Przejawy kryzysu ZSRR na przełomie lat 70tych i 80 tych:

-Rządy gerontokracji: przywódcami ZSRR zostawali niechętni reformom starcy i chcieli jedynie utrzymania
swoich przywilejów (Andropow, Czernienko, Gromyko)
-Osłabienie pozycji międzynarodowej ZSRR na skutek: zaangażowania się w wojnę w Afganistanie –
kosztowną i nieefektywną; zbojkotowania przez Zachód olimpiady w Moskwie , której przygotowanie było
kosztowne; ponowne podjęcie wyścigu zbrojeń przez bogate USA; wspierania ruchów partyzanckich
zwalczających ruchy komunistyczne przez USA;
-kryzys gospodarczy: niewydolne rolnictwo, niskie jakościowo towary, energochłonna produkcja, rosnące
wydatki wojskowe i konieczność utrzymywania garnizonów wojskowych poza granicami ZSRR
-kryzys społeczny: korupcja, alkoholizm, utrzymywanie społeczeństwa w zniewoleniu( niepokornych
zsyłano do łagrów, lub szpitali psychiatrycznych

Dlaczego życie w państwach bloku komunistycznego niewiele różniło się od życia w ZSRR?:

-w wielu krajach komuniści utrzymywali rozbudowany aparat represji

- istniała rozbudowana propaganda a indoktrynacja była powszechna
-władze nie radziły sobie z niewydolnym systemem gospodarczym –powszechne były braki w zaopatrzeniu
-społeczeństwa wykazywały bierność i apatię zwłaszcza tam gdzie były dotkliwe represje(wyjątki to Polska i
Czechosłowacja)
-Kraje były mocno zadłużone, wyjazdy za granicę na Zachód były mocno utrudniane

Najważniejsze wydarzenia lat 1988-1989

- 1988 kwiecień /maj fala strajków, które organizowały nie tylko NSZZ „Solidarność” ale też OPZZ-protesty
są powszechne (podwyżki cen 40-60%)

-1988 wrzesień -początek rozmów obozu opozycyjnego z władzami komunistycznymi w Magdalence, które
ostatecznie przygotowały grunt pod obrady „Okrągłego Stołu”

-1989 luty – kwiecień –obrady „Okrągłego Stołu” w Warszawie w Pałacu Namiestnikowskim i ustalenie
zasad transformacji ustrojowej między stroną rządową a stroną opozycyjną: ponowne zalegalizowanie
NSZZ „Solidarność” oraz NSZZ Rolników Indywidualnych , przywrócenie urzędu prezydenta, i senatu,
ustalenie zasad wyborów kontraktowych 4 czerwca ( wybory do sejmu koncesjonowane - 35% miało być
wolnych, reszta zagwarantowana dla PZPR; wybory do senatu wolne)

- Lipiec 1989r. wybranie przez Zgromadzenie Narodowe prezydenta – Wojciecha Jaruzelskiego

- Sierpień 1989r. pierwszym opozycyjnym premierem został Tadeusz Mazowiecki

-grudzień 1989r. przywrócenie nazwy Rzeczpospolita Polska w miejsce PRL, uwolnienie więźniów
politycznych , znowelizowanie konstytucji (godło)

Kto i dlaczego sprzeciwiał się postanowieniom Okrągłego Stołu?: Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda,
Antoni Macierewicz, Bronisław Komorowski, Kornel Morawiecki, Leszek Moczulski, władze na uchodźctwie.
Dlaczego?: oczekiwano rozliczenia komunistów za zbrodnie stanu wojennego i okres PRL, uważano też, że
kompromis umożliwił komunistom bezkarne niszczenie archiwów oraz przejęcie dużej części majątku
publicznego; za hańbę uznano wybór Jaruzelskiego na prezydenta, Mazowiecki zadeklarował politykę
grubej kreski czyli odcięcia się od epoki komunistycznej ale i nierozliczenia poprzedniej ekipy
Karta 77 - ruch opozycyjny wobec rządów komunistycznych w Czechosłowacji założony w 1977 r przez
Vaclava Havla, skupiający swoje działania na obronie praw człowieka, postulujący amnestię dla więźniów
politycznych i powstanie zjednoczonej Europy.

Rewolucja ducha – odnowa duchowa Europejczyków w latach 80. XX wieku, założona z inicjatywy Jana
Pawła II, piętnującego rządy, które nie liczyły się z prawami i swobodami obywateli, odrzucał towarzyszące
zazwyczaj rewolucji gwałty terror i przemoc

Aksamitna rewolucja – miała miejsce w Czechosłowacji i trwała od 17 listopada do 29 grudnia 1989 roku,
na jej czele stanął Vaclav Havel oraz Alexander Dubcek, doprowadziła do obalenia systemu
tzw. ,,demokracji ludowej”, elit sprawujących władzę oraz pozwoliły na transformację ustrojową i
wstąpienie Czechosłowacji na drogę demokracji parlamentarnej. W ogólnym znaczeniu są to wydarzenia
które doprowadziły do oddania władzy w Czechosłowacji przez komunistów

Trójkątny stół – jego obrady miały miejsce na Węgrzech od 13 czerwca do 18 września 1989r., jego celem
było przygotowanie wolnych wyborów parlamentarnych na Węgrzech, w wyniku podjętych ustaleń Węgry
miały stać się republiką opartą na trójpodziale władzy

Aksamitny rozwód – podział Czechosłowacji na Czechy i Słowacje ze względu na różnice w nastrojach

kulturach i religiach obu zgromadzeń, dokonał się on w sposób pokojowy 31 grudnia i 1 stycznia 1992 i
1993 roku.

Łańcuch bałtycki – 23 sierpnia 1989 r., jego przyczyną były dążenia niepodległościowe w części sowieckich
republik takich jak: Łotwa, Litwa i Estonia. Setki tysięcy ludzi z nadbałtyku utworzyło 600- kilometrowy
żywy łańcuch, aby zaprotestować skutkom niemiecko- sowieckiego paktu z 1939 r – Ribentrop – Mołotow.

Reunifikacja – proces ponownego jednoczenia dwóch podmiotów prawa międzynarodowego w dziedzinie

polityki wew. I zew. Przykładem reunifikacji jest zjednoczenie Niemiec w 1990r., kiedy do RFN włączono
lądy NRD i Berlin Zachodni