YAŞAM BOYU GELİŞİM Gelişim Psikolojisi

LIFE-SPAN DEVELOPMENT
John W. SANTROCK
Çeviri Editörü: Prof. Dr. Galip Yüksel

Yayın No. : 250

Eğitim Bilimleri No. : 045
ISBN : 978-605-133-152-2
Basım Sayısı : 13. Basımdan Çeviri, Temmuz 2020

© Copyright 2020, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 40340
Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın
tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte
ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır.
Published by McGraw-Hill, an imprint of The McGraw-Hill Companies, Inc., 121 Avenue of the Americas, New York, NY 10020.
Copyright © 2011 by the Mc. Graw-Hill Companies, Inc.. All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted
in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval
system, without permission from Mc. Graw-Hill Companies, Inc.. Turkish edition Copyright © 2011 by Nobel Academic Publishing.
All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical,
including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from Pearson Education, Inc.
TURKISH language edition published by NOBEL AKADEMIK YAYINCILIK, Copyright © 2019.

Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com-

Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com-
Redaksiyon : Naim Dilek -naim@nobelyayin.com-
Sayfa Tasarım : Ahmet Aras Çiftçi -aras@nobelyayin.com-
Kapak Tasarım : Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com-
Baskı ve Cilt : Atalay Matbaacılık / Sertifika No.: 15689-
Büyük Sanayi 1 Cad. Elif Sok. No.:7/236-237 İskitler / ANKARA

Kütüphane Bilgi Kartı

Santrock, John W.
Life-Span Development / John W. Santrock
Yaşam Boyu Gelişim / Çeviri Editörü: Prof. Dr. Galip Yüksel
13. Basımdan Çeviri, XVIII + 678 s., 21,5×27,5 cm. Kaynakça ve dizin var.
ISBN 978-605-133-152-2
1. Gelişim Psikolojisi 2. Yaşam Boyu Gelişim 3. Psikoloji

Genel Dağıtım
ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ.
Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - siparis@nobelyayin.com-
Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65
E-Satış: www.nobelkitap.com - www.atlaskitap.com - Bilgi: esatis@nobelkitap.com - info@atlaskitap.com

Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Ana Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, Başarı Dağıtım, D&R mağazaları,
Dost Dağıtım, Güneş Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Prefix, Remzi Kitabevleri, TveK Mağazaları
türkçe baskıya
ön söz
Elinizdeki bu çeviri kitap, Nobel Akademik Yayıncılığı’nın ülkemizdeki gelişim psikolojisi alanına bir armağanıdır.
Çevirisi yapılmış olan bu 13. baskı, gelişim psikolojisi alanında yapılan yeni araştırmalar, öğrenci ve öğretim elemanların-
dan alınan geribildirimlerle zenginleştirilmiştir.
Kitabın bölümleri konunun uzmanı ve çoğu, defalarca gelişim psikolojisi dersi vermiş arkadaşlarımız tarafından özve-
riyle çevrilmiştir. Bu kitap yaşam boyu gelişimi bütünüyle içermesi bakımından ülkemizdeki ilk kitap olarak önemli bir
boşluğu doldurmaktadır.
Bu kitap her ne kadar gelişim psikoloji dersini alan, psikoloji, psikolojik danışmanlık ve diğer disiplinlerdeki öğren-
ciler için temel bir ders kitabı olarak yazılmış ve bu amaçla çevrilmiş olsa da, konuların sunuluş biçimi açısından psikolo-
jiye ve kendi gelişimine ilgi duyan herkes için bir başvuru kitabı olma özelliği taşımaktadır.
Kitap insan gelişiminin, sizin ya da insan türünün herhangi bir üyesinin gelişim yolculuğuna açılan bir penceredir.
Her birimiz kısmen herkesle benzer şekilde, kısmen bazılarına benzer şekilde ve kısmen de hiç kimseye benzemeyecek
şekilde gelişiriz. Genellikle bireylerin eşsiz ve benzersiz oluşuna dikkat ederiz, fakat insanlar olarak hepimiz bazı ortak
yörüngelerde yol alırız. Her birimiz, yaklaşık olarak bir yılda yürür, küçük bir çocukken hayali oyunlar oynar ve gençken
çok daha bağımsız oluruz. Eğer yeteri kadar uzun yaşarsak, işitme problemi yaşarız ve aile üyelerinin ve arkadaşlarımızın
ölümünü görürüz. Bu, insan gelişiminin genel seyri; bebek, anne rahmine düştüğünde başlayan ve tüm insan yaşamı
boyunca devam eden değişme örüntüsüdür.
Yaşam boyu gelişimi incelemek insanlara nasıl bir yarar sağlayabilir? Belki de siz bir ebeveyn ya da öğretmensiniz ya
da olacaksınız. Eğer öyleyse, çocuklara karşı olan sorumluluğunuz günlük yaşamınızın bir parçasıdır ya da parçası ola-
caktır. Onlar hakkında ne kadar çok şey öğrenirseniz, onlarla o kadar iyi ilgilenirsiniz.
Bu kitabı okuyarak yaşam boyu gelişim alanının ne kadar ilginç olduğu ve kim olduğunuz, nasıl bu şekilde geliştiği-
niz ve gelecekte nerede olacağınız hakkında bilgiler edinebilirsiniz.
Bu kitabın bölümlerinin çevirisini üstlenen birbirinden değerli akademisyenlerimize teşekkür ederim. Kitabın çeşitli
bölümlerini çeviren meslektaşlarım: Prof. Dr. Melike SAYIL, TED Üniversitesi; Prof. Dr. Ayşe Esra Aslan, İstanbul-
Üniversitesi-Cerrahpaşa; Prof. Dr. Meziyet ARI, İstanbul Kent Üniversitesi; Prof. Dr. Galip Yüksel, Gazi Üniversitesi;
Prof. Dr. Ayşen GÜRE DURU, Ankara Üniversitesi; Prof. Dr. Gül ŞENDİL, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi; Prof. Dr.
Zehra UÇANOK, Hacettepe Üniversitesi; Prof. Dr. Birsen GÜZEL, Marmara Üniversitesi; Doç. Dr. Tülin Şener
KILINÇ, Ankara Üniversitesi; Doç. Dr. Kasım TATLILIOĞLU, Bingöl Üniversitesi; Doç. Dr. Seval ERDEN ÇINAR,
Marmara Üniversitesi; Dr. Öğr. Üyesi N. Misket ÖZCAN, MEF Üniversitesi ve Dr. Öğr. Üyesi Ahu ÖZTÜRK, Uludağ
Üniversitesi.
Bu çevirinin daha iyi olması yönündeki tüm katkılara açık olduğumuzu bildirir, kitabın okuyuculara yararlı olmasını
dilerim.
Prof. Dr. Galip YÜKSEL

v
bölüm çevirenleri ÇEVİRİ EDİTÖRÜ: Prof. Dr. Galip Yüksel

Kısım 1 YAŞAM BOYU BAKIŞ AÇISI 

1 Giriş 
Ek:  Yaşam Boyu Gelişimde Meslekler 
Prof. Dr. Melike SAYIL - TED Üniversitesi, Psikoloji Bölümü

Kısım 2 BAŞLANGIÇLAR 
2 Biyolojik Başlangıç 
Prof. Dr. Zehra UÇANOK - Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fak., Psikoloji Bölümü

3 Doğum Öncesi Gelişim ve Doğum  

Prof. Dr. Meziyet ARI - İstanbul Kent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fak., Çocuk Gelişimi Bölümü

Kısım 3 BEBEKLİK
4 Bebeklikte Fiziksel Gelişim
Prof. Dr. Meziyet ARI - İstanbul Kent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fak., Çocuk Gelişimi Bölümü

5 Bebeklikte Bilişsel Gelişim

Doç. Dr. Tülin ŞENER KILINÇ - Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fak., EPH Bölümü

6 Bebeklikte Sosyoduygusal Gelişim

Prof. Dr. Gül ŞENDİL - İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Edebiyat Fak., Psikoloji Bölümü

Kısım 4 İLK ÇOCUKLUK

7 İlk Çocuklukta Fiziksel ve Bilişsel Gelişim
Doç. Dr. Tülin ŞENER KILINÇ - Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fak., EPH Bölümü

8 İlk Çocuklukta Sosyoduygusal Gelişim

Prof. Dr. Ayşe Esra ASLAN - İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Hasan Ali Yücel Eğitim Fak.,
Eğt. Bil. Böl.

