สููงวััยในถิ่่�นเดิิม

มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย (มส.ผส.)
สููงวััยในถิ่่�นเดิิม
มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย (มส.ผส.)
สููงวััยในถิ่่�นเดิิม
วิิชชุุตา อิิสรานุุวรรธน์์

วิิชชุุตา อิิสรานุุวรรธน์์
สููงวััยในถิ่�น่ เดิิม.-กรุุงเทพฯ : มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย, 2565.
98 หน้้า.
1. การปรัับตัวั (จิิตวิิทยา) ในผู้้�สููงอายุุ. 2. การพึ่่�งพาตนเองในผู้้�สููงอายุุ. I.ชื่่�อเรื่่�อง.
305.26
ISBN 978-616-8149-03-4

ที่่�ปรึึกษา นพ.สมศัักดิ์์� ชุุณหรััศมิ์์�

ดร.นพ.ภููษิิต ประคองสาย
พญ.วััชรา ริ้้�วไพบููลย์์
น.ส.วรลัักษณ์์ สงวนแก้้ว
ดร.ณปภััช สััจนวกุุล
ออกแบบรููปเล่่ม บริิษััท ดีี มอร์์ ครีีเอทีีฟแอนด์์เมเนจเมนท์์ จำำ�กััด
พิิมพ์์ครั้้�งที่่
� 1 (พฤษภาคม 2565)
จำำ�นวนพิิมพ์์ 1,000 เล่่ม
ผลิิตและเผยแพร่่โดย มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย (มส.ผส.)
1168 ซอยพหลโยธิิน 22 ถนนพหลโยธิิน แขวงจอมพล เขตจตุุจัักร กทม. 10900
โทรศััพท์์: 02-5115855 โทรสาร: 02-9392122 E-mail: info@thaigri.org
Website: www.thaigri.org
สนัับสนุุนการจััดพิิมพ์์ ภายใต้้แผนงานยุุทธศาสตร์์เป้้าหมาย (Spearhead) ด้้านสัังคม
เรื่่�อง ศัักยภาพและโอกาสของผู้้�สููงวััย สำำ�นัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.)
196 ถนนพหลโยธิิน แขวงลาดยาว เขตจตุุจัักร กรุุงเทพมหานคร 10900
โทรศััพท์์: 02-5791370-9 โทรสาร: 02-5792289
E-mail: pr@nrct.go.th
Website: www.nrct.go.th
พิิมพ์์ที่่� บริิษััท วิิน-วิิน ดิิจิิตอลพริ้้�นติ้้�ง จำำ�กััด
68,70 ถนนมไหสวรรค์์ แขวงบางคอแหลม เขตบางคอแหลม กรุุงเทพมหานคร 10120
โทรศััพท์์: 02-6590347-49 โทรสาร: 02-6890350
E-mail: winwindigital.br@gmail.com
 เรื่่อ
� งเล่่าจากบรรณาธิิการ

“แก่่ จน เปลี่่�ยวเหงา ถููกทอดทิ้้�ง ไม่่มีีคนดููแล” เป็็นบทสรุุปของผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนหนึ่่�งใน

ประเทศไทยที่่�มีีทางเลืือกสุุดท้้ายให้้ย้้ายไปอยู่่�ในสถานสงเคราะห์์คนชราหรืือ nursing home หรืือ
senior complex หากเป็็นผู้้�สููงอายุุที่่�มีีฐานะดีีและมีีกำำ�ลัังทรััพย์์ในการที่่�จะจ่่าย ซึ่่�งหากหัันไปมอง
สถานการณ์์ ณ ปััจจุบัุ นั ของสถานสงเคราะห์์หรืือสถานที่่�ดูแู ลผู้้สู� งู อายุุเชิิงสถาบััน จะพบว่่ามีีความสามารถ
ในการให้้บริิการที่่�ไม่่เพีียงพอในการรองรัับผู้้�สููงอายุุที่่�มีีจำำ�นวนมากกว่่า 12 ล้้านคนได้้อย่่างแน่่นอน

เราจะเตรีียมตััวอย่่างไรหากใน 20 ปีี ข้้างหน้้า เราต้้องกลายเป็็นผู้้�สููงอายุุระดัับสุุดยอด

(super-aged society) ที่่�มีีสััดส่่วนของผู้้�สููงอายุุมากกว่่าร้้อยละ 28 ของประชากรทั้้�งหมด เราจะอยู่่�
ที่่�ไหน และมีีตััวเลืือกอะไร การมีีที่่�พัักอาศััยแบบ Senior Complex สามารถตอบโจทย์์ได้้จริิงหรืือไม่่
หรืือการได้้อยู่่�ในบ้้านหลัังเดิิม ในถิ่่�นที่่�อยู่่�เดิิมของเรานั้้�น ตรงกัับเราที่่�สุุดแล้้ว ?

จากผลการวิิจััยพบว่่า ผู้้�สููงอายุุอยากอยู่่�บ้้านมากกว่่าที่่�อื่่�น ความต้้องการในการอาศััยในบ้้าน

ของตนเองนั้้�น พบว่่าผู้้�สููงอายุุในชนบทชอบอยู่่�บ้้านตััวเองสููงถึึงร้้อยละ 92 ส่่วนผู้้�สููงอายุุในเขตเมืือง
ร้้อยละ 72 ต้้องการอยู่่�บ้้านจนวาระสุุดท้้ายของชีีวิิต

มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย (มส.ผส.) จึึงมีีความพยายามที่่�จะเสนอนโยบาย

ในเรื่่�องของการสููงวััยในถิ่่�นเดิิม คืือทำำ�อย่่างไรให้้ผู้้�สููงอายุุมีีความสุุขในถิ่่�นเดิิมของตััวเองได้้อย่่าง
สะดวกสบาย คำำ�ว่่า “ถิ่่�นเดิิม” หมายถึึง ผู้้�สููงอายุุจะได้้อยู่่�ในบ้้านและชุุมชนที่่�ตนเองชื่่�นชอบและ
พึึงพอใจ ที่่�ที่่�มีีความทรงจำำ� ที่่�ที่่�สะดวกสบายใจ ไม่่มีีใครอยากไปอยู่่�สถานสงเคราะห์์คนชรา ผู้้�สููงอายุุ
วาดหวัังจะได้้อยู่่�ที่่�บ้้านของตััวเอง ที่่�ที่่�คุ้้�นเคย มีีอิิสระ มีีคุุณค่่าและมีีศัักดิ์์�ศรีีในความเป็็นมนุุษย์์

แต่่ความต้้องการเช่่นนั้้�น สัังคมมีีทางเลืือกและมีีความพร้้อมแก่่ผู้�สู้ ูงอายุุหรืือไม่่ ?

 หนัังสืือ “สููงวััยในถิ่่�นเดิิม” เล่่มนี้้�มีีข้้อเสนอแนวทางการจััดการสัังคมให้้เหมาะสมต่่อการให้้
ผู้้�สููงอายุุอยู่่�ได้้ในถิ่่�นเดิิม โดยการใช้้ชุุมชนเป็็นฐาน หน้้าที่่�สำำ�คััญท้้องถิ่่�นต้้องเป็็นคนจััดการความจำำ�เป็็น
ของผู้�สู้ งู อายุุโดยรััฐเป็็นผู้ส้� นัับสนุุนให้้ผู้้�สูงู อายุุอยู่่�ปลอดภััย เอื้้�อให้้เดิินทางสะดวก บริิการดููแลเรื่่�องชีีวิติ
ประจำำ�วััน บริิการสุุขภาพ มีีบริิการด้้านสัังคมที่่�สนัับสนุุนการดำำ�รงชีีวิิต เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุยัังสามารถ
ใช้้ชีีวิิตได้้อย่่างมีีความสุุข ไม่่ว่่าจะเป็็นการท่่องเที่่�ยว หรืือการศึึกษาตามที่่�ผู้้�สููงอายุุให้้ความสนใจ

กลไกระบบรองรัับสัังคมสููงอายุุสามารถสร้้างได้้ คุุณวิิชชุุตา อิิสรานุุวรรธน์์ ผู้้�เขีียนหนัังสืือ

“สููงวััยในถิ่่�นเดิิม” เล่่มนี้้� ได้้รวบรวมความปรารถนาร่่วมสมััยของผู้้�สููงอายุุไว้้ในเล่่ม พร้้อมกัับคำำ�ถามว่่า
“ทำำ�ไมต้้องรอให้้ตายจึึงได้้ไปที่่�ชอบ ที่่�ชอบ”

มองมุุมใหม่่ ร่่วมสร้้างสรรค์์ที่่�ที่่�เราชอบไว้้ใช้้ชีีวิิตในบั้้�นปลายอย่่างมีีคุุณภาพ อย่่างมีีความสุุข

และอุ่่�นใจไปด้้วยกัันครัับ

ดร.นพ.ภููษิิต ประคองสาย
เลขาธิิการมููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้�สู้ ูงอายุุไทย (มส.ผส.)
 คำำ�นำำ�

‘เมื่่�อเราสููงอายุุแล้้วเราจะอยู่่�อย่่างไร’ คำำ�ถามซึ่่�งเป็็นรููปประโยคง่่าย ๆ แต่่เมื่่�อต้้องตอบคำำ�นี้้�

พบว่่า หลาย ๆ คนกลัับตอบได้้ไม่่แน่่ชััดนัักว่่าจะเป็็นอย่่างไร หรืือบางคนอาจบอกว่่ายัังไม่่คิิดวางแผน
เลย เนื่่�องจากชีีวิิตยัังอีีกยาวไกล ทำำ�ให้้เห็็นได้้ว่่าแม้้จะเรื่่�องใกล้้ตััวแต่่ก็็ดููเหมืือนไกล เหตุุนี้้�จึึงเป็็นที่่�มา
ของหนัังสืือ “สููงวััยในถิ่่�นเดิิม” เล่่มนี้้� ที่่�จะนำำ�พาทุุกคนไปจิินตนาการให้้เห็็นสถานการณ์์ที่่�จะต้้อง
พบเจอในอนาคตในสัังคมสููงวััย และเมื่่อ� เราก้้าวเข้้าสู่่�การเป็็นผู้้�สููงอายุุนัับตั้้�งแต่่วัันนี้้�

หนัังสืือสููงวััยในถิ่่�นเดิิมนี้้� สำำ�เร็็จลงได้้ด้้วยความอนุุเคราะห์์ และความร่่วมมืือของหลายฝ่่าย

สำำ�นัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ผู้้�สนัับสนุุนทุุนการวิิจััยแผนงานยุุทธศาสตร์์เป้้าหมาย

(Spearhead) ด้้านสัังคม แผนงานศัักยภาพและโอกาสของผู้้�สููงวััย
นายแพทย์์ ส มศัั ก ดิ์์� ชุุ ณ หรัั ศมิ์์� ประธานมูู ล นิิ ธิิ ส ถาบัั น วิิ จัั ย และพัั ฒ นาผู้้� สูู ง อายุุ ไ ทย
ดร. นายแพทย์์ ภููษิิต ประคองสาย เลขาธิิการมููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย คณาจารย์์
และผู้้�ทรงคุุณวุุฒิที่่ิ �มีีส่่วนร่่วมในการวิิจััย ตลอดจนเจ้้าหน้้าที่่�มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย
ทุุกท่่าน ที่่�ให้้คำำ�แนะนำำ�และข้้อเสนอในการจััดทำำ�หนัังสืือเล่่มนี้้�ให้้มีีความสมบููรณ์์ และสนัับสนุุนให้้สำำ�เร็็จ
ลุุล่่วงไปได้้ด้้วยดีี

ดร.วิิชชุุตา อิิสรานุุวรรธน์์
มีีนาคม 2565
สารบััญ

บทที่่� 1 อารััมภบท 1
อยากอยู่่�แบบไหนเมื่่�อเราสููงวััย 3
บ้้านพัักคนชรา ทางออกหนึ่่�งของบ้้านหลัังสุุดท้้ายของผู้้�สููงอายุุ 4
ซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์ ทางเลืือกที่่�ตอบโจทย์์ชีีวิิตในช่่วงสููงอายุุ 5
แท้้จริิงแล้้วผู้้�สููงอายุุอยากใช้้ชีีวิิตอย่่างไร 6
สููงวััยในที่่�เดิิม ทางเลืือกใหม่่ของสัังคมสููงอายุุ 7

บทที่่� 2 สููงวััยอย่่างมีีอิิสระ ศัักดิ์์�ศรีี และคุุณภาพชีีวิิตที่่ดีี

� 10
เส้้นทางชีีวิิตที่่�อิิสระ มีีศัักดิ์์�ศรีี และมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีของผู้้�สููงอายุุหลากสภาวะ 12
ตอบโจทย์์คุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีในทุุกสภาวะด้้วยบริิการที่่�ครอบคลุุม 16
ต้้องการบ้้านที่่�น่่าอยู่่�เหมาะกัับวััย มีีบริิการอะไรบ้้าง 21
บทสรุุปของบริิการเพื่่�อคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีี 46
มาเตรีียมพร้้อมเพื่่�อวัันสููงวััยที่่�สดใส 47

บทที่่� 3 เราพร้้อมที่่จ
� ะสููงวััยได้้อย่า
่ งดีีหรืือยัง
ั 48
บ้้านพัักหลัังสุุดท้้าย: ทางเลืือกของผู้้�ยากไร้้ 50
โครงการบ้้านเพื่่�อผู้้�สููงอายุุ: มีีให้้เลืือกแต่่ไม่่ครอบคลุุม 52
ปรัับปรุุงซ่่อมแซมบ้้าน: โครงการซ่่อมบ้้านที่่�ทัับซ้้อน 53
ซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์ บ้้านพัักที่่�เพีียบพร้้อมสำำ�หรัับผู้้�มีีรายได้้สููง 55
พลัังอาสา ทางเลืือกของสัังคมสููงวััยในการร่่วมดููแลกััน 57
อปท. องค์์กรใกล้้ชิิดที่่�ไม่่อาจทำำ�งานได้้สุุดทาง 59
บริิการของรััฐ ปรัับอย่่างไรให้้เหมาะกัับสัังคมสููงวััย 61
บริิการเอกชนที่่�ผู้้�สููงอายุุสามารถเข้้าถึึงได้้ 63
ท้้องถิ่่�น: บทบาทด่่านหน้้าในการจััดบริิการเพื่่�อคุุณภาพชีีวิิตของผู้้�สููงอายุุ 68
เป็็นไปได้้ไหมถ้้าจะทำำ� กทม. ให้้เป็็นแบบสิิงคโปร์์ 70
บทที่่� 4 ผู้้�มีีส่่วนเกี่่�ยวข้้องจะดำำ�เนิินการอย่่างไรเพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุสูง
ู วััยในถิ่่�นเดิิม 74
บทบาทของภาครััฐกัับการสนัับสนุุนให้้เกิิดบริิการ 75
อปท. หน่่วยงานที่่�ใกล้้ชิิดประชาชนควรได้้รัับการสนัับสนุุนให้้เป็็นผู้้�ดำำ�เนิินการ 80
ที่่�พัักพิิงสุุดท้้าย (the last resort): ทางเลืือกสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่่�มีีความจำำ�เป็็น 83
บ้้านพัักคนชราสู่่�ชุุมชนผู้้�สููงอายุุ ความเป็็นไปได้้ใหม่่เพื่่�อการสููงวััยในที่่�เดิิมของผู้้�สููงอายุุในที่่�พัักเชิิง 84
สถาบััน

อ้้างอิิง 86
บทที่่� 1
อารััมภบท

1
 เคยตั้้�งคำำ�ถามกัน
ั หรืือไม่่ว่า
“
่ เมื่่�อเส้้นทางชีีวิตก้
ิ าว
้ เดิินไปถึึงหลัังเกษีียณ
เวลานั้้�นเราจะอยู่่�ที่่�ใด อยู่่กั
� ับใคร หรืือมีีความต้้องการในการใช้้ชีวิ
ี ติ ในช่่วง
นั้้�นแบบใด หลาย ๆ คนอาจมองว่่ากว่่าถึึงวัันนั้้�นยัังอีีกยาวไกล คงจะ
จิินตนาการไม่่ออกหรืือไม่่รู้้�ด้้วยซ้ำำ�ว่่าเมื่่�อถึึงช่่วงนั้้�นจริิง ๆ ชีีวิิตจะเป็็น
เช่่นไร
อย่่างไรก็็ตาม ปฏิิเสธไม่่ได้้เลยว่่า หากไม่่มีอุ
ี ุบััติิเหตุุแห่่งชีีวิตร
ิ ะหว่่าง
ทาง เราทุุกคนล้้วนต้้องเดิินทางไปถึึงวัันที่่�เป็็นผู้้�สููงอายุุกัันแน่่แท้้ แต่่เราจะ
ใช้้ชีวิ
ี ติ กัันในรููปแบบใด หนัังสืือเล่่มนี้้�จึึงจะนำำ�ความคิิดและชวนจิินตนาการ
ไปอีีก 10 ปีี 20 ปีี หรืือ 30 ปีี ข้้างหน้้าถึึงความเป็็นไปได้้และสิ่่�งที่่�อาจ
พบเจอเมื่่�อเราเป็็นผู้้�สููงอายุุ

2
”
 อยากอยู่่�แบบไหน
สัังคมไทยในวัันนี้้�
เปลี่่�ยนไปจาก
ในอดีีตอย่่างมาก
โดยเฉพาะสััดส่ว
่ นของ
จำำ�นวนประชากร
ในอดีีตช่่วงระหว่่างปีี พ.ศ. 2506-2526
ประเทศไทยมีีจำำ�นวนเด็็กเกิิดใหม่่กว่่าล้้านคน
ซึ่่�งเป็็นที่่�เรีียกขานกัันว่่ารุ่่�นเกิิดล้้าน ปััจจุุบัันเด็็ก
กลุ่่�มนี้้มี� อี ายุุประมาณ 39 -59 ปีี นั่่น� หมายความว่่า
ในปีีหน้้า (พ.ศ 2565) ประเทศไทยจะมีีผู้้�สููงอายุุ
ที่่�มีีอายุุ 60 ปีี ปีีละ 1 ล้้านคน
ขณะเดีี ย วกัั น สถิิ ติิ เ ด็็ ก เกิิ ด ใหม่่ ใ นปีี
พ.ศ.2562 มีีจำำ�นวน 618,193 คน ซึ่่ง� ลดลงไปกว่่า
รุ่่�นเกิิดล้้านราวครึ่่�งหนึ่่�ง และมีีแนวโน้้มว่่ามีีอายุุ
ยืืนยาวนานมากขึ้้�น เมื่่�อดููจากอายุุคาดเฉลี่่�ยของ
ประชากรเมื่่อ� แรกเกิิดในปีี พ.ศ. 2517 และ 2561
พบว่่า ในเพศชายเพิ่่�มขึ้้�นจาก 58 ปีี เป็็น 72.7 ปีี
ส่่วนในเพศหญิิงเพิ่่�มขึ้้นจ � าก 63.8 ปีี เป็็น 78.9 ปีี2
จากข้้อมููลจำำ�นวนการเกิิดและอายุุคาด
เฉลี่่�ย สะท้้อนให้้เราเห็็นว่่า ในแต่่ละปีีที่่�มีีจำำ�นวน
เมื่่�อเราสููงวััย
เด็็กเกิิดใหม่่ลดน้้อยลง และมีีชีวิี ติ ที่่�ยืืนยาวมากขึ้้น�
นำำ�ไปสู่่�การคาดการณ์์ได้้ไม่่ยากนัักว่่า สัังคมไทยจะ
เป็็นประเทศที่่�มีีสัดส่ ั ่วนผู้้�สููงอายุุเพิ่่�มสููงขึ้้�นเรื่่�อย ๆ
ซึ่่�งในปีี พ.ศ. 2563 ประเทศไทยมีีประชากร
ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวน 12 ล้้านคน หรืือร้้อยละ 18 ของ
จำำ�นวนประชากรทั้้�งหมด และในปีี พ.ศ. 2565 นี้้�
ประเทศไทยจะก้้าวเข้้าสู่่�การเป็็นสังั คมสููงอายุุอย่า่ ง
สมบููรณ์์ เนื่่�องจากจะมีีประชากรผู้้�สููงอายุุสููงกว่่า
ร้้อยละ 20
จากสถิิติิที่่�สะท้้อนมา เราคงไม่่สามารถ
หลีีกเลี่่�ยงการเปลี่่�ยนแปลงที่่�เกิิดขึ้้�นในการเป็็น
สัังคมสููงอายุุ และการใช้้ชีีวิติ ร่่วมกัันของบุุคคลทุุก
วััยในสัังคม ฉะนั้้�น เราคงพอจะเตรีียมการสำำ�หรัับ
ตััวเองได้้ว่่า เราอยากจะใช้้ชีีวิิตแบบไหนเมื่่�อ
สถานการณ์์ในสัังคมเปลี่่�ยนแปลงไปเช่่นนี้้�
คำำ�ตอบของชีีวิติ ในสัังคมสููงอายุุที่่�จะชวน
จิินตนาการเมื่่อวั ั น� มาถึึง คืือ เราจะใช้้ชีีวิติ เพีียง
� นนั้้
ลำำ�พัังในบ้้านของตนเอง หรืือ อาศััยอยู่่�ในบ้้าน
หลัังเดิิมร่่วมกัับสมาชิิกในครอบครััว หรืือเลืือกที่่�
จะใช้้ชีีวิิตในที่่�อยู่่�ใหม่่สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุเป็็นการ
เฉพาะ ทั้้�งนี้้�เพื่่อ� เตรีียมพร้้อมให้้มีีชีีวิิตในช่่วงเวลา
นั้้�นได้้อย่่างมีีความสุุข
3
 บ้้านพัักคนชรา
ทางออกหนึ่่�งของบ้้านหลัังสุุดท้า
้ ยของผู้้�สูง
ู อายุุ
บ้้านพัักคนชรา เป็็นคำำ�
ที่่�ได้้ยิินมาเนิ่่�นนาน ซึ่่�งรัับรู้้�กััน
โดยทั่่�วไปว่่าเป็็นบ้้านพัักสำำ�หรัับ
ผู้้�สููงอายุุที่่�ขาดแคลน หรืือไม่่
สามารถที่่�จะอยู่่�อาศััยในบ้้านเดิิม
ได้้ การเริ่่�มต้้นจััดตั้้�งนั้้�นก็็ไม่่แตก
ต่่างไปจากความเข้้าใจนี้้�เท่่าไรนััก
บ้้านพัั ก คนชราหรืือ
สถานสงเคราะห์์คนชรา เกิิดขึ้้�น
ครั้้�งแรกในปีี พ.ศ. 2496 ด้้วยรััฐ
มีี น โยบายในการส่่ ง เสริิ ม ให้้
ประชาชนมีี ค วามเป็็ นอยู่่�ที่่� ดีี
ซึ่่�งหนึ่่�งในมาตรการนั้้�น คืือ การ
มอบหมายให้้กรมประชา-
สงเคราะห์์ จััดตั้้ง� บ้้านพัักคนชรา
4
บางแคขึ้้�นเป็็นแห่่งแรก เพื่่�อ
ให้้การสงเคราะห์์ผู้้�สููงอายุุที่่�ไม่่
สามารถช่่วยเหลืือตนเองได้้ หรืือ
ประสบปััญหาด้้านที่่�อยู่่�อาศััย
หรืือไม่่ ส ามารถอาศัั ย อยู่่�กัั บ
ครอบครััวเดิิมได้้ และจััดให้้มีีเพิ่่�ม
เติิมในสถานที่่�อื่่�น ๆ ในภายหลััง
ต่่อมา รััฐธรรมนููญแห่่ง
ราชอาณาจัักรไทย พุุทธศัักราช
25403 กำำ�หนดให้้รััฐกระจาย
อำำ�นาจให้้ท้้องถิ่่�นตััดสิินใจใน
กิิจการของท้้องถิ่น่� และพึ่่ง� ตนเอง
ได้้ จึึงมีีการถ่่ายโอนภารกิิจสถาน
สงเคราะห์์ ไ ปอยู่่�ในความ
รัับผิิดชอบขององค์์กรปกครอง
ส่่วนท้้องถิ่่�น4 13 แห่่ง ศููนย์์
บริิการทางสัังคมผู้สู้� งู อายุุ จำำ�นวน
2 แห่่ง และยัังมีีการให้้บริิการ
ที่่�พักั อาศััยภายใต้้การดำำ�เนิินงาน
ของศููนย์พั์ ฒ ั นาการจััดสวััสดิิการ
สัังคมผู้้�สููงอายุุ กระทรวงการ
พััฒนาสัังคมและความมั่่น� คงของ
มนุุษย์์ อีีกจำำ�นวน 12 แห่่ง รวม
แล้้วภาครััฐมีีการจััดการด้้านที่่�อยู่่�
อาศััยเชิิงสถาบัันสำำ�หรัับผู้สู้� งู อายุุ
จำำ�นวน 27 แห่่ง
การจััดบริิการบ้้านพััก
คนชราซึ่่� ง กระจายอยู่่�ทั่่� วทุุ ก
ภููมิภิ าคในจำำ�นวนเหล่่านี้้� จึึงเป็็น
เพีียงทางเลืือกหนึ่่ง� ให้้แก่่ผู้สู้� งู อายุุ
ที่่�ไม่่มีกำี ำ�ลังั มากพอที่่�จะใช้้ชีีวิติ ใน
บ้้านของตนเองได้้มีีที่่อยู่่�อ � าศััยใน
ช่่วงบั้้�นปลายชีีวิิต อย่่างไรก็็ตาม
บ้้านพัักคนชราที่่�มีอยู่่� ี ในปััจจุบัุ นั
จะเป็็นทางเลืือกที่่�เหมาะสมที่่�สุดุ
หรืือไม่่ ใ นการรองรัั บจำำ�นวน
ผู้้สู� งู อายุุที่่เ� พิ่่�มมากขึ้้นนี้้
� � อาจต้้อง
พิิ จ ารณาความเหมาะสมใน
หลาย ๆ ด้้าน เพื่่อ� ให้้การใช้้ชีีวิิต
ในช่่วงสุุดท้้ายมีีอิสิ ระและศัักดิ์์ศรี � ี
ความเป็็นมนุุษย์์
 ซีเี นีียร์์คอมเพล็็กซ์์
ทางเลืือกที่่ต
� อบโจทย์์ชีีวิิตในช่่วงสููงอายุุ
ซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์ เป็็นอีีกหนึ่่�งโครงการเกี่่�ยวกัับที่พั
�่ ก
ั อาศััยของผู้้สู
มีีความพยายามในการเข้้ามาดำำ�เนิิ นการ โดยมีีเจ้้าภาพหลัักคืือกรมธนารัักษ์์ และ
โรงพยาบาลรามาธิิบดีี ในการจััดการพื้้�นที่่�และบริิการด้้านสุุขภาพให้้ตอบสนองความ
ต้้องการในการใช้้ชีีวิต
ิ ของผู้้สู
� ง
ู อายุุ
จุุดเด่่นของซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์อยู่่�ที่่บริ � กิ าร
ด้้านการรัักษาพยาบาล ซึ่่�งผู้้�สููงอายุุที่่�พัักอาศััย
สามารถใช้้บริิ ก ารได้้จากสถาบัั น การแพทย์์
จัักรีีนฤบดิินทร์์ ในสัังกััดของโรงพยาบาลรามาธิิบดีี
นอกจากนี้้�ยัังมีีกิิจกรรมอื่่�น ๆ เพื่่อส่ � ่งเสริิมสุุขภาพ
ไม่่ว่่าจะเป็็นการออกกำำ�ลัังกาย การให้้คำำ�ปรึึกษา
กิิจกรรมในรููปแบบต่่าง ๆ ให้้ผู้สู้� งู อายุุเลืือกเข้้าร่่วม
ตามความสนใจ และเมื่่อวั � นั หนึ่่ง� ผู้สู้� งู อายุุอยู่่�ในภาวะ
ติิดเตีียงหรืือผู้้ป่� ว่ ยระยะท้้าย ยัังมีีบริกิ าร Nursing
Home Zone และ Hospice Zone ไว้้ให้้บริิการ
อย่่างต่่อเนื่่�องได้้
บริิการที่่�จัดั ไว้้ในซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์นี้้อ� าจ
กล่่าวได้้ว่่าสามารถตอบโจทย์์ความต้้องการของ
ผู้้� สูู ง อายุุ ไ ด้้เป็็ นอย่่ า งดีี ซึ่่� ง ในปีี พ.ศ. 2555
อััจฉราวรรณ งามญาณ และณััฐวััชร เผ่่าภู่่�5
ทำำ�การศึึกษาความต้้องการบ้้านพัักหลัังเกษีียณ
ของผู้้�สููงอายุุไว้้พบว่่า ผู้้�ต้้องการให้้มีีสิ่่�งอำำ�นวย
ความสะดวกในการใช้้ชีีวิิตและส่่งเสริิมสุุขภาพ
� งู อายุุที่ภ
�่ าครััฐ
มีีสภาพแวดล้้อมที่่�เหมาะสมและอาหารครบครััน
มีีความสะดวกในการเดิินทาง ใกล้้สถานพยาบาล
ตลอดจนการช่่วยเหลืือในชีีวิิตประจำำ�วััน ดัังนั้้�น
การจััดบริิการที่่�เพีียบพร้้อมจึึงดึึงดููดความสนใจ
ของผู้้สู� งู อายุุ จนเกิิดปรากฏการณ์์การจองห้้องพััก
อย่่างท่่วมท้้นตั้้�งแต่่เปิิดให้้จอง6
กระนั้้�น การเข้้าถึึงซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์ตาม
เงื่่�อนไขที่่�โครงการกำำ�หนดไว้้ คงเป็็นไปได้้เฉพาะ
ผู้้�สููงอายุุที่่�มีีรายได้้ปานกลางถึึงสููง เนื่่�องจากค่่าใช้้
จ่่ า ยเริ่่� ม ต้้นในการจัั บจอ งห้้องพัั ก ต่ำำ��สุุ ดอยู่่�ที่่�
2,216,000 บาท ไม่่นัับรวมค่่าสาธารณููปโภค
ค่่าใช้้จ่่ายอื่่�น ๆ รายวััน รายเดืือน และอีีกจิิปาถะ
ที่่�อาจเกิิดขึ้้�นได้้ในระหว่่างตลอดช่่วงที่่�พัักอาศััย
ดัังนั้้�น หากผู้้สู� งู อายุุเลืือกที่่�จะใช้้ชีีวิติ ช่่วงสุุดท้้ายใน
ซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์ ต้้องเตรีียมความพร้้อมทางการ
เงิินให้้มากพอที่่�จะบริิหารจััดการให้้มีีชีวิี ติ ที่่�สุขุ สบาย
ตามบริิการที่่�จะได้้รัับ ซึ่่ง� แน่่นอนว่า่ ไม่่ใช่่ทางเลืือก
สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่่�มีีรายได้้น้้อย
5
 แท้้จริิงแล้้วผู้สู
้� ง
ู อายุุ
อยากใช้้ชีีวิิตอย่่างไร
บ้้าน ความหมายที่่ม
� ากกว่่าที่่อยู่่�อ
� าศััย
“บ้้าน คืือ วิิมานของเรา” เป็็นคำำ�ที่เ�่ ราเคยได้้ยิินกัน
ั มายาวนาน หรืือในภาษาอัังกฤษ
เราก็็อาจจะคุ้้�นเคยกัับคำำ�ว่่า home sweet home ภายใต้้วลีีสั้้�น ๆ นี้้�สามารถสื่่�อความ
หมายได้้หลายอย่่าง โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง ในยุุคที่�่เป็็นสัังคมสููงอายุุ ยิ่่�งสะท้้อนให้้เห็็นถึึง
ภาพของความเป็็น “บ้้าน” ที่�ไ่ ม่่เพีียงเป็็นที่�พั
่ ก
ั พิิงอิิงกายในยามค่ำำ�คืืนเท่่านั้้�น

สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุบางคน “บ้้าน” คืือชีีวิิต เพีียงใดหากต้้องให้้ผู้้�สููงอายุุอยู่่�ในบ้้านเพีียงลำำ�พััง

เพราะเป็็นความภาคภููมิใิ จจากการเก็็บหอมรอมริิบ
สร้้างรากฐานที่่�มั่่น� คงให้้ตััวเองได้้อยู่่�อาศััยไปจนวััน
ตาย เป็็นทรััพย์์สมบััติิที่่�จะส่่งมอบต่่อให้้ยัังรุ่่�นลููก
รุ่่�นหลาน
“บ้้าน” เป็็นแหล่่งที่่�โอบล้้อมด้้วยความ
ทรงจำำ� ความหลััง และความประทัับใจ ให้้อยู่่�อาศััย
ได้้อย่่างมีีความสุุข และอบอุ่่�นใจ
“บ้้าน” สถานที่่�ที่่�ผู้้�สููงอายุุใช้้ชีีวิิตมาเป็็น
เวลายาวนานจนเกิิดความคุ้้�นเคยในพื้้�นที่่� คุ้้�นเคย
สัังคมรอบข้้าง มีีเพื่่�อนบ้้านที่่�บางรายใกล้้ชิิดสนิิท
เป็็นญาติิมิิตรต่่อกััน
ความเป็็นบ้้านที่่�เห็็น จึึงเป็็นการยากที่่�ใน
วัันหนึ่่ง� เมื่่อ� ผู้้สู� งู อายุุอ่อนล้้
่ าอ่่อนแรง หรืือไม่่สามารถ
ช่่วยเหลืือตััวเองได้้แล้้ว จะยิินดีีที่่�จะออกจากบ้้าน
ไป แม้้ว่่าบุุตรหลานจะมีีความเป็็นห่่วงกัังวลมาก
6
แต่่เรามัักจะเห็็นว่่าผู้้�สููงอายุุจะไม่่อยากย้้ายไปอยู่่�
ไหนอีีก
ความต้้องการอาศััยในบ้้านของตนเองนั้้�น
มีีการสำำ�รวจพบว่่า ผู้้สู� งู อายุุของไทยในชนบทชอบ
อยู่่�บ้้านตััวเอง สููงถึึงร้้อยละ 92 ส่่วนผู้้สู� งู อายุุในเขต
เมืือง ร้้อยละ 72 และไม่่เพีียงเฉพาะผู้�สู้ ูงอายุุไทย
เท่่านั้้�น ในสหรััฐอเมริิกา พบว่่า ผู้�สู้ ูงอายุุอยากอยู่่�
บ้้านตััวเอง ร้้อยละ 95 ขณะที่่ป� ระเทศญี่่�ปุ่่�นผู้สู�้ งู อายุุ
กว่่าร้้อยละ 75 ต้้องการอยู่่�บ้้านตนเองเช่่นกันั 7
แล้้วเราเองเคยตั้้�งคำำ�ถามกัับตััวเองหรืือ
เปล่่าว่่า วัันหนึ่่�งเมื่่�อถึึงเวลาที่่�เราต้้องอยู่่�คนเดีียว
หรืือในวัันที่่กำ� ำ�ลังั เราลดน้้อยถอยลงไป ไม่่สามารถ
ดููแลตััวเองได้้ดีีเท่่าเดิิม ในวัันนั้้�น เราจะอยู่่�ที่่�ไหน?
 สููงวััยในถิ่่�นเดิิม
ทางเลืือกใหม่่ของสัังคมสููงอายุุ

คำำ�ว่า
่ “สููงวััยในถิ่่�นเดิิม”
(Aging in Place) หมายถึึง
การใช้้ชีีวิิตในช่่วงสููงอายุุโดยไม่่มีีการย้้าย
ถิ่่�นฐาน8 ซึ่ง
่� ไม่่ว่า
่ สภาพทางด้้านร่่างกาย
จะเสื่่อ
� มโทรมลง สภาพการรู้้�คิิดที่่�เสื่่อ
� มถอย
หรืือความสามารถด้้านเศรษฐกิิจลดลง
แต่่ผู้้�สููงอายุุยัง
ั คงสููงวััยในบ้้านเดิิมของตนเอง
ด้้วยความผููกพัันที่่�มีีกัับครอบครััว
รวมทั้้�งความสััมพัันธ์์อัันดีีกัับเพื่่อ
� นบ้้าน
และชุุมชน

7
 สููงวััยในถิ่่�นเดิิมคืืออะไร

เมื่่�อพููดถึึงคำำ�ว่่าสููงวััยในถิ่่�นเดิิม หรืือ aging in place ก็็จะมีีการตั้้�งคำำ�ถามว่่าคืืออะไรและต้้อง

ทำำ�อย่่างไร เราจึึงไปหาคำำ�ตอบด้้วยการสืืบค้้นดููว่่ามีีการพููดถึึงเรื่่อ� งนี้้�ยัังไงบ้้าง
Wiles และคณะ (2011) กล่่าวถึึงการสููงวััยในถิ่่�นเดิิมว่่า คืือ เรื่่�องของความรู้้�สึึกผููกพัันและ
ความเชื่่อ� มโยงทางสัังคมในการอยู่่�ในพื้้�นที่่ที่่� คุ้้� น� เคย ปลอดภััย และมีีความเป็็นอิิสระ โดยการส่่งเสริิมให้้
สููงวััยในถิ่่�นเดิิมได้้ต้้องมีีการจััดที่่�อยู่่�อาศััย การจััดบริิการ และสิ่่�งอำำ�นวยความสะดวกที่่�พร้้อม9 ขณะที่่�
Grimmer และคณะ (2015) มีีมุุมมองในด้้านการสููงวััยในถิ่่�นเดิิม แบ่่งออกเป็็น ด้้านบุุคคล ซึ่่�งหมายถึึง
ผู้้�สููงอายุุสามารถใช้้ชีีวิิตได้้อย่่างมีีความเป็็นอิิสระ สามารถยืืดหยุ่่�นและปรัับตััวเองให้้เข้้ากัับการ
เปลี่่�ยนแปลงที่่�เกิิดขึ้้�นได้้ ส่่วนปััจจััยที่่�จะทำำ�ให้้เกิิดความสำำ�เร็็จได้้นั้้�น ประกอบด้้วย ปััจจััยด้้านสุุขภาพ
ด้้านข้้อมููล การช่่วยเหลืือสนัับสนุุน การเงิิน กิิจกรรมสนัับสนุุนทางด้้านร่่างกายและจิิตใจ รวมถึึงบริิบท
แวดล้้อม ได้้แก่่ ครอบครััว เพื่่�อน เพื่่�อนบ้้าน สััตว์์เลี้้�ยง ตลอดจนระบบการขนส่่ง และการดููแลความ
ปลอดภััย10 ส่่วน Butcher และ Brehny (2016) นั้้�นให้้ความหมายต่่อการใช้้ชีีวิติ ในบริิบทของพื้้�นที่่แ� ละ
ครอบครััวเดิิมด้้วยความสะดวกและสบายใจ ภายใต้้การมีีอิิสระเสรีีภาพในการดำำ�เนิินชีวิี ิตมากกว่่าการ
พยายามที่่�จะเอาตััวเองออกไปจากบุุคคลอื่่น� 11 และ Horner และ Boldy (2008) ย้ำำ��ว่า่ ผู้สู้� งู อายุุมีคี วาม
ชอบที่่�จะอาศััยอยู่่�ในบ้้านของตััวเองมากกว่่าที่่�จะไปอยู่่�ที่่�พักั อาศััยเชิิงสถาบััน เช่่น สถานสงเคราะห์์ หรืือ
ศููนย์์ดููแลต่่าง ๆ12
จากตััวอย่า่ งของการศึึกษาและมุุมมองเกี่่ย� วกัับการสููงวััยในถิ่่น� เดิิมเหล่่านี้้� พอจะนำำ�มาเป็็นบท
สรุุปได้้ว่่า
การสููงวััยในถิ่่น� เดิิม คืือ การส่่งเสริิมให้้ผู้้สู� งู อายุุยังั คงสามารถพัักอาศััยอยู่่�ในบ้้านเดิิมหรืือชุุมชน
เดิิมของตนเองได้้อย่่างอิิสระเสรีีและมีีความปลอดภััย โดยไม่่โยกย้้ายไปที่่�อื่น่� ตราบจนกว่่าจะไม่่สามารถ
อาศััยอยู่่�ได้้ ด้้วยการจััดให้้มีีบริิการสนัับสนุุนที่่�จะสนองตอบต่่อการขัับเคลื่่�อนชีีวิิตทุุกด้้าน

8
 คำำ�ว่า่ “สููงวััยในถิ่่น� เดิิม”
(Aging in Place) หมายถึึง การ
ใช้้ชีีวิติ ในช่่วงสููงอายุุโดยไม่่มีกี าร
ย้้ายถิ่่�นฐาน8 ซึ่่�งไม่่ว่่าสภาพทาง
ด้้านร่่างกายจะเสื่่�อมโทรมลง
สภาพการรู้้�คิิดเสื่่�อมถอย หรืือ
ความสามารถด้้านเศรษฐกิิ จ
ลดลง แต่่ผู้้�สููงอายุุยัังคงสููงวััยใน
บ้้านเดิิ ม หรืือชุุ ม ชนเดิิ ม ของ
ตนเอง ด้้วยความผููกพัันทาง
ครอบครััว รวมทั้้�งความสััมพัันธ์์
อัันดีีกัับเพื่่�อนบ้้านและชุุมชน
การสููงวััยในถิ่่�นเดิิมมีี
การกล่่าวถึึงกัันมาอย่่างยาวนาน
ภายใต้้แนวคิิดต่่าง ๆ กัันไป แต่่
มีีความชััดเจนขึ้้�นภายหลัังการ
ประชุุมสมััชชาระดัับโลกว่่าด้้วย
ผู้้�สููงอายุุในเดืือนเมษายน พ.ศ.
2545 ครั้้�งที่่� 2 ณ กรุุงมาดริิด
ประเทศสเปน ในการประชุุมครั้้ง�
นี้้� ทำำ� ให้้มีี พัั น ธกรณีี ร ะหว่่ า ง
ประเทศ คืือ แผนปฏิิบััติิการ
ระหว่่างประเทศมาดริิดว่่าด้้วย
เรื่่อ� งผู้สู้� งู อายุุ (Madrid Interna-
tional Plan of Action on
Ageing - MIPAA) ซึ่่�งเป็็นจุุด
เปลี่่� ย นสำำ�คัั ญ ที่่� ห ลากหลาย
ประเทศได้้นำำ�มาพััฒนานโยบาย
และทิิศทางในการจััดที่่�อยู่่�อาศััย สำำ�คัั ญ ในการช่่ ว ยเหลืือและ
ที่่�เหมาะสมสำำ�หรัับ ผู้้�สููงอายุุ9 สนัับสนุุนผู้สู้� งู อายุุ โดยเน้้นในการ
หลัักการสำำ�คััญของ MIPAA ที่่� สร้้างความแข็็งแกร่่งให้้แก่่ชุมุ ชน
เกี่่� ย วข้้องกัั บที่่� อยู่่�อ าศัั ย และ และสิ่่�งแวดล้้อม10 เช่่นกันั
สภาพแวดล้้อมในการอยู่่�อาศััย ดัังนั้้�น ทางเลืือกในการ
ของผู้้�สููงอายุุ มีี 3 ประการ คืือ สููงวััยในถิ่่�นเดิิม จึึงเป็็นการส่่ง
การสนัับสนุุนการสููงวััยในถิ่น่� เดิิม เสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุยัังคงสามารถ
การสนัับสนุุนการอยู่่�อาศััยอย่่าง อาศััยในบ้้านเดิิมของตนเอง หรืือ
อิิสระไม่่พึ่่�งพา และการคำำ�นึึงถึึง ในชุุ ม ชนของตนเองได้้อย่่ า ง
การสานสัั ม พัั นธ์์ ข องกลุ่่�มคน ยาวนานตราบเท่่าที่่�จะเป็็นไปได้้
หลากหลายวััย โดยไม่่ต้้องย้้ายถิ่่นที่่
� อยู่่�
� ไปที่่�ใด แต่่
“บ้้าน” หรืือ “ถิ่่น� เดิิม” มีีบริิการต่่าง ๆ ที่่�จะเอื้้�ออำำ�นวย
ในที่่�นี้้� คงไม่่ตีีกรอบเฉพาะเพีียง ให้้สามารถดำำ�รงชีีวิิตได้้อย่่างมีี
แค่่ ข อบเขตของบ้้านที่่� เ ป็็ น อิิสระ และมีีศัักดิ์์�ศรีีแห่่งความ
ที่่�อยู่่�อาศััยเท่่านั้้�น หากแต่่กิิน เป็็นมนุุษย์์
ความหมายกว้้างไปถึึงชุุมชนโดย
รอบ ไม่่ว่่าจะเป็็นถนนหนทาง
แม่่น้ำ�ำ� วััด โรงเรีียน โรงพยาบาล
ในพื้้�นที่่� หรืือศููนย์์ต่่าง ๆ ที่่�เกิิด
ขึ้้�น ซึ่่�งเป็็นสถานที่่�ที่่�ผู้้�สููงอายุุ
ดำำ�เนิินชีีวิิตประจำำ�วัันทั้้�งการพััก
อาศััย พัักผ่่อนหย่่อนใจ รวมถึึงมีี
ปฏิิสััมพัันธ์์กัับสัังคมภายนอก
หรืืออาจกล่่าวได้้ว่่า “บ้้าน” ใน
มุุมมองของการส่่งเสริิมให้้สููงวััย
ในถิ่่�นเดิิมนี้้� คืือ ชุุมชน ซึ่่�งใน
ประเทศญี่่�ปุ่่�นที่่�มีีการรัับมืือกัับ
สัังคมผู้้สู� งู อายุุมานาน ก็็ให้้ความ
9
 บทที่่� 2
สููงวััยอย่่างมีีอิิสระ ศัักดิ์์�ศรีี
และคุุณภาพชีีวิิตที่่ดีี
�

10

“
เมื่่�อเราบอกว่่า การอยู่่ใ� นถิ่่�นเดิิมเป็็นทางเลืือกสำำ�คััญสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ
จะมีีชีวิ
ี ติ ความเป็็นอยู่่ใ� นบ้้านที่่�มีค
ี วามหมายต่่อชีีวิต มี
ิ ค ี วามคุ้้�นเคยต่่อสภาพ
แวดล้้อม มีีอิิสระที่่�จะสามารถทำำ�ในสิ่่�งที่่�ชอบ อยู่่อ
� ย่่างที่่�อยากจะเป็็นได้้ ใน
บทต่่อไปนี้้� จึึงจะชวนให้้ทุุกคนมาร่่วมจิินตนาการในวัันข้้างหน้้าหากต้้อง
อยู่่�เพีียงลำำ�พััง รููปแบบชีีวิิตจะเป็็นอย่่างไร และการส่่งเสริิมให้้เราสามารถ
ดำำ�รงชีีวิิตได้้อย่่างมีีคุุณภาพที่่�ดีีควรมีีระบบสนัับสนุุน หรืือบริิการใดมา
ส่่งเสริิมให้้สามารถใช้้ชีวิ
ี ติ อย่่างอิิสระและมีีศัักดิ์์�ศรีไี ด้้

” 11
 เส้้นทางชีีวิิตที่่อิิสร
� ะ มีีศัักดิ์์�ศรีี
และมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่ดีี
� ของผู้้�สูง
ู อายุุหลากสภาวะ

แข็็งแรงดีี ไปได้้ทุก
ุ ที่่� ทำำ�ได้้ตามต้้องการ

การเดิินทางตามเส้้นทางของชีีวิต
ิ ในช่่วงหลัังเกษีี ยณ อาจไม่่หวืือหวามากมายนััก
แต่่ความแอคทีีฟที่ยั
�่ งั คงมีีอยู่่�เหลืือล้้นในกายใจ ย่่อมทำำ�ให้้รููปแบบการใช้้ชีีวิต
ิ ไม่่ราบเรีียบ
เพีียงแค่่การอยู่่�บ้้านพัักเพื่่�อพัักผ่่อนหลัังผ่่านการเดิินทางมายาวนานเท่่านั้้�น
ไม่่ว่า่ จะก้้าวเดิินไปในรููปแบบใด วิิถีชีี วิี ติ ในแต่่ละวัันก็ค็ งไม่่ต่า่ งกััน คืือ การทำำ�กิจวั
ิ ตั รประจำำ�วันั
ของตััวเองในบ้้าน ซึ่่�งสามารถดููแลตััวเองได้้เป็็นอย่่างดีีและคงไม่่ชอบให้้มีีใครมาจััดการในส่่วนนี้้�นััก
เมื่่�อดููแลตััวเองเป็็นที่่�เรีียบร้้อยแล้้ว ก็็สามารถที่่�จะนำำ�พาตััวเองไปสู่่�การใช้้ชีีวิิตตามรููปแบบที่่�ต้้องการ
ไม่่ว่่าจะเป็็นการไปทำำ�งานเดิิมที่่�ยัังสามารถทำำ�ต่่อไปได้้ หรืือการทำำ�งานในสายอาชีีพใหม่่เพื่่�อตอบโจทย์์
ความต้้องการของชีีวิิตในการสร้้างรายได้้ หรืืองานอาสาสมััคร ให้้สามารถใช้้เวลาว่่างไปอย่่างมีีคุุณค่่า
บางรายอาจเลืือกทำำ�งานอดิิเรกทำำ�ตามความชื่่�นชอบที่่�อาจไม่่เคยได้้ทำำ�หรืือทำำ�ได้้ไม่่เต็็มที่่�ในช่่วงชีีวิิต
ที่่�ผ่่านมา
เมื่่�อว่่างเว้้นจากการทำำ�งานหรืือกิิจกรรมต่่าง ๆ แล้้ว หลายรายเลืือกที่่�จะใช้้การเดิินทาง
ท่่องเที่่�ยวให้้กายได้้พัักให้้ใจได้้เสพความรื่่น� รมย์์ระหว่่างการเดิินทาง โดยอาจเลืือกเดิินทางไปกัับครอบครััว
หรืือการเดิินทางร่่วมไปกัับกลุ่่�มกิิจกรรมของผู้้�สููงอายุุคนอื่่�น ๆ
และเพราะการเรีียนรู้้�ไม่่มีีวัันสิ้้�นสุุด ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนหนึ่่�งที่่�มีีเวลาว่่าง ก็็จะเข้้าร่่วมกิิจกรรมที่่�
ส่่งเสริิมความรู้้�ต่่าง ๆ ที่่�จััดขึ้้�นตามความสนใจเพื่่�อเพิ่่�มความรู้้� เสริิมทัักษะใหม่่ ๆ ให้้ชีีวิิตยัังคงแอคทีีฟ
และก้้าวหน้้าได้้อย่่างต่่อเนื่่อ� ง

12
โรคภััยรุุมเร้้า ชีีวิิตส่่วนใหญ่่จึึงขัับเคลื่่�อนอยู่่�ภายในบ้้าน

เมื่่�อวัันหนึ่่�งที่ค
�่ วามอ่่อนแรงอ่่อนล้้าเริ่่�มถาโถมเข้้ามา จากที่เ�่ คยเดิินเหิินคล่่องแคล่่ว
เริ่่�มช้า
้ ลง เดิินไม่่สะดวก อ่่อนเพลีีย มีีโรคภััยที่่ต้้
� องคอยดููแลรัักษา ระบบร่่างกายไม่่เอื้้�อให้้
ใช้้ชีีวิต
ิ อยู่่�ภายนอกบ้้านได้้อย่่างยาวนานตลอดทั้้�งวััน ผู้้สู
� งู อายุุหลายรายไม่่ต้้องการเป็็น
ภาระหรืือเผชิิญกัับสถานการณ์์ที่�่ไม่่สะดวกสบายภายนอกบ้้าน จึึงใช้้เวลาส่่วนใหญ่่อยู่่�
ภายในบ้้านตนเอง

ความเจ็็บป่่วยที่่�ไม่่รุุนแรงมากนัักทำำ�ให้้ เหมาะสมกัับสภาพร่่างกาย รวมไปถึึงการเลืือก

ผู้สู้� งู อายุุยังั สามารถดููแลตััวเองได้้ดีี วิิถีชีี วิี ติ ในแต่่ละ เรีียนรู้้�ตามอััธยาศััยผ่่านช่่องทางต่่าง ๆ ที่่�สามารถ
วัันดำำ�เนิินอยู่่�ภายในบ้้านเป็็นสำำ�คััญ จึึงสามารถ เข้้าถึึงและทำำ�กิจิ กรรมได้้
เลืือกใช้้ชีีวิิตตามสไตล์์ในบ้้านของตััวเองได้้หลาก
หลาย ซึ่่�งแน่่นอนว่่าพวกเขายัังคงดููแลกิิจวััตร
ประจำำ�วันั ของตนเองได้้ โดยให้้ความสำำ�คัญ ั กัับการ
ทานยาตามอาการของโรคตามแพทย์์สั่่�ง และใช้้
เวลาในการดููแลบ้้านและบริิเวณรอบบ้้าน
แม้้จะมีีโรคภััยเวีียนวนเข้้ามาจนเป็็น
อุุปสรรคในการก้้าวไปยัังโลกภายนอกบ้้าน แต่่
ศัักยภาพในการทำำ�งานที่่�ไม่่ลดน้้อยถอยลงทำำ�ให้้
ผู้้�สููงอายุุหลายรายยัังสามารถทำำ�งานได้้จากที่่�บ้้าน
รวมทั้้�งทำำ�กิจิ กรรมที่่�ชื่น่� ชอบภายในบ้้านของตััวเอง
และอาจจะมีีบ้้างที่่�จะออกไปร่่วมกิิจกรรมกัับกลุ่่�ม
ในชุุมชนหรืือละแวกใกล้้บ้้าน รวมถึึงไปทำำ�ธุรุ กรรม
ภายนอกเท่่าที่่�จำำ�เป็็น พร้้อมทั้้�งการไปพบแพทย์์
ตามนััดหมาย นอกจากนี้้�ยัังมีีการไปท่่องเที่่�ยวยััง
สถานที่่�ต่า่ ง ๆ เป็็นครั้้ง� คราว ด้้วยการเตรีียมความ
พร้้อมในการดููแลตนเอง และการเลืือกสถานที่่�ที่่�

13
 วััยพึ่่�งพิิง ชีีวิิตที่่ต้
� ้องอิิงแอบกัับคนรอบกาย

เมื่่�อเส้้นทางชีีวิิตเดิินทางมาถึึงวัันหนึ่่�งที่่�กำำ�ลัังกายถดถอย โรคภััยเพิ่่�มมากขึ้้�น มีี

โรคเรื้้�อรัังที่�่ต้้องดููแลรัักษาต่่อเนื่่�อง ความสามารถในการดููแลตััวเองลดน้้อยลง ซ้ำำ�แล้้ว
กำำ�ลัังใจที่�ฝ่
่ อ่ ลงไปตามกััน วิถี
ิ ีชีวิ
ี ติ ส่่วนใหญ่่จึึงอยู่่�เพีียงแค่่ภายในบ้้าน

การดำำ�เนิินชีีวิิตในแต่่ละวัันยากลำำ�บาก
มากขึ้้�น เคลื่่�อนไหวไม่่สะดวกต้้องมีีอุุปกรณ์์ช่่วย
พยุุงหรืือมีีคนคอยประคัับประคอง ดููแลกิิจวัตั รของ
ตััวเองได้้ไม่่เต็็มที่่� ไม่่สามารถหุุงหาอาหารได้้ด้้วย
ตนเอง การจััดการในบ้้านจึึงต้้องมีีคนมาคอยช่่วย
ดููแล ทั้้�งการจััดเตรีียมอาหาร การจััดเตรีียมยา การ
ดููแลรัักษาบ้้านและข้้าวของเครื่่อ� งใช้้ ส่่วนการเดิิน
ทางออกไปภายนอกก็็เช่่นเดีียวกััน คืือ ต้้องมีีผู้ช่้� ว่ ย
ดููแลในการเดิินทางเพื่่อ� ให้้ผู้้สู� งู อายุุสามารถเดิินทาง
ได้้โดยปลอดภััย ลดความเสี่่ย� งจากการเกิิดอุบัุ ติั เิ หตุุ
จากการเดิินที่่�ไม่่สะดวก หรืือการใช้้เครื่่�องช่่วยใน
การเดิินทาง และอำำ�นวยความสะดวกในการจััดการ
ธุุรกรรมต่่าง ๆ รวมทั้้�งการติิดต่่อเพื่่อ� พบแพทย์์

14
ร่่างกายร่่วงโรยติิดเตีียง ต้้องอยู่่�โดยการดููแลใกล้้ชิด
ิ

วัันที่�่ร่า
่ งกายไม่่สามารถคงความ
แข็็งแรงได้้เช่่นเคยแล้้ว เมื่่�อโรคภััยลุุกลาม
เข้้าจนเป็็นผู้้สู
� งู อายุุติด
ิ เตีียง ไม่่สามารถดููแล
ตััวเองได้้อีีก การจััดการทุุกอย่่างเกี่่�ยวกัับ
ชีีวิิตต้้องดำำ�เนิินการด้้วยบุุคคลอื่่�น หากมีี
ญาติิพี่่น้้
� อง การให้้การดููแลยัังมีีคนที่เ�่ ข้้ามา
จััดการให้้ได้้ แต่่หากต้้องอยู่่�คนเดีียวเพีียง
ลำำ�พังั แล้้วนั้้�น การจะผ่่านพ้้นไปแต่่ละคืืนวัน
ั
จำำ�เป็็นต้้องมีีระบบบริิการต่่าง ๆ ที่จ
�่ ะเข้้ามา
ช่่วยสนัับสนุุน

ชีีวิติ ในแต่่ละวัันตั้้ง� แต่่เริ่่ม� ต้้นในตอนเช้้าจวบจนถึึงเวลากลางคืืน คืือ การอยู่่�บนเตีียงเพีียงอย่่าง

เดีียว ดัังนั้้�น การทำำ�ความสะอาดตนเอง การทานยา การเปลี่่�ยนเสื้้�อผ้้าเครื่่อ� งแต่่งกาย ล้้วนต้้องมีีผู้้�ดููแล
เข้้ามาช่่วยเหลืือทั้้�งสิ้้�น ในผู้้�สููงอายุุบางรายที่่�ติิดเตีียงแต่่ยัังสามารถฟื้้�นฟููร่่างกายได้้ ก็็จะมีีการทำำ�
กายภาพบำำ�บััดหรืือกายบริิหารเพื่่อฟื้ � นฟู
้� สู มรรถภาพของตนเองที่่�อาจส่่งผลให้้กลัับไปเดิินได้้หรืือใช้้ชีีวิติ
นอกเตีียงภายในบ้้านของตััวเองได้้
การเปลี่่ย� นแปลงของชีีวิติ จากที่่�เคยช่่วยเหลืือตััวเองดููแลตััวเองได้้ดีี เปลี่่ย� นเป็็นผู้ที่่้� ต้้อ
� งคอยรัับ
การช่่วยเหลืือและไม่่สามารถที่่�จะเคลื่่�อนไหวตััวเองออกไปนอกพื้้�นที่่�ของเตีียงได้้นั้้�น ไม่่เพีียงเป็็น
ผลกระทบที่่�เกิิดทางด้้านร่่างกายภายนอกจากโรคที่่�รุุมเร้้า แต่่มีีผลกระทบที่่�เกิิดขึ้้�นภายในจิิตใจ
จากความสามารถที่่�ลดน้้อยถอยลง บางรายเห็็นคุุณค่่าของตััวเองลดลง หรืือแม้้กระทั่่�งรัับไม่่ได้้กัับสิ่่�ง
ที่่�ต้้องเผชิิญ จึึงต้้องได้้รัับการดููแลด้้านจิิตใจควบคู่่�ไปกัับการดููแลทางกายด้้วย
นอกจากนี้้�ยังั มีีผู้สู้� งู อายุุที่่ไ� ม่่สามารถรัักษาให้้หายขาดจากโรคที่่�เป็็นอยู่่�และอยู่่�ในระยะท้้ายของ
การรัักษาโรคแล้้ว จึึงไม่่จำำ�เป็็นต้้องใช้้การดููแลทางการแพทย์์แบบเต็็มกำำ�ลังั แต่่เป็็นการประคัับประคอง
อาการไม่่ให้้เลวร้้ายไปกว่่าที่่�เป็็น หรืือฟื้้นฟู
� ูให้้ดีีขึ้้�นในสภาพที่่�สามารถใช้้ชีีวิิตได้้อย่่างมีีความสุุข

15
 ตอบโจทย์์คุณ
ุ ภาพชีีวิิตที่่ดีี
� ในทุุกสภาวะ
ด้้วยบริิการที่่ค
� รอบคลุุม

บริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่สุ
่� ข
ุ ภาพร่่างกายแข็็งแรง

การส่่งเสริิมให้้มีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีสำ�
ำ หรัับผู้้�สููงอายุุที่�่ยัังแอคทีีฟกลุ่่�มนี้้�คงไม่่ใช่่การ
จััดแพทย์์พยาบาลมาคอยดููแล แต่่เป็็นการมีีบริิการที่�สนั
่ ับสนุุนให้้สามารถดููแลตนเองได้้
ดีีในบ้้านของตนเอง และสามารถทำำ�กิิจกรรมต่่าง ๆ ตามแนวทางการใช้้ชีีวิิตได้้อย่่าง
สะดวก

16
 เริ่่�มต้้นจากตััวบ้้าน สถานที่่�สำำ�หรัับพัักพิิงอาศััยต่่อไปจนชั่่�ว
ชีีวิติ ต้้องมีีการปรัับปรุุงซ่่อมแซมให้้มีีความแข็็งแรง ตรวจสอบให้้เอื้้อ�
ต่่อการใช้้ชีีวิติ อยู่่�เมื่่ออ่ � อนล้้
่ าลงในวัันข้้างหน้้า ไม่่ให้้มีีพื้้นต่
� า่ งระดัับที่่�
จะเป็็นอุุปสรรค และก่่อให้้เสี่่�ยงเกิิดอุุบััติิเหตุุได้้ง่่าย และหากเกิิด
อุุบัติั เิ หตุุหรืือเหตุุด่วนภ ่ ายในบ้้าน การอยู่่�เพีียงลำำ�พังั ก็็อาจไม่่สามารถ
ดููแลตััวเองได้้ดีีหรืือทัันท่่วงทีี จึึงต้้องมีีระบบการติิดตามรายวัันรวม
ทั้้�งการแจ้้งเหตุุฉุุกเฉิินที่่�ใช้้งานง่่าย เข้้าถึึงได้้อย่่างรวดเร็็ว มีีบริิการ
ส่่งอาหาร หรืือซื้้�อสินค้้ ิ าอุุปโภคบริิโภคตามความต้้องการ เพื่่อ� ให้้การ
เลืือกอยู่่�ในบ้้านมีีความพร้้อมสมบููรณ์์
ผู้�สู้ งู อายุุกลุ่่�มนี้้�ยังั คงเดิินทางออกไปใช้้ชีีวิติ ตามปกติิ ดัังนั้้�น
ระบบขนส่่งที่่�จะนำำ�พาผู้้สู� งู อายุุออกไปยัังพื้้�นที่่ภ� ายนอกต้้องเข้้าถึึงได้้
ง่่ายเป็็นมิิตรกัับคนทุุกคน มีีกิิจกรรมที่่�ให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถเข้้ามามีี
ส่่วนร่่วม ไม่่ว่่าจะเป็็นในรููปแบบของการเป็็นผู้้�เข้้าร่่วมหรืือเป็็น
ผู้้�ขัับเคลื่่�อนกิิจกรรมต่่าง ๆ เพื่่�อคงความกระปรี้้�กระเปร่่า ลดทอน
ความเหงาเศร้้าที่่�อาจเกิิดขึ้้�นเมื่่�อไม่่มีีลููกหลานอยู่่�ดููแล และเมื่่�อถึึง
วัันสุุดท้้ายของชีีวิิต จะต้้องมีีการดููแลไม่่ให้้จากไปโดยเปล่่าเปลี่่�ยว
ไร้้คนจััดการศพ

17
 บริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุเมื่่�อมีีโรคภััยแต่่ยัง
ั ดููแลตััวเองได้้

การส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิต
ิ ที่ดี
�่ ีให้้กัับผู้้สู
� งู อายุุที่ยั
�่ งั คงดููแลตััวเองได้้ แต่่มีก
ี ารเจ็็บป่่วย
จากโรคต่่าง ๆ คงไม่่ต่่างไปจากกลุ่่�มแรกมากนััก โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งการจััดการบ้้านให้้
เป็็นที่พั
�่ ก
ั พิิงอิิงอาศััยที่่ปล
� อดภััย และควรมีีบริิการเสริิมเพิ่่�มเติิมเพื่่�อให้้มีีความสะดวก และ
ใช้้ชีีวิิตได้้อย่่างมีีคุุณภาพ ทั้้�งบริิการช่่วยเหลืือภายในบ้้านเมื่่�อคราวจำำ�เป็็นในการดููแล
ข้้าวของเครื่่�องใช้้ การทำำ�ความสะอาดบ้้านและอุุปกรณ์์ภายในบ้้าน

รวมถึึงบริิการสำำ�คัญ
ั ในการดููแลสุุขภาพเมื่่อมี
� โี รคภััยเพื่่อช่
� ว่ ยเหลืือดููแลผู้้สู� งู อายุุที่่บ้้� าน ให้้สามารถ
ฟื้้�นฟููร่่างกายกลัับมาแอคทีีฟเช่่นเคยหรืือยัับยั้้�งไม่่ให้้อาการเจ็็บป่่วยรุุนแรงมากขึ้้�น และแม้้ว่่าผู้้�สููงอายุุ
จะไม่่ได้้เดิินทางออกไปมีีกิิจกรรมภายนอกบ้้านอย่่างต่่อเนื่่�องแล้้ว แต่่ระบบการขนส่่งที่่�เข้้าถึึงง่่ายยัังมีี
ความจำำ�เป็็นเมื่่อต้้อ
� งเดิินทางไปพบแพทย์์หรืือมีีธุรุ กรรมเร่่งด่่วน นอกจากนี้้� การมีีกิจิ กรรมในชุุมชนหรืือ
กิิจกรรมที่่�เข้้ามาจััดในบ้้าน เป็็นการเพิ่่�มการมีีปฏิิสััมพัันธ์์กัับผู้้�อื่่�น เพื่่�อลดความเหี่่�ยวเฉาที่่�อาจเกิิดขึ้้�น
ตามกาลเวลาเมื่่�อต้้องอยู่่�ลำำ�พัังได้้
18
บริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่อยู่่�
่� ในภาวะพึ่่�งพิิง

หากต้้องการให้้ผู้้�สููงอายุุมีีคุุณภาพชีีวิิตที่�่ดีีในวัันที่�่ร่า่ งกายร่่วงโรย ความเป็็นไป

ได้้ที่�่จะเกิิดขึ้้�นก็็คืือการมีีบริิการที่่�เข้้าไปให้้ความช่่วยเหลืือดููแล ผู้้�สููงอายุุภายในบ้้าน
ไม่่ว่า
่ จะเป็็นความช่่วยเหลืือในการดููแลกิิจวัต
ั รประจำำ�วัน
ั การดููแลเรื่่�องอาหารและอุุปกรณ์์
ต่่าง ๆ การดููแลบำำ�รุุง รัักษาบ้้าน การมีีช่อ
่ งทางในการตรวจสอบการเกิิดอุุบัติ
ั ิเหตุุรวมทั้้�ง
การมีีชีวิ
ี ติ อยู่่� ด้้วยช่่องทางการติิดต่่อสื่่�อสารทางอิิเล็็กทรอนิิกส์์หรืือนวััตกรรม

นอกเหนืือไปจากบริิการในการช่่วยเหลืือดููแลกิิจวััตรของ
ผู้้�สููงอายุุในแต่่ละวัันแล้้ว บริิการจำำ�เป็็นสำำ�คััญสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ
ที่่�เข้้าสู่่�ภาวะพึ่่ง� พิิง คืือบริิการในการเยี่่ย� มบ้้านเพื่่อดู
� แู ลรัักษาพยาบาล
รวมถึึงการเยี่่ย� มบ้้านเพื่่อดู � แู ลเป็็นการทั่่�วไป เป็็นเพื่่อนพู
� ดคุ ู ยุ ให้้คลาย
ความเหงา รัับรู้้ค� วามเป็็นไป และประเมิินคุณ ุ ภาพชีีวิติ ของผู้�สู้ งู อายุุ
ในด้้านต่่าง ๆ ร่่วมด้้วย กระนั้้�น เมื่่�อมีีนััดแพทย์์หรืือมีีเหตุุให้้
ต้้องไปโรงพยาบาลจำำ�ต้้องมีีระบบขนส่่งที่่�เข้้าถึึงได้้อย่่างรวดเร็็ว
และมีีความพร้้อมที่่�จะสามารถเอื้้�ออำำ�นวยให้้ผู้้�สููงอายุุเดิินทางได้้
โดยสะดวก พร้้อมกัับผู้้�ดููแลที่่�จะอำำ�นวยความสะดวกให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุ
ได้้ดีี
การให้้การช่่วยเหลืือดููแลไม่่เพีียงต้้องการให้้ผู้้�สููงอายุุ
เป็็นเพีียงผู้้�รัับบริิการ แล้้วลดทอนการใช้้ความสามารถของตััวเอง
แต่่เป็็นการให้้บริิการที่่�จะช่่วยสนัับสนุุนให้้ผู้้�สููงอายุุยัังคงสามารถ
ดููแลตนเองได้้อย่่างมีีศัักดิ์์�ศรีี มีีอิิสระในการเลืือกใช้้ชีีวิิตได้้ตาม
ความต้้องการ โดยการประคัับประคองอาการให้้แย่่ลงช้้าที่่�สุุด
และฟื้้�นฟููสมรรถภาพให้้ดีีดัังเดิิมได้้มากที่่�สุุด

19
 บริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุติิดเตีียง

เมื่่�อเข้้าสู่่�ภาวะติิดเตีียง ผู้้�สููงอายุุไม่่สามารถที่�่จะดููแลตััวเองได้้แทบจะทุุกเรื่่�อง
การจััดการต่่าง ๆ ภายในบ้้านจำำ�เป็็นจะต้้องมีีผู้ช่
้� ว
่ ยเข้้ามาดููแล
แต่่การดููแลสำำ�คััญของผู้้�สููงอายุุติิดเตีียงนี้้� คืือ การดููแลสุุขภาพกาย โดยต้้องมีีผู้้�ดููแลที่่�ทำำ�หน้้าที่่�
ดููแลไม่่ให้้เกิิดแผลกดทัับ ดููแลเรื่่อ� งความสะอาดเปีียกชื้้น� ของร่่างกาย ดููแลความสะอาดของสิ่่ง� แวดล้้อม
โดยรอบ ป้้องกัันไม่่ให้้เกิิดการติิดเชื้้�อ มีีการทำำ�กายภาพบำำ�บััดให้้เหมาะสมกัับสภาพร่่างกายเพื่่�อไม่่ให้้
เกิิดการติิดขัดั ของข้้อต่่อต่า่ ง ๆ การดำำ�เนิินการในการดููแลเหล่่านี้้� ต้้องมีีผู้ดู้� แู ลที่่�มีคี วามรู้้ค� วามเข้้าใจ และ
ทัักษะที่่�สามารถดููแลเป็็นการเฉพาะได้้ ซึ่่ง� ในบางรายสามารถดููแลฟื้้นฟู � จน
ู กลัับมาใช้้ชีีวิติ และดููแลตนเอง
ได้้
นอกจากนี้้� ผู้้สู� งู อายุุที่่ป่� ว่ ยติิดเตีียงหลายรายที่่�ไม่่สามารถยอมรัับสภาพที่่�เกิิดขึ้้น� ได้้ จำำ�เป็็นต้้อง
มีีการให้้คำำ�ปรึึกษาและดููแลสภาพจิิตใจร่่วมกัับการรัักษาโรคภััยทางกายที่่�เกิิดขึ้้�นร่ว่ มด้้วย
อย่่างไรก็็ตาม เราก็็จะพบว่่าในผู้สู้� งู อายุุที่่ป่� ว่ ยเป็็นโรคที่่�ไม่่อาจรัักษาให้้หายขาดได้้แล้้วนั้้�น จำำ�เป็็น
ต้้องได้้รัับการดููแลแบบประคัับประคอง เพื่่อช่ � ่วยเหลืือบรรเทาอาการต่่าง ๆ ลดความทุุกข์์ทรมานจาก
การเจ็็บป่ว่ ย ให้้การดููแลที่่�คำำ�นึึงถึึงความปรารถนาของผู้้สู� งู อายุุและครอบครััวเป็็นสำำ�คัญ ั ไปจวบจนวาระ
สุุดท้้ายของชีีวิิต

20
 ต้้องการบ้้านที่่น่
� ่าอยู่่�เหมาะกัับวััย
มีีบริิการอะไรบ้้าง

จากตััวอย่่างของรููปแบบชีีวิิตผู้้�สููงอายุุที่�่มีีภาวะต่่างกัันไปก่่อนหน้้านี้้� เมื่่�อนำำ�มา
ประมวลว่่า หากเลืือกที่�จ
่ ะสูง
ู วััยในบ้้านเดิิมแล้้ว บริิการใดที่�จ
่ ะเติิมเต็็มความสมบููรณ์์ใน
ช่่วงชีีวิต
ิ ของวััยหลัังเกษีียณให้้มีีสุข
ุ ภาพแข็็งแรงตามวััย มีีอิสร
ิ ะและมีีคุณ
ุ ค่่า พอจะสามารถ
แบ่่งกลุ่่�มบริิการสำำ�คััญออกเป็็น 3 กลุ่่�มบริิการ คืือ บริิการด้้านการปรัับปรุุงบ้้านและสิ่่�ง
แวดล้้อมโดยรอบ บริิการสำำ�หรัับชีีวิิตประจำำ�วััน การปฏิิสััมพัันธ์์ และการเดิินทาง และ
บริิการสนัับสนุุนอื่่�น ๆ

21
 สร้้างความมั่่�นคงทางกายภาพ ปััจจััยสำำ�คััญในการดำำ�รงชีีวิิต
ในบ้้านหลัังเดิิม

การอยู่่�ในถิ่น่� เดิิมโดยไม่่โยกย้้ายในวัันที่่ร่� า่ งกายเริ่่ม� เสื่่อ� มถอยลงไปทุุกวัันนั้้น� บ้้านหลัังเดิิมที่่�อยู่่�

อาศััยมาตั้้�งแต่่วััยทำำ�งาน หรืือบ้้านที่่�ได้้รัับเป็็นมรดกตกทอดมาอย่่างยาวนาน อาจไม่่ได้้ออกแบบมาให้้
เหมาะสมกัับสภาพร่่างกายที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปตามกาลเวลา ดัังนั้้�น เพื่่อ� ให้้ยัังคงมีีความสุุขและปลอดภััย
จึึงควรมีีบริิการที่่�จะตอบสนองความต้้องการความมั่่�นคงทางกายภาพนี้้�

ซ่่อมแซมบ้้านเมื่่อ
� สููงวััย ลดความเสี่่ย
� งจากอุุบัติิ
ั เหตุุ
ในวััยสร้้างตััว เรามัักจะเก็็บหอมรอมริิบและสร้้างทรััพย์์สินิ
ซึ่่�งบ้้านเป็็นหนึ่่�งในทรััพย์์สิินที่่�เป็็นหลัักประกัันด้้านที่่�อยู่่�อาศััย แต่่
การสร้้างบ้้านในวััยที่่�แข็็งแรงและกระฉัับกระเฉงดีี ย่่อมไม่่คำำ�นึึงถึึง
อุุปสรรคที่่�อาจเกิิดขึ้้�นเมื่่อ� แก่่ตัวั ลงไปมากนััก อีีกทั้้�งกว่่าที่่�ชีีวิติ จะมา
ถึึงวััยสููงอายุุก็็ผ่่านเวลาไปนานนัับสิิบปีี บ้้านที่่�เคยมั่่�งคงแข็็งแรงก็็
เสื่่�อมสภาพลง
บริิการซ่่อมแซมปรัับปรุุงบ้้าน เป็็นบริิการที่่�เข้้ามาประเมิิน
สภาพบ้้าน และดำำ�เนิินการปรัับปรุุงส่่วนต่า่ ง ๆ ภายในบ้้านให้้เหมาะ
สมกัับสภาพร่่างกายของผู้้�สููงอายุุ ขจััดอุุปสรรคที่่�อาจก่่อให้้เกิิด
อัันตรายแก่่ผู้�สู้ ูงอายุุในขณะใช้้ชีีวิิตในบ้้าน โดยการปรัับปรุุงห้้องน้ำำ��
ห้้องครััว ทางเดิิน บัันได ราวจัับ ทางลาด ไฟฟ้้า รวมถึึงการติิดตั้้�ง
อุุปกรณ์์ตรวจจัับความเคลื่่�อนไหว หรืือการแจ้้งเตืือน เพื่่�ออำำ�นวย
ความสะดวกให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุ

22
ในวัันที่่แ
� รงหมด ใครเล่่าจะดููแลบ้้าน
การใช้้ชีีวิิตในบ้้านในระยะเวลาหนึ่่�งจะพบว่่า อุุปกรณ์์ที่่�ติิดตั้้�งภายในบ้้าน ระบบไฟ และส่่วน
ต่่าง ๆ ย่่อมเสื่่�อมโทรมลงและเสีียไปตามกาลเวลา หากเกิิดขึ้้�นในช่่วงแรงยัังดีี ปีีนป่่ายได้้สะดวก คงไม่่
ยากเกิินกำำ�ลังั ในการที่่�จะเปลี่่ย� นหลอดไฟเองได้้ แต่่ในวัันที่่แ� รงหมดกำำ�ลังั หาย จำำ�เป็็นต้้องมีีผู้ช่้� ว่ ยในการ
จััดการสิ่่�งเหล่่านี้้�
บริิการดููแลรัักษาบ้้าน เป็็นบริกิ ารเพื่่อช่ � ว่ ยให้้บ้้านของผู้สู้� งู อายุุมีสี ภาพที่่�ดีต่ี อ่ การดำำ�รงชีีวิติ ลด
ความเสี่่�ยงจากอัันตรายที่่�อาจเกิิดขึ้้�นจากความเสื่่�อมของอุุปกรณ์์ รวมทั้้�งจากความพยายามซ่่อมแซม
ด้้วยตััวเอง ด้้วยการมีีผู้้�ช่่วยในการไปดููแลและอำำ�นวยความสะดวกในการใช้้ชีีวิิตประจำำ�วััน เช่่น การ
เปลี่่�ยนหลอดไฟ เปลี่่�ยนกลอนประตูู หรืือทำำ�ความสะอาดบ้้าน

23
 ใช้้ชีีวิิตประจำำ�วัน
ั ได้้อย่า
่ งปกติิด้้วยบริิการที่่พ
� ร้้อมสรรพ
การดููแลตััวเองในแต่่ละวััน เราทุุก
คนมัักจะจััดการสิ่่�งเหล่่านั้้�นเอง และไม่่เห็็น
ความจำำ�เป็็นว่า่ จะต้้องมีีใครเข้้ามาช่่วยเหลืือ
เพราะบางเรื่่�องก็็อาจจะเป็็นเรื่่�องที่เ�่ ป็็นส่ว
่ น
ตััว
แต่่เมื่่�อเดิินทางไปถึึงวััยสููงอายุุแล้้ว ลอง
สัังเกตดููจะเห็็นได้้ว่่า บางสิ่่�งบางอย่่างแม้้เป็็นเรื่่อ� ง
ง่่าย ๆ ก็็ไม่่อาจทำำ�เองได้้เหมืือนเดิิม นั่่�นก็็เพราะ
อาการที่่�มากัับวััยที่่�สููงขึ้้�น ความจำำ�ที่่�เคยแจ่่มชััดก็็
พร่่าเลืือนไป สายตาที่่�มองเห็็นก็็ฝ้้าฟาง จากคนที่่�
เคยเดิินคล่่องแคล่่วก็็ช้้าลง
การเปลี่่�ยนแปลงบางสิ่่�งบางอย่่างเหล่่านี้้�
แม้้จะเป็็นเพีียงเล็็กน้้อย แต่่ก็็เป็็นข้้อจำำ�กัดที่่
ั �ทำำ�ให้้
ไม่่สามารถใช้้ชีีวิติ ได้้เช่่นที่่เ� คยเป็็น การมีีบริกิ ารใน
การสนัับสนุุนด้้านการใช้้ชีีวิติ ประจำำ�วันส่ ั วนบุ
่ คุ คล
การปฏิิสััมพัันธ์์ และการเดิินทาง เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุ
สามารถใช้้ชีีวิิตประจำำ�วัันได้้อย่่างสะดวก ลดข้้อ
จำำ�กััดในการดูู แลตนเองจากสภาพร่่ างกายที่่�
เปลี่่ย� นแปลงไป ส่่งเสริิมความเป็็นอยู่่�ที่่ดี� แี ละพึ่่ง� พา
ตนเองได้้
บริิการในกลุ่่�มนี้้� แบ่่งออกเป็็นหลาย
ประเภท ติิดตามกัันดููว่่าจะมีีสิ่่�งใดที่่�จำำ�เป็็นในการ
ที่่�จะช่่วยขัับเคลื่่�อนการดำำ�เนิินชีีวิิตประจำำ�วัันของ
ผู้้�สููงอายุุได้้บ้้าง

มีีความสุุขและสุุขภาพดีีจากอาหารที่่ถู
� กู สุุขลัักษณะ และเหมาะสมตามวััย
ปฏิิเสธกัันไม่่ได้้เลยว่่าความสุุขหนึ่่�งในชีีวิิตประจำำ�วัันของแต่่ละคน คืือ การเลืือกรัับประทาน
อาหารที่่�ถููกใจ ถููกปาก และเพื่่�อสุุขภาพที่่�ดีีด้้วยก็็ต้้องเป็็นอาหารที่่�เหมาะสมกัับชีีวิิตแต่่ละช่่วงวััย ซึ่่�ง
ในวััยสููงอายุุที่่อ� าจไม่่สามารถไปเลืือกซื้้อ� หรืือทำำ�อาหารได้้เช่่นเดิิม การมีีบริกิ ารด้้านอาหาร จึึงเป็็นบริกิ าร
หนึ่่�งที่่�จำำ�เป็็นอย่่างยิ่่�งที่่�จะสนัับสนุุนให้้ผู้้�สููงอายุุเข้้าถึึงอาหาร ได้้รัับสารอาหารที่่�มีีคุุณภาพ เหมาะสม
ตามความจำำ�เป็็นของวััยและภาวะทางสุุขภาพ
บริิการด้้านอาหาร สามารถจััดได้้หลายรููปแบบเพื่่�ออำำ�นวยความสะดวกให้้ผู้้�สููงอายุุใช้้บริิการ
ได้้ตามความพร้้อม และความต้้องการที่่�แตกต่่างหลากหลายกัันไป
• บริิการจััดส่ง
่ อาหารที่่บ้
� า้ น
บริิการจััดส่่งอาหารเป็็นบริิการที่่�พบเจออย่่างแพร่่หลายในปััจจุุบัันนี้้� มีีความหลากหลายทั้้�ง
ผู้้�ให้้บริิการ รวมถึึงประเภทของอาหาร เพื่่�อความสะดวกสบายในการหาซื้้�ออาหาร ลดการเดิินทาง
รวมทั้้�งความแออััดในการใช้้บริิการในร้้านที่่�มีีความนิิยม
24
 สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุนั้้�น จำำ�เป็็นต้้องได้้รัับสาร
อาหารที่่�ครบถ้้วน ขณะเดีียวกัันในการรัักษาโรค
บางประเภทที่่�ต้้องรัับประทานยาตามที่่�แพทย์์
กำำ�หนด แต่่ในบางครั้้�งไม่่สามารถที่่�จะประกอบ
อาหารเองได้้ดีีเหมืือนเคยแล้้ว
บริิการจััดส่่งอาหารจึึงเป็็นบริิการที่่�จะ
ทำำ�ให้้ผู้้�สููงอายุุการสามารถเข้้าถึึงอาหารได้้ตาม
ความต้้องการ สะดวก รวดเร็็ว และเหมาะสม รวม
ไปถึึงสามารถลดความเสี่่ย� งจากอัันตรายที่่�อาจเกิิด
ขึ้้�นจากการประกอบอาหารเองได้้
แม้้ว่่าปััจจุบัุ นจ
ั ะมีีเทคโนโลยีีการสั่่ง� อาหาร
ผ่่านแอปพลิิเคชัันต่า่ ง ๆ มากมาย แต่่ฟังั ก์์ชันที่่ ั ยุ่่�� ง
ยากซัับซ้้อน ต้้องกดและเลืือกหลายขั้้�นตอน อาจ
ไม่่เป็็นมิิตรในการใช้้บริิการของผู้้�สููงอายุุเท่่าที่่�ควร
ดัังนั้้�น บริิการที่่�จััดทำำ�ขึ้้�นเพื่่�อผู้้�สููงอายุุจำำ�เป็็นต้้อง
คำำ�นึึงถึึงการเข้้าถึึงการใช้้บริิการ คืือ ต้้องให้้
ผู้้�สููงอายุุสะดวกที่่�จะเรีียกใช้้บริิการ เลืือกอาหาร
จ่่ายเงิิน และรัับอาหาร ได้้ง่่าย
การมีีบริกิ ารจััดส่ง่ อาหารถึึงบ้้านที่่�สามารถ
ให้้ผู้้�สููงอายุุเข้้าถึึงได้้ง่่าย ไม่่ซัับซ้้อน จััดอาหารที่่�
เหมาะกัับผู้้�สููงอายุุซึ่่�งเป็็นอาหารชิ้้�นเล็็ก สามารถ
เคี้้ย� วและกลืืนได้้ง่่าย และเป็็นอาหารที่่�สามารถจััด
ให้้เหมาะสมกัับผู้้�สููงอายุุที่่�ป่่วยด้้วยโรคต่่าง ๆ ให้้
เลืือกสรรได้้ จะทำำ�ให้้เมื่่�อวัันที่่�ผู้้�สููงอายุุอาศััยอยู่่�
ลำำ�พัังสามารถเข้้าถึึงอาหารได้้อย่่างเหมาะสมและ
เพีียงพอ
• บริิการจััดเตรีียมวััตถุุดิิบ/ประกอบ
อาหารในบ้้านผู้้�สููงอายุุ 
ผู้้�สููงอายุุบางรายที่่�มีีความชื่่�นชอบในการ
ประกอบอาหาร ติิ ด รสชาติิ มืือ ของตนเอง
การประกอบอาหารทานเองในบ้้านเป็็นทางเลืือก
หนึ่่ง� ที่่�ตอบโจทย์์ เนื่่อ� งจากจะทำำ�ให้้ผู้สู้� งู อายุุสามารถ
ทานอาหารในรสชาติิที่่�คุ้้�นเคย สามารถควบคุุม
วััตถุุดิิบ และสารอาหารให้้เป็็นไปตามความ
ต้้องการได้้
การปรุุงอาหารทานเองในบ้้านนั้้�น ยัังมีี
หลายขั้้น� ตอนที่่�ต้้องตระเตรีียมกว่่าที่่�จะเป็็นอาหาร
หนึ่่�งจานออกมาได้้ ก่่อนอื่่�นใด คืือ การมีีวััตถุุดิิบ
ต่่าง ๆ ซึ่่�งผู้้�สููงอายุุบางรายไม่่สะดวกที่่�จะเดิิน
ทางออกไปซื้้อวั � ตั ถุุดิบิ เอง บริิการจััดเตรีียมวััตถุุดิบิ
จึึงเข้้ามาสนัับสนุุนให้้เข้้าถึึงอาหารได้้ตามความ
ต้้องการและเหมาะสมกัับผู้้�สููงอายุุแต่่ละราย
กระนั้้�น ควรหลีีกเลี่่�ยงในการให้้ผู้้�สููงอายุุประกอบ
อาหารเอง เพราะอาจเสี่่ย� งต่่ออุบัุ ติั เิ หตุุที่่เ� กิิดขึ้้น� ได้้
จึึงต้้องจััดให้้มีีผู้ใ้� ห้้บริิการประกอบอาหารควบคู่่�กััน
ไป
บริิการจััดเตรีียมวััตถุุดิิบหรืือประกอบ
อาหารในบ้้านผู้้�สููงอายุุ อาจดำำ�เนิินการโดยมีีผู้้�ให้้
บริิการที่่�จััดบริิการแบบคิิดค่่าใช้้จ่่าย หรืือมีีอาสา
สมััครที่่�เข้้ามาดำำ�เนิินการภายในบ้้านของผู้้�สููงอายุุ
เองก็็เป็็นได้้
25
 • บริิการให้้คำำ�แนะนำำ�ด้้านอาหาร 
ในช่่วงชีีวิติ ที่่�ร่า่ งกายแข็็งแรงดีี เรามัักจะเลืือกทานอาหารที่่�
ชื่่�นชอบ ทั้้�งที่่�ถููกหลัักโภชนาการบ้้างและไม่่เป็็นไปตามหลัักบ้้าง
แต่่เมื่่อก้้
� าวเข้้าสู่่�วััยสููงอายุุแล้้วระบบการทำำ�งานภายในร่่างกายที่่�เริ่่ม�
เปลี่่�ยนแปลงไป ไม่่สามารถจััดการกัับอาหารได้้เต็็มกำำ�ลัังเหมืือนที่่�
เคย หรืืออาหารบางประเภทก็็มีีส่่วนทำำ�ให้้อาการของโรคที่่�เป็็นอยู่่�
กำำ�เริิบรุนุ แรงขึ้้น� จึึงต้้องให้้ความสำำ�คัญั กัับการเลืือกรัับประทานอาหาร
ตามหลัักโภชนาการที่่�เหมาะสมกัับช่ว่ งวััย เพื่่อ� ชะลออาการเจ็็บป่ว่ ย
จากโรคภััย รวมทั้้�งลดความเสี่่�ยงต่่อความผิิดปกติิทางด้้านร่่างกาย
ที่่�อาจเกิิดขึ้้�น
ปััจจุุบัันเราจะพบว่่า การให้้ความสำำ�คััญกัับการเลืือกทาน
อาหารเป็็นที่่นิ� ยิ มมากไม่่เฉพาะในกลุ่่�มผู้สู้� งู อายุุเท่่านั้้�น แต่่ประชากร
วััยรุ่่�นหรืือวััยทำำ�งานก็็ให้้ความสำำ�คัญ ั ต่่อเรื่่อ� งสุุขภาพมากยิ่่ง� ขึ้้น� ความ
นิิยมเหล่่านี้้�ก็็จะตามมากัับการมีี “โค้้ช” ให้้คำำ�แนะนำำ�ด้้านอาหาร
จำำ�นวนมาก ซึ่่�งมีีทั้้�งโค้้ชที่่�ผ่่านการรัับรองจากหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง
และโค้้ชที่่�ดำำ�เนิินการเองโดยไม่่มีีใบรัับรองใด ๆ
การเลืือกอาหารให้้ถููกหลัักโภชนาการสำำ�หรัับผู้้สู� งู อายุุ จึึงมีี
ความจำำ�เป็็นต้้องมีีผู้้�ให้้บริิการซึ่่�งเป็็นนัักโภชนาการหรืือนัักกำำ�หนด
อาหารที่่�ได้้รัับการรัับรอง เพื่่�อให้้คำำ�แนะนำำ�ในการเลืือกอาหารให้้
สอดคล้้องกัับสภาพร่่างกายและการเจ็็บป่่วยที่่�มีี โดยการประเมิิน
ความต้้องการทางอาหารของร่่างกายในแต่่ละวััน แนะนำำ�อาหารที่่�
เหมาะสมกัับวััยและโรค รวมถึึงอาหารที่่�ควรหลีีกเลี่่�ยง ตลอดจนให้้
ความรู้้�ความเข้้าใจเกี่่�ยวกัับหลัักโภชนาการที่่�เหมาะสม เพื่่�อให้้
ผู้้�สููงอายุุสามารถทานอย่่างมีีความสุุขและมีีสุุขภาพที่่�ดีีได้้ในบ้้าน
ของตนเอง

26
กิิจวััตรประจำำ�วันทำ
ั � ำ ได้้ไม่่มีีขาด เพื่่�อสุขอน
ุ ามััยที่่ส
� มบููรณ์์

“แก่่ตััวลงอะไรอะไรก็็ไม่่ดีีไปเสีียทั้้�งหมด”
คำำ�พููดนี้้�เคยได้้ยิินมาจากคุุณพ่่อคุุณแม่่ในบ้้านที่่�เวลาจะหยิิบจัับทำำ�อะไรแล้้วก็็รู้้�สึึกไม่่สะดวก
สบายหรืือทำำ�ได้้ดีีเหมืือนที่่�เคยเป็็นมาก่่อน ซึ่่�งเราก็็จะเริ่่�มพบเห็็นได้้เยอะในผู้้�สููงอายุุที่่�จะไม่่สามารถ
ควบคุุมตััวเองได้้ เช่่น ไม่่สามารถควบคุุมการปััสสาวะหรืืออุุจจาระได้้ ยืืนนานๆ ไม่่ได้้ ยกแขนได้้ไม่่ถนัดั
ทำำ�ให้้อาบน้ำำ��เองไม่่ได้้ ข้้อจำำ�กััดที่่�ทำำ�ให้้ไม่่สามารถดููแลกิิจวััตรประจำำ�วัันตััวเองได้้เช่่นนี้้� ย่่อมส่่งผลต่่อ
สุุขภาวะอนามััยของผู้้�สููงอายุุโดยตรง และยัังส่่งผลต่่อสภาพจิิตใจ ที่่�มาจากการไม่่สามารถจััดการ
เรื่่�องของตนเองได้้
บริิการผู้้�ช่่วยดููแลกิิจวััตรประจำำ�วัันของผู้้�สููงอายุุ จึึงเป็็นบริิการที่่�จำำ�เป็็นเพื่่�อช่่วยสนัับสนุุนให้้
ผู้้�สููงอายุุสามารถทำำ�กิิจวััตรประจำำ�วัันในแต่่ละวัันให้้ผ่่านไปด้้วยดีี โดยเป็็นการดููแลในด้้านการกิิน
การดููแลเรื่่�องอาหาร การช่่วยเหลืือในการจััดยาและเตืือนการทานยา การติิดตามอาการเพื่่�อประเมิิน
ภาวะสุุขภาพ การดููแลเกี่่ย� วกัับการเคลื่่อน � ไหวภายในบ้้าน การลุุกนั่่�งจากที่่�นอน การเข้้าห้้องน้ำำ�� แต่่งตััว
ทำำ�ความสะอาดร่่างกาย ดููแลรัักษาผิิวพรรณ นอกจากนี้้�ยังั ครอบคลุุมไปถึึงการเตืือนเรื่่อ� งความปลอดภััย
และการใช้้อุุปกรณ์์อำำ�นวยความสะดวก ซึ่่�งบริิการเหล่่านี้้�จะนำำ�ไปสู่่�การมีีสุุขอนามััยที่่�ดีี และสามารถ
ใช้้ชีีวิิตประจำำ�วัันได้้ตามปกติิ

27
 หมดกัังวลเรื่่�องสุุขภาพ แม้้จะอยู่่�
ในบ้้าน

ขณะที่่�โรคภััยถามหามากขึ้้�น แต่่
สภาพร่่างกายไม่่แข็็งแรงเหมืือนเดิิม ไม่่
สามารถที่อ
�่ อกไปไหนมาไหนได้้คล่่องแคล่่ว
เช่่นที่่เ� คยเป็็น ข้้อกัังวลหนึ่่�งที่่มี
� ก็
ี ็คงเป็็นเรื่่�อง
บริิการดููแลสุุขภาพที่่บ้
� า้ น
ของการดููแลสุุขภาพว่่าจะดููแลอย่่างไร เมื่่�อ
บริิการดููแลสุุขภาพที่่�บ้้านเป็็นบริกิ ารทาง
เดิินทางไปหาหมอก็็ยาก ไปทำำ�กายภาพ
สาธารณสุุข โดยกำำ�หนดให้้พยาบาลวิิชาชีีพและ
บำำ�บัดก็
ั ็ไม่่ง่า
่ ยแล้้ว
ผู้้�ดููแลที่่�ได้้รัับการรัับรองเป็็นผู้้�ให้้บริิการถึึงที่่�บ้้าน
การมีีบริกิ ารดููแลสุุขภาพที่่�บ้้านจึึงจำำ�เป็็น เพื่่อ� ให้้การรัักษาพยาบาลอย่่างต่่อเนื่่อ� งที่่�บ้้านของ
อย่่างยิ่่�งในการส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถจััดการ ผู้สู้� งู อายุุเอง ทั้้�งในการส่่งเสริิมและป้้องกัันสุขุ ภาพ
ดููแลสุุขภาพของตนเองได้้อย่่างเหมาะสมแม้้จะยััง การฟื้้�นฟููสมรรถภาพ การทำำ�กายภาพบำำ�บััด เพื่่�อ
อยู่่�ในบ้้านของตนเอง อีีกทั้้�งยัังสามารถประเมิิน ให้้การรัักษาโรคภััยที่่�เป็็นอยู่่�ของผู้สู้� งู อายุุนั้้นฟื้
� นตั
้� วั
และติิดตามสุุขภาพได้้อย่่างต่่อเนื่่อ� ง ลดความเสี่่ย� ง ได้้อย่่างรวดเร็็วและหายเป็็นปกติิ สามารถประเมิิน
ในการเกิิดภาวะแทรกซ้้อน และมีีคุณ ุ ภาพชีีวิติ ที่่�ดีี และลดความเสี่่�ยงของการเกิิดภาวะแทรกซ้้อนได้้
ได้้ จากการติิดตามอย่่างต่่อเนื่่อ� ง
บริิการดููแลสุุขภาพที่่�บ้้านอาจทำำ�ได้้ คืือ บริิการนี้้�จะสามารถติิดตามภาวะสุุขภาพ
การบริิการดููแลสุุขภาพที่่�บ้้าน และบริิการดููแล ของผู้สู้� งู อายุุได้้อย่่างต่่อเนื่่อ� ง ไม่่จำำ�เป็็นต้้องรอตาม
สุุขภาพผู้้�สููงอายุุทางโทรศััพท์์ และบริิการแพทย์์ รอบนััดหมายและเดิินทางไปใช้้บริิการที่่�สถาน
เฉพาะทางและทีีมสหวิิชาชีีพ พยาบาล ลดการเดิินทาง ความแออััดในสถาน
พยาบาล และความเสี่่�ยงในการติิดโรคอื่่น� ๆ จาก
การไปใช้้บริิการได้้ นอกจากนี้้�ยัังสามารถประเมิิน
ความเสี่่�ยงและทำำ�การรัักษาได้้อย่่างรวดเร็็ว การ
ติิดตามดููแลสุุขภาพและทำำ�การรัักษาอย่่างต่่อเนื่่อ� ง
อาจสามารถฟื้้�นฟููสภาพให้้สามารถใช้้ชีีวิิตได้้ตาม
ปกติิ หรืือบรรเทาอาการของโรคได้้ด้้วยอีีกทางหนึ่่ง�
28
บริิการดููแลสุุขภาพผู้สู
้� ง
ู อายุุทางโทรศััพท์์
ในกรณีีที่่�ผู้้�สููงอายุุได้้รัับการดููแลรัักษาในสถานพยาบาลหรืือดููแลสุุขภาพที่่�บ้้าน จนสามารถ
ฟื้้�นฟูอู าการเจ็็บป่่วยได้้ดีีขึ้้�นแล้้ว ใช่่ว่่าการดููแลสุุขภาพจะจบสิ้้�นไปเพีียงเท่่านั้้�น ต้้องติิดตามอาการหรืือ
ประเมิินความเสี่่�ยงของการกำำ�เริิบของโรคและความเสี่่�ยงด้้านสุุขภาพอื่่น� ๆ
บริิการดููแลสุุขภาพผู้้สู� งู อายุุทางโทรศััพท์์จึึงมีีความสำำ�คัญ ั เพื่่อ� ตอบสนองในการดููแลสุุขภาพของ
ผู้้�สููงอายุุ ด้้วยการประเมิินสุุขภาพผู้้�สููงอายุุเพื่่�อการให้้คำำ�แนะนำำ�ที่่�เหมาะสม และสามารถส่่งต่่อการให้้
บริิการได้้สอดคล้้องกัับบริิบทของผู้้�สููงอายุุแต่่ละราย
การให้้บริิการนี้้� จึึงเป็็นช่่องทางหนึ่่�งในการให้้การบริิการทางสุุขภาพที่่�สามารถเข้้าถึึงผู้้�สููงอายุุ
ได้้อย่่างรวดเร็็ว ผู้้�สููงอายุุได้้รัับข้้อมููลสุุขภาพอย่่างถููกต้้อง ประเมิินสุุขภาพของตััวเองได้้ และได้้รัับการ
ดููแลเบื้้�องต้้นได้้อย่่างทัันท่่วงทีี อีีกทั้้�งยัังลดการเดิินทางและความเสี่่�ยงของผู้้�สููงอายุุในการไปรัับบริิการ
ในสถานพยาบาลด้้วยอีีกทางหนึ่่�ง

บริิการแพทย์์เฉพาะทางและทีีมสหวิิชาชีีพ
ผู้้�สููงอายุุบางรายที่่�มีีโรคประจำำ�ตััวหรืือป่่วยด้้วยโรคเฉพาะทาง โรคสมองเสื่่�อม โรคเกี่่�ยวกัับ
การมองเห็็นและการได้้ยิิน การดููแลรัักษาและฟื้้�นฟููต้้องใช้้แพทย์์เฉพาะทางและสหวิิชาชีีพในการดููแล
รวมทั้้�งการให้้ความรู้้�ความเข้้าใจ และให้้ความช่่วยเหลืือแก่่ผู้้�สููงอายุุและครอบครััว ในการปรัับสภาพ
แวดล้้อม และการบำำ�บััดรัักษา
การดููแลผู้้�สููงอายุุเฉพาะทางนี้้�จึึงต้้องเป็็นบริิการโดยบุุคลากรด้้านสุุขภาพ
สหสาขาที่่�ได้้รัับการรัับรองและมีีใบประกอบคุุณวุุฒิิวิิชาชีีพ ไปให้้
บริิการผู้สู้� งู อายุุที่่บ้้� านตามอาการของโรค ทำำ�ให้้การดููแลรัักษาโรคของ
ผู้้�สููงอายุุมีีความต่่อเนื่่�อง ได้้รัับการบำำ�บััดฟื้้�นฟููและจััดการสภาพ
แวดล้้อมให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถใช้้ชีีวิิตได้้อย่่างมีีความสุุข

29
 อยู่่�คนเดีียวอย่่างไรให้้ปลอดภััย บริิการตรวจสอบรายวััน
และจััดการสถานการณ์์ได้้ทััน (Daily check-in)
ความไม่่คล่่องตััวในการเคลื่่อน � ไหว ความ
ท่่วงทีี คิิดและการตััดสิินใจที่่�ช้้าลง การมีีโรคประจำำ�ตััวที่่�
ต้้องดููแลรัักษาและติิดตามอย่่างต่่อเนื่่�อง ทำำ�ให้้
สถานการณ์์ ค รอบครัั ว ไทยใน
ความเสี่่�ยงต่่อชีีวิิตและสุุขภาพของผู้้�สููงอายุุมีีได้้
ปััจจุบั ุ น ั พบว่่ามีีการเลืือกใช้้ชีีวิต ิ เพีียงลำำ�พังั
ตลอดเวลา
โดยไม่่มีีคู่่�สมรส หรืือมีีคู่่�สมรสแต่่ไม่่มีีลููก
บริิการตรวจสอบรายวััน หรืือที่่�คุ้้น� เคยกััน
เพิ่่�มมากขึ้้�น หรืือในอีีกทางหนึ่่�งเรีียกว่่าครััว
ว่่า Daily check-in จึึงเป็็นบริิการที่่�จะสามารถ
เรืื อ นไร้้ลููกหลาน ซึ่่� ง การสำำ�ร วจของ
ตรวจสอบสภาพความเป็็นอยู่่� ติิดตามความเป็็นไป
สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิในปีี 2549 และ
ของผู้้�สููงอายุุได้้ โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งในผู้้�สููงอายุุที่่�
2561 พบอััตราของครััวเรืือนไร้้ลููกหลาน
อาศััยตามลำำ�พัังได้้
เพิ่่�มขึ้้�นจากร้้อยละ 26.1 เป็็นร้้อยละ 37.4
การเช็็คอิินประจำำ�วันนี้้
ั � ทำำ�ได้้หลายรููปแบบ
และมีีแนวโน้้มว่่าจะสูง ู ขึ้้�นในอนาคต ดัังนั้้�น
ไม่่ ว่่ า จะเป็็ น การเดิิ น ไปเคาะประตูู บ้้ านเพื่่� อ
เมื่่�อก้้าวเข้้าสู่่�สัังคมสููงวััยจึึงทำำ�ให้้พบเห็็น
เยี่่�ยมเยีียนรายวััน การติิดตามด้้วยเทคโนโลยีี เช่่น
ผู้้�สููงอายุุที่�่อาศััยเพีียงลำำ�พัังหรืือผู้้�สููงอายุุ
การสื่่�อสารทางออนไลน์์ซึ่่�งมีีใช้้กัันแพร่่หลายใน
ที่่ใ� ช้้ชีีวิต
ิ ร่่วมกัับผู้้สู
� งู อายุุด้้วยกัันเท่่านั้้�นเพิ่่�ม
ปััจจุุบััน ปรากฏการณ์์สวััสดีีตอนเช้้าที่่�เรามัักจะ
สูงู ขึ้้�น
พบเห็็นผู้สู้� งู อายุุส่ง่ ให้้กัันในกลุ่่�มแชท อาจเป็็นหนึ่่ง�
และอย่่างที่่�รู้้�กัันว่่า ความเป็็นผู้้�สููงอายุุ ในการติิดตามที่่�ดีี นอกจากนี้้�ยัังมีีการใช้้ smart
มีีข้้อจำำ�กัดั ทางด้้านร่่างกายหลายอย่่าง การจััดการ watch หรืือ wristband ติิดตามตััวผู้้�สููงอายุุ
สถานการณ์์ปัญ ั หา ตลอดจนการดููแลตััวเองย่่อมมีี อย่่างไรก็็ตาม การจััดบริิการตรวจสอบ
ประสิิทธิิภาพที่่�น้้อยลงไปกว่่าเมื่่อ� ครั้้ง� ยัังเป็็นวัยั รุ่่�น รายวััน ไม่่ควรเพีียงแค่่ตรวจสอบให้้ทราบถึึงการมีี
หรืือวััยทำำ�งาน ดัังนั้้�น การอยู่่�เพีียงลำำ�พัังหรืือ ชีีวิิตอยู่่�เท่่านั้้�น แต่่ควรประเมิินสภาพทางด้้าน
การอยู่่�อาศััยเฉพาะผู้้�สููงอายุุควรต้้องมีีการจััดการ ร่่างกาย และจิิตใจของผู้้�สููงอายุุด้้วย เพื่่�อที่่�จะให้้
ความเสี่่�ยงที่่�อาจเกิิดขึ้้�น เพื่่�อให้้สามารถดููแลให้้ บริิการดููแลอื่่�น ๆ ได้้อย่่างรวดเร็็ว และลดความ
ความช่่วยเหลืือได้้อย่่างทัันท่ว่ งทีีเมื่่อ� เกิิดเหตุุการณ์์ เสี่่�ยงที่่�จะเกิิดอัันตรายที่่�อาจเกิิดขึ้้�นได้้
ไม่่พึึงประสงค์์ขึ้้�นได้้

30
บริิการติิดต่่อฉุุกเฉิิน
เหตุุฉุกุ เฉิินเป็็นเหตุุที่่ไ� ม่่คาดคิิดที่่อ� าจเกิิด
ขึ้้� นได้้ตลอดเวลา โดยเราไม่่ สามารถกำำ�หนด
กะเกณฑ์์ได้้ว่่าจะเกิิดขึ้้น� เมื่่อ� ใด และเมื่่อ� เกิิดขึ้้น� แล้้ว
จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องได้้รัับการช่่วยเหลืือดููแลอย่่าง
รวดเร็็ว ดัังนั้้�น ในบ้้านผู้้สู� งู อายุุโดยเฉพาะผู้้สู� งู อายุุ
ที่่�อยู่่�คนเดีียวหรืืออยู่่�ด้้วยกัันเพีียงแค่่ผู้้�สููงอายุุ จึึง
ควรมีีช่่องทางในการติิดต่่อขอความช่่วยเหลืือเมื่่�อ
เกิิดเหตุุฉุุกเฉิินขึ้้�นได้้
บริิการติิดต่่อฉุุกเฉิิน จึึงเป็็นบริิการที่่�เอื้้�อ
ให้้ผู้สู้� งู อายุุสามารถร้้องขอความช่่วยเหลืือเมื่่อ� เกิิด
เหตุุได้้ทัันทีี โดยการติิดตั้้�งปุ่่�มกดสััญญาณฉุุกเฉิิน
ในบ้้านและเชื่่�อมต่่อสัญ ั ญาณไปหน่่วยงานรัับเรื่่�อง
หรืือศููนย์ดู์ แู ลและให้้ความช่่วยเหลืือ เพื่่อ� ให้้บริิการ
ในการจััดหารถพยาบาล รถดัับเพลิิง หรืืออาจ
ติิดตั้้�งระบบเซ็็นเซอร์์ไว้้ในบ้้านเพื่่�อส่่งสััญญาณ
เตืือนภััยเมื่่�อเกิิดเหตุุ หรืือการใช้้อุุปกรณ์์ติิดตาม
ตััวผู้้�สููงอายุุที่่�แจ้้งเหตุุไปยัังศููนย์์ควบคุุมได้้
ทั้้�งนี้้�การติิดต่่อฉุุกเฉิินยัังรวมไปถึึงการมีี
รถพยาบาลฉุุกเฉิินในการรัับส่ง่ เมื่่อ� เกิิดเหตุุเพื่่อ� ให้้
สามารถจััดการเหตุุได้้ทัันท่่วงทีี
ก า ร จัั ดบริิ ก า ร ติิ ดต่่ อฉุุ ก เ ฉิิ นที่่� มีี
ประสิิทธิิภาพ และตอบสนองได้้อย่่างรวดเร็็วเมื่่�อ
เกิิดเหตุุ จะส่่งผลให้้สามารถดููแลรัักษาพยาบาล
ผู้้สู� งู อายุุได้้อย่่างรวดเร็็ว ลดความเสี่่ย� งในการพิิการ
หรืือตกอยู่่�ในภาวะพึ่่�งพิิงได้้
บริิการรัักษาความปลอดภััยในกลุ่่�มเฉพาะ
ผู้้�สููงอายุุที่่�มีีปััญหาเรื่่�องความจำำ�เสื่่�อม มีี
ความเสี่่ย� งสููงที่่�จะเกิิดอันั ตรายต่่อชีวิี ติ และร่่างกาย
ได้้โดยง่่าย ไม่่ว่า่ จะเป็็นการใช้้ชีีวิติ ประจำำ�วันภ ั ายใน
บ้้าน หรืือการออกไปภายนอกไปโดยไม่่มีีผู้้�ใดรัับรู้้�
บริิการรัักษาความปลอดภััยในกลุ่่�มเฉพาะ
จึึงมีีความจำำ�เป็็นอย่า่ งยิ่่ง� ในผู้้สู� งู อายุุกลุ่่�มนี้้� โดยการ
ติิดตั้้�งกล้้องวงจรปิิดที่่�สามารถบัันทึึกภาพในที่่�พััก
ได้้ตลอดเวลา มีีการติิดตามเพื่่อ� ทราบความเป็็นไป
และเฝ้้าระวัังอย่่างต่่อเนื่่�อง และนอกเหนืือไปจาก
การติิดตั้้�งกล้้องแล้้วอาจจะต้้องมีีการปรัับสภาพ
บ้้านให้้มีีทางเข้้าออกทางเดีียว ให้้ผู้้�สููงอายุุออกไป
ภายนอกได้้ยาก รวมทั้้�งป้้องกัันการเผลอไปนอก
บ้้านและไม่่สามารถกลัับบ้้านตนเองได้้ หรืือการ
จััดการให้้บุุคคลเข้้าออกในบ้้านเป็็นเพีียงผู้้�ที่่�ได้้รัับ
อนุุญาตเท่่านั้้�น
บริิการรัักษาความปลอดภััยในกลุ่่�มเฉพาะ
นอกจากจะสามารถติิดตามและเฝ้้าระวัังผู้้�สููงอายุุ
ในบ้้านได้้แล้้ว ยัังจะช่่วยลดอััตราการหายตััวไป
ของผู้้�สููงอายุุได้้
31
 ใช้้ชีีวิิตได้้อย่า
่ งราบรื่่�น เมื่่�อมีีผู้้�ช่่วยดููแลถึึงที่่�
บ้้าน

การช่่วยเหลืื อดููแลกิิ จกรรมภายในบ้้านอาจยััง

ไม่่จำำ�เป็็น เมื่่�อเรายัังจััดการทุุกสิ่่�งอย่่างภายในบ้้านของ
ตััวเองได้้ แต่่เมื่่�อถึึงคราวที่�เ่ ป็็นผู้้สู
� ง
ู อายุุแล้้ว ความจำำ�เป็็น
อาจมีีไม่่น้้อยเลย เพราะบางสิ่่�งบางอย่่างที่่�เคยง่่ายกลัับ
ยาก ที่�เ่ คยทำำ�ได้้สะดวกกลัับติิดขัด
ั
การจััดบริิการผู้้ช่
� ว่ ยดููแลภายในบ้้าน จึึงมีีความจำำ�เป็็น
ที่่จ
� ะช่่วยแบ่่งเบาภาระของผู้้สู
� ง
ู อายุุในการจััดการชีีวิต
ิ และ
ที่่�อยู่่�อาศััยของตนเองให้้สามารถใช้้ชีีวิิตไปตามไลฟ์์สไตล์์
ได้้เช่่นเคย

บริิการจััดหาเครื่่อ
� งนุ่่�งห่่ม และของใช้้จำำ�เป็็น
การใช้้ชีีวิิตของผู้้�สููงอายุุในช่่วงระยะเวลาหนึ่่�ง อาจเกิิด
ข้้อจำำ�กัดั ในความสามารถเพื่่อ� จััดหาเครื่อ�่ งนุ่่�งห่่มหรืือข้้าวของเครื่อ�่ งใช้้
จำำ�เป็็นในชีีวิิตประจำำ�วััน หรืือในผู้้�สููงอายุุบางรายที่่�เป็็นผู้้�ยากไร้้
ขาดแคลนสิ่่�งของที่่�จำำ�เป็็นต่อ่ การดำำ�รงชีีวิติ ขึ้้น� มาได้้ ซึ่่ง� การขาดแคลน
สิ่่ง� เหล่่านี้้�ล้้วนส่ง่ ผลกระทบต่่อคุณ ุ ภาพชีีวิติ ของผู้้สู� งู อายุุทั้้ง� ทางด้้าน
ร่่างกาย และจิิตใจ
บริิการจััดหาเครื่่อ� งนุ่่�งห่่ม และของใช้้จำำ�เป็็น จึึงเป็็นบริกิ าร
ที่่�จะตอบสนองความจำำ�เป็็นพื้้น� ฐานหนึ่่ง� ในการดำำ�รงชีีวิติ ของผู้้สู� งู อายุุ
โดยการจััดบริิการอาจต่่างกัันตามความจำำ�เป็็น และความสามารถ
ในการเลืือกใช้้บริิการของผู้้สู� งู อายุุ เช่่น บริิการฟรีีหรืือบริิการราคาถููก
สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุยากไร้้ หรืือบริิการที่่�พร้้อมให้้ผู้้�สููงอายุุที่่�มีีกำำ�ลััง
สามารถเลืือกซื้้�อได้้โดยสะดวก ทั้้�งนี้้� บริิการในทุุกรููปแบบต้้องเป็็น
บริิการที่่�ผู้�สู้ ูงอายุุสามารถเข้้าถึึงได้้ง่่าย

32
ผู้้�ช่่วยในการทำำ�ความสะอาดบ้้านและข้้าว
ของเครื่่อ
� งใช้้
แม้้ผู้้�สููงอายุุจะเลืือกพัักอาศััยในบ้้านเดิิม
ที่่�คุ้้�นเคยอยู่่�แล้้ว แต่่ข้้อจำำ�กััดทางด้้านร่่างกาย
จากความเสื่่อ� มสภาพ หรืือโรคภััยไข้้เจ็็บอาจส่่งผลให้้
ผู้สู้� งู อายุุไม่่สามารถทำำ�กิจิ กรรมต่่าง ๆ ที่่�เคยทำำ�ด้้วย
ตััวเองได้้เช่่นเคย แม้้จะเป็็นเรื่่อ� งที่่�เคยทำำ�ได้้ง่่ายมาก
มาก่่อนก็ต็ าม ไม่่ว่า่ จะเป็็นการซัักผ้้า ล้้างจาน หรืือ
ทำำ�ความสะอาดบ้้าน
บริิการผู้้�ช่่วยในการทำำ�ความสะอาดบ้้าน
และข้้าวของเครื่่อ� งใช้้ จึึงเป็็นบริกิ ารที่่�ช่ว่ ยผ่่อนแรง
ผู้้� สูู ง อายุุ ที่่� ไ ม่่ ส ามารถทำำ�กิิ จ กรรมต่่ า ง ๆ ได้้
คล่่องแคล่่วเหมืือนเดิิม หรืือช่่วยเหลืือผู้้�สููงอายุุ
ที่่�ไม่่สามารถช่่วยเหลืือตััวเองได้้ ให้้ยัังคงดููแล
ความสะอาด และความเป็็นระเบีียบเรีียบร้้อย
ภายในบ้้าน ลดอัันตรายจากความเสี่่ย� งที่่อ� าจเกิิดขึ้้น�
ตลอดจนการมีีสุุขภาวะอนามััยที่่�ดีีที่่�ข้้าวของ
เครื่่�องใช้้ได้้รัับการดููแลให้้มีีความสะอาดอย่่าง
สม่ำำ��เสมอ
ผู้สู้� งู อายุุ ให้้สามารถคงสภาพการใช้้ชีีวิติ ได้้ ซึ่่ง� การ
ดููแลสััตว์์เลี้้�ยงไม่่เพีียงเฉพาะการให้้อาหารเท่่านั้้�น
แต่่คงหมายรวมไปถึึงการทำำ�กิิจวััตรอื่่�น ๆ เช่่น
การพาไปเดิินเล่่น การดููแลการขัับถ่า่ ย รวมถึึงการ
ไปพบแพทย์์ตามกำำ�หนดด้้วย
ในผู้สู้� งู อายุุที่่มี� คี วามรัักและผููกพัันกับสั
ั ตั ว์์
เลี้้ย� งนั้้�น บริิการนี้้�นอกจากจะทำำ�ให้้ผู้สู้� งู อายุุสามารถ
ดููแลสััตว์์เลี้้�ยงอย่่างต่่อเนื่่�องแม้้กำำ�ลัังของตััวเอง
จะน้้อยลงไปแล้้วก็็ตาม ทั้้�งยัังส่่งผลต่่อสภาพจิิตใจ
ของผู้้�สููงอายุุให้้คงความสดใส มีีความสุุข และมีี
ชีีวิติ ชีีวาไปกัับการไม่่ถูกู ทอดทิ้้�งของสััตว์์เลี้้ย� งที่่�รักั
ของพวกเขาไปได้้

ผู้้�ช่่วยในการดููแลสััตว์์เลี้้�ยง
การมีีสััตว์์เลี้้�ยงในบ้้านของหลาย ๆ คน
เชื่่� อ ได้้ว่่ า ให้้การเลี้้� ย งดูู เ สมืือนเป็็ นบุุ ค คลใน
ครอบครััว การให้้ความรัักและความผููกพัันที่่�มีีมา
โดยตลอด ย่่อมต้้องไม่่ถูกู ตััดทอนลงไปเพีียงเพราะ
ในวัันหนึ่่�งเราชราภาพลง
บริิการผู้้ช่� ว่ ยในการดููแลสััตว์์เลี้้ย� ง จึึงเป็็น
หนึ่่� ง ในบริิ ก ารที่่� จ ะเติิ ม เต็็ ม คุุ ณ ภาพชีี วิิ ต ของ
33
 ผู้้�ช่่วยในการทำำ�ธุุรกรรม
ในแต่่ละวัันของคนเราย่่อมหลีีกเลี่่�ยงการ
ทำำ�ธุุรกรรมต่่าง ๆ ไปไม่่ได้้ แม้้กระทั่่�งในวััยสููงอายุุ
เองก็็ตาม ในบางรายอาจมีีธุุรกรรมที่่�ต้้องจััดการ
มากกว่่าเดิิมด้้วยต้้องจััดการทรััพย์์สินิ การใช้้สิิทธิิ/
สวััสดิิการตามวััย ซึ่่�งความเสื่่�อมของร่่างกาย จาก
หููตาที่่�ฝ้้าฟาง หรืือความนึึกคิิดที่่�ช้้าลง รวมทั้้�งการ
เคลื่่อน � ไหวที่่�ไม่่คล่่องแคล่่วดั่่ง� เดิิม การทำำ�ธุรุ กรรม
จึึงอาจเป็็นเรื่่�องยากมากขึ้้�นกว่่าเก่่าก่่อน
บริิการผู้้�ช่่วยในการทำำ�ธุุรกรรม จะเข้้ามา
มีีส่วน ่ ให้้ความช่่วยเหลืือผู้สู้� งู อายุุในการทำำ�ธุรุ กรรม
หลากหลายรููปแบบ ซึ่่�งจะมีีความยากง่่ายต่่างกััน
ไป เช่่น ธุุรกรรมทางทะเบีียน ธุุรกรรมทางการเงิิน
การใช้้จ่่ายด้้านสาธารณููปโภค การใช้้สิิทธิิและ
สวััสดิิการของรััฐ หรืือการจััดการทรััพย์์สินิ ซึ่่ง� ต้้อง
มีีการจััดหาผู้้�ให้้บริิการที่่�ไว้้ใจได้้ ป้้องกัันการโกง
หรืือหลอกลวงทรััพย์์ของผู้้�สููงอายุุ
การมีีบริิการเช่่นนี้้� จะมีีส่่วนสนัับสนุุนให้้
ผู้้�สููงอายุุยัังคงสามารถจััดการกัับการดำำ�รงชีีวิิต
ประจำำ�วัันได้้อย่่างเป็็นปกติิ รวมถึึงการเข้้าถึึง
สวััสดิิการของรััฐเพื่่�อส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิิตของ
ผู้้�สููงอายุุได้้
34
ผู้้�ช่่วยดููแลเงิินและทรััพย์สิิ
์ น
ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนหนึ่่�งเป็็นผู้้�สููงอายุุที่่�มีี
ทรััพย์์สิินเงิินทองที่่�เก็็บสะสมมา ซึ่่�งนัับว่่าเป็็น
ความพร้้อมหนึ่่ง� ที่่�จะสนัับสนุุนให้้ผู้สู้� งู อายุุสามารถ
เลืือกซื้้อ� และใช้้บริิการต่่าง ๆ ได้้ แต่่ในทางกลัับกันั
หากผู้้�สููงอายุุถืือเงิินสดหรืือมีีทรััพย์์สิินติิดตััวไว้้
จำำ�นวน มากก็็ เ ป็็ น ความเสี่่� ย งที่่� อ าจก่่ อ ให้้เกิิ ด
อัันตรายจากมิิจฉาชีีพขึ้้�นได้้
การมีีบริิการดููแลค่่าใช้้จ่่ายรายวัันของ
ผู้สู้� งู อายุุ โดยมีีผู้ดู้� แู ลที่่�ไว้้ใจได้้ในการช่่วยดููแลเงิินสด
และจััดสรรให้้ผู้้�สููงอายุุมีีเงิินสดติิดตััว เพื่่�อให้้
ผู้้�สููงอายุุยัังคงมีีความสะดวกและสบายใจในการ
จัับจ่า่ ยซื้้อ� ของเล็็กน้้อยในชีีวิติ ประจำำ�วันั ได้้เองโดย
อิิสระ อย่่างไรก็็ตาม จำำ�นวนเงิินที่่ใ� ห้้ต้้องเป็็นจำำ�นวน
ที่่�เหมาะสมที่่�ไม่่ก่่อให้้เกิิดความเสี่่�ยงต่่ออัันตราย
จากการลัักขโมย หรืือการล่่อลวงผู้้�สููงอายุุเพื่่�อ
ชิิงทรััพย์์ไปได้้
บริิการนี้้�ไม่่เพีียงที่่�ผู้้�สููงอายุุจะสามารถ
เลืือกซื้้�อของจากเงิินของตััวเองได้้ แต่่ประโยชน์์ที่่�
มองลึึกไปกว่่านั้้�นคืือการส่่งเสริิมสุุขภาพทางด้้าน
จิิตใจ ที่่�ทำำ�ให้้ผู้้สู� งู อายุุมีอิี สิ ระในการตััดสินิ ใจใช้้เงิิน
เลืือกซื้้�อสิ่่�งของตามความชอบ ทั้้�งยัังเป็็นการ
ผ่่อนคลายความตึึงเครีียดจากข้้อจำำ�กัดอื่ ั ่�น ๆ ของ
สภาพร่่างกายที่่�มีีอยู่่�ได้้
อิิสระในการเดิินทาง ลดการพึ่่�งพิิง ด้้วยระบบการขนส่่งที่่เ� ข้้าถึึง
ง่่ายและครอบคลุุม

การเดิินทางเป็็นความจำำ�เป็็นหนึ่่�งในการดำำ�รงชีีวิิตของทุุกคน ในวััยสููงอายุุเองก็็
ไม่่ต่่างกััน เพราะการเดิินทางจะเป็็นการนำำ�ตััวเองออกไปสู่่�การมีีปฏิิสัม
ั พัันธ์กั
์ ับบุุคคลอื่่�น
รวมไปถึึงการดููแลตััวเอง การเติิมเต็็มชีีวิต
ิ ด้้วยการไปยัังสถานที่่�ใหม่่ ๆ หรืือสถานที่่�เดิิม
ที่่�คุ้้�นเคยก็็ตาม การให้้บริิการจึึงอาจมีีหลายรููปแบบเพื่่�อให้้เป็็นไปตามวััตถุุประสงค์์ของ
การเดิินทางนั้้�น ๆ เช่่น การไปพบแพทย์์ตามนััดหมาย การไปทำำ�กิิจธุุระส่่วนตััว หรืือการ
เดิินทางท่่องเที่�ย
่ ว

บริิการรถรัับส่่งเพื่่อ
� ไปพบแพทย์์
การเดิินทางไปพบแพทย์์อย่า่ งสม่ำำ��เสมอแทบจะเป็็นกิจิ กรรมหลัักของผู้สู้� งู อายุุส่วน ่ ใหญ่่ เนื่่อ� งจาก
สภาพร่่างกายที่่�ร่่วงโรย และการมีีโรคเรื้้�อรััง ทำำ�ให้้มีีผู้้�สููงอายุุหลายรายไม่่มีีความสะดวกในการเดิินทาง
แต่่ละครั้้ง� มากนััก โดยเฉพาะในผู้สู้� งู อายุุที่่ต้้อ
� งใช้้อุุปกรณ์์ช่ว่ ยเหลืือในการเคลื่่อน � ไหว หรืืออุุปกรณ์์ทางการ
แพทย์์แล้้ว ยิ่่�งทำำ�ให้้การเดิินทางแบบปกติิทั่่�วไปเป็็นไปได้้ยาก
บริิการรถรัับส่่งเพื่่�อไปพบแพทย์์ จึึงเป็็นบริิการที่่�ต้้องจััดให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถ เดิินทางไป
พบแพทย์์ได้้อย่่างสะดวกโดยการจััดรถที่่�มีพื้้ี นที่่ � ส� ามารถรองรัับอุปุ กรณ์์ช่ว่ ยเหลืือในการเคลื่่อน � ไหวหรืือ
อุุปกรณ์์ทางการแพทย์์ในระหว่่างการเดิินทางได้้ รวมทั้้�งยัังมีีผู้้�ให้้การช่่วยเหลืือในการเคลื่่�อนไหว
หรืือการติิดต่่อสถานพยาบาลในระหว่่างการไปพบแพทย์์ของผู้้�สููงอายุุได้้
การมีีบริิการรถรัับส่่งที่่�มีีความพร้้อมทั้้�งวััสดุุอุุปกรณ์์ เจ้้าหน้้าที่่�ให้้บริิการที่่�เข้้าใจผู้้�สููงอายุุ
มีีทัักษะที่่�สามารถอำำ�นวยความสะดวกและให้้ความช่่วยเหลืือในการเดิินทางให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุในการ
พบแพทย์์ได้้ จะมีีส่วน ่ สนัับสนุุนให้้ผู้สู�้ งู อายุุที่่พั� กั อาศััยในบ้้านเพีียงลำำ�พังั สามารถเข้้าถึึงบริิการทางการแพทย์์
และสามารถดููแลสุุขภาพของตนเองได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง

35
 บริิการรถรัับส่่งเพื่่อ
� ทำำ�กิิจกรรม/ธุุระส่่วนตััว
ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนไม่่น้้อยยัังมีีความต้้องการในการเข้้าร่่วม
กิิจกรรมในสัังคม หรืือทำำ�ธุรุ ะส่่วนตัวั ของตนเอง แต่่อาจพบข้้อจำำ�กัดั
ที่่�ไม่่สามารถขัับขี่่ร� ถไปด้้วยตััวเองได้้ หรืือบุุตรหลานไม่่พร้้อมที่่�จะรัับ
ส่่ง การมีีบริกิ ารรถรัับส่ง่ สำำ�หรัับผู้สู้� งู อายุุ จึึงเป็็นบริกิ ารที่่�จะยัังคงให้้
ผู้้�สููงอายุุได้้มีีกิิจกรรมที่่�ส่่งเสริิมพฤฒพลัังให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุได้้
บริิการรถรัับส่ง่ นี้้� จำำ�เป็็นต้้องเป็็นยานพาหนะที่่�สามารถตอบ
สนองต่่อความเปลี่่ย� นแปลงทางด้้านร่่างกายของผู้้สู� งู อายุุให้้สามารถ
เดิินทางได้้ด้้วยความปลอดภััย ผู้ใ้� ห้้บริิการมีีความเข้้าใจต่่อความเป็็น
ผู้้�สููงอายุุที่่�อาจมีีการเคลื่่�อนไหวที่่�ช้้าลง หรืือการให้้ความช่่วยเหลืือ
ในการขึ้้�นลงไม่่ให้้เสี่่�ยงต่่อการเกิิดอุุบััติิเหตุุระหว่่างการเดิินทางได้้
โดยอาจเป็็นบริิการรถไฟ รถบััส รถแท็็กซี่่� หรืือยานพาหนะอื่่น� ๆ ที่่�
สามารถเข้้าถึึงได้้ง่่ายและเป็็นมิิตรกัับผู้้�สููงอายุุ

36
คุุณภาพชีีวิิตดีี ด้้วยบริิการสนัับสนุุนที่พ
่� ร้้อมสรรพ

มากไปกว่่ าการดููแลการใช้้ชีี วิิ ตประจำำ�วัันของ

ผู้้� สูู ง อายุุ ให้้อยู่่�ดีี มีี สุุ ข ในที่�่ พัั ก อาศัั ย แล้้ว การมีี บ ริิก าร
สนัับสนุุนภายนอกเพื่่�อส่่งเสริิมให้้ผู้้สู
� งู อายุุได้้มีีปฏิิสัม
ั พัันธ์์
กัับสัังคมได้้โดยง่่าย สะดวก และหลากหลาย มีีส่ว
่ นสำำ�คััญ
ในการพัั ฒ นาคุุ ณ ภาพชีี วิิ ต และคงความร่่ า เริิ ง
กระปรี้้�กระเปร่่าอย่่างยาวนาน ซึ่่ง� บริิการที่จั
�่ ดขึ้้
ั นมี � ทั้้
ี ง� บริิการ
ที่่�ให้้ผู้้�สููงอายุุได้้ผ่่อนคลายด้้วยการไปท่่องเที่่�ยว การเข้้า
ร่่วมกิิจกรรม หรืือการส่่งเสริิมอาชีีพด้้วยการจััดหางาน การ
จััดอบรมเพิ่่�มพููนทัักษะอาชีีพ การส่่งเสริิมการเรีียนรู้้ต
� าม
อััธยาศััยและการเรีียนรู้้ต
� ลอดชีีวิต
ิ ที่จ
�่ ะให้้ผู้้สู
� งู อายุุได้้มีีความ
แอคทีีฟ ได้้เรีียนรู้้ใ� นสิ่่�งที่�สน
่ ใจ

37
 เข้้าสัังคมอย่่างต่่อเนื่่�องลดเหงาไม่่เหี่่ย
� วเฉา

ผู้้�สููงอายุุหลายรายต้้องกลัับมาใช้้ชีีวิิตเพีียงลำำ�พัังหลัังจาก
เกษีียณไปแล้้ว ซึ่่ง� อาจเกิิดจากการปรัับตัวั ไม่่ได้้จากบทบาททางสัังคม
ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป การต้้องอยู่่�ลำำ�พัังโดยไร้้ลููกหลาน ความเหงาเปล่่า
เปลี่่�ยวที่่�อยู่่�ในบ้้านเพีียงลำำ�พััง ค่่อย ๆ เศร้้าซึึมแทรกเข้้าไปในชีีวิิต
ของผู้สู้� งู อายุุ จะยิ่่ง� มีีส่วนทำ
่ ำ�ให้้ความร่่าเริิงลดน้้อยถอยลง ดัังนั้้�นการ
มีีบริิการที่่�ส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุเข้้าร่่วมกิิจกรรมหลากหลายรููปแบบ
โดยเลืือกได้้ตามความสนใจ เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุมีีส่่วนร่่วมในกิิจกรรม
ได้้มาพบปะพููดคุยุ แลกเปลี่่ย� นความคิิดเห็็น เรีียนรู้้�สิ่่ง� ใหม่่ ๆ ที่่ไ� ม่่คุ้้น� เคย
จะมีีส่่วนช่่วยให้้คงความกระปรี้้�กระเปร่่า ลดทอนความเศร้้าหมอง
และมีีพลัังในการใช้้ชีีวิิตต่่อไป

บริิการจััดกิิจกรรมในชุุมชน
ในผู้้�สููงอายุุบางรายที่่�ไม่่สามารถออกจากบ้้านไปท่่องเที่่�ยว
หรืือร่่วมกิิจกรรมในพื้้�นที่่�ไกลจากบ้้านได้้ การมีีกิิจกรรมในชุุมชน
หรืือในบ้้านผู้�สู้ งู อายุุ จะช่่วยให้้ผู้้�สูงู อายุุสามารถเข้้าไปมีีส่่วนร่ว่ มกัับ
สัังคม สร้้างความรู้้�สึึกเป็็นส่่วนหนึ่่�งของสัังคมและชุุมชน รวมทั้้�งมีี
ปฏิิสััมพัันธ์์กัับผู้้�สููงอายุุและผู้�ร่้ ่วมกิิจกรรมได้้
การจััดกลุ่่�มกิิจกรรมส่่วนใหญ่่จะเป็็นกิิจกรรมสัังสรรค์์และ
สัันทนาการ เพื่่อ� ให้้ผู้้�สููงอายุุได้้มาพบปะสัังสรรค์์กััน เกิิดบรรยากาศ
ของการผ่่อนคลาย และสนุุกสนาน ซึ่่ง� ผู้จั้� ดกิ ั จิ กรรมเป็็นได้้ทั้้�งเอกชน
องค์์กรไม่่แสวงหาผลกำำ�ไร หน่่วยงานจััดสวััสดิิการสัังคม รวมทั้้�งอาสา
สมััคร
กิิจกรรมที่่�จััดขึ้้�นในชุุมชนหรืือในบ้้านพัักของผู้้�สููงอายุุ
ล้้วนเป็็นกลไกสำำ�คัญ ั ที่่�จะทำำ�ให้้ผู้สู้� งู อายุุยังั คงมีีความกระปรี้้ก� ระเปร่่า
จากการได้้เข้้าร่่วมพููดคุุย พบปะกัับบุุคคลอื่่�น ๆ มากไปกว่่าการทำำ�
กิิจกรรมต่่าง ๆ ที่่�ซ้ำำ��ซากแต่่ละวัันในบ้้านของตนเอง
38
บริิการส่่งเสริิมการท่่องเที่่ย
� ว/ทััศนศึึกษา บริิการเทคโนโลยีีด้้านการสื่่อ
การท่่องเที่่�ยวเป็็นแนวทางหนึ่่�งที่่�คนเรา
ทุุกคนใช้้เพื่่อพั � กั ผ่่อนจากความเครีียด หรืือพัักจาก
การทำำ�งานที่่�เหนื่่อ� ยล้้ามาตลอดสััปดาห์์ จะเห็็นได้้ว่่า
ไม่่ว่่าช่่วงวััยใดของชีีวิิต เรามัักจะหาช่่วงเวลา
ผ่่อนคลายด้้วยการไปท่่องเที่่�ยวอยู่่�เสมอ ดัังนั้้�น
ในวััยสููงอายุุก็็เช่่นเดีียวกัันที่่�จะใช้้การท่่องเที่่�ยว
เพื่่อพั� กั ผ่่อนหย่่อนใจ ได้้เข้้าร่่วมปฏิิสัมั พัันธ์กั์ บสั
ั งั คม
ให้้ไม่่รู้้�สึึกเหงา โดดเดี่่�ยว ซึ่่�งจะเป็็นหนึ่่�งในสาเหตุุ
ที่่�ทำำ�ให้้เกิิดภาวะซึึมเศร้้าได้้
การจััดโปรแกรมท่่องเที่่�ยวหรืือกิิจกรรม
ทััศนศึึกษาสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ จึึงต้้องเป็็นโปรแกรม
เฉพาะที่่�ต้้องให้้ความสำำ�คััญกัับรายละเอีียดต่่าง ๆ
สอดคล้้องกัับสภาพร่่างกาย ความพร้้อมในการเดิิน
ทาง และอุุปกรณ์์อำำ�นวยความสะดวก รวมทั้้�งสภาพ
แวดล้้อมของสถานที่่�ท่่องเที่่�ยวที่่�จะสนัับสนุุนให้้
ผู้้สู� งู อายุุสามารถท่่องเที่่�ยวได้้อย่่างมีีความสุุข และ
ปลอดภััย
� สาร
ปัั จจุุ บัั น เป็็ นยุุ ค ที่่� ค วามก้้าวหน้้าทาง
เทคโนโลยีีโดยเฉพาะด้้านการสื่่�อสารก้้าวไกล
สามารถเข้้าถึึงได้้ง่่ายและสะดวกรวดเร็็ว ทำำ�ให้้
ไม่่ว่่าคนใกล้้หรืือคนไกลก็็สามารถติิดต่่อรัับรู้้�
ความเป็็นไปได้้อย่่างง่่ายดาย ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวน
ไม่่น้้อยที่่เ� ข้้าถึึงการใช้้เทคโนโลยีีการสื่่อ� สารนี้้� แต่่ก็ยั็ งั
มีีส่วน่ หนึ่่ง� ที่่�ไม่่สามารถเข้้าถึึงหรืือแม้้จะเข้้าถึึงแล้้ว
แต่่ไม่่เท่่าทัันต่่อเทคโนโลยีีการสื่่อ� สาร
การมีีบริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุด้้านนี้้� จึึงมีี
เพื่่อ� ให้้ผู้สู้� งู อายุุเรีียนรู้้�การใช้้งานเทคโนโลยีีสื่อ่� สาร
เพื่่�อติิดต่่อสื่่�อสารกัับผู้้�อื่่�น การใช้้เทคโนโลยีีสมััย
ใหม่่ ทั้้�งการใช้้แอปพลิิเคชััน การใช้้อิินเทอร์์เน็็ต
โดยไม่่เพีียงเพื่่�อการสื่่�อสารเท่่านั้้�น แต่่สามารถ
นำำ�ไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์เพื่่อ� สร้้างรายได้้ สร้้างกิิจกรรม
การรวมกลุ่่�มต่่าง ๆ เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถ
มีีกิิจกรรมร่่วมกัับสัังคมได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง และรู้้�
เท่่าทัันสื่อที่่
่� มี� ทั้้ี ง� เชิิงบวกและลบไม่่ให้้ตกเป็็นเหยื่่อ�
จากการใช้้สื่่�อได้้
39
 ลดข้้อจำำ�กััดในชีีวิิตด้้วยเทคโนโลยีี

ความเสื่่อ� มถอยของสภาพร่่างกาย และการดููแลรัักษาตนเอง

จากโรคภััยไข้้เจ็็บ จำำ�เป็็นต้้องมีีอุุปกรณ์์ให้้ความช่่วยเหลืือ รวมทั้้�ง
เทคโนโลยีีที่่�ทัันสมััย ที่่�จะสนัับสนุุนให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถทำำ�กิิจวััตร
ประจำำ�วันั และทำำ�กิจิ กรรมต่่าง ๆ ได้้อย่่างสะดวก คล่่องตััว และขจััด
อุุปสรรคเท่่าที่่�จะสามารถทำำ�ได้้
บริิการให้้ความช่่วยเหลืือด้้านเทคโนโลยีี เป็็นการจััดบริกิ าร
ให้้ผู้้�สููงอายุุเข้้าถึึงอุุปกรณ์์ และเทคโนโลยีีที่่�ทัันสมััย เช่่น อุุปกรณ์์
ช่่วยเหลืือด้้านการเคลื่่อน � ไหว การสื่่อ� สาร การฟััง การอ่่าน และการ
ดููแลตััวเองในชีีวิิตประจำำ�วันั
แม้้ว่่าจะไม่่มีอุี ปุ กรณ์์เหล่่านี้้� ผู้้สู� งู อายุุก็ยั็ งั คงที่่�จะดำำ�เนิินชีวิี ติ
อยู่่�ได้้แต่่อาจจะไม่่สะดวก เกิิดข้้อติิดขััดและข้้อจำำ�กััดในการใช้้ชีีวิิต
และเข้้าถึึงบริิการต่่าง ๆ ดัังนั้้�น บริิการจึึงมีีขึ้้�นเพื่่�อแก้้ไขปััญหาข้้อ
จำำ�กััดทั้้�งในระยะสั้้�นและระยะยาวเพื่่อ� การมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีี

40
การเรีียนรู้้�ได้้ตามอััธยาศััยไม่่เกี่่�ยงวััย

“พวกท่่านทั้้�งหลายจงแสวงหาความรู้้ตั้้ � �งแต่่ (อยู่่�ใน) เปลจนถึึงหลุุมฝัังศพ”

เป็็นประโยคที่่�ชาวมุุสลิิมนำำ�มาใช้้เป็็น
แนวทางในการศึึกษามาช้้านาน ซึ่่ง� อาจกล่่าวได้้ง่่าย
ว่่าการเรีียนรู้้�นั้้�นสามารถเกิิดขึ้้�นได้้ตลอดในทุุกที่่�
และเวลา ดัังนั้้�น แม้้จะอยู่่�ในวััยสููงอายุุแล้้วก็็ตาม
ก็็ยังั สามารถที่่�จะเรีียนรู้้�ในสิ่่�งใหม่่หรืือสิ่่�งเดิิมให้้เกิิด
ความเข้้าใจถ่่องแท้้และชำำ�นาญ
บริิการที่่�จะส่่งเสริิมให้้เกิิดการเรีียนรู้้�จึึงมีี
ได้้หลากรููปแบบ ทั้้�งการส่่งเสริิมการเรีียนรู้้�ตลอด
ชีีวิติ หรืือการให้้ข้้อมููลข่่าวสารที่่�จะสามารถติิดตาม
สถานการณ์์ และเสริิมข้้อมููลในเรื่่อ� งต่่าง ๆ ได้้อย่่าง
ต่่อเนื่่�อง

บริิการส่่งเสริิมการศึึกษาตลอดชีีวิิต
การเรีียนรู้้�เป็็นสิ่่�งที่่�สามารถเกิิดขึ้้�นต่อ่ เนื่่�อง ตลอดเวลา และเรีียนรู้้�ได้้ตลอดชีีวิิต ไม่่มีีข้้อจำำ�กัดั
ว่่าผู้้�เรีียนจะเป็็นเพีียงเฉพาะเด็็กในวััยเรีียน หรืือคนวััยทำำ�งานเพื่่�อเพิ่่�มศัักยภาพในการทำำ�งานเท่่านั้้�น
ซึ่่ง� การเรีียนรู้้�ของผู้้สู� งู อายุุจะสามารถจััดให้้ได้้ตามความสนใจและความต้้องการของผู้สู้� งู อายุุ โดยเป็็นการ
เรีียนรู้้�ในทัักษะใหม่่ ๆ เพื่่�อใช้้ในการสร้้างรายได้้เสริิมก็็เป็็นได้้ หรืือการเรีียนรู้้�นวััตกรรมเพื่่�อประโยชน์์
ในการใช้้ชีีวิติ ในสัังคมที่่�มีคี วามก้้าวหน้้าทางเทคโนโลยีี หรืือการจััดการเรีียนรู้้�เพื่่อ� ให้้ผู้้สู� งู อายุุได้้มีีกิจิ กรรม
ร่่วมกัับสัังคม
การจััดการเรีียนรู้้�ตลอดชีีวิิตสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุจึึงควรจััดตามความสนใจและความต้้องการเรีียน
รู้้�ของผู้้�สููงอายุุ หรืือการเรีียนรู้้�ที่่�จะส่่งเสริิมการทำำ�งานของสมองและความทรงจำำ� ซึ่่�งต้้องให้้ ผู้้�สููงอายุุ
เห็็นความสำำ�คััญและความจำำ�เป็็นที่่�จะเข้้าร่่วม นอกจากนี้้�ยัังควรจััดสภาพแวดล้้อมที่่�เอื้้�อให้้ผู้้�สููงอายุุเข้้า
ร่่วมได้้ง่่าย และมีีความยืืดหยุ่่�นของการเรีียนรู้้� และประเมิินการเรีียนรู้้�ว่่าเป็็นไปตามความสนใจหรืือไม่่

41
 บริิการข้้อมููลข่า
่ วสาร
โลกแห่่งเทคโนโลยีีที่่�ส่่งผลให้้มีีการไหล
เวีียนของข้้อมููลข่่าวสารอย่่างรวดเร็็ว และข้้อมููลที่่�
ออกสู่่�สายตาผู้รั้� บั สารมีีทั้้ง� ความจริิงและข้้อมููลเท็็จ
รวมไปถึึงการหลอกลวงหลายรููปแบบ การเข้้าถึึง
ข้้อมููลข่่าวสารได้้อย่่างสะดวกและต่่อเนื่่�องจะ
สามารถรัับรู้้�และเท่่าทัันสถานการณ์์ทางสัังคม ได้้
รัับสิิทธิิประโยชน์์ต่่าง ๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง รวมทั้้�งความ
เปลี่่�ยนแปลงที่่�เกิิดขึ้้�นเพื่่�อนำำ�ไปสู่่�การปรัับตััวและ
ใช้้ชีีวิิตให้้สอดคล้้องกัับการเปลี่่�ยนแปลง
บริิการข้้อมููลข่่าวสารสามารถให้้บริิการได้้
ผ่่านช่่องทางต่่าง ๆ ได้้แก่่ โทรศััพท์์ หนัังสืือพิิมพ์์
ในบ้้านของผู้้�สููงอายุุ รวมทั้้�งบริิการอิินเทอร์์เน็็ต
Wifi เพื่่อ� ให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถเข้้าใช้้ระบบออนไลน์์
ในการติิดตามข้้อมููลข่่าวสารได้้ต่่อเนื่่อ� ง
แม้้ว่่าข้้อมููลข่่าวสารที่่�ผู้้�สููงอายุุสามารถ
เข้้าถึึงจากสื่่�อต่่าง ๆ มากมาย แต่่ในการให้้บริิการ
ต่่อผู้้�สููงอายุุจำำ�เป็็นต้้องมีีการให้้ข้้อมููลที่่�ถููกต้้อง
เหมาะสม และควรมีีบริกิ ารที่่�จะสร้้างภููมิคุ้้ิ ม� กัันให้้
ผู้้�สููงอายุุเท่่าทัันสื่่�อ และบริิโภคสื่่�อได้้ตามความ
เหมาะสมกัับตนเอง นอกจากที่่�จะทำำ�ให้้ผู้้�สููงอายุุ
สามารถติิดตามข้้อมููลข่่าวสารได้้ทัันสัังคมแล้้ว
ยัังเพื่่�อป้อ้ งกัันไม่่ให้้ผู้้�สููงอายุุถููกหลอก/โกงผ่่านสื่่�อ
หรืือเลืือกใช้้ผลิิตภััณฑ์์ที่่�ไม่่ปลอดภััยต่่อสุุขภาพได้้

42
รู้้�กฎหมาย เท่่าทัันกลโกง ไม่่ตกเป็็นเหยื่่�อ

จากรายงานข่่าว เราพบเห็็นบ่อ่ ยครั้้ง� ที่่�ผู้สู้� งู อายุุตกเป็็นเหยื่่อ�

ของมิิจฉาชีีพที่่�พยายามหลอกทรััพย์์สิิน ล่่อลวงให้้ทำำ�ธุุรกรรม
จนได้้รัับอัันตรายทั้้�งการสููญเสีียทรััพย์์สิินหรืือได้้รัับบาดเจ็็บ การ
ป้้องกัันไม่่ให้้ผู้สู้� งู อายุุถูกู ฉ้้อโกงหรืือให้้ความช่่วยเหลืือเมื่่อ� เกิิดปัญ
ั หา
จึึงมีีความสำำ�คััญที่่�จะส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถใช้้ชีีวิิตได้้อย่่างมีี
คุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีและปลอดภััย
บริิการด้้านกฎหมาย จึึงเป็็นบริกิ ารในการให้้คำำ�ปรึึกษาหรืือ
ให้้ความช่่วยเหลืือทางด้้านกฎหมายเมื่่อ� เกิิดข้้อติดขั ิ ดั เรื่่อ� งข้้อกฎหมาย
ในการทำำ�ธุรุ กรรมต่่าง ๆ หรืือแม้้กระทั่่�งเมื่่อ� ได้้รัับความเดืือดร้้อนจาก
การถููกฉ้้อโกงหรืือถููกหลอกให้้ทำำ�ธุุรกรรมก็็สามารถขอความช่่วย
เหลืือในการจััดการปััญหาเหล่่านั้้�น
นอกจากการให้้ความช่่วยเหลืือเมื่่�อเกิิดปััญหาแล้้วยัังต้้อง
ป้้องกัันปััญหาที่่�อาจจะเกิิดขึ้้�น โดยการให้้ข้้อมููลความรู้้�เกี่่�ยวกัับ
สถานการณ์์ที่่�มีีการใช้้เทคนิิควิิธีีการต่่าง ๆ ในการหลอก ล่่อลวง
ฉ้้อโกง และแนวทางในการจััดการปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นเพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุ
เท่่าทัันกลโกงที่่�อาจเป็็นภััยเข้้ามาถึึงตััวในวัันใดวัันหนึ่่�งได้้

43
 ใช้้ศัก
ั ยภาพอย่่างเต็็มที่่ด้
� ้วยการทำำ�งาน

ผู้สู�้ งู อายุุจำำ�นวนมากเป็็นคนที่่�มีศัี กั ยภาพและกำำ�ลังั เเรงกาย

เเรงใจที่่�จะสามารถทำำ�งานต่่อเนื่่อ� ง ไม่่ถูกู ขีีดกั้้น� ความสามารถไว้้เพีียง
ที่่�อายุุหกสิิบปีี ดัังนั้้�น แม้้จะหยุุดทำำ�งานในระบบ หรืือยัังดำำ�เนิิน
กิิจการที่่�มีีอยู่่�ต่่อไปได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง ผู้้�สููงอายุุก็็จะยัังคงใช้้ศัักยภาพ
และประสบการณ์์ที่่�สั่่�งสมมาอย่่างเต็็มประสิิทธิิภาพให้้สามารถ
ขัับเคลื่่�อนงานในรููปแบบใหม่่ ๆ หรืือทำำ�งานเดิิมได้้อย่่างยาวนาน
ซึ่่�งการทำำ�งานเหล่่านี้้�จะยัังคงให้้ผู้้�สููงอายุุมีีความกระปรี้้�กระเปร่่า
อยู่่�เสมอ
การส่่งเสริิมการทำำ�งานในผู้�สู้ ูงอายุุ นอกจากประโยชน์์ทาง
รายได้้สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุแล้้ว งานที่่�ผู้้�สููงอายุุดำำ�เนิินการได้้บางงาน
เป็็นงานที่่�ไม่่มีีรายได้้ หรืืองานอาสาสมััคร ซึ่่�งผู้้�สููงอายุุมีีความเต็็มใจ
เข้้าไปมีีส่วนร่
่ ว่ ม รวมทั้้�งถ่่ายทอดประสบการณ์์อันั ทรงคุุณค่่า ดัังนั้้�น
เป้้าหมายท้้ายที่่�สุุดจึึงเป็็นการสร้้างคุุณค่่าในตััวของผู้้�สููงอายุุที่่�มีีอยู่่�
แล้้วให้้ยัังคงอยู่่� รวมทั้้�งการเปลี่่�ยนมุุมมองความคิิดจากผู้้�สููงอายุุ
คืือภาระ เป็็นผู้้�สููงอายุุคืือพลัังในการขัับเคลื่่�อนสัังคม

44
จากไปอย่่างมีีศัักดิ์์�ศรีี

ชีีวิิตคนแต่่ละคนล้้วนอนิิจจััง ไม่่มีีใคร
รัับรู้้�ได้้ว่่าวัันตายของเราจะมาถึึงในวัันใด และเรา
จะจากโลกนี้้�ไปในรููปแบบไหน แต่่เมื่่อวั � นนั้้
ั น� มาถึึง
เราย่่อมจะต้้องการให้้มีีการจััดการกัับร่า่ งกายที่่�เป็็น
ตััวตนสุุดท้้ายของเราในโลกนี้้�อย่่างดีีที่่�สุุดเท่่าที่่�จะ
เป็็นไปได้้ ผู้้สู� งู อายุุที่่อยู่่�
� คนเดีียวมัักมีีความกัังวลว่่า
ในวัันสุุดท้้ายนั้้�นจะมีีใครมาทำำ�ศพให้้หรืือไม่่
บริิการจััดการพิิธีศี พ จึึงเป็็นบริกิ ารสุุดท้้าย
สำำ�หรัับผู้้สู� งู อายุุ เพื่่อ� เป็็นการให้้เกีียรติิและระลึึกถึึง
คุุณความดีีที่่ผู้� สู้� งู อายุุเคยกระทำำ�ไว้้เมื่่อยั
� งั มีีชีวิี ติ อยู่่�
และเพื่่�อให้้การจากไปเป็็นไปด้้วยศัักดิ์์�ศรีีแห่่ง
ความเป็็นมนุุษย์์ ซึ่่�งการจััดบริิการจััดการศพของ
ผู้้�สููงอายุุแต่่ละคนแตกต่่างกัันไปตามความเชื่่�อ
และศาสนาที่่�นับถืือ ั โดยไม่่ปล่่อยให้้เกิิดมีกี ารตาย
โดยไม่่มีีการจััดการพิิธีีศพขึ้้�น

45
 บทสรุุปของบริิการ
เพื่่อ
� คุุณภาพชีีวิิตที่่ดีี
�

ในบทนี้้�เรากล่่าวกัันเยอะถึึงบริิการ
ต่่าง ๆ ที่�จ
่ ะสนัับสนุุนให้้ผู้้สู
� งู อายุุมีีคุณ
ุ ภาพ
ชีีวิต
ิ ที่่ดี
� ี โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งการอาศััยอยู่่�ใน
ถิ่่�นเดิิมแทนการอยู่่�ในบ้้านพัักคนชรา หรืือ
โยกย้้ายไปอยู่่�ในถิ่่� น ที่�่ อ ยู่่�อื่่� น ซึ่�่ ง บริิก าร
สำำ�คััญที่่�จะสนัับสนุุนให้้เกิิดการอาศััยใน บริิการดููแลสุุขภาพที่่บ้
� า้ น
ที่�เ่ ดิิมได้้อย่่างมีีคุณ
ุ ภาพชีีวิต
ิ ที่�ดี
่ ี คืือ เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถดููแลสุุขภาพของ
ตนเองอย่่างต่่อเนื่่�องได้้ที่่�บ้้าน สามารถประเมิิน
บริิการปรัับปรุุงสภาพบ้้าน ป้้องกัันและรัักษาโรคได้้อย่่างทัันท่่วงทีี
บริิการปรัับปรุุงสภาพ
บริิการด้้านระบบการขนส่่ง
บ้้าน เพื่่อ� ให้้ผู้้สู� งู อายุุมีที่่ี อยู่่�อ
� าศััย
เพื่่� อ เอื้้� ออำำ�นว ยให้้ผู้้� สูู ง อายุุ ส ามารถ
ที่่�มีีความมั่่�นคงและปลอดภััยใน
เดิินทางไปยัังพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ ได้้โดยสะดวกและลด
การใช้้ชีีวิิต
ข้้อจำำ�กัดั ในการเดิินทาง

บริิการด้้านอาหาร บริิการด้้านการสื่่อ
� สารและโทรคมนาคม
เพื่่อ� ไม่่ให้้ผู้สู้� งู อายุุขาดสารอาหารที่่�จำำ�เป็็น เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุมีีช่่องทางในการสื่่�อสาร
และเข้้าถึึงอาหารได้้โดยง่่าย มีีอิิสระในการเลืือก อย่่างสะดวก ส่่งเสริิมการปฏิิสัมั พัันธ์กั์ บั ครอบครััว
อาหารตามวััยและภาวะการเจ็็บป่่วย และบุุคคลอื่่�น ๆ
46
มาเตรีียมพร้้อม
เพื่่อ
� วัันสููงวััยที่่สด
� ใส
ในวัันนี้้�เมื่่�อเราเห็็นแล้้วว่่าสิ่่�งที่่เ� ราจะ
ต้้องพบเจอเมื่่�อก้้าวเข้้าสู่่�การเป็็นผู้้�สููงอายุุ
เป็็นอย่่างไรบ้้าง ในขณะที่�่เรายัังไม่่ถึึงวััย
สูงู อายุุ เราจะเตรีียมตััวอย่่างไร ให้้สูงู วััยใน
ถิ่่�นเดิิมได้้อย่่างมีีคุุณภาพโดยที่่�เราไม่่ต้้อง
รอพึ่่�งพารััฐ
สร้้างความมั่่�นคงทางกายภาพ
ด้้วยการมีีบ้้านตั้้�งแต่่วัย ั ทำำ�งาน
การที่่�เราจะสามารถสููงวััยในถิ่่น� เดิิมได้้เรา
จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องมีีที่่�พัักอาศััยที่่�มีีความมั่่�นคงตั้้�งแต่่
ในวััยทำำ�งานเพื่่�อไม่่ให้้เกิิดปััญหาในการหาที่่�อยู่่�
ในวัันที่่�เราเกษีียณอายุุหรืือไม่่มีีแรงที่่�จะหารายได้้
แล้้ว
การเตรีียมความพร้้อมเรื่่อ� งที่่�พักั อาศััยจึึง
ควรที่่�จะเริ่่�มตั้้�งแต่่เมื่่�อเริ่่�มทำำ�งาน วางแผนในการ
สร้้างที่่�พัักอาศััยที่่�จะสามารถอยู่่�ได้้ไปจนถึึงช่่วง
สุุดท้้ายของชีีวิิตตััวเอง โดยอาจจะเป็็นบ้้านหรืือ
คอนโดมิิเนีียม ที่่�มีสี ภาพแวดล้้อมที่่�พร้้อมจะใช้้ชีีวิติ
อยู่่�ได้้ในบั้้�นปลาย เพื่่�อลดการปรัับปรุุง ซ่่อมแซม
โครงสร้้างให้้สอดคล้้องเมื่่�อวััยเปลี่่�ยนไป
มีีเงิินออมไว้้ใช้้ยามแก่่ชรา
ปฏิิเสธไม่่ได้้เลยว่่าเงิินเป็็นปััจจััยหนึ่่�งใน
การขัับเคลื่่�อนชีีวิิต หากมีีการวางแผนไว้้ตั้้�งแต่่
เริ่่�มต้้นทำำ�งานเพื่่�อออมเงิินสำำ�หรัับเตรีียมความ
พร้้อมในการใช้้ชีีวิิตในช่่วงหลัังเกษีียณ ซึ่่�งจะมีี
รายรัับน้้อยกว่่าในวััยทำำ�งานแล้้ว ก็็จะเป็็นสิ่่�งหนึ่่�ง
ที่่�จะช่่วยสนัับสนุุนให้้สามารถใช้้ชีีวิิตอยู่่�ในช่่วง
บั้้�นปลายชีีวิติ ในถิ่่นที่่
� อยู่่�
� เดิิมได้้อย่่างสะดวกมากขึ้้น�
โดยไม่่ต้้องรอการพึ่่�งพิิงหรืือบริิการให้้ความช่่วย
เหลืือจากภาครััฐ
ดููแลสุุขภาพตั้้�งแต่่เริ่่�มต้้นเพื่่�อวัย ั
ชราที่่แ � ข็็งแรง
การดููแลสุุขภาพเพื่่อ� ให้้สามารถสููงวััยอย่่าง
แอคทีีฟและแข็็งแรง แท้้จริิงแล้้วควรเริ่่�มตั้้�งแต่่
วััยเด็็กหรืือวััยทำำ�งาน ในการดููแลด้้านอาหาร
การออกกำำ�ลัังกายให้้มีีความแข็็งแรงอยู่่�เสมอ
มีีการตรวจสุุขภาพและดููแลรัักษาโรคอย่่างต่่อเนื่่อ� ง
โดยเฉพาะในปััจจุบัุ นที่่ ั เ� ทรนด์์ของการดููแลสุุขภาพ
รุุดหน้้าไปมาก ทำำ�ให้้การเตรีียมความพร้้อมที่่�จะ
เป็็นผู้้สู� งู อายุุที่่แ� ข็็งแรงและมีีความประปรี้้ก� ระเปร่่า
อยู่่�เสมอทำำ�ได้้เป็็นอย่่างดีี
47
 บทที่่� 3
เราพร้้อมที่่จ� ะสููงวััย
ได้้อย่า
่ งดีีหรืือยัง
ั

48

“
ในบทที่่�สองเราได้้พููดถึึงบริิการที่่�เอื้้�ออำำ�นวยให้้การมีีชีีวิิตอยู่่�ในช่่วง
วััยสููงอายุุมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีี มีีอิิสระในการเลืือกใช้้ชีีวิิตในบ้้านเดิิมอย่่างมีี
คุุณค่่ากัันไปแล้้ว ในบทนี้้�จึึงอยากจะเชิิญชวนมาดููว่่าสิ่่ง
� ที่่�เรามีีอยู่่ใ� นปััจจุุบััน
ในประเทศไทยนั้้�นมีีดำำ�เนิินการเรื่่�องใดไปแล้้วบ้้าง และมีีความพร้้อมที่่�จะ
ส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุสููงวััยได้้อย่่างดีีหรืือยััง

” 49
 บ้้านพัักหลัังสุุดท้า
้ ย:
ทางเลืือกของผู้ย
้� ากไร้้

เมื่่�อพููดถึึงบ้้านพัักสำำ�หรัับผู้้สู
� งู อายุุแล้้ว เราจะคุ้้�นเคยกัับคำำ�ว่า
่ บ้้านพัักคนชรา หรืือ
สถานสงเคราะห์์คนชรา ซึ่่ง� มีีการเริ่่�มต้้นและดำำ�เนิินการมาอย่่างยาวนาน โดยความเข้้าใจ
ส่่วนใหญ่่ที่�่มีีต่่อบ้้านพัักคนชรา คืือ สถานที่่�พัักอาศััยสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุไร้้ที่�่พึ่�่ง ไม่่มีีญาติิ
ดููแล หรืือมีีฐานะยากจนไม่่สามารถช่่วยเหลืือดููแลตนเองได้้ ซึ่่�งนัั ยของการอาศััย
ในบ้้านพัักคนชราจึึงเป็็นไปในลัักษณะของการสงเคราะห์์ให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุ มากกว่่า
การเลืือกใช้้ชีีวิต
ิ ของตนเองในที่�แ
่ ห่่งนี้้�

50
 ในปััจจุบัุ นมี
ั กี ารให้้บริิการบ้้านพัักผู้้สู� งู อายุุ
ในการกำำ�กับดู ั แู ลของกรมกิิจการผู้สู้� งู อายุุ กระทรวง
การพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ผ่่าน
การดำำ�เนิินงานของศููนย์์พััฒนาการจััดสวััสดิิการ
สัังคมผู้้�สููงอายุุ จำำ�นวน 12 แห่่ง และการถ่่ายโอน
ภารกิิจในการดููแลผู้้�สููงอายุุไปยัังองค์์กรปกครอง
ส่่วนท้้องถิ่่�นในการจััดการจััดการสถานสงเคราะห์์
คนชรา 13 แห่่ง และศููนย์บริ ์ กิ ารทางสัังคมผู้้สู� งู อายุุ
2 แห่่ง เพื่่�อรองรัับผู้้�สููงอายุุทั่่�วประเทศ
แม้้ว่่าการสร้้างบ้้านพัักคนชราจะเกิิดขึ้้�น
ด้้วยนโยบายที่่�มีีเป้้าหมายเพื่่�อสงเคราะห์์ผู้้�สููงอายุุ
ที่่�ไร้้ที่่�พึ่ง่� ไร้้ญาติิมิติ ร ไม่่มีคี นดููแล กระนั้้�น บ้้านพััก
คนชราก็็ไม่่เพีียงพอที่่�จะสามารถรองรัับผู้้สู� งู อายุุที่่�
เป็็นกลุ่่�มเป้้าหมายได้้ทั่่�วถึึง เมื่่�อใช้้ฐานข้้อมููล
ผู้้�สููงอายุุที่่�ลงทะเบีียนบััตรสวััสดิิการแห่่งรััฐเมื่่�อ
ปีี พ.ศ. 2560 จำำ�นวน 3,843,585 คน หากจะ
รองรัับผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนนี้้�ได้้ ต้้องมีีบ้้านพัักคนชรา
ถึึง 19,218 แห่่ง ซึ่่�งถ้้ากระจายไปทุุกจัังหวััดรวม
กรุุงเทพมหานครแบบหารเฉลี่่�ยเท่่ากััน แต่่ละ
จัังหวััดต้้องมีีบ้้านพัักคนชราจัังหวััดละ 250 แห่่ง
การคำำ�นวณนี้้�อาจจะดููสุดุ โต่่งมากไป แต่่สะท้้อนให้้
เห็็นว่า่ การรัับมืือกับั สถานการณ์์สังั คมสููงอายุุด้้วย
การสร้้างบ้้านพัักคนชราเป็็นหลััก คงไม่่มีีทางเป็็น
ไปได้้ที่่�จะทำำ�ให้้ครอบคลุุมได้้ในเชิิงปริิมาณ
ขณะเดีี ย วกัั น ในเชิิ ง คุุ ณ ภาพก็็ มีี ภ าพ
สะท้้อนให้้เห็็นว่่าแม้้จะตอบสนองความต้้องการ
ด้้านที่่� พัั ก อาศัั ย ได้้ แต่่ ใ นทางด้้านจิิ ต ใจและ
จิิตวิิญญาณกลัับสวนทางกััน ผู้้�สููงอายุุซึ่่�งต้้องการ
การดููแลเอาใจใส่่ ความอบอุ่่�นจากลููกหลาน แต่่ใน
พื้้�นที่่�นี้้�เกิิดขึ้้�นได้้ค่่อนข้้างยาก ในสถานสงเคราะห์์
คนชรามีีงานวิิจััยชิ้้�นหนึ่่�งสะท้้อนภาพให้้เห็็นว่่า
ผู้้�สููงอายุุมีีความว้้าเหว่่เหงาหงอย เมื่่�อเกิิดปััญหา
ก็็ไม่่สามารถที่่�จะปรึึกษาคนใกล้้ชิิดได้้ ได้้แต่่เก็็บ
ปัั ญ หาไว้้กัั บตัั ว และครุ่่�นคิิ ดอยู่่� เพีี ย งลำำ�พัั ง 15
มากไปกว่่านั้้�นยังั พบว่่า งบประมาณที่่�จัดั สรรลงไป
ในเรื่่�องของการจััดอาหาร โดยเฉลี่่�ยแล้้วต่ำำ��สุุด
อยู่่�ที่่�เพีียง 57 บาทต่่อหััวต่่อวัันสำำ�หรัับอาหาร
3 มื้้�อ16
สถานการณ์์เหล่่านี้้�อาจบอกไม่่ได้้แน่่ชััด
ถึึงคุุณภาพของบริิการว่่าเหมาะสมกัับผู้้�สููงอายุุ
เพีียงไร แต่่สิ่่ง� หนึ่่ง� ที่่น่� า่ จะสะท้้อนให้้เห็็น คืือ การใช้้
ชีีวิิตอยู่่�ในบ้้านพัักคนชรามีีข้้อจำำ�กััดที่่�ผู้้�สููงอายุุ
ต้้องกิินอยู่่�ตามกฎระเบีียบของบ้้านพััก จึึงแทบจะ
ไม่่ มีี อิิ ส ระในการเลืือกทำำ� เลืือกทานได้้ตาม
ความต้้องการ และขาดความอบอุ่่�นที่่�ไม่่ได้้ใกล้้ชิิด
ลููกหลาน
51
51
 โครงการบ้้านเพื่่อ
� ผู้้�สูง
ู อายุุ:
มีีให้้เลืือกแต่่ไม่่ครอบคลุุม
ความพยายามของภาครััฐในการจััดการด้้านที่่อ
� ยู่่�อาศััยมีีหลากหลายรููปแบบและ
หน่่วยงานดำำ�เนิินการ ซึ่่�งการเคหะแห่่งชาติิเป็็นหน่่วยงานหนึ่่�งที่่�ทำ�
ำ หน้้าที่่�สำ�คั
ำ ัญในเรื่่�อง
ของที่�อ
่ ยู่่�อาศััย แต่่ก็็ไม่่ได้้เป็็นที่�อ
่ ยู่่�อาศััยที่�มุ่่�
่ งเฉพาะผู้้สู
� ง
ู อายุุเท่่านั้้�น

การจััดโครงการบ้้านสบายเพื่่อ� ยายตา เป็็น อาศััยร่่วมกัันในสัังคมที่่�หลากหลายทั้้�งวััยและเพศ

โครงการหนึ่่�งสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุในการปรัับปรุุงหรืือ
สร้้างที่่�อยู่่�อาศััยให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุที่่�มีีรายได้้น้้อยและ
ผู้้ย� ากไร้้ แต่่เป็็นการดำำ�เนิินการในลัักษณะของ CSR
ซึ่่� ง ใช้้งบประมาณจากผลกำำ� ไรของการเคหะ
แห่่งชาติิ ดัังนั้้�น กลุ่่�มเป้้าหมายที่่�ได้้รัับประโยชน์์จึึง
เป็็นเพีียงผู้้�สููงอายุุกลุ่่�มเล็็ก ๆ ท่่านั้้�น
นอกจากนี้้�การเคหะแห่่งชาติิจัดั โครงการ
บ้้านเคหะกตัั ญ ญูู สำำ� หรัั บ ผู้้� สูู ง อายุุ ต ามหลัั ก
อารยสถาปััตย์์ (Universal Design) ที่่�เหมาะสำำ�หรัับ
ทุุกคน แต่่มูลู ค่่าบ้้านเริ่่ม� ต้้นที่่� 2,330,000 บาท ดัังนั้้�น
กลุ่่�มเป้้าหมายจึึงมีีจุุดตััดของราคาให้้กัับผู้้�สููงอายุุ
ที่่�มีีรายได้้ปานกลางขึ้้�นไป ไม่่อาจเป็็นทางเลืือก
สำำ�หรัับผู้้�ที่่�มีีรายได้้น้้อยให้้เข้้าถึึงได้้
อีีกหนึ่่ง� ความพยายามที่่�เห็็น คืือ การเคหะ
แห่่งชาติิได้้นำำ�แนวคิิดบ้้านกตััญญููไปบรรจุุใน
แผนการพััฒนาพื้้�นที่่�ของทุุกโครงการ โดยในการ
จััดอาคารที่่�พัักอาศััยจััดให้้มีีพื้้�นที่่�สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ
52
ประมาณร้้อยละ 10 พัักอาศััยในชั้้�น 1-2 ในอาคาร
สููง 3-5 ชั้้�น ซึ่่�งไม่่มีีลิิฟท์์บริิการ จึึงเห็็นข้้อจำำ�กัดว่
ั ่า
เป็็นการจััดการสถานการณ์์เฉพาะหน้้าในการ
จััดสััดส่่วนของที่่�พัักผู้้�สููงอายุุไว้้ในชั้้�นล่่าง แต่่ใน
ภายภาคหน้้าผู้ที่่้� พั� กั อาศััยในชั้้�นสูงู ก็็จะก้้าวเข้้าสู่่�วััย
สููงอายุุเช่่นกััน ย่่อมเป็็นปััญหาที่่�อาจเกิิดตามมา
ในอนาคต
ภาพสะท้้อนของการดำำ�เนิินการเหล่่านี้้�
แม้้จะเห็็นความตั้้ง� ใจดีีตั้้ง� แต่่ชั้้นน
� โยบายจนนำำ�ไปสู่่�
การมีีโครงการในชั้้�นปฏิิบัติั ิ ยัังมีีข้้อจำำ�กัดทั้้
ั ง� ในด้้าน
จำำ�นวน ราคา การบริิหารจััดการ ซึ่่ง� ไม่่อาจตอบสนอง
ต่่อความต้้องการจำำ�เป็็นของผู้สู้� งู อายุุในอนาคต และ
เอื้้�อประโยชน์์ให้้กัับผู้้�สููงอายุุรายได้้น้้อยได้้มากนััก
 ปรัับปรุุงซ่่อมแซมบ้้าน:
โครงการซ่่อมบ้้านที่่ทั
� บซ้
ั อ
้ น
นอกเหนืือไปจากการจััดบ้้านพัักสำำ�หรัับผู้้สู
� งู อายุุแล้้ว รััฐยัังให้้ความสำำ�คััญในการ
จััดสภาพแวดล้้อมและสิ่่�งอำำ�นวยความสะดวก โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งการจััดโครงการปรัับปรุุง
และซ่่อมแซมบ้้าน มีีเจ้า
้ ภาพเป็็นหน่่วยงานที่ห
�่ ลากหลายซึ่่ง� กำำ�หนดกลุ่่�มเป้้าหมายต่่างกัันไป
เราลองมาดููว่่ามีีใครที่�ทำ
่ �ำ อะไรในเรื่่�องนี้้�กัันบ้้าง

53
 เริ่่ม� ต้้นจากกระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่่น� คงของมนุุษย์์
(พม.) จััดโครงการปรัับสภาพแวดล้้อมและสิ่่ง� อำำ�นวย ความสะดวกของ
ผู้้�สููงอายุุ มีีกลุ่่�มเป้้าหมายเป็็นผู้้�สููงอายุุฐานะยากจน โดยจััดสรร
งบประมาณในการซ่่อมเหมาจ่่าย 22,500 บาทต่่อครััวเรืือน แต่่หาก
ต้้องปรัับโครงสร้้างบ้้านมีีวงเงิินงบประมาณ 40,000 บาทต่่อครััวเรืือน
ซึ่่�งในปีีงบประมาณ 2564 ตั้้�งเป้้าหมายในการซ่่อมแซมบ้้านไว้้จำำ�นวน
4,000 ครััวเรืือน17
ขณะเดีียวกัันสถาบัันพััฒนาองค์์กรชุุมชน ซึ่่�งเป็็นอีีกหนึ่่�ง
หน่่วยงานที่่�ให้้ความสำำ�คััญต่่อชีีวิิตและความเป็็นอยู่่�ในชุุมชนก็็มีี
โครงการบ้้านพอเพีียงชนบท ในการซ่่อมแซมบ้้านให้้แก่่ผู้�มี้ ีรายได้้น้้อย
ในชนบท ในวงเงิินงบประมาณเฉลี่่�ย 20,000 บาทต่่อครััวเรืือน โดยมีี
เป้้าหมายในปีี พ.ศ. 2564 จำำ�นวน 15,000 ครััวเรืือน
ในขณะที่่�องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่น� จััดให้้มีีโครงการปรัับปรุุง
ซ่่อมแซมที่่�อยู่่�อาศััยผู้้�ด้้อยโอกาส ผู้้�ยากไร้้ ผู้�สู้ ูงอายุุ และผู้�พิ้ ิการ โดยใช้้
งบประมาณของท้้องถิ่่�นเองที่่�ไม่่ซ้ำำ��ซ้้อนกัับงบประมาณของกระทรวง
การพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ แต่่ไม่่ปรากฏข้้อมููลวงเงิิน
งบประมาณว่่ากำำ�หนดไว้้จำำ�นวนมากน้้อยเพีียงใด
เพีียงแค่่ตัวอย่
ั า่ งของหน่่วยงานสามหน่่วยงานที่่�ยกมานี้้� สะท้้อน
ให้้เห็็นว่่า การดำำ�เนิินการต่่อสถานการณ์์ปััญหาเดีียวกัันมีีหน่่วยงาน
รัับผิิดชอบที่่�ต่่างกัันไป ทั้้�ง ๆ ที่่�ดำำ�เนิินการในลัักษณะเดีียวกััน อีีกทั้้�ง
เมื่่�อไปสู่่�การปฏิิบััติิจริิงก็็เป็็นการลงไปในพื้้�นที่่�และทำำ�งานร่่วมกัันหรืือ
มอบหมายให้้ อปท. เป็็นผู้้พิ� จิ ารณาหรืือคััดเลืือกกลุ่่�มเป้้าหมาย ซึ่่ง� ภาระ
หน้้าที่่�จึึงหลีีกหนีีไปไม่่พ้้นจากหน่่วยงานใกล้้ชิิดกัับประชาชน ขณะที่่�
งบประมาณที่่�จััดสรรไปในแต่่ละปีี อาจยัังไม่่ตอบโจทย์์ความต้้องการ
ของผู้้� สููงอายุุ ที่่� จำำ�เป็็ นทั้้� งหมด จึึงสามารถจััดการซ่่ อมแซมบ้้าน
ได้้เท่่าที่่�จัดั สรรงบประมาณได้้เท่่านั้้�น แม้้บางรายจะมีีความจำำ�เป็็นมาก
ไม่่ต่่างกัันก็็อาจต้้องรอใช้้งบประมาณในปีีถััดไป ไม่่สามารถจััดการได้้
อย่่างทัันท่่วงทีี
54
 ซีเี นีียร์์คอมเพล็็กซ์์
บ้้านพัักที่่เ� พีียบพร้้อมสำำ�หรัับผู้้�มีีรายได้้สูง
ู

เราได้้พููดคุุยกัันถึึงซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์ เฉพาะในหลัักเกณฑ์์ค่า่ ใช้้จ่่ายที่่�กำำ�หนดนี้้�

ไปตั้้� ง แต่่ ในบท 1 แล้้วว่่ า เป็็ นบ้้ านพัั ก เราลองนำำ�รายได้้หลัังเกษีียณของข้้าราชการ
ผู้้�สููงอายุุที่�่มีีความเพีียบพร้้อมทั้้�งบริิการ มาคำำ�นวณดููว่่า ใครจะเป็็นผู้้�มีีสิิทธิิได้้รัับคััดเลืือก
ที่�พั
่ กั ที่�ส
่ ะดวกสบาย และจุุดเด่่นที่�มี
่ ีบริิการ เข้้าพัักในซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์
ทางการแพทย์์จากสถานพยาบาลที่่�ได้้รัับ
ความเชื่่�อถืือมากแห่่งหนึ่่�ง
แต่่เมื่่�อลงไปดููค่่าใช้้จ่่ายในการเข้้าร่่วม
โครงการอย่่างน้้อย 2,216,000 บาท เพื่่�อเป็็น
ค่่าใช้้จ่่ายสำำ�หรัับสิทิ ธิิในการพัักอาศััย ค่่าใช้้จ่่าย
ส่่วนกลางจ่่ายล่่วงหน้้า 3 ปีี ค่่าใช้้จ่่ายในการ
ดููแลสุุขภาพ จ่่ายล่่วงหน้้า 1 ปีี เงิินฝาก
ประจำำ� สำำ�หรัับเป็็นทุนสำ ุ ำ�รองในการดำำ�รง
ชีีพในโครงการฯ แล้้ว ยัังต้้องมีีรายได้้
หลัังเกษีียณอย่่างน้้อย 30,000 บาทต่่อ
เดืือน 18 เสมืือนหลัั ก ประกัั น ในการ
รัับผิิดชอบค่่าใช้้จ่่ายภายในโครงการใน
แต่่ละเดืือน ซึ่่ง� หากพัักอาศััยครบตามระยะ
เวลา 30 ปีี นั่่�นหมายความว่่า ผู้้�สููงอายุุต้้องมีี
เงิินเพีียงพออย่่างน้้อย 10.8 ล้้านบาท

55
 กรณีีเริ่่�มทำำ�งานตั้้�งแต่่หลัังจากเรีียนจบ
ปริิญญาตรีี (อายุุประมาณ 22 ปีี) เมื่่อ� เกษีียณอายุุ
ในขณะที่่�อายุุ 60 ปีี จะมีีเวลาราชการ 38 ปีี ซึ่่�ง
หากจะมีีรายได้้จากเงิินบำำ�นาญไม่่ต่ำำ��กว่่า 30,000
บาท จะต้้องมีีเงิินเดืือนสุุดท้้ายก่่อนเกษีียณ 40,000
บาท เมื่่�อคำำ�นวณเงิินบำำ�นาญแล้้วเท่่ากัับ 30,400
บาท19 ซึ่่ง� ผู้ที่่้� จ� ะมีีเงิินบำำ�นาญจำำ�นวนนี้้เ� มื่่อ� เทีียบกัับ
บััญชีีเงิินเดืือนขั้้�นต่ำำ��ของข้้าราชการพลเรืือนสามััญ
ตำำ�แหน่่งประเภททั่่�วไปแล้้ว อย่่างน้้อยต้้องเป็็น
ข้้าราชการระดัับอาวุุโสขึ้้�นไป หรืือถ้้าหากเป็็น
ข้้าราชการพลเรืือนสามััญตำำ�แหน่่งประเภทวิิชาการ
ต้้องเป็็นข้้าราชการในระดัับชำำ�นาญการขึ้้�นไป20
แต่่ถ้้าเริ่่�มรัับราชการเมื่่�ออายุุมากกว่่า 22 ปีี เวลา
ราชการก็็ย่่อมลดน้้อยลง ดัังนั้้�น เงิินเดืือนก่่อน
เกษีียณจึึงต้้องเพิ่่�มสููงขึ้้น� ซึ่่ง� ตำำ�แหน่่งของข้้าราชการ
ต้้องสููงขึ้้�นตามไปด้้วยเช่่นกััน
56
แม้้ว่่ า แนวคิิ ด ในการสร้้างซีี เ นีี ย ร์์
คอมเพล็็กซ์์จะเป็็นแนวคิิดที่่�ดีีในการสร้้างที่่�พััก
อาศััยที่่�เหมาะสมสำำ�หรัับผู้้สู� งู อายุุที่่ต� อบโจทย์์ด้้าน
ที่่�พัักและสุุขภาพ แต่่ก็็ยัังเป็็นการตััดผู้้�สููงอายุุออก
ไปจากสัังคม ซึ่่�งอาจส่่งผลต่่อสภาวะจิิตใจที่่�เชื่่�อม
โยงกัันกับั การมีีปฏิิสััมพัันธ์์กับสัั ังคมภายนอก
ดัังนั้้�น การจััดการเรื่่�องที่่�อยู่่�อาศััยเพื่่�อ
รองรัับสัังคมสููงอายุุในวัันข้้างหน้้าจึึงอาจต้้อง
ทบทวนให้้มากว่่าแนวคิิดนี้้�ยัังใช่่แนวทางที่่�เหมาะ
สมหรืือไม่่ เมื่่�อเป็็นการลงทุุนที่่�ตอบโจทย์์กลุ่่�มคน
ที่่�มีรี ายได้้ปานกลางถึึงสููง กีีดกันั ผู้้มี� รี ายได้้น้้อยออก
ไปจากสิิทธิิที่่�จะเข้้าถึึงได้้ และยัังไม่่สามารถ
ตอบสนองการมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีทางด้้านจิิตใจได้้
อย่่างกว้้างขวาง

ทางเลืือกของสัังคมสููงวััยในการร่่วมดููแลกััน
จุุดเด่่นสำ�คั
ำ ัญของไทยในภาพของ
การร่่วมแรงร่่วมใจทำำ�ประโยชน์์ในสัังคม
เรื่่�องหนึ่่�งคืือ การเป็็นอาสาสมััคร ทั้้ง� รููปแบบ
ที่ไ�่ ด้้รัับค่่าตอบแทนและไม่่มีค่
ี า
่ ตอบแทน ซึ่่ง�
ไม่่ว่า
่ หน่่วยงานหรืือองค์์กรใดเปิิดรับ
ั สมััคร
อาสาสมััครจะพบว่่าแทบไม่่มีห
ี น่่วยงานใด
ไม่่มีีอาสาสมััครอยู่่�เลย
ข้้อมููลในปััจจุุบััน พบว่่า งานอาสาสมััคร
ของหน่่วยงานภาครััฐที่่�เป็็นการดำำ�เนิินงานเกี่่ย� วกัับ
ผู้้�สููงอายุุ เห็็นภาพชััดเจนในการจััดโครงการอาสา
สมััครบริิบาลท้้องถิ่่�น เพื่่�อทำำ�หน้้าที่่�ในการดููแล
ผู้้�สููงอายุุที่่�มีีภาวะพึ่่�งพิิงในเทศบาล หรืือ อบต.
พลัังอาสา
แห่่งละ 2 คน มีีค่่าตอบแทนเดืือนละ 5,000 บาท
สำำ�หรัับการปฏิิบััติิงานเต็็มเวลา 20 วัันต่่อเดืือน
(วัันละ 8 ชั่่�วโมง) โดยอยู่่�ภายใต้้ความรัับผิิดชอบ
ของกระทรวงมหาดไทย ขณะเดีียวกัันกระทรวง
การพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ เคย
จััดให้้มีีอาสาสมััครดููแลผู้้สู� งู อายุุที่่บ้้� าน (อผส.) และ
ต่่อมาปรัับเปลี่่ย� นเป็็น อาสาสมััครพััฒนาสัังคมและ
ความมั่่�นคงของมนุุษย์์ (อพม.) (เชี่่�ยวชาญด้้าน
ผู้สู้� งู อายุุ) ซึ่่ง� กำำ�หนดให้้ อพม. 1 คน ทำำ�หน้้าที่่�ให้้การ
ดููแลช่่วยเหลืือผู้้�สููงอายุุกลุ่่�มติิดบ้้านและติิดเตีียง
5 คน และดููแลสอดส่่องผู้สู�้ งู อายุุกลุ่่�มติิดสังั คม 15 คน
(ไม่่มีีค่่าตอบแทน แต่่สามารถเบิิกค่่าใช้้จ่่ายใน
57
 การเดิินทาง การเก็็บข้้อมููล และจััดประชุุมได้้ ไปประกอบอาชีีพอื่่�นจำำ�นวนมาก ซึ่่�งสถานการณ์์
ไม่่เกิิน 3,600 บาทต่่อคนต่่อปีี) นอกจากนี้้�ยัังมีี เช่่นนี้้อ� าจสะท้้อนให้้เห็็นถึึงความไม่่สอดคล้้องของ
อาสาสมััครในการดููแลสุุขภาพที่่�เข้้าถึึงประชาชน ค่่าตอบแทนและภาระงาน21
ตามบ้้านเรืือนที่่�คุ้้นชิ � นกั
ิ นดี
ั ใี นนามของอาสาสมััคร พลัังอาสาสมััครจึึงเป็็นพลัังสำำ�คััญในการ
สาธารณสุุขประจำำ�หมู่่�บ้้าน (อสม.) (สัังกััดกระทรวง ช่่วยขัับเคลื่่�อนงานผู้้�สููงอายุุ แต่่เพื่่�อให้้เกิิดความ
สาธารณสุุ ข ) และอาสาสมัั ค รสาธารณสุุ ข ยั่่ง� ยืืนและไม่่บั่่น� ทอนพลัังของอาสาแล้้ว ต้้องมีีการ
กรุุงเทพมหานคร (อสส.) (สัังกััดกรุุงเทพมหานคร) พิิ จ ารณาถึึงภาระหน้้าที่่� และค่่ า ตอบแทนที่่�
ทำำ�หน้้าที่่�สื่่�อข่่าวสารด้้านสาธารณสุุข ดููแลสิิทธิิ เหมาะสม เพื่่�อให้้ยัังคงสามารถให้้อาสาสมััครใช้้
ประโยชน์์ด้้านสาธารณสุุข ให้้ความรู้้�ด้้านสุุขภาพ กำำ�ลัังกายและกำำ�ลัังใจในการสนัับสนุุนการมีีชีีวิิต
เฝ้้ า ระวัั ง และป้้ อ งกัั นปัั ญ หาสาธารณสุุ ข ของ ที่่�ดีีของผู้้�สููงอายุุต่อ่ ไป
ประชาชนทุุกกลุ่่�มวััย มีีค่า่ ป่่วยการ เดืือนละ 1,000
บาท (ปฏิิบััติิงาน 1 ครั้้�ง/สััปดาห์์ หรืือ 4 ครั้้�งต่่อ
เดืือน) เหล่่านี้้�เป็็นเพีียงส่่วนหนึ่่ง� ที่่�แสดงให้้เห็็นงาน
อาสาสมััครเฉพาะที่่�มีีความเกี่่�ยวข้้องกัับงาน
ผู้้�สููงอายุุ
กระนั้้�น ในสถานการณ์์จริิงเราจะพบว่่า
อาสาสมััครแต่่ละรายทำำ�งานอาสาหลายงานจาก
หลายองค์์กร หรืือที่่�เราเรีียกกัันว่า่ สวมหมวกหลาย
ใบ ซึ่่ง� เมื่่อ� สวมหมวกใบไหนก็็จะทำำ�งานตามภารกิิจ
ที่่�ได้้รัับมอบหมายของหน่่วยงานต้้นสัังกััดนั้้�น ๆ
เท่่ า นั้้� น ทำำ� ให้้เห็็ นข้้อจำำ�กัั ด ของการขาดการ
บููรณาการงานในพื้้�นที่่� อีีกทั้้�งงานอาสาสมััครแต่่ละ
งานกำำ�หนดค่่าตอบแทนหรืือค่่าป่่วยการต่่างกัันไป
และบางงานก็็เป็็นงานฟรีี จึึงทำำ�ให้้เห็็นภาพของ
การเลืือกทำำ�งานที่่�ให้้ผลตอบแทนมากกว่่า หรืือแม้้
งานอาสาสมัั ค รบริิ บ าลท้้องถิ่่� นที่่� กำำ� หนด
ค่่าตอบแทนมาสููงกว่่าอาสาสมััครรููปแบบอื่่�น แต่่
ด้้วยภาระงานสููงกว่่าเช่่นกันั ก็็ทำำ�ให้้เกิิดการลาออก
58
 อปท. องค์์กรใกล้้ชิิด
ที่่ไ� ม่่อาจทำำ�งานได้้สุด
ุ ทาง

จากภารกิิจที่่�ได้้รัับการ
ถ่่ายโอน และการกำำ�หนดให้้
อปท. เป็็ น หน่่ ว ยงานหลัั ก
รัั บผิิ ด ชอบงานผู้้� สูู ง อายุุ ใ น
ยุุทธศาสตร์์ของแผนผู้้�สููงอายุุ
แห่่งชาติิ ฉบัับที่่� 2 (พ.ศ. 2454-
2564) ไม่่ว่่าจะเป็็นด้้านการ
เตรีียมความพร้้อมประชากรเพื่่อ�
องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�น (อปท.) เป็็นหน่่วยงาน
วัั ย สูู ง อายุุ ที่่� มีี คุุ ณ ภาพ การ
หนึ่่�งที่่ไ� ด้้รัับการถ่่ายโอนภารกิิจด้้านผู้้สู
� งู อายุุให้้ดำำ�เนิินการ
ส่่ ง เสริิ ม และพัั ฒ นาผู้้� สูู ง อายุุ
ในพื้้�นที่่� โดยมีีภารกิิจงานในส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิิตของ
ระบบคุ้้�มครองทางสัังคมสำำ�หรัับ
ผู้้สู
� งู อายุุอย่่างรอบด้้าน ไม่่ว่า
่ จะเป็็นด้้านโครงสร้้างพื้้�นฐาน
ผู้้�สููงอายุุ การบริิหารจััดการเพื่่�อ
การส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิต
ิ การจััดระเบีียบชุุมชนสัังคมและ
พััฒนางานด้้านผู้้�สููงอายุุอย่่าง
การรัักษาความสงบเรีียบร้้อย การวางแผนส่่งเสริิมการ
บููรณาการระดัับชาติิ แทบจะ
ลงทุุน การท่่องเที่่�ยว การบริิหารจััดการและการอนุุรัก
ั ษ์์
บอกได้้ว่่า อปท. เป็็นหน่่วยงาน
ทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม รวมทั้้�งด้้านศิิลปะ
ที่่� ไ ด้้รัั บ ความคาดหวัั ง ให้้เป็็ น
วััฒนธรรม จารีีตประเพณีี ภููมิปั
ิ ญั ญาท้้องถิ่่�น อีีกทั้้�งยัังเป็็น
ผู้้�มีีบทบาทสำำ�คััญในการดููแล
องค์์กรที่่อ
� ยู่่�ใกล้้ชิิดผู้้สู
� ง
ู อายุุ รู้้ปั
� ญั หาและความต้้องการใน ผู้้�สููงอายุุเลยทีีเดีียว
พื้้�นที่�ไ่ ด้้อย่่างทั่่�วถึึง

59
 แต่่ในสภาพความเป็็นจริิงกลัับพบว่่า อปท. ไม่่สามารถดำำ�เนิินงานได้้อย่่างเต็็มประสิิทธิิภาพ
ตามภารกิิจที่่�ได้้รัับการถ่่ายโอน หาใช่่ว่่า อปท. ไม่่มีีความสามารถ แต่่เป็็นเพราะข้้อจำำ�กัดที่่ ั �ทำำ�ให้้ อปท.
ไม่่สามารถดำำ�เนิินการได้้อย่่างเต็็มกำำ�ลััง ดัังที่่�เราจะได้้พบเห็็นข่่าวสาร หรืือได้้ยิินมาเสมอ ๆ ว่่า อปท.
ไม่่สามารถดำำ�เนิินการได้้ เพราะใช้้งบประมาณไม่่ได้้ หรืือหากดำำ�เนิินการไปแล้้วจะได้้รัับความเสี่่ย� งจาก
การตรวจสอบการใช้้งบประมาณจาก สตง. ซึ่่�งในประเด็็นดัังกล่่าวนั้้�นได้้มีีการนำำ�มาหารืือในเวทีี
การหารืือเชิิงนโยบาย (policy dialogue) ซึ่่�งผู้�แ้ ทนจากกรมส่่งเสริิมการปกครองท้้องถิ่่�นให้้ความเห็็น
ว่่า แม้้จะมีีการถ่่ายโอนภารกิิจแล้้วก็็ตาม แต่่หากภารกิิจนั้้�นยัังมีีหน่่วยงานหลัักดำำ�เนิินการ และตั้้�ง
งบประมาณรายจ่่ายไว้้ด้้วย อปท. จะไม่่สามารถดำำ�เนิินการได้้เนื่่�องจากจะเป็็นการใช้้งบประมาณ
ซ้ำำ��ซ้้อน22
สถานการณ์์ที่่� อปท. ต้้องเผชิิญเช่่นนี้้� ทำำ�ให้้ อปท.หลายแห่่งไม่่กล้้าดำำ�เนิินการใด ๆ ทั้้�งด้้วย
ความไม่่ชััดเจนของการใช้้จ่่ายงบประมาณหรืือความไม่่ต้้องการเสี่่�ยงที่่�จะถููกตรวจสอบ ทำำ�ให้้บทบาท
หน้้าที่่�สำำ�คััญขององค์์กรที่่�ใกล้้ชิิดผู้้�สููงอายุุ ไม่่สามารถที่่�จะจััดการงานได้้อย่่างเต็็มกำำ�ลัังความสามารถ

60
 บริิการของรััฐ
ปรัับอย่่างไรให้้เหมาะสม
กัับสัง
ั คมสููงวััย
ถ้้าพิิจารณาจากความพยายามของรััฐเพื่่�อรองรัับสัังคมสููงอายุุ ผ่า่ นโครงการต่่าง ๆ
และความต้้องการบริิการเพื่่�อส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิต
ิ ของผู้้สู
� งู อายุุ จะมีีอะไรที่่จ
� ะปรัับเปลี่่�ยน
ให้้เกิิดประโยชน์์และมีีบริิการที่�จ
่ ะตอบโจทย์์ที่�อ
่ ยากให้้เป็็นได้้บ้้างนั้้�น

ปฏิิรููประบบอาสาสมััคร
ระบบอาสาสมััครในประเทศไทยที่่�จัดขึ้้ ั �น
ตามภารกิิจต่า่ ง ๆ ของหน่่วยงานมีีจำำ�นวนมาก และ
ไม่่ได้้มีีเพีียงเฉพาะอาสาสมััครด้้านผู้สู้� งู อายุุเท่่านั้้�น
ซึ่่ง� หากมีีการปฏิิรูปู ระบบอาสาสมััคร โดยมุ่่�งเป้้าให้้
เห็็นถึึงความต้้องการจำำ�เป็็นในอนาคตเมื่่อ� เป็็นสังั คม
ผู้้�สููงอายุุ และไม่่มุ่่�งเน้้นเฉพาะเป้้าหมายหลัักของ
แต่่ละหน่่วยงานแต่่เป็็นการนำำ�อาสาสมััครมา
พิิจารณาถึึงการให้้บริิการที่่�จะตอบสนองความ
ต้้องการและเป็็นบริิการที่่�จะสนัับสนุุนให้้ผู้้�สููงอายุุ
ซึ่่�งมีีจำำ�นวนมากขึ้้�นเรื่่�อย ๆ ได้้มีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีี
ลดปััญหาในการหาแนวทางแก้้ปััญหาในอนาคต
รููปแบบหนึ่่�งของการปฏิิรููประบบอาสา
สมััคร คืือ การพิิจารณาบริิการที่่�จำำ�เป็็นสำำ�หรัับ
ผู้้สู� งู อายุุโดยจััดให้้มีีอาสาสมััครเข้้าไปให้้บริิการ เช่่น
การจััดอาหารสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ การดููแลผู้�สู้ ูงอายุุที่่�
บ้้าน การเป็็นเพื่่อน � ผู้้�สููงอายุุ การช่่วยเหลืือดููแลใน
การเดิิ นทาง การช่่ วยเหลืือที่่� บ้้ าน การดูู แล
สััตว์์เลี้้�ยง เป็็นต้้น
การจััดบริกิ ารสามารถจััดเป็็นบริกิ ารที่่�ไม่่
คิิดค่า่ ใช้้จ่่ายสำำ�หรัับกลุ่่�มผู้สู้� งู อายุุที่่ย� ากไร้้ ไม่่มีกำี ำ�ลังั
ที่่�จะจัับจ่่ายใช้้สอยบริิการเหล่่านั้้�นได้้ด้้วยตนเอง
หรืือเป็็นบริกิ ารที่่�มีค่ี า่ ใช้้จ่่ายในราคาประหยััด เพื่่อ�
ให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถเข้้าถึึงบริิการได้้ง่่าย

61
 ให้้อำำ�นาจ อปท. ในการจััดบริิการเพื่่�อ เปลี่่� ย นการลงทุุ น ด้้ า นที่่� พัั ก อาศัั ย เป็็ น
คุุณภาพชีีวิิตที่่ดีี
� ส่่งเสริิมการจััดบริิการ
ภาพความลัักลั่่�นของอำำ�นาจหน้้าที่่�และ แม้้ว่่าการลงทุุนด้้านที่่�พัักอาศััยสำำ�หรัับ
การใช้้งบประมาณในการจััดบริิการต่่าง ๆ ของ ผู้้�สููงอายุุจะยัังคงมีีความจำำ�เป็็น แต่่การจััดที่่�พััก
อปท. ให้้แก่่ประชาชนในพื้้�นที่่รั� บผิ ั ดิ ชอบซึ่่ง� รัับรู้้กั� นั อาศััยเชิิงสถาบัันควรจััดให้้กัับคนที่่�จำำ�เป็็นจริิง ๆ
อย่่างกว้้างขวางว่่า มีีหลากหลายงานที่่� อปท. มีี ไม่่ว่่าจะเป็็นคนที่่�มีีภาวะพึ่่�งพิิงมาก หรืือยัังเป็็น
ความตั้้�งใจจะดำำ�เนิินการด้้วยวิิธีีการต่่าง ๆ เพื่่�อ กลุ่่�มที่่�ช่่วยเหลืือตััวเองได้้ โดยต้้องมีีเกณฑ์์กำำ�หนด
แก้้ไขปััญหาของประชาชน แต่่ไม่่สามารถดำำ�เนิิน ในการเข้้าพัักอาศััยที่่�ชััดเจน
การได้้ด้้วยข้้อจำำ�กัดั ทางกฎหมายที่่�ยังั ไม่่ให้้อำำ�นาจ อย่่างไรก็็ตามบทบาทของภาครััฐควรให้้
หน้้าที่่� หรืือได้้ยิินกันั เสมอว่่า ไม่่ใช่่หน้้าที่่�ของ อปท. ความช่่วยเหลืือเฉพาะในกลุ่่�มประชาชนที่่�มีีความ
จากเหตุุการณ์์ที่่�เคยเกิิดการตรวจสอบการใช้้เงิิน จำำ�เป็็นและไม่่มีคี วามสามารถในการจ่่าย และปรัับ
อัันเนื่่อ� งมาจากไม่่ใช่่หน้้าที่่�ของ อปท. ทำำ�ให้้ อปท. เปลี่่�ยนตนเองมาเป็็นผู้้�ส่่งเสริิมการจััดบริิการ โดย
เลืือกที่่�จะไม่่เสี่่ย� งทำำ�โครงการที่่�ไม่่มีคี วามชััดเจนใน บริิการด้้านที่่�พักั อาศััยควรส่่งเสริิมให้้เอกชนเป็็นผู้้�
อำำ�นาจหน้้าที่่�ที่่�จะส่่งผลต่่อการใช้้เงิิน ความไม่่ เข้้ามาดำำ�เนิินงานภายใต้้การควบคุุมคุุณภาพและ
ชััดเจนเหล่่านี้้�ไม่่เพีียงทำำ�ให้้ อปท. ทำำ�งานไม่่ได้้ ราคาโดยรััฐ
แต่่ส่่งผลโดยตรงกัับประชาชนที่่�จะไม่่สามารถ
ได้้รัับบริิการและการให้้ความช่่วยเหลืือเพื่่�อแก้้ไข
ปััญหาความเดืือดร้้อนได้้
ดัั ง นั้้� น การพิิ จ ารณาให้้อำำ�น าจ อปท.
ดำำ�เนิินการในส่่วนที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับประชาชนอย่่าง
เต็็มศัักยภาพ จะมีีส่่วนส่่งเสริิมให้้ประชาชนได้้รัับ
การดููแลได้้อย่่างเต็็มที่่� ไม่่เกิิดความลัักลั่่�นที่่�ว่่า
ปััญหาก็็มีีอยู่่� เงิินก็็มีี แต่่ทำำ�อะไรไม่่ได้้

62
 บริิการเอกชน
ที่่ผู้
� สู
้� ง
ู อายุุสามารถเข้้าถึึงได้้

บริิการจำำ�นวนมากที่เ�่ รากล่่าวถึึงในบท 2 ที่จ

�่ ะมีีส่ว
่ นส่่งเสริิมให้้ผู้้สู
� งู อายุุมีคุ
ี ณุ ภาพ
ชีีวิต
ิ ที่ดี
�่ ีในบ้้านของตััวเองได้้ แท้้จริิงสิ่่�งที่่พ
� ยายามจะบอก คืือ บริิการเหล่่านั้้�นรัฐ
ั ไม่่จำำ�เป็็น
จะต้้องเป็็นผู้้�จััดบริิการหรืือให้้บริิการเองทั้้�งหมด แต่่ต้้องทำำ�หน้้าที่่�จััดให้้มีีบริิการเหล่่านี้้�
ให้้ผู้้สู
� งู อายุุสามารถที่�จ
่ ะเข้้าถึึงได้้ตามกำำ�ลัังของแต่่ละคน
ในส่่วนนี้้จึึ� งอยากจะนำำ�เอาบริิการบางอย่่างที่่�เอกชนได้้มีีส่วน ่ ในการพััฒนาและจััดบริกิ ารให้้แก่่
ผู้้�สููงอายุุแล้้วในปััจจุุบััน มาให้้เห็็นเป็็นตััวอย่่างเพื่่�อที่่�จะสร้้างภาพให้้เห็็นว่่า ในอนาคตจะมีีบริิการ
ในรููปแบบไหนได้้บ้้างที่่�จะมาเติิมเต็็มให้้เกิิดคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีดัังที่่�เราพููดถึึงกัันมาก่่อนหน้้านี้้�

63
 บริิการจััดส่ง
่ อาหาร
บริิการจััดส่่งอาหาร หรืือ บริิการ food
delivery เป็็นบริิการที่่�ได้้รัับความนิิยมเป็็นอย่่าง
มากในปััจจุุบัันโดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งในช่่วงของการ
ระบาดของโรคโควิิด-19 ที่่�ประชาชนต้้องลดการ
เดิินทางหรืือการนั่่�งรัับประทานในร้้านอาหาร
จึึงมีีผู้้�ให้้บริิการมากหน้้าหลายตาเข้้ามาจััดบริิการ
จััดส่่งอาหารถึึงบ้้าน แต่่บริิการจััดส่่งอาหารที่่�สั่่�ง
ผ่่านแอปพลิิเคชัันที่่คุ้้� น� เคยกััน มัักเป็็นอาหารทั่่�วไป
ไม่่ใช่่อาหารที่่�เฉพาะเจาะจงสำำ�หรัับกลุ่่�มคนสููงอายุุ
โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งในกลุ่่�มที่่�มีีภาวะความเจ็็บป่่วย
ที่่�จะต้้องเลืือกรัับประทานอาหารให้้เหมาะสมตาม
โรคภััย ซึ่่�งในขณะนี้้�มีีเพีียงไม่่กี่่�รายที่่�จััดบริิการ
เฉพาะกลุ่่�มนี้้�ขึ้้�น
ตััวอย่่างของผู้้�ประกอบการที่่�ให้้ความ
สำำ�คััญต่่อการทานอาหารที่่�ถููกหลัักโภชนาการ
เหมาะสมตามวััยและสอดคล้้องกัับโรคภััยของ
ผู้้�สููงอายุุ เช่่น
Modish Delivery
ให้้บริิการอาหารจััดส่่งถึึงบ้้าน โดยมีี การจััดบริิการนี้้�จึึงควรออกแบบวิิธีีการที่่�เอื้้�อให้้
รููปแบบของอาหารให้้เลืือกตามภาวะการเจ็็บป่ว่ ย ผู้้�สููงอายุุสามารถใช้้งานได้้โดยง่่าย
เช่่น อาหารสำำ�หรัับผู้ป่้� ว่ ยเบาหวาน ความดัันโลหิิต  
สููง และไขมัันในเลืือดสููง อาหารสำำ�หรัับผู้้ป่� ว่ ยมะเร็็ง
อาหารสำำ�หรัับผู้้�เป็็นโรคไตเสื่่�อมเรื้้�อรััง รวมไปถึึง
อาหารสำำ�หรัับผู้้ที่่� ต้้อ
� งการดููแลสุุขภาพ ซึ่่ง� ค่่าใช้้จ่่าย
คิิดตามคอร์์สอาหารตามที่่เ� ลืือก โดยมีีราคาเริ่่ม� ต้้นที่่�
64
2,400 บาทสำำ�หรัับการสั่่ง� อาหาร 5 วััน (บริิการใน
เขตกรุุงเทพมหานคร)
Kideymeal
ให้้บริิ ก ารจัั ดส่่ ง อาหารสำำ� หรัั บ ผู้้� ป่่ ว ย
โรคไต เนื่่�องมาจากเจ้้าของธุุรกิิจเป็็นผู้้�ดููแลผู้้�ป่่วย
โรคไต จึึงมีีความเข้้าใจความยุ่่�งยากในการทาน
อาหารของผู้้ป่� ว่ ย และคิิดค้้นเมนููอาหารที่่�มีรี สชาติิ
อร่่อยและเหมาะสมกัับโรค โดยจััดทำำ�อาหาร
เป็็นเซ็็ท สำำ�หรัับทาน 8 มื้้อ� ราคา 800 บาท สามารถ
เก็็บรักั ษาไว้้ในตู้้�เย็็นได้้ 5-7 วััน (บริิการทั่่�วประเทศ
ตามรอบการจััดส่่งที่่�ร้้านกำำ�หนด)
การสั่่�งอาหารทางออนไลน์์แม้้จะเห็็นว่่า
เป็็นความสะดวกสบาย แต่่สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่่�ไม่่
คุ้้น� เคยการใช้้แอปพลิิเคชัันอาจพบความยุ่่�งยากจาก
ขั้้น� ตอนในการใช้้งาน ตั้้ง� แต่่การเข้้าไปเลืือกบริิการ
ด้้านอาหาร การเลืือกร้้านค้้าหรืือเมนููอาหาร
การระบุุจำำ�นวนและคำำ�สั่่�งพิิเศษ การใช้้ส่่วนลด
การชำำ�ระค่่าบริิการ การเลืือกสถานที่่�จััดส่่ง หาก
ผู้สู้� งู อายุุไม่่มีคี วามคุ้้น� เคยในการใช้้งานแอปพลิิเคชััน
อาจเป็็นอุุปสรรคจนไม่่สามารถสั่่�งอาหารได้้เอง
บริิการรถรัับส่่งผู้้�สููงอายุุ การฝึึกอบรมการดููแลผู้้�สููงอายุุ
ในการเคลื่่� อนย้้ ายผู้้� สูู ง อายุุ
บริิการรถรัับส่่งผู้้�สููงอายุุ เป็็นอีีกหนึ่่�งบริิการสำำ�คััญ ที่่�จะ (แบบพยุุง) การปฐมพยาบาล
นำำ�พาผู้้สู� งู อายุุออกไปทำำ�กิจิ กรรมในพื้้�นที่่ต่� า่ ง ๆ ไม่่ว่า่ จะเป็็นการพบ CPR และจิิตวิิทยาผู้้�สููงอายุุ โดย
แพทย์์ กิิจกรรมสัันทนาการ การท่่องเที่่�ยว หรืือไปทำำ�ธุรุ กรรมได้้ตาม มีีค่า่ ใช้้บริิการตามรููปแบบที่่�เลืือก
ความต้้องการ บริิการนี้้�ไม่่เพีียงเป็็นการจััดรถรัับส่ง่ ให้้ผู้สู้� งู อายุุเท่่านั้้�น เริ่่�มต้้นค่่าบริิการที่่� 289 บาท
แต่่ต้้องมีีความเพีียบพร้้อมของบริิการที่่�จะสามารถให้้ความสะดวก (ไม่่รวมค่่าเดิินทางตามมิิเตอร์์)
แก่่ผู้้�สููงอายุุ เป็็นรถที่่�สามารถรองรัับวีีลแชร์์ มีีผู้้�ดููแลให้้ความ สำำ�หรัับการเดิินทางเที่่�ยวเดีียว
ช่่วยเหลืือเดิินทางไปพร้้อมกัับผู้้�สููงอายุุ มีีบริิการในการที่่�จะรอรัับ หรืือหากต้้องการให้้ไปส่่งและ
และส่่งผู้้�สููงอายุุ รอรัับ (เวลารอ 2 ชั่่�วโมง) มีีค่่า
ตััวอย่า่ งหนึ่่ง� ของผู้้ใ� ห้้บริิการในปััจจุบัุ นที่่ ั ไ� ด้้มีีการดำำ�เนิินงาน บริิการ 589 บาท หรืือกรณีี
ด้้านรถรัับส่่งสููงอายุุโดยเฉพาะ เช่่น บริิษััทแห่่งหนึ่่�งซึ่่�งให้้บริิการ ต้้องการผู้้�ดููแลเดิินทางไปด้้วย
รถรัับส่่งผู้้�สููงอายุุ 3 รููปแบบ คืือ รัับและส่่งผู้้�สููงอายุุ (เที่่�ยวเดีียว) (5 ชั่่ว� โมง) มีีค่า่ บริิการ 900 บาท
ไปส่่งและรอรัับกลัับ (สองเที่่�ยว) บริิการมีีผู้ดู้� แู ลเดิินทางไปพร้้อมกัับ ไม่่รวมค่่าบริิการและค่่าเดิินทาง
ผู้้สู� งู อายุุ ซึ่่ง� กำำ�หนดพนัักงานขัับรถต้้องผ่่านการคััดกรองประวััติแิ ละ ขณะที่่�อีกี บริิษัทั หนึ่่ง� ให้้
บริิการรัับส่ง่ ผู้้สู� งู อายุุและผู้้พิ� กิ าร
โดยพาหนะสามารถรองรัับรถ
เข็็นแบบพัับเก็็บและอุุปกรณ์์ช่ว่ ย
เดิินได้้ ซึ่่�งพนัักงานขัับรถ
ต้้องผ่่านการฝึึกอบรม
การให้้ความช่่วยเหลืือ
ผู้้�โดยสารที่่�ต้้องการ
ความช่่วยเหลืือในการ
เคลื่่อนที่่
� � โดยเปิิดให้้บริิการ
ในรููปแบบการรัับส่่ง (เที่่�ยว
เดีียว) รููปแบบเดีียวและคิิดค่า่ ใช้้
จ่่ายตามระยะทาง

65
 บริิการดููแลผู้้�สููงอายุุ
บริิการดููแลผู้้�สููงอายุุ เป็็นบริิการที่่�จััดขึ้้�น
เพื่่อ� ให้้การดููแลช่่วยเหลืือผู้้สู� งู อายุุ ซึ่่ง� มีีรูปู แบบการ
บริิการทั้้�งที่่�บ้้านผู้สู้� งู อายุุและบริิการที่่�จัดขึ้้
ั นที่่
� ศู� นย์
ู ์
ในการดููแลผู้้�สููงอายุุทำำ�กิิจกรรมบำำ�บััดเพื่่�อป้้องกััน
ความเสื่่�อมถอยของสมองและร่่างกาย การดููแลผู้้�
สููงอายุุพักั ฟื้้น� หลัังการผ่่าตััดด้้วยการกายภาพบำำ�บััด
ฟื้้�นฟูู การทำำ�แผล หรืือการดููแลผู้้�ป่่วยสููงอายุุ
ติิดเตีียง
กรณีีที่่�เป็็นการให้้บริิการดููแลผู้้�สููงอายุุใน
ที่่�พัักอาศััย ต้้องมีีการทำำ�สััญญาเป็็นลายลัักษณ์์
อัักษร เนื่่�องจากธุุรกิิจการให้้บริิการดููแลผู้้�สููงอายุุ
ถืือเป็็ นธุุ ร กิิ จ ควบคุุ ม สัั ญ ญา ตามประกาศ
คณะกรรมการว่่าด้้วยสััญญาเรื่่�องให้้ธุุรกิิจการให้้
บริิการดููแลเด็็กผู้้�สููงอายุุคนทุุพพลภาพและผู้้�ป่่วย
ตามสถานที่่�อยู่่�อาศััยเป็็นธุุรกิิจที่่�ควบคุุมสััญญา
พ.ศ. 2559
ค่่าใช้้จ่่ายในการใช้้บริิการดููแลสุุขภาพ
ค่่อนข้้างหลากหลายแตกต่่างกัันไปซึ่่�งผู้้�สููงอายุุ
สามารถเลืือกใช้้ได้้ตามกำำ�ลังั และความสามารถของ
แต่่ละคน

66
บริิการท่่องเที่่ย � วสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ
บริิการท่่องเที่่�ยวสำำ�หรัับผู้้สู� งู อายุุ เป็็นการ
จััดโปรแกรมการท่่องเที่่�ยวที่่�เน้้นกลุ่่�มผู้้�สููงอายุุ
เป็็นการเฉพาะ โดยโปรแกรมการท่่องเที่่�ยวอาจไม่่
แตกต่่างไปจากการจััดให้้แก่่กลุ่่�มบุุคคลทั่่�วไป แต่่
ตัั ว อย่่ า งเหล่่ า นี้้� เป็็ น แค่่ ตัั ว อย่่ า ง
เล็็ก ๆ ที่�่จะสะท้้อนให้้เห็็นการจััดบริิการ
สำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุเพื่่�อเติิมเต็็มความสุุขของ
การมีีอิิสระในการใช้้ชีีวิต
ิ ในสัังคมเดิิม ซึ่่ง� ยััง
สามารถที่�่จะมีีบริิการอื่่�น ๆ ที่�่หลากหลาย

เพิ่่�มเติิมความใส่่ใจในรายละเอีียดของลููกทััวร์์ซึ่่�ง มาเพิ่่� ม ความสะดวกสบายให้้ชีี วิิ ต หลัั ง

เป็็นผู้้�สููงอายุุ เกษีี ยณมีีคุณ

ุ ภาพชีีวิต
ิ ที่ดี
�่ ีจนถึึงวัันที่จ
�่ ากไป

ตััวอย่่างการจััดการท่่องเที่่�ยวสำำ�หรัับ ได้้อย่่างมีีศัก
ั ดิ์์�ศรี ี

ผู้สู้� งู อายุุที่่ต่� า่ งจากโปรแกรมทััวร์ทั่่์ ว� ไป เช่่น การจััด

เวลาในการเดิินทางสำำ�หรัับผู้้สู� งู อายุุเป็็นการเฉพาะ
หากเป็็นกลุ่่�มบุุคคลทั่่�วไปอาจจััดให้้มีีการเดิินทาง
ในตอนกลางคืืน เพื่่อ� ให้้ถึึงที่่�หมายปลายทางในช่่วง
เช้้าและสามารถท่่องเที่่�ยวได้้เลย แต่่เมื่่�อเป็็นการ
จััดให้้กัับกลุ่่�มผู้้�สููงอายุุต้้องเปลี่่�ยนเวลาเป็็นการ
เดิินทางในช่่วงเช้้าเพื่่�อให้้ผู้้�สามารถพัักผ่่อนในช่่วง
เวลากลางคืืนได้้อย่่างพอเพีียง หรืือกรณีีส่ง่ ห้้องพััก
นอกจากให้้กุุญแจห้้องและนััดหมายในวัันต่่อไป
ต้้องเข้้าไปดููแลการใช้้อุุปกรณ์์ต่า่ ง ๆ ในห้้องพัักด้้วย
อีีกทั้้�งยัังต้้องเลืือกห้้องพัักที่่�ไม่่ใช่่ฟููกติิดพื้้�น เพราะ
อาจมีีผลกัับผู้้�สููงอายุุที่่�มีีปััญหาเรื่่�องข้้อเข่่า
นอกจากนี้้�ยัังมีีรายละเอีียดของเส้้นทาง
การท่่องเที่่�ยว ที่่�ต้้องเลืือกสถานที่่�ท่่องเที่่�ยวที่่�ไม่่มีี
บัันไดสููงชััน ใช้้ระยะเวลาการเดิินทางในแต่่ละพื้้�นที่่�
ไม่่เกิินสามชั่่�วโมง มีีจุุดให้้พัักผ่่อนเป็็นระยะหาก
ต้้องเดิินเท้้าในเส้้นทางไกล มีีประกัันการเดิินทาง
ที่่�ครอบคลุุมทุุกวััย

67
 ท้้องถิ่่�น: บทบาทด่่านหน้้า
ในการจััดบริิการเพื่่อ
� คุุณภาพชีีวิิตของผู้้�สูง
ู อายุุ

เป็็นที่รู้�่ ้กั
� ันโดยทั่่�วไปแล้้วว่่า ท้้องถิ่่�นเป็็นหน่่วยงานด่่านสุุดท้้ายที่่ใ� กล้้ชิิดประชาชน
มากที่่�สุุด จึึงกล่่าวได้้ว่่า หน่่วยงานที่่�จะจััดบริิการให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุได้้ดีีที่�สุ
่ ุด คงไม่่พ้้นการ
ใช้้อำำ�นาจหน้้าที่่ข
� องท้้องถิ่่�น ซึ่ง�่ ในส่่วนนี้้�จึึงจะชวนกัันมาดููว่่า การทำำ�หน้้าที่ข
�่ องท้้องถิ่่�นใน
การรองรัับสัังคมสูง
ู อายุุจะทำำ�อะไรได้้บ้้าง

ท้้องถิ่่�นกัับหน้้าที่่ใ� นการจััดการอย่่างมืืออาชีีพ

ท้้องถิ่น่� เป็็นหน่่วยงานต้้นทางที่่�ทำำ�งานใกล้้ชิิดประชาชนมากที่่�สุดจึึ ุ งเป็็นผู้้ที่่� ท� ราบความต้้องการ

ตลอดจนทรััพยากรที่่�จะสามารถนำำ�มาจะบริิหารจััดการได้้ ดัังนั้้�นการจััดการอย่่างมืืออาชีีพ จึึงจะก่่อ
ให้้เกิิดประโยชน์์สููงสุุดในการจััดบริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ
การจััดการอย่่างมืืออาชีีพในที่่�นี้้� จึึงไม่่ใช่่บทบาทในการลงไปเป็็นผู้้�จััดบริิการและให้้บริิการ
ทุุกสิ่่�งตามความต้้องการของผู้้�สููงอายุุ แต่่จะเป็็นการใช้้ประโยชน์์จากทรััพยากรในพื้้�นที่่� รวมทั้้�งการ
จัับคู่่�บริิการที่่�เหมาะสมโดยการจััดหาผู้้�ให้้บริิการตามความต้้องการบริิการของผู้้�สููงอายุุ หรืือเรีียกว่่า
ทำำ�หน้้าที่่�เป็็น match maker ตลอดจนการส่่งเสริิมสนัับสนุุนให้้เกิิดและจััดบริิการเหล่่านั้้�นได้้อย่่าง
ต่่อเนื่่�อง โดยมีีการควบคุุมคุุณภาพและราคาที่่�เหมาะสม

68
ท้้องถิ่่�นในการสนัับสนุุนการทำำ�งานใกล้้ชุุมชน

เมื่่�อแนวทางในการสููงวััยในถิ่่�นเดิิม เป็็นทางเลืือกที่่�เหมาะสมสำำ�หรัับการใช้้ชีีวิิตหลัังเกษีียณ
ของผู้้�สููงอายุุ และเราก็็พบว่่าผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนมากยัังมีีศัักยภาพ มีีความสามารถที่่�จะทำำ�งาน รวมทั้้�ง
มีีความต้้องการที่่�จะยัังคงทำำ�งานอยู่่�
บทบาทสำำ�คััญของท้้องถิ่่�นจึึงควรมีีการสร้้างงานใกล้้ชุุมชน เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุในพื้้�นที่่�ที่่�ต้้องการ
ทำำ�งานยัังคงอาศััยในบ้้านเดิิม และทำำ�งานควบคู่่�กัันไปได้้ และไม่่เพีียงเฉพาะผู้้สู� งู อายุุเท่่านั้้น� การสร้้างงาน
ใกล้้ชุุมชนยัังมีีผลต่่อการสร้้างความเข้้มแข็็งของครอบครััว ในการทำำ�งานใกล้้บ้้าน ใกล้้ชิิดกับั ครอบครััว
ของหนุ่่�มสาววััยทำำ�งาน ทำำ�ให้้แม้้จะอยู่่�ในชุุมชนเดิิมก็็ยัังคงดููแลครอบครััวไม่่ว่่าจะเป็็นเด็็กหรืือผู้�สู้ ูงอายุุ
ได้้อย่่างใกล้้ชิิด ไม่่จำำ�เป็็นต้้องย้้ายถิ่่�นฐานไปทำำ�งานไกลเพื่่�อส่่งเงิินกลัับมายัังครอบครััว

69
 เป็็นไปได้้ไหมถ้้าจะทำำ�
กทม. ให้้เป็็นแบบสิิงคโปร์์

ประเทศสิิงคโปร์์เป็็นประเทศที่่�ได้้รัับการกล่่าวถึึงการจััดการด้้านที่่�พัักอาศััยเป็็น
อย่่างมากโดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งเมื่่�อก้้าวเข้้าสู่่�สัังคมสูง
ู อายุุ ก็็จะเห็็นภาพของการจััดบริิการ
ต่่าง ๆ เพื่่�ออำำ�นวยความสะดวกให้้ผู้้สู
� งู อายุุยังั คงสามารถใช้้ชีีวิต
ิ ในสัังคมได้้อย่่างเป็็นปกติิ
มีีอิิสระ และสามารถเชื่่�อมต่่อการเดิินทางไปยัังพื้้�นที่�ต่
่ ่าง ๆ ในประเทศได้้อย่่างสะดวก
เมื่่�อพููดถึึงประเทศสิิงคโปร์์และเปรีียบเทีียบกัับประเทศไทยก็็มัักจะมีีคำำ�กล่่าว
ที่บ
�่ อกว่่า คงเทีียบกัันไม่่ได้้เพราะบริิบททางการเมืือง เศรษฐกิิจ และวััฒนธรรม แตกต่่าง
กััน การจะยกรููปแบบการจััดการของสิิงคโปร์์ มาใช้ใ้ นไทยคงไม่่อาจเป็็นไปได้้
แต่่ในวัันนี้้จ
� ะมาพููดว่่าหากไม่่ใช่่เป็็นการปรัับมาในบริิบทของประเทศไทยทั้้ง� ประเทศ
แต่่ลองมาจิินตนาการถึึงการทำำ�ให้้กรุุงเทพมหานครเป็็นเมืืองสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุเฉกเช่่น
สิิงคโปร์์เล่่าจะเป็็นอย่่างไร

70
ตััวอย่่างการส่่งเสริิมการสููงวััย การจััดให้้มีีระบบการดููแลที่่�ดีขึ้้ี น� ด้้วยการ
ในถิ่�่นเดิิมของประเทศสิิงคโปร์์ ปรัับเปลี่่�ยนวิิธีีการดููแลแบบแยกส่่วนของโรค
เป็็นการดููแลโรคของผู้้�สููงอายุุ มุ่่�งเน้้นไปให้้มีีการ
สิิงคโปร์์รองรัับสัังคมสููงอายุุด้้วยการทำำ� ดููแลในพื้้�นที่่�ของชุุมชนมากกว่่าการเข้้าสู่่�ระบบใน
เมืืองที่่�เป็็นมิติ รกัับผู้สู้� งู อายุุ โดยเริ่่ม� จากในส่่วนของ โรงพยาบาล และปรัับเปลี่่�ยนแนวคิิดในการดููแล
นโยบายที่่�กำำ�หนดให้้มีีกระทรวงสาธารณสุุขและ เพื่่�อผู้้�สููงอายุุเป็็นการดููแลกัับผู้้�สููงอายุุที่่�ส่่งเสริิมให้้
กระทรวงการพััฒนาแห่่งชาติิเป็็นผู้รั้� บผิ ั ดิ ชอบหลััก ผู้้�สููงอายุุได้้มีีส่่วนร่ว่ มในการดููแลตนเอง
ในการพิิจารณาและจััดบริกิ ารต่่าง ๆ สำำ�หรัับสังั คม นอกจากนี้้�สิิงคโปร์์ยัังให้้ความสำำ�คััญกัับ
สููงอายุุ การศึึกษาวิิจัยั เพื่่อทำ � ำ�ความเข้้าใจเกี่่ย� วกัับผู้้สู� งู อายุุ
นอกจากนี้้�ในส่่วนของการจััดบริิการ ในทุุกมุุม เพื่่�อนำำ�ข้้อมููลเหล่่านั้้�นไปสู่่�การพััฒนา
ต่่าง ๆ ให้้เป็็นบ้้านและเมืืองที่่�เป็็นมิิตรนั้้�นอาจจะ แนวทางในการดููแลผู้�สู้ ูงอายุุที่่�เป็็นมิิตรมากยิ่่�งขึ้้�น
มองเริ่่�มต้้นจากด้้านระบบการขนส่่งที่่�ส่่งเสริิมให้้มีี
การเชื่่�อมต่่อ เข้้าถึึงได้้ง่่าย และเดิินทางได้้อย่่าง ความเป็็นไปได้้ในการทำำ� กทม.
สะดวกปลอดภััย โดยการให้้ส่่วนลดค่่าบริิการ ให้้เป็็นแบบสิิงคโปร์์
การปรัับปรุุงสถานที่่�ต่า่ ง ๆ ให้้เดิินทางได้้โดยสะดวก
ลดปััจจััยเสี่่�ยงที่่�อาจก่่อให้้เกิิดอุุบััติิเหตุุขึ้้�นได้้ กรุุงเทพมหานคร มีีลักั ษณะของมหานคร
และจััดให้้มีีสวนสาธารณะที่่�เป็็นมิิตรกัับผู้้�สููงอายุุ ใหญ่่เฉกเช่่นเดีียวกัับสิิงคโปร์์ ซึ่่�งมีีการบริิหาร
มากขึ้้�น ราชการส่่วนท้้องถิ่่�นในรููปแบบพิิเศษ ให้้มีีหน้้าที่่�
ในการจัั ดบริิ ก ารสาธารณะในเขตพื้้� นที่่�
กรุุงเทพมหานครได้้ ดัังนั้้�น หากจะกล่่าวถึึง
ความเป็็นไปได้้ของการทำำ�ให้้กรุุงเทพมหานคร
เป็็นแบบประเทศสิิงคโปร์์อาจเป็็นไปได้้ไม่่ยากนััก
เนื่่อ� งจากมีีระบบและบริิการต่่าง ๆ ค่่อนข้้างพร้้อม
แต่่ยังั คงมีีความจำำ�เป็็นต้้องได้้รัับการพััฒนาเพื่่อ� ให้้
เกิิดความเป็็นมิิตรกัับผู้้�สููงอายุุมากขึ้้�น

71
 ทำำ�อย่า
่ งไรให้้ กทม. เป็็นแบบสิิงคโปร์์
การที่่�จะทำำ�ให้้กรุุงเทพมหานครเป็็นแบบ
สิิงคโปร์์ได้้นั้้�น จะต้้องเริ่่�มต้้นจากการมีีทีีมศึึกษา
วิิจััยเพื่่�อให้้เห็็นปััญหาและความต้้องการของ
ผู้สู้� งู อายุุ หรืือสภาพแวดล้้อมของกรุุงเทพมหานคร
ที่่�จะเอื้้อต่
� อ่ การเป็็นมิติ รต่่อผู้้สู� งู อายุุยังั คงมีีช่อ่ งว่่าง
ใดบ้้าง
จากนั้้�นจึึงทำำ�แผนปฏิิบัติั กิ ารเพื่่อ� การสร้้าง
กรุุงเทพมหานครเมืืองที่่�เป็็นมิิตรกัับผู้้�สููงอายุุ แบ่่ง
การพััฒนาออกเป็็นด้้านต่่าง ๆ เช่่น
การปรัับเครืือข่่ายการขนส่่งให้้มีีความเป็็น
มิิตรกัับผู้้�สููงอายุุโดยมีีส่่วนลดค่่าโดยสารซึ่่�งแม้้ว่่า
จะมีีการให้้บริิการกัันอยู่่�แล้้ว แต่่ทัศน ั คติิของคนให้้
บริิการควรเป็็นมิติ รต่่อผู้สู้� งู อายุุเช่่นกันั ไม่่ควรที่่�จะ
มีีคำำ�ว่่าผู้้�สููงอายุุถืือใบมรณบััตรขึ้้�นมาเมื่่�อใช้้บััตร
ประชาชนในการใช้้สิิทธิิลดหย่่อนค่่าเดิินทาง
นอกจากนี้้�ในเส้้นทางของการเดิินทาง ควร
เป็็ น เส้้นทางที่่� ร าบเรีี ย บ มีี อุุ ป กรณ์์ อำำ�นว ย
ความสะดวกระหว่่างทาง ทั้้�งการติิดตั้้�งไฟฟ้้าส่่อง
สว่่างให้้มีีจำำ�นวนมากขึ้้�น การลดความเสี่่�ยงในการ
สะดุุดหรืือลื่่�นจากฝาท่่อ การติิดตั้้�งระบบเสีียง
สััญญาณบริิเวณทางข้้ามและเพิ่่�มระยะเวลาให้้มาก
ขึ้้�นเพื่่�ออำำ�นวยความสะดวกให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุและ
ผู้้�พิิการ การจััดให้้มีีจุุดพัักในระหว่่างเส้้นทางเดิิน
ทางทุุกระยะ 50 เมตร เพื่่อ� ให้้ผู้้�สููงอายุุพัักเหนื่่�อย
เป็็นระยะได้้ และการติิดตั้้�งลิิฟท์์โดยสารบริิเวณ
72
สะพานลอยคนข้้ามเพื่่ออำ � ำ�นวยความสะดวกในการ
ข้้ามถนนให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุ
ในส่่วนของรถโดยสารประจำำ�ทางนั้้�น
จะเห็็นได้้ว่่าในปััจจุบัุ นมีั รี ถโดยสารหลายประเภท
ของไทยที่่�สามารถนำำ�วีีลแชร์์ขึ้้�นได้้ แต่่มัักเป็็นรถ
ปรัับอากาศที่่�มีรี าคาสููงกว่่ารถโดยสารทั่่�วไป ดัังนั้้�น
จึึงควรปรัับให้้มีีรถโดยสารในราคาที่่�ผู้สู้� งู อายุุเข้้าถึึง
ได้้ง่่ายและรองรัับการใช้้วีีลแชร์์หรืือมีีที่่นั่่� ง� ที่่�สามารถ
พัับได้้เพื่่�อให้้เกิิดความยืืดหยุ่่�นในการใช้้พื้้�นที่่�
เพื่่�อรองรัับผู้้�สููงอายุุที่่�ใช้้อุุปกรณ์์ช่่วยเหลืือในการ
เดิินทาง มีีจุดคิ
ุ วด่ ิ วน
่ ให้้แก่่ผู้สู้� งู อายุุ และเพิ่่�มความ
ชััดเจนของป้้ายแนะนำำ�บริเิ วณป้้ายรถเมล์์ โดยการ
เพิ่่�มขนาดของตััวอัักษรและรููปแบบของตััวอัักษร
ให้้เห็็นชััดเจนและอ่่านง่่าย และลดการใช้้ป้้าย
โฆษณาบริิเวณหน้้าต่่างของรถโดยสารเพื่่�อให้้
ผู้้�โดยสารโดยเฉพาะผู้้�สููงอายุุสามารถสัังเกตจุุด
ขึ้้�นลงระหว่่างทางได้้อย่่างชััดเจน
 การให้้บริิการรถไฟฟ้้า ควรเพิ่่�มที่่�นั่่�งสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุให้้นั่่�ง
พัักผ่่อนในบริิเวณสถานีีได้้ รวมทั้้�งจััดให้้มีีลิิฟท์์โดยสารทุุกสถานีี
เพื่่อ� ให้้เข้้าถึึงบริิการได้้โดยปราศจากสิ่่ง� กีีดขวาง ขยายขนาดของป้้าย
บอกทิิศทางและรููปแบบอัักษรให้้เห็็นชััดและอ่่านได้้ง่่าย และขยาย
เวลาเปิิดปิิดประตููรถไฟฟ้้า เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุมีีเวลาขึ้้�นรถไฟมากขึ้้�น
โดยไม่่เร่่งรีีบ
จััดให้้มีีสวนสาธารณะหรืือพื้้�นที่่ส� าธารณะสำำ�หรัับผ่อน ่ คลาย
ให้้แก่่ผู้สู้� งู อายุุ สถานที่่�เหล่่านั้้�นควรที่่�จะเข้้าถึึงได้้ง่่ายเดิินทางสะดวก
และในบริิเวณพื้้�นที่่มี� ไี ฟส่่องสว่่าง มีีทางเดิินเท้้าและห้้องสุุขาที่่�สะดวก
ต่่ อ การใช้้งานของผู้้� สูู ง อายุุ มีี จุุ ดพัั ก ผ่่ อน และอุุ ป กรณ์์ ก าร
ออกกำำ�ลัังกายที่่�เหมาะสมกัับผู้้�สููงอายุุ

เหล่่านี้้�เป็็นเพีียงแนวทางเบื้้�องต้้นที่่�น่่าจะเป็็นไปได้้ที่่�จะส่่ง
เสริิมให้้กรุุงเทพมหานครเป็็นเมืืองที่่�เป็็นมิิตรกัับผู้้�สููงอายุุแบบที่่�
ประเทศสิิงคโปร์์ดำำ�เนิินการ ซึ่่ง� หน่่วยงานที่่�รับผิ ั ดิ ชอบจะต้้องเตรีียม
ความพร้้อมทางด้้านทรััพยากรบุุคคล และการบริิหารจััดการเพื่่อ� ให้้
เกิิดความเป็็นมิติ รในการใช้้ชีีวิติ ของผู้้สู� งู อายุุภายในเมืืองใหญ่่เมืืองนี้้�

73
 บทที่่� 4
ผู้้�มีีส่่วนเกี่่�ยวข้้อง
จะดำำ�เนิินการอย่่างไร
เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุ
สููงวััยในถิ่่�นเดิิม

74
 บทบาทของภาครััฐ
กัับการสนัับสนุุนให้้เกิิดบริิการ

ประเทศไทยมีีนโยบาย ตลอดจน และความรัับผิิดชอบทุุกหน่่วยงาน ดัังนั้้�น การ

แผน และกฎหมายที่่เ� กี่่�ยวข้้องกัับการดำำ�เนิิน ดำำ�เนิินการจึึงไม่่มีีเจ้้าภาพหลัักที่่�จะสามารถมอง
งานด้้านผู้้สู � งู อายุุตั้้�งแต่่นโยบายของรััฐบาล ภาพรวมทุุกมิิติขิ องสัังคมสููงอายุุทั้้ง� หมดได้้ และยััง
มติิคณะรััฐมนตรีีที่�่เกี่่�ยวข้้อง ข้้อเสนอของ ไม่่มีีภาพของการบููรณาการงานร่่วมกััน
สภาปฏิิรููปประเทศ รวมถึึงการออกกฎหมาย ขณะเดีียวกัันการกระจายอำำ�นาจไปยััง
ที่่�มีีข้้อบััญญััติิเกี่่�ยวข้้องกัับงานผู้้�สููงอายุุ องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�น ที่่�อาจยัังไม่่สมบููรณ์์
ทั้้�งในรััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย หรืือที่่�โอนถ่่ายไปแล้้วก็็ยัังมีีอำำ�นาจหน้้าที่่�บางส่่วน
พุุทธศัักราช 2560 พระราชบััญญััติผู้ ิ สู้� งู อายุุ ที่่�เชื่่�อมโยงอยู่่�กัับกระทรวงที่่�เกี่่�ยวข้้อง ทำำ�ให้้เกิิด
พ.ศ. 2546 และที่่�แก้้ไขเพิ่่�มเติิม จะนำำ�ไปสู่่� ข้้อจำำ�กัด ั ในการใช้้จ่่ายงบประมาณ อัันมีผี ลโดยตรง
การมีีแผนผู้้สู � งู อายุุ เพื่่�อเป็็นแนวทางในการ ต่่อการให้้การบริิการเพื่่�อพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของ
ส่่งเสริิมการมีีคุณ ุ ภาพชีีวิต ิ ที่ดี
�่ ีของผู้้สู
� งู อายุุ ผู้้�สููงอายุุ
รวมถึึงการเตรีียมความพร้้อมและแนวทาง รััฐจึึงเป็็นผู้้มี � บี ทบาทสำำ�คัญ ั ในการกำำ�หนด
ในการปฏิิบััติิงานของภาคส่่วนที่่�เกี่่�ยวข้้อง นโยบายมาตรการและกลไกต่่าง ๆ เพื่่อ � ตอบสนอง
เพื่่�อที่�จ่ ะบููรณาการงานด้้านผู้้สู � ง
ู อายุุ ต่่อสังั คมที่่�เปลี่่ย� นแปลงไป และเพื่่อส่ � ง่ เสริิมคุุณภาพ
แต่่ก็ยั็ งั พบว่่ามีีข้้อจำำ�กัดั ในการดำำ�เนิินงาน ชีีวิิตที่่�ดีีของผู้้�สููงอายุุซึ่่�งเป็็นกลุ่่�มประชากรหนึ่่�งใน
ด้้านผู้สู้� งู อายุุโดยจะเห็็นได้้ว่่าหน่่วยงานที่่�ทำำ�หน้้าที่่� ประเทศ จึึงมีีข้้อเสนอต่่อรัฐั ในการดำำ�เนิินการดัังนี้้�
ในการส่่งเสริิมและพััฒนาคุุณภาพชีีวิติ ของผู้้สู� งู อายุุ
นั้้�นยัังมองงานเป็็นงานของหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง
กัับผู้้�สููงอายุุ แต่่ไม่่ได้้มองในภาพรวมของสัังคมว่่า
การเป็็นสังั คมสููงอายุุมีส่ี วน ่ เกี่่ย� วข้้องกัับทุกุ ภาคส่่วน
75
 1. ประกาศให้้แนวทางการสููงวััยในถิ่่�นเดิิม เป็็นแนวทางหลัักในการ
รองรัับสัังคมสููงวััย

เนื่่อ� งจากสัังคมสููงวััยเป็็นสังั คมที่่�มีสัี ดส่

ั วน
่ ประชากรผู้สู้� งู อายุุจำำ�นวนมากและมีีแนวโน้้มของการ
เพิ่่�มขึ้้�นอย่่างต่่อเนื่่�อง การจะรองรัับสัังคมสููงวััยด้้วยการสร้้างที่่�พัักสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนมากให้้
เพีียงพอนั้้�น อาจจะต้้องใช้้เม็็ดเงิินลงทุุนจำำ�นวนไม่่น้้อย ขณะที่่�ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนหนึ่่�งก็็มีีบ้้านเป็็นถิ่่�นที่่�อยู่่�
ของตนเอง บ้้านซึ่่�งมีีความหมายมากกว่่าการเป็็นที่่�พัักอาศััย แต่่เป็็นที่่�รวมแห่่งความทรงจำำ� ความรััก
อีีกทั้้�งยัังเป็็นพื้้�นที่่�ที่่�มีีความคุ้้�นเคยและคุ้้�นชิินกัับสภาพแวดล้้อม และส่่วนใหญ่่ไม่่ต้้องการที่่�จะย้้ายออก
จากถิ่่�นอาศััยเดิิมของตนเอง
ดัังนั้้�น การประกาศให้้การสููงวััยในที่่�เดิิมเป็็นแนวทางหลัักในการรองรัับสัังคมสููงวััย เป็็นการ
ส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุยัังคงสามารถที่่�จะพัักอาศััยในบ้้านเดิิมของตนเองหรืือในพื้้�นที่่�ชุุมชนเดิิม โดยจััดให้้
มีีเอกชนหรืือหน่่วยงานอื่่�นที่่�เกี่่�ยวข้้อง เป็็นผู้้�จััดบริิการที่่�มีีความหลากหลายตามความต้้องการของ
ผู้้สู� งู อายุุ และรััฐทำำ�หน้้าที่่�ในการกำำ�กัับราคาและควบคุุมคุุณภาพให้้มีีความเหมาะสม เพื่่�อให้้ผู้้�สููงอายุุ
สามารถดำำ�รงชีีวิิตประจำำ�วัันได้้อย่่างสะดวก ปลอดภััย และได้้รัับการดููแลสุุขภาพทั้้�งทางด้้านร่่างกาย
และจิิตใจ ตลอดจนการส่่งเสริิมการเรีียนรู้้�และมีีการปฏิิสััมพัันธ์์ทางสัังคมได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง

2. จััดให้้มีีกลไกเชิิงนโยบายด้้าน 2.1 จัั ด ให้้ มีี กลไกตัั ดสิิ นใจเชิิง

นโยบาย โดยพิิจารณาจััดตั้้�งคณะกรรมการ
ผู้้�สููงอายุุ
รััฐมนตรีีด้้านสัังคมสููงอายุุ เป็็นกลไกเชิิงนโยบาย
ั านงานผู้สู้� งู อายุุ ในการพิิจารณาบริิบทของสัังคมหลากหลายมิิติิ
การดำำ�เนิินการในปััจจุบัุ นด้้
นั้้�นพบว่่า ยัังไม่่มีีหน่่วยงานเจ้้าภาพหลัักทำำ�หน้้าที่่� การออกนโยบาย มาตรการ และแผนต่่าง ๆ มา
ในการพิิจารณาการออกนโยบายและมาตรการที่่� พััฒนาประเทศให้้สอดคล้้องกัับสภาพสัังคมสููงอายุุ
เหมาะสมในสภาพสัังคมที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป โดยรััฐ ที่่� มีี บุุ ค คลหลากหลายกลุ่่�มวัั ย และมีี สัั ดส่่ วน
ควรพิิจารณาจััดตั้้�ง ผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนมาก อีีกทั้้�งกำำ�หนดให้้มีีสำำ�นัักงาน
ที่่�จะทำำ�หน้้าที่่�ในการบููรณาการการวางแผนและ
การทำำ�งานของหน่่วยต่่าง ๆ เพื่่อนำ � ำ�ไปสู่่�เป้้าหมาย
ตามที่่�ออกนโยบายและมาตรการที่่�กำ�ำ หนดไว้้
76
 2.2 จััดให้้มีีกลไกเชิิงวิิชาการ ใน • เพิ่่�มอััตราค่่าตอบแทนให้้แก่่อาสาสมััคร
การทำำ�หน้้าที่่�ศึึกษาสถานการณ์์ ประมวลผล บริิบาลท้้องถิ่่�น ให้้สอดคล้้องกัับภาระ
วิิเคราะห์์ และนำำ�เสนอแนวทางในการปรัับปรุุง หน้้าที่่�เพื่่�อให้้เกิิดการดููแลผู้้�สููงอายุุที่่�บ้้าน
พััฒนา และแก้้ไขปััญหาที่่�เกี่่ย� วข้้องกัับสถานการณ์์ อย่่างต่่อเนื่่�อง และลดอััตราการลาออก
ของสัังคมสููงอายุุ จากงานอาสาสมััคร
• ส่่งเสริิมให้้อาสาสมััครพััฒนาสัังคมและ
3. ปฏิิรููประบบอาสาสมััคร เพื่่�อ ความมั่่�นคงของมนุุษย์์ โดยเฉพาะอย่่าง
ยิ่่�งที่่�ผ่่านการพััฒนาศัักยภาพมาแล้้ว
มุ่่�งจััดบริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุ
สามารถลงพื้้�นที่่ไ� ปทำำ�งานหรืือจััดบริกิ าร
ที่่�นอกเหนืือจากความรัับผิิดชอบของ
ระบบอาสาสมััครในประเทศไทย มีีให้้
อสม. หรืือ อสส. เช่่น การจััดสำำ�รวจข้้อมููล
พบเห็็นได้้จำำ�นวนมาก และมีีหน่่วยงานภาครััฐหลาย
ผู้้สู� งู อายุุ และจััดทำำ�ฐานข้้อมููลเพื่่อจำ
� ำ�แนก
หน่่วยงานมีีอาสาสมััครเพื่่�อช่่วยเหลืืองานตาม
ความจำำ�เป็็นในการจััดบริิการ การจััด
ภารกิิจหน้้าที่่� ทั้้�งในรููปแบบของจ่่ายค่่าตอบแทน
บริิการด้้านอาหาร การจััดกิิจกรรมใน
และไม่่มีีค่่าตอบแทน นอกจากนี้้�ยัังมีีอาสาสมััคร
ชุุมชน การช่่วยดููแลการใช้้ชีีวิติ ประจำำ�วันั
ในภาคเอกชน และจิิตอาสา ซึ่่�งหากรััฐได้้มีีการ
ให้้แก่่ผู้สู้� งู อายุุ แบบมีีค่า่ ตอบแทนหรืือค่่า
จััดระเบีียบโดยพิิจารณาฐานข้้อมููลของอาสาสมััคร
ป่่วยการ เพื่่�อไม่่ให้้การเสีียสละเวลาไป
และบริิหารจััดการให้้มีีการจััดอาสาสมััครสำำ�หรัับ
ปฏิิบััติิงานส่่งผลกระทบด้้านรายได้้ของ
รองรัับสัังคมสููงวััยที่่�จะเข้้ามามีีบทบาทในการ
อาสาสมััคร
จััดบริิการให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุ ตามความต้้องการ ทั้้�ง
อาสาสมััครในส่่วนกลางหรืืออาสาสมััครในชุุมชน
ที่่�จะสามารถเข้้าถึึงตััวผู้้�สููงอายุุได้้อย่่างทัันท่่วงทีี
ทั้้�งนี้้�ในเบื้้�องต้้นอาจพิิจารณาปรัับปรุุง
อาสาสมััครที่่�มีอยู่่�
ี ในระบบแล้้ว เช่่น
• เพิ่่�มจำำ�นวนชั่่�วโมงการปฏิิบััติิงานของ
อสม. หรืื อ อสส. พร้้อมทั้้� งเพิ่่� มค่่ า
ตอบแทนเพื่่� อ ให้้สามารถให้้บริิ ก าร
ผู้้�สููงอายุุได้้จำำ�นวนมากขึ้้�น
77
 4. ส่่งเสริิมความมั่่�นคงทางกายภาพ และความแข็็งแรงทาง
การเงิิน

หากจะส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถอาศััยในถิ่่�นที่่�อยู่่�อาศััยเดิิมจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องส่่งเสริิมให้้
ผู้สู้� งู อายุุมีที่่ี พั� กั อาศััยที่่�มั่่น� คง ตั้้ง� แต่่ในวััยทำำ�งาน และมีีการเตรีียมความพร้้อมทางด้้านการเงิินให้้สามารถ
รองรัับการใช้้ชีีวิิตอยู่่�ในช่่วงวััยสููงอายุุได้้โดยไม่่จำำ�เป็็นต้้องพึ่่�งพารััฐ โดย
4.1 ควรมีีมาตรการส่่งเสริิมการมีีบ้้านให้้แก่่คนวััยทำำ�งาน โดยการมีีสิน ิ เชื่่อสำ
� �ำ หรัับ
ที่่�อยู่่�อาศััยสำำ�หรัับบ้้านหลัังแรกที่่�ดอกเบี้้�ยต่ำำ��และคงที่่� อีีกทั้้�งมีีมาตรการทางภาษีีเพื่่�อเป็็นแรงจููงใจให้้
คนวััยทำำ�งานสร้้างหลัักประกัันที่่�มั่่�นคงทางที่่�อยู่่�อาศััยตั้้�งแต่่เริ่่�มต้้น
4.2 ควรมีีสิินเชื่่�อเพื่่�อการปรัับปรุุงที่่�อยู่่�อาศััยที่่�มีีอััตราดอกเบี้้�ยต่ำำ�และคงที่่�
เพื่่�อสนัับสนุุนในการปรัับปรุุงที่่�อยู่่�อาศััยและสภาพแวดล้้อมให้้เหมาะสม
4.3 ควรมีีมาตรการในการเชิิญชวนและส่่งเสริิมให้้มีีการออมภาคบัังคัับ
โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งในผู้้�ประกอบอาชีีพอิิสระ เพื่่�อการมีีหลัักประกัันทางการเงิินเมื่่�อยามเกษีียณได้้
เฉกเช่่นแรงงานในระบบ

78
5. ส่่งเสริิมบทบาทการบริิหาร
จััดการบริิการอย่่างมืืออาชีีพให้้
แก่่องค์์กรปกครองส่่วนท้อ ้ งถิ่่�น
ตามที่่�รัฐั กระจายอำำ�นาจให้้องค์์กรปกครอง
ส่่วนท้้องถิ่่�นมีีอำำ�นาจหน้้าที่่�ในการจััดระบบการ
บริิการสาธารณะ อีีกทั้้�งองค์์กรปกครองส่่วน
ท้้องถิ่�น่ เป็็นหน่่วยงานภาครััฐที่่�อยู่่�ในพื้้�นที่่� ทำำ�งาน
ใกล้้ชิิดกับั ประชาชนที่่�มีบี ทบาทสำำ�คัญั ในการพััฒนา
คุุณภาพชีีวิิตของประชาชน แต่่ในทางปฏิิบััติิ
พบข้้อจำำ�กัดอั ั นั เป็็นอุปุ สรรคที่่ทำ� �ำ ให้้ อปท. ไม่่สามารถ
ดำำ�เนิินการได้้เท่่าที่่�ควร หรืือมีีการยัับยั้้�งที่่�จะทำำ�
กิิ จ กรรมบางประเภทเพื่่� อ หลีี ก เลี่่� ย งการถูู ก
ตรวจสอบการใช้้จ่่ายงบประมาณได้้
ดัังนั้้�น รััฐจึึงควรมีีนโยบายและแนวทาง
ในการส่่งเสริิมให้้องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�น
เป็็นผู้้บริ
� หิ ารจััดการบริิการที่่�จำำ�เป็็นสำำ�หรัับผู้สู้� งู อายุุ
ที่่�อยู่่�ในเขตพื้้�นที่่�ที่่�รัับผิิดชอบ โดยไม่่มีีข้้อจำำ�กััด
ตามกรอบภารกิิจ โดย
• ปรัับปรุุงกฎหมาย และระเบีียบที่่�เป็็น
ข้้อจำำ�กัดั หรืืออุุปสรรคในการดำำ�เนิินงาน
ของ อปท. หรืือเร่่งผลัักดััน ร่่างระเบีียบ
กระทรวงมหาดไทยว่่าด้้วยการส่่งเสริิม
และพััฒนาคุุณภาพชีีวิติ ผู้สู้� งู อายุุ พ.ศ. ....
เพื่่อ� ให้้ อปท. สามารถเบิิกจ่่ายงบประมาณ
ในการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตได้้สอดคล้้อง
ตามความต้้องการของแต่่ละพื้้�นที่่�
• สร้้างความเข้้าใจต่่อสาธารณะเกี่่�ยวกัับ
การส่่ ง เสริิ ม การสูู ง วััยในถิ่่� น เดิิ ม
เนื่่อ� งจากเป็็นแนวคิิดใหม่่ที่่จ� ะนำำ�มาใช้้ใน
การส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิิตของประชาชน
ดัังนั้้�น การให้้ประชาชนมีีความเข้้าใจ และ
เห็็นความสำำ�คัญ ั จะเอื้้อ� ให้้ อปท. สามารถ
ดำำ� เนิิ น งานได้้ง่่ า ย อีี ก ทั้้� ง จะมีี ส่่ วน
สนัับสนุุนให้้ประชาชน ภาครััฐ และภาค
เอกชน เข้้ามามีีส่วนร่่ ว่ มในการดำำ�เนิินการ
ได้้
• ส่่งเสริิมให้้ อปท. เป็็นผู้้�ทำำ�หน้้าที่่บ� ริิหาร
จััดการให้้ประชาชนในพื้้�นที่่ไ� ด้้รัับบริิการ
ที่่�ควรได้้รัับ และสอดคล้้องกัับเศรษฐ
ฐานะ โดยไม่่จำำ�เป็็นต้้องเป็็นผู้้�จััดบริิการ
โดยตรง หากแต่่เป็็นผู้้�จััดหาผู้้�ให้้บริิการ
ทั้้�งภาครััฐ เอกชน และประชาสัังคม เพื่่อ�
เชื่่�อมโยงและจััดบริิการให้้สอดคล้้องกัับ
บริิบทและความต้้องการของผู้้�สููงอายุุ
• จััดทำำ�ระบบข้้อมููลผู้้�สููงอายุุทั่่�วประเทศ
ที่่�สามารถเชื่่�อมโยงกัับหน่่วยงานอื่่�น ๆ ที่่�
เกี่่�ยวข้้องเพื่่�อเป็็นฐานข้้อมููลให้้ทราบ
สถานการณ์์ผู้้�สููงอายุุ ตลอดจนประเด็็น
ปััญหาต่่าง ๆ เพื่่�อนำำ�ไปสู่่�การแสวงหา
แนวทางในการจััดการ การจััดบริิการให้้
สอดคล้้องกัับสถานการณ์์ที่่เ� ปลี่่ย� นแปลง
ไปได้้อย่่างทัันท่่วงทีี
79
 อปท. หน่่วยงานที่่ใ� กล้้ชิิดประชาชน
ควรได้้รับ
ั การสนัับสนุุนให้้เป็็นผู้้�ดำำ�เนิินการ

องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นเป็็นหน่่วยงานที่�่ถููกพููดถึึงอยู่่�เสมอเกี่่�ยวกัับการจััด
บริิการหรืือการให้้ความช่่วยเหลืือประชาชน ภาครััฐเองก็็ให้้ความสำำ�คััญในการถ่่ายโอน
ภารกิิจของหน่่วยงานไปยัังท้้องถิ่่� นในการดููแลคุุณภาพชีีวิิตของประชาชนในพื้้�นที่� ่
โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง การจััดบริิการสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุในสัังคมสููงอายุุที่�่ก้้าวเข้้ามาทุุกวัันนี้้�
ดัังนั้้�น จึึงมีีข้้อเสนอสำำ�หรัับองค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นเพื่่�อการดำำ�เนิินงานและจััดบริิการ
สำำ�หรัับผู้้สู
� ง
ู อายุุ ดัังนี้้�

1. ท้้องถิ่่นทำ
� � ำ หน้้าที่่ใ� นการจััดการ จััดทำ�
ำ ฐานข้้อมููลผู้้�สููงอายุุที่่�รอบด้้านและ
ครอบคลุุม
อย่่างมืืออาชีีพ
ท้้องถิ่น่� ควรเป็็นหน่่วยงานหลัักที่่�จะจััดเก็็บ
และจััดทำำ�ระบบฐานข้้อมููลผู้้�สููงอายุุในพื้้�นที่่�แบบ
ท้้องถิ่่�นเป็็นหน่่วยงานที่่�สามารถระดม
100% และปรัับปรุุงให้้เป็็นปััจจุุบัันอยู่่�เสมอ
ทรััพยากร รวมทั้้�งบริิหารจััดการเพื่่อ� ให้้เกิิดกิจิ กรรม
เพื่่�อนำำ�ข้้อมููลดัังกล่่าวมาใช้้ในการจััดหาบริิการ
หรืือโครงการในการพัั ฒ นาคุุ ณ ภาพชีี วิิ ต ให้้
และแก้้ไขปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นในท้้องถิ่่�นได้้ โดยควรมีี
ประชากรในพื้้�นที่่� ซึ่่�งหากให้้แนวทางการสููงวััย
ข้้อมููลส่่วนบุุคคล สภาพครอบครััว รายได้้และ
ในถิ่่�นเดิิมเป็็นแนวทางหลัักในสัังคมสููงอายุุ อปท.
ที่่�มาความเจ็็บป่่วย ภาวะการพึ่่�งพิิง ตลอดจน
จึึงต้้องมีีบทบาทในการบริิหารจััดการข้้อมููล และ
ความต้้องการบริิการในชีีวิิตประจำำ�วััน
บริิการต่่าง ๆ ให้้เกิิดขึ้้�นและจััดบริิการให้้แก่่
ข้้อมููลที่่�ได้้ต้้องเป็็นข้้อมููลที่่�รู้้�ทั้้�งความ
ผู้้�สููงอายุุได้้ตรงตามความต้้องการ ในลัักษณะของ
ต้้องการของประชาชนในพื้้�นที่่ข้้อมู � ลู การให้้บริิการ
match maker ซึ่่�งสามารถทำำ�ได้้โดย
80
และความเป็็นไปได้้ในการให้้บริิการ เพื่่อที่่ � ท้้อ
� งถิ่น่�
จะสามารถนำำ�ไปวิิเคราะห์์และจััดบริกิ ารหรืือจััดหา
ภาคีี ที่่� เ หมาะสมในการจัั ดบริิ ก ารได้้ตาม
ความต้้องการในพื้้�นที่่�
นอกจากนี้้�ยังั ควรเชื่่อ� มต่่อระบบฐานข้้อมููล
กัับหน่่วยงานอื่่�นที่่�เกี่่�ยวข้้อง เช่่น สาธารณสุุขใน
การติิดตามและจััดบริิการเพื่่�อสนัับสนุุนการดููแล
ด้้านสุุขภาพ หรืือภาคส่่วนอื่่�น ๆ เพื่่�อการเข้้าถึึง
สิิทธิิจากสวััสดิิการที่่�รััฐจััดให้้
เปิิดโอกาสให้้ประชาชนเข้้ามามีีส่่วนร่่วม
องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่น� ควรเปิิดพื้้นที่่
� �
ให้้ผู้้สู� งู อายุุและประชาชนในพื้้�นที่่เ� ข้้ามามีีส่วนร่
่ ว่ ม
ในการระดมความคิิดเห็็น วิิเคราะห์์ พิิจารณา
แนวทางแก้้ไข และจััดการปััญหาด้้วยตนเอง เพื่่�อ
ให้้ผู้้�สููงอายุุสามารถเข้้าใจสภาพปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�น
เข้้าใจภาระความรัับผิิดชอบของแต่่ละภาคส่่วน มีี
ความรู้้�สึึกเป็็นส่่วนหนึ่่�งของท้้องถิ่่�นที่่�จะสามารถ
ระดมทรััพยากร แสวงหาแนวทางแก้้ไขปััญหาของ
ตนเอง และเกิิดความยั่่�งยืืนต่่อไป
บริิหารงบประมาณ และกองทุุ น เพื่่� อ
จััดหาผู้ใ้� ห้้บริิการ และประสานทรััพยากร ประโยชน์์สูง ู สุุดของประชาชน
เพื่่� อ เอื้้� ออำำ� นวยความสะดวกให้้ แ ก่่ เนื่่อ� งจากเป็็นหน่่วยงานที่่�ทำำ�งานให้้บริิการ
ผู้สู
้� ง
ู อายุุ
ด้้วยอำำ�นาจหน้้าที่่�ที่่�จำำ�กััดขององค์์กร
ปกครองส่่วนท้้องถิ่่น� อาจไม่่สามารถจััดบริกิ ารทุุก
ประเภทให้้ตอบโจทย์์ความต้้องการของผู้้สู� งู อายุุได้้
ดัังนั้้�น บทบาทหนึ่่�งที่่�สำำ�คััญ คืือ การจััดหาผู้้�ให้้
บริิการ และประสานแหล่่งทรััพยากรเพื่่�อเอื้้�อ
อำำ�นวยให้้มีีการจััดบริิการเพื่่�อตอบสนองความ
ต้้องการของผู้้�สููงอายุุในพื้้�นที่่�ได้้ โดยการจััดหา
เอกชนในการเสนอขายสิิ นค้้ าหรืือบริิ ก าร
การประสานหน่่วยงานไม่่แสวงหากำำ�ไรในการ
อำำ�นวยความสะดวกให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุ หรืือการจััด
กิิจกรรมในพื้้�นที่่�
ลงทุุนเพื่่อ
� ให้้เกิิดบริิการที่่ทั่่
� วถึ
� ึง
แม้้จะพบว่่ า ในปัั จจุุ บัั นมีี ก ารจัั ด สรร
งบประมาณเพื่่�อจััดบริิการให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุอยู่่�แล้้ว
เช่่น งบประมาณในการซ่่อมแซม ปรัับปรุุงบ้้าน
หรืือเงิินช่่วยเหลืือรายบุุคคล หากแต่่ในความ
เป็็นจริิงยัังพบว่่ามีีผู้้�สููงอายุุจำำ�นวนไม่่น้้อยที่่�ยััง
ไม่่สามารถเข้้าถึึงบริิการ หรืือได้้รัับบริกิ ารเหล่่านั้้�น
ได้้อย่่างทัันท่่วงทีีกับปั
ั ัญหา ดัังนั้้�น ท้้องถิ่่�นจึึงควร
พิิ จ ารณาลงทุุ น งบประมาณ และจัั ด สรรให้้
สอดคล้้องกัับสภาพปััญหาในท้้องถิ่่�นของตนเอง
ตามความจำำ�เป็็นอย่่างทั่่�วถึึง
ต่่อประชาชนโดยตรง ดัังนั้้�น จึึงมีีงบประมาณภาค
รััฐและงบประมาณจากหน่่วยงานอื่่�น ๆ ที่่�เข้้ามา
สนัับสนุุนองค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นให้้การช่่วย
เหลืือดููแลประชาชนหลากหลายแหล่่ง และเพื่่อ� ให้้
เกิิดประโยชน์์สููงสุุด ท้้องถิ่่�นควรพิิจารณาการ
81
 สนัับสนุุนงบประมาณของแต่่ละหน่่วยงานและจััด
ทำำ�แผนการใช้้งบประมาณขององค์์กร ให้้สามารถ
นำำ�ไปสร้้างประโยชน์์ให้้แก่่ประชาชนและผู้�สู้ งู อายุุ
ได้้อย่่างเต็็มที่่� เช่่น การรัับการสนัับสนุุนค่่าใช้้จ่่าย
ในการจััดตั้้�งศููนย์์พััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและส่่งเสริิม
อาชีีพผู้้สู� งู อายุุ ของกระทรวงการพััฒนาสัังคมและ
ความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ซึ่่�งเป็็นจุุดตั้้�งต้้นในการจััด
ให้้มีีสถานที่่�ในการทำำ�กิจิ กรรมของผู้้สู� งู อายุุในชุุมชน
และการดำำ�เนิินกิจิ กรรมการสร้้างเสริิมสุุขภาพ โดย
การจััดตั้้ง� ศููนย์พั์ ฒ
ั นาคุุณภาพชีีวิติ ผู้สู้� งู อายุุและคน
พิิการ โดยใช้้งบประมาณ ของ สปสช. ในการจััด
กิิจกรรม

2. ท้้ อ งถิ่่� นกัั บ หน้้ า ที่่� ใ นการ

ควบคุุมกำำ�กัับ เพื่่�อให้้เกิิดบริิการ
ที่่มีี
� คุุณภาพและเหมาะสม

การส่่งเสริิมให้้เอกชนหรืือหน่่วยงาน
ต่่าง ๆ เข้้ามาจััดบริิการให้้แก่่ผู้้�สููงอายุุนั้้�น องค์์กร
ปกครองส่่วนท้้องถิ่นจำ ่� ำ�เป็็นต้้องมีีบทบาทสำำ�คัญ ั ใน
การออกมาตรการ กฎเกณฑ์์ เพื่่อ� เป็็นกลไกในการ
ควบคุุมกำำ�กัับดููแลการให้้บริิการให้้มีีคุุณภาพรวม
ทั้้�งการกำำ�หนดราคาให้้มีีความเหมาะสม เพื่่�อให้้
ผู้้�สููงอายุุสามารถเข้้าถึึงบริิการที่่�มีีคุุณภาพและไม่่
ถููกเอารััดเอาเปรีียบ

82
 ที่่พั
� กั พิิงสุุดท้า
้ ย (the last resort):
ทางเลืือกสำำ�หรัับผู้สู
้� ง
ู อายุุที่มีี
่� ความจำำ�เป็็น

ปกติิแล้้วเมื่่�อพููดถึึงบ้้านพัักคนชรา เรามัักจะมองถึึงบ้้านสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่�่ไม่่มีี
ญาติิ ไม่่มีีเงิิน และพึ่่�งตนเองไม่่ได้้ ซึ่่�งก็็เป็็นแนวทางในการจััดบ้้านพัักตั้้�งแต่่ช่่วงเริ่่�มต้้น
เพื่่�อไม่่ให้้มีีผู้้�สููงอายุุที่�่ถููกทอดทิ้้�งโดยไม่่รับ
ั การดููแล อย่่างไรก็็ตาม แม้้การพัักในบ้้านพััก
คนชราจะได้้รัับการแก้้ไขปััญหาของการถููกทอดทิ้้�งผู้้สู
� งู อายุุไปได้้ แต่่กลัับพบว่่า ได้้เกิิด
ปััญหาอีีกด้้านหนึ่่�งที่่ส่
� ง่ ผลต่่อภาวะทางด้้านจิิตใจ ความรู้้สึึ
� กโดดเดี่่�ยว และการไม่่มีอิ
ี ิสระ
ในการตััดสิินใจเกี่่�ยวกัับตนเอง ดัังนั้้�น บ้้านพัักคนชราเป็็นทางเลืือกที่�่ตอบโจทย์์ปััญหา
ทางกายภาพด้้านที่�พั
่ ก
ั อาศััย แต่่ไม่่ตอบโจทย์์สภาวะทางด้้านจิิตใจ
ผู้้�สููงอายุุส่่วนใหญ่่แม้้ว่่าจะอยู่่�ในบ้้านพัักหรืือชุุมชนของตนเอง แม้้จะไม่่มีีความสะดวกสบาย
เท่่าที่่�พัักเชิิงสถาบัันหรืือศููนย์์ต่่าง ๆ แต่่ก็็ยัังคงที่่�จะเลืือกอยู่่�จนแก่่เฒ่่าและเสีียชีีวิิตในบ้้านของตนเอง
ด้้วยความผููกพัันในพื้้�นที่่� ความคุ้้�นชิินกัับสภาพแวดล้้อม ความคุ้้�นเคยกัับเพื่่�อนบ้้าน ที่่�ก่่อให้้เกิิดความ
สบายใจและไม่่ต้้องปรัับตััวกัับสถานที่่�และสัังคมใหม่่ ๆ ทำำ�ให้้การใช้้แนวทางการสููงวััยในถิ่�น่ เดิิมเป็็นสิ่่�ง
ที่่�จะสนัับสนุุนให้้ผู้้�สููงอายุุยัังคงมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีด้้วยบริิการต่่าง ๆ ที่่�จะดููแลและช่่วยเหลืือในบ้้านได้้
อย่่างไรก็็ตาม ความสามารถในการพึ่่ง� พาตััวเอง และอยู่่�ในบ้้านอย่่างอิิสระ ไม่่อาจที่่�จะสามารถ
คงไว้้ได้้ตลอดไป เมื่่�อในวัันหนึ่่�งที่่�ต้้องตกไปอยู่่�ในภาวะพึ่่�งพิิงเพีียงลำำ�พัังนั้้�นคุุณจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องมีีที่่�อยู่่�
อาศััยที่่�สามารถที่่�จะมีีคนคอยดููแลได้้ตลอด 24 ชั่่�วโมง
ที่่�พัักเชิิงสถาบัันหรืือบ้้านพัักคนชรา จึึงยัังคงมีีความจำำ�เป็็นในการเป็็นที่่�พัักสำำ�รอง หรืือทาง
เลืือกสุุดท้้ายสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุที่่�ไม่่มีีทางเลืือกอื่่น� โดยความสมััครใจมากกว่่าความจำำ�ยอม

83
 บ้้านพัักคนชราสู่่�ชุุมชนผู้สู
้� ง
ู อายุุ
ความเป็็นไปได้้ใหม่่เพื่่อ
� การสููงวััยในถิ่่�นเดิิม
ของผู้สู
้� ง
ู อายุุในที่่พั
� กั เชิิงสถาบััน

เมื่่�อบ้้านพัักคนชราไม่่ได้้เป็็นเพีียงสถานที่�่ที่�่ผู้้�สููงอายุุถููกทอดทิ้้�งต้้องเลืือกเข้้ามา
อยู่่�เท่่านั้้�น แต่่เป็็นสถานที่่ที่
� ผู้
�่ สู
้� งู อายุุ เลืือกเข้้ามาอยู่่�ด้้วยความสมััครใจให้้เป็็นที่พั
�่ ก
ั สำำ�รอง
สุุดท้้ายในชีีวิต
ิ
ความท้้าทายใหม่่ของการสููงวััยในถิ่่�นเดิิมจึึงเกิิดขึ้้�นในการส่่งเสริิมให้้ที่่�พัักเชิิงสถาบััน ซึ่่�งจะ
นำำ�ทางให้้บ้้านพัักคนชราเป็็นชุมุ ชนสููงผู้้อ� ายุุ เพื่่อ� ตอบโจทย์์ทั้้ง� ความมั่่�นคงทางกายภาพ และความมั่่�นคง
ทางจิิตใจควบคู่่�กัันไป
ความเป็็นไปได้้ในการส่่งเสริิมการสููงวััยในถิ่่น� เดิิมของผู้้สู� งู อายุุในที่่�พักั เชิิงสถาบััน ควรพิิจารณา
ให้้ผู้้สู� งู อายุุมีคี วามรู้้สึึ� กใกล้้เคีียงกัับการอยู่่�อาศััยในบ้้านเดิิมมากที่่�สุดุ โดยรัักษาสภาพแวดล้้อมของบ้้าน
พัักคนชราให้้มีีความใกล้้เคีียงกัับบ้้านและชุุมชนเดิิม รวมไปถึึงสถานที่่�ตั้้�งซึ่่�งไม่่ห่่างไกลจากชุุมชนเดิิม
หรืือภายในบริิเวณชุุมชนนั้้�น เพื่่อ� ให้้ผู้สู้� งู อายุุสามารถติิดต่อ่ และมีีปฏิิสัมั พัันธ์กั์ บลู ั กู หลานหรืือเพื่่อนบ้้ � าน
ในการไปมาหาสู่่�เยี่่�ยมเยีียนกัันได้้ เพื่่�อลดความเหงาโดดเดี่่�ยว และอีีกสิ่่�งสำำ�คััญ คืือ การจััดบริิการที่่�มีี
คุุณภาพ ในราคาที่่�เหมาะสมตามความต้้องการของผู้้�สููงอายุุ เฉกเช่่นเดีียวกัับบริิการที่่�จััดให้้มีีในการ
สููงวััยในถิ่่�นเดิิม
การส่่งเสริิมการสููงวััยในถิ่น่� เดิิมสำำ�หรัับผู้สู้� งู อายุุ จึึงไม่่จำำ�เพาะเจาะจงเพีียงแค่่ว่า่ ผู้้สู� งู อายุุควรที่่�
จะใช้้เวลาในช่่วงชีีวิิตสุุดท้้ายในบ้้านของตนเองเท่่านั้้�น เมื่่�อถึึงคราวที่่�มีีความจำำ�เป็็นจนไม่่สามารถที่่�จะ
อยู่่�ที่่�เดิิมได้้อีีก ทางเลืือกของการอยู่่�ในบ้้านพัักคนชราที่่�มีีการจััดสภาพแวดล้้อมและบริิการได้้ใกล้้เคีียง
กััน ย่่อมเป็็นทางเลืือกหนึ่่�งที่่�สำำ�คััญที่่�จะส่่งเสริิมให้้ผู้้�สููงอายุุได้้รัับการดููแลด้้วยบริิการที่่�เหมาะสม
และคงความมีีศัักดิ์์�ศรีีแห่่งความเป็็นมนุุษย์์ได้้จวบจนวาระสุุดท้้ายของชีีวิิต
84
85
 อ้้างอิิง

1
มููลนิิธิสิ ถาบัันวิิจัยั และพััฒนาผู้สู้� งู อายุุไทย, สถานการณ์์ผู้สู้� งู อายุุไทย พ.ศ. 2562, (กรุุงเทพฯ: สถาบัันวิิจัยั
ประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิิดล และมููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย, 2563), 48-49.
2
สำำ�นัักงานพััฒนาระบบข้้อมููลข่่าวสารสุุขภาพ, “อายุุคาดเฉลี่่�ย เมื่่�อแรกเกิิด,” 2561, สำำ�นัักงานพััฒนา
ระบบข้้อมููลข่่าวสารสุุขภาพ, สืืบค้้นเมื่่�อ 3 ธัันวาคม 2563, https://www.hiso.or.th/hiso/visualize/Index.
php?links=v1
3
รััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พุุทธศัักราช 2540 มาตรา 78 บััญญััติว่ิ ่า รััฐต้้องกระจายอำำ�นาจให้้
ท้้องถิ่นพึ่
่� ง่� ตนเองและดััดสินิ ใจในกิิจการท้้องถิ่น่� ได้้เอง พััฒนาเศรษฐกิิจท้้องถิ่น่� และระบบสาธารณููปโภคและสาธารณููปการ
ตลอดทั้้�งโครงสร้้างพื้้�นฐานสารสนเทศในท้้องถิ่่�นให้้ทั่่�วถึึงและเท่่าเทีียมกัันทั่่�วประเทศ รวมทั้้�งพััฒนาจัังหวััดที่่�มีีความ
พร้้อมให้้เป็็นองค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นขนาดใหญ่่ โดยคำำ�นึึงถึึงเจตนารมณ์์ของประชาชนในจัังหวััดนั้้�น
4
วรรณลัักษณ์์ เมีียนเกิิด, รายงานวิิจัยั การดููแลผู้สู้� งู อายุุในสถาบัันของรััฐ, (กรุุงเทพฯ: คณะสัังคมสงเคราะห์์
ศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์, 2563), 2–3.
5
อััจฉราวรรณ งามญาณ และณััฐวััชร์์ เผ่่าภู่่�, “ผู้สู้� งู อายุุไทย: การเตรีียมการทางด้้านการเงิินและลัักษะบ้้าน
พัักหลัังเกษีียณที่่�ต้้องการ,” วารสารบริิหารธุุรกิิจ, 35, 136, (2555): 62-87.
6
กรุุงเทพธุุรกิิจ, “ยอดจอง 'ซีีเนีียร์์คอมเพล็็กซ์์' พุ่่�ง 1,500%,” 2563, กรุุงเทพธุุรกิิจ, สืืบค้้นเมื่่อ� 7 ธัันวาคม
2563, https://www.bangkokbiznews.com/news/910885
7
ไตรรััตน์์ จารุุทััศน์์, “ไตรรััตน์์” เผยผู้้�สููงวััยติิดถิ่่�น อยากอยู่่�บ้้านตััวเอง 97% แนะลููกหลานปรัับปรุุงบ้้าน-
ทำำ�เดย์์แคร์์ งบอย่่างต่ำำ�� 2 แสน,” 2560, ประชาชาติิธุรุ กิิจ, สืืบค้้นเมื่่อ� 7 ธัันวาคม 2563, https://www.prachachat.
net/property/news-28334
8
Barbara R. Greenberg and Jan Schwarz, Aging In Place...With A Little Help From Our
FriendsAn Overview for Grantmakers About Aging in the Community, 2010, available from http://
www.philanthropicgroup.com/articles.html
9
สิิริินทร์์ยา พููลเกิิด, ณปภััช สััจนวกุุล, ณััฐนีี อมรประดัับกุุล, โครงการการทบทวนและวิิเคราะห์์นโยบาย
รััฐ ด้้านการจััดการที่่�อยู่่�อาศััยให้้เหมาะสมกัับผู้้�สููงอายุุในประเทศไทย, (กรุุงเทพฯ: สถาบัันวิิจััยประชากรและสัังคม
มหาวิิทยาลััยมหิิดล มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สููงอายุุไทย): 178-180.

86
 10
วรเวศม์์ สุุวรรณระดา, ระบบสนัับสนุุนเพื่่อคุ � ณุ ภาพชีีวิติ ที่่�ดีขี องผู้้สู� งู อายุุในเขตมหานคร: บทเรีียนสำำ�หรัับ
ประเทศไทยจากกรณีีศึึกษาประเทศญี่่�ปุ่่�นและไต้้หวััน, (กรุุงเทพฯ: สำำ�นักั งานคณะกรรมการวิิจัยั แห่่งชาติิ, 2561): 48.
11
Wiles JL, Leibing A, Guberman N, Reeve J and Allen RE (2011) The Meaning of “Ageing
in Place” to Older People. The Gerontologist 52, 357–366.
12
Grimmer K, Kay D, Foot J and Pastakia K (2015) Consumer views about aging-in-place.
Clinical Interventions in Aging 10, 1803.
13
Butcher E and Breheny M (2016) Dependence on place: a source of autonomy in later
life for older Maori. Journal of Aging Studies 37, 48–58.
14
Horner B and Boldy DP (2008) The benefit and burden of ‘ageing-in-place’ in an aged
care community. Australian Health Review: A Publication of the Australian Hospital Association 32,
356–365.
15
จิิราลัักษณ์์ จงสถิิตมั่่�น, พรประภา สิินธุุนาวา, และนภััส ศิิริิสััมพัันธ์์, การประเมิินสถานสงเคราะห์์คนชรา
ของรััฐ: ศึึกษาเฉพาะกรณีีสถานสงเคราะห์์ 3 แห่่ง, 2543, (กรุุงเทพฯ: สถาบัันวิิจััยระบบสุุขภาพ), 241-243.
16
มติิชนออนไลน์์, “อึ้้�ง! ค่่าอาหารผู้้�สููงอายุุสถานสงเคราะห์์ 57บ./วััน รมว.พม.เล็็งเพิ่่�มค่่าอาหาร บางแห่่ง
ข้้าวสารยัังไม่่พอ,” 2562, มติิชนออนไลน์์, สืืบค้้นเมื่่�อ 3 มกราคม 2564, https://www.matichon.co.th/local/
news_1594126
17
กรมกิิจการผู้้�สููงอายุุ, “คู่่�มืือการดำำ�เนิินโครงการปรัับสภาพแวดล้้อมและสิ่่�งอำำ�นวยความสะดวกให้้เหมาะ
สมและปลอดภััย ประจำำ�ปีีงบประมาณ 2564,” 2563, กรมกิิจการผู้�สู้ ูงอายุุ, สืืบค้้นเมื่่�อ 3 ธัันวาคม 2563, https://
www.dop.go.th/download/formdownload/th1605894262-837_0.pdf
18
ประกาศคณะกรรมการบริิหารโครงการ “ศููนย์์ที่่�พัักอาศััยสำำ�หรัับผู้้�สููงอายุุแบบครบวงจร” (Senior
Complex) บนที่่�ราชพััสดุุแปลงหมายเลขทะเบีียนที่่� สป.623 และ สป.646 ตำำ�บลบางปลา อำำ�เภอบางพลีี จัังหวััด
สมุุทรปราการ ฉบัับที่่� 1/2563 ประกาศ ณ วัันที่่� 2 พฤศจิิกายน 2563
19
คำำ�นวณเงิินบำำ�นาญเงิินเดืือนเดืือนสุุดท้้ายคููณเวลาราชการและหาร 50 (วิิธีีคำำ�นวณตามที่่�บััญญััติิในพระ
ราชบััญญััติิบำำ�เหน็็จบำำ�นาญข้้าราชการ พ.ศ. 2494 มาตรา 32)
20
พระราชบััญญััติิ ระเบีียบข้้าราชการพลเรืือน (ฉบัับที่่� ๒) พ.ศ. ๒๕๕๘
21
รายงานของสภาขัับเคลื่่อน � การปฏิิรูปู ประเทศด้้านการบริิหารราชการแผ่่นดิินเรื่่อ� งการพััฒนารููปแบบการ
ดำำ�เนิินภารกิิจภาครััฐ: การปฏิิรููประบบอาสาสมััครในภาครััฐ
22
ข้้อมููลจากการให้้ความเห็็นของผู้้แ� ทนกรมส่่งเสริิมการปกครองท้้องถิ่น่� กระทรวงมหาดไทย ในกระบวนการ
หารืือเชิิงนโยบายเรื่่�อง บทบาทของหน่่วยงานภาครััฐในการพััฒนาบริิการเพื่่อ� ให้้ผู้�สู้ ูงอายุุสามารถสููงวััยในถิ่่�นที่่�อยู่่�เดิิม
เมื่่�อวัันที่่� 30 มีีนาคม 2564

87
88
มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยและพััฒนาผู้้�สูง
ู อายุุไทย (มส.ผส.)
1168 ซอยพหลโยธิน ิ 22 ถนนพหลโยธิิน
แขวงจอมพล เขตจตุุจัักร กทม. 10900
โทรศััพท์์: 02-5115855 โทรสาร: 02-9392122

Foundation of Thai Gerontology Research

and Development Institute (TGRI)
1168 Phahon Yothin 22, Chom Phon,
Chatuchak, Bangkok, Thailand 10900
Tel +66-2-5115855 Fax +66-2-9392122
1
www.thaigri.org