Chương 2: §Ìn pha

7.2.1. HÖ thèng quang häc cña ®Ìn pha

D©y tãc cña ®Ìn lµ vËt cã kÝch th-íc rÊt nhá so víi kÝch th-íc
cña ®Ìn nªn cã thÓ coi nã nh- lµ mét ®iÓm s¸ng. §iÓm s¸ng ®-îc
®Æt ë tiªu cù cña cho¸ ph¶n chiÕu Parab«n. C¸c chïm tia s¸ng cña
®iÓm s¸ng sau khi ph¶n chiÕu qua cho¸ ®Ìn sÏ ®i song song víi trôc
quang häc. ®Ó cã thÓ chiÕu s¸ng ®Òu kh¾p mÆt ®-êng c¸c chïm tia
s¸ng ph¶i ®i h¬i lÖch xang hai bªn ®-êng, vÊn ®Ò nµy do kÝnh
khuÕch t¸n cña ®Ìn ®¶m nhiÖm. HÖ thèng quang häc cña ®Ìn pha
®-îc giíi thiÖu trªn ( h×nh 7.3)
vµ c¸c ®-êng t-îng tr-ng cña c¸c chïm tia s¸ng øng víi nÊc
chiÕu xa ( nÊc pha ). KÝnh khuÕch t¸n sÏ h-íng c¸c chïm tia s¸ng
ra hai bªn ®Ó chiÕu s¸ng hÕt bÒ réng cña mÆt ®-êng vµ kho¶ng ®Êt
lÒ ®-êng, cßn phÇn tia s¸ng h-íng xuèng d-íi ®Ó chiÕu s¸ng
kho¶ng ®-êng s¸t ngay ®Éu xe.

a b

H×nh 7.3: HÖ thèng quang häc cña ®Ìn pha

 a-NÊc pha b-
NÊc cèt
- H×nh d¸ng d©y tãc trong ®Ìn pha cã ý nghÜa quan träng
nã th-êng ®-îc uèn cong ®Ó chiÕm mét thÓ tÝch nhá.
- Bãng ®Ìn pha ®-îc b¾t cè ®Þnh «t« sao cho mÆt ph¼ng
qua ch©n c¸c d©y tãc ë vÞ trÝ n»m ngang. Cßn d©y tãc ë c¸c
bãng ®Ìn b¶n ®ång hå, ®Ìn hiÖu ( ®Ìn hËu, ®Ìn
phanh, ®Ìn b¸o rÏ) ®-îc bè trÝ theo ®-êng th¼ng nªn kh«ng thÓ
dïng ®-îc cho ®Ìn pha.
2. CÊu t¹o cña ®Ìn pha vµ bãng ®Ìn
S¬ ®å cÊu t¹o chung cña ®Ìn pha:

H×nh 7.4: §Ìn pha th¸o, l¾p ®-îc H×nh 7.5: §Ìn pha kh«ng th¸o, l¾p ®-îc
1.Cho¸ ®Ìn 2.§Öm 1.kÝnh
khuyÕch t¸n
3.Bãng ®Ìn 4.§ui ®Ìn 2.Cho¸ ®Ìn
5.VÝt ®iÒu 6.Vá ®Ìn 3.L-íi ch¾n
7.Vá hÖ thèng qh 8.VÝt ®iÒu chØng 4.§ui
®Ìn
 9.KÝnh khuyÕch t¸n 10.Vßng nÑp 5.Bãng ®Ìn
pha – cèt
6.Bãng ®Ìn khÝch th-íc
CÊu t¹o cña ®Ìn pha gåm 3 phÇn chÝnh: Cho¸ ®Ìn; Bãng ®Ìn
vµ KÝnh khuyÕch t¸n.
Chãa ®Ìn:
- Cho¸ ®Ìn ®-îc dËp b»ng thÐp l¸ vµ ®-îc phñ bªn trong mét
líp kim lo¹i ph¶n chiÕu. ChÊt ph¶n chiÕu th-êng lµ Cr«m, B¹c,
Nh«m.
- Cr«m t¹o ra líp cøng vµ tr¬ xong hÖ sè ph¶n chiÕu kÐm 60 %.
- B¹c cã hÖ sè ph¶n chiÕu cao 90 % nh-ng l¹i mÒm dÔ bÞ x-íc
nÕu nh- lau chïi kh«ng cÈn thËn sau mét thêi gian lµm viÖc sÏ tèi
mµu do oxy ho¸.
- Nh«m cã hÖ sè ph¶n chiÕu cao 90 % nã ®-îc phun lªn líp
phñ s½n theo ph-¬ng ph¸p tÜnh ®iÖn trong ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng.
Líp nh«m rÊt bãng nh-ng còng dÔ bÞ x©y s¸t. Do ®ã kÕt cÊu ®Ìn
pha lo¹i nµy ph¶i sao cho kh«ng cã vËt g× ch¹m ®Õn. Do tÝnh n¨ng
vµ tÝnh kinh tÕ nªn ng-êi ta th-êng sö dông nh«m trong líp phñ
cho¸ ®Ìn.
HiÖn nay ng-êi ta sö dông c¸c lo¹i cho¸ ®Ìn kh¸c
nhau, sau ®©y giíi thiÖu mét sè cho¸ ®Ìn hay dïng:
+Cho¸ ®Ìn parabol(h×nh 7.6)
víi lo¹i chãa ®Ìn nµy th× ¸nh s¸ng t¹i tiªu
®iÓm F tíi chãa ®Ìn vµ ®-îc ph¶n x¹ thµnh
chïm tia s¸ng song song. H×nh 7.6: cho¸ ®Ìn parabol
 + Chãa ®Ìn h×nh elÝp: (h×nh 7.7)
víi lo¹i nµy chïm tia s¸ng ®i tõ nguån
s¸ng(bãng ®Ìn) F1 ®-îc ph¶n x¹ vµ héi tô
t¹i tiªu ®iÓm F2.

H×nh 7.7: Chãa ®Ìn h×nh elÝp

+ Lo¹i chãa ®Ìn h×nh elÝp víi l-íi ch»n h×nh parapol:

H×nh 7.8: Cho¸ ®Ìn pha h×nh elÝp víi l-íi ch¾n parapol
 Víi lo¹i nµy d-íi t¸c dông cña tÊm ch¾n th× chïm s¸ng tõ F1
qua tÊm ch¾n héi tô t¹i F2. Chïm tia s¸ng ®i tiÕp qua l-íi ch¾n
parapol t¹o thµnh chïm s¸ng song song qua kÝnh khuyÕch t¸n ®-îc
kÝnh khuyÕch t¸n ph©n kú chïm tia s¸ng(F2cña chãa ®Ìn trïng víi
tiªu ®iÓm l-íi parabol).
 + Lo¹i chãa ®Ìn 4 khoang( H×nh 7. 9)

