PORTFOLIO

IN
ELE 101
(Anorexia Nervosa, Bulimia Nervosa, Dementia, Alzheimer
Disease)

Ipinasa kay:
Mr. Ronnie B. Rubi
Guro

Ipinasa ni:
Elegado, Rose Ann L.
ANOREXIA NERVOSA

⮚ Ang anorexia nervosa ay isang sakit sa gawi sa pagkain (eating disorder) katulad
ng bulimia nervosa. Napapansin ito kung ang kumakain ng kaunti lamang ang
isang kabataan na babae ang karaniwan, may pagbabago sa gawi sa pagkain o
bumababa ang timbang. Higit pa sa isang simpleng suliranin ang sakit na ito, isa
itong malubhang karamdaman.

Mga SINTOMAS ng Anorexia Nervosa

Ang sumusunod na katangian ay nagpapahiwatig ng Anorexia nervosa:

● mababang timbang ng katawan

● malubhang paghihigpit sa pagkain
● matinding takot sa pagkakaroon ng timbang
● magulo na imahe ng katawan at pagpapahalaga sa sarili
● kakulangan ng regla sa mga batang babae at babae
● chronically inflamed and sore throat
● namamaga ng mga glandula ng salivary sa leeg at panga na lugar
● magsuot ng enamel ng ngipin
● acid reflux disorder
● bituka pagkabalisa
● pangangati mula sa pang-aabuso na laxative
● kawalan ng timbang ng electrolyte

Mga SANHI ng Anorexia Nervosa

Ang sumusunod ang pinakakaraniwang dahilan ng Anorexia nervosa:

● genetic factors
● sosyal na mga kadahilanan
● depression
● pagkabalisa disorder
● napakahigpit na mapanglaw na karamdaman
● Pansin ang Deficit Hyperactivity Disorder

Sanggunian:

● https://tl.wikipedia.org/wiki/Anorexia_nervosa
● https://www.panggamot.com/health-fil/anorexia-nervosa

BULIMIA NERVOSA

⮚ Ang bulimia nervosa ay isasuliranin sa gawi sa pagkain katulad ng anorexia

nervosa na pinagdurusahan ng mga nakatatandang kabataang kababaihan.
Maaaring hindi nagbabago ang kanilang timbang ng malaki ngunit ang kanilang
paraan ng pagkain ay maituturing na hindi normal. Ang kanilang pagdidiyeta ay
sinusundan ng sobra-sobrang pagkain at pagkatapos pinipilit ang sarili na
masuka. Kung minsan, mapapansin din na hindi sila kumakain o labis na
nagdidiyeta. Bagamat ang hindi tamang gawi sa pagkain at ang labis na
pag-eehersisyo ay maaari ding mangyari sa mga kabataang lalaki.

Narito ang ilang SINTOMAS ng Bulimia Nervosa:

1. Binge eating o ‘yung pagkain ng marami sa maiksing panahon lang.

2. Pilit na pagsusuka, fasting, sobrang pag-eher­sisyo, at pag-inom ng laxatives.

3. Nahihiyang ipakita sa iba ang pagkain ng marami.

4. Nagbabase ang self-esteem kung ano ang hitsura ng katawan (sexy).

5. Sobrang pag-iisip ng kakainin at diet na tipong nakakagulo na ng araw-araw

na gawain.
 6. Walang kontrol sa pagkain at kinakain.

7. Laging iniisip at takot tumaba.

Sanggunian:

● https://www.philstar.com/pang-masa/para-malibang/2018/01/19/1779195/sintoma
s-ng-bulimia-nervosa
● https://tl.wikipedia.org/wiki/Bulimia_nervosa

DEMENTIA

⮚ Ang dementia ay isang uri ng sakit sa utak. Unti-unting namamatay ang mga
selula ng utak habang tumatanda ang tao. Gayunman, mabilis na namamatay
ang mga selula ng utak ng mga taong may dementia at uurong ang kanilang mga
utak, na nagiging sanhi ng matinding pagkasira ng paggana ng utak. Hindi lang
magiging makakalimutin ang mga pasyenteng may dementia, subalit
magkakaroon din ng problema sa pag-unawa, wika, pagkatuto, pagkakalkula at
paghusga. Maaari ding magbago ang kanilang mga personalidad at asal.

Mayroong tatlong pangunahing kategorya ng dementia:

● Ang Alzheimer’s disease (AD) ang pinakakaraniwang uri ng dementia.

Ang mga sanhi ng AD ay hindi pa alam at ang pag-urong ay sumusulong.
● Ang vascular dementia ay sinisimulan ng mga stroke at mga problemang
cerebro-vascular na nagiging sanhi ng pinsala sa utak. Maaaring dagling
mangyari at mabilis ang pag-urong. 20% ng mga pasyenteng may
dementia ang nasa kategoryang ito.
 ● Ang iba pang mga uri ng dementia ay maaaring sanhi ng depresyon,
kakulangan sa nutrisyon, hypothyroidism at pagkalason sa gamot. Sa mga
kasong ito, mapapaginhawa ng mga pasyente ang kanilang kondisyon sa
pamamagitan ng mga gamot. Ang ilang dementia ay maaaring sanhi ng
iba pang sakit tulad ng sakit na Parkinson at AIDS, atbp.

Mga SINTOMAS ng Dementia

Sa pangkalahatan tayo ay naniniwala na ang memorya ay nababawasan

sa pagtanda; kaya ang dementia ay maaaring hindi nakikilala sa mga unang
yugto ng sakit. Kung may nakita kang miyembro ng pamilya o kaibigan na may
dalawa sa mga sumusunod na sintomas, subukan mong kaagad na dalhin siya
sa doktor upang magpatingin. Kung kinakailangan, isasangguni siya ng doktor sa
isang espesyalista para sa karagdagan pang pagsusuri.

Kabilang sa mga sintomas ng dementia ang:

● Panandaliang pagkawala ng memorya at madalas na pagkalimot

sa mga usapan o appointment na nakakaapekto sa
pang-araw-araw na aktibidad o kakayahang gumawa
● Kahirapan sa pagsasagawa ng mga karaniwang gawain.
● Mga problema sa wika, kahirapang makipag-usap sa iba.
● Hindi mahusay na paghusga.
● Pagkataranta sa oras at lugar. Pagkalito tungkol sa oras, petsa o
lugar.
● Mga problema sa pag-iisip at pagkalkula Mga pagbabago sa
kalooban at asal.
● Pagkawala ng pagkukusa.
● Pagkawaglit ng mga ari-arian
● Mga pagbabago ng katauhan
 Mga SANHI ng Dementia

Hindi pa natutukoy ang mga pinagbabatayang sanhi ng dementia.

Ipinakita ng mga pag-aaral na dalawang uri ng pagbabago ng selula ng utak ang
karaniwan sa mga taong may dementia. Kabilang dito ang mga plaque (mga
kumpol ng normal na hindi makasasamang protina na tinatawag na
beta-amyloid) at mga buhul-buhol (mahiblang buhul-buhol na binubuo ng isang
abnormal na protina na tinatawag na protinang tau). Pareho silang maaaring
humantong sa pagkamatay ng selula ng utak.

Gayunman, hindi pa alam sa kasalukuyan ang mga sanhi ng mga

kondisyong ito. Bukod dito, maaaring mangyari ang dementia kapag ang mga
daluyan ng dugo sa utak ay napinsala, alinman sa mapasak o mapatid na pipigil
sa dugo upang maitustos ito sa utak. Maaaring hindi makilala ng mga taong may
banayad na stroke (maliit ang laki o pansamantala) na ang kanilang mga daluyan
ng dugo at mga selula ng utak ay may pinsala na at tumaas na ang panganib ng
dementia. Ang ilang dementia, tulad ng mga sanhi ng kakulangan sa bitamina
B12 dahil sa pagiging walang karne sa matagal na panahon, ay maaaring
mabaligtad sa paggamot.

Sanggunian:

● https://www21.ha.org.hk/smartpatient/EM/MediaLibraries/EM/EMMedia/De
mentia-Tagalog.pdf?ext=.pdf

ALZHEIMER’S DISEASE

⮚ Ang sakit na Alzheimer, sakit ni Alzheimer, karamdamang Alzheimer, o

karamdaman ni Alzheimer (Ingles: Alzheimer's disease) ay isang uri ng sakit na
nagsasanhi ng ganitong mga katangian sa pasyente: pagiging malilimutin,
 pagkalito, pagbabago sa ugali, at kung malala na ay kinakakakitaan ng kawalan
ng kontrol sa galaw ng katawan. Karaniwan ang pagkakaroon ng sakit na
Alzheimer sa mga taong mayroon nang edad, kaya't itinutumbas ito kung minsan
sa kalagayan ng mga taong ulyanin na. Subalit ang pagiging ulyanin ay hindi
palaging dahil sa isang karamdaman na katulad ng sakit na Alzheimer, sapagkat
maaaring maging bahagi ng proseso ng pagtanda ang pagkaulyanin o dahil sa
atakeng serebral (ang stroke sa Ingles), na nakapagsasanhi ng demensiyang
baskular. Ang sakit na Alzheimer ay hindi pa ganap na nauugnay sa
pagkakamana o dahil sa lahi ng isang tao.

⮚ Maraming sakit ang posibleng makuha lalo na sa pagsapit ng katandaan,

kabilang na rito ang Alzheimer’s Disease. Ang Alzheimer’s Disease ay itinuturing
na pinakalaganap na uri ng dementia o ang paghina ng mental na abilidad ng
isang tao. Base sa datos, mahigit 179,000 Filipino ay mayroong uri ng dementia
at kasama dito ang Alzheimer’s Disease.
⮚ Ang pinakakilalang sintomas ng Alzheimer’s Disease ay ang pagiging
makalilimutin. Bagamat normal lang na makalimot sa ibang bagay, ang lebel ng
pagkalimot sa sakit na ito ay mas malubha at nakaaapekto na sa
pang-araw-araw na pamumuhay. Bukod sa pagiging makalilimutin, maaari ring
kakitaan ng agresibong gawi at pagiging mapaghinala ang taong may
Alzheimer’s Disease.
⮚ Nagkakaroon ng Alzheimer’s Disease ang isang tao sapagkat ang cells ng utak
ay unti-unting lumiliit o namamatay. Wala talagang lunas ang sakit na ito
sapagkat ang Alzheimer’s Disease ay isang klase ng degenerative na sakit. Ang
ibig sabihin ng “degenerative” ay lumalala kalaunan at walang anumang paraan
para maibalik pa sa normal na kapasidad ang parte ng katawan na naapektuhan.
⮚ Sa paglala ng kondisyon ng taong may Alzheimer’s Disease, hindi lamang mga
lugar at pangalan ng tao ang maaari niyang makalimutan. Posible rin niyang
makalimutan kung paano gawin ang mga simpleng gawaing bahay, maging ang
pagsasalita. Dahil unti-unting lumalala ang kondisyon ang utak, ang taong may
Alzheimer’s Disease ay parang nagiging isang batang paslit na kailangan ng
matinding atensyon at pagkalinga.
 ⮚ Bagamat walang lunas ang Alzheimer’s Disease, may mga paraan naman upang
maibsan ang mga sintomas nito gaya ng pag-inom ng medikasyon at
pagsasailalim sa iba’t ibang uri ng therapy. Upang mas dumami pa ang iyong
kaalaman tungkol sa sakit na ito, narito ang mga sintomas, gamot, at sanhi.

Ang Alzheimer’s Disease ay may 3 uri at ito ay ang mga sumusunod:

● Late Onset Alzheimer’s Disease (LOAD) – Sa Late Onset Alzheimer’s Disease

o LOAD, ang naaapektuhan nito ay ang mga taong may edad 65 pataas. Sa 3 uri
ng Alzheimer’s Disease, ito ang itinuturing na pinakalaganap. Halos 90% ng may
Alzheimer’s Disease ay kabilang sa LOAD. Nagkakaroon ng LOAD kung may
diperensya ang chromosome 19. Ang chromosome ay ang mala-sinulid na
istruktura sa loob ng cell na siyang nagdadala ng genetic information ng
katawan.

● Early Onset Alzheimer’s Disease (EOAD) – Hindi lamang matatanda ang

pwedeng maapektuhan ng Alzheimer’s Disease. Sa Early Onset Alzheimer’s
Disease o EOAD, ang mga taong naaapektuhan nito ay nasa pagitan ng edad 30
at 50. Posibleng magkaroon ng sakit na ito kung may diperensya naman ang
chromosome 14.

MGA SANHI

Bata man o matanda ay posibleng magkaroon ng Alzheimer’s Disease. Upang

maiwasan ang Alzheimer’s Disease, alamin ang mga sanhi nito.

● Amyloid – Ang amyloid ay isang uri ng protina na posibleng mamuo sa cells ng

utak. Dahil dito, nagkakaroon ng plaque o parang “mantsa” ang cells ng utak,
kaya naman naaapektuhan ang kalusugang mental ng isang tao.
 ● Tau – Gaya ng amyloid, ang tau ay isang uri ng protina at pinagbubuhul-buhol
nito ang cells ng utak. Kapag nangyari ito, hindi magawang magbigay ng
mensahe o senyales ang utak sa iba’t ibang parte ng katawan.

Bukod sa mga protinang nabanggit, maaari ring maging sanhi ang mga sumusunod:

● Namana sa pamilya – Mas malaki ang posibilidad na magkaroon ng Alzheimer’s

Disease ang isang tao kung mayroon ding ibang miyembro ng pamilya o angkan
na mayroon nito.

