Doświadczenie

Doświadczeniereligijne
religijne
Studium
Studium dialogu
dialogu
katolicko-zielonoświątkowego
katolicko-zielonoświątkowego
UNIVERSITY OF
UNIVERSITY OF OPOLE
OPOLE * FACULTY
FACULTY OF
OF THEOLOGY
THEOLOGY
THEOLOGICAL COLLECTION
THEOLOGICAL COLLECTION OF
OF OPOLE
OPOLE

176

Mariusz Kocoł

Religiousexperience
Religious experience
A study
A study of
of
the
the Catholic-Pentecostal
Catholic-Pentecostal dialogue
dialouge

OPOLE 2021
OPOLE 2021 ISBN 978-83-65860-
UNIWERSYTET
UNIWERSYTET OPOLSKI
OPOLSKI * WYDZIAŁ TEOLOGICZNY
OPOLSKA
OPOLSKA BIBLIOTEKA
BIBLIOTEKA TEOLOGICZNA
TEOLOGICZNA

176

ks. Mariusz Kocoł

ks. Mariusz Kocoł

Doświadczenie
Doświadczeniereligijne
religijne
Studium
Studium dialogu
dialogu
katolicko-zielonoświątkowego
katolicko-zielonoświątkowego

OPOLE
OPOLE 2021
2021
 © Copyright by Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego
© Copyright by Mariusz Kocoł
Opole 2021

Recenzenci: o. prof. dr hab. Andrzej Napiórkowski (UPJP II Kraków)

ks. prof. dr hab. Bogdan Ferdek (PWT Wrocław)

ISBN 978-83-65860-80-4

Korekta: Grażyna Nowak

Projekt okładki: Wojciech Lippa
Skład komputerowy i redakcja techniczna: Marzena Ściubilecka
Na okładce wykorzystano fragment miniatury: Mistrz Jana
z Mandeville, Zesłanie Ducha Świętego, ok. 1360-1370, tempera na
pergaminie, (nr 84.MA.40.2), fol. 266, The J. Paul Getty, Museum,
Los Angeles

Adres: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO

ul. kard. B. Kominka 1a, PL 45-032 Opole
tel. (+48) 77 44 11 502; e-mail: rwwt@uni.opole.pl

Druk: Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae

ul. Ogrodowa 24/44, PL 42-200 Częstochowa
tel. (+48) 34 368 05 60; www.cwa.com.pl
 Przedmowa

Sobór Watykański II z nową mocą otwarł Kościół rzymskokatolicki na

ruch ekumeniczny. Jedną z form tego otwarcia były zainicjowane dialo-
gi teologiczne z Kościołami różnych tradycji wyznaniowych. Teologowie
katoliccy prowadzą aktualnie dziewięć dialogów z Kościołami i wspólnotami
ewangelickimi. W tę ekumeniczną mozaikę wpisuje się dialog doktrynalny
z Kościołami zielonoświątkowymi.
W dialogu katolicko-zielonoświątkowym spotkały się dwie najliczniejsze
chrześcijańskie tradycje. W przeszłości Kościoły tych dwóch tradycji patrzyły
na siebie podejrzliwie i nieufnie. Oficjalne dialogi stworzyły okazję do podję-
cia badań i studiów teologicznych, a także wspólnej modlitwy.
Jeszcze przed rozpoczęciem oficjalnych, międzynarodowych spotkań na
etapie przygotowawczym określono cel dialogu. Przedstawiciele watykań-
skiego Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan oraz klasycznego pentekostali-
zmu ustalili, że podjęty przez nich dialog nie powinien prowadzić do osią-
gnięcia strukturalnej jedności między partnerami. Jego głównym zadaniem
miało być „obalanie mitów” i budowanie zaufania między uczestniczącymi w
nim stronami. Katolicy i zielonoświątkowcy założyli, że w rozmowach posta-
rają się przedstawić partnerowi jak najwierniej swoją wiarę i nauczanie oraz
jak najlepiej poznać wiarę i nauczanie drugiej strony.
Z pewnością rozpoczęcie teologicznej dysputy było łatwiejsze dla Kościo-
ła katolickiego, który miał już spore doświadczenie w prowadzeniu dialogu
ekumenicznego z innymi Kościołami. Dla niemających podobnych doświad-
czeń Kościołów zielonoświątkowych było to trudne, a jednocześnie odważne
posunięcie.
Trzeba także wspomnieć, że zazwyczaj dialog ekumeniczny na forum
międzynarodowym poprzedzają kontakty międzywyznaniowe podejmowane
przez lokalne Kościoły w różnych krajach. Dialog katolicko-zielonoświąt-
kowy zainicjowano z pominięciem tego etapu. Od początku toczy się on na
płaszczyźnie międzynarodowej, ponieważ jeszcze na początku lat siedem-
6 Przedmowa

dziesiątych minionego wieku większość Kościołów pentekostalnych nie była

zainteresowana ekumenicznym zbliżeniem z katolicyzmem, a wiele z nich
zdecydowanie mu się sprzeciwiało. Być może dlatego strony dialogu więcej
koncentrują się na wymianie informacji o życiu i działalności swoich Kościo-
łów, a mniej na poszukiwaniu form jedności między Kościołem katolickim
a światem pentekostalnym.
Znakiem powiewu ekumenicznego ducha jawi się fakt, że w ostatnich la-
tach teologicznie, ekumenicznie i pastoralnie złożona problematyka relacji
katolicko-zielonoświątkowych staje się przedmiotem badań tak katolików, jak
i zielonoświątkowców. W tym nurcie badawczym trzeba też widzieć rozprawę
doktorską Mariusza Kocoła – prezbitera Kościoła rzymskokatolickiego z ar-
chidiecezji częstochowskiej. Niniejsza monografia jest w niewielkim stopniu
zmodyfikowaną wersją rozprawy, której pierwotny tytuł brzmiał: Doświad-
czenie religijne w świetle dokumentów końcowych z dialogu katolicko-zielo-
noświątkowego (1972-2015). Studium dogmatyczno-ekumeniczne.
Autor podjął się opracowania złożonego problemu. Na doświadczenie reli-
gijne składa się bowiem szeroko rozumiana relacja człowieka z Bogiem wraz
z wszelkimi aktami religijnymi, jednością ze wspólnotą religijną i reprezento-
waną przez nią etosem.
Rozprawa została obroniona w 2020 roku na Wydziale Teologicznym Uni-
wersytetu Opolskiego i wyróżniona przez Szkołę Doktorską tegoż uniwer-
sytetu. Do otrzymania wyróżnienia przyczyniła się jej wysoka ocena i reko-
mendacja do publikacji przez dwóch recenzentów – o. prof. dr hab. Andrzeja
Napiórkowskiego (UPJP II Kraków) i ks. prof. dr hab. Bogdana Ferdka (PWT
Wrocław).
Nie kryjąc jako promotor rozprawy zadowolenia z czteroletniej współ-
pracy z Doktorantem, szczerze gratuluję mu końcowego efektu. Z pewnością
będzie się on przekładał na dobre owoce w jego pracy duszpasterskiej oraz
dalszym osobistym rozwoju naukowym i duchowym. Gratulacje i słowa po-
dziękowania pragnę skierować do wszystkich, którzy w jakiejkolwiek formie
wspierali Doktoranta – zwłaszcza do J.E. Ks. Abp. Dr. Wacława Depo, który
w parafialnej pracy duszpasterskiej i katechetycznej stworzył mu także moż-
liwości naukowego rozwoju.

ks. prof. dr hab. Piotr Jaskóła

 Wstęp

Wiara w żywego Boga w Trójcy Osób Jedynego, a zwłaszcza fakt zmar-

twychwstania Jezusa Chrystusa oraz obecność i działanie Ducha Świętego
w Kościele, sprawia, iż wspólnota eklezjalna stanowi przestrzeń, w której
wierzący jest w stanie doświadczyć wpływu sfery sacrum na życie. Przedmiot
formalny chrześcijańskiej wiary stanowi osobowy Bóg, z którym człowiek
może nawiązać relację. Owa relacja z Bogiem wraz z wszelkimi aktami reli-
gijnymi, stanami i zachowaniami ludzkimi, które doń prowadzą, tworzą ele-
menty składowe doświadczenia religijnego1.
Fakt dowartościowania roli doświadczenia religijnego w jego relacji z teo-
logią stanowi wielkie osiągnięcie dyskursu teologicznego XX wieku2. Osią-
gnięcie to staje się pomocne także w dziedzinie teologii ekumenicznej. Brak
jedności strukturalnej chrześcijaństwa i związane z tym brakiem rozbieżno-
ści natury dogmatycznej oraz praktyki pobożnościowej powodują, iż w róż-
nych wspólnotach wyznaniowych doświadczenie religijne przybiera charak-
terystyczną sobie formę. Specyfika danej wspólnoty wyznaniowej znacząco

1
Doświadczenie religijne, będące procesem występującym we wszystkich re-
ligiach, stanowi czynnik umacniający przekonanie o istnieniu Absolutu, nazywane-
go w większości wierzeń Bogiem. Służy także zintensyfikowaniu samej religijności.
Wymaga ono – jak zaznacza Zofia Zdybicka – pełnego zaangażowania się człowieka
w relacji z sacrum oraz związane jest z całością przeżyć psychicznych wierzącego.
Swoje źródło posiada w uświadomieniu doświadczającego własnej niewystarczalno-
ści i zagrożenia, spowodowanego niemożliwością uniknięcia cierpienia oraz śmierci.
Te czynniki implikują zaistnienie dążenia do dopełnienia ludzkiej egzystencji poprzez
osobowe spotkanie z przedmiotem kultu oraz staranie w celu osiągnięcia pełni escha-
tycznej, która w religii chrześcijańskiej oznacza osiągnięcie zbawienia wiecznego.
Zdybicka zauważa, iż doświadczenie chrześcijańskie jest wówczas autentycznym do-
świadczeniem religijnym w Chrystusie i Duchu Świętym, gdy ochrzczony pozostaje
w jedności ze wspólnotą religijną. Wspólnota wyznaniowa bowiem normuje zakres
wiary oraz pomaga w kształtowaniu etosu chrześcijańskiego. Wspólnota ta odgry-
wa zatem istotną rolę w doświadczeniu religijnym człowieka. Por. Z. Zdybicka, Do-
świadczenie religijne, w: EK IV, kol. 156–159.
2
Zob. G. StrZelcZyk, Doświadczenie wiary a teologia. Próba wstępnej systematyzacji
problematyki, „Teologia w Polsce” 1 (2007) nr 1, s. 37–49; K. Góźdź, Kościół zbawienia, Lubin
2010, s. 79–81.
8 Wstęp

wpływa na kształt doświadczenia, które staje się udziałem poszczególnego

wyznawcy.
W działaniach ekumenicznych, mających za cel zbliżenie się do siebie
podzielonych chrześcijan, by w dalszej perspektywie zmierzać ku przywró-
ceniu jedności Kościoła jako Mistycznego Ciała Chrystusa, ważną wydaje
się potrzeba zwrócenia uwagi na doświadczenie religijne wierzących. Do-
głębne poznanie doświadczenia religijnego chrześcijan innych proweniencji
wyznaniowych może przyczynić się także do lepszego zrozumienia zawiłości
dogmatycznych, a co za tym idzie, zniwelować błędne opinie na temat ich
denominacji oraz do odkrycia elementów łączących tradycje konfesyjne. Po-
mimo przynależności chrześcijan do różnych wspólnot wyznaniowych, ich
doświadczenie religijne może niespodziewanie zawierać wiele aspektów po-
krewnych, które w powszechnej opinii nie są oczywiste. Tym samym bada-
nie doświadczenia religijnego w perspektywie teologii ekumenicznej może
przyczynić się do pogłębienia dialogu między podzielonymi chrześcijanami.
Jest to niezwykle istotne z uwagi na fakt, iż jedność Kościoła stanowi jedno
z najważniejszych zadań, jakie Jezus Chrystus pozostawił wspólnocie swoich
uczniów, a które wciąż nie zostało zrealizowane.
Podejmując studium dogmatyczno-ekumeniczne doświadczenia religijne-
go w świetle dokumentów końcowych z dialogu katolicko-zielonoświątko-
wego (1972–2015) jako badaniom zostaną poddane istotne aspekty doświad-
czenia religijnego, jakie stają się udziałem chrześcijan pentekostalnych oraz
wyznawców Kościoła katolickiego, aby pokazać, jaką rolę dla obydwu trady-
cji odgrywa doświadczenie w całokształcie eklezjalnej i indywidualnej wia-
ry, a także uwypuklić elementy łączące obie tradycje, wskazując te, które je
dzielą. W realizacji celu monografii, którym jest rozwiązanie podjętego pro-
blemu, potrzeba będzie szukać odpowiedzi na podstawowe pytania badawcze.
Najważniejsze z nich można sformułować następująco:
- Jak katolicy i zielonoświątkowcy rozumieją doświadczenie religijne
oraz jakie miejsce przypisują temu doświadczeniu w całokształcie wy-
znawanej wiary?
- Jaką rolę w doświadczeniu wiary spełnia lokalna wspólnota wiary – Ko-
ściół lokalny, zbór?
- Jaką rolę odgrywa Pismo Święte jako źródło Objawienia w formułowa-
niu podstawowych prawd wyznawanej wiary?
- Jak katolicy i chrześcijanie pentekostalni rozumieją działania Ducha
Świętego w chrzcie, charyzmatach i nawróceniu?
Wstęp 9

- Które prawdy nauczania wiary – dogmaty, odnajdują w dialogach

wspólną interpretację, a które dzielą?
Podstawowe źródło niniejszego studium stanowią dokumenty Raportów
Końcowych opublikowane po zakończeniu każdego z sześciu etapów prowa-
dzonego w latach 1972–2015 dialogu katolicko-zielonoświątkowego. Są to:
1. Final Report of the Dialogue Between the Secretariat for Promoting
Christian Unity of the Roman Catholic Church and Leaders of Some
Pentecostal Churches and Participants in the Charismatic Movement
within Protestant and Anglican Churches: 1972–19763;
2. Final Report of the Dialogue between the Secretariat for Promoting
Christian Unity of the Roman Catholic Church and some Classical
Pentecostals 1977–19824;
3. Perspectives on Koinonia. The Reports from the Third Quinquennium
of the Dialogue between the Pontifical Council for Promoting Chri-
stian Unity and some Classical Pentecostal Churches and Leaders:
1985–19895;
4. Evangelization, Proselytism and Common Witness. The Report from the
Fourth Phase of International Dialogue 1990–1997 between the Ro-
man Catholic Church and some Classical Pentecostal Churches and
Leaders6;
5. On Becoming a Christian: Insights from Scripture and the Patristic
Writings with Some Contemporary Reflections. Report of the Fifth
Phase of the International Dialogue Between Some Classical Pente-
costal Churches and Leaders and the Catholic Church: 1998–20067;
6. Do Not Quench the Spirit. Charisms in the Life and Mission of the
Church. Report of the Sixth Phase of the International Catholic–Pen-
tecostal Dialogue: 2011–20158.
Część dokumentów końcowych z tegoż dialogu bilateralnego została prze-
tłumaczona na język polski. Raport Końcowy z czwartej fazy rozmów przeło-

Opublikowany w: InfS (1976) nr 32, s. 32–37.

3

Jw.: InfS (1984) nr 55, s. 72–81.

4

Jw.: InfS (1990) nr 75, s. 179–191.

5

Jw.: InfS (1998) nr 97, s. 38–56.

6

Jw.: InfS (2008) nr 129, s. 162–215.

7

Jw.: InfS (2016) nr 147, s. 47–62.

