‫ب‬‫ ا‬  .

‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬  ‫ درا‬-‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫رة‬  ‫ان‬   ‫م‬‫وإ‬

‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬

‫ ا‬‫ ا‬‫ذ ا‬‫أ‬
‫ وا‬‫د‬‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬ /‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬/‫ ا‬

‫ ا‬
   ‫ م‬‫ وا‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫اث ا‬‫ع ا‬ 
،‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬‫ إ‬  ‫ت‬‫و‬  ‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬ ‫ث‬‫ ا‬‫ و‬،‫ ا‬‫ا‬
‫ ا‬ ‫ور‬‫ ا‬‫ا‬  ‫ر‬‫ ا‬  ‫ت‬    ‫ه ا‬ ‫أت‬‫و‬
 ‫ أو‬  (%15) ‫ ا‬ ‫ و‬،‫ ا‬ ‫ظ‬‫ ا‬ ‫ر‬  ‫د‬‫ا‬
.(2011)  ‫ل‬ (%35) ‫ إ‬‫ و‬‫م‬   (%20) ‫إ‬
‫ان‬‫ ا‬ ‫ و‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬ ‫اث‬‫ ا‬‫م‬‫ إ‬ ‫ف‬‫ ا‬‫ إ‬‫ ا‬ ‫و‬
 ‫ ا‬ ‫م‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬‫ا‬  ‫ة‬  ‫ع م‬‫ ا‬ ‫ إذ‬‫ا‬
‫ث‬ ‫ ا‬‫ و‬،‫ ا‬ ‫ب‬ ‫رف ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ أو‬‫ان ا‬‫ا‬
 ‫ح ا‬‫ ا‬‫ وأ‬ ‫ أو‬‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫اث ا‬‫ ا‬‫ دوا‬ ‫ور ر‬
. ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ض ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ وا‬‫م‬ ‫ان ا‬‫ا‬


‫ إ‬‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬ ،‫ت ا‬‫و‬‫ ا‬   ‫ أر‬‫ و‬2003 ‫ آذار‬
  ‫ا‬ ‫ إن‬‫ و‬.‫ ا‬‫اءات ا‬‫ ا‬   ‫ق ر‬‫ا‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

 ‫ر‬‫ ا‬  ‫ت‬ ‫اء‬‫ إ‬  ‫ ام‬‫ إ‬،‫ ا‬ ‫ظ‬‫ا‬
. ‫دة‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ور‬‫ ا‬‫ ودا‬‫ا‬
(‫ن‬)  ‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬ 2002 ‫ر‬‫ أ‬ ‫ إ‬‫ ا‬ ‫ي‬‫ق ا‬ ‫وط‬
 ‫ ا‬ ‫د‬‫ دول ا‬‫اط‬ ‫ات‬  ‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ا‬ ‫ع‬‫ض ا‬
‫ أو‬  ‫ ا‬ ‫ و‬‫ ا‬‫ت ا‬‫رف وا‬‫ ا‬ ‫د‬‫ا ا‬
.(1)2011  ‫ل‬ %35 ‫ إ‬  %20 ‫ إ‬‫م‬    %15
‫ا‬ ‫ل‬    ‫ ا‬‫ ا‬‫ إ‬ %75  ‫ا‬ ‫و‬
‫ت‬‫ ا‬   ‫ه ا‬  ‫ م‬‫ أ‬‫ و‬‫ان ا‬‫ ا‬‫ع إ‬‫ا‬
.‫ا‬  ‫ه ا‬ ‫ن‬ ‫ص ا‬‫ ا‬ ‫ا‬
‫ت و‬‫و‬‫ق ا‬‫ ام‬ ‫ن‬‫ ا‬‫ي و‬‫س ا‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫و‬
‫ور‬‫د ا‬‫ا وا‬  ‫ق‬‫ زال ا‬‫ و‬.‫ ا‬ ‫را‬‫ك ا‬ ‫ده‬‫ا‬
‫ان‬  ‫ ا‬‫وا‬‫ ا‬ ‫ت‬‫دل ا‬  ‫ ا‬‫ و‬، ‫ر ا‬‫ ام‬
. ‫ ا‬ ‫ة‬‫ة ا‬‫ ا‬‫ور‬‫د ا‬‫ا‬
‫ول‬ ‫ أن‬ ‫ ودا‬ ‫ ا‬‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬‫اط‬    2005 ‫و‬
 .‫ة‬ ‫م‬ ‫ت‬‫ أن ا‬ ‫در ا‬‫ ا‬ ‫ و‬.‫ط‬‫ ا‬‫ازم‬ ‫إ‬
  ‫ أ‬،‫ ر‬  ‫ ر‬ ‫رك‬  ‫م‬ ‫د‬‫ ا‬‫دا‬
،‫ة‬‫رات ا‬‫ ا‬  ‫ و‬.‫دة‬ ‫رف ا‬‫ ا‬‫م‬  ،‫ور‬‫ان ا‬‫ا‬
‫ ان‬‫ و‬2002 ‫م‬‫ن ا‬‫م‬  21  ‫ق ر‬‫ ا‬‫ إ‬ ‫ان ا‬‫ ا‬
‫ دول‬ ‫ا‬‫ ا‬ ‫دوات ا‬‫ ا‬ ‫ت‬‫دل ا‬  ‫ق‬ ‫ف ا‬‫ا‬
‫ل‬‫ ا‬  ‫ وا‬‫رغ و‬ ‫ و‬‫ث دول أور‬ ‫ أن‬‫ إ‬،‫د‬‫ا‬
 ‫ان ا‬‫ه ا‬ ‫رك‬  .‫ا‬ ‫ة‬‫ر أ‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ ا‬‫رس م‬  
‫ء‬‫ا( ا‬ ) ‫د‬‫رج ا‬  ‫ى‬‫ان أ‬    ‫ت‬‫دل ا‬ 
‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬ ‫ب‬  ‫ور‬‫د ا‬ ‫ او ا‬‫ ا‬‫را‬‫ ا‬‫ إ‬،‫م‬
‫ادات‬ ‫ ا‬‫ازم‬‫ ا‬‫ ر‬  ‫ا‬‫ وم‬،‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬
. ‫اءات‬‫ إ‬   ‫ا ا‬ ‫ار‬‫ا‬ ‫ أ‬ ‫ة‬ 
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

 ‫ض‬ ‫ة‬  ‫اث م‬‫ ا‬‫م‬‫ إ‬ ‫ ا‬  :‫ ا‬
(‫ت‬‫ا و‬‫اد‬‫ )أ‬‫ ا‬ ‫ان ا‬‫( ا‬‫ات )ودا‬  ‫ ا‬‫ا‬‫ا‬
‫رف ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ أو‬‫ ا‬‫ت ا‬‫رف وا‬‫ ا‬ ‫د‬‫وا‬
 ‫ ودا‬ ‫ب ا‬‫ ا‬‫د‬‫ ا‬   ‫ا‬‫ و‬،‫ ا‬ ‫م‬
‫د‬ ‫ل‬‫ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬   ‫ا د‬  ‫ أ‬ 
‫رف‬‫ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬   ‫ د‬‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫م‬‫ا‬
.‫ا‬

