× (M kh«ng thuéc ∆ ).
xi
Bëi vËy nÕu ta ®Æt Xi = víi i=1, 2, …n th× ta ®−îc 1 bé s¾p thø tù gåm n
x0
sè (X1, X2, …, Xn)_víi Xi ∈ K.
Nã ®−îc gäi lµ täa ®é kh«ng thuÇn nhÊt cña M ®èi víi môc tiªu x¹ ¶nh cho.
Ký hiÖu (X1, X2, …, Xn).
61
Ta ®· biÕt kh«ng gian vÐct¬ n chiÒu Kn (trªn tr−êng K):
LËp ¸nh x¹ Φ : An xAn → Kn theo quy t¾c:
Cho M(X1, X2, …, Xn), N(Y1, Y2, …, Yn) ∈ An theo täa ®é kh«ng thuÇn nhÊt th×
Φ (M, N) = (Y1-X1, Y2-X2, …,Yn- Xn) ∈ Kn.
¸nh x¹ Φ thâa m·n hai tÝnh chÊt :

(i), M ∈ An vµ v ∈ Kn th× tån t¹i !N ∈ An sao cho Φ ( M , N ) = v
(ii), Mäi M, N, L ∈ An th× Φ ( M , N ) + Φ ( N , L) = Φ ( M , L) .
VËy An lµ 1 kh«ng gian afin liªn kÕt víi Vn bëi Φ . Ta gäi kh«ng gian
afin nµy lµ m« h×nh x¹ ¶nh cña kh«ng gian afin n chiÒu tæng qu¸t trªn tr−êng
K vµ ký hiÖu Anp(K) hay Anp.
Siªu ph¼ng ∆ gäi lµ siªu ph¼ng tuyÖt ®èi (siªu ph¼ng v« tËn)cña Anp. Mçi
®iÓm cña ∆ gäi lµ ®iÓm v« tËn ®èi víi Anp.
3.1.3. Çc ph¼ng m« h×nh
Cho m - ph¼ng x¹ ¶nh U cña Pn kh«ng n»m trªn siªu ph¼ng ∆ .
Gi¶ sö m - ph¼ng U cã ph−¬ng tr×nh ®èi víi môc tiªu {Si, E} lµ :
n
∑
j =0
uijxj = 0 i=1, 2... n - m.
Trong ®ã ma trËn (uij) i=1, 2…, n - m; j=0, 1…n. cã h¹ng b»ng n - m.