Kısım 5 ORTA VE GEÇ ÇOCUKLUK

9 Orta ve Geç Çocuklukta Fiziksel ve Bilişsel Gelişim
Dr. Öğr. Üyesi Ahu ÖZTÜRK - Uludağ Üniversitesi, Fen Edebiyat Fak., Psikoloji Bölümü

10 Orta ve Geç Çocuklukta Sosyoduygusal Gelişim

Doç. Dr. Seval ERDEN ÇINAR - Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fak., Eğt. Bil. Bölümü

Bölüm Çevirenleri vii

 Kısım 6 ERGENLİK
11 Ergenlikte Fiziksel ve Bilişsel Gelişim
Dr. Öğr. Üyesi Nihal Misket ÖZCAN - MEF Üniversitesi, Eğitim Fak., PDR Bölümü

12 Ergenlikte Sosyoduygusal Gelişim

Prof. Dr. Galip YÜKSEL - Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fak., PDR Anabilim Dalı

Kısım 7 GENÇ YETİŞKİNLİK

3 Genç Yetişkinlik Döneminde Fiziksel ve Bilişsel Gelişim
1
Prof. Dr. Birsen GÜZEL - Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fak., Temel Eğitim Bölümü

14 Genç Yetişkinlik Döneminde Sosyoduygusal Gelişim

Prof. Dr. Birsen GÜZEL - Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fak., Temel Eğitim Bölümü

Kısım 8 ORTA YETİŞKİNLİK

15 Orta Yetişkinlik Döneminde Fiziksel ve Bilişsel Gelişim
Prof. Dr. Ayşen GÜRE DURU - Ankara Üniversitesi, DTCF Psikoloji Böl. Gelişim Psikolojisi
Anabilim Dalı

16 Orta Yetişkinlik Döneminde Sosyoduygusal Gelişim

Doç. Dr. Kasım TATLILIOĞLU - Bingöl Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak., Psikoloji Böl. Gelişim
Psikolojisi Anabilim Dalı

Kısım 9 İLERİ YETİŞKİNLİK

17 İleri Yetişkinlik Döneminde Fiziksel Gelişim
Prof. Dr. Zehra UÇANOK - Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fak., Psikoloji Bölümü

18 İleri Yetişkinlik Döneminde Bilişsel Gelişim

Prof. Dr. Ayşen GÜRE DURU - Ankara Üniversitesi, DTCF Psikoloji Böl. Gelişim Psikolojisi
Anabilim Dalı

19 İleri Yetişkinlik Döneminde Sosyoduygusal Gelişim

Prof. Dr. Zehra UÇANOK - Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fak., Psikoloji Bölümü

Kısım 10 SON
0 Ölüm, Ölmek ve Yas
2
Prof. Dr. Ayşen GÜRE DURU - Ankara Üniversitesi, DTCF Psikoloji Böl. Gelişim Psikolojisi
Anabilim Dalı

Dizin
Prof. Dr. Melike SAYIL - TED Üniversitesi, Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi

viii Bölüm Çevirenleri

 Özel olarak
annem Ruth Santrock
ve
babam John Santrock’un anısına
şükranlarımı sunarım.
 yazar hakkında
John W. Santrock
John Santrock doktora derecesini Minnesota Üniversitesi’nden 1973 yılında
aldı. Texas üniversitesi İnsan Gelişimi ve Psikoloji Programı’na katılmadan
önce Georgia Üniversitesi ve Charleston üniversitesinde çalıştı. Halen Texas
üniversitesinde görevine devam eden yazar 2006 yılında aynı üniversiteden
etkili öğretici ödülünü aldı.
John Santrock Child Development ve Developmental
Psychology dergilerinin editörler kurul üyesidir. John
ayrıca McGraw-Hill yayınlarından çıkan Psikoloji (7.baskı),
Çocuklar (10. Baskı), Ergenler (12.baskı), Yaşam Boyu
Gelişim Konuları (4.baskı), ve Eğitim Psikolojisi (4.baskı)
kitaplarının yazarıdır.
Uzun yıllar tenis oynayan yazar, tenis öğreticisidir ve
profesyonel tenisçilere koçluk yapmaktadır. Eşi Mary ile
35 yıllık evli olan yazarın iki kızı ve üç torunu ( biri kız
ikisi erkek) bulunmaktadır. Son yıllarda ekspresyonist
resim çalışmaları yapmaktadır.

John Santrock, yaşam boyu gelişim dersinde

öğrencileriyle.

x
içindekiler
K ISIM 1 YAŞAM BOYU BAKIŞ AÇISI  2
B Ö LÜ M 1 Davranışsal ve Sosyal Bilişsel Kuramlar  26

Giriş 4 Etolojik Kuram  27

Ekolojik Kuram  28
1 Yaşam Boyu Bakış Açısı  6 Eklektik Kuramsal Yönelim  29
Yaşam Boyu Gelişimi İncelemenin Önemi  6
4 Yaşam-Boyu Gelişimde Araştırma  31
Yaşam Boyu Bakış Açısının Özellikleri  7
Veri Toplama Yöntemleri  31
Bazı Çağdaş Konular  9
Araştırma Desenleri  33
2 Gelişim Doğası  15 Araştırmanın Zaman Uzamı  35
Biyolojik, Bilişsel ve Sosyoduygusal Etiğe Uygun Araştırma  38
Süreçler  15 Yanlılığı Azaltma  38
Gelişim Dönemleri  16
Yaşın Önemi  18
Gelişimsel Konular  20 EK
3 Gelişim Kuramları  22 Yaşam Boyu Gelişimde
Psikanalitik Kuramlar  22
Kariyerler 45
Bilişsel Kuramlar  24

K ISIM 2 BAŞLANGIÇLAR  50
B Ö LÜ M 2 Kalıtım Çevre Etkileşimi Hakkında

Biyolojik Başlangıçlar  52 Sonuçlar  74

1 Evrimsel Bakış Açısı  54 B Ö LÜ M 3

Doğal Seçilim ve Uyum Sağlayıcı Davranış   54
Evrimsel Psikoloji  55
Doğum Öncesi Gelişim ve
2 Gelişimin Genetik Temelleri  57 Doğum 79
İşbirlikçi Gen  57 1 Doğum Öncesi Gelişim  81
Genler ve Kromozomlar  59 Doğum Öncesi Gelişim Evreleri  81
Genetik İlkeler  60 Doğum Öncesi Gelişimde Teratoloji ve
Kromozomal ve Gene Bağlı Anomaliler  61 Hasarlar  86
3 Üreme İle İlgili Güçlükler ve Seçimler  66 Doğum Öncesi Bakım  92
Doğum Öncesi Tanı Testleri  66 Doğum Öncesi Normal Gelişim  93
Kısırlık ve Üreme Teknolojisi  67 2 Doğum  94
Evlat Edinme  68 Doğum Süreci  94
4K
 alıtım ve Çevre Etkileşimi: Kalıtım - Çevre Yenidoğan’ın Değerlendirilmesi  96
Tartışması 71 Zamanından Önce ve Düşük Doğum Ağırlıklı
Davranış Genetiği  71 Doğan Bebekler  99
Kalıtım - Çevre İlişkileri  72 3 Doğum Sonrası Dönem  102
Paylaşılan ve Paylaşılmayan Çevresel Fiziksel Uyum  102
Deneyimler  73 Duygusal ve Psikolojik Uyum  102
Epigenetik Görüş ve Gen 3 Çevre (G 3 Ç) Bağ Kurma  104
Etkileşimi  74

İçindekiler xi
K ISIM 3 BEBEKLİK  108
B Ö LÜ M 4 2 Öğrenme, Hatırlama ve Kavramlaştırma  155

Bebeklikte Fiziksel Koşullama  156

Dikkat  156
Gelişim 110 Bellek  158
1 Bebeklikte Fiziksel Büyüme ve Gelişim  112 Taklit  159
Büyüme Örüntüleri  112 Kavram Oluşturma ve Sınıflandırma  159
Uzunluk ve Ağırlık  113 3 Bireysel Farklılıklar ve Değerlendirme  161
Beyin  113 Bebek Gelişimi Ölçümleri  162
Uyku  117 Zekâyı Yordama  163
Beslenme  119
4 Dil Gelişimi  164
2 Motor Gelişim  125 Dili Tanımlama  164
Dinamik Sistemler Görüşü  125 Dil Kural Sistemleri  164
Refleksler  126 Dil Nasıl Gelişmektedir?  166
Büyük Motor Beceriler  127 Biyolojik ve Çevresel Etkenler  168
İnce Motor Beceriler  130 Etkileşimci Görüş  172
3 Duyusal ve Algısal Gelişim  131
Algı ve Duyu Nedir?  131 B Ö LÜ M 6
Çevresel Bakış  132 Bebeklikte Sosyoduygusal
Görsel Algı  135
Diğer Duyular  137
Gelişim 177
Duyulararası Algılama  139 1 Duygusal ve Kişilik Gelişimi  179
Kalıtım, Yetiştirilme ve Algısal Gelişim  140 Duygusal Gelişim  179
Algısal - Motor Eşleşmesi  141 Mizaç  183
Kişilik Gelişimi  186
B Ö LÜ M 5 2 Sosyal Yönelim/Anlama ve Bağlanma  189
Bebeklikte Bilişsel Sosyal Yönelim/Anlama  189
Bağlanma ve Gelişimi  191
Gelişim 145 Bağlanmada Bireysel Farklılıklar  193
1 Piaget’nin Bebek Gelişim Kuramı  147 Bakım Verme Stilleri ve Bağlanma  195
Bilişsel Süreçler  147 3 Sosyal Bağlamlar  196
Duyu-Hareket Evresi  149 Aile  196
Piaget’nin Duyu-Hareket Evresinin Çocuk Bakımı  198
Değerlendirilmesi  151

K ISIM 4 Erken Çocukluk  206

B Ö LÜ M 7 Vygotsky’nin Kuramı  220

Erken Çocuklukta Fiziksel ve Bilgi İşleme Süreci  223

3 Dil Gelişimi  230
Bilişsel Gelişim  208 Ses Bilgisini ve Biçim Bilgisini Anlama  230
1 Fiziksel Değişimler  210 Söz Dizimi ve Anlam Bilgisindeki
Beden Büyümesi ve Bedendeki Değişim  210 Değişimler   231
Motor Gelişim  211 Kullanım Bilgisindeki İlerlemeler  231
Uyku  212 Küçük Çocuklarda Okuma-Yazma  231
Beslenme ve Egzersiz  212
4 Erken Çocuklukta Eğitim  233
Hastalık ve Ölüm  214
Erken Çocuk Eğitiminde Farklılıklar  233
2 Bilişsel Değişimler  216 Dezavantajlı Küçük Çocuklar İçin Eğitim  234
Piaget’nin İşlem Öncesi Evresi  216 Erken Çocuk Eğitimindeki Anlaşmazlıklar  236

xii İçindekiler
 B Ö LÜ M 8 2 Aileler  253

Erken Çocuklukta Ebeveynlik  253

Çocuğa Kötü Muamele  256
Sosyoduygusal Gelişim  241 Kardeş İlişkileri ve Doğum Sırası  259
1 Duygusal Gelişim ve Kişilik Gelişimi  243 Değişen Toplumda Değişen Aile  260
Benlik  243 3 Akran İlişkileri, Oyun ve Televizyon  265
Duygusal Gelişim  245 Akran İlişkileri  265
Ahlâki Gelişim  247 Oyun  266
Cinsiyet  249 Televizyon  269

K ISIM 5 ORTA VE GEÇ ÇOCUKLUK  274

B Ö LÜ M 9 B Ö LÜ M 10
Orta ve Geç Çocuklukta Fiziksel Orta ve Geç Çocukluk
ve Bilişsel Gelişim  276 Döneminde Sosyoduygusal
1 Fiziksel Değişiklikler ve Sağlık  278 Gelişim 312
Bedensel Büyüme ve Değişim  278 1 Duygusal ve Kişilik Gelişimi  314
Beyin  278 Benlik  314
Motor Gelişim  279 Duygusal Gelişim  317
Egzersiz  279 Ahlâki Gelişim  319
Sağlık, Hastalık ve Bozukluklar  280 Cinsiyet  324
2 Engelli Çocuklar  283 2 Aileler  329
Engellerin Kapsamı  283 Ebeveyn-Çocuk İlişkilerindeki Gelişimsel
Eğitsel Konular  286 Değişiklikler  329
3 Bilişsel Değişiklikler  287 Yöneticiler Olarak Ebeveynler  329
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı  288 Üvey Aileler  330
Bilgi İşleme  289 3 Akranlar  331
Zekâ  294 Gelişimsel Değişiklikler  331
Zekânın Uç Değerleri  300 Akran Statüsü  332
4 Dil Gelişimi  303 Sosyal Biliş  333
Sözcük Bilgisi, Dil Bilgisi ve Dil Ötesi Zorbalık  333
Farkındalığı  303 Arkadaşlar  334
Okuma  304 4 Okullar  336
Yazma  304 Öğrencinin Öğrenmesine Çağdaş
İkidillilik ve İkinci Bir Dil Edinimi  305 Yaklaşımlar  337
Sosyo-ekonomik Statü, Etnisite ve Kültür  338

