Władza i społeczeństwo w PRL

1. Komunistyczne władze w Polsce do 1956 r.

a) 22.07.1944 r. manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN)

- komunistyczny twór

-ogłoszenie, że są jedynym legalnym ośrodkiem władzy

- zapowiedź reformy rolnej (aby zyskać przychylność ludności)

b) 1945 r. Rząd Jedności Narodowej (RJN)

- złożony głownie z komunistów + nieliczni przedstawiciele innych partii np. Polskiego Stronnictwa Ludowego
(PSL) na czele ze Stanisławem Mikołajczykiem

c) komuniści wspierani przez NKWD i Armię Czerwoną dążą do przejęcia pełnej władzy

- zwalczanie opozycji politycznej poprzez aresztowania, zastraszanie i morderstwa

- prześladowanie, więzienie i mordowanie działaczy Państwa Podziemnego , Żołnierzy Wyklętych itd

d) 1946 r. sfałszowanie referendum ludowego (na korzyść komunistów)

e) 1947 r. sfałszowanie wyborów do sejmu ustawodawczego (tzw. cuda nad urną)

f) 1948 r. powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) poprzez połączenie Polskiej Partii
Robotniczej (PPR) i Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS)

g) 1952 r. nowa konstytucja nadająca państwu nazwę Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL)

- zniesienie trójpodziału władzy, ustrój dopasowany do wzorów sowieckich

- zlikwidowano senat i urząd prezydenta

- burmistrzów, wojewodów i prezydentów miast zastąpiono przewodniczącymi Rad Narodowych

- dominacja partii komunistycznej, podporządkowanej decyzjom Kremla

- ograniczone prawa obywatelskie (choć formalnie były zagwarantowane szersze prawa )

h) inwigilacja społeczeństwa, indoktrynacja (kult jednostki- Bolesława Bieruta) , cenzura i walka z Kościołem

2. Wydarzenia poznańskie i odwilż październikowa

a) 1953r. śmierć Józefa Stalina, osłabienie terroru

- Radio Wolna Europa przekazywało informacje o PRL, nadużyciach komunistów i wydarzeniach ze świata

- 1954 r. proces Józefa Różańskiego (odpowiedzialny za brutalne śledztwa, ale ukarany nieadekwatnie do
czynów)

- osłabienie cenzury- powstaje dyskusyjny Klub Krzywego Koła, pismo „Po Prostu”, odejście od sztuki
socrealistycznej itp.

b) 1956 r, Chruszczow potępia kult Stalina i ujawnia jego zbrodnie ( w PRL usuwano stalinowców, ogłoszono
amnestię )

c) 28-30.06.1956r. strajk w Poznaniu – masowe wystąpienie robotników przeciwko polityce władz

(niezrealizowanej podwyżce płac i obniżeniu norm pracy)
- demonstracje stłumiono siłą przy pomocy wojska, a demonstrantów sądzono i aresztowano na wiele lat

d) październik 1956 r. Władysław Gomułka zostaje I sekretarzem KC PZPR – „odwilż październikowa” (trwała do
1957r.)

- utworzono samorządy pracownicze w zakładach pracy

-powrót na uczelnie represjonowanych profesorów

- zwolnienie z internowania prymasa Wyszyńskiego

3. Jak powstała opozycja?

a) 1964 r. Antoni Słonimski pisze list w którym krytykuje działania władz w zakresie polityki kulturalnej (list
podpisały 34 osoby i wręczono go premierowi Józefowi Cyrankiewiczowi)

- treść listu ujawniono opinii publicznej, a sygnatariuszów listu oskarżono o zdradę państwa i wytoczono im
procesy

b) młode pokolenie wychowane w czasach komunistycznych początkowo popierające ten system chce zmian i
reform zgodnymi z założeniami marksizmu , gdy okazuje się to niemożliwe te osoby stają się wrogami systemu

c) robotnicy dążący do poprawy warunków ekonomicznych krytykują władze i są przez nią represjonowani

4. Marzec ‘68

a) Mieczysław Moczar (minister spraw wewnętrznych) i popierający go ludzie zwani „partyzantami” wykorzystują
w walce o władzę hasła antysemickie i antysyjonistyczne (Izrael toczył wojnę z państwami arabskimi popieranymi
przez ZSRR)

b) Dyrektor Teatru Narodowego w Warszawie Kazimierz Dejmek zdecydował się wystawić w nowoczesnej
inscenizacji „Dziady” Adama Mickiewicza

-nie spodobały się one władzy więc zakazano ich wystawiania ( publiczność oklaskiwała antyrosyjskie wątki)

c) protest młodzieży, środowisk kulturalnych i studentów Uniwersytetu Warszawskiego przeciwko cenzurze

- część studentów usunięto z uczelni, a 8 marca odbyło się wystąpienie w ich obronie (brutalnie rozbite przez
milicję)

- propaganda podała ,że zajścia te były sprowokowane przez studentów żydowskiego pochodzenia

- robotników chciano poróżnić z manifestującymi, aby nie połączyli swoich sił przeciwko władzy , organizowano
więc wiece robotnicze z hasłami „Studenci do nauki, literaci do pióra, syjoniści do Syjonu”

- młodzież popierała studentów UW (żądano wolności opinii, zniesienia cenzury, prawa do zrzeszania się)

- wszystkie manifestacje spacyfikowano

d) rozpoczęcie antysemickiej kampanii w kraju i wyjazd z Polski osób pochodzenia żydowskiego

5. Grudzień ‘70

a) kryzys gospodarki (brak produktów, kolejki) i nasilenie problemów społecznych

b) grudzień 1970 r. władze zapowiadają podwyżki cen, a ludzie reagują protestami

c) robotnicy ze Stoczni Gdańskiej żądają podwyżki płac jako rekompensaty podwyżek towarów i utworzenia
wolnych związków zawodowych (dyrekcja zakładu odrzuciła żądania)

- wyjście manifestujących na ulice i dołączenie protestujących z innych zakładów z Trójmiasta

d) 17 grudnia - krwawa pacyfikacja robotników („czarny czwartek”)

e) służby bezpieczeństwa rozbijają manifestacje w innych miastach

f) odsunięcie Gomółki od rządów, I sekretarzem KC PZPR zostaje Edward Gierek

- styczeń 1971 r, wybuch protestu w Stoczni Szczecińskiej (opanowany po kilku tygodniach)