V× U kh«ng n»m trªn siªu ph¼ng ∆ nªn khi ta thªm vµo hÖ ph−¬ng
tr×nh trªn mét ph−¬ng tr×nh thø n – m + 1 lµ x0 = 0 (lµ ph−¬ng tr×nh cña ∆ ).
do vËy ma trËn (Uij) i=1, 2…n - m
j = 0, 1, 2…n cã h¹ng b»ng n - m.
NÕu ®Æt U’= U\ ∆ th× mçi ®iÓm M∈ U’ cã täa ®é M (x0: x1:…: xn) tháa
m·n hÖ n - m ph−¬ng tr×nh trªn ®ång thêi x0 ≠ 0, suy ra täa ®é afin (X1, X2, …, Xn)
cña M tháa m·n hÖ ph−¬ng tr×nh:
n
∑
j=1
uijxJ + ui0 = 0 (i=1, 2... n - m)
62
Trong ®ã ma trËn çc hÖ sè cã h¹ng b»ng n - m. Chøng tá U’ = U\ ∆ lµ
1 m - ph¼ng afin cña kh«ng gian An. VËy mçi m - ph¼ng cña Pn mµ U kh«ng
n»m trªn siªu ph¼ng ∆ sinh ra 1 m - ph¼ng U’ afin cña kh«ng gian An. Ng−îc
l¹i mçi m - ph¼ng U’ afin cña kh«ng gian An ®−îc sinh ra bëi mét vµ chØ mét
m - ph¼ng cña Pn.
Hai ®−êng th¼ng ph©n biÖt song song cña Anp. ®−îc sinh ra bëi hai
®−êng th¼ng ph©n biÖt cña Pn c¾t nhau trªn ∆ .
3.1.4. ThÓ hiÖn cña tØ sè ®¬n
Trªn m« h×nh An = Pn \ ∆ cña kh«ng gian afin cho 4 ®iÓm ph©n biÖt th¼ng
hµng A, B, C, D. §èi víi môc tiªu x¹ ¶nh ®· chän (khi x©y dùng m« h×nh).
Gi¶ sö täa ®é cña A, B lµ :A (1: a1: a2:…: an); B(1: b1: b2:…: bn).
Khi ®ã täa ®é cña ®iÓm C, D lµ :
C = (k1+l1: k1 a1 +l1b1: k1a2 +l1 b2 :…: k1an +l1bn); D = (k2+l2: k2 a1 +l2b1: k2a2
+l2 b2 :…: k2an +l2bn);
k2 k1
Ta cã [A, B, C, D] = :
l2 l1
Víi môc tiªu afin sinh bëi môc tiªu x¹ ¶nh trªn, täa ®é afin cña çc ®iÓm A,
B, C, D lµ: A = (a1: a2:…: an); B = (b1: b2:…: bn) ; C = (c1: c2:…: cn);
D = (d1: d2:…: dn).
k1ai + l1bi k a +l b
Trong ®ã : ci = , di = 2 i 2 i víi i = 1,2,…,n
k1 + l1 k2 + l2
l1 (ai − bi ) −k (a − b )
Tõ ®ã ta cã: ai − ci = ; bi − ci = 1 i i
k1 + l1 k1 + l1
Theo ®Þnh nghÜa tØ sè ®¬n cña 3 ®iÓm th¼ng hµng trong kh«ng gian afin ta cã:
l1
[ A, B, C ] = −
k1
l2
T−¬ng tù ta cã: [ A, B, D ] = −
k2
63
V× vËy: [ A, B, C , D ] = [ A, B, C ] : [ A, B, D ] .
HÖ qu¶
NÕu lÊy 4 ®iÓm ph©n biÖt th¼ng hµng A, B, C, D. Trong ®ã D n»m trªn
®−êng th¼ng ∆ th× k2 + l2= 0 ⇒ [A, B, C, D] = [A, B, C].
Tøc lµ tØ sè ®¬n [A, B, C] lµ tØ sè kÐp [A, B, C, D] trong ®ã D lµ ®iÓm v«
tËn cña ®−êng th¼ng afin ®i qua A, B, C.
§Æc biÖt nÕu C lµ trung ®iÓm cña AB tøc [A, B, C] = -1 khi vµ chØ khi
A, B chia ®iÒu hßa C, D.
3.1.5. DiÔn t¶ çc phÐp biÕn ®æi afin trªn m« h×nh x¹ ¶nh cña kh«ng gian
afin.
Ta cã çc ®Þnh lý sau :
§Þnh lý 1: Mçi phÐp biÕn ®æi x¹ ¶nh fp: Pn → Pn b¶o toµn tØ siªu ph¼ng v« tËn
∆ tøc lµ fp( ∆ ) = ∆ , sinh ra 1 biÕn ®æi afin fA: Anp → Anp theo quy t¾c
∀ M ∈ Anp th× fA(M) = fp(M).
§Þnh lý 2: Víi mçi biÕn ®æi afin fA: Anp → Anp cã mét biÕn ®æi x¹ ¶nh duy
nhÊt fp: Pn → Pn sinh ra fA theo quy t¾c fA(M) = fp(M), ∀ M∈ Anp.
3.1.6. Siªu mÆt bËc hai x¹ ¶nh vµ afin
Kh«ng gian x¹ ¶nh Pn víi môc tiªu x¹ ¶nh {S0, S1, …, Sn ; E} vµ kh«ng
gian afin An= Pn \ ∆ . Trong ®ã ∆ lµ siªu ph¼ng x¹ ¶nh x0 = 0.
Gi¶ sö Sp lµ 1 siªu mÆt bËc hai trong Pn cã ph−¬ng tr×nh ®èi víi môc tiªu
®· chän lµ:
n
∑
i , j =o
aijxixj = 0 (*)
Gäi SA = SP\ ∆ th× çc ®iÓm cña SA cã täa ®é afin (®èi víi môc tiªu x¹
¶nh sinh bëi môc tiªu x¹ ¶nh ®· chän) tháa m·n ph−¬ng tr×nh :
n n
∑
i , j =1
aijXiXj +2 ∑ a0iXi +a00= 0 (**)
i=1
64
NÕu çc aij (i, j = 0, 1, 2…, n) kh«ng ®ång thêi b»ng 0 tøc lµ ∆ kh«ng
n»m trªn Sp th× SA lµ siªu mÆt bËc hai afin trong kh«ng gian An.
Ng−îc l¹i nÕu SA cã ph−¬ng tr×nh (**) trong 1 môc tiªu afin cña An th×
xi
b»ng çch ®Æt Xi = ta ®−îc ph−¬ng tr×nh (*), x¸c ®Þnh cho ta mét siªu mÆt
x0
bËc hai x¹ ¶nh Sp ®èi víi môc tiªu x¹ ¶nh sinh ra môc tiªu afin ®· chän.
Mçi siªu mÆt bËc hai x¹ ¶nh Sp kh«ng chøa siªu ph¼ng ∆ sinh ra mét
siªu mÆt bËc hai afin SA = SP\ ∆ . H¹ng cña Sp b»ng h¹ng cña SA. Nh− vËy SA
kh«ng suy biÕn khi vµ chØ khi Sp kh«ng suy biÕn. Ng−îc l¹i mçi siªu mÆt bËc
hai afin SA cña An ®−îc sinh ra bëi mét vµ chØ mét siªu mÆt bËc hai Sp cña Pn
trong ®ã Sp kh«ng chøa ∆ .
NÕu Sp vµ S’p lµ hai siªu mÆt bËc hai x¹ ¶nh kh«ng chøa ∆ th× hai siªu
mÆt bËc hai afin SAvµ S’A sinh bëi Sp vµ S’pcïng mét lo¹i afin khi vµ chØ khi Sp
vµ S’p cïng läai x¹ ¶nh vµ Sp ∩ ∆ , S’p ∩ ∆ lµ hai siªu mÆt bËc hai x¹ ¶nh
kh«ng chøa ∆ . Th× hai siªu mÆt bËc hai cïng lo¹i x¹ ¶nh cña kh«ng gian x¹
¶nh ∆ .
+ §iÓm I lµ lµ t©m cña SA khi vµ chØ khi I liªn hîp víi mäi ®iÓm cña
∆ ®èi víi Sp. Nãi riªng nÕu SA kh«ng suy biÕn th× I lµ t©m cña SA ⇔ I lµ cùc
cña ∆ ®èi víi Sp.
+ Ph−¬ng 1 chiÒu d cña An lµ ph−¬ng tiÖm cËn cña SA khi vµ chØ khi d
x¸c ®Þnh bëi mét ®iÓm v« tËn D cña Sp,tøc lµ D ∈ Sp ∩ ∆ .
+ NÕu ph−¬ng 1 chiÒu e cña An kh«ng lµ ph−¬ng tiÖm cËn cña SA. Vµ
®−îc x¸c ®Þnh bëi ®iÓm v« tËn E th× siªu ph¼ng kÝnh liªn hîp α ’= α \ ∆ cña
SA ®èi víi ph−¬ng e ®−îc sinh ra bëi siªu ph¼ng ®èi cùc α cña E ®èi víi Sp.
+ Siªu ph¼ng afin α ’= α \ ∆ lµ siªu ph¼ng tiÕp xóc cña SA t¹i M∈ α ’
khi vµ chØ khi v lµ siªu ph¼ng tiÕp xóc cña Sp t¹i M ∈ α .
§iÓm U∈ SA lµ ®iÓm k× dÞ cña SA khi vµ chØ khi nã lµ ®iÓm k× dÞ cña Sp.
65
*§−êng Ovan trong mÆt ph¼ng afin thùc:
Gäi ∆ lµ ®−êng th¼ng trong mÆt ph¼ng x¹ ¶nh thùc P2 vµ A2 = P2\ ∆ :
NÕu (Sp) lµ ®−êng «van trong P2 th× trong A2 SA= SP\ ∆ lµ:
§−êng elip nÕu (Sp) kh«ng c¾t ∆ .
§−êng hypebol nÕu (Sp) c¾t ∆ t¹i 2 ®iÓm ph©n biÖt.
§−êng parabol nÕu (Sp) tiÕp víi ∆ .
3.2. Mèi liªn hÖ gi÷a kh«ng gian x¹ ¶nh vµ kh«ng gian afin thÓ hiÖn qua çc
øng dông cô thÓ.
3.2.1. Chøng minh bµi to¸n xa ¶nh b»ng çch ®−a vÒ h×nh häc afin.
§Ó gi¶i bµi to¸n h×nh häc x¹ ¶nh b»ng h×nh häc afin ta lµm theo çc
b−íc sau:
B−íc 1: ChuyÓn mét bµi to¸n x¹ ¶nh sang bµi to¸n afin.
Trong bµi to¸n x¹ ¶nh ta chän mét siªu ph¼ng v« tËn. B»ng çch bá ®i 1
siªu ph¼ng ta sÏ ®−îc mét kh«ng gian afin.Sau ®ã b»ng nh÷ng kiÕn thøc ®·
biÕt vÒ m« h×nh x¹ ¶nh cña kh«ng gian afin chuyÓn nh÷ng ®èi t−îng cña
kh«ng gian x¹ ¶nh thµnh nh÷ng ®èi t−îng cña kh«ng gian afin vµ bµi to¸n nãi
trªn sÏ trë thµnh bµi to¸n cña h×nh häc afin.V× cã thÓ bá ®i bÊt k× siªu ph¼ng
nµo nªn b»ng çch ®ã ta cã thÓ thu ®−îc nhiÒu bµi to¸n afin kh¸c nhau.
VÝ dô 1:Trong P2 xÐt ®Þnh lý Bri¨ngs«ng trong tr−êng hîp tam gi¸c:
NÕu 1 tam gi¸c ABC ngo¹i tiÕp ®−îc ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn
(Hp) th× çc ®−êng th¼ng nèi ®Ønh cña tam gi¸c víi tiÕp tuyÕn trªn c¹nh ®èi
diÖn sÏ ®i qua 1 ®iÓm.
Trªn h×nh vÏ ta cã çc ®−êng th¼ng AA’, BB’, CC’ ®i qua ®iÓm O.
(H×nh 3.1)
66
B
C’
O A’
A
B’ C
H×nh 3.1
1. NÕu ta chän ®−êng th¼ng B’C’ lµ ®−êng v« tËn th× ®−êng bËc hai (Hp) sÏ trë
thµnh mét Hypebol víi 1 tiÖm cËn lµ AB, AC.
Trong A2 hai ®−êng th¼ng AB, OC song song, AC vµ OB song song. VËy
ABOC lµ h×nh b×nh hµnh.
Vãi A’ lµ ®iÓm gÆp nhau cña 2 ®−êng chÐo. Do ®ã BA’ = AC.
Tõ ®ã ta cã kÕt qu¶ sau cña h×nh häc afin:
“Hai ®−êng tiÖm cËn cña mét Hypebol ch¾n ra trªn mét tiÕp tuyÕn bÊt k× mét
®o¹n th¼ng mµ tiÕp ®iÓm chÝnh lµ trung ®iÓm”.
2. NÕu ta chän ®−êng th¼ng BC lµm ®−êng v« tËn th× C«nic (Hp) b©y giê trë
thµnh 1 Parabol mµ AA’ lµ ®−êng kÝnh cßn AB’OC’ lµ mét h×nh b×nh hµnh.
Do ®ã ta cã kÕt qu¶ cña h×nh häc afin:
“NÕu tõ mét ®iÓm A ta vÏ 2 tiÕp tuyÕn AB’ vµ AC’ víi mét Parabol th× ®−êng

kÝnh cña Parabol liªn hîp víi ph−¬ng x¸c ®Þnh bëi B ' C ' sÏ ®i qua ®iÓm A’. ”
3. NÕu ta chän ®−êng th¼ng bÊt k× kh«ng c¾t c«nic (Hp) lµ ®−êng th¼ng v« tËn
th× trong mÆt ph¼ng afin ta cã kÕt qu¶ sau.
67
“Cho a, b, c lÇn l−ît lµ 3 tiÕp tuyÕn cña Elip (H), çc tiÕp ®iÓm lÇn l−ît
la A’, B’, C’, a ∩ b = C, b ∩ c = A, a ∩ c = B th× AA’, BB, CC’ ®ång quy.
+ Trong tr−êng hîp cã 2 trong 3 tiÕp tuyÕn song song víi nhau. Ta cã
kÕt qu¶ sau:
“Cho a, b, c lÇn l−ît lµ 3 tiÕp tuyÕn víi Elip (H), çc tiÕp ®iÓm lÇn l−ît lµ
A’, B’, C’, a//b, b ∩ c = A, c ∩ a = B. Tõ C’ kÎ c’ // a th× c’, BB’, AA’ ®ßng quy. ”
B−íc 2: Gi¶i bµi to¸n afin b»ng h×nh häc afin
B−íc 3: ChuyÓn kÕt qu¶ vÒ bµi to¸n x¹ ¶nh kÕt luËn
Bµi 3.2.1.1. Trong kh«ng gian x¹ ¶nh nÕu cho 3 ®iÓm ph©n biÖt A, B, C ∈®−êng
th¼ng d vµ 3 ®iÓm kh¸c A’, B’, C’ ∈®−êng th¼ng d’(kh¸c d ∩ d’) th× çc giao
®iÓm AB’ ∩ A’B, AC ∩ ’A’C, B’C ∩ B’C th¼ng hµng.
Bµi gi¶i
Gäi α = A’B ∩ AB’; β = AC’ ∩ A’C; γ = BC ∩ ’B’C.
Chän ®−êng th¼ng α β lµm ®−êng th¼ng v« tËn.
Trong P2 α = A’B ∩ AB’; β = AC’ ∩ A’C.
Trong A2 cã AB’//A’B; AC’//A’C.
Ta chuyÓn bµi to¸n trªn vÒ bµi to¸n afin sau:
Trong mÆt ph¼ng afin víi A, B, C lµ 3 ®iÓm ph©n biÖt ∈d vµ 3 ®iÓm
kh¸c A’, B’, C’ ∈®−êng th¼ng d’ (kh¸c d ∩ d’). NÕu AB’//A’B vµ AC’//A’C
th× BC’//B’C.
Gi¶i bµi to¸n afin
C A B
+ XÐt d//d’. (H×nh 3.2).
V× d//d’ vµ AB’//A’B
nªn ABA’B’ lµ h×nh b×nh hµnh