● Lifestyle o paraan ng pamumuhay – Ang pagbaba ng mental na kapasidad ng

tao ay maaari ring dulot ng kanyang lifestyle o paraan ng pamumuhay. Pwedeng
ito ay dahil sa kanyang kinakain, kakulangan sa pag-eehersisyo, at iba pa.

● Salik pangkapaligiran – Maaari ring maging sanhi ng Alzheimer’s Disease ang

mga salik pangkapaligiran gaya ng pagkakalantad sa nakalalasong kemikal,
pagkaka-aksidente, at iba pa.

● Familial Alzheimer’s Disease (FAD) – Ang Familial Alzheimer’s Disease o FAD

ay malaki ang kaugnayan sa EOAD. Bagamat napakadalang at mas mababa pa
sa 1% ang nagkakaroon nito, pwede kang magkaroon ng FAD kung ang ilan sa
mga myembro ng pamilya mo ay may EOAD. Kadalasan, ang chromosomes na
apektado sa uri na ito ay chromosome 1, 14, o 21.

MGA SINTOMAS

Masasabing Alzheimer’s Disease ang sakit ng isang tao kung siya ay kakikitaan ng
mahigit alinman sa sumusunod:
● Pagiging lubos na makalilimutin – Ito ang pinaka-sintomas ng taong may
Alzheimer’s Disease. Ang lebel ng pagkalimot nito ay sobrang lubha at
nakaaapekto na sa pang-araw-araw niyang pamumuhay.

● Hindi matandaan kung saan ipinatong o itinabi ang isang bagay – Sa kaso
ng taong may Alzheimer’s Disease, hindi niya magawang alalahanin kung saan
niya ipinatong o itinabi ang isang bagay. At minsan, kung hindi niya makita ito, ay
inaakusahan niya ang ibang tao na ninakaw ito.

● Paulit-ulit ang mga sinasabi – Isa pang senyales na may Alzheimer’s Disease
ang isang tao ay ang paulit-ulit na mga sinasabi. Maaaring ito ay isang paulit-ulit
na tanong o paulit-ulit na pagsasalaysay ng isang kwento.

● Naliligaw – Ang taong may Alzheimer’s Disease ay kadalasang naliligaw o hindi

makarating sa paroroonan kahit pamilyar siya sa lugar. Minsan ay nakararating
naman siya sa lugar na gustong puntahan pero hindi niya maalala kung paano
siya nakarating dito.

● Nahihirapan tapusin ang dati nang ginagawa – Dahil sa bumababa ang

kapasidad na mag-isip ng taong may Alzheimer’s Disease, nagiging hirapan siya
sa pagtapos ng mga gawaing dati na niyang nakasanayan.

● Hindi maalala ang pangalan ng malalapit na kamag-anak o kaibigan – Bukod

sa pangalan, kapag lumala na ang Alzheimer’s Disease, malilimutan na rin niya
ang itsura at relasyon niya sa mga malalapit na kamag-anak o kaibigan.

● Nahihirapan magbilang – Maging ang pagbibilang ay nalilimutan ng taong may

Alzheimer’s Disease. Hindi siya makausad sa kasunod na bilang sapagkat
nalilimutan niya agad kung ano ang huli niyang bilang.
 ● Hindi makagawa ng agarang desisyon sa simpleng bagay – Hirapan nang
gumawa ng agarang desisyon ang taong may Alzheimer’s Disease. Kahit ang
simpleng pagdedesisyon ng kung ano ang lulutuin, anong gawaing bahay ang
uunahin, at marami pang iba ay mistulang nagiging malaking problema na sa
kanya.

● Pagiging agresibo at kawalan ng interes – Maaari ring maging agresibo ang

taong may Alzheimer’s Disease, sapagkat naiinis siya sa kanyang sarili dahil
marami na siyang mga bagay na hindi na niya kayang gawin. Bukod sa pagiging
agresibo, ay nawawalan na rin siya ng interes na gawin ang dati niyang mga
kinahihiligan, maging ang pakikihalubilo sa iba.

● Pagiging mapaghinala – Nagdudulot din ng pagiging mapaghinala ang

Alzheimer’s Disease. Nawawalan minsan ang mayroon nito ng tiwala sa ibang
mga tao at nagkakaroon din ng iba’t ibang delusyon.

Sanggunian:

● https://tl.wikipedia.org/wiki/Sakit_na_Alzheimer
● https://mediko.ph/karamdaman/alzheimers-disease/