DUYGUDURUM

BOZUKLUKLARI

Dr. Erhan Akıncı

ÇOMÜ Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı
 Öğrenim Amaç ve Hedefler

 Depresyon ve bipolar bozukluklar hakkında bilgi

sahibi olmak
 Klinik depresyonun, normal bir üzüntü ya da
yas halinden ve diğer psikiyatrik bozukluklardan
ayrımını yapabilmek
 (DSM-IV-TR)
Duygudurum Bozuklukları

Bipolar Bozukluklar Depresif Bozukluklar

BPB-I BPB-II Siklotimik BPB-Diğer Majör Distimik BTA

Bozukluk Depresyon Bozukluk Depresyon

Tek hastalık Tekrarlayıcı

dönemi
 (DSM-5)

Bipolar ve İlişkili Bozukluklar

 Bipolar I Bozukluğu
 Bipolar II Bozukluğu
 Siklotimi Bozukluğu
 Genel Tıbbi Duruma Bağlı BPB
 Madde / İlaç Kullanımına Bağlı BPB
 Diğer BPB
 (DSM-5)

Depresyon Bozuklukları
 Majör Depresyon
 Distimi
 Premenstrüel Disfori Bozukluğu
 Yıkıcı Duygudurum Düzensizliği Bozukluğu
 Maddenin / İlacın Yol Açtığı Depresyon Bozukluğu
 Başka Bir Sağlık Durumuna Bağlı Depresyon Bozukluğu
 Tanımlanmamış Depresyon Bozukluğu
 Majör
MajörDepresyon
Depresyon
Depresyon (Çökkünlük) :
Derin üzüntülü, bazen de hem üzüntülü hem de
bunaltılı bir duygudurumun olduğu,
Düşünce konuşma, devinim ve fizyolojik işlevlerde
yavaşlama ya da durgunlaşmanın eşlik ettiği,
Değersizlik, küçüklük, güçsüzlük, isteksizlik ve
karamsarlık gibi duygu ve düşünceler ile belirgin bir
sendromdur.
 Birinci basamak sağlık hizmetlerinde en sık
karşılaşılan psikiyatrik hastalıktır.
 Her yaş ve sosyoekonomik düzeyde görülebilir.
 Yaşam boyu yaygınlık :
  % 5 ̵ 12
  % 10 ̵ 25
 Kadınlarda yaklaşık iki kat daha sık görülür.
 Olguların yarısı 20 ̵ 50 yaş arasındadır.
 Hastalığın yineleme gösterme eğilimi vardır.
 Geçirilen her atak dönemi yineleme
olasılığını arttırır.
 Bir atak sonrası yineleme oranı = %50
 Üç epizod sonrası ise ≥ %80
 ↑ sıklık, ↑ şiddet, ↑ süre
 Yaşam kalitesini düşürür.
 En fazla işlev kaybına neden olan
hastalıklardan biridir.
 Hastaların %85’i tedaviye olumlu yanıt verir.
 Depresyon tedavi edilmezse kronikleşebilir.
 Özkıyım ile sonuçlanabilir.
 Tekrarlayıcı olabilir.
Etiyoloji

 Kalıtım ve epigenetik
 Nörobiyolojik etkenler
 Psikososyal etkenler
 Başka hastalıklar veya ilaçlar
Kalıtım
Kompleks kalıtım paterni
1°akrabada depresyon var ise risk (x1.5 – 3) ↑
Depresyon için konkordans oranları :
 Tek yumurta ikizlerinde  % 50
 Çift yumurta ikizlerinde  % 10-25

Çevresel Etkenler
Genetik Nörotransmitter
Etkenler Düzensizlik
Noradrenalin Serotonin
Ağrı, acı
anksiyete,
Enerji ve ilgi irritabilite İmpulsivite
azlığı
Duygudurum,
emosyonlar,
bilişsel
bozulmalar İştah,
Motivasyon
libido

Hareket ve güdü
azlığı

Dopamin
 Tanı : Belirtiler

 Dokuz belirtiden en az beş tanesi iki hafta

süre ile mevcut olup;
 Belirtilerden en az birinin çökkün
duygudurum ya da ilgi veya istek kaybını
kapsaması gereklidir.
 Tanı : Belirtiler

2 haftalık dönem: (9) ≥ 5

 Çökkün duygudurum

 İstek ve ilgi azalması, zevk

alamama (anhedoni)

Van Gogh, Treurende oude man

'At Eternity's Gate',1890
 Tanı : Belirtiler

 İştah bozukluğu (↓↑)

 Uyku bozukluğu
 Odaklanma ya da düşünmekte güçlük çekme
 Suçluluk ve değersizlik düşünceleri
 Ajitasyon (huzursuzluk) ya da yavaşlama
 Enerji kaybı (anerji), yorgunluk
 İntihar düşünce ve girişimleri ()
Bu döneme; klinik açıdan önemli derecede bir
sıkıntı ya da toplumsal, iş ile ilgili veya diğer
önemli işlevsellik alanlarında bozulma eşlik
etmelidir.
 En Sık Görülen Belirtiler

 Enerji düzeyinde azalma % 97

 Odaklanma güçlüğü % 84
 İştah azalması % 80
 Uykuya dalmada güçlük % 77
 İlgi kaybı % 76
 Etkinliklere başlamada güçlük % 69
 Üzüntü % 67
 Gerginlik, sıkıntı % 67
 Düşüncelerin yavaşlaması % 67

Küey L, Gülseren Ş. Sağaltım öncesi değerlendirme, tanısal değerlendirme ve olgu

formülasyonu. TPD Yayınları, Ankara, 2008.
 Belirtiler : Çökkün Duygudurum

 Üzüntü, kendini boşlukta hissetme

 Umutsuzluk, ağlamaklı görünüm
 Süregiden çökkün duygudurum
 Neredeyse her gün, günün büyük bir
bölümünde bulunur.
 Belirtiler : Çökkün Duygudurum

 Dilimizde çökkün ruhsal durumu ve düşünce

içeriğini yansıtan birçok anlatım vardır.

Bir köylü kadın hasta karamsarlığını ve çökkünlük

duygularını şöyle anlatmıştı : ‘Herkesin ekini yeşeriyor,
başak veriyor, bizimki hep bodur kaldı, başakları çok küçük,
aç kalacağız. İçim karanlık, bütün her şeyin yükü sanki
omuzlarımda…’
 Belirtiler : İlgi Azlığı ve Anhedoni

 Eskiden istekle ve zevkle yaptığı, ilgilendiği

şeylere karşı isteksizlik ve zevk alamama
 Çökkünlükle birlikte, depresyonun en önemli
iki belirtisinden biridir.
 Belirtiler: Uyku Bozukluğu

 Hastaların çoğunda uyku bozulur.

 Uykuya dalma güçlüğü,
 Uykuda bölünmeler,
 Sabah zamansız ve erken uyanmalar görülür.
 Yeterli süre uyusa bile dinlenmemiş ve yorgun
kalkar.
 Belirtiler: Uyku Bozukluğu

 Polisomnografi bulguları :
 Uyku etkinliğinde ve kalitesinde bozulma
 Uyku latansında uzama
 REM latansında kısalma
 Daha nadir olarak, (özellikle atipik
depresyonda) fazla uyuma görülebilir.
 Belirtiler : İştah Bozukluğu

 Sıklıkla iştah azalması ve kilo kaybı olur.

 Yediklerinin tadını alamaz !

 Daha nadir olarak, iştah artması ve kilo alımı

görülebilir.
 Belirtiler : Değersizlik ve Suçluluk Düşünceleri

 Kendine güveni azalmıştır.

 Geçmişