Temat: Wojny z Turcją w XVII wieku

1. Przyczyny i przebieg wojny w 1 poł. XVII wieku.

2. Wojna w 2 połowie XVII wieku.
3. Odsiecz wiedeńska.

Turcja (Imperium Osmańskie ) była jedną z największych potęg w Europie i południowym sąsiadem
Rzeczypospolitej. Na czele państwa tureckiego stał sułtan (z dynastii Osmanów), który sprawował
nieograniczoną władzę w państwie. W wieku XV i XVI relacje polsko - tureckie były poprawne, niestety
w XVII wieku uległy pogorszeniu.
Przyczyny wojen polsko-tureckich

- rywalizacja Polski i Turcji o wpływy w Mołdawii

- napady łupieżcze Kozaków na ziemie tureckie i spalenie Warny w 1620 roku,
- najazdy tatarskie na ziemie polskie i branie ludności polskiej w jasyr (niewola turecka)

W latach 1620-1621 doszło do wojny polsko-tureckiej.

Początek działań był niekorzystny dla Polski ponieważ wojska polskie dowodzone przez hetmana
Stanisława Żółkiewskiego poniosły klęskę w bitwie pod Cecorą (1620 r.). W bitwie zginał hetman
Stanisław Żółkiewski. Wycofujący się spod Cecory Polacy, zamknęli się w przygranicznej twierdzy
Chocim. Jej obronę powierzono hetmanowi Janowi Karolowi Chodkiewiczowi. W 1621 r. wojsko
polskie obroniło obóz pod Chocimiem (podczas obrony zmarł hetman Chodkiewicz). Obydwie strony w
1621 roku pod murami twierdzy podpisały pokój (pokój chocimski). Na jego mocy zachowano
przedwojenną granicę na rzece Dniestr oraz obydwie strony zobowiązały się do powstrzymywania
wzajemnych napadów Kozaków i Tatarów.

Wojna w latach 1672-1676

W 2 połowie XVII wieku Turcja była u szczytu potęgi, dzięki ambitnemu sułtanowi Mehmedowi IV. W
1672 roku nieprzygotowaną Rzeczpospolitą zaatakowała 80 tysięczna armia turecka i szybko zajęła
graniczną twierdzę Kamieniec Podolski oraz Podole i część Ukrainy. Król Polski Michał Korybut
Wiśniowiecki (1669 – 1673, został wybrany po abdykacji Jana Kazimierza) poprosił o pokój. Pokój
został podpisany w Buczaczu (pokój buczacki). Na jego mocy:
– Polska musiała oddać Turcji część Ukrainy i Podole,
– Polska musiała zobowiązać się do płacenia sułtanowi haraczu (coroczna danina w wysokości 22 tys.
talarów). Płacenie haraczu powodowało spadek Rzeczypospolitej do roli państwa lennego.
Sejm polski odmówił zatwierdzenia upokarzającego pokoju, stworzono nową armię i wznowiono działania
wojenne. Nowym hetmanem został Jan Sobieski, który w 1673 r. pokonał armię turecką pod Chocimiem
(druga bitwa chocimska). Sukces przyniósł hetmanowi Sobieskiemu olbrzymią popularność, a ponieważ
właśnie zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki, to w 1674 r. Jan Sobieski został wybrany na króla
Polski – Jan III Sobieski (1674 – 1696). Wojna była kontynuowana do 1676 roku, kiedy został zawarty
rozejm w Żurawnie. Na jego mocy Turcja zatrzymała część Podola z Kamieńcem Podolskim, część
Ukrainy oraz zrezygnowała z haraczu.
Odsiecz wiedeńska
W kolejnych latach panowania król Jan III Sobieski zawarł antytureckie porozumienie z Austrią, które
gwarantowało wzajemną pomoc w razie zagrożenia ze strony Turcji.
W 1683 roku 100 tysięczna armia turecka zaatakowała Austrię i rozpoczęła oblężenie Wiednia.
Wojskami tureckimi dowodził wielki wezyr Kara Mustafa. Na odsiecz Wiedniowi ruszyła pomoc z
Niemiec i Polski. Na czele wojsk polskich, austriackich i niemieckich stanął król Jan III Sobieski. Dnia
12 IX 1683 r. wojska Jana III Sobieskiego pokonały armię turecką. Zwycięstwo pod Wiedniem
powstrzymało ekspansję turecką, wojna trwała nadal. Pokój zawarto dopiero w 1699 r. w Karłowicach
(obecnie Serbia). Na jego mocy Polska odzyskała utracone ziemie tj. część Podola i część Ukrainy.