‫ا‬‫ ا‬ ‫و‬‫ ا‬‫ع ا‬‫ ا‬‫اح م‬‫ ا‬‫ إ‬‫ف ا‬ :‫ف ا‬
‫ ا‬‫ا‬‫ار ا‬  (‫ت‬‫ و‬‫ادا‬‫ )أ‬‫ ا‬ (‫ات )ودا‬  ‫ا‬
‫ ا‬) ‫ة‬ ‫ا‬  ‫ ا‬‫دا‬‫ح ا‬‫ أر‬ ‫ا‬‫ن أن ا‬ ‫ة‬‫ا‬
‫ة‬‫ ا‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫ه ا‬ ‫ط‬ ‫و‬‫ل( و‬‫ ورأس ا‬‫ ا‬
.‫ا‬‫ه ا‬    ‫ أو‬   ‫ل ر‬  ،‫ان ا‬‫ ا‬

 ‫ض‬ ‫رج أو‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬   ‫ض‬ ‫ إن‬:‫ ا‬
 ‫در‬‫ات و‬  ‫ أن‬ ‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ 
‫ و‬ ‫ي‬‫ ا‬ ‫ أ‬‫ ودا‬ ‫دا‬‫ه ا‬ ‫ر أن‬ ‫ان ا‬ ‫ة‬
. ‫ ا‬‫ا‬  ‫ة‬  ‫ادات‬‫ إ‬

‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫اث ا‬‫ ا‬‫ دوا‬1-1

 ،‫دة‬‫ول ذات ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ،  ‫ ا‬‫ت ا‬‫ ا‬
‫ وا‬‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ي‬‫ ا‬   ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ إن‬ ،‫ة‬ 
‫ ا‬ ‫اف‬‫ط‬‫د ا‬ ‫ ا‬  ‫دة‬‫ول ذات ا‬‫ ا‬ ‫ إن‬‫ و‬.‫ث‬‫وا‬
‫م‬‫ وا‬‫ ا‬‫ة ا‬‫ ا‬‫ إ‬ ‫ و‬.‫ة‬ ‫ت‬  ‫ا‬  
 ‫ أ‬ ‫ارد ا‬‫ ا‬  ‫ إ‬‫ج ا‬ ،‫ ا‬‫ ا‬‫ وا‬،‫م‬‫م‬‫ا‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

 ‫ دو‬‫ا‬ ‫ ط‬  ‫ن‬   ‫ك‬‫ و‬.‫ ا‬‫در ا‬ ‫ه‬
.‫اف‬‫ط‬‫د ا‬  ‫ة و‬ ‫ة‬ ‫ارد‬ ‫د‬‫ وإ‬،‫راء‬‫ا‬
‫ة‬ ‫ارد‬   ‫ك‬‫ ا‬‫ن ا‬ ‫ار‬‫ ا‬‫و‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫و‬
‫ ا‬  ‫ا‬‫ض ا‬ ‫ن‬ ،‫ ا‬‫ ا‬‫ و‬.‫اض‬‫ه ا‬ ‫و‬
 ‫ و‬.‫اض دا‬‫ أ‬ ‫د‬ ‫ا‬‫ض ا‬   ‫ن أ‬ ‫ا‬
   ‫ ا‬‫ارات ا‬‫ ا‬  ‫ ذ‬  ‫ أ‬‫ ذ‬ ‫أن‬
،‫ا‬‫ أو ا‬‫ ا‬  ‫ر‬  ‫د‬‫ت ا‬‫م‬‫د ا‬ ‫ و‬‫د‬‫ ا‬‫ا‬
‫ن‬‫ ا‬‫ و‬‫ا‬‫د وا‬‫ب وا‬‫ار ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ ذ‬ 
‫ دو‬ ‫ أن‬ ‫اف ا‬‫ط‬‫ ا‬  .‫ا‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫د‬ ‫ و‬‫ ا‬
.‫ة‬  ‫در‬   
–(‫ة‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ن )أ‬‫ أم‬ ‫ن ا‬  ‫ري ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ م‬‫و‬
‫ن إن‬‫ى ا‬‫ة و‬  ‫در‬ ‫د‬‫ إ‬ ‫ت ا‬‫ا‬‫ ا‬   -
 ‫ أو‬ ‫ إن‬   ‫ ا‬‫ ا‬‫ و‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫و‬‫ ا‬‫ا‬
‫دي‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ و‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ض ا‬ ‫ أن‬  ‫ن‬ ‫أذا‬
.‫ه‬‫و‬
 ‫ه‬‫ ا‬، ‫ا‬‫ض ا‬ ‫اب‬‫ ا‬‫ أر‬ ‫ إذا‬،   ‫ة‬‫و‬
‫دل‬ ‫ت‬   ‫؛‬‫ ا‬‫ر‬‫ب ا‬‫ات و‬ ‫دة‬  ‫اء‬‫إ‬
‫ل‬‫ ا‬  ‫ن‬ ‫ري‬‫ ا‬‫ ا‬‫ و‬،(‫ن‬‫ث )ا‬‫ ا‬ ‫ و‬،‫ت‬‫ا‬
‫و‬‫ ا‬‫در ا‬  ‫ ا‬‫ر‬‫ ا‬ ‫اء درا‬‫ إ‬،  ‫ أي‬
.(2)‫ وا‬‫د‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ وا‬‫ ا‬‫ام‬  
    ،()  ‫ أو‬،‫ت‬‫دل ا‬ ‫ت‬  ‫إن ا‬
 ‫و‬ ‫ى‬‫ت و‬‫ ا‬    ،‫ى‬‫ أ‬‫ إ‬  ‫ت ا‬‫ا‬
.‫ا‬ ‫ا‬ ‫ و‬‫ ا‬‫اق ا‬‫ ا‬‫ دا‬‫ر‬‫ت ا‬ ‫ث‬ ‫ أم‬
 ‫ إ‬ ‫ن‬ ‫د‬‫ ا‬‫ر‬‫ وان آ‬،‫ة ا‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬‫ى ا‬‫و‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ن‬ ،‫ آ‬‫ن إ‬  ‫ت‬‫ ا‬  ‫ ا‬‫ء ا‬  ‫ن ام‬  ‫ و‬.
. ‫ل‬  ‫ ا‬ ‫ إ‬ ‫ك‬
‫زات‬‫ة ا‬‫ ظ‬ ‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬ ‫رزة ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬‫و‬
  ‫ض‬ ‫ا ا‬ ‫ أ‬ ‫ وإذا‬‫ان ا‬‫ت ا‬‫ازم‬ ‫ز‬ ‫ ا‬‫ا‬‫ا‬
‫ت‬‫ازم‬‫ ا‬ ‫ة ا‬‫ ظ‬  ‫ و‬،‫ى‬‫ أ‬‫ إ‬   ‫ه‬ ‫ان ا‬‫ا‬
‫ع‬‫ ا‬ ‫ أ‬ ‫ وا‬‫ و‬‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ء‬‫ م‬‫ ا‬‫ا‬
‫ ا‬‫ ا‬ ‫ء‬‫ إذ‬ ‫ظ‬  ‫ت‬‫ة أ‬  ‫ت‬‫ ام‬ ‫م‬ ‫ا‬
.‫دات ا‬‫ح ا‬
‫ى‬‫ل إ‬  ‫ن‬ ‫ ان‬ ‫ت ا‬‫ازم‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ا‬ ‫و‬ ‫إن أي‬
:‫ات ا‬‫ا‬
 ‫ل و‬  ‫دة‬‫ ز‬‫ ا‬ ‫ )إذ ر‬ ‫ و‬،‫ق ا‬‫م‬‫ ا‬ :‫و‬‫ا‬
    ‫رد‬  ‫م‬‫ ا‬‫دة در‬‫ ز‬ ‫ا‬‫ى( و‬‫ت أ‬
.‫اض‬‫ا‬
‫ل‬‫اع ا‬‫ أم‬  ‫ إ‬‫ ا‬ ‫ وذ‬‫و‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ د‬:‫م‬‫ا‬
.‫ر‬‫د‬‫ج وا‬‫م‬‫ ا‬‫ا‬ ‫ار‬‫ ا‬  ‫ء‬‫ ا‬‫ دو‬‫ ا‬‫ا‬‫ت وا‬‫وا‬
.‫و‬‫ ا‬‫ا‬   ‫ء إ‬‫ ا‬:‫ا‬
‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬‫ أ‬ ‫و‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ د‬‫ و‬‫م‬‫ة ا‬‫ ا‬ ‫و‬
 ‫دي إ‬  ‫ك أ‬ ‫ أن‬‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫را‬ 
‫ ا‬‫ت أن ا‬‫را‬‫ه ا‬   .‫ان‬‫ه ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬  ‫أو‬
‫ء‬‫ ا‬  ‫ت ام‬‫ت أ‬‫را‬‫ ا‬‫ و‬ ٍ   ‫وت‬ ‫ب‬‫ه ا‬   
 ‫ أن‬‫ ا‬ ‫م‬ ،‫ ا‬  ‫ف‬‫ إ‬‫ ا‬ ‫ أو‬،‫ب‬‫ ا‬ 
.(3)‫ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ا‬
‫ و‬‫ ا‬‫ء ا‬ ‫ف‬  ‫ )أو‬،‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫و‬
(‫ م‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ إ‬‫ إ‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ب ا‬
‫ت‬‫ذ‬‫ل أ‬  ‫ إ‬‫ ا‬‫( و‬‫ ا‬‫ء ا‬‫ )ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫وا‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

‫ات ا‬‫ وا‬،‫ ا‬‫ء ا‬‫ ا‬‫ إ‬‫ ا‬‫ ا‬  ‫دي‬‫س ا‬‫ا‬
‫ در‬‫ إ‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ إ‬‫د‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫ت‬‫ أ‬
‫اض‬  15    ‫ ا‬‫د وان ا‬‫ ا‬‫ د‬‫ و‬‫ ا‬‫ا‬
.‫س‬‫ا‬
‫ت‬‫د‬‫ ا‬‫ أ‬ ‫ وا‬‫ت ا‬‫اء ا‬‫ إ‬ ‫وع‬‫ ا‬‫ أ‬  
:‫ أ‬‫ و‬‫ا‬
‫دة و‬‫ل ز‬  ‫ وذ‬‫ ا‬‫ارد ا‬‫ ا‬  ‫ ا‬‫ءة ا‬ ‫ ر‬.1
‫ادات ا‬‫ل وا‬ ‫ه ا‬ ‫ل‬ ‫ى‬‫ و‬.‫ط‬‫د ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ا‬
‫ي‬‫ وا‬،‫از‬‫ق ا‬‫ ا‬ ‫د‬‫ ا‬‫م‬‫ ا‬  ‫ ا‬‫ ا‬ 
‫ وا‬ ‫ ا‬‫د‬‫ت ا‬‫ط‬‫ وا‬ ‫د‬ ‫ون‬  ‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬
.‫م‬‫م‬‫ ا‬‫ ا‬  
‫اء‬ ‫ط‬‫د ا‬ ‫ورة‬‫ و‬‫ م‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫ارد ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ .2
.‫أ‬‫ ا‬‫ أ‬‫ر‬‫ت ا‬‫ا‬‫ل ا‬ 
 ‫ إذ‬،‫ء ا‬‫ أ‬‫ز‬  ‫ ا‬‫ا‬  ‫ ا‬‫ ا‬  ‫ى‬ .3
.‫ ا‬ ‫رة‬‫ ا‬ ‫ء ا‬‫ أ‬‫ز‬  ‫ا‬ ‫ك‬ ‫ن‬ ‫أن‬

‫ ا‬    ‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬ ‫ أ‬‫و‬
:‫ت‬‫ه ا‬ ‫ أ‬‫ و‬‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬ ‫م‬ ‫ا‬

‫ب ا‬‫ ا‬.1

‫ارد‬   ‫ب ا‬‫ات ا‬ ‫ى‬‫ إ‬‫ة و‬ ‫ة‬‫ ظ‬‫ب ا‬‫ا‬
    ‫ أن‬‫ ا‬ ‫ أر‬ ‫ إذا‬‫م‬ ‫ و‬‫و‬‫ ا‬  
 ‫ا‬ ‫را‬ ‫ؤ‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ أو‬ ‫ب‬‫ ا‬ ‫ن‬ ‫ وان‬‫ب ا‬‫ا‬
‫ ا‬  ‫دة ا‬‫ إ‬‫ أ‬ ‫ل‬‫ا ا‬   ‫اءات‬‫ إ‬ ‫ أن‬‫ و‬‫ا‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ت ا‬‫ وا‬‫ام‬‫ ا‬‫ و‬،‫ر ا‬   ‫ و‬‫ ا‬‫ا‬
.(4)‫ب ا‬‫ ا‬ ‫ت‬‫و‬
‫ءات ا‬‫ ا‬ ‫ء‬‫ أو إ‬ .2
 ‫ و‬‫ ا‬‫ ا‬  ‫ب ا‬‫ ا‬‫ أ‬‫ءات ا‬‫ة ا‬ 
.‫رج‬‫ ا‬‫ل إ‬ ‫ح وم‬‫ل أو أر‬‫ د‬     ‫ءات ا‬‫ا‬

‫ ا‬‫ز ا‬ ‫ءة‬ ‫ ر‬.3

  ‫ب‬ ‫ءة‬‫ ا‬  ‫ان ا‬‫ ا‬‫ أ‬ ‫ز ا‬‫ ا‬‫م‬
‫ت ا‬ ‫د‬‫ وام‬‫ ا‬‫دارة ا‬ ‫ظ‬‫ءة ا‬ ‫ض‬ ‫ا‬
.‫ أ‬‫او‬ ‫ب‬‫ ا‬‫ر‬‫وا‬
 ‫ ا‬‫ ا‬‫ أ‬‫ و‬‫ ا‬‫ء إ‬‫ ا‬‫ و‬‫ة ا‬‫ ا‬ ‫و‬
.‫ ا‬‫ ا‬ ‫ل م‬ ‫ل إ‬‫ ا‬
 ‫ ا‬‫ا‬ .‫ر‬‫ا ا‬   ‫ ان‬ ‫ي‬‫ ا‬ ‫ ا‬  ‫و‬
.(5)‫ة‬‫ات أ‬ ‫ر‬ ‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ 
‫ و‬،  ‫ ا‬‫ا‬  ‫رات‬‫ ا‬ ‫ أن ا‬‫ ا‬‫و‬
‫ أن‬ ‫ل‬ .‫ات‬  ‫ا‬‫ه ا‬ ‫ره‬ ‫م‬  ‫ ا‬‫ارد‬   ‫ا‬
‫ا‬ ‫ أن‬‫ م‬ ‫ أن‬ ‫ و‬،‫ا‬  ‫ ا‬ ‫ر‬   ‫ي‬‫ع ا‬
 ‫ه ان‬ ‫ا‬ . ‫ر‬‫ن دو‬ (500)  ‫ أ‬ ‫و‬‫ ا‬ ‫ر‬ ‫ع‬‫ا‬
‫ و‬،‫ر‬‫ن دو‬ (500)    ‫ ا‬‫ارد‬  ‫ط‬ ‫و‬‫ ا‬  ‫ي‬‫ا‬
‫ ا‬ ‫ د‬‫ن أ‬‫ م‬‫ و‬.‫ي‬‫ ا‬‫ ا‬   ‫دة‬‫ ز‬‫ ذ‬ 
‫ ا‬  ‫ و‬‫ و‬‫ ا‬‫ ا‬ ،‫م‬  ‫ ا‬ ‫ ان‬:‫ل‬‫م‬
‫ي‬‫ ا‬‫ادات ا‬‫ازي إ‬  ‫ارد ا‬ ‫ و‬،  (‫ا إ‬‫ )و‬‫ا‬
.‫ ا‬ ‫ق‬‫ ا‬ ‫ أو ا‬‫ ا‬ ‫ أ‬‫م‬   ( ‫ا‬‫)و‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ح ا‬‫ ا‬‫ أ‬2-1

‫ت‬‫م‬ ‫ أ‬‫م‬ ( ‫ي م‬) ‫ و‬ ‫ دورا‬‫دارة ا‬‫رس ا‬
 ‫وره‬ ‫ي‬‫( ا‬‫ت ا‬‫ وا‬‫ وا‬‫دارة ا‬‫ث )ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬
‫ ظ‬  ،‫داري‬‫ح ا‬‫ ا‬‫ه إ‬‫ ا‬  ‫ن‬ ،‫ ا‬ ‫ و‬‫ا‬ ‫ا‬
‫ أن‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ت إذ‬‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ و‬  ‫ ا‬ ‫ن ا‬‫م‬ 
 ‫ط‬‫ ا‬‫م‬  ‫م‬‫ و‬‫ وا‬‫ ا‬‫دارات ذات ا‬‫ ا‬ ‫دارة ا‬‫ا‬
(6)
.‫ و‬‫ ور‬‫ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫و‬
‫ وأم‬‫ا‬‫ف أم‬‫ ا‬ ‫و‬‫ ا‬ ‫ وا‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫إذ‬
 ‫و‬‫ ا‬ ‫ادات ا‬‫ ا‬   ‫ إذ‬‫ أ‬ ‫ و‬،‫م‬‫وا‬
 ‫ة‬ ‫ر‬‫ آ‬   ‫دارة أو‬‫ه ا‬ ‫ة‬ ‫ن‬ ‫ ذ‬‫ و‬،‫ت ا‬‫ ا‬
  ‫ع‬ ‫ إ‬‫ وإ‬، ‫ ا‬‫ام‬‫ق ا‬  ‫ل إ‬‫ وا‬‫ ا‬‫ أ‬‫دي إ‬
.‫ ا‬‫ا‬‫ إدارة ا‬  ‫ ا‬ ‫ت ا‬‫ق وإ‬‫ا‬
‫وى‬‫ و‬‫ أ‬‫دارة ا‬‫ح ا‬‫ إ‬‫ ط‬ ‫ ا‬‫ح ا‬‫ إ‬ ‫و‬
‫ل‬‫ث ا‬‫ أ‬‫ و‬  ‫ت‬‫ ا‬ ‫ ان‬ ،‫ ا‬‫ ط‬ ‫ح‬‫ ا‬
،‫دارة‬‫ ا‬‫ ط‬    ‫ح‬‫ ا‬  ‫اره‬    ‫دئ ا‬‫وا‬
‫ أ‬ ،‫ ا‬ ‫ إ‬‫ ودون ا‬، ‫ه‬‫داري و‬‫ح ا‬‫ن ا‬  ‫ا‬‫و‬
‫دارة‬‫ ا‬‫ ط‬ ‫ح‬‫ ا‬   ‫ا‬ ‫ ا‬‫ ط‬ ‫ح ا‬‫ ا‬ ‫ا‬
.‫ ا‬‫ ا‬ ‫ن ا‬  ‫ و‬‫ دا‬‫ظ‬

‫ان ا‬‫ ا‬ ‫داء ا‬‫ات ا‬ 3-1

 ‫ى ا‬    ‫ ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬
 ‫ج ا‬‫م‬‫ ا‬ ‫ق‬‫ ا‬ ‫ي‬‫ )ا‬Economic surplus ‫دي‬‫ا‬
‫ء‬ ‫ أو‬.(7)(‫ر‬‫ ا‬‫ا‬‫ر وا‬‫د‬‫ ا‬ ‫وى‬  ‫ و‬،‫ري‬‫ ا‬‫ ا‬‫وا‬
‫ ا‬  ‫رم‬  ‫ل‬  ‫ ا‬ ‫ي‬ ‫ل ا‬‫ ا‬ 
 ‫ا‬‫ ا‬‫ و‬.‫دي‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ت ا‬ ‫دي و‬‫ا‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

(1) ‫ول‬‫دي وا‬‫ ا‬‫ ا‬ (proxy variable) ‫ م‬‫ا‬  ‫ا‬
‫ا‬ ‫ ا‬ ‫ل‬ ‫ وم‬،‫ ا‬ ‫ إ‬‫ا‬‫ ا‬‫ إ‬‫ م‬
(%52.5) ‫ردن م‬‫ ا‬  ‫ل‬ ‫ أ‬ ،‫ى‬‫ إ‬‫ إ‬‫ دو‬  ‫ا‬‫ا‬
‫ان‬ (24.5) ‫ م‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫( أ‬%5.6) ‫رات و‬‫ ا‬ ‫م‬ ‫ م‬‫وأ‬
‫ات‬‫ ا‬  ‫ أ‬  ‫ردن‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ أن ا‬‫رة إ‬‫ ا‬  ‫ و‬.
.(8) ‫ أو‬ ‫ إن‬‫ ا‬

 ‫ان‬ ‫ ا‬ ‫ إ‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬:(1) ‫ول‬‫ا‬
(1999)  ‫رة‬

(2) (1)
(*)
2:1 ‫ ا‬ ‫ا‬‫ ا‬‫إ‬ ‫ ا‬/‫ا‬
27.3 181697 49621 
52.5 1683 884 ‫ردن‬‫ا‬
10.4 1056 110 ‫ا‬
13.2 25122 3321 ‫ن‬
38.5 3264 1259 ‫ن‬
5.6 104715 5838 ‫رات‬‫ا‬
،‫ب آ‬ ‫ وا‬‫د‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫د‬ ‫ ا‬  ‫ ا‬:‫ر‬‫ا‬
‫د‬‫ ا‬،‫ آ‬ ‫ وا‬‫د‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬،2002
‫رك‬‫ م‬،‫ة‬‫ ا‬‫ ا‬،(22)

‫ ا‬‫ ا‬ ‫د‬‫ ا‬‫ م‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫ا‬‫ ا‬ ‫ إن‬‫ ا‬ ‫م‬ ‫ا‬‫و‬
‫ إ‬  ‫ إ‬ ‫ن‬ ‫ ر‬‫ا‬‫ ا‬ ‫دات ا‬‫ن ا‬ ‫ا‬‫ و‬‫ا‬
‫ان ذات ا‬ ‫رم‬ ‫ت ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ و‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ت‬‫و‬‫ا‬
.(2) ‫ول‬‫ ا‬   ‫و‬ .‫ا‬ ‫ ا‬‫ا‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

‫ ا‬‫ ا‬،‫ع ا‬‫ ا‬،‫د‬‫ ا‬‫ وم‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ل‬ :(2) ‫ول‬‫ا‬
‫رة‬  ‫ان‬  ‫ا‬
1997 2000 1999-1990
 ‫ا‬‫ا‬ ‫ا‬‫ا‬ ‫ل‬
‫ع‬‫ا‬  ‫ل‬
 % ‫ة‬‫ا‬  % ‫ة‬‫ا‬  ‫ا‬/‫ا‬
‫ا‬ ‫د‬‫ ا‬‫م‬
‫ا‬‫ ا‬‫أ‬ ‫إ‬ ‫ا‬‫ا‬
‫ا‬‫ا‬
47.3 52.7 18.3 2.4 14 
73 27 17 1.1 2.8 ‫ردن‬‫ا‬
76 24 22.8 2.9 10.5 ‫م‬
30.5 69.5 18.7 2.7 16.7 ‫ر‬
70 30 21.5 0.4 6 ‫ب‬‫ا‬
72.4 27.6 8.71 -0.14 16 ‫ا‬

:‫ر‬‫ا‬
-1980) ‫ة‬ ‫رة‬  ‫ان‬  ‫ا‬ ‫ور ا‬‫ ا‬،(2005) ،‫ا‬   (1
31. ‫ ص‬،‫ ا‬ ،‫د‬‫دارة وا‬‫ ا‬ ‫ إ‬  ‫ ر‬،(2002
2) IMF, Government financial statistics, 1990, 1993, 1998, 2003, year book,
New York.
‫ ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬،2001 ،‫ب آ‬ ‫ وا‬‫د‬‫ ا‬‫( ا‬3
.‫رك‬‫ م‬،‫ة‬‫ ا‬‫ ا‬،(21) ‫د‬‫ ا‬،‫ آ‬ ‫ وا‬‫د‬‫ا‬
4) world bank, 2002, data on web side:
http: publicationworldBank.org/wdi/indicators.
 ‫ إذ‬، ‫ان‬  ‫ ا‬‫ أداء ا‬ ‫دي‬‫ر ا‬‫ ا‬‫ن ا‬ ‫ن‬‫و‬
  ‫ ا‬‫ و‬،‫دي وا‬‫ ا‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ ا‬‫ا‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

(3) ‫ول‬‫ ا‬ ‫ و‬ ‫ة‬ ‫ و‬  ‫ع ا‬‫ ا‬ ‫ف‬  ‫ا‬
.2000  ‫ان ا‬‫ ا‬  ‫ع ا‬‫ ا‬‫ إ‬ ‫ي‬‫وا‬
‫ ا‬ ‫داء ا‬‫ى ا‬   ‫ة‬‫ ا‬‫ ا‬‫ات ا‬‫ ا‬‫و‬
:   ‫ا‬
‫ود‬‫ ا‬ ‫ أو‬‫ا‬‫ ا‬  ‫ ا‬‫رة ا‬  ‫ و‬‫ ا‬‫ ا‬-1
.‫ا‬‫ل ا‬    ‫ادات ا‬ ‫ى‬‫ا‬
   ‫ي‬‫ ا‬‫ ا‬‫ء ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ن ا‬ ‫ آ‬‫و‬
‫ادات‬‫ ا‬ ‫ و‬  ‫ر‬‫ و‬‫ م‬ ‫ادات ا‬‫ ا‬‫ إ‬‫ا‬
.‫ى‬‫ أ‬     ‫ر‬‫ و‬‫ا‬‫ ا‬‫ د‬ ‫د‬‫رة ا‬‫ و‬ 
‫ادات‬‫ ا‬‫ م‬‫ إ‬‫ ا‬‫ادات ا‬‫ ا‬‫ م‬‫ إ‬‫ و‬:‫ء ا‬‫ ا‬-2
.G.D.P ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ إ‬ ‫ ا‬‫ا‬

‫رة‬  ‫ان‬ ‫ء ا‬‫ وا‬‫ ا‬‫ ا‬:(3) ‫ول‬‫ا‬

‫ء ا‬‫ا‬ ‫ ا‬‫ا‬

‫ ا‬/‫ا‬
2000-96 95-91 90-86 85-81 1999 1993 1985

15.2 20.7 18.8 25.7 20.25 25.5 27.5 

8.2 8.5 14.3 16.4 25.2 16.7 19 ‫ا‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

22.8 24 21.5 20.5 24.3 26.3 20.3 ‫ردن‬‫ا‬

2.8 1.05 4.9 6 9 19.4 20.13 ‫اق‬‫ا‬
9.3 8.3 9.9 12 16.9 13.5 20 ‫ر‬
24.3 24.4 23.9 25.5 20 27.5 29 ‫م‬
14.5 15.35 15.5 17.4 18.9 21.5 23.5 ‫ل ا‬‫ا‬
:‫ر‬‫ا‬
‫دي ا‬‫ ا‬‫ ا‬،1999 ،1994 ،1986 ،‫ون‬‫ وآ‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫م‬‫( ا‬1
.‫رات‬‫ ا‬،‫ ظ‬‫ أ‬،‫ا‬
2) world bank, 2002, data on web side:
http: publicationworldBank.org/wdi/indicators.
.2002 ،‫ ا‬ ‫ي‬‫ ا‬‫ ا‬،2002 ،‫ي ا‬‫ ا‬‫( ا‬3

‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ض ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬4-1

‫ان‬‫ ا‬   ‫ار ا‬‫ ا‬ ‫و‬‫ي و‬‫ ا‬‫اءات ا‬‫ إ‬
‫ ذ‬ ،‫وز‬    ‫ا‬‫ ا‬‫ح م‬‫ إ‬ ‫دة ا‬‫ إ‬‫ أ‬‫ا‬
‫رة‬‫ ا‬  ‫ا‬ ‫ض‬  ،‫ر‬ ‫اف‬‫ة أ‬   ‫ض إن‬
‫دي‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ف‬  ‫رض‬ ‫ ان ذ‬ ‫ي‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫و‬‫ا‬
   ‫ا‬ ‫ض‬  ‫م‬‫ وأ‬،‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ه‬ ‫ف‬ ‫و‬
  .(9)‫ان‬‫ ا‬ ‫ء‬‫دة ا‬‫ارد أو ز‬‫ ا‬ ‫ءة‬ ‫ق‬  ،‫ازم‬‫ا‬
‫ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫ادا‬‫ إ‬ (%10)  ‫ وا‬‫ ا‬‫ان ذات ا‬‫ا‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ة‬‫ل ا‬ ‫ان ا‬ (%27)  ‫ت‬‫م‬‫ ا‬  ‫ول‬‫ ا‬‫ ا‬  ‫ة‬‫ا‬
(%19)  ‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ ا‬‫ إ‬ ‫ة م‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬‫ و‬،‫م‬
‫( إ‬%49)  ‫ ا‬‫ق آ‬ ‫ب‬ ‫ و‬،1994  (%25) ‫ وازدادت إ‬1980 
 ‫ أ‬،1990  (%35)    ‫ان ا‬‫ ا‬‫ و‬،‫ة م‬‫ل ا‬ (%43)
‫ان ذات ا‬‫( وا‬%43)  ‫م‬ ‫ ا‬‫ان ذات ا‬‫ وا‬‫ان ا‬‫ا‬
‫ادات‬‫ إ‬  ‫م‬ ‫و‬‫رة ا‬‫ ا‬‫ا‬  ‫( و‬%43)  ‫م‬ ‫ا‬
‫ت إ‬‫م‬‫ ا‬ ‫م‬‫ ا‬‫ ا‬ ‫ وا‬،‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ة‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬
‫ ا‬‫و‬‫ ا‬‫ ا‬  ‫ وذ‬،‫ة‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ ا‬‫ أ‬ (%23) ‫ل‬
‫ان‬‫ ا‬ ‫ات ا‬‫ وا‬‫ت ا‬‫ت وا‬‫م‬‫ ا‬ ‫ا‬   ‫أت‬
‫ان‬‫ه ا‬ ‫ أ‬ ‫ادات‬‫ ا‬‫ا‬   ‫ ا‬ ‫ أ‬ ‫ا‬
.‫ن‬‫ا ا‬  ‫ان ا‬‫ع ا‬‫ أو‬  ‫ي‬‫ ا‬‫ ا‬‫و‬
‫ح‬‫ل ا‬  ‫و‬‫ ا‬‫ وا‬‫وق ا‬ ‫ت‬‫ت و‬  ‫ا‬ ‫وذ‬
‫ا‬ ‫ء ا‬‫ وا‬‫و‬‫رة ا‬‫ ا‬‫ا‬  ‫د‬‫ ا‬ ‫ إ‬‫ا‬‫ وا‬‫ا‬
‫ ا‬  ‫ وأ‬،‫ ا‬ ‫ن‬  ‫دة‬ ‫ا‬‫ه ا‬ ‫ إن‬‫ إ‬.‫درات‬‫ا‬
‫ن‬ ‫ و‬‫ج ا‬‫م‬‫ ا‬‫ و‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬  ‫ر‬   ‫ا‬
‫م‬ ‫ت‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬   ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ا‬
  ‫ة‬ ‫ا‬‫ض ا‬ ‫ل‬  ‫ان ا‬‫ى ا‬ ‫م‬‫ك إ‬ ، . 
 ‫م‬‫ه ا‬ ‫ و‬،    ‫ و‬ ‫ادات‬‫ إ‬ ‫ا‬‫ ا‬
‫ة‬  ‫ارد‬ ‫د‬‫( أي و‬‫ ا‬‫ ا‬‫ )و‬‫ا‬ ‫د‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ن‬
‫اد‬‫ى ا‬ ‫ح‬‫ ا‬‫ ا‬‫ل ا‬    ‫ أن‬ ‫ وا‬ ‫ و‬‫ا‬
(‫ ا‬ ‫ ا‬ ) ‫ح‬‫ وأر‬ ‫ل‬‫ د‬‫و‬
‫ت ا‬‫م‬‫ ا‬  Taxable Capacity ‫ ا‬‫ ا‬ ‫و‬
‫ام‬   ‫ء‬  ‫ل م‬  ‫ ا‬ ‫د وا‬‫ ا‬ ‫ا‬
‫ "أ‬‫ ا‬‫ ا‬‫ و‬،  ‫ و‬‫ ا‬ ‫ص‬‫ه ا‬
.‫ا‬‫ ا‬‫ ط‬ ‫ ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ال‬‫ ا‬  ‫ر‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

  ‫ار ا‬‫ ا‬  ‫ي‬‫ )وا‬‫ا‬‫ل ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬ ‫و‬
‫ت‬‫ل ا‬‫ ا‬ ‫ت ا‬‫ر ا‬‫ أن ا‬ ،(‫ا‬  ‫ ا‬‫ا‬
.  ‫ ا‬‫ا‬
‫اد ا‬‫ أ‬  ‫ء‬‫ض أ‬  (‫ا‬‫ة )ا‬ ‫ا‬ ‫ض‬  ‫إن‬
‫ ا‬‫ أ‬ ‫ وإذا‬‫ا‬ ‫ أو‬‫ ا‬‫ أ‬‫ا‬‫ه ا‬   ‫دة‬ ‫ي‬‫وا‬
(‫ك‬‫ول )ا‬‫ ا‬‫ ا‬   ‫د‬‫ا ا‬ (‫ر‬‫د‬‫ )ا‬ ‫ ا‬ ‫م‬‫ا‬
‫ون إن‬ ‫( إذ‬‫ )ا‬ ‫ن‬  ‫ و‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬  ‫ا‬‫و‬
‫ ا‬  ‫ل و‬‫ رأس ا‬‫ص و‬‫ إم‬ ‫اد‬‫ات ا‬   ‫ض أي‬
.‫ل ا‬‫أس ا‬ ‫ا‬
‫اث‬‫ر ا‬‫ا ا‬ ‫ و‬ ‫ع ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫وا‬
 ‫ع‬‫ا ا‬   ‫ ا‬‫م‬‫م‬‫ وا‬‫اءات ا‬‫ ا‬    
.‫ء ا‬‫ و‬  ‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬ ‫ وأ‬‫ا‬‫ا‬
‫ا‬  (‫ا‬‫ )ا‬‫دا‬‫ه ا‬ ‫ح‬‫ أر‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ أن ا‬‫و‬
‫ أن‬‫ و‬.‫دا‬‫ه ا‬  ‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ه ا‬ ‫ء‬‫ وو‬‫ د‬ ‫أم‬
 ‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬‫ أ‬.‫ ا‬ ‫ض‬ ‫دة ا‬‫ل أو ا‬‫ ا‬ ‫ء ا‬‫و‬
 ‫ء‬  ‫زل‬‫ ا‬ ‫ر ا‬ ‫ ا‬‫و‬  ‫ ا‬‫ ا‬ ‫وا‬
 ‫ت‬‫ا‬‫د إ‬‫ و‬  ‫ وا‬‫ض ا‬ ‫ره أ‬‫ ا‬ ‫ي‬‫ء ا‬‫ا‬
‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ض ا‬ ‫ أو‬‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬ ً ‫ة‬‫ أ‬‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ا‬
‫ن‬‫اء أ‬ ‫ ا‬ ‫ وا‬‫ ا‬ ‫ب‬ ‫ور‬‫د ا‬‫رف ا‬  ‫ا‬
‫ أو‬‫ا‬‫ده زا‬‫ار أي و‬   ‫ده‬‫ن و‬  ‫( إذا‬)  ‫ أ‬‫ ط‬
.‫ ا‬   ‫ر‬‫ آ‬  ‫ و‬ ‫ أو‬‫ر‬ ‫ده‬‫ن و‬ ‫ا‬‫ و‬‫ا‬
.‫ء ا‬‫ و‬‫ إ‬‫ ا‬‫ب ا‬   ‫ ا‬ ‫أ‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ن‬   ‫ر‬‫ أ‬ ‫ر‬‫ي ا‬‫ ا‬‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬ ‫اء‬‫ ا‬‫و‬
(‫ل‬‫ و رأس ا‬‫ ا‬ ‫ة )ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫إن ا‬
‫ر‬‫ ا‬ ‫د‬‫ ا‬ ‫ي‬‫ وا‬‫ ا‬‫دا‬‫( ا‬‫ا‬) ‫ح‬‫ أر‬ ‫ ا‬  ‫إذ‬
: ‫ و‬‫ ا‬‫د ا‬ ‫ا‬
- 1)  ‫اوح‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫دا‬‫ح ا‬‫ود أر‬  ‫ ا‬‫و‬‫ ا‬‫ ا‬ %15
.‫ دون‬ ‫د‬  ‫( أو‬‫ر أ‬‫ دو‬$ 50000
 ‫اوح‬ ‫ وا‬‫ ا‬‫دا‬‫ح ا‬‫ود أر‬  ‫ ا‬‫م‬‫ ا‬‫ ا‬ %20
.‫د‬  ‫( أو‬‫ أ‬$150000 - $50000)
  ‫اوح‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫دا‬‫ح ا‬‫ود أر‬  ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬ %25
.‫د‬  ‫( أو‬‫ أ‬$ 250000-$ 150000)
  ‫اوح‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫دا‬‫ح ا‬‫ود أر‬  ‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬‫ ا‬ %30
.‫د‬  ‫( أو‬‫ أ‬$ 350000- $ 250000)
  ‫ ا‬‫ ا‬‫دا‬‫ح ا‬‫ود أر‬  ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬ %35
.‫ق‬  ‫د‬  ‫( أو‬‫ أ‬$ 350000)
‫ه‬   ‫ أم‬ ‫( و‬   ) ‫ن ا‬ ‫ق‬‫ م‬‫أ‬
 ‫ ا‬  ‫رف ا‬‫ ا‬ (‫ت‬ ‫ادا أو‬‫ )أ‬‫م‬‫ ا‬‫د‬‫ ا‬ ‫ا‬
.‫ ا‬  ‫رف ا‬‫ ا‬ ‫ب‬‫ ا‬‫د‬‫ أو ا‬‫ان ا‬‫ا‬
‫د‬ ‫ ان‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ر‬‫ إن م‬  ‫ر ا‬‫ه ا‬ ‫و‬
‫ت‬ ‫ع‬ ‫ت‬‫ل ا‬  ‫ه ا‬    ‫ان ا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ ا‬‫إ‬
‫ ط‬‫ ا‬‫ م‬‫ ا‬ ‫درة‬  ‫ وا‬‫ت ا‬‫دة ا‬ ‫ أو‬‫ان ا‬‫ا‬
‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬‫ و‬‫ت ا‬‫ ا‬ ‫ن‬‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬
.‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬   ‫ا‬
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