K ISIM 6 Ergenlİk  348

B Ö LÜ M 1 1 3 Ergenlikteki Sağlık Sorunları  363

Ergenlikte Fiziksel ve Zihinsel Ergen Sağlığı  363

Uyuşturucu Kullanımı ve Bağımlılığı  366
Gelişim 350 Yeme Bozuklukları  367
1 Ergenliğin Doğası  352 4 Ergen Bilişi (Zihni)  370
2 Fiziksel Değişiklikler  353 Piaget’nin Kuramı  370
Erinlik  353 Ergenlik Ben Merkezliliği  371
Beyin  356 Bilgi-İşlem Süreci  372
Ergen Cinselliği  357

İçindekiler xiii
 5 Okullar  373 2 Aileler  389
Orta Okula Geçiş  374 Ebeveyn Kontrolü  389
Genç Ergenler için Etkili Okullar  374 Özerklik ve Bağlanma  389
Lise  375 Ebeveyn-Ergen Çatışması  390
Ders Dışı Etkinlikler  376 3 Akranlar  391
Hizmet Ederek Öğrenme (Service Arkadaşlar  391
Learning)  376 Akran Grupları  392
Flört ve Romantik İlişkiler  394

B Ö LÜ M 1 2 4 Kültür ve Ergen Gelişimi  396

Kültürler Arası Karşılaştırmalar  396
Ergenlikte Sosyoduygusal Etnisite  398
Gelişim 380 Medya  399
1 Benlik, Kimlik ve Dini/Manevi Gelişim  382 5 Ergenlik Problemleri  401
Öz Saygı  382 Çocuk ve Genç Suçluluğu  402
Kimlik  383 Depresyon ve İntihar  403
Dini ve Manevi Gelişim  386 Problemlerin Başarılı Önleme / Müdahale
Programları ile İlişkisi  406

K ISIM 7 GENÇ YETİŞKİNLİK  412

B Ö LÜ M 1 3 B Ö LÜ M 14
Genç Yetişkinlik Döneminde Genç Yetişkinlik Döneminde
Fiziksel Bilişsel ve Sosyoduygusal Gelişim  444
Gelişim 414 1 Çocukluktan Yetişkinliğe Geçişte İstikrar ve
1 Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş  416 Değişim 446
Yetişkin Olmak  416 Mizaç  446
Lise Eğitiminden Yüksek Öğretime Geçiş  417 Bağlanma  448

2 Fiziksel Gelişim  419 2 Çekicilik, Aşk ve Yakın İlişkiler  450

Fiziksel Performans ve Gelişim  419 Çekicilik  450
Sağlık  419 Aşkın Türleri  452
Yeme Alışkanlıkları ve Kilo  420 Aşkın Son Bulması  454
Düzenlik Egzersiz  422 3 Yetişkin Yaşam Biçimleri  456
Madde Bağımlılığı  422 Yalnız Yetişkinler  456
3 Cinsellik  425 Birlikte Yaşayan Yetişkinler  456
Yetişkinliğin İlk Yıllarında Cinsel Etkinlik  425 Evli Yetişkinler  457
Cinsel Eğilimler ve Davranış  425 Boşanmış Yetişkinler  459
Cinsel Yolla Buluşan Hastalıklar  428 Tekrar Evlenen Yetişkinler  460
Tecavüz ve Cinsel Taciz  430 Gey ve Lezbiyen Yetişkinler  461

4 Bilişsel Gelişim  432 4 Evlilik ve Aile  462

Bilişsel Dönemler  432 Başarılı Evlilikler  462
Yaratıcılık  434 Ebeveyn Olmak  463
Boşanmayla Baş Etme  465
5 Kariyer ve İş  436
Gelişimsel Değişimler  436 5 Cinsiyet, İlişkiler ve Benlik Gelişimi  466
Hedeflere Ulaşmanın Yollarını Bulmak  436 Cinsiyet ve İletişim  466
Mesleklerin Geleceklerinin İzlenmesi  437 Kadınların Gelişimi  467
Çalışmanın Etkileri  437 Erkeklerin Gelişimi  468
İş Yerinde Çeşitlilik  439

xiv İçindekiler
K ISIM 8 ORTA YETİŞKİNLİK  472
B Ö LÜ M 1 5 B Ö LÜ M 16
Orta Yetişkinlik Döneminde Orta Yetişkinlik Döneminde
Fiziksel ve Bilişsel Sosyoduygusal Gelişim  501
Gelişim 474 1 Kişilik Kuramları ve Gelişim  503
1 Orta Yetişkinliğin Doğası  476 Yetişkinlik Dönemleri  503
Değişen Orta Yaş  476 Yaşam-Olayları Yaklaşımı  506
Orta Yetişkinliğin Tanımlanması  477 Orta Yaş Döneminde Stres ve Kişisel
Kontrol  507
2 Fiziksel Gelişim  478
Orta Yaş Gelişim Bağlamları  508
Fiziksel Değişimler  478
Sağlık ve Hastalık  482 2 İstikrar ve Değişim  511
Ölüm Oranları  483 Boylamsal Çalışmalar  511
Cinsellik  483 Sonuçlar  513