H×nh 7.9: Cho¸ ®Ìn bèn khoang

-Bãng ®Ìn:
Bãng ®Ìn pha ph¶i cã ®Çu chuÈn vµ dÊu ®Ó l¾p vµo ®Ìn ®óng
vÞ trÝ tøc lµ d©y tãc s¸ng xa ph¶i n»m ë tiªu cù cña cho¸ víi ®é
chÝnh x¸c 0,25mm, ®iÒu kiÖn nµy ®-îc ®¶m b¶o nhê tai ®Ìn. Tai
®Ìn ®-îc hµn trùc tiÕp vµo ®Çu chuÈn cña ®u«i bãng ®Ìn vµ cã chç
khuyÕt ( dÊu ) ®Ó ®¶m b¶o khi l¾p kh«ng sai vÞ trÝ. Trªn ®Ìn pha cã
vÝt ®iÒu chØnh ®Ó h-íng phÇn tö quang häc cña ®Ìn pha theo mÆt
ph¼ng th¼ng ®øng vµ mÆt ph¼ng ngang nh»m chØnh ®óng h-íng
cña chïm tia s¸ng. HiÖn nay viÖc chÕ t¹o c¸c bãng ®Ìn pha lµ
kh«ng th¸o, l¾p ®-îc ( mét khèi ), cho¸ ®Ìn cã tr¸ng nh«m vµ kÝnh
khuÕch t¸n cña ®Ìn ®-îc hµn liÒn víi nhau t¹o thµnh buång ®Ìn vµ
®-îc hót hÕt khÝ ra. C¸c d©y tãc ®-îc ®Æt trong buång ®Ìn vµ còng
hµn kÝn víi cho¸, chØ cßn ®Çu d©y lµ ®-îc ®-a ra ngoµi. Nh- vËy
toµn bé hÖ thèng quang häc cña pha c¶ bãng ®Ìn ®-îc hµn thµnh
mét khèi kÝn. ¦u ®iÓm chñ yÕu cña kÕt cÊu nµy lµ bé phËn quang
häc ®-îc b¶o vÖ tèt khái bôi bÈn vµ c¸c ¶nh h-ëng cña m«i tr-êng,
c¸c chÊt ho¸ häc. V× vËy tuæi thä cña c¸c d©y tãc ®Ìn nµy t¨ng vµ
mÆc dï gi¸ thµnh cña c¸c phÇn tö quang häc kh¸ cao. Nh-ng chóng
kh«ng ph¶i ch¨m sãc kü thuËt vµ gi÷ nguyªn c¸c ®Æc tÝnh quang
häc trong suèt thêi gian sö dông. Sau khi cã lo¹i ®Ìn nµy ng-êi ta
tiÕn hµnh s¶n suÊt c¸c lo¹i ®Ìn pha d-íi d¹ng th¸o, l¾p côm c¸c
phÇn tö quang häc thay thÕ cho lo¹i kh«ng th¸o. Trong c¸c kÕt cÊu
th¸o l¾p côm phÇn tö quang häc, cho¸ kim lo¹i ®-îc tr¸ng nh«m vµ
®-îc l¾p chÆt víi kÝnh khuÕch t¸n b»ng c¸ch miÕt gËp ®Çu hoÆc
bãp gËp c¸c r¨ng c-a ë miÖng cho¸. Bãng ®Ìn ®-îc l¾p vµo phÝa
sau. KÕt cÊu th¸o, l¾p côm kh¸ thuËn lîi trong sö dông vµ dÔ thay
thÕ kÝnh khuÕch t¸n khi vì.
 *KÝnh khuyÕch t¸n:
H×nh bªn giíi thiÖu kÝnh khuyÕch t¸n
kÝnh khuyÕch t¸n bao gåm nh÷ng thÊu
kÝnh vµ l¨ng kÝnh thuû tinh silicat hoÆc
thuû tinh h÷u c¬ bè trÝ trªn mét mÆt cong.
HÖ sè thèng qua vµ hÖ sè ph¶n x¹ cña bÒ
mÆt bé khuyÕch t¸n b»ng 0,74- 0,83 vµ 0,9-0,14.
chïm tia s¸ng tõ bé phËn ph¶n x¹ tíi sau khi ®i
H×nh 7.10: KÝnh khuyÕch t¸n
qua kÝnh khuyÕch t¸n sÏ ®-îc khuyÕch t¸n ra
ngoµi víi gãc lín h¬n. Qua c¸c l¨ng kÝnh vµ thÊu kÝnh chïm
tia s¸ng ®-îc ph©n bè trong c¸c mÆt ph¼ng víi gãc nghiªng tõ 180-
200 so víi trôc quang häc nhê ®ã ng-êi l¸i nh×n râ ®-êng h¬n.