LE SYSTÈME EDUCATIF FRANÇAIS

Les lois de Jules Ferry (1881-1882), ministre de l’instruction

publique, met en place l’enseignement primaire, gratuit, laïc et obligatoire. Les
professeurs étaient considérés comme les « hussards de la République. »

Հասարակական ուսուցման նախարար Ժյուլ Ֆերիի (1881-1882)

օրենքները սահմանեցին անվճար, աշխարհիկ և պարտադիր
տարրական կրթություն։ Պրոֆեսորները համարվում էին
«Հանրապետության հուսարները»։ »

Quatre grands principes régissent l’Education Nationale : l’égalité

d’accès, la non-discrimination, la neutralité et la laïcité.

Չորս հիմնական սկզբունքները ղեկավարում են Ազգային

կրթությունը՝ հավասար հասանելիություն, խտրականության
բացառում, չեզոքություն և աշխարհիկություն:

L’enseignement primaire

L’école maternelle accueille les enfants à partir de 2-3 ans jusqu’à 6 ans.
Elle fonctionne 5 jours par semaine, 6 heures par jour, 3 heures le matin, 3
heures dans l’après-midi. Dans les grandes villes on organise des garderies pour
les enfants dont les parents travaillent tôt le matin et le soir jusqu’à 18 ou 19
heures.

Մանկապարտեզը ընդունում է 2-3 տարեկանից մինչև 6

տարեկան երեխաներ։ Այն աշխատում է շաբաթական 5 օր,
օրը 6 ժամ, առավոտյան 3 ժամ, ցերեկը 3 ժամ։ Մեծ
քաղաքներում կան մանկապարտեզներ այն երեխաների
համար, որոնց ծնողներն աշխատում են վաղ առավոտյան և
երեկոյան մինչև 18-19-ը:

L’école primaire ou élémentaire dure 5 années, soit de 6 à 11 ans pour

les enfants qui n’ont pas de difficultés de scolarité :

- Le CP, cours préparatoire ;

- Le CE 1re, cours élémentaire ;
- Le CE 2e, cours élémentaire 2e année ;
- Le CM 1re, cours moyen 1re année ;
- Le CM 2e, cours moyen 2e année.
Տարրական կամ տարրական դպրոցը տևում է 5 տարի,
այսինքն՝ 6-ից 11 տարեկան այն երեխաների համար, ովքեր
դպրոցական դժվարություններ չունեն.

- ՔՊ, նախապատրաստական դասընթաց;

- CE 1re, տարրական դասընթաց;

- ԵԽ 2-րդ, տարրական դասընթաց 2-րդ տարի;

- CM 1re, միջին դասընթաց 1-ին կուրս;

- CM 2e, միջին կուրս 2-րդ կուրս.

Les professeurs (autrefois appelés instituteurs) sont formés dans le

Instituts Universitaires de Formation de Maîtres (IUFM). Ils sont payés par
l’Etat, mais les frais de l’école sont à la charge de la commune.

Ուսուցիչները (նախկինում կոչվում էին ինստիտուտներ)

վերապատրաստվում են Maîtres Universitaires de Formation de Maîtres-
ում (IUFM): Դրանք վճարում է պետությունը, սակայն դպրոցի
վարձը հոգում է քաղաքապետարանը։

L’enseignement du second degré

Le premier cycle de l’enseignement secondaire est assuré dans des

collèges et le second cycle dans des lycées.

Les classes de 6e et 5e composent le cycle d’observation, tous les élèves

suivent les mêmes programmes d’enseignement, avec apprentissage d’une
langue vivante. A la fin de la classe de 5 e les élèves en difficultés sont orientés
vers des sections d’enseignement spécialisé.

Միջնակարգ կրթության առաջին փուլն իրականացվում

է քոլեջներում, իսկ երկրորդը՝ ավագ դպրոցներում։

6-րդ և 5-րդ դասարանները կազմում են դիտորդական

ցիկլը, բոլոր աշակերտները հետևում են նույն ուսումնական
ծրագրերին՝ կենդանի լեզու սովորելով։ 5-րդ դասարանի
ավարտին դժվարություններ ունեցող աշակերտներին
ուղղորդում են մասնագիտացված կրթական բաժիններ։
 Les classes de 4e et 3e font le cycle d’orientation. Les élèves apprennent
une deuxième langue vivante et peuvent prendre certaines options
(կամընտրություն) : latin, grec, etc. L’orientation à la fin de la 3 e est
primordiale (կարևորաագույն, առաջնային), car elle décide si les
élèves vont poursuivre des études courtes ou des études longues.

4-րդ և 3-րդ դասարանները կատարում են կողմնորոշման

ցիկլը: Ուսանողները սովորում են երկրորդ կենդանի լեզուն և
կարող են օգտվել որոշակի տարբերակներից
(կամընտրություն)՝ լատիներեն, հունարեն և այլն: 3-րդ
դասարանի վերջում կողմնորոշվելը կարևոր է
(կարևորաագույն, առաջնային), քանի որ այն է որոշում՝
ուսանողները կարճատև ուսում կանցնեն, թե երկար:

Le deuxième cycle d’enseignement

Le cycle court : l’enseignement professionnel

Les LEP, lycées professionnels préparent en deux ans un diplôme

professionnel :

LEP-ը, մասնագիտական ավագ դպրոցները երկու տարում

մասնագիտական դիպլոմ են պատրաստում.

- le CAP, certificat d’aptitude professionnel correspond à un

métier précis ;

- CAP, մասնագիտական կարողությունների վկայականը

համապատասխանում է կոնկրետ արհեստին.

- le BEP, brevet d’enseignement professionnel forme à un

ensemble d’activité - transports, hôtellerie, etc.
Les collèges sont à la charge de l’Etat et du département.

- BEP-ը, մասնագիտական կրթության վկայականը

վերապատրաստվում են մի շարք գործունեության համար՝
տրանսպորտ, հյուրասիրություն և այլն: Քոլեջները
պետության և գերատեսչության պատասխանատվությունն
են:

Le cycle long : le lycée d’enseignement général

Le lycée prépare en 3 ans au baccalauréat :

- la classe de seconde n’est pas encore spécialisée ;
- la première comporte plusieurs filières (ուղի) menant aux différentes
options du baccalauréat ;

- la terminale s’achève par le passage des baccalauréats d’enseignement

général : Bac 1- série Lettres ; Bac S- série scientifique ; Bac ES- série
économique et sociale, etc.

Երկար ցիկլ՝ հանրակրթական ավագ դպրոց

Ավագ դպրոցը բակալավրիատի համար 3 տարում

պատրաստվում է.

- երկրորդ դասը դեռ մասնագիտացված չէ.

- առաջինը ներառում է մի քանի հոսքեր (ուղի), որոնք տանում

են դեպի բակալավրիատի տարբեր տարբերակներ.

- տերմինալն ավարտվում է հանրակրթական

բակալավրիատների ավարտով. Bac 1- Նամակների շարք; Bac
S- գիտական շարք; Bac ES- տնտեսական և սոցիալական
շարքեր և այլն:

L’ENSEIGNEMENT SUPERIEUR COURT

Cet enseignement connaît un grand succès, car en deux ans il offre de

réels débouchés professionnels.

Այս դասավանդումը շատ հաջող է ստացվել, քանի որ

երկու տարվա ընթացքում այն տալիս է իրական
մասնագիտական հնարավորություններ։

- Les sections de techniciens supérieurs des lycées préparent au BTS (brevet de

technicien supérieur).
- Les instituts universitaires de technologie (IUT) sont rattachés aux universités
et débouchent sur un DUT (diplôme universitaire de technologie).
- Les écoles spécialisées préparent en deux ou trois ans aux professions de la
santé et du secteur social : sage-femme, infirmière, masseur, kinésithérapie,
orthophoniste, etc.

- Ավագ դպրոցների բարձրագույն տեխնիկների բաժինները

պատրաստվում են BTS-ին (բարձրագույն տեխնիկ
վկայական):
- Համալսարանական տեխնոլոգիական ինստիտուտները
(IUT) կցված են համալսարաններին և տանում են դեպի DUT
(տեխնոլոգիական համալսարանի դիպլոմ):

- Մասնագիտացված դպրոցները տրամադրում են երկու կամ

երեք տարվա նախապատրաստություն առողջապահության
և սոցիալական ոլորտի մասնագիտությունների համար՝
մանկաբարձուհի, բուժքույր, մերսող, ֆիզիոթերապևտ,
լոգոպեդ և այլն:

L’ENSEIGNEMENT SUPÉRIEUR LONG

LES UNIVERSITÉS

La Sorbonne

Les Universités sont les seuls établissements qui accueillent tous les
candidats sans faire de sélection.
Համալսարանները միակ հաստատություններն են,
որոնք ընդունում են բոլոր դիմորդներին՝ առանց
ընտրություն կատարելու:
Les études universitaires sont organisées en trois cycles :
Համալսարանական ուսումնասիրությունները
կազմակերպվում են երեք փուլով.
. Le premier cycle prépare en deux ans au DEUG (diplômes d’études
universitaires générales) ;
. Առաջին ցիկլը պատրաստվում է երկու տարի անց DEUG-
ին (ընդհանուր համալսարանական ուսումնասիրությունների
դիպլոմներ);
 . Le deuxième cycle prépare à la licence (une année après le DEUG) et à
la maîtrise (une année après la licence) ;
Երկրորդ փուլը պատրաստվում է բակալավրիատի
(DEUG-ից մեկ տարի անց) և մագիստրատուրայի (բակալավրի
աստիճանից մեկ տարի անց)
. Les MTS (maîtrise de sciences et de techniques) ;
. ՄՏՍ (գիտության և տեխնիկայի մագիստրոս);
. Le DESS (diplôme d’études supérieures spécialisées), un an après la
maîtrise ;
DESS (մասնագիտացված բարձրագույն կրթության
դիպլոմ), մագիստրատուրայում մեկ տարի անց.
. Les magisters (trois ans).
. Les formations doctorales sont organisées par les écoles doctorales et
définies en fonction des (ելնելով, ըստ) besoins de l’étudiant-chercheur.
Դոկտորական ուսուցումը կազմակերպվում է
դոկտորական դպրոցների կողմից և սահմանվում է ուսանող-
հետազոտողի կարիքներին համապատասխան:
Les études de médecine sont dispensées dans CHU (centres hospitaliers
universitaires). Elles durent de 8 à 10 ans.
Բժշկական ուսուցումն իրականացվում է CHU-ում
(համալսարանական հիվանդանոցային կենտրոններում):
Դրանք տևում են 8-ից 10 տարի:
Les études dentaires durent 5 ans.
Les études de pharmacie durent 6 ans.
Ստոմատոլոգիական ուսուցումը տևում է 5 տարի։
Դեղագիտության ուսումը տևում է 6 տարի։
2,73 millions d’étudiants, dont 358 000 d’étudiants étrangers, poursuivent
leurs études supérieures en France.
2,73 միլիոն ուսանողներ, այդ թվում՝ 358,000 օտարերկրյա
ուսանողներ, բարձրագույն կրթություն են ստանում
Ֆրանսիայում:

LES GRANDES ÉCOLES

Les Grandes écoles ne dépendent pas généralement du ministère de

l’Éducation nationale, mais d’autres ministères ou bien d’organismes privés.
 Grandes Ecoles-ը հիմնականում կախված չէ Ազգային
կրթության նախարարությունից, այլ այլ
նախարարություններից կամ մասնավոր
կազմակերպություններից:
On y accède par des concours d’entrée difficiles qui se préparent en deux
années après le bac dans des classes préparatoires « aux grandes écoles » (les
prépas). Lorsqu’on réussit le concours d’entrée, on est à peu près sûr d’arriver
jusqu’au diplôme et de trouver ensuite un emploi de haut niveau. C’est surtout la
future élite économique et politique française qui y est formée.
Այն հասանելի է ընդունելության դժվարին
քննություններով, որոնք պատրաստվում են
բակալավրիատից երկու տարի անց՝ «Grandes Ecoles» (Պրեպա)
նախապատրաստական դասարաններում: Երբ հանձնում ես
ընդունելության քննությունը, գրեթե համոզված ես, որ
կհասնես դիպլոմի, իսկ հետո բարձր մակարդակի
աշխատանք կգտնես։ Այնտեղ վերապատրաստվում է ամենից
առաջ ֆրանսիական ապագա տնտեսական և քաղաքական
էլիտան։
Voici quelques unes des grandes écoles célèbres :
- l’École Polytechnique, appelée l’X, dépend du ministère des armées, ses
élèves sont des « officiers de réserves ». Des Présidents (Sadi Carnot, Albert
Lebrun, Valéry Giscard d’Estaing), des maréchaux de France (Joffre, Foch),
des scientifiques (Monge, Gay-Lussac, Poincaré, Cauchy) y ont fait leurs
études. En 1972 seulement, 7 filles sont entrées à l’X.
- Ահա մի քանի հայտնի մեծ դպրոցներ.
- - École Polytechnique-ը, որը կոչվում է l'X, կախված է Զինված
ուժերի նախարարությունից, նրա ուսանողները
«պահեստի սպաներ» են։ Այնտեղ ուսանել են նախագահներ
(Սադի Կարնո, Ալբեր Լեբրուն, Վալերի Ժիսկար դ՛Էստեն),
Ֆրանսիայի մարշալներ (Ժոֆրե, Ֆոշ), գիտնականներ
(Մոնժ, Գեյ-Լյուսակ, Պուանկարե, Կոշի)։ Միայն 1972
թվականին X մուտք են գործել 7 աղջիկ։
- L’École Centrale des Arts et Manufactures forme des cadres pour
l’industrie et l’entreprise, les élèves sont appelés pistons, parmi lesquels des
célébrités comme Gustave Eiffel, Armand Peugeot, André et Édouard
Michelin, Boris Vian.
- - École Centrale des Arts et Manufactures-ը պատրաստում է
ղեկավարներ արդյունաբերության և բիզնեսի համար,
ուսանողներին անվանում են պիստոններ, այդ թվում՝
հայտնի մարդկանց, ինչպիսիք են Գուստավ Էյֆելը, Արման
Պեժոն, Անդրեն և Էդուարդ Միշլինը, Բորիս Վիանը:
- L’École des Ponts et Chaussées (les Ponts) forme des ingénieurs civils.
Un des élèves célèbres est Bernardin de Saint-Pierre, l’auteur de l’inoubliable
Paul et Virginie.
- - École des Ponts et Chaussées (կամուրջները) պատրաստում է
քաղաքացիական ինժեներներ: Հայտնի ուսանողներից է
Բերնարդին դը Սեն-Պիեռը՝ անմոռանալի Պողոսի և
Վիրջինիայի հեղինակը։
- L’École Normale Supérieure de la rue d’Ulm forme des professeurs et
des chercheurs dans le domaine des lettres et des sciences. Célèbres élèves : Jean
Jaurès, Henri Bergson, Alain, Romain Rolland, Jules Romains, Charles Péguy,
Jean Giraudoux, Jean-Paul Sartre, Louis Pasteur, Georges Pompidou, et tant
d’autres.
- - Ուլմ փողոցի École Normale Supérieure-ը պատրաստում է
ուսուցիչներ և հետազոտողներ գրականության և
գիտության ոլորտներում: Հայտնի ուսանողներ՝ Ժան
Ժորես, Անրի Բերգսոն, Ալեն, Ռոմեն Ռոլան, Ժյուլ Ռոմեն,
Շառլ Պեգեն, Ժան Ժիրուդուն, Ժան-Պոլ Սարտրը, Լուի
Պաստերը, Ժորժ Պոմպիդուն և շատ ուրիշներ:
- La HEC (Ecole de Hautes Études Commerciales), une école très
prestigieuse et chère, dépend de la chambre de commerce et d’industrie de Paris.
- - HEC-ը (Ecole de Hautes Etudes Commerciales), շատ հեղինակավոր
և թանկ դպրոց, կախված է Փարիզի
Առևտրաարդյունաբերական պալատից:
L’École des Beaux-arts, l’École d’Architecture, l’Ecole Nationale
Supérieure des Arts décoratifs, le Conservatoire Nationale Supérieur de
Musique et d’Art dramatique forment des artistes. De ces écoles sont sortis :
Antoine Watteau, Jean-Honoré Fragonard, Dominique Ingres, Eugène
Delacroix, Jacques-Louis David, Gustave Courbet, Camille Corot, Auguste
Renoir, Auguste Rodin, Edgar Degas, Alfred Sisley, Henri Matisse, Georges
Braque, Pierre Bonnard, Annie Girardot, Ariane Ascaride, David Haroutunian,
et tant d’autres.
 Գեղարվեստի դպրոցը, Ճարտարապետության դպրոցը,
Դեկորատիվ արվեստի ազգային դպրոցը, Երաժշտության և
դրամատիկական արվեստի ազգային կոնսերվատորիան
պատրաստում են արվեստագետներ։ Այս դպրոցներից են
եկել՝ Անտուան Վատտո, Ժան-Օնորե Ֆրագոնարդ, Դոմինիկ
Էնգրես, Էժեն Դելակրուա, Ժակ-Լուի Դավիդ, Գուստավ
Կուրբե, Կամիլ Կորո, Օգյուստ Ռենուար, Օգյուստ Ռոդեն,
Էդգար Դեգա, Ալֆրեդ Սիսլի, Անրի Մատիս, Պիժեր Բրենար,
Ժորժե Բրենար: , Էննի Ժիրարդոն, Արիանե Ասկարիդը,
Դավիթ Հարությունյանը և շատ ուրիշներ։
L’ÉNA (école nationale d’administration), placée sous l’autorité du
Premier ministre, forment de hauts fonctionnaires d’administration.
Վարչապետի ենթակայության տակ գտնվող ՀԷՑ-ը
(կառավարման ազգային դպրոցը) վերապատրաստում է
վարչական բարձրաստիճան պաշտոնյաների
Les Énarques doivent faire leur temps obligatoire au service de l’État
pour rembourser leur pantoufle, la somme remboursée pour se libérer de leur
engagement vis-à-vis de l’État.
Էնարկեսները պետք է կատարեն պետության
ծառայության իրենց պարտադիր ժամանակը, որպեսզի
փոխհատուցեն իրենց հողաթափը, այն գումարը, որը
փոխհատուցվում է, որպեսզի ազատվեն պետության հանդեպ
իրենց պարտավորություններից:

LA FORMATION CONTINUE

C’est dans le cadre du travail qu’a lieu la formation professionnelle

continue (appelée de même formation permanente) depuis 1971. Elle a pour
objectif :
Աշխատանքի համատեքստում է, որ շարունակական
մասնագիտական ուսուցումը (նաև կոչվում է մշտական
ուսուցում) իրականացվում է 1971 թվականից: Դրա նպատակն
է.
- donner à chacun une nouvelle chance, la possibilité de perfectionner ses
connaissances, d’acquérir une nouvelle qualification ;
- - բոլորին տալ նոր հնարավորություն, գիտելիքները
բարելավելու, նոր որակավորում ձեռք բերելու
հնարավորություն.
- d’inciter les entreprises à améliorer la qualification de leur personnel pour
être plus performantes sur le plan économique.
- - խրախուսել ընկերություններին բարելավել իրենց
անձնակազմի որակավորումը՝ տնտեսապես ավելի
արդյունավետ լինելու համար:
Toutes les entreprises peuvent organiser elles-mêmes la formation ou
s’adresser ou s’adresser à des organismes spécialisés. L’Éducation nationale a
développé des centres de formation pour adultes dans les universités et dans les
lycées.
Բոլոր ընկերությունները կարող են ինքնուրույն
կազմակերպել ուսուցումը կամ դիմել մասնագիտացված
մարմիններին։ Ազգային կրթությունը բուհերում և ավագ
դպրոցներում մեծահասակների համար մշակել է
ուսումնական կենտրոններ:
LES SCIENCES ET LA RECHERCHE SCIENTIFIQUE

Les chercheurs et savants français ont depuis longtemps apporté une

contribution au développement de la recherche fondamentale.
Ֆրանսիացի հետազոտողները և գիտնականները երկար
ժամանակ նպաստել են հիմնարար հետազոտությունների
զարգացմանը:
Au Moyen Âge, il serait plus juste de parler de « savoir » et de
« connaissance » que de science. L’homme du M.A. est plus intéressé par le
sens caché des choses que par les apparences. Le savoir de ce siècle est
longtemps conservé dans les monastères et bons nombres de savants sont des
religieux. Tous les savants sont tentés par l’alchimie. Dans leurs recherches sur
la transmutation des métaux et la distillation, ils pressentent la chimie
organique . Utilisent l’alcool comme solvant (Arnold de Villeneuve, Raymond
Lulle).
Միջնադարում ավելի ճիշտ կլիներ խոսել «գիտելիքի» և
«գիտելիքի» մասին, քան գիտության մասին: M.A.-ին ավելի
շատ հետաքրքրում է իրերի թաքնված իմաստը, քան
արտաքինը: Այս դարի գիտելիքները վաղուց են պահպանվել
վանքերում և շատ գիտնականներ կրոնավոր են: Բոլոր
գիտնականները գայթակղվում են ալքիմիայով: Մետաղների
փոխակերպման և թորման վերաբերյալ իրենց
հետազոտության մեջ նրանք ունեն օրգանական քիմիայի
պատկերացում: Օգտագործեք ալկոհոլը որպես լուծիչ (Առնոլդ
դե Վիլնյով, Ռայմոնդ Լուլի):
A l’époque de la Renaissance les acquisitions scientifiques et techniques
se succèdent dans le mouvement général de l’humanisme de l’époque.
Célébrités de l’époque : Ambroise Paré, médecin et chirurgien modeste utilisait
la phrase célèbre : « Je te soignai, Dieu te guérit. » ; François Viète, fondateur
de l’algèbre moderne et de la géométrie analytique.
Վերածննդի ժամանակաշրջանում գիտատեխնիկական
ձեռքբերումները մեկը մյուսին հաջորդում են ժամանակի
հումանիզմի ընդհանուր շարժման մեջ։ Ժամանակի հայտնի
մարդիկ. Ամբրուազ Պարեն՝ համեստ բժիշկ և վիրաբույժ,
օգտագործեց հայտնի արտահայտությունը. » ; Ֆրանսուա
Վիետ, ժամանակակից հանրահաշվի և վերլուծական
երկրաչափության հիմնադիր։
Au XVIIe siècle s’épanouissent les sciences mathématiques, avec Pierre
Fermat, René Descartes, Blaise Pascal et d’autres.
17-րդ դարում մաթեմատիկական գիտությունները
վերելք ապրեցին՝ Պիեռ Ֆերմայի, Ռենե Դեկարտի, Բլեզ
Պասկալի և այլոց հետ։
Le nom de René Descartes, philosophe, mathématicien, physicien,
physiologiste, même musicien, se confond avec l’histoire de la science dans la
1re moitié du siècle. IL est le père de l’idéalisme et de la philosophie moderne
française.
Փիլիսոփա, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս, ֆիզիոլոգ,
նույնիսկ երաժիշտ Ռենե Դեկարտի անունը միաձուլվում է
դարի առաջին կեսի գիտության պատմությանը։ Նա
իդեալիզմի և ժամանակակից ֆրանսիական
փիլիսոփայության հայրն է։
«  Je pense donc je suis », première vérité de sa doctrine dont découlent
toutes les autres. Grace à la science et à la technique, l’homme arrive à « se
rendre maître et possesseur de la nature ».
«Ես կարծում եմ, ուրեմն ես եմ», նրա վարդապետության
առաջին ճշմարտությունը, որից բխում են բոլոր մյուսները:
Գիտության ու տեխնիկայի շնորհիվ մարդուն հաջողվում է
«իրեն դարձնել բնության տեր ու տեր»։
Blaise Pascal, génie universel, savant génial, mathématicien et physicien,
philosophe mystique, écrivain rigoureux. On lui doit le calcul intégral moderne,
la 1re machine arithmétique, le triangle arithmétique, les lois de la pression
atmosphérique, avec Fermat il crée le calcul de la probabilité. Son œuvre
« Pensées » a contribué que le français devienne souple, clair et puissant.
Բլեզ Պասկալ, համընդհանուր հանճար, փայլուն
գիտնական, մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս, միստիկ փիլիսոփա,
խիստ գրող: Նրան ենք պարտական ժամանակակից
ինտեգրալ հաշվարկը, 1-ին թվաբանական մեքենան,
թվաբանական եռանկյունին, մթնոլորտային ճնշման
օրենքները, Ֆերմայի հետ նա ստեղծել է հավանականության
հաշվարկը։ Նրա «Pensées» աշխատանքը նպաստեց, որ
ֆրանսերենը դառնա ճկուն, հստակ և հզոր:

«L'homme n'est qu'un roseau, le plus faible de la nature; mais c'est un

roseau pensant. Il ne faut pas que l'univers entier s'arme pour l'écraser: une
vapeur, une goutte d'eau, suffit pour le tuer. Mais, quand l'univers l'écraserait,
l'homme serait encore plus noble que ce qui le tue, parce qu'il sait qu'il meurt,
et l'avantage que l'univers a sur lui, l'univers n'en sait rien. Toute notre dignité
consiste donc en la pensée. C'est de là qu'il nous faut relever et non de l'espace
et de la durée, que nous ne saurions remplir. Travaillons donc à bien penser:
voilà le principe de la morale.»
«Մարդը միայն եղեգն է, բնության մեջ ամենաթույլը.
բայց դա մտածող եղեգ է։ Ամբողջ տիեզերքը չպետք է զինվի
նրան ջախջախելու համար. մի գոլորշի, մի կաթիլ ջուր
բավական է նրան սպանելու համար: Բայց երբ տիեզերքը
ջարդի նրան, մարդն ավելի ազնվական կլիներ, քան նրան
սպանում է, որովհետև նա գիտի, որ նա մահանում է, և այն
առավելությունը, որ տիեզերքն ունի նրա նկատմամբ,
տիեզերքը ոչինչ չգիտի։ Ուստի մեր ողջ
արժանապատվությունը մտքի մեջ է։ Այդտեղից է, որ մենք
պետք է բարձրանանք և ոչ թե տարածությունից ու
տեւողությունից, որը չենք կարող լրացնել։ Ուրեմն
աշխատենք լավ մտածելու համար. սա է բարոյականության
սկզբունքը։
 «Vous auriez bientôt la foi si vous auriez quitté les plaisirs․»

«Դուք շուտով հավատ կունենաք, եթե թողնեիք

հաճույքները»:

«Se moquer de la philosophie, c’est vraiment philosopher.»

«Փիլիսոփայությանը ծաղրելը իսկապես
փիլիսոփայություն է»:
«L’homme est un tissu de contradictions. Il est incompréhensible à lui-
même.»
«Մարդը հակասությունների ցանց է: Դա ինքնին
անհասկանալի է։

Au XVIIIe siècle le progrès de la science est général. Les sciences

abstraites du XVIIe se développent plus tard dans l’analyse mathématique de
Jean Le Rond d’Alembert, les travaux de Louis Lagrange, Gaspard Monge ;
en algèbre de Laplace ; les découvertes de Lavoisier ; le fondateur de la chimie
moderne Claude Berthollet ; le physicien Gay-Lussac, Lebon.
18-րդ դարում գիտության առաջընթացը համընդհանուր
էր. 17-րդ դարի վերացական գիտությունները զարգանում են
ավելի ուշ Ժան Լը Ռոնդ դ'Ալեմբերի մաթեմատիկական
վերլուծության մեջ, Լուի Լագրանժի, Գասպար Մոնժի
աշխատությունները; Լապլասի հանրահաշիվում;
Լավուազիեի հայտնագործությունները; ժամանակակից
քիմիայի հիմնադիր Կլոդ Բերտոլեն; ֆիզիկոս Gay-Lussac, Lebon.
Le génie le plus représentatif de l’époque est le comte de Buffon, avec
son Une histoire complète et scientifique de la nature, 39 volumes sur la Terre et
l’Histoire de l’Homme, des animaux et oiseaux, minéraux, etc.
Ժամանակի ամենաներկայացուցչական հանճարը Կոմս
դը Բուֆոնն է՝ իր «Բնության ամբողջական և գիտական
պատմությունը», 39 հատոր Երկրի վրա և մարդու
պատմությունը, կենդանիների և թռչունների, օգտակար
հանածոների և այլն:
En 1751 a paru le 1er volume de l’Encyclopédie, ouvrage collectif dirigé
par Denis Diderot et d’Alembert, rédigé par 150 savants, philosophes et
spécialistes de toutes les disciplines dont Voltaire, Montesquieu, Rousseau,
d’Holbach, et bien d’autres.
1751 թվականին լույս տեսավ Հանրագիտարանի առաջին
հատորը՝ Դենիս Դիդրոն և դ'Ալեմբերի խմբագրած կոլեկտիվ
աշխատությունը, որը գրվել է 150 գիտնականների,
փիլիսոփաների և մասնագետների կողմից բոլոր
գիտակարգերից, այդ թվում՝ Վոլտերից, Մոնտեսքյոյից,
Ռուսոյից, դ'Հոլբախից և շատ ուրիշներից: .
Au XIXe siècle d’autres grands savants apparaissent avec des découvertes
en mathématiques : Augustin Cauchy, Evariste Galois, Gaston Darboux ; en
physique : François Arago, André Ampère, Henri Poincaré, Henri
Becquerel (PN), Louis Broglie (PN), Pierre et Marie Curie (PN), et tant
d’autres.
19-րդ դարում մաթեմատիկայի
հայտնագործություններով հայտնվեցին այլ մեծ
գիտնականներ. Օգյուստին Կոշին, Էվարիստ Գալուան,
Գաստոն Դարբուն; ֆիզիկայում՝ Ֆրանսուա Արագոն, Անդրե
Ամպերը, Անրի Պուանկարը, Անրի Բեկերելը (PN), Լուի Բրոլի
(PN), Պիեռ և Մարի Կյուրիները (PN) և շատ ուրիշներ:
Louis Pasteur, chimiste et biologiste, fondateur de la microbiologie,
découvreur de la pasteurisation ou stérilisation par chauffage ; avec Le Roux
du vaccin contre la rage. Aujourd’hui les Instituts Pasteur dans le monde font
des recherches sur les différents continents.
Լուի Պաստեր, քիմիկոս և կենսաբան,
մանրէաբանության հիմնադիր, տաքացման միջոցով
պաստերիզացման կամ ստերիլիզացման հայտնաբերող;
կատաղության դեմ պատվաստանյութի Le Roux-ի հետ: Այսօր
ամբողջ աշխարհում Պաստերի ինստիտուտները
հետազոտություններ են իրականացնում տարբեր
մայրցամաքներում:
Jean-François Champollion déchiffre en 1822 les hiéroglyphes
égyptiens.
 Ժան-Ֆրանսուա Շամպոլյոնը վերծանում է եգիպտական
հիերոգլիֆները 1822 թ.
Nicéphore Niepce met en place la photographie en 1828 ; Jacques
Daguerre découvre le procédé pour développer et fixer les images (1838) ;
Louis Braille crée le système d’écriture pour aveugle (1829) ; les frères Louis

et Auguste Lumières invente en 1895 le cinématographe, et tant et

tant d’autres découvertes. Un des 1ers films des Lumière – L’arroseur arrosé :
https://www.youtube.com/watch?v=s_vGEbwUWQ0
Nicephore Niepce-ը լուսանկարչություն հիմնեց 1828
թվականին; Ժակ Դագերը բացահայտում է պատկերների
մշակման և ամրագրման գործընթացը (1838); Լուի Բրայլը
ստեղծում է կույրերի գրային համակարգը (1829); Լուի և
Օգյուստ Լյումյեր եղբայրները 1895 թվականին
հայտնագործեցին կինեմատոգրաֆը և շատ այլ
հայտնագործություններ: Lumière-ի առաջին ֆիլմերից մեկը՝
L’arroseur arrosé.
Au XXe siècle la recherche se fait sous l’égide de l’Etat, dans de
nombreux organismes de recherches scientifiques : CNRS, INSERME, CEA,
CENT, CNES, etc. Les découvertes les plus surprenantes ont été récompensées
par de hautes distinctions nationales et internationales : Prix Nobel, Ordre
national de la Légion d’honneur, Ordre national du Mérite, Génie national et
idéal savant, etc.
20-րդ դարում հետազոտություններ են իրականացվել
պետության հովանու ներքո բազմաթիվ
գիտահետազոտական կազմակերպություններում՝ CNRS,
INSERME, CEA, CENT, CNES և այլն։ Ամենազարմանալին
հայտնագործությունները պարգևատրվել են ազգային և
միջազգային բարձր պարգևներով՝ Նոբելյան մրցանակ,
Պատվո լեգեոնի ազգային շքանշան, արժանիքների ազգային
շքանշան, ազգային ճարտարագիտության և գիտական իդեալ
և այլն:

L’ACADEMIE FRANÇAISE
 Cette institution fait partie de l’Institut de France qui se trouve en tête
des corps savants français, avec l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres,
l’Académie des Sciences, l’Académie des Beaux-arts, l’Académie des
sciences morales et politiques.

Այս հաստատությունը Ֆրանսիայի ինստիտուտի մի մասն է,

որը գլխավորում է ֆրանսիական գիտական մարմինները՝
Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, Académie des Sciences, Académie
des Beaux-Arts, Académie des Sciences բարոյականության և
քաղաքականության ակադեմիայով։ .

L’Académie Française, la doyenne des académies est fondée en 1635 par

Richelieu. Elle a pour mission essentielle de « travailler à épurer à fixer la
langue, à en éclaircir les difficultés, les caractères et les principes, de rédiger et
de mettre à jour le Dictionnaire de la langue française, ainsi que de décerner des
prix littéraires. Elle compte 40 membres, appelés les immortels, élus par les
académiciens eux-mêmes.

Ֆրանսիական ակադեմիան՝ ամենահին ակադեմիան,

հիմնադրվել է 1635 թվականին Ռիշելյեի կողմից։ Նրա
հիմնական առաքելությունն է «աշխատել լեզուն
կատարելագործելու և շտկելու, նրա դժվարությունները,
բնավորություններն ու սկզբունքները պարզաբանելու,
ֆրանսերեն լեզվի բառարանը գրելն ու թարմացնելը, ինչպես
նաև գրական մրցանակների շնորհումը։ Այն ունի 40 անդամ՝
անմահներ կոչված՝ ընտրված հենց ակադեմիկոսների
կողմից։

Les académiciens portent lors des cérémonies solennelles un habit vert

brodé , un bicorne et une épée .

Ակադեմիկոսները հանդիսավոր արարողությունների

ժամանակ կրում են ասեղնագործված կանաչ սովորություն,
աքլոր գլխարկ և սուր:

La première immortelle n’a fait son entrée qu’en en 1980, c’était Marguerite
Yourcenar, grande écrivaine d’origine belge.

Առաջին անմահը իր դեբյուտը տեղի ունեցավ միայն 1980

թվականին, դա բելգիական ծագումով մեծ գրող Մարգարիտ
Յուրսենարն էր:
 Voltaire a été élu à l’unanimité en 1746. Victor Hugo a eu élections
blanches 4 fois, a été élu la 5e fois au premier tour à une voix près.

Վոլտերն ընտրվել է միաձայն 1746 թվականին։ Վիկտոր

Հյուգոն 4 անգամ ունեցել է սպիտակ ընտրություններ,
առաջին փուլում ընտրվել է 5-րդ անգամ՝ մեկ ձայնով։

Henri Troyat, écrivain français d’origine arménienne occupait le fauteuil

numéro 28 de 1959 à 2007.

Հայկական ծագումով ֆրանսիացի գրող Անրի Տրոյաը

զբաղեցրել է թիվ 28 ամբիոնը 1959-2007 թվականներին։

La liste des refusés qu’on appelle les « titulaires du 41e fauteuil » présente
à peu près 66 noms : René Descartes, La Rochefoucauld, Blaise Pascal, Molière,
Rousseau, Diderot, Balzac, Beaumarchais, Baudelaire, Verlaine, Maupassant,
Proust, Zola, Bernanos, Jean Giono, et bien d’autres.

Մերժվածների ցուցակը, որը հայտնի է որպես «41-րդ ամբիոնի

կրողներ», ներկայացնում է մոտավորապես 66 անուն՝ Ռենե
Դեկարտ, Լա Ռոշֆուկո, Բլեզ Պասկալ, Մոլիեր, Ռուսո, Դիդրո,
Բալզակ, Բոմարշե, Բոդլեր, Վերլեն, Մոպասան, Պրուստ,
Զոլա։ , Բերնանոսը, Ժան Ջիոնոն և շատ ուրիշներ։

Le peintre français d’origine arménienne Garnik Zouloumian : Garzou

était membre de l’Académie des Beaux-arts depuis 1977 à sa mort en 2000.

Հայկական ծագումով ֆրանսիացի նկարիչ Կարնիկ

Զուլումյան. Գարզուն Գեղարվեստի ակադեմիայի անդամ էր
1977 թվականից մինչև իր մահը՝ 2000 թվականը։

Le Président de l’Académie des Sciences d’Arménie Victor

Hambardzoumian a été membre associé étranger de l’Académie des Sciences
depuis 1978 jusqu’à la fin de ses jours.

Հայաստանի Գիտությունների ակադեմիայի նախագահ

Վիկտոր Համբարձումյանը 1978 թվականից մինչև իր օրերի
ավարտը եղել է ԳԱ արտասահմանյան ասոցացված անդամ։