8
10 Wstęp

żył Karol Karski9, z piątej fazy Tomasz Józefowicz10, natomiast tłumaczenia

dokumentu z fazy szóstej dokonała Ewa Sojka11. Aby utrzymać jednolitość
stylu przekładu, autor niniejszej monografii sam jednak podejmie się zadania
tłumaczenia Raportów Końcowych ze wszystkich faz rozmów. W przypadku
nielicznych wyjątków, gdzie posłuży się tekstem przetłumaczonym przez inne
osoby, zostanie to zaznaczone w stosownym przypisie.
Aby ułatwić czytelnikowi dostęp do oryginalnego brzmienia dokumentów,
a także zweryfikowanie tłumaczenia, wypowiedzi podejmujące ważniejsze
kwestie zostaną umieszczone w przypisach w wersji pierwotnej – angielskiej.
Dodatkowo, gdy w tekście użyto specyficznego idiomu, trudnego do prze-
tłumaczenia na język polski, przytoczy się także jego oryginalne brzmienie.
W pracy zostaną wykorzystane również teksty referatów dwóch responden-
tów – reprezentanta strony katolickiej Charlesa W. Gusmera oraz tradycji pen-
tekostalnej Roberta McAlistera – dotyczące kwestii uzdrawiania w Kościele,
które zostały wygłoszone podczas obrad drugiej fazy dialogu katolicko-zie-
lonoświątkowego (1977–1982)12. Autor posłuży się tym źródłem, ponieważ
pomimo podjęcia przez respondentów tematyki przyczyny chorób, wnioski
nie zostały zawarte w Raporcie Końcowym z tejże fazy dialogu. Fragmenty
Pisma Świętego, o ile nie zaznaczy się inaczej, przytoczone zostaną według
przekładu Biblii Tysiąclecia Online13.
Druga grupa źródeł to oficjalne dokumenty nauczania kościelnego opu-
blikowane przez uczestniczące w dialogu strony. Ze strony katolickiej będą
należeć do nich orzeczenia Urzędu Nauczycielskiego Kościoła katolickiego
– dokumenty soborowe, Kodeks Prawa Kanonicznego, Katechizm Kościoła

9
Zob. Ewangelizacja, prozelityzm i wspólne świadectwo. Raport końcowy czwartej fazy
dialogu między Kościołem Rzymskokatolickim a niektórymi klasycznymi Kościołami zielono-
świątkowymi i ich przywódcami (1990–1997), tłum. k. Karski, SiDE 19 (2003) z. 2, s. 119–160.
10
Zob. Raport piątej fazy Międzynarodowego Dialogu między niektórymi klasycznymi Ko-
ściołami zielonoświątkowymi i ich przywódcami a Kościołem Rzymskokatolickim (1998–2006):
O stawaniu się chrześcijaninem. Rozważania w oparciu o Pismo Święte i pisma patrystyczne
oraz refleksje współczesne, tłum. t. Józefowicz, SiDE 25 (2009) z. 2, s. 59–176.
11
Zob. Ducha nie gaście. Charyzmaty w życiu i misji Kościoła. Raport z szóstej fazy Mię-
dzynarodowego Dialogu Katolicko-Zielonoświątkowego (2011–2015), tłum. e. Sojka, SiDE 35
(2019) z. 1, s. 108–140.
12
Zob. ch.W. GuSmer, The Ministry of Healing in the Church. Theological Paper, 8–12
October 1979, Rome, w: Roman Catholic/Pentecostal Dialogue (1977–1982): A Study in De-
veloping Ecumenism. Studies in the Intercultural History of Chrisianity, red. J.l. SandidGe, t.
II, Frankfurt a. M – Bern – New York – Paris 1987, s. 146–162; r. mcaliSter, The Ministry
of Healing in the Church. Theological Paper, 8–12 October 1979, Rome, w: Roman Catholic/
Pentecostal Dialogue (1977–1982)…, s. 163–178.
Zob. Biblia Tysiąclecia Online, Poznań 2003, http://biblia.deon.pl/ (25.03.2021).
13
Wstęp 11

Katolickiego, oficjalne teksty ksiąg liturgicznych oraz wypowiedzi papieskie

i biskupie. Ze strony pentekostalnej podobny katalog będą stanowić Wyznania
wiary, Statuty, stanowiska oraz oficjalne komentarze dogmatyczno-moralne
wybranych wspólnot lokalnych, których reprezentanci brali udział w dialogu
katolicko-zielonoświątkowym. Ten rodzaj źródeł, typowy dla wszelkich prac
teologicznych, będzie miał za zadanie uzupełnić informacje zawarte w Ra-
portach Końcowych. Statuty polskich wspólnot pentekostalnych – Kościoła
Bożego w Chrystusie w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kościoła Chrześcijan
Wiary Ewangelicznej w Rzeczypospolitej Polskiej – których przedstawiciele
nie uczestniczyli w dialogu międzykonfesyjnym zostaną wykorzystane w celu
ukazania zróżnicowania polskiego ruchu zielonoświątkowego14.
Jako szeroko rozumiane opracowania i literatura pomocnicza pracy wyko-
rzysta się także teksty autorów zielonoświątkowych oraz katolickich podejmu-
jące analizowane w niniejszej monografii zagadnienia. Przytoczone zostaną
opracowania autorów propagowanych przez liderów ruchu pentekostalnego,
które zyskały popularność wśród członków tegoż nurtu. Odnosząc się do kwe-
stii związanych np. z doświadczeniem chrztu w Duchu Świętym czy też da-
rami Ducha, potrzeba będzie odwołać się do publikacji autorów związanych
z katolickim ruchem charyzmatycznym.
Charakteryzując źródła, warto na samym początku wspomnieć, że typo-
wym elementem dla ruchu pentekostalnego – stanowiącym również trudność
w pracy badawczej – jest brak rozwiniętej dogmatyki. Zwróciła nań uwagę
już Wiesława Dąbrowska-Macura, która przed laty podjęła pracę badawczą
nad dialogiem katolicko-zielonoświątkowym: „Nie doktryna jest dla nich naj-
ważniejsza, ale duchowe przeżycie, osobiste doświadczenie Boga, poczucie
działania Ducha Świętego w życiu pojedynczych wiernych i całej wspólnoty,
a one rzadko bywają wyjaśniane od strony dogmatycznej. Dla zielonoświąt-
kowców powiew Ducha jest ważniejszy od doktryny. Jest to chrześcijaństwo
przeżyciowe, a nie doktrynalne”15. Kwestia ta została podniesiona także pod-
czas trzeciej fazy dialogu bilateralnego (1985–1989), przy okazji podejmowa-
nia refleksji nad eklezjologią. W Raporcie Końcowym respondenci przyznają:
„Jedną z trudności, jaką napotkaliśmy w naszych dyskusjach, była historycz-
na różnica między rozwojem doktryny o Kościele w katolicyzmie a różnymi
tradycjami zielonoświątkowymi. Katolicy posiadają wielowiekową tradycję
14
Przedstawiciel Kościoła Zielonoświątkowego w RP Edward Czajko brał udział w trze-
cim etapie dialogu (1985–1989).
15
W. dąbroWsKa-Macura, Wspólnota – klucz do jedności. Kościół jako koinonia według
dokumentów końcowych z dialogu katolicko-zielonoświątkowego, Świdnica 2008, s. 21–22.
12 Wstęp

refleksji eklezjologicznej, natomiast ruch pentekostalny istnieje mniej niż sto

lat i miał niewiele okazji do podejmowania teologicznej refleksji na temat
eklezjologii”16. Podniesiona dysproporcja rozwoju myśli teologicznej, a tym
samym szczególny nacisk chrześcijan pentekostalnych na doświadczalny wy-
miar religijności, widoczne są w większości kwestii poruszanych przez strony
dialogu bilateralnego. Należy jednak zaznaczyć, iż obecnie kwestia intelek-
tualnego dyskursu nad treścią wiary u zielonoświątkowców stopniowo ule-
ga zmianie. Coraz częściej duchowni i świeccy związani z tym ruchem po-
dejmują akademicki trud studiowania teologii, a ich przedstawiciele czasem
stanowią gremium profesorskie. Tworzone są także pentekostalne uczelnie
wyższe17. Prowadzone są też próby nad redagowaniem szerszych opracowań
dogmatycznych, które systematyzują pentekostalną teologię. Polskimi przy-
kładami takich publikacji są: Wprowadzenie do nauki o Biblii oraz doktryny
i praktyki ruchu zielonoświątkowego – redakcji Elżbiety Bednarz i Romualda
Tomaszewskiego, oraz Nasza wiara. Próba dogmatyki zielonoświątkowej –
autorstwa Edwarda Czajki. Trzeba jednak obiektywnie stwierdzić, iż ciężko
dzieła te przyrównać z tymi, jakie wyszły spod pióra wielkich teologów Ko-
ściołów historycznych.
Spośród wielu innych dialogów międzykonfesyjnych, jakie były i wciąż są
prowadzone z przedstawicielami Kościoła katolickiego, rozmowy katolicko-
-zielonoświątkowe charakteryzują się wyjątkowością. Jest to spowodowane
faktem, iż stroną dla katolickiego respondenta nie była, jak w przypadku po-
zostałych, jedna wspólnota eklezjalna posiadająca własny, usystematyzowany
dorobek dogmatyczno-teologiczny, lecz nurt w chrześcijaństwie, obejmujący
wiele niezależnych denominacji, nierzadko różniących się między sobą. Ten
specyficzny charakter ruchu pentekostalnego spowodowany jest sposobem
jego powstania, bowiem pierwsi zielonoświątkowi kaznodzieje, wywodzą-
cy się z różnych wyznań chrześcijańskich – baptystów i metodystów – nie
mieli na celu utworzenia odrębnych struktur eklezjalnych. Zostali jednak do
16
„One of the difficulties we faced in our discussions was the historical difference between
the development of the doctrine of the Church in Roman Catholicism and in the various Pente-
costal traditions. Roman Catholics have a centuries-long tradition of ecclesiological reflection;
the Pentecostal Movement is less than a century old and has had little opportunity to engage in
sustained theological reflection on ecclesiology”. RK III 11.
17
Kościół Zielonoświątkowy w RP prowadzi Wyższą Szkołę Teologiczno-Społeczną
w Warszawie, na której studenci mają możliwość uzyskania tytułu licencjata. Oprócz tej uczel-
ni w ramach tegoż Kościoła funkcjonują: Seminarium Teologiczne w Ustroniu, Krakowskie
Seminarium Biblijne oraz Instytut Biblijny „BEREA”. Chrześcijanie pentekostalni podejmują
także studia na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, Ewangelicznej Wyższej
Szkole Teologicznej w Warszawie a także na wydziałach teologicznych innych uczelni wyż-
szych w Polsce i poza jej granicami.
Wstęp 13

tego przymuszeni przez macierzyste wspólnoty, kiedy wyłączono ich z nich,

zarzucając im ekstrawagancję i zbytnie akcentowanie darów charyzmatycz-
nych, szczególnie potrzeby doświadczenia chrztu w Duchu Świętym. Charles
Fox Parham (USA, Topeka, stan Kansas, 1900–1903), Evan Roberts (Walia,
1904) oraz William Joseph Seymour (USA, Los Angeles, 1906) nie porozu-
miewając się ze sobą, zapoczątkowali pierwsze zgromadzenia o charakterze
pentekostalnym18. Z powodu różnic doktrynalnych, nowo powstały ruch ni-
gdy nie uzyskał jedności strukturalnej. Ulegał podziałom na liczne odłamy
i nurty. Elementem łączącym wszystkie wspólnoty zielonoświątkowe jest
mające się przejawiać w praktyce religijnej szczególne doświadczanie Ducha
Świętego oraz dynamiczny rozwój, który towarzyszy temu nurtowi po dzień
dzisiejszy. Wobec tego respondenci strony zielonoświątkowej, prezentując
katolickim partnerom poglądy w omawianych w trakcie rozmów kwestiach,
zmuszeni byli do przedstawienia stanowisk wszystkich biorących udział
w dialogu wspólnot zielonoświątkowych. Fakt ten nie tylko przyczynił się do
wyjątkowości tegoż dialogu, ale przede wszystkim przysporzył dodatkowych
utrudnień w prowadzeniu i tak problematycznego rodzaju dialogu, jakim jest
dialog międzywyznaniowy. Sprawia także, iż badanie osiągnięć tegoż dialogu
wymaga od autorów przynajmniej ogólnej znajomości charakterystyki nurtów
powstałych wewnątrz ruchu pentekostalnego.
We współczesnym dyskursie teologicznym prowadzonym na łonie Ko-
ścioła katolickiego toczy się ożywiona dyskusja na temat zjawiska pente-
kostalizacji chrześcijaństwa. Głównym polskim propagatorem zarzutów
o pentekostalizacji katolicyzmu jest Andrzej Kobyliński, pracownik naukowy
Instytutu Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warsza-
wie. Według jego definicji zjawiskiem tym nazywa się: „niezwykle szybki
wzrost liczebny różnego rodzaju wspólnot stricte zielonoświątkowych oraz
proces stopniowego przekształcania wielu innych chrześcijańskich Kościo-
łów i związków wyznaniowych w jedną uniwersalną odmianę chrześcijaństwa
charyzmatycznego w wymiarze globalnym”19. Innym tonem charakteryzuje
się natomiast wypowiedź na ten temat biskupa Andrzeja Siemieniewskiego:

18
Por. J.b. Navarro, Ekumenizm, tłum. E. Burska, Warszawa 2007, s. 23–24.
19
a. KobylińsKi, Etyczne aspekty współczesnej pentekostalizacji chrześcijaństwa, „Studia
Philosophiae Christianae” 50 (2014) nr 3, s. 94. W podobny sposób autor odnosi się do zja-
wiska pentekostalizacji w innych swoich artykułach. Zob. teNże, Hermeneutyka nieciągłości
i pentekostalizacja. Współczesne metamorfozy religii chrześcijańskiej, „Teologia i Moralność”
20 (2016) nr 2, s. 245–261; teNże, Odczarowanie świata czy epoka postsekularna? Poboż-
ność ludowa w kontekście globalnej pentekostalizacji chrześcijaństwa, w: Pokładamy nadzieję
w Kościele, red. d. mielnik, Lublin 2016, s. 134–146.
14 Wstęp

„Pentekostalizacja to przede wszystkim fenomen, zjawisko do rozważenia

i oceny. Cóż ono oznacza? Coraz więcej chrześcijan w skali całego globu
myśli o Duchu Świętym, przeżywa działanie Ducha Świętego i chce, żeby
chrześcijaństwo było przeniknięte żywym działaniem Bożego Ducha. To od-
syła nas do Wieczernika – pentekoste to Pięćdziesiątnica. Od razu widać, że
z pentekostalizacją, czyli przenikaniem chrześcijaństwa duchem Wieczernika
najpierw trzeba wiązać jakieś nadzieje, perspektywy. W końcu to w dzień
Pięćdziesiątnicy Kościół wyszedł do świata. Dopiero na drugim miejscu trze-
ba i warto mówić o zagrożeniach i znakach zapytania”20. Wspomniane za-
gadnienie podejmują także inne opracowania naukowe21 oraz merytoryczne
dyskusje akademickie22. Oceny tegoż zjawiska są skrajnie różnie. Biskup An-
drzej Czaja w imieniu Komisji Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski
przekazał, iż: „Jesteśmy u początku rozeznawania tego bardzo złożonego zja-
wiska religijnego […]”23.
Niniejsza monografia nie tyle ma na celu włączenie się w trwający dys-
kurs na temat zjawiska pentekostalizacji Kościoła katolickiego czy całego
chrześcijaństwa, ile pragnie stać się przyczynkiem do tego, aby dokładniej
zrozumieć, czym jest ruch pentekostalny oraz w jakim stopniu różni on wiarę
w Kościele katolickim od wiary we wspólnotach zielonoświątkowych. Świa-
dectwo konwertyty na katolicyzm byłego pastora zielonoświątkowego Ulfa
Ekmana – „Kościół ten był mi bardzo daleki, znajdował się poza horyzontem
mojego świata, był nieznany, obcy i trochę budził strach”24 – ukazuje, jak

20
a. SiemienieWSki, Pentekostalizacja to „fenomen”, który należy badać, rozm. A. Ślu-
sarczyk, http://kosciol.wiara.pl/doc/4266259.Bp-Siemieniewski-%20Pentekostalizacja-to-fe-
nomen-ktory-nalezy-badac/ (25.03.2021).
21
Zob. a. SiemienieWSki, Pentekostalizacja chrześcijaństwa. Przewodnik teologiczno-pa-
storalny, Wrocław 2020; K. JasińsKi, Chrześcijaństwo pentekostalne a doświadczenie religijne,
„Nurt SVD” , 145 (2019) nr 1, s. 60–76; a. KoWalsKi, Pentekostalizacja Kościoła. Zagroże-
nie, szansa czy normalność?, „Studia Katechetyczne” (2018) nr 14, s. 219–232; P. SaWa, Spór
o pentekostalizację Kościoła, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 51 (2018) nr 1, s.
100–119. Tematowi pentekostalizacji poświęcony został także numer „Zeszytów Odnowy w
Duchu Świętym” 2019 nr 1. Kwestia ta podejmowana była także w wielu innych artykułach
naukowych i popularnonaukowych.
22
Przykładem jest debata zorganizowana w ramach Tygodnia Modlitw o Jedność Chrze-
ścijan w 2020 r. na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na temat pentekostalizacji w Koście-
le. Zob. J. JarosińsKa, Uzielonoświątkowienie Kościoła katolickiego – zagrożenie czy ratunek,
https://lublin.gosc.pl/doc/5305744.Uzielonoswiatkowienie-Kosciola-katolickiego-zagrozenie-
-czy/ (25.03.2021).
23
A. cZaJa, Jesteśmy u początku rozeznawania – rozmowa o pentekostalizmie i pente-
kostalizacji, rozm. P. Rytel-Andrianik, https://episkopat.pl/bp-czaja-jestesmy-u-poczatku-roze-
znawania-rozmowa-o-pentekostalizmie-i-pentekostalizacji/ (25.03.2021).
U. i B. ekman, Wielkie odkrycie. Nasza droga do Kościoła katolickiego, Kraków 2017, s. 21.
24
Wstęp 15

wielki w środowisku pentekostalnym panuje poziom nieznajomości Kościoła

katolickiego. Zasadnym jest przypuszczać, iż nieznajomość tę również można
przypisać wielu katolikom wobec zielonoświątkowców.
W charakterystyce stanu badań trzeba jeszcze wspomnieć, że chociaż temat
pentekostalizacji jest w ostatnim czasie naukowo opracowywany przez wielu
autorów, to sam dialog katolicko-zielonoświątkowy nie stanowi popularnego
przedmiotu studiów i badań polskich teologów. Dotychczas przetłumaczo-
no na język polski jedynie trzy z sześciu Raportów Końcowych. Zważywszy
na bogactwo wątków podejmowanych przez respondentów, należy ocenić,
iż niewiele jest także rozbudowanych komentarzy oraz szerszych omówień
osiągnięć tegoż dialogu. Wśród nich znajdują się dwie rozprawy doktorskie.
Pierwsza autorstwa Tomasza Kośka – dotyczy posługi uzdrawiania w Ko-
ściele w świetle uzgodnień katolicko-zielonoświątkowych z lat 1972–198225,
druga – podejmująca kwestię koinonii w kontekście dokumentów końcowych
z dialogu katolicko-zielonoświątkowego prowadzonego w latach 1972–1989
– opracowana przez Wiesławę Dąbrowską-Macurę26. Ukazał się też w 2012
r. komentarz Tadeusza Kałużnego dotyczący dialogów doktrynalnych prowa-
dzonych przez Kościół katolicki na płaszczyźnie światowej. Omówiono tam
genezę i przebieg pięciu pierwszych faz rozmów z zielonoświątkowcami27.
Opublikowano również kilkanaście artykułów, podejmujących tematykę te-
goż dialogu. Ich autorami są: Celestyn Napiórkowski28, Karol Karski29, To-

25
Zob. T. KosieK, Na chorych ręce kłaść będą. Posługa uzdrawiania w Kościele w świetle
dokumentów dialogu katolicko-zielonoświątkowego (1972–1982), Lublin 2000.
26
Zob. W. dąbroWsKa-Macura, Wspólnota – klucz do jedności….
27
Zob. T. KałużNy, Na drogach jedności. Dwustronne dialogi doktrynalne Kościoła rzym-
skokatolickiego na płaszczyźnie światowej, Kraków 2012, s. 182–195.
28
Zob. s.c. NapiórKoWsKi, Wprowadzenie w problematykę dialogu katolicko-zielono-
świątkowego, „Roczniki Teologiczne” 41 (1994) z. 7, s. 105–106.
29
Zob. K. karSki, Dialog katolicko-zielonoświątkowy: historia dialogu, SiDE 53 (2003)
z. 2, s. 114–118.
16 Wstęp

masz Kosiek30, Wiesława Dąbrowska-Macura31, Małgorzata Boś32, Mariusz

Orłowski33 oraz autor niniejszej monografii34.
Podjęty problem badawczy – ukazanie istotnych aspektów doświadcze-
nia religijnego chrześcijan pentekostalnych i wiernych Kościoła katolickie-
go, oraz cel – wydobycie i charakterystyka elementów łączących i dzielących
obydwie tradycje wyznaniowe, a także przeprowadzony powyżej opis źró-
deł i stan badań nad podjętym problemem – częściowo także problematyką
– determinują metodę monografii. Analizie zostaną poddane osiągnięcia dia-
logu katolicko-zielonoświątkowego prowadzonego przez Papieską Radę ds.
Popierania Jedności Chrześcijan i reprezentację Kościołów pentekostalnych
dotyczące doświadczenia religijnego ze szczególnym uwzględnieniem aspek-
tu dogmatycznego i ekumenicznego. W tym celu pierwszorzędnym źródłem
– jak już wspomniano – będzie zapis Raportów Końcowych z poszczególnych
faz dialogu. Następnie uzyskane informacje porównane zostaną ze stano-
wiskami konfesyjnymi wyrażonymi w Wyznaniach wiary i innych wskaza-
nych w źródłach oficjalnych dokumentach katolickich i zielonoświątkowych.
W analizach zostanie także wykorzystana literatura teologiczna teologów re-

30
Zob. T. KosieK, Posługa uzdrawiania w świetle dialogu katolicko-zielonoświątkowego
(1972–1982), „Roczniki Teologiczne” 41 (1994) z. 7, s. 107–114.
31
Zob. W. dąbroWsKa-Macura, Urząd kościelny w uzgodnieniach katolicko-zielono-
świątkowych, „Summarium” 20–21 (1991–1992) nr 40–41, s. 19–23; taż, Różne są dary łaski,
lecz jeden Duch... Uzgodnienia katolicko-zielonoświątkowe o charyzmatach, „Summarium”
20–21 (1991–1992) nr 40–41, s. 45–53; taż, Historia dialogu katolicko-zielonoświątkowego,
SiDE 9 (1993) z. 2, s. 25–29; taż, Mariologia w dialogu katolicko-zielonoświątkowym, „Rocz-
niki Teologiczne” 41 (1994) z. 7, s. 114–118; taż, Chrzest w dialogu katolicko-zielonoświąt-
kowym, SiDE 11 (1995) z. 1, s. 21–24; taż, Dialog katolicko-zielonoświątkowy o Matce Pana,
„Salvatoris Mater” 3 (2001) nr 4, s. 112–119; taż, Eklezjologia wspólnoty w dialogach ekume-
nicznych z udziałem Kościoła katolickiego. Specyfika dialogu katolicko-zielonoświątkowego,
„Studia Oecumenica” (2008) nr 8, s. 181–199.
32
Zob. M. boś, Zagadnienie chrztu w uzgodnieniach doktrynalnych między Kościołem Ka-
tolickim a Kościołami pentekostalnymi, „Summarium” 20–21 (1991–1992) nr 40–41, s. 55–59.
33
Zob. M. orłoWsKi, Maryja w świetle raportu z dialogu katolicko-zielonoświątkowego
na płaszczyźnie światowej. Recepcja ustaleń mariologicznych przez polskich zielonoświątkow-
ców, „Kieleckie Studia Teologiczne” (2018) nr 17, s. 165–179.
34
Zob. M. Kocoł, Uwielbienie w doświadczeniu religijnym wspólnot pentekostalnych
a perspektywa katolicka, w: Teologiczne refleksje wokół tajemnicy wiary, red. r. ceGlarek,
P. maciaSZek, Częstochowa 2020, s. 283–293; teNże, Funkcja pastora zboru pentekostalnego
a urząd proboszcza parafii katolickiej. Kwestie kanoniczno-pastoralne w świetle dokumentów
końcowych z dialogu katolicko-zielonoświątkowego, „Świdnickie Studia Teologiczne” 16 (2019)
nr 1, s. 11–20; teNże, The Eucharist or the Lord`s Supper in the light of the Catholic-Penteco-
stal dialogue (1972–2015), „World Scientific News” (2019) nr 130, s. 137–148; teNże, Wybrane
problemy bioetyczne w rozumieniu Kościołów pentekostalnych i Kościoła katolickiego. Studium
teologiczno-porównawcze, „Rocznik Teologiczny” 60 (2018) z. 1, s. 71–88; teNże, Zagadnienie
węzła małżeńskiego w doktrynie katolickiej a perspektywa zielonoświątkowa. Studium porów-
nawcze wybranych elementów nauczania, „Veritati et Caritati” 8 (2017) z. 1, s. 181–194.
Wstęp 17

prezentujących obie tradycje wyznaniowe. Uzyskane wyniki badań zostaną

omówione ze szczególnym zwróceniem uwagi na podobieństwa i różnice oraz
zgodnie z przyjętą strukturą pracy odpowiednio usystematyzowane.
Struktura pracy ma charakter systematyczny. Wynika on z uporządkowa-
nia tematycznego wątków teologicznych dotyczących podstawowych aspek-
tów doświadczenia religijnego podejmowanych przez respondentów dialogu
katolicko-zielonoświątkowego prowadzonego w latach 1972–2015.
W pierwszym rozdziale zostanie przedstawiony fenomen wiary jako
szczególny element doświadczenia religijnego. Omówione w nim będą pod-
stawowe jego aspekty, takie jak: przyjęcie Pisma Świętego jako normatyw-
nego źródła wiary, uznanie istnienia jedynego Boga w Trójcy Świętej oraz
jedynego Zbawiciela i Pośrednika w Jezusie Chrystusie. Zawarte tam zosta-
ną także kwestie związane z nawróceniem oraz włączeniem człowieka we
wspólnotę religijną, a także wynikającą z tego potrzebą składania świadectwa
o wyznawanej wierze.
Drugi rozdział dotyczyć będzie szczególnego rodzaju doświadczenia re-
ligijnego, jakim jest doświadczenie charyzmatyczne. Oprócz prezentacji
zasadniczych darów charyzmatycznych – takich jak: glosolalia, proroctwo
i rozeznawanie duchów, zostanie w nim omówione doświadczenie chrztu
w Duchu Świętym oraz ukazana zostanie wyrażona przez strony dialogu bila-
teralnego konieczność dokonania weryfikacji prawdziwości doświadczanych
charyzmatów.
Doświadczenie wspólnoty religijnej znajdzie swoje opracowanie w roz-
dziale trzecim. Zaprezentowana zostanie teologia chrześcijańskiej koinonii
w ujęciu katolickim i pentekostalnym. Scharakteryzowane będą lokalne spo-
łeczności wiernych – parafie i zbory – oraz ich wpływ na doświadczenie reli-
gijne wiernych. Przedstawione zostaną także podobieństwa i różnice posługi
pasterzy tych wspólnot – pastorów i proboszczów oraz omówienia podstawo-
wych form kultu Bożego we wspólnotach biorących udział w dialogu.
Ostatni, czwarty rozdział podejmie w aspekcie religijnym temat doświad-
czenia cierpienia oraz uzdrowienia. Omówione zostaną przyczyny cierpień
oraz sposób, w jaki chrześcijanin powinien się do nich ustosunkować. Do-
świadczenie religijne implikuje u człowieka pytanie o kwestię woli Bożej
wobec osób chorych. Kwestia ta zostanie omówiona obok charakterystyki
posługi uzdrawiania pełnionej w Kościele. Rozdział zwieńczy problematy-
ka związana z niesprawiedliwością społeczną i stosunkiem stron biorących
udział w dialogu do tej kwestii.
18 Wstęp

Wnioski formułowane będą w trakcie przedstawionych analiz. Najważ-

niejsze z nich zwieńczą każdy z czterech rozdziałów. Ostateczne wyniki ba-
dań i wnioski odnoszące się do problemu podjętego w monografii syntetycz-
nie zebrane zostaną w Zakończeniu pracy.
 Zakończenie

Raporty Końcowe z poszczególnych faz dialogu katolicko-zielonoświąt-

kowego pozwalają z całą pewnością na stwierdzenie, że obie tradycje uznają
doświadczalny wymiar wiary, chociaż podkreślają też, że wiara nie ograni-
cza się do doświadczenia. Potwierdzają one ocenę znawcy zjawiska pente-
kostalizmu Kiliana McDonnella: „Wiara rodzi doświadczenie; wiara normuje
doświadczenie. Ale doświadczenie nadaje inny wymiar realności i pewności
naszej wiary. Doświadczenie to kolejny sposób poznania. To, co dane jest
doświadczeniu, nie jest odbierane wierze, ponieważ doświadczenie istnieje
tylko w wierze”1.
W świetle uzgodnień z dialogu bilateralnego można wyprowadzić zasadni-
czy wniosek, iż doświadczenie religijne odgrywa istotną rolę w całokształcie
wiary chrześcijańskiej. Odnośnie do porównania tegoż doświadczenia prze-
jawiającego się wśród wyznawców obu biorących udział w rozmowach stron
dało się zauważyć, że zielonoświątkowcy i katolicy podzielają wiele ważnych
aspektów doświadczeń duchowych, w tym doświadczenie obecności i mocy
Ducha Świętego. Różnice między nimi są często jedynie kwestią stawianego
akcentu.
Ponieważ celem niniejszej monografii było uchwycenie podobieństw
w doświadczeniu religijnym, a także wskazanie elementów, które wciąż róż-
nią obie strony dialogu bilateralnego, stąd badania zostały przeprowadzone w
czterech etapach odpowiadających głównym aspektom doświadczenia reli-
gijnego podejmowanym przez respondentów dialogu katolicko-zielonoświąt-
kowego. Rozdział I omówił podstawowe elementy wiary, odpowiadające
za kształt doświadczenia religijnego. Rozdział II ukazał szczególny rodzaj

1
„Faith gives birth to experience; faith norms experience. But experience gives another
dimension of actuality and firmness to faith. Experience is another way of knowing. What is
given to experience is not taken away from faith, because experience exists only in faith”.
K. McdoNNell, Spirit and Experience in Bernard of Clairvaux, „Theological Studies” 58
(1997) nr 1, s. 16, cyt. za: RK V 141.
292 Zakończenie

doświadczenia, jakim jest jego charyzmatyczny wymiar. Rozdział III skon-

centrował się na kwestii wspólnot religijnych i ich wpływie na kształt do-
świadczenia wiernych należących do nich. Ostatni rozdział podjął tematykę
związaną z doświadczeniem cierpienia oraz uzdrowienia.
Z perspektywy zaprezentowanych badań należy podkreślić, iż w związku
z niejednoznacznością nauczania strony pentekostalnej w niektórych kwe-
stiach, a także z powodu bogactwa i różnorodności elementów doświadczenia
religijnego – które stały się tematami rozmów poszczególnych faz dialogu
– rozwiązanie podjętego problemu badawczego nie było łatwym zadaniem.
Podstawowe wyniki badań można zebrać w punktach:
- Doświadczenie religijne, jakie staje się udziałem chrześcijan pente-
kostalnych oraz katolików zależne jest od wyznawanej wiary, która
owo doświadczenie normuje i nadaje mu charakter. W kwestii podsta-
wowych jej elementów zauważyć można wiele zgodności. Obie tra-
dycje przyjmują Pismo Święte jako źródło objawienia się Boga czło-
wiekowi, wyznają wiarę w Trójcę Świętą oraz uznają Jezusa Chrystusa
za jedynego Zbawiciela i Pośrednika do Boga Ojca. Elementem wiary,
względem którego nie uzyskano porozumienia, jest katolicki kult świę-
tych, oceniany przez zielonoświątkowców jako niemający biblijnego
uzasadnienia.
- Obie tradycje w kwestii inicjacji chrześcijańskiej uważają, iż chrzest
związany z włączeniem w śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa wi-
nien być udzielany poprzez zastosowanie formuły trynitarnej z uży-
ciem wody. Pomimo tego, ujawniono pewne rozbieżności dotyczące
zagadnienia chrztu. Większość chrześcijan pentekostalnych uznaje, iż
jedyną dopuszczalną formą jego sprawowania jest ta poprzez zanurze-
nie. Nie akceptują także katolickiej praktyki chrztu niemowląt. Wobec
tego tradycyjny, katolicki chrzest niemowlęcia sprawowany poprzez
polanie wodą nie jest uważany przez zielonoświątkowców za ważny
i w przypadku konwersji wymaga powtórzenia w wieku dojrzałym po-
przez zanurzenie. W odróżnieniu do nauczania Kościoła katolickiego,
dla chrześcijan pentekostalnych obrzęd chrztu nie jest niezbędny do
osiągnięcia zbawienia.
- Nawrócenie tak dla katolików, jak i dla chrześcijan pentekostalnych
stanowi konieczny element doświadczenia wiary. Zielonoświątkowcy
jednak interpretują nawrócenie jako wydarzenie, po którym następuje
proces uczniostwa (formacji). Natomiast dla katolików doświadcze-
nie nawrócenia stanowi akt rozciągnięty w czasie, często utożsamiany
Zakończenie 293

z formacją chrześcijańską. Te różnice w dużej mierze wydają się jednak

być jedynie kwestią przyjętej nomenklatury. Nie wpływają one na cha-
rakter samego doświadczenia polegającego na odczuciu konieczności
eliminowania grzesznych zachowań oraz kształtowaniu życia według
norm ewangelicznych. Nawrócenie oraz chrześcijańskie uczniostwo
implikują u wierzącego doświadczenie potrzeby składania świadectwa
o swojej wierze. Obie tradycje upatrują w nim konieczność wypływa-
jącą z Ewangelii. Uznając prawo do zmiany przez chrześcijanina pro-
weniencji konfesyjnej, zgodnie jednak negatywnie oceniają praktykę
prozelityzmu.
- Zarówno katolicy, jak i ich zielonoświątkowi partnerzy rozmów wie-
rzą, iż jak w wiekach apostolskich, tak i współcześnie chrześcijanie
są w stanie doświadczyć szczególnych przejawów działania Ducha
Świętego poprzez charyzmaty. Różnią się natomiast zakresem rozło-
żenia pewnych akcentów dotyczących tej kwestii. Chrześcijanie pen-
tekostalni większą bowiem wagę przykładają do charyzmatów nad-
zwyczajnych. Katolicy natomiast oprócz nich, podkreślają również
wartość charyzmatów prostych i zwyczajnych. Szczególnie otwarte na
działanie charyzmatyczne w Kościele katolickim są osoby należące do
wspólnot Odnowy w Duchu Świętym, których doświadczenia duchowe
niejednokrotnie są pokrewne z tymi, które stają się udziałem wiernych
wspólnot zielonoświątkowych.
- Akt przeżycia doświadczenia charyzmatów takich jak: glosolalia, pro-
roctwo oraz rozeznawanie duchów w obu tradycjach okazuje się bar-
dzo podobny. Te doświadczenia jednak znacząco wyprzedzają dys-
kurs teologiczny na ich temat. Nauczanie bowiem, zarówno Kościoła
katolickiego, jak i wspólnot zielonoświątkowych, w wielu aspektach
dotyczących nadzwyczajnych charyzmatów, jest niepełne i wymagało-
by uzupełnienia przez odpowiedzialnych za kształtowanie oficjalnych
doktryn. Obecny stan rzeczy powoduje występowanie rozbieżności wi-
docznych w literaturze autorów obu tradycji, podejmujących tę tema-
tykę.
- Obie tradycje dostrzegają konieczność przynależności chrześcijan do
lokalnych społeczności wiernych, gdyż tam możliwe jest doświadcze-
nie koinonii, przeżywanej zarówno w aspekcie wertykalnym jak i hory-
zontalnym. Istotnie wpływa ona na charakter doświadczenia religijne-
go poprzez kształtowanie osobistej relacji z Bogiem oraz ze wspólnotą.
Dla katolików taką społeczność stanowi parafia, natomiast dla chrze-
294 Zakończenie

ścijan pentekostalnych zbór. Odpowiedzialnymi za prawidłowe funk-

cjonowanie tych wspólnot oraz za spełnianie przez nie swoich zadań są
proboszczowie i pastorzy.
- Dla obu tradycji istotną częścią misji Kościoła jest posługa uzdrawiania,
stąd też zarówno w środowisku pentekostalnym, jak i w Kościele ka-
tolickim praktykowane są modlitwy o uzdrowienie chorych, które nie
dotyczą jedynie ciała fizycznego, ale także psychiki, a przede wszyst-
kim duszy. Ich formy w obu środowiskach różnią się między sobą. Ko-
ściół katolicki kładzie duży nacisk na uzdrowienie poprzez sakramenty:
namaszczenie chorych, pojednania oraz Eucharystię. Pomimo tego, iż
zielonoświątkowcy nie przejawiają takich form posługi, to w ich prak-
tykach widoczne są elementy podobieństwa do katolickich obrzędów
sakramentalnych: nałożenie rąk, namaszczenie oliwą, upatrywanie źró-
dła uzdrowienia w uczestnictwie w Wieczerzy Pańskiej.
- Zarówno we wspólnotach pentekostalnych, jak też i w katolickich ru-
chach charyzmatycznych praktykowana jest posługa charyzmatem
uzdrawiania charakteryzująca się podobieństwem łączącym doświad-
czenia katolików oraz zielonoświątkowców w tej materii.
- Do elementów posługi uzdrawiania Katolicka Nauka Społeczna włącza
starania zmierzające do przeciwdziałania niesprawiedliwości społecz-
nej. Mimo że taka interpretacja obca jest chrześcijanom pentekostal-
nym, to jednak doświadczają oni potrzebę uzdrawiania problemów spo-
łecznych oraz podejmują coraz więcej inicjatyw w tej materii.
Wyniki badań pozwalają również na sformułowanie kilku zasadniczych
wniosków:
- Konieczne wydają się być działania zmierzające do weryfikacji auten-
tyczności doświadczeń charyzmatycznych w celu uchronienia wspól-
not od błędów, oraz zachowania jedności i skuteczności misji ewan-
gelizacyjnej. Odpowiedzialność ta spoczywa na pasterzach Kościoła,
którzy mogą być w tym działaniu wspomagani przez świeckich.
- Fenomen chrztu w Duchu Świętym jest doświadczeniem podobnie
przeżywanym przez zielonoświątkowców i katolików związanych ze
wspólnotami charyzmatycznymi. W związku z tym, iż w kwestii tego
zjawiska nie zostały jeszcze wypracowane spójne doktryny zarówno
w środowisku pentekostalnym, jak i w Kościele katolickim, konieczne
są dalsze badania dotyczące tegoż doświadczenia.
- Lokalna społeczność wiernych jest miejscem, gdzie celebrowany jest
publiczny kult Boży. Centrum życia religijnego katolickiej parafii sta-
Zakończenie 295

nowi Eucharystia, natomiast większość chrześcijan pentekostalnych

nie przywiązuje tak dużej wagi do nabożeństwa Wieczerzy Pańskiej.
Priorytetowo bowiem traktują głoszenie słowa Bożego podczas kaza-
nia. Katolicy wierzą w dokonujące się podczas każdej Mszy Świętej
przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa. Zielonoświąt-
kowcy nie są natomiast jednomyślni w interpretacji, czym jest Wie-
czerza Pańska. Nie wyznają jednak wiary w cud przeistoczenia chleba
i wina, bowiem obecność Zbawiciela podczas tego obrzędu uważają za
jedynie duchową. Stąd potrzeba dialogu teologicznego, który pozwolił-
by zbliżyć stanowiska odnośnie do rozumienia Eucharystii.
- Dla obu biorących udział w dialogu stron uwielbienie stanowi niezwy-
kle ważny rodzaj modlitwy. Środki wyrazu uwielbienia praktykowa-
nego w pentekostalnych zborach oraz katolickich wspólnotach chary-
zmatycznych są podobne. W Kościele katolickim najważniejszą jednak
formą uwielbienia jest świadome uczestniczenie w „świętej ofierze
uwielbienia”, którą stanowi Eucharystia. Zarówno dla katolików, jak
i zielonoświątkowców istotne jest natomiast, aby uwielbienie nie wią-
zało się wyłącznie z kultem wspólnotowym, lecz aby bywało przedłu-
żane poprzez zgodny z normami Ewangelii charakter życia poszczegól-
nych wyznawców.
- Zielonoświątkowcy oraz katolicy upatrują źródło zła na świecie jako
konsekwencję nieposłuszeństwa pierwszych ludzi wobec Stwórcy –
grzech pierworodny. Pomimo tego, iż obie tradycje zasadniczo zgadza-
ją się, iż w pespektywie zbawczej cierpienie może czasem przynieść
dobre owoce, to zgoda ta nie dotyczy wszystkich rodzajów cierpienia.
Część bowiem chrześcijan pentekostalnych wraz z niektórymi autora-
mi związanymi z katolickim ruchem charyzmatycznym nie przyjmuje
możliwości pozytywnego wpływu choroby w perspektywie wieczności
na osobę. Kluczowe w tej problematyce staje się postrzeganie kwestii
woli Bożej wobec osób chorych. Stąd też obok twierdzeń, iż czasem
Bóg dopuszcza na człowieka doświadczenie choroby ze znanej Opatrz-
ności przyczyny, pojawiają się wypowiedzi, iż wolą Bożą jest uzdra-
wianie wszystkich chorych. Kwestia ta niewątpliwie wymaga rozstrzy-
gnięcia na poziomie doktrynalnym zarówno w Kościele katolickim, jak
i wspólnotach pentekostalnych.
Ostateczny wniosek z przeprowadzonych analiz można by sformułować
w następujący sposób: Doświadczenie religijne przejawiające się w życiu
wyznawców Kościoła katolickiego oraz należących do wspólnot pentekostal-
296 Zakończenie

nych w wielu jego ważnych wymiarach okazuje się być zbliżone. Szczególnie
zauważalne jest to, gdy porównuje się doświadczenie zielonoświątkowców
z tym, jakie staje się udziałem katolików zaangażowanych we wspólnoty
charyzmatyczne. Wszelkie zauważone rozbieżności mają swoje zasadnicze
źródło w odmiennych założeniach doktrynalnych obu tradycji. W niektórych
aspektach doświadczenia religijnego rozwiązania doktrynalne wymagają
pewnego uzupełnienia zarówno w Kościele katolickim, jak też i we wspólno-
tach pentekostalnych.
Trudność, jaka ujawniła się podczas redagowania pracy, polegała na tym,
iż autorzy pentekostalni często nie wykazują się jednolitością nauczania.
W poszczególnych publikacjach podejmujących podobne zagadnienia znaj-
dują się rozbieżności. Jest to związane ze specyfiką nurtu pentekostalnego.
Prawidłowość ta w niektórych aspektach dotyczy także autorów związanych
z katolickimi wspólnotami charyzmatycznymi. Ujawnione tego typu nieści-
słości starano się w niniejszej monografii pokazać.
Dialog katolicko-zielonoświątkowy nie stanowi rzeczywistości histo-
rycznie zakończonej. Obecnie trwa bowiem siódma jego faza, rozpoczęta
w 2018 r. pod ogólnym hasłem lex orandi, lex credendi (łac. norma modlitwy,
normą wiary)2. Można zatem przypuszczać, iż trwające rozmowy przyniosą
kolejne uzgodnienia przyczyniające się do zbliżenia wspólnot zielonoświąt-
kowych z Kościołem katolickim – także w istotnym dla wiary aspekcie do-
świadczenia religijnego. Można również żywić nadzieję, iż dalsze rozmowy
bilateralne staną się impulsem do podjęcia kolejnych prac badawczych nad
problemami podejmowanymi w dialogu katolicko-zielonoświątkowym.

2
Por. International Catholic-Pentecostal Dialogue (Springfield, Missouri, USA, 12–18
July 2018), InfS (2018) nr 151, s. 108.
 Wykaz skrótów

AFD KoNGreGacJa NauKi Wiary, Instrukcja na temat modlitw

w celu osiągnięcia uzdrowienia pochodzącego od Boga
„Ardens felicitatis desiderium” (2000).
b.d. brak danych
b.m. i r.w. brak miejsca i roku wydania
b.r.w. brak roku wydania
BF Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Ko-
ścioła, red. I. boKWa, Poznań 2007.
BW Biblia Warszawska, Warszawa 1975.
ChL JaN paWeł ii, Posynodalna adhortacja apostolska „Chri-
stifideles laici” o powołaniu i misji świeckich w Kościele
i w świecie (1988).
CN KoNGreGacJa NauKi Wiary, List do biskupów Kościoła
katolickiego o niektórych aspektach Kościoła pojętego
jako komunia „Communionis notio” (1992).
DA sobór WatyKańsKi ii, Dekret o apostolstwie świeckich
„Apostolicam actuositatem” (1965).
DE sobór WatyKańsKi ii, Dekret o ekumenizmie „Unitatis
redintegratio” (1964).
DK sobór WatyKańsKi ii, Dekret o posłudze i życiu prezbite-
rów „Presbyterorum ordinis” (1965).
DM sobór WatyKańsKi ii, Dekret o misyjnej działalności Ko-
ścioła „Ad gentes divinitus” (1965).
DS Enchiridion Symbolorum, Definitionum et Declarationum
de rebus fidei et morum, red. H. denZinGer, a. Schönme-
tZer, Freiburg im Br. 1976.

EdE JaN paWeł ii, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia” o Eu-

charystii w życiu Kościoła (2003).
298 Wykaz skrótów

EG Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”

o głoszeniu Ewangelii w dzisiejszym świecie (2013).
EK Encyklopedia katolicka, t. 1–20, Lublin 1973–2014.
EN papież vi, Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”
o ewangelizacji w świecie współczesnym (1975).
IE KoNGreGacJa NauKi Wiary, List „Iuvenescit Ecclesia”
do Biskupów Kościoła katolickiego na temat relacji mię-
dzy darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi dla ży-
cia i misji Kościoła (2016).
InfS tHe secretariat for proMotiNG cHristiaN uNity, „Infor-
mation Service”, Vatican City 1967–
JP II Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Kraków 1996.
KDK sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja duszpasterska
o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”
(1965).
KK sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja dogmatyczna o Ko-
ściele „Lumen gentium” (1964).
KKK Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
KKKK Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kielce
2005.
KL sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja o liturgii świętej „Sa-
crosanctum Concilium” (1963).
KO sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja dogmatyczna o Obja-
wieniu Bożym „Dei verbum” (1965).
KPK Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznań 1984.
MR Mszał Rzymski dla diecezji polskich, Poznań 2010.
OCWD Obrzęd chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, Ka-
towice 1988.
RH JaN paWeł ii, Encyklika „Redemptor hominis” (1979).
RK I Final Report of the Dialogue Between the Secretariat for
Promoting Christian Unity of the Roman Catholic Church
and Leaders of Some Pentecostal Churches and Partici-
pants in the Charismatic Movement within Protestant and
Anglican Churches.
RK II Final Report of the Dialogue between the Secretariat for
Promoting Christian Unity of the Roman Catholic Church
and some Classical Pentecostals 1977–1982.
Wykaz skrótów 299

RK III Perspectives on Koinonia. The Reports from the Third

Quinquennium of the Dialogue between the Pontifical
Council for Promoting Christian Unity and some Classi-
cal Pentecostal Churches and Leaders: 1985–1989.
RK IV Evangelization, Proselytism and Common Witness. The
Report from the Fourth Phase of International Dialogue
1990–1997 between the Roman Catholic Church and
some Classical Pentecostal Churches and Leaders.
RK V On Becoming a Christian: Insights from Scripture and the
Patristic Writings with Some Contemporary Reflections.
Report of the Fifth Phase of the International Dialogue
Between Some Classical Pentecostal Churches and Le-
aders and the Catholic Church: 1998–2006.
RK VI Do Not Quench the Spirit. Charisms in the Life and Mis-
sion of the Church. Report of the Sixth Phase of the Inter-
national Catholic–Pentecostal Dialogue: 2011–2015.
RMat JaN paWeł ii, Encyklika „Redemptoris Mater” o błogo-
sławionej Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Ko-
ścioła (1987).
RMis JaN paWeł ii, Encyklika „Redemptoris missio” o stałej
aktualności posłania misyjnego (1990).
SD JaN paWeł ii, List apostolski „Salvifici doloris” o chrze-
ścijańskim sensie ludzkiego cierpienia (1984).
SiDE „Studia i Dokumenty Ekumeniczne”, Warszawa 1983–
1989, 1992–
SW II Sobór Watykański II, Konstytucje, Dekrety, Deklaracje,
Poznań 2002.
VS JaN paWeł ii, Encyklika „Veritatis splendor” o niektó-
rych podstawowych problemach nauczania moralnego
Kościoła (1993).
 Bibliografia

1. Źródła1

1.1. Dokumenty dialogu katolicko-zielonoświątkowego

Final Report of the Dialogue Between the Secretariat for Promoting Christian
Unity of the Roman Catholic Church and Leaders of Some Pentecostal
Churches and Participants in the Charismatic Movement within Protes-
tant and Anglican Churches: 1972–1976, InfS (1976) nr 32, s. 32–37.
Final Report of the Dialogue between the Secretariat for Promoting Christian
Unity of the Roman Catholic Church and some Classical Pentecostals
1977–1982, InfS (1984) nr 55, s. 72–81.
Perspectives on Koinonia. The Reports from the Third Quinquennium of the
Dialogue between the Pontifical Council for Promoting Christian Uni-
ty and some Classical Pentecostal Churches and Leaders: 1985–1989,
InfS (1990) nr 75, s. 179–191.
Evangelization, Proselytism and Common Witness. The Report from the
Fourth Phase of International Dialogue 1990–1997 between the Ro-
man Catholic Church and some Classical Pentecostal Churches and
Leaders, InfS (1998) nr 97, s. 38–56. Polski przekład: Ewangelizacja,
prozelityzm i wspólne świadectwo. Raport końcowy czwartej fazy dialo-
gu między Kościołem Rzymskokatolickim a niektórymi klasycznymi Ko-
ściołami zielonoświątkowymi i ich przywódcami (1990–1997), tłum. K.
Karski, SiDE 19 (2003) z. 2, s. 119–160.

1
Jeśli nie zaznaczono inaczej, cytowania Pisma Świętego za: Biblia Tysiąclecia Online,
Poznań 2003, http://biblia.deon.pl/ (25.03.2021).
302 Bibliografia

On Becoming a Christian: Insights from Scripture and the Patristic Writings

with Some Contemporary Reflections. Report of the Fifth Phase of the
International Dialogue Between Some Classical Pentecostal Churches
and Leaders and the Catholic Church: 1998–2006, InfS (2008) nr 129,
s. 162–215. Polski przekład: Raport piątej fazy Międzynarodowego Dia-
logu między niektórymi klasycznymi Kościołami zielonoświątkowymi
i ich przywódcami a Kościołem Rzymskokatolickim (1998–2006): O sta-
waniu się chrześcijaninem. Rozważania w oparciu o Pismo Święte i pi-
sma patrystyczne oraz refleksje współczesne, tłum. T. Józefowicz, SiDE
25 (2009) z. 2, s. 59–176.
Do Not Quench the Spirit. Charisms in the Life and Mission of the Church.
Report of the Sixth Phase of the International Catholic–Pentecostal
Dialogue: 2011–2015, InfS (2016) nr 147, s. 47–62. Polski przekład:
Ducha nie gaście. Charyzmaty w życiu i misji Kościoła. Raport z szó-
stej fazy Międzynarodowego Dialogu Katolicko-Zielonoświątkowego
(2011–2015), tłum. E. Sojka, SiDE 35 (2019) z. 1, s. 108–140.

1.2. Dokumenty Urzędu Nauczycielskiego Kościoła katolickiego,

teksty liturgiczne, nauczanie papieskie i biskupie

beNedyKt Xvi, List apostolski w formie motu proprio „Ubicumque et sem-

per” powołujący do życia Papieską Radę ds. Krzewienia Nowej Ewan-
gelizacji, „L’Osservatore Romano”, wyd. pol. 32 (2011) nr 1, s. 11–13.
cZaJa A., Jesteśmy u początku rozeznawania – rozmowa o pentekostalizmie
i pentekostalizacji, rozm. P. Rytel-Andrianik, https://episkopat.pl/
bp-czaja-jestesmy-u-poczatku-rozeznawania-rozmowa-o-pentekosta-
lizmie-i-pentekostalizacji/ (25.03.2021).
Decyzja Konferencji Episkopatu Polski w sprawie tzw. spowiedzi furtkowej,
nr 2/368/2015, z dn. 12.03.2015 r., https://episkopat.pl/decyzja-kep-w-
-sprawie-tzw-spowiedzi-furtkowej/ (25.03.2021).
Episkopat Polski nt. „grzechu pokoleniowego” i „uzdrowienia międzypokole-
niowego”, https://episkopat.pl/episkopat-polski-nt-grzechu-pokolenio-
wego-i-uzdrowienia-miedzypokoleniowego/ (25.03.2021).
fraNciszeK, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium” o głoszeniu Ewan-
gelii w dzisiejszym świecie, Kraków 2013.
II Polski Synod Plenarny (1991–1999), Poznań 2001.
ii sobór lyońsKi, Los umarłych, w: BF 254-256, s. 152–154.
Bibliografia 303

JaN paWeł ii, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia” o Eucharystii w życiu Ko-

ścioła, Kraków 2003.
JaN paWeł ii, Encyklika „Redemptor hominis”, w: JP II, s. 1–53.
JaN paWeł ii, Encyklika „Redemptoris Mater” o błogosławionej Maryi Dzie-
wicy w życiu pielgrzymującego Kościoła, w: JP II, s. 257–317.
JaN paWeł ii, Encyklika „Redemptoris missio” o stałej aktualności posłania
misyjnego, w: JP II, s. 377–460.
JaN paWeł ii, Encyklika „Veritatis splendor” o niektórych podstawowych pro-
blemach nauczania moralnego Kościoła, w: JP II, s. 531–637.
JaN paWeł ii, Homilia podczas Mszy św. w sanktuarium Krzyża Świętego
w Mogile-Nowej Hucie (9.06.1979), w: Jan Paweł II w Polsce. Przemó-
wienia i homilie, Warszawa 1991, s. 233.
JaN paWeł ii, Komentarz do ksiąg Nowego Testamentu, Kraków 2012.
JaN paWeł ii, List apostolski „Salvifici doloris” o chrześcijańskim sensie ludz-
kiego cierpienia, w: Wybór Listów Ojca Świętego Jana Pawła II, red.
p. słabeK, J. JęKot, Kraków 1997, s. 39–79.
JaN paWeł ii, Posynodalna adhortacja apostolska „Christifideles laici” o po-
wołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie, w: Adhortacje Ojca
świętego Jana Pawła II, Kraków 1996, s. 269–377.
JaN paWeł ii, Słowo do duszpasterzy i wiernych z parafii św. Jadwigi Królo-
wej, w: Pielgrzymki do Ojczyzny: 1979, 1983, 1987, 1991, 1995, 1997.
Przemówienia, homilie, red. J. poNieWiersKi, Kraków 1997, s. 994–995.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznań 1984.
Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kielce 2005.
KoNGreGacJa NauKi Wiary, Instrukcja na temat modlitw w celu osiągnięcia
uzdrowienia pochodzącego od Boga „Ardens felicitatis desiderium”,
tłum. K. Lubowicki, Wrocław 2003.
KoNGreGacJa NauKi Wiary, List „Iuvenescit Ecclesia” do Biskupów Kościoła
katolickiego na temat relacji między darami hierarchicznymi a chary-
zmatycznymi dla życia i misji Kościoła, https://episkopat.pl/relacja-mie-
dzy-darami-hierarchicznymi-a-charyzmatycznymi-list-kongregacji-na-
uki-wiary/ (25.03.2021).
KoNGreGacJa NauKi Wiary, List do biskupów Kościoła katolickiego o niektó-
rych aspektach Kościoła pojętego jako komunia „Communionis notio”,
w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–
1994, Tarnów 1995, s. 390–401.
Mszał Rzymski dla diecezji polskich, Poznań 2010.
304 Bibliografia

Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych dostosowane do zwy-

czajów diecezji polskich, Katowice 1988.
Obrzędy pokuty dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1981.
Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Poznań 2004.
papież vi, Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi” o ewangelizacji
w świecie współczesnym, Warszawa 1986.
paWeł vI, Konstytucja apostolska „Sacram unctionem infirmorum”, w: Sa-
kramenty Chorych. Obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 1995, s. 10–14.
Pontyfikał. Obrzędy święceń biskupa, prezbiterów i diakonów, Katowice 1999.
Przemówienie Ojca Świętego Jana Pawła II do Rady Konferencji Episkopa-
tów Ameryki Łacińskiej (CELAM), „L’Osservatore Romano”, wyd. pol.
4 (1983) nr 4, s. 29–30.
Sakramenty Chorych. Obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 1995.
sobór trydeNcKi, Dekret o usprawiedliwieniu, w: BF 314–373, s. 183–198.
sobór trydeNcKi, Nauka o sakramencie pokuty, w: BF 418–444, s. 208–217.
sobór WatyKańsKi ii, Dekret o apostolstwie świeckich „Apostolicam actuosi-
tatem”, w: SW II, s. 377–401.
sobór WatyKańsKi ii, Dekret o ekumenizmie „Unitatis redintegratio”, w:
SW II, s. 193–208.
sobór WatyKańsKi ii, Dekret o misyjnej działalności Kościoła „Ad gentes
divinitus”, w: SW II, s. 433–471.
sobór WatyKańsKi ii, Dekret o posłudze i życiu prezbiterów „Presbyterorum
ordinis”, w: SW II, s. 478–508.
sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gen-
tium”, w: SW II, s. 104–163.
sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „Dei
verbum”, w: SW II, s. 350–362.
sobór WatyKańsKi ii, Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Conci-
lium”, w: SW II, s. 48–78.
Wskazania Konferencji Episkopatu Polski dotyczące homilii mszalnej, https://
episkopat.pl/biskupi-homilie-powinny-byc-kazdorazowo-starannie-
-przygotowywane/ (25.03.2021).
Bibliografia 305

1.3. Wyznania wiary, stanowiska oraz oficjalne komentarze

dogmatyczno-moralne wspólnot zielonoświątkowych

asseMblies of God (usa), Baptism in the Holy Spirit, Adopted by the Gener-
al Presbytery in session August 9–11, 2010, https://ag.org/Beliefs/Top-
ics-Index/Baptism-in-the-Holy-Spirit/ (25.03.2021).
asseMblies of God, 16 Fundamental Truths, https://ag.org/Beliefs/State-
ment-of-Fundamental-Truths/ (25.03.2021).
elim church, What we believe, http://www.elim.org.uk/Articles/417857/
Our_Beliefs.aspx/ (25.03.2021).
iNterNatioNal cHurcH of tHe foursquare Gospel, What We Believe,
http://www.foursquaremissions.org/about-fmi/what-we-believe/
(25.03.2021).
Komentarz do „Wyznania wiary” Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce, ht-
tps://kz.pl/wyznanie-wiary/ (25.03.2021).
NaczelNa rada Kościoła zieloNośWiątKoWeGo W rp, Stanowisko w sprawie
błogosławieństwa dzieci, https://kz.pl/stanowiska-i-prawo-kosciola-zie-
lonoswiatkowego/ (25.03.2021).
NaczelNa rada Kościoła zieloNośWiątKoWeGo W rp, Stanowisko w sprawie
chrztu wiary, https://kz.pl/stanowiska-i-prawo-kosciola-zielonoswiat-
kowego/ (25.03.2021).
opeN bible cHurcHes, Our Statement of Faith, https://www.openbible.org/
about/who-we-are/ (25.03.2021).
Prawo Wewnętrzne Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Pol-
skiej, Warszawa 2007, w: Mniejszości wyznaniowe w Polsce. Prawo
wewnętrzne (statutowe), red. R. brożyNiaK, M. WiNiarczyK-KossaKoW-
Ska, Warszawa 2014, s. 145–156.
Stanowisko Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce w sprawie Wieczerzy
Pańskiej, „Chrześcijanin” (2003) nr 3–4, s. 9.
Stanowisko Naczelnej Rady Kościoła Zielonoświątkowego w RP w sprawie
służby kobiet w kościele, Warszawa 2000, https://kz.pl/stanowiska-i-
-prawo-kosciola-zielonoswiatkowego/ (25.03.2021).
Statut Kościoła Bożego w Chrystusie w Rzeczypospolitej Polskiej, w: Mniej-
szości wyznaniowe w Polsce. Prawo wewnętrzne (statutowe), red.
R. brożyNiaK, M. WiNiarczyK-KossaKoWsKa, Warszawa 2014, s. 324–331.
306 Bibliografia

Statut Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w Rzeczypospolitej Pol-

skiej, w: Mniejszości wyznaniowe w Polsce. Prawo wewnętrzne (statuto-
we), red. r. brożyNiaK, M. WiNiarczyK-KossaKoWsKa, Warszawa 2014,
s. 292–304.

2. Opracowania

2.1. Komentarze do dialogu katolicko-zielonoświątkowego

boś M., Zagadnienie chrztu w uzgodnieniach doktrynalnych między Kościo-

łem Katolickim a Kościołami pentekostalnymi, „Summarium” 20–21
(1991–1992) nr 40–41, s. 55–59.
dąbroWsKa W., Chrzest w dialogu katolicko-zielonoświątkowym, SiDE 11
(1995) z. 1, s. 21–24.
dąbroWsKa W., Historia dialogu katolicko-zielonoświątkowego, SiDE 9
(1993) z. 2, s. 25–29.
dąbroWsKa-Macura W., Dialog katolicko-zielonoświątkowy o Matce Pana,
„Salvatoris Mater” 3 (2001) nr 4, s. 112–119.
dąbroWsKa-Macura W., Eklezjologia wspólnoty w dialogach ekumenicznych
z udziałem Kościoła katolickiego. Specyfika dialogu katolicko-zielono-
świątkowego, „Studia Oecumenica” (2008) nr 8, s. 181–199.
dąbroWsKa-Macura W., Mariologia w dialogu katolicko-zielonoświątko-
wym, „Roczniki Teologiczne” 41 (1994) z. 7, s. 114–118.
dąbroWsKa-Macura W., Różne są dary łaski, lecz jeden Duch... Uzgodnie-
nia katolicko-zielonoświątkowe o charyzmatach, „Summarium” 20–21
(1991–1992) nr 40–41, s. 45–53.
dąbroWsKa-Macura W., Urząd kościelny w uzgodnieniach katolicko-zielo-
noświątkowych, „Summarium” 20–21 (1991–1992) nr 40–41, s. 19–23.
dąbroWsKa-Macura W., Wspólnota – klucz do jedności. Kościół jako koino-
nia według dokumentów końcowych z dialogu katolicko-zielonoświątko-
wego, Świdnica 2008.
karSki K, Dialog katolicko-zielonoświątkowy: historia dialogu, SiDE 53
(2003) z. 2, s. 114–118.
Kocoł M., Funkcja pastora zboru pentekostalnego a urząd proboszcza parafii
katolickiej. Kwestie kanoniczno-pastoralne w świetle dokumentów koń-
cowych z dialogu katolicko-zielonoświątkowego, „Świdnickie Studia
Teologiczne” 16 (2019) nr 1, s. 11–20.
Bibliografia 307

Kocoł M., The Eucharist or the Lord`s Supper in the light of the Catho-
lic-Pentecostal dialogue (1972–2015), „World Scientific News” (2019)
nr 130, s. 137–148.
Kocoł M., Uwielbienie w doświadczeniu religijnym wspólnot pentekostal-
nych a perspektywa katolicka, w: Teologiczne refleksje wokół tajemnicy
wiary, red. R. ceGlarek, P. maciaSZek, Częstochowa 2020, s. 283–293.
Kocoł M., Wybrane problemy bioetyczne w rozumieniu Kościołów pente-
kostalnych i Kościoła katolickiego. Studium teologiczno-porównawcze,
„Rocznik Teologiczny” 60 (2018) z. 1, s. 71–88.
Kocoł M., Zagadnienie węzła małżeńskiego w doktrynie katolickiej a per-
spektywa zielonoświątkowa. Studium porównawcze wybranych elemen-
tów nauczania, „Veritati et Caritati” 8 (2017) z. 1, s. 181–194.
KosieK T., Na chorych ręce kłaść będą. Posługa uzdrawiania w Kościele
w świetle dokumentów dialogu katolicko-zielonoświątkowego (1972–
1982), Lublin 2000.
KosieK T., Posługa uzdrawiania w świetle dialogu katolicko-zielonoświątko-
wego (1972–1982), „Roczniki Teologiczne” 41 (1994) z. 7, s. 107–114.
NapiórKoWsKi S.C., Wprowadzenie w problematykę dialogu katolicko-zielo-
noświątkowego, „Roczniki Teologiczne” 41 (1994) z. 7, s. 105–106.
orłoWsKi M., Maryja w świetle raportu z dialogu katolicko-zielonoświąt-
kowego na płaszczyźnie światowej. Recepcja ustaleń mariologicznych
przez polskich zielonoświątkowców, „Kieleckie Studia Teologiczne”
(2018) nr 17, s. 165–179.

2.2. Opracowania katolickie

adamek Z., Homiletyka, Tarnów 1992.

araMoWicz W., Model współczesnej parafii, czyli jaka parafia – taki Kościół,
„Przegląd Powszechny” (2002) nr 6, s. 319–329.
bakalarZ J., Model parafii w świetle nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego,
w: Kościół i prawo, t. 7, red. J. KruKoWsKi, F. lemPa, Lublin 1990.
balthaSar H.U., Christian Meditanion, San Francisco 1989.
bączKoWsKi F., Prawo Kanoniczne, Kraków 1932.
berGeroN D., Charyzmaty. Jak je rozpoznać, rozwijać i w nich wzrastać, tłum.
M. Żurowska, Kraków 2015.
blachnicki F., Życie swoje oddałem za Kościół, Kraków 2005.
brońsKi W., Homilia w nauczaniu Kościoła współczesnego, „Resovia Sacra”
5 (1998), s. 179–187.
308 Bibliografia

brzezińsKi D., Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych – księ-

ga wciąż nie odkryta, „Łódzkie Studia Teologiczne” 26 (2017) nr 2, s.
123–134.
cHroMy Z., W imieniu Jezus, „Tygodnik Katolicki Niedziela” edycja świdnic-
ka (2017) nr 3, s. 8.
coNGar Y., Wierzę w Ducha Świętego, Warszawa 1995.
cordes P.J., Communio. Utopia czy program?, tłum. B. Widła, Warszawa
1996.
cyran W., Co mówi Duch do Kościołów. Dar proroctwa w Kościele, Często-
chowa 2002.
cyran W., Wywiady z egzorcystą. Satanizm u nastolatków, rozm. S. Fides,
Częstochowa 2006.
deGrandiS R., Moc modlitwy o uzdrowienie. Lekarze i pacjenci opowiadają
o tym, co uczynił dla nich Jezus, tłum. J. Bartosik, Warszawa 1993.
deGrandiS r., Schubert l., Uzdrowienie międzypokoleniowe. Osobista po-
dróż ku przebaczeniu, tłum. B. Włodarczyk, Łódź 2002.
dłuGosz A., Jak modlić się z dziećmi, Kraków 2012.
duda M., Parafia a świat wartości. Parafia jako wspólnota urzeczywistnia-
jąca podstawowe wartości etyczne. Aspekt moralno-pastoralny, Często-
chowa 2004.
dufour X.l., Charyzmaty, w: Słownik teologii biblijnej, red. teNże, tłum.
K. Romaniuk, Poznań 1990, s. 112–115.
Ekumenizm i Odnowa Charyzmatyczna, Dokument z Malines t. II, red.
l.J. SuenenS, tłum. A. Foltańska, Kraków 2007.
falvo S., Przebudzenie charyzmatów, tłum. T. Stańczyk, Łódź 2015.
falvo S., Uwierzyć w uzdrowienie, „Szum z Nieba” (2000) nr 42, s. 8–9.
Góźdź K., Kościół zbawienia, Lubin 2010.
GrefKoWicz A., Dobre i złe dziedzictwo duchowe w rodzinie, „Zeszyty Odno-
wy w Duchu Świętym” (2019) nr 4, s. 49–56.
Grzech pokoleniowy i uzdrowienie międzypokoleniowe. Problemy teologiczne
i pastoralne. Opinia teologiczna Komisji Nauki Wiary Konferencji Epi-
skopatu Polski.
GuSmer Ch.W., The Ministry of Healing in the Church. Theological Paper,
8–12 October 1979, Rome, w: Roman Catholic/Pentecostal Dialogue
(1977–1982): A Study in Developing Ecumenism. Studies in the In-
tercultural History of Chrisianity, red. J.l. SandidGe, t. II, Frankfurt
a. M – Bern – New York – Paris 1987, s. 146–162.
Bibliografia 309

hanrahan J., Nowe zesłanie Ducha Świętego, tłum. Z. Nosalewska, w: Otrzy-

macie Jego moc. O odnowie w Duchu Świętym, red. M.A. babraJ, Po-
znań 1986, s. 80–89.
healy M., Uzdrowienie jest wolą Bożą, tłum. A. Lasoń-Zygadlewicz, „Szum
z Nieba” (2019) nr 1, s. 6–8.
healy M., Uzdrowienie. Boża Miłość nie ma granic, tłum. P. Musiewicz, Kra-
ków 2019.
helbin B., Urząd pastora w regulacjach prawnych głównych Kościołów
ewangelikalnych w Polsce, „Rocznik Teologiczny” 60 (2018) z. 1,
s. 43–70.
hérbard M., Charyzmatycy. Zarys historii Odnowy w Duchu Świętym: fakty,
postacie, wydarzenia, tłum. T. Jania, Kraków 1994.
HeroN B., Praying for Healing: the Challenge, London 1991.
iWaszKo P., Bóg chce Ciebie uleczyć, Kraków 2015.
kaSPer W., Bóg Jezusa Chrystusa, Wrocław 1996.
KoKoszKa A., Zobowiązujące znaki łaski. Sakramentologia moralna. Część
II, Tarnów 2004.
KoKott N., Odnowa w Duchu Świętym w misji Kościoła, Kraków 2012.
KoMisJa doKtryNalNa MiędzyNarodoWeJ służby KatolicKieJ odNoWy cHa-
ryZmatycZneJ, Wskazówki do posługi modlitwą o uzdrowienie, tłum.
K. Tomczak, Łódź 2008.
KoMisJa doKtryNalNa MiędzyNarodoWeJ służby KatolicKieJ odNoWy cHa-
ryZmatycZneJ, Chrzest w Duchu Świętym, tłum. E. Sroczyńska, Kraków
2014.
KoMisJa doKtryNalNa MiędzyNarodoWeJ służby KatolicKieJ odNoWy cHa-
ryZmatycZneJ, Posługa uwalniania, tłum. E. Tombarkiewicz, M. Wój-
cik, Pelplin 2018.
KossoWsKi M., Czym jest dar języków? Studium egzegetyczne Dz 2,1-13, „Bi-
blica et Patristica Thoruniensia” 7 (2014) nr 2, s. 123–136.
KoWaleWsKi T., Apostolstwo świeckich w Kościele, „Studia Teologiczne” 14
(1996), s. 351–353.
KozłoWsKi J., Jezus uzdrawia w Eucharystii, Łódź 1996.
kralka K., Uzdrawianie ludzkich serc. O ewangelizacji, charyzmatach i Ko-
ściele gotowym na największe szaleństwo, rozm. M. Czaja i M. Wilk,
Kraków 2016.
kudaSieWicZ J., Odkrywanie Ducha Świętego. Medytacje biblijne, Kielce
1998.
kudaSieWicZ J., Szwarc U., Glosolalia, w: EK V, kol. 1119–1120.
310 Bibliografia

kuliberda A., Weźmiecie w darze Ducha Świętego, Częstochowa 2005.

laurentin R., Nieznany Duch Święty. Odkrywanie Jego doświadczenia i Jego
Osoby, tłum. M. Tarnowska, Kraków 1998.
MacNutt f., Uzdrawianie chorych, tłum. M. Komaszycki, Warszawa 1991.
MaNsfield p.G., Jakby nowa Pięćdziesiątnica. Początki Katolickiej Odnowy
Charyzmatycznej, tłum. M. Grodzka, Łódź 2017.
maScarenhaS F., Z wiatrem Ducha Świętego, tłum. F. Błaszkiewicz, M. Bo-
żek, Łódź 2015.
McdoNNell K., Montague G.T., Inicjacja chrześcijańska a chrzest w Duchu
Świętym. Świadectwa z pierwszych ośmiu wieków, tłum. M. Górnicki,
Kraków 1997.
McdoNNell K., Spirit and Experience in Bernard of Clairvaux, „Theological
Studies” 58 (1997) nr 1, s. 3–18.
mcmanuS J., Uzdrawiająca moc sakramentów, tłum. H. Bramska, Warszawa
1990.
Mędala S., Pojęcie „koinonia” w Nowym Testamencie jako synteza życia
chrześcijańskiego, w: W posłudze słowa Pańskiego. Księga pamiątkowa
poświęcona ks. prof. dr. hab. Józefowi Kudasiewiczowi z okazji 70-le-
cia urodzin, red. S. bielecki, H. ordoN, H. WitcZyk, Kielce 1997, s.
329–347.
MiczyńsKi J.K., „Charyzmaty uzdrowień” i modlitwa o uzdrowienie w życiu
współczesnego Kościoła, „Roczniki Teologiczne” 61 (2014) z. 5, s. 21–
32.
miSZcZak E., Katolicki ruch Odnowy w Duchu Świętym w Polsce, Lublin 2011.
MoNtaGue G.T., Na skrzydłach wiatru, tłum. F. Żeromska, Warszawa 1980.
mühlen H., Odnowa w Duchu Świętym. Wdrożenie w podstawowe doświad-
czenie chrześcijańskie, tłum. J. Zychowicz, Kraków 1997.
NapiórKoWsKi A., Pośrednictwo Maryi w maryjnym dokumencie Grupy
z Dombes, „Salvatoris Mater” 4 (2002) nr 3, s. 217–231.
o’coNNor e.d., Ruch charyzmatyczny w Kościele katolickim, tłum. F. Żerom-
ska, Warszawa 1984.
Odnowa Charyzmatyczna. Wskazania teologiczne i duszpasterskie, Dokument
z Malines t. I, red. l.J. SuenenS, tłum. D.A. Polszewska, Kraków 2012.
olszeWsKi M., Mówię ci: wstań! Przyjmij moc uzdrowienia, rozm. M. Czaja
i M. Wilk, Kraków 2018.
Opinia teologiczna Komisji Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski
w sprawie tzw. spowiedzi furtkowej, https://episkopat.pl/decyzja-kep-w-
-sprawie-tzw-spowiedzi-furtkowej/ (25.03.2021).
Bibliografia 311

Otrzymacie Jego moc. O odnowie w Duchu Świętym, red. M.A. babraJ, Po-
znań 1986.
ozoroWsKi M., Eucharystia jako „Ofiara uwielbienia”, „Studia Teologiczne”
12 (1994), s. 187–200.
ParZySZek Cz., Treść pojęcia „nowa ewangelizacja” według Jana Pawła II,
„Kultura-Media-Teologia” 2 (2010) nr 2, s. 135–151.
piątKoWsKi M., Grad Z., Odnowa w Duchu Świętym. Szansa duchowego od-
rodzenia dla Kościoła i świata, Kraków 2017.
Pierwszy List do Koryntian, wstęp, przekł. z oryg., koment. M. rosiK, Czę-
stochowa 2009.
Poświęcona oliwa, „Dobry Pasterz” b.r.w. nr 27, s. 4–5.
przyGoda W., Teologia cierpienia i choroby, „Śląskie Studia Historyczno-
-Teologiczne” 33 (2000), s. 257–266.
recłaW R., Jezus uzdrawia dziś, Łódź 2017.
recZek J., Różne są dary łaski lecz ten sam Duch. O charyzmatach, odnowie
w Duchu Świętym i zmaganiu z mocami ciemności, rozm. M. Czaja,
Kraków 2013.
recZek J., To Jezus leczy złamanych na duchu. Modlitwa wstawiennicza
o uzdrowienie, Kraków 2007.
respiro P., Modlitwa językami, Kraków 2014.
reyeS I.B., Jezus uzdrawia w Eucharystii, Kraków 2016.
rooNey L., faricy R., Modlitwa charyzmatyczna i kontemplacja. Prosty pod-
ręcznik modlitwy, tłum. T.M. Micewicz, Kraków 1990.
rosiK M., Arka i Gołębica. Nurt charyzmatyczny w Kościele katolickim, Kra-
ków 2019.
rosiK M., Dar języków. Biblia, historia, najpiękniejsze świadectwa, Kraków
2015.
SeWeryniak F., Słowo wprowadzenia. Żywy Kościół – moja miłość, w:
F. Blachnicki, Życie swoje oddałem za Kościół, Kraków 2005.
SiemienieWSki A., „Ochrzczeni w jednym Duchu”. Perspektywy integracji mi-
stycyzmu pentekostalnego z duchowością katolicką, Wrocław 2002.
SiemienieWSki a., kiWka m., Chrześcijańskie ruchy charyzmatyczne: nowość
czy kontynuacja tradycji?, Poznań 2019.
SiemienieWSki A., Pentekostalizacja chrześcijaństwa. Przewodnik teologicz-
no-pastoralny, Wrocław 2020.
312 Bibliografia

SiemienieWSki A., Pentekostalizacja to „fenomen”, który należy badać,

rozm. A. Ślusarczyk, http://kosciol.wiara.pl/doc/4266259.Bp-Sie-
mieniewski-%20Pentekostalizacja-to-fenomen-ktory-nalezy-badac/
(25.03.2021).
siMoN H., Homilia jako integralny element Eucharystii, „Współczesna Ambo-
na” 15 (1987) nr 3, s. 105–120.
sioNeK A., Charyzmaty. Aktywna obecność Boga w Kościele, Kraków 2017.
Snela B., Charyzmat, w: EK III, kol. 92–98.
Snela B., Wprowadzenie do zagadnienia charyzmatów w Kościele, „Collecta-
nea Theologica” 42 (1972) nr 4, s. 53–74.
sobeczKo H.J., Zagadnienia teologiczne sakramentu namaszczenia chorych,
„Liturgia Sacra” 22 (2016) nr 2, s. 357–371.
SuenenS L.J., Chrześcijanin u progu nowego wieku. Ewangelizacyjne semina-
rium wiary, tłum. A. Foltańska, Kraków 2006.
Sullivan F.A., Charyzmaty i Odnowa Charyzmatyczna. Studium biblijne i teo-
logiczne, tłum. T.M. Micewicz, Warszawa 1986.
szalińsKa H., Charyzmat uzdrawiania zależy od tego, z kim jadasz kolację
(por. Ap 3,20), „Szum z Nieba” (2018) nr 5, s. 40–41.
szałaNda T., HARYzMATY, czyli kościółkowe ŁUBU DUBU, Cieszyn 2018.
SZcZurek J., Trójjedyny. Traktat o Bogu w Trójcy Świętej Jedynym, Kraków
2003.
sztafroWsKi E., Pariafia w hierarchicznej strukturze Kościoła, „Prawo Kano-
niczne: kwartalnik prawno-historyczny” 34 (1991) 3–4, s. 51–74.
sztafroWsKi E., Pozycja proboszcza w prawie kodeksowym, „Prawo Kano-
niczne” 35 (1992) 1–2, s. 35–69.
tardif e., prado flores J.H., Jezus jest Mesjaszem, tłum. M. Bigiel, Łódź
1991.
tardif e., prado flores J.H., Jezus żyje!, tłum. M. Bigiel, Szczecin 1990.
toKarsKi W.P., Charyzmaty. Studium biblijno-teologiczne, Kalwaria Zebrzy-
dowska 2003.
toMczyK D., „Doświadczenie Ducha” a „chrzest Duchem” w odnowie cha-
ryzmatycznej, „Collectanea Theologica” 45 (1984) z. IV, s. 51–67.
toMczyK D., Modlitwa w Duchu. Fenomen glosolalii, „Collectanea Theolog-
ica” 57 (1987) z. IV, s. 27–38.
WłodarczyK J., Charyzmaty Ducha Świętego. Skrypt dla liderów i animato-
rów Ruchu Odnowy w Duchu Świętym, Kraków 2015.
ZarZycki S.T., Uzdrowienie przez sakramenty, „Roczniki Teologiczne” 61
(2014) z. 5, s. 33–64.
Bibliografia 313

zielińsKi M., Między cierpieniem a uzdrowieniem, Łódź 2019.

zielińsKi M., Rozpal wiarę a będą działy się cuda. Modlitwa o uzdrowienie
w autorytecie Jezusa, Łódź 2018.
zielińsKi M., To Bóg uzdrawia i czyni cuda, rozm. M. Czaja, Kraków 2018.

2.3. Opracowania zielonoświątkowe

adamcZak T., Powtórne narodziny, Gorzów Wielkopolski 2007.

albrecht D.L., Pentecostal Spirituality: Ecumenical Potential and Chal-
lenge, http://www.pctii.org/cyberj/cyberj2/albrecht.html/ (25.03.2021).
aNtoszczuK M., Obdarowani, Szczecin 2015.
bartoszeK A., Celibat, „Chrześcijanin” (2000) nr 7–8, s. 22–24.
bennett D.J., Trzecia godzina dnia, Warszawa 2016.
blocH-Hoell N., The Pentecostal Movement. Its Origin, Development, and
Distinctive Character, New York 1964.
bosWortH F.F., Chrystus Uzdrowiciel, tłum. M. Piszczek, Gorzów Wielkopol-
ski 2000.
carter H., Pytania i odpowiedzi na temat Ducha Świętego, tłum. M. Zubryc-
ka, Gorzów Wielkopolski 2015.
chamberS O., Prawdziwe uczniostwo, tłum. R. Tomaszewski, Toruń 1999.
cieślar S., Choroba i uzdrowienie w świetle Pisma Świętego, http://piel-
grzym.shoutcast.com.pl/index_Ksiazki i artykuly elektroniczne_Choro-
ba i uzdrowienie w swietle Pisma Swietego0.php/ (25.03.2021).
clark R., Chrzest w Duchu Świętym, tłum. N. Cis, Ustroń 2016.
clark R., Nauka usługiwania w Bożym namaszczeniu. Służba uzdrawiania
w twoim Kościele, tłum. N. Cis, Ustroń 2016.
clark R., Uzdrowienie jest w odkupieniu. Moc Wieczerzy Pańskiej, tłum.
A. Raczyńska, Ustroń 2016.
czaJKo E., Charyzmaty uzdrawiania (1), „Chrześcijanin” (2002) nr 9–10,
s. 6–7.
czaJKo E., Charyzmaty uzdrawiania (2), „Chrześcijanin” (2002) nr 11–12,
s. 22–23.
czaJKo E., Chrześcijaństwo Pięćdziesiątnicy, „Chrześcijanin” (1995) nr 7–8,
s. 3–4.
czaJKo E., Dyscyplinowanie języków, „Chrześcijanin” (2001) nr 11–12, s. 10–12.
czaJKo e., Dyskusja o darach duchowych, „Chrześcijanin” (2008) nr 9–10,
s. 25.
314 Bibliografia

czaJKo E., Glossolalia, ksenolalia i tym podobne, „Chrześcijanin” (2001) nr

7–8, s. 10–11.
czaJKo E., I uzdrawiani i cierpiący, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8, s. 5.
czaJKo E., Kościół Zielonoświątkowy w Polsce, Warszawa 1991.
czaJKo E., Miniatury egzegetyczne, Warszawa 2001.
czaJKo E., Nasza wiara. Próba dogmatyki zielonoświątkowej, Warszawa
2014.
czaJKo E., Powołani do uczniostwa, „Chrześcijanin” (1997) nr 7–8, s. 4–5.
czaJKo E., Przebłysk Ducha i uzdolnienia duchowe, „Chrześcijanin” (2001)
nr 9–10, s. 6–8.
czaJKo E., Ruch zielonoświątkowy. Przyczynek do zagadnienia nurtu chary-
zmatycznego w Kościele, „Rocznik Teologiczny” 12 (1970) z. 1, s. 31–57.
czaJKo E., Z życia i czasu, Warszawa 1983.
Człowiek wierzący a pozytywne wyznawanie, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8,
s. 31–36.
Dwa doświadczenia, rozmowa M. Pasickiej z W. WłocHeM, https://kjch.pl/
dwa-doswiadczenia/ (25.03.2021).
GaJeWSki W., Ecclesia semper reformanda, „Chrześcijanin” (2002) nr 9–10,
s. 8–12.
GaJeWSki W., Progresywny charakter duchowości pentekostalnej, „Przegląd
Religioznawczy” (2012) nr 2 (244), s. 167–182.
Gee D., „Trofima zostawiłem chorego”. Nasze problemy związane z boskim
uzdrawianiem, tłum. M. Komaszycki, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8,
s. 37–43.
Gee D., Biblia i uzdrawianie, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8, s. 6–9.
Gee D., Służba prorocka, tłum. E. Czajko, „Chrześcijanin” (1968) nr 6,
s. 6–10.
Gee D., Służba prorocka. Dokończenie artykułu z poprzedniego numeru, tłum.
E. Czajko, „Chrześcijanin” (1968) nr 7, s. 17–18.
G[ee] D., Wiara, dary uzdrawiania, czynienie cudów, „Chrześcijanin” (1970)
nr 6, s. 9–10.
GordoN A.J., Służba Ducha, tłum. J. Cieślar, Cieszyn 2002.
GordoN A.J., The Ministry of Healing, Boston 1881.
GrzeszKoWiaK J., Służba uzdrawiania, w: Rzeka uzdrowienia. Bóg nadal
uzdrawia, red. W. niedZiela, Cieszyn 2014, s. 51–64.
Haavisto O., Pełnia Ducha Świętego, tłum. b.d., b.m. i r.w.
haGin K.E., Uzdrowienie należy do nas, tłum. M. Włoch, Szczecin 2016.
harPer M., Chodzenie w Duchu Świętym, tłum. b.d., b.m. i r.w.
Bibliografia 315

harPer M., Tak jak na początku. Z dziejów przebudzenia pentekostalnego

w XX wieku, tłum. b.d., b.m. i r.w.
hydZik M., Bóg wciąż uzdrawia, „Chrześcijanin” (2011) nr 1–6, s. 70–71.
hydZik M., Nieprzyjaciele, Cieszyn 2004.
JańczuK L., Demonologia Kościoła Zielonoświątkowego w RP – ujęcie histo-
ryczne, „Ex Nihilo” 15 (2016) nr 1, s. 75–97.
KaJfosz J., Burzenie warowni w życiu kościoła, „Do Celu” 2003 nr 17, s. 23–25.
KaliNoWsKi D., Nowymi językami mówić będą. Od Pięćdziesiątnicy do Azusa
Street, Warszawa 2016.
KaMińsKi M., Kościół świadomy powołania. Priorytety rozwoju Kościoła Zie-
lonoświątkowego w Polsce, Warszawa 2011.
KaMińsKi M., Kościół Zielonoświątkowy w Polsce w latach 1988–2008. Stu-
dium historyczno-ustrojowe, Warszawa 2012.
kinG G.R., Choroba na chwałę Bożą, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8, s. 19–21.
kmiecik T., Dlaczego Bóg uzdrawia tylko niektórych ludzi?, Częstochowa
2013.
kmiecik T., Jakie są różnice? Rzymskokatolicyzm a chrześcijaństwo ewange-
liczne, Częstochowa 2009.
krüGer G., Przeżywać łaskę Bożą, tłum. b.d., Szczecin 1991.
lefroy C.J.E., Uzdrawianie w pojednaniu, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8,
s. 10–13.
łapińsKi F., W obronie smutku, „Chrześcijanin” (2019) nr 7–9, s. 30–33.
matiaSZuk A., Liturgia – służba Boża, „Chrześcijanin” (1982) nr 12, s. 18–19.
mcaliSter R., The Ministry of Healing in the Church. Theological Paper,
8–12 October 1979, Rome, w: Roman Catholic/Pentecostal Dialogue
(1977–1982): A Study in Developing Ecumenism. Studies in the In-
tercultural History of Chrisianity, red. J.L. SandidGe, t. II, Frankfurt
a. M – Bern – New York – Paris 1987, s. 163–178.
MccrossaN T.J., Uzdrowienie ciała i odkupienie, tłum. A. Raczyńska, Go-
rzów Wielkopolski 2019.
meyer J., Radość – nowe oblicze, tłum. M. Zamora, Szczecin 2010.
meyer J., The Word, The Name, The Blood, Tulsa 1995.
mickieWicZ A.J., O dyscyplinie zborowej, tłum. E. Czajko, „Chrześcijanin”
(1971) nr 2, s. 8–12.
MuszczyńsKi M., Zbór Pański, „Chrześcijanin” (2004) nr 7–8, s. 11–12.
O porządku naszych nabożeństw. Dyskusja redakcyjna, red. S. lotta, „Chrze-
ścijanin” (1982) nr 12, s. 11–18.
316 Bibliografia

PaSek Z., Ordynacja kobiet w protestantyzmie, w: Kobiety i religie, red.

K. leszczyńsKa, A. KościańsKa, Kraków 2006, s. 263–275.
PaSek Z., Ruch zielonoświątkowy. Próba monografii, Kraków 1992.
PaSek Z., Włoch W., Historia ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzma-
tycznej na ziemiach polskich, w: V. Synan, Historia ruchu zielonoświąt-
kowego i odnowy charyzmatycznej, tłum. M. Wilkosz, Kraków – Szcze-
cin 2006, s. 487–511.
PaSek Z., Wspólnoty ewangelikalne we współczesnej Polsce, w: Ewangeli-
kalny protestantyzm w Polsce u progu XXI stulecia, red. T. zielińsKi,
Warszawa – Katowice 2004, s. 13–49.
PaSek Z., Związek Stanowczych Chrześcijan. Studium historii idei religijnych,
Kraków 1993.
PleSSiS D., Mister Pentecost, tłum. B. Olechnowicz, Gorzów Wielkopolski
2017.
Prime D.J., Grzech i choroba, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8, s. 22–26.
Prince D., Błogosławieństwo czy przekleństwo, tłum. B. Olechnowicz, Lublin
1994.
Prince D., Demony wyrzucać będą. Co powinieneś wiedzieć o demonach –
twoich niewidzialnych wrogach, tłum. A. Cieślar, Lublin 1998.
Prince D., Fundament wiary, tłum. R. Szaflarski, Lublin 1986.
Prince J., Uzdrowienie i pełnia poprzez Wieczerzę Pańską, tłum. T. Lekki,
Ustroń 2014.
reeS P.S., Ból – przyjaciel czy wróg, „Chrześcijanin” (1983) nr 7–8, s. 27–30.
Rzeka uzdrowienia. Bóg nadal uzdrawia, red. W. niedZiela, Cieszyn 2014.
SanderS J.O., Duchowe przywództwo, tłum. b.d., Warszawa 1991.
Sherrill J.L., Oni mówią innymi językami, tłum. B. Olechnowicz, Warszawa
1990.
siKora E., Ordynacja kobiet w nowych wspólnotach pentekostalnych w Pol-
sce, „Rocznik Teologiczny” 56 (2014) z. 2, s. 157–167.
sosulsKi K., Choroba i uzdrowienie w świetle Pisma Świętego, http://piel-
grzym.shoutcast.com.pl/index_Ksiazki i artykuly elektroniczne_Choro-
ba i uzdrowienie w swietle Pisma Swietego0.php/ (25.03.2021).
Sumrall L., Pionierzy wiary, tłum. J. Czekański, Gorzów Wielkopolski 2018.
Synan V., Historia ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzmatycznej,
tłum. M. Wilkosz, Kraków – Szczecin 2006.
Tylko Pismo Święte, rozm. z E. czaJKo „Chrześcijanin” (2009) nr 1–4, s. 36–38.
tyMińsKi M., Kościół Zielonoświątkowy w Polsce, Wrocław 1999.
Bibliografia 317

uloNsKa R., Dary Ducha Świętego. Teoria i praktyka, tłum. M. Wółkiewicz,

Kraków 1987.
Warren R., Życie świadome celu. Po co ja tutaj tak naprawdę jestem?, tłum.
S. Ryżyk, Ustroń 2004.
White J.E., Modlitwa, jakiej pragnie Bóg, tłum. K. Bocian, Kraków 2006.
WieJa A., Co robić, gdy pojawia się choroba?, w: Rzeka uzdrowienia. Bóg
nadal uzdrawia, red. W. niedZiela, Cieszyn 2014, s. 41–50.
WieJa A., Leczy wszystkie choroby twoje, w: Rzeka uzdrowienia. Bóg nadal
uzdrawia, red. W. niedZiela, Cieszyn 2014, s. 7–18.
WieJa A., Rzeka uzdrowienia, w: Rzeka uzdrowienia. Bóg nadal uzdrawia,
red. W. niedZiela, Cieszyn 2014, s. 65–74.
WieJa H., Styl życia – nasza odpowiedzialność, w: Rzeka uzdrowienia. Bóg
nadal uzdrawia, red. W. niedZiela, Cieszyn 2014, s. 29–40.
WiGGlesWortH S., Zawsze wzrastająca wiara, Toruń b.r.w.
Wood G.O., Jak oceniać dziwne zjawiska, tłum. J. Sosulska, „Chrześcijanin”
(1995) nr 7–8, s. 10–13.
Wprowadzenie do nauki o Biblii oraz doktryny i praktyki ruchu zielonoświąt-
kowego, red. E. bednarZ, R. toMaszeWsKi, Warszawa 2010.

3. Literatura pomocnicza

Are Miraculous Gifts for Today? Four Views, red. S.N. Gundry, W.A. Gru-
dem, Grand Rapids 1996. Polski przekład: Dary Ducha we współcze-
snym Kościele. Cztery stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem,
tłum. M. Wilkosz, Katowice 2008.
barth K., Die kirchliche Dogmatik, Zürich 1955.
bednarcZyk K., Chrześcijaństwo ewangeliczne a katolicy, Warszawa 1974.
carsoN D.A., Showing the Spirit: A Theological Exposition of 1 Corinthians
12–14, Grand Rapids 1987.
dec-michalSka A., Liturgia w wolnych Kościołach protestanckich, „Rocznik
Teologiczny” 60 (2018) z. 2, s. 237–262.
ekman U. i B., Wielkie odkrycie. Nasza droga do Kościoła katolickiego, Kra-
ków 2017.
Ewangelikalny protestantyzm w Polsce u progu XXI stulecia, red. T. zielińsKi,
Warszawa – Katowice 2004.
318 Bibliografia

GaffiN R.B., Teologia ustania darów, w: Dary Ducha we współczesnym

Kościele. Cztery stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem, tłum.
M. Wilkosz, Katowice 2008, s. 27–78.
Grudem W.A., Przedmowa, w: Dary Ducha we współczesnym Kościele. Czte-
ry stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem, tłum. M. Wilkosz, Ka-
towice 2008, s. 11–24.
HolleNWeGer W.J., Enthusiastisches Christientum. Die Pfingstbewegung in
Geschichte und Gegenwart, Zürich 1969.
HolleNWeGer W.J., Po dwudziestu latach badań nad religią zielonoświątkow-
ców, tłum. J. Kruczyńska, SiDE 2 (1986) z. 4, s. 35–44.
International Catholic-Pentecostal Dialogue (Springfield, Missouri, USA,
12–18 July 2018), InfS (2018) nr 151, s. 108–110.
JarosińsKa J., Uzielonoświątkowienie Kościoła katolickiego – zagrożenie czy
ratunek, https://lublin.gosc.pl/doc/5305744.Uzielonoswiatkowienie-
-Kosciola-katolickiego-zagrozenie-czy/ (25.03.2021).
JasińsKi K, Chrześcijaństwo pentekostalne a doświadczenie religijne, „Nurt
SVD” , 145 (2019) nr 1, s. 60–76.
JasKóła P., Wyznania chrześcijańskie bez jedności z Rzymem, Opole 2008.
JopeK M., porada R., Zielonoświątkowcy, w: Ku chrześcijaństwu jutra. Wpro-
wadzenie do ekumenizmu, red. W. hrynieWicZ, J.S. GaJek, S.J. Koza,
Lublin 1997, s. 206–212.
KałużNy T., Na drogach jedności. Dwustronne dialogi doktrynalne Kościoła
rzymskokatolickiego na płaszczyźnie światowej, Kraków 2012.
karSki K., Protestanckie wspólnoty wolnokościelne, SiDE 11 (1995) z. 1,
s. 37–53.
karSki K., Symbolika. Zarys wiedzy o Kościołach i wspólnotach chrześcijań-
skich, Warszawa 1994.
Kobiety i religie, red. K. leszczyńsKa, A. KościańsKa, Kraków 2006.
KobylińsKi A., Etyczne aspekty współczesnej pentekostalizacji chrześcijań-
stwa, „Studia Philosophiae Christianae” 50 (2014) nr 3, s. 93–130.
KobylińsKi A., Hermeneutyka nieciągłości i pentekostalizacja. Współczesne
metamorfozy religii chrześcijańskiej, „Teologia i Moralność” 20 (2016)
nr 2, s. 245–261.
KobylińsKi A., Odczarowanie świata czy epoka postsekularna? Pobożność lu-
dowa w kontekście globalnej pentekostalizacji chrześcijaństwa, w: Po-
kładamy nadzieję w Kościele, red. D. mielnik, Lublin 2016, s. 134–146.
Kocoł M., Dzieje ewangelicznych Kościołów protestanckich w Częstochowie
(1958–2012), Częstochowa 2017.
Bibliografia 319

Kongregacjonalizm (Część 2) Robert Browne, „Sztandar Biblijny” 18 (2000)

6, s. 1–5.
KoWalsKi A., Pentekostalizacja Kościoła. Zagrożenie, szansa czy normal-
ność?, „Studia Katechetyczne” (2018) nr 14, s. 219–232.
miGda A., Mistycyzm pentekostalny w Polsce, Kraków 2013.
milne B., Poznaj prawdę. Kompedium teologii chrześcijańskiej, Katowice
1992.
Mniejszości wyznaniowe w Polsce. Prawo wewnętrzne (statutowe), red.
R. brożyNiaK, M. WiniarcZyk–KossaKoWsKa, Warszawa 2014.
ModNicKa N., Małe światy polskiego ewangelikalizmu. Studium z antropolo-
gii interpretatywnej, Łódź 2013.
Navarro J.B., Ekumenizm, tłum. E. Burska, Warszawa 2007.
NoWaK W., Maryja Matka Pana w modelu religijnym wspólnot ewangelickich,
„Seminare” (2002) nr 18, s. 85–107.
oss D.A., Komentarz z perspektywy zielonoświątkowo-charyzmatycznej do
referatu C. Samuela Stormsa, w: Dary Ducha we współczesnym Ko-
ściele. Cztery stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem, tłum.
M. Wilkosz, Katowice 2008, s. 276–278.
oss D.A., Stanowisko zielonoświątkowo-charyzmatyczne, w: Dary Ducha
we współczesnym Kościele. Cztery stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A.
Grudem, tłum. M. Wilkosz, Katowice 2008, s. 279–334.
Pearlman M., Doktryny biblijne. Zarys teologii systematycznej, Suchacz
1998.
Peck A., Duszpasterstwo Joyce Meyer: sukces kaznodziejski i komercyjny, w:
Kobiety i religie, red. K. leszczyńsKa, A. KościańsKa, Kraków 2006,
s. 365–394.
Podręcznik teologii dogmatycznej, red. W. beinert, tłum. J. Fenrychowa, Kra-
ków 1998.
riGGS R.M., The Spirit Himself, Springfield 1949.
rumPel A., Religie w Polsce, Łódź 2009.
Saucy R.L., Komentarz z perspektywy umiarkowanej do referatu Richarda
B. Gaffina Jr, w: Dary Ducha we współczesnym Kościele. Cztery sta-
nowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem, tłum. M. Wilkosz, Katowice
2008, s. 79–86.
Saucy R.L., Stanowisko umiarkowane, w: Dary Ducha we współczesnym
Kościele. Cztery stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem, tłum.
M. Wilkosz, Katowice 2008, s. 113–173.
320 Bibliografia

SaWa P., Spór o pentekostalizację Kościoła, „Śląskie Studia Historyczno-Teo-

logiczne” 51 (2018) nr 1, s. 100–119.
Smith Ch., Charyzma czy charyzmania, tłum. A. Bajeński, Warszawa 1990.
storMs C.S., Komentarz z perspektywy neocharyzmatycznej do referatu Ro-
berta L. Saucy`ego, w: Dary Ducha we współczesnym Kościele. Cztery
stanowiska, red. S.N. Gundry, W.A. Grudem, tłum. M. Wilkosz, Kato-
wice 2008, s. 183–192.
storMs C.S., Stanowisko neocharyzmatyczne (tzw. „Trzeciej fali”), w: Dary
Ducha we współczesnym Kościele. Cztery stanowiska, red. S.N. Gun-
dry, W.A. Grudem, tłum. M. Wilkosz, Katowice 2008, s. 203–262.
StrZelcZyk G., Doświadczenie wiary a teologia. Próba wstępnej systematy-
zacji problematyki, „Teologia w Polsce” 1 (2007) nr 1, s. 37–49.
The Oxford English Dictionary, t. 4, Oxford 1933, https://archive.org/details/
in.ernet.dli.2015.271841/ (25.03.2021).
WaGner C.P., Trzęsienie ziemi w Kościele. Wpływ reformacji nowoapostol-
skiej na kształt współczesnego Kościoła, tłum. M. Piszczek, Warszawa
2003.
Warfield B.B., Counterfeit Miracles, Edynburg 1983.
WilliamS J.R., Renewal Theology, Grand Rapids 1990.
Wimber J., Power Points, San Francisco 1991.
Wprowadzenie do ekumenizmu, red. W. hrynieWicZ, J.S. GaJek, S.J. Koza,
Lublin 1997.
Zdybicka Z., Doświadczenie religijne, w: EK IV, kol. 156–159.
zielińsKi T., Ruch oazowy obszarem zbliżenia katolicko-protestanckiego, http://
www.magazyn.ekumenizm.pl/content/article/20030303093902692.
htm/ (25.03.2021).
zielińsKi T.J., Eucharystia w Kościołach oraz innych środowiskach ewageli-
kalnych, „Sympozjum” 15 (2011) 1, s. 83–101.
zielińsKi T.J., Protestantyzm ewangelikalny. Studium specyfiki religijnej, Ka-
towice 2014.
Zych Ł., Kobieta w Kościele katolickim po Soborze Watykańskim II, w: Ko-
biety i religie, red. K. leszczyńsKa, A. KościańsKa, Kraków 2006,
s. 33–46.
 Religious experience.
A study of the Catholic-Pentecostal dialogue

Summary

The work shows similarities and differences in religious experience based

on the bilateral dialogue between the Catholic Church and Pentecostal com-
munities conducted in 1972–2015.
Religious experience, which is shared by communities’ members partici-
pating in the dialogue, depends on their faith that shapes the experience. The
similarities in faith concerning basic elements in both traditions include: re-
cognition of the Holy Scriptures as the source of Revelation, faith in the Holy
Trinity and recognition of the salvific role of Christ.
In terms of Christian initiation, Pentecostal communities celebrate bap-
tism by immersion and do not accept the Catholic practice of infant baptism.
Both respondents see the need for Christian formation and to bear witness of
their faith. A wide range of similarities is evident in the aspect of charismatic
religious experiences: glossolalia, prophecy, discernment of spirits and espe-
cially in the phenomenon of baptism in the Holy Spirit. Catholic charismatic
communities emphasize the value of openness to the power of the Holy Spirit,
which manifests itself in the received charisms. Pentecostal communities also
stress the value of such openness. Both traditions recognize the need for Chri-
stians to belong to local faithful communities, where the cult of God characte-
ristic of each tradition is celebrated. For Catholics the most important in this
aspect is the Eucharist, while Pentecost Christians attach more importance to
the preaching of the Gospel. Cult celebrated in the local Church also includes
issues related to the prayer for healing, which in view of the universality of
experiencing suffering many deem necessary. The forms of practiced healing
ministry in both traditions have some common elements.
322 Summary

Despite many similarities that characterize religious experience in both

these confessional traditions, there are also some differences. They result from
different doctrinal assumptions. These differences are not as significant as the
similarities, although they are taken at individual stages of solving work pro-
blems.
 Spis treści

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Rozdział I. Wiara jako doświadczenie . . . . . . . . . . . . . 19

1. Podstawowe elementy chrześcijańskiej wiary . . . . . . . . . 19
1.1. Przyjęcie Biblii jako normatywnego źródła wiary . . . . . 21
1.2. Wyznanie wiary w jedynego Boga w Trójcy Osób . . . . . 26
1.3. Uznanie Jezusa Chrystusa
za jedynego Zbawiciela i Pośrednika . . . . . . . . . . 29
2. Nawrócenie i inicjacja chrześcijańska
jako początek osobistej wiary . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.1. Chrzest wodny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.2. Uczniostwo i chrześcijańska formacja
jako doświadczenie naśladowania Jezusa . . . . . . . . 46
3. Potrzeba składania świadectwa wiary . . . . . . . . . . . . 51
3.1. Konieczność „nowej ewangelizacji” . . . . . . . . . . 56
3.2. Problem prozelityzmu . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Rozdział II. Doświadczenie charyzmatyczne . . . . . . . . . . . 63

1. Podstawowe stanowiska odnośnie do charyzmatów . . . . . . 63
2. Charyzmatyczne doświadczenie chrztu w Duchu Świętym . . . . 74
2.1. Katolickie perspektywy chrztu w Duchu Świętym . . . . . 79
2.2. Pentekostalne rozumienie chrztu w Duchu Świętym . . . . 86
2.3. Podobieństwa i różnice w obydwu ujęciach . . . . . . . 89
3. Zasadnicze dary charyzmatyczne . . . . . . . . . . . . . . 92
3.1. Glosolalia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
3.1.1. Klasyfikacja terminologiczna daru języków . . . . . 93
324 Spis treści

3.1.2. Interpretacja fenomenu glosolalii . . . . . . . . . 99

3.1.3. Związek daru języków z chrztem w Duchu Świętym . . 106
3.1.4. Glosolalia a dar tłumaczenia języków . . . . . . 110
3.2. Proroctwo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
3.2.1 Proroctwo w Piśmie Świętym i w dziejach Kościoła . . 114
3.2.2. Interpretacja charyzmatu proroctwa . . . . . . . 119
3.3. Rozeznawanie duchów . . . . . . . . . . . . . . 123
3.3.1. Świadectwa biblijne
o charyzmacie rozeznawania duchów . . . . . . 125
3.3.2. Doświadczenie rozeznawania duchów . . . . . . 127
4. Potrzeba weryfikacji prawdziwości charyzmatów . . . . . . 131

Rozdział III. Doświadczenie wspólnoty religijnej . . . . . . . . 137

1. Chrześcijańska koinonia . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2. Wpływ wspólnoty na doświadczenie religijne . . . . . . . . 141
3. Doświadczenie lokalnej społeczności chrześcijan . . . . . . 146
3.1. Pentekostalny zbór . . . . . . . . . . . . . . . . 147
3.2. Katolicka wspólnota parafialna . . . . . . . . . . . 151
3.3. Podobieństwa i różnice doświadczenia religijnego
we wspólnotach lokalnych . . . . . . . . . . . . . 156
4. Posługa pasterzy wspólnot . . . . . . . . . . . . . . . 161
4.1. Funkcja pastora . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
4.2. Urząd proboszcza . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4.3. Funkcja pastora i urząd proboszcza
– podobieństwa i różnice . . . . . . . . . . . . . . 173
5. Podstawowe formy kultu Bożego we wspólnocie . . . . . . 179
5.1. Eucharystia – Wieczerza Pańska . . . . . . . . . . . 180
5.2. Posługa kaznodziejska . . . . . . . . . . . . . . . 189
5.3. Uwielbienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

Rozdział IV. Doświadczenie cierpienia i uzdrowienia . . . . . . 207

1. Tajemnica cierpienia a chrześcijaństwo . . . . . . . . . . 207
1.1. Praprzyczyna zła w świecie . . . . . . . . . . . . . 208
1.2. Chrześcijanin wobec cierpienia . . . . . . . . . . . 212
2. Choroba i uzdrowienie . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
2.1. Przyczyny chorób . . . . . . . . . . . . . . . . 227
2.2. Wola Boża wobec osób chorych . . . . . . . . . . . 240
2.3. Posługa uzdrawiania w Kościele . . . . . . . . . . . 252
Spis treści 325

2.3.1. Uzdrowienie poprzez namaszczenie chorych. . . . 256

2.3.2. Uzdrowienie dzięki odpuszczeniu grzechów . . . . 264
2.3.3. Uzdrowienie dzięki Eucharystii
– Wieczerzy Pańskiej . . . . . . . . . . . . . 268
2.3.4. Charyzmatyczne uzdrowienie . . . . . . . . . 274
3. Niesprawiedliwość społeczna i konieczność jej uzdrowienia . . 281

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
 Uniwersytet Opolski * Wydział Teologiczny

Seria: Opolska Biblioteka Teologiczna

W serii ostatnio ukazały się:

141. Radosław Chałupniak, Tomasz Michalewski, Ewa Smak (red.), Wychowa-

nie w szkole: od bezradności ku możliwościom, 2014.
142. Damian Dolnicki, Czystość serca a  chrześcijańska doskonałość. Studium
w oparciu o pisma św. Jana Kasjana, 2014.
143. Andrzej S. Jasiński OFM, Komentarz do Księgi Proroka Ezechiela. Rozdziały
31–39, 2014.
144. Eberhard Schockenhoff, Etyka życia. Podstawy i nowe wyzwania, tłum. Kon-
rad Glombik, 2014.
145. Marek Lis, Michał Legan (red.), Kieślowski czyta dekalog, 2014.
146. Janusz Maria Czerski, Literatura epistolarna Nowego Testamentu. Część 2: Li-
sty deuteropawłowe – List do Hebrajczyków – Listy katolickie, 2014.
147. Radosław Chałupniak, Malarstwo religijne w podręcznikach szkolnych, 2014.
148. Erwin Mateja (red.), Świadek prawdy i wiary. Janowi Pawłowi II w dwudziesto-
lecie Uniwersytetu Opolskiego, 2014.
149. Andrzej S. Jasiński OFM, Komentarz do Księgi Proroka Ezechiela. Rozdziały
40–48, 2015.
150. Andrzej J. Gorczyca MIC, Kult obrazu Jezusa Miłosiernego w Narodowym
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Stockbridge (USA), 2015.
151. Konrad Glombik, Maria Kalczyńska (red.), Kościół w Internecie – Internet
w Kościele. Społeczeństwo internautów a kultura globalna, 2015.
152. Mateusz Potoczny, Consacrare un luogo a Dio. Il rito della dedicazione
di una chiesa secondo la tradizione bizantina e latina, 2015.
153. Helmut Jan Sobeczko, Servitium liturgiae. Tom II, Erwin Mateja (red.), 2015.
154. Krystian Ziaja (red.), Scripturae Sacrae Propagator. Księga pamiątkowa dedykowa-
na Księdzu Profesorowi Januszowi Czerskiemu z okazji 80. rocznicy urodzin, 2015.
155. Erwin Mateja, Zbigniew W. Solski (red.), Tradycje monastyczne w Europie.
Między liturgiką a performatyką II, 2016.
156. Janusz M. Czerski, Ewangelia i Listy św. Jana. Wprowadzenie literackie, histo-
ryczne i teologiczne, 2016.
157. Radosław Chałupniak, Jerzy Kostorz (red.), Współczesne wyzwania teolo-
gii pastoralnej, 2016.
158. Radosław Chałupniak, Tomasz Michalewski, Ewa Smak (red.), Wychowa-
nie w rodzinie: od bezradności ku możliwościom, 2016.
159. Юрій Щурко, Термін zhte,w в Євангелії від св. Луки. Лінгвістично-екзеге-
тичні студії, 2016.
160. Marian Falenczyk SAC, Koncepcja wolności według Jana Pawła II jako odpo-
wiedź na współczesny kryzys wolności. Perspektywa francuskojęzyczna, 2017.
161. Norbert Widok (red.), Święte wizerunki w przekazie Dobrej Nowiny, 2017.
162. Andrzej Czaja, Zygfryd Glaeser, Konrad Glombik, Marek Lis, Erwin
Mateja, Krystian Muszalik, Stanisław Rabiej, Piotr Wajs, Kazimierz
M. Wolsza, Mosty, nie mury – 5 lat pontyfikatu Franciszka, red. naukowa: Ma-
rek Lis, 2018.
163. Hubert Łysy, Tradycyjna uroczystość Pierwszej Komunii Świętej w nowej formie.
Teoria i praktyka. Tom I, 2018.
164. Piotr Jaskóła, Bóg rzekł i stało się. Zarys protologii, 2018.
165. Rober Sadlak, Zadania katolików świeckich w porządku doczesnym w świetle
współczesnego nauczania Kościoła, 2018.
166. Radosław Błaszczyk SDB, Opus Christi et Ecclesiae. Życie i pionierska działal-
ność liturgiczna ks. Adama Duraka SDB (1949–2005), 2019.
167. Marek Lis, To nie jest Jezus. Filmowe apokryfy XXI wieku, 2019.
168. Marcin Worbs, Chrystocentryzm w liturgii w ujęciu Josefa Andreasa Jungman-
na, 2019.
169. Paweł Brudek, Jerzy Kostorz, Duszpasterstwo młodzieży: od bezradności ku
możliwościom, 2019.
170. Piotr Jaskóła, Jakie jest Jego imię? Zarys chrześcijańskiej nauki o Bogu, 2020.
171. Janusz Podzielny, Praca ludzka w ujęciu ewangelickiej (luterańskiej) etyki teo-
logicznej, 2020.
172. Jan Kochel, Wprowadzenie do edukacji osób starszych. W kręgu pedagogiki ka-
tolickiej, 2020.
173. Łukasz Florczyk, Bóg Izraela w rozumieniu nie-Izraelitów. Studium historycz-
no-krytyczne wybranych tradycji deuteronomistycznej historiografii (Joz – 2 Krl),
2020.
174. Erwin Mateja, Reforma kalendarza i roku liturgicznego od Soboru Trydenc-
kiego do Soboru Watykańskiego II, 2021.
175. Konrad Glombik, Sakramentalne uzasadnienie nierozerwalności małżeństwa.
Podstawy – tradycja – kontrowersje, 2021.
176. Mariusz Kocoł, Doświadczenie religijne. Studium dialogu katolicko-zielono-
świątkowego, 2021.