Temat: Za żelazną kurtyną.

ZSRS po II wojnie światowej

Zwycięstwo w II wojnie światowej dało Związkowi Sowieckiemu pozycję mocarstwa światowego.

ZSRS zwiększył swoje terytorium m.in. o kraje nadbałtyckie i polskie Kresy Wschodnie oraz rozciągnął swoje
wpływy na kraje Europy Wschodniej i Środkowej.
Po zakończeniu wojny w ZSRS nasilił się terror wobec własnych obywateli, zwłaszcza wobec tych, którzy
byli „skażeni ideologicznie,” czyli mieli jakiś kontakt (nawet w trakcie II wojny św.) z Zachodem - rządy
Andrieja Żdanowa.

Kraje tzw. demokracji ludowej

W państwach zależnych od ZSRS (kraje demokracji ludowej) wprowadzono zmiany na wzór sowiecki
(sowietyzacja):
• przeprowadzono kolektywizację rolnictwa i nacjonalizację przemysłu,
• wprowadzono centralnie sterowaną gospodarkę planową,
• społeczeństwo podlegało ateizacji i komunistycznej indoktrynacji.

W 1949 r. powstała Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG),- wzajemna pomoc gospodarcza
(odpowiedź na plan Marshalla) do której należały m.in.: ZSRS, Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia,
Węgry, Albania, Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) od 1950 r.
W 1955 r. kraje demokracji ludowej utworzyły Układ Warszawski, (odpowiedź na NATO) w skład którego
weszły: ZSRS, Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia, Węgry.

Odwilż w bloku wschodnim

Dnia 5 III 1953 r zmarł Józef Stalin. Po jego śmierci rozegrała się walka o władzę. Początkowo przejął ją
Ławrientij Beria, który wyszedł z propozycją reform (amnestia dla więźniów, zakaz stosowania tortur
podczas śledztw, autonomia dla republik ZSRS, normalizacja stosunków międzynarodowych). Taka polityka
nie spodobała się Nikicie Chruszczowowi. Na jego rozkaz Beria został rozstrzelany, a on przejął władzę.
Kontynuował część wcześniejszych reform (poprawa sytuacji ekonomicznej mieszkańców, polepszenie relacji
z Zachodem). Nikita Chruszczow na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego w
II 1956 r. dokonał głębokiej krytyki systemu stalinowskiego – tzw. referat Chruszczowa (tekst źródłowy
podr. str. 106). Na arenie międzynarodowej Chruszczow został uznany za zwolennika reform i normalizacji
stosunków z Zachodem. XX Zjazd KPZS zapoczątkował okres tzw. odwilży, czyli złagodzenia reżimu
komunistycznego.

Polityka zagraniczna ZSRS za rządów Nikity Chruszczowa - Pierwsze lata rządów Chruszczowa przebiegały
pod znakiem polityki odprężenia. Doprowadziła ona do:
• zakończenia wojny w Korei,
• zawarcia traktatu pokojowego z Austrią i wycofania z jej terenów armii sowieckiej,
• uwolnienia niemieckich jeńców wojennych,
• zawarcia porozumienia z Jugosławią,
• poprawy stosunków ze Stanami Zjednoczonymi (Chruszczow odwiedził USA w 1959 roku).

Polityka odprężenia nie trwała jednak długo, za symboliczną datę jej końca uznaje się zestrzelenie nad
terytorium ZSRS amerykańskiego samolotu szpiegowskiego U2 (1960 r.).

Powstanie na Węgrzech w październiku 1956 r.

Po śmierci Stalina na Węgrzech władzę objął Imre Nagy (czyt. nodź). Zaczął wprowadzać demokratyczne
reformy ( m.in. ograniczył represje, zwiększył produkcję). To nie spodobało się części zagorzałych
komunistów, którzy obalili Nagy`a i cofnęli reformy. W Budapeszcie (na wieść o odsunięciu Nagy`a) ludzie
wyszli na ulicę - wybuchły walki. Aby ratować sytuację komuniści ponownie powołali Nagy`a na premiera.
Premier poprosił o pomoc ONZ, ogłaszając jednocześnie demokratyzację kraju i opuszczenie Układu
Warszawskiego. Wydarzenia na Węgrzech zaniepokoiły Chruszczowa, pod naciskiem ZSRS komuniści
węgierscy utworzyli nowy rząd i wezwali na pomoc Armię Sowiecką.
Po wkroczeniu Armii Sowieckiej (listopad 1956r.) powstanie węgierskie zostało krwawo stłumione.
Imre Nagy został skazany na śmierć, wyrok wykonano.