‫ت‬‫ وا‬‫ا‬
‫ ا‬:‫أو‬
(‫ ا‬‫ )ا‬‫رة ا‬‫ ا‬  ‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬‫ أ‬‫م‬ .1
‫ت‬‫ إ‬  ‫ ا‬‫ع ا‬‫ وا‬‫ ا‬‫ ا‬  ‫ة‬‫ع ا‬‫وا‬
.‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫اث ا‬‫ ا‬   
  ‫ا‬‫ ا‬  ‫ع‬‫اث م‬‫ ا‬‫ة و‬ ‫ة‬ ‫ إ‬‫ى ا‬  .2
‫ا‬‫ت وا‬‫ ا‬   ‫ت‬‫م‬‫ن وإ‬‫ ا‬ ‫ان ا‬‫ ا‬
.‫ت‬‫وا‬
‫در‬  ‫ة و‬  ‫ا‬  ‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬  ‫اث‬‫ إن ا‬.3
 ‫ت أو ا‬‫دل ا‬ ‫ت‬  ‫ن ا‬ ‫م‬ ‫ة‬‫ ا‬‫ا‬
‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ ا‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ة‬‫ك ا‬‫ ا‬  ،‫ث‬‫ا‬
.‫ وا‬‫ ا‬  ‫ا‬ 
‫ا‬ ‫ ا‬‫ ا‬‫ا‬ ‫ أ‬  ‫ان ا‬‫ ا‬‫ أ‬‫و‬ ‫ إن‬.4
‫ا‬‫ ا‬  ‫ره ا‬‫ آ‬ ‫ن‬ ‫ر‬‫ ا‬ ‫ف‬ (‫ت‬‫ءات وا‬‫)ا‬
‫و‬‫ ا‬   ‫ت‬‫ءات وا‬‫د ا‬ ‫ن‬ ‫ان‬‫ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
.‫ا‬

‫ت‬‫ ا‬:‫م‬
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ه ا‬  ‫وري‬‫ ا‬ ‫ن‬ ‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ ا‬ ‫ل‬  .1
‫ا‬  ‫و‬ ‫ي‬‫ ا‬‫ ا‬‫ ا‬  ‫د‬‫ وا‬ ‫ت‬‫ ا‬ ‫ ط‬
 ‫ور‬‫د ا‬‫ ا‬   ‫ أو أي‬ ‫ور‬‫د ا‬‫ وا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا‬
.‫د‬
    ‫ وا‬‫ت ا‬‫ وا‬‫ ا‬‫وا‬‫ ا‬ ‫ت‬ ‫دل‬ ‫ورة‬ .2
.‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬   ‫ان ا‬‫ا‬
‫ أ‬  ‫ وا‬‫ت ا‬‫اء ا‬‫ إ‬ ‫وع‬‫ ا‬‫ أ‬‫ ا‬ .3
‫ان‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ وا‬‫د‬‫ ا‬   ‫ أو‬‫ وإ‬‫ت ا‬‫را‬‫ا‬
.‫ا‬
‫ورة ا‬ ،‫ح ا‬‫ل ا‬  ‫ أو‬ ‫ و‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ع‬‫ا ا‬ 
    ‫ وورش‬‫ا‬ ‫ل‬  ‫ وذ‬‫ ا‬‫ز ا‬ ‫ءة‬ ‫ ر‬
،‫ورات ا‬‫ ا‬‫ وإ‬‫ز ا‬‫ ا‬  ‫ز ا‬‫ى أداء ا‬
.‫ وا‬‫ وا‬‫ وا‬‫ت ا‬  ‫ان ا‬‫رب ا‬  ‫ع‬‫ط‬‫وا‬

Taxes On Foreign Deposits-Analytical Study For E.U

Experience And The possibility Of Applying It In
Arab Countries
 (22) 7 ‫ت إ‬‫درا‬ ‫ت ا‬‫را‬‫ ا‬

Dr. Hashim Mohammed Al-Argoob

Assist. Prof. public finance Economic & social studies Dept.
R.S.C. Mosul University

Abstract
Originating of taxes on foreign deposits is considered on of the
most important and modern subjects. It has been originating after a
long negotiation concluded by E.U. This system started to be applied
as discounts from the source on interests and deposits of non-resident
Europeans that existed in it's banks with keeping it as secret. The
value of discount is about 15% as a first stage and then 20% as a
second stage to become 35% in 2011. This paper tries to get the
possibility of originating of these taxes and to apply it in Arab
countries or on Arab deposits in foreign banks of non-resident Arabs.
The paper contains three topics, the cause of originating taxes on
foreign deposits, the importance of tax reform in Arab counties, and
the necessary tax procedure to impose taxes on foreign deposits.
 ‫ب‬‫ ا‬  .‫د‬ -‫ ا‬‫دا‬‫ ا‬ ‫ا‬‫ا‬

‫ا‬‫در وا‬‫ا‬

:‫ا‬‫ ا‬ Alyaum   ‫ح‬ (1)

http: www.alyaum..com/issue/print.php?IN=10963&1=86662
،10963 ‫د‬‫ ا‬‫وم‬‫ ا‬‫ ا‬ ،2003-6-12 ‫ر‬ (‫ وا‬‫د ا‬‫ان )ا‬ 
.‫ن‬‫ وا‬‫ ا‬‫ا‬
: ‫ا‬‫ ا‬ United nations   ‫ح‬ (2)
http://www.un.org/arabic/documents/Reports/fianacing.
:‫ا‬‫ ا‬ IC Magazine   ‫ح‬ (3)
http://Icmagazine.com.lb/archive/sepoct2000.html
.‫ر م‬‫( ا‬4)
:‫ا‬‫ ا‬ Akhbar   ‫ح‬ (5)
http://akhbar.kyayma.com/modules.php?name=News&file=article&sid=202
:‫ ا‬‫ا‬‫ ا‬ ‫ح‬ (6)
http://www.alnazaha.net/?q=ar/node/1974
http://www.mafhoum.com/sqr/articles-o1/bitur/bitar.
http://www.almustaqbal.com/stories.aspx?storyID=10308.
 ‫ ودور ا‬‫دي ا‬‫ ا‬‫ ا‬،(1996) ،‫ب‬‫ ا‬  ،‫ ا‬ ‫دل‬ (7)
،‫ ا‬-‫د‬‫دارة وا‬‫ ا‬ ،(48) ‫د‬‫ ا‬،(8) ‫ ا‬،‫ا‬‫ ا‬  ،
.67 ‫ص‬
-1980) ‫ة‬ ‫رة‬  ‫ان‬  ‫ا‬ ‫ور ا‬‫ ا‬،(2005) ،‫ا‬   (8)
.23 ‫ ص‬،‫ ا‬ ،‫د‬‫دارة وا‬‫ ا‬ ‫ إ‬  ‫ ر‬،(2002
  ،‫ا‬‫درات ا‬‫ ا‬  ‫ ا‬‫ دور ا‬،(2002)   ‫وان‬ (9)
.176-161 :‫ ص‬،‫اد‬ ،(5) ‫د‬‫ ا‬،‫ ا‬‫د‬‫ ا‬ ‫اد‬