⇒ AB = B ' A ' (1)
T−¬ng tù d//d’vµ AC’//A’C B’ A’ C’
nªn ACA’C’ lµ h×nh b×nh hµnh H×nh 3.2
⇒
CA = A ' C ' (2).
68
⇒ CA + AB = B ' A '+ A ' C ' ⇒ CB = B ' C ' .

Tõ (1), (2)
XÐt tø gi¸c CBC’B’ lµ h×nh b×nh hµnh. VËy BC’//B’C.
+ XÐt d ∩ d’ = O. (H×nh 3.3).
ta cã AB’//A’B nªn O
OA OB '
∆ OAB S ∆ CBA’ ⇒ = (3).
OB OA '
V× AC’//A’C nªn
B A’
∆ OCA’ ∆ OAC’ ⇒ OC = OA ' (4).
S
OA OC ' C
C’
OA OC OB ' OA '
Tõ (3), (4) . = .
OB OA OA ' OC ' A B’
⇒ OC =
OB '
. H×nh 3.3
OB OC '
⇒ BC’//B’C.
ChuyÓn kÕt qu¶ thu ®−îc vÒ mÆt ph¼ng x¹ ¶nh.
Trong A2: AB’//A’B ; AC’//A’C; BC’// B’Cth× trong P2 α = A’B ∩ AB’;
β = AC’ ∩ A’C; γ = BC ∩ ’B’C lµ ba ®iÓm th¼ng hµng.
Bµi 3.2.1.2. Trong P2 cho ®¬n h×nh ABC vµ mét ®iÓm S kh«ng thuéc c¹nh nµo cña
®¬n h×nh. Çc ®−êng th¼ng SA, SB, SC theo thø tù c¾t BC, CA, AB t¹i A1, B1, C1.
Chøng minh r»ng: Çc ®iÓm BC ∩ B1C1; AC ∩ A1C1; AB ∩ A1B1 th¼ng
hµng.
Bµi gi¶i
Ta cã: SA ∩ BC = A1; SB ∩ AC = B1; SC ∩ AB = C1.
α = BC ∩ B1C1; β = AC ∩ A1C1; γ = AB ∩ A1B1.
2
Chän ®−êng th¼ng α γ lµm ®−êng th¼ng v« tËn. Trong m« h×nh x¹ ¶nh A p th×
ta cã B1C1//BC; A1B1//AB
Ta ph¶i chøng minh α , β , γ th¼ng hµng tøc ph¶i chøng minh A1C1//CA trong A2.
69
Bµi to¸n trë vÒ bµi to¸n afin nh− sau :
Cho 2 tam gi¸c ABC vµ tam gi¸c A1B1C1 cã BC// B1C1, AB//A1B1. NÕu AA1,
BB1, CC1 ®ång quy hoÆc song song th× AC // A1C1.
Gi¶i bµi to¸n afin: O
Gi¶ sö AA1 ∩ CC1 ∩ BB1 = O (H×nh 3.4)
OB OC A C
v× BC// B1C1 nªn =
OB1 OC1
B
OB OA A1
V× AB // A1B1 nªn = C1
OB1 OA1
OA OC B1
⇒ = ⇒ AC // A1C1 .
OA1 OC1
H×nh 3.4
GØa sö AA1// BB1// CC1..
Khi ®ã hiÓn nhiªn AC// A1C1.
§−a kÕt qu¶ thu ®−îc vÒ mÆt ph¼ng x¹ ¶nh ta cã:
AC ∩ A1C1 = β thuéc ®−êng th¼ng v« tËn α γ . VËy α , β , γ th¼ng hµng.
3.2.2. Gi¶i bµi to¸n afin b»ng h×nh häc x¹ ¶nh
§Ó gi¶i mét bµi to¸n afin dïng h×nh häc x¹ ¶nh ta lµm theo çc b−íc sau:
B−íc 1: ChuyÓn bµi to¸n afin sang bµi to¸n x¹ ¶nh:
§−a bµi to¸n ®· cho vµo m« h×nh x¹ ¶nh cña kh«ng gian afin b»ng çch
bæ xung siªu ph¼ng v« tËn. Sö dông ng«n ng÷ cña m« h×nh ®Ó chuyÓn bµi to¸n
Êy vÒ bµi to¸n x¹ ¶nh.
B−íc 2: Gi¶i bµi to¸n x¹ ¶nh b»ng h×nh häc x¹ ¶nh.
B−íc 3: ChuyÓn bµi to¸n ®· gi¶i thµnh kÕt qu¶ afin t−¬ng øng ta ®−îc kÕt qu¶
cña bµi to¸n.
Bµi 3.2.2.1. Trong A2 cho h×nh thang A1, A2, B1, B2 víi hai ®¸y lµ A1A2 vµ
B1B2. Qua çc ®Ønh A1vµ B1dùng çc ®−êng th¼ng song song a1, b1. Qua çc
®Ønh A2vµ B2dùng çc ®−êng th¼ng song song a2, b2. Chøng minh r»ng: Çc
®iÓm A1B1 ∩ A2B2; a1 ∩ a2; b1 ∩ b2 th¼ng hµng. (H×nh 3.5)
70
Bµi gi¶i
O1
2
Bæ xung vµo m¨t ph¼ng afin A ®−êng th¼ng a1
A1 A2
v« tËn ∆ ta ®−îc mÆt ph¼ng x¹ ¶nh P2 b2
Lóc ®ã h×nh thang A1A2B1B2 ®−îc thÓ hiÖn b»ng O
mét h×nh 4 ®Ønh A1A2B1B2 cã çc ®Ønh kh«ng a2
B2
thuéc vµo ∆ vµ < A1, A2> ∩ < B1,B2> = P ∈ ∆ . B1
Theo gi¶ thiÕt ta cã: a1 ∩ b1 = Q ∈ ∆ ; a2 ∩ b2 = R ∈ ∆ . O2

b1
Khi ®ã ¸p dông ®Þnh lý §¬gi¸c thø nhÊt cho hai
H×nh 3.5
®¬n h×nh x¹ ¶nh A1B1Q Vµ A2B2R cã
<A1, A2>, <B1,B2>, <P, Q> ®ång quy t¹i P. (H×nh 3.6)
Do ®ã çc giao ®iÓm
A1B1 ∩ A2B2, ∆ R P Q
A1Q ∩ A2R = a1 ∩ a2, B

a1 b2
B1Q ∩ B2R = b1 ∩ b2 th¼ng hµng. A
O O
O
a2
b1
A
B
H×nh 3.6
ChuyÓn kÕt qu¶ vÒ mÆt ph¼ng afin,
Ta cã çc ®iÓm a1 ∩ a2, b1 ∩ b2, A1B1 ∩ A2B2 th¼ng hµng.
Bµi 3.2.2.2. Trong A2 cho ®o¹n th¼ng AB vµ trung ®iÓm C cña nã. ChØ dïng
th−íc kÎ qua ®iÓm M cho tr−íc h·y dùng 1 ®−êng th¼ng song song víi ®−êng
th¼ng AB.
Bµi gi¶i
V× C lµ trung ®iÓm cña AB nªn
[A, B, C] = -1. Bæ xung ®−êng th¼ng v« tËn ∆ vµo mÆt ph¼ng afin A2 ta ®−îc
P2. Gäi S = AB ∩ ∆ th× [A, B, C, S] = -1.
71
VËy chuyÓn vÒ bµi to¸n x¹ ¶nh sau:
“Trong P2 cho hai ®−êng th¼ng AB vµ ∆.
Gäi S = AB ∩ ∆ , C lµ ®iÓm sao cho
[A, B, C, S] = -1.
ChØ dïng th−íc kÎ vµ kh«ng dïng ®iÓm S
h·y dùng ®−êng th¼ng MS qua ®iÓm M cho
tr−íc”.
Gi¶i bµi to¸n x¹ ¶nh: H×nh 3.7
Trong P2 lÊy ®iÓm sao cho O ∈ AM vµ O ≠ M.

Gäi MB ∩ CO = I; AI ∩ OB = N (H×nh 3.7) ⇒ MN cÇn dùng.
ThËt vËy: XÐt h×nh 4 ®Ønh toµn phÇn OMIN. Gäi S’ = MN ∩ AB th×
[A, B, C, S’] = -1 = [A, B, C, S] ⇒ S ≡ S’.
ChuyÓn kÕt qu¶ vÒ mÆt ph¼ng afin ta cã çch dùng sau :
LÊy O∈ AM vµ O ≠ M. Nèi OC, nèi MB. Dùng I = OC ∩ MB.
Dùng AI ∩ OB = N. Nèi MN th× MN lµ ®−êng cÇn dùng.
Bµi 3.2.2.3.Trong mÆt ph¼ng afin cho tam gi¸c ABC vµ ba h×nh b×nh hµnh sao
cho mçi h×nh b×nh hµnh trong chóng cã mét ®−êng chÐo lµ mét c¹nh cña tam
gi¸c,cßn hai c¹nh kÒ nhau lµ hai c¹nh cßn l¹i cña tam gi¸c.
Chøng minh r»ng: Çc ®−êng chÐo thø hai cña h×nh b×nh hµnh ®ã ®ång quy t¹i
mét ®iÓm.
C’
Bµi gi¶i
A
Ta gäi ba h×nh b×nh hµnh ®ã lµ:ACBC’; ABA’C;
ABCB’(H×nh 3.8). Khi ®ã ta cã B
B’
C’B’//CB; A’B’//AB;
A’C’//AC. Bæ xung vµo mÆt ph¼ng afin ®−êng th¼ng C
2 H×nh 3.8
v« tËn ∆ ta ®−îc mÆt ph¼ng P [V]. Lóc ®ã
C’
ta cã: <B, C> ∩ <B’, C’> = P; <A, C> ∩ <A’, C’> = Q;
<A, B> ∩ <A’, B’> = R trong P2 vµ P, Q ∈ ∆ .
72
(H×nh 3.9)
I
Khi ®ã ¸p dông ®Þnh lý §¬giac thø nhÊt
cho hai ®¬n h×nh ABC, A’B’C’ ta cã:
(A, A’); (B, B’); (C, C’) A B
®ång quy t¹i mét ®iÓm. C
∆ P
ChuyÓn kÕt qu¶ vÒ mÆt ph¼ng C’ Q
R
afin ta cã AA’, BB’, CC’ ®ång quy.
B
A’
’
H×nh 3.9
Bµi 3.2.2.4. Chøng minh r»ng nÕu mét h×nh b×nh hµnh ABCD cã hai ®iÓm ®èi
diÖn A, C n»m trªn mét Hypebol vµ cã çc cÆp c¹nh ®èi diÖn song song víi
çc tiÖm cËn cña Hypebol ®ã th× hai ®Ønh ®èi diÖn cßn l¹i th¼ng hµng víi t©m
cña Hypebol:
Bµi gi¶i
Gäi (H) lµ Hypebol,bæ xung

vµo mÆt ph¼ng afin
®−êng th¼ng v« tËn ∆ .
Ta ®−îc mÆt ph¼ng x¹ ¶nh P2
khi ®ã ta cã :
(Hp) lµ ®−êng bËc hai x¹ ¶nh
sinh ra (H).
p, q la hai ®−êng th¼ng x¹ ¶nh
sinh ra hai hai ®−êng tiÖm
H×nh 3.10
cËn cña (H), tiÕp víi (H) t¹i
P, Q.
73
Khi ®ã bµi to¸n afin trë thµnh bµi to¸n x¹ ¶nh sau:
Trong P2 cho ®−êng bËc hai kh«ng suy biÕn (Hp) h×nh 4 ®Ønh ABCD cã çc
giao ®iÓm P = <A, B> ∩ <C, D>, Q = <B, C> ∩ <D, A> trªn ∆
hai ®Ønh A vµ C thuéc (Hp).
p, q lµ hai tiÕp tuyÕn víi ®−êng bËc hai t¹i P, Q; p ∩ q = O.
Chøng minh r»ng O, D, B th¼ng hµng.
Gäi <A, C> ∩ ∆ = R. Do O lµ t©m cña Hypebol nªn ∆ lµ ®−êng th¼ng ®èi
cùc cña O, R ∈ ∆ ⇒ R liªn hîp víi O ®èi víi (Hp). MÆt kh¸c xÐt h×nh bèn
®Ønh toµn phÇn ACQP cã 4 ®Ønh n»m trªn mét ®−êng bËc hai (Hp). Do ®ã D,
R, B lµ liªn hîp tõng cÆp ®èi víi ®−êng bËc hai (Hp) ⇒ BD lµ siªu ph¼ng ®èi
cùc cña R.
Tõ ®ã suy ra: O ∈ BD hay O, B, D th¼ng hµng.
ChuyÓn kÕt qu¶ vÒ mÆt ph¼ng Afin ta ®−îc ®iÒu ph¶i chøng minh.
74
KÕt luËn
LuËn v¨n “ Mét sè bµi tËp h×nh häc x¹ ¶nh vµ çc ph−¬ng ph¸p gi¶i
trong P2” ®· ph©n lo¹i çc bµi to¸n x¹ ¶nh thµnh mét sè d¹ng c¬ b¶n, tæng hîp
çc ph−¬ng ph¸p gi¶i vµ gi¶i chi tiÕt mét sè bµi tËp minh ho¹.
Mét bµi to¸n cã thÓ cã nhiÒu çch gi¶i. Tuú vµo tõng bµi to¸n mµ chóng
ta vËn dông mét çch linh ho¹t çc kiÕn thøc, çc ®Þnh lý ®Ó ®−a ra çch gi¶i
®óng vµ nhanh nhÊt.
Çc kÕt qu¶ nµy cã thÓ dïng ®Ó tham kh¶o trong qu¸ tr×nh häc tËp,
nghiªn cøu m«n h×nh häc x¹ ¶nh.
Do thêi gian cã h¹n nªn trong ®Ò tµi nµy t«i míi chØ ®−a ra ®−îc mét sè
d¹ng bµi to¸n x¹ ¶nh c¬ b¶n vµ mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶i. Hy väng víi thêi
gian réng r·i h¬n ®Ò tµi sÏ ®−îc nghiªn cøu s©u h¬n, ®−a ra ®−îc nhiÒu
ph−¬ng ph¸p gi¶i hiÖu qu¶ vµ ®Çy ®ñ h¬n.
75
TµI LIÖU THAM KH¶O
TiÕng ViÖt
[1]. V¨n Nh− c−¬ng (1999), H×nh häc x¹ ¶nh, nxb Gi¸o dôc.
[2]. Ph¹m B×nh §« (2002), Bµi tËp h×nh häc x¹ ¶nh, NXB §¹i häc s− ph¹m.
[3]. NguyÔn C¶nh Toµn (1962), H×nh häc cao cÊp-h×nh häc x¹ ¶nh ,NXB
Gi¸o dôc.
[4]. §oµn Quúnh-V¨n Nh− C−¬ng-Hoµng Xu©n SÝnh (1989), §¹i sè tuyÕn
tÝnh vµ h×nh häc, NXB Gi¸o dôc.
76

(123doc) Mot So Dang Bai Tap Hinh Hoc Xa Anh Va Cac Phuong Phap Giai Trong p2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(123doc) Mot So Dang Bai Tap Hinh Hoc Xa Anh Va Cac Phuong Phap Giai Trong p2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mét sè d¹ng bµi tËp

h×nh häc x¹ ¶nh vµ c¸c ph−¬ng

Th¸i Nguyªn, th¸ng 4 n¨m 2007

NguyÔn ThÞ Thanh Hßa

Nh÷ng kiÕn thøc c¬ së cña kh«ng gian pn

1.1. Kh«ng gian x¹ ¶nh

HÖ (*) ®−îc gäi lµ c«ng thøc ®æi môc tiªu x¹ ¶nh.

Trong ®ã: Ai cã to¹ ®é Ai= (ai0, ai1…, ain)

Trong ®ã ma trËn (bij) víi i = 1, n − m ; j = 0, n cã h¹ng b»ng n - m.

m' H×nh 1.2

Trong ®ã: aij ∈ K: aij= aji vµ cã Ýt nhÊt mét aij ≠ 0

+ ¸nh x¹ x¹ ¶nh gi÷a hai hµng ®iÓm

c¸c d¹ng to¸n c¬ b¶n

vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i trong P2

2.1. Chøng minh ®ång quy, th¼ng hµng

VËy P, Q, R th¼ng hµng.

⇒ C¸c ®−êng th¼ng S0M0, S1M1, S2M2 ®ång quy.

VËy: C¸c ®iÓm M’0, M’1, M’2 còng th¼ng hµng.

a. Ta cã theo gi¶ thiÕt

Suy ra C’ liªn hîp víi A ®èi víi (S) (1) c

MÆt kh¸c ta l¹i cã: A’C’ lµ ®−êng e f

®èi víi (S). H×nh 2.8

⇒ tån t¹i!M = BB’ ∩ (S) ⇒ tån t¹i!A’= AM ∩ d d

C¸c phÐp dùng ®iÓm ®−êng lµ ®¹i sè ⇒ f lµ ¸nh x¹ x¹ ¶nh.

DÔ thÊy g lµ mét biÕn ®æi x¹ ¶nh ®èi hîp cña d.

¸p dông ®Þnh lý Pascal thuËn

(trong ®ã l kh«ng ®i qua G C

T−¬ng tù ta cã ®iÒu ph¶i chøng minh. D

γ = α β ∩ BC ⇒ F = a ∩ E γ lµ ®iÓm cÇn dùng. F

(do phÐp chiÕu xuyªn t©m d lªn RQ bëi t©m S).

nªn f(BM0’) = AM0’ tøc f(BA) = AB

mèi liªn hÖ gi÷a An vµ Pn

¸nh x¹ Φ thâa m·n hai tÝnh chÊt :

Trong ®ã ma trËn (uij) i=1, 2…, n - m; j=0, 1…n. cã h¹ng b»ng n - m.

Theo gi¶ thiÕt ta cã: a1 ∩ b1 = Q ∈ ∆ ; a2 ∩ b2 = R ∈ ∆ . O2

A1Q ∩ A2R = a1 ∩ a2, B

Trong P2 lÊy ®iÓm sao cho O ∈ AM vµ O ≠ M.

Gäi (H) lµ Hypebol,bæ xung

You might also like