3 Bilişsel Gelişim  487 3 Yakın İlişkiler  514

Zekâ  488 Orta Yaşta Aşk ve Evlilik  514
Bilgi İşleme Süreci  490 Boş Yuva ve Yeniden Doldurulması  516
Kardeş İlişkileri ve Arkadaşlıklar  517
4 Kariyer, İş ve Boş Zaman  492
Büyük Ebeveynlik  518
Orta Yaşta İş  492
Nesillerarası İlişkiler  520
Kariyer Sorunları ve Değişiklikler  493
Boş Zaman  493
5 Din ve Hayatın Anlamı  494
Din ve Yetişkin Hayatı  494
Din ve Sağlık  495
Hayatın Anlamı  496

K ISIM 9 İLERİ YETİŞKİNLİK  528

B Ö LÜ M 1 7 B Ö LÜ M 18
İleri Yetişkinlik Döneminde İleri Yetişkinlik Döneminde
Fiziksel Gelişim  530 Bilişsel Gelişim  560
1 Uzun Ömür  532 1 Yaşlı Yetişkinlerde Bilişsel İşlevler  562
Yaşam Beklentisi ve Yaşam Uzamı  532 Çok-boyutluluk ve Çok-yönlülük  562
Genç-Yaşlı, Yaşlı-Yaşlı ve En Yaşlı-Yaşlı  535 Eğitim, İş ve Sağlık  569
Yaşlanmanın Biyolojik Kuramları  537 Kullan ya da Kaybet  571
2 İleri Yetişkinlikte Fiziksel Gelişimin Seyri  539 Bilişsel Becerilerin Geliştirilmesi  572
Yaşlanan Beyin  539 Bilişsel Nörobilim ve Yaşlanma  573
Bağışıklık Sistemi  541 2 Dil Gelişimi  574
Fiziksel Görünüm ve Hareket  541 3 İş ve Emeklilik  576
Duyusal Gelişim  543 İş  576
Dolaşım Sistemi ve Akciğerler  545 ABD’de ve Diğer Ülkelerde Emeklilik  577
Cinsellik  546 Emekliliğe Uyum Sağlamak  578
3 Sağlık  547 4 Zihinsel Sağlık  579
Sağlık Sorunları  547 Depresyon  579
Madde Kullanımı ve İstismar  549 Bunama, Alzheimer ve Diğer Hastalıklar  580
Egzersiz, Beslenme ve Kilo  550 Kurban Olma Korkusu, Suç ve Yaşlılara Yönelik
Tedavi  554 Kötü Muamele  585
5 Din  587

İçindekiler xv
 B Ö LÜ M 1 9 Yaşlı Yetişkin Ebeveynler ve Yetişkin

İleri Yetişkinlik Döneminde Çocukları  608

Büyük Büyükannelik ve Büyük
Sosyoduygusal Gelişim  592 Büyükbabalık  608
1 Sosyoduygusal Gelişim Kuramları  594 Arkadaşlık  609
Erikson’ın Kuramı  594 Sosyal Destek ve Sosyal Bütünleşme  609
Hareketlilik Kuramı  596 Özgecilik ve Gönüllülük  610
Sosyoduygusal Seçicilik Kuramı  596 4 Etnik Köken, Cinsiyet ve Kültür  612
Ödünleme Yoluyla Seçici Optimizasyon Etnik Köken  612
Kuramı  597 Cinsiyet  612
2 Kişilik, Benlik ve Toplum  600 Kültür  613
Kişilik  600 5 Başarılı Yaşlanma  614
Benlik ve Toplum  601
Toplumda Yaşlı Yetişkinler  603
3 Aileler ve Sosyal İlişkiler  606
Yaşam Tarzı Çeşitliliği  606

K ISIM 1 0 SON  618

B Ö LÜ M 2 0 Sözlük S-645
İsim Dizini  İD-653
Ölüm, Ölmek ve Yas  620 Konu Dizini  KD-668
1 Ölüm Sistemi ve Kültürel Bağlamı  622 Kaynaklar  K-676 - WEB
Ölüm Sistemi ve Ölümün Kültürel Görsellerle İlgili Kaynaklar  WEB
Çeşitliliği  622
Değişen Tarihsel Koşullar  623
2 Ölümü ve Yaşamı Tanımlamak/Ölümle İlgili
Konular 624
Ölüm Belirleyen Konular  624
Yaşam, Ölüm ve Sağlık Hizmeti İle İlgili
Kararlar  624
3 Gelişimsel Bir Bakış Açısından Ölüm  627
Ölüm Nedenleri  627
Yaşamın Değişik Dönemlerinde Ölüme Yönelik
Tutumlar  628
4 Kişinin Kendi Ölümüyle Yüzleşmesi  630
Kübler-Ross’un Ölüm Evreleri  631
Algılanan Kontrol ve İnkâr  632
İnsanların Öldüğü Bağlamlar  632
5 Başka Birinin Ölümüyle Yüzleşme   633
Ölmekte Olan Bir Kişiyle İletişim  633
Yas  634
Dünyayı Anlamlandırmak  637
Hayat Arkadaşının Kaybı  637
Yas Biçimleri  639

xvi İçindekiler
uzman danışmanlar
Yaşam boyu gelişim tek bir yazarın tüm alanlarında uzman olabileceği bir konu değildir. Yaşam boyu gelişim geniş ve karmaşık bir alandır.
Bu nedenle bu sorunu çözmek için yaşam boyu gelişimin değişik konularında uzman olan araştırmacılardan görüş ve öneri alınmıştır. Yaşam
boyu gelişim konusundaki araştırmacıların kim oldukları ve fotoğrafları aşağıda verilmektedir:

–K. Warner Schaie, –Joseph Campos

Pennsylvania State University University of California at Berkeley

–Diane Hughes –Linda Mayes

New York University Yale University

–Ross Thompson –Arthur Kramer

University of California at Davis University of Illinois at Urbana-
Champaign

–William Hoyer –Karen Fingerman

Syracuse University Purdue University

–Ellen Grigorenko –Deborah Carr

Yale University Rutgers University

İçindekiler xvii
Gözden Geçİrenler
Öncelikle Yaşam Boyu Gelişim konusundaki bu kitabi gözden geçiren ve ayrıntılı geribildirimler veren kişilere özel olarak minnet-
tarım.

Alan Uzmanları
Yaşam boyu gelişim tek bir yazarın tüm alanlarında uzman olabileceği bir konu değildir. Yaşam boyu gelişim geniş ve karmaşık
bir alandır. Bu nedenle bu sorunu çözmek için altıncı baskıdan sonra yaşam boyu gelişimin değişik konularında uzman olan
araştırmacıları aradım ve onların önerilerini ve geribildirimlerini aldım. Bu gelenek 13. Baskıya kadar devem etti. Söz konusu
uzmanlar yaşam boyu gelişimin her evresine ilişkin yeni araştırmalar hakkında önerilerde bulundular. Yaşam boyu gelişim konu-
sundaki araştırmacıların kim oldukları ve fotoğrafları sayfa XV’de verilmektedir.

Genel olarak kitabı gözden geçirenler:

  Marion Cahill, Our Lady of the Lake College
  Pamela Costa, Tacoma Community College
  Jennifer Dale, Community College of Aurora
  Mehgen Delaney, College of the Canyons
  Alisa Diop, The Community College of Baltimore County
  G.R. Germo, University of California-Irvine
  Kevin Keating, Broward College
  Carrie Margolin, The Evergreen State College
  Kathleen Mentink, Chippewa Valley Technical College
  Gary T. Montgomery, University of Texas-Pan American
  Karla Parise, The Community College of Baltimore County at Essex
  Leslee Pollina, Southeast Missouri State University
  Amy Reesing, Arizona University
  Jessica Siebenbruner, Winona State University
  Terre Sullivan, Chippewa Valley Technical College

Yaşam Boyu Gelişim Danışma Kurulu:

  Shirley Bass-Wright, St. Phillip’s College
  Brent Costleigh, Brookdale Community College
  Andrea Garvey, American River College
  Lisa Hagan, Metropolitan State College of Denver
  Ericka Hamilton, Moraine Valley Community College
  Alycia Hund, Illinois State University
  Joan Brandt Jensen, Central Piedmont Community College
  Amy Reesing, Arizona State University
  Angela Tiru, Naugatuck Valley Community College
  Martin Wolfger, Ivy Tech Community College

xviii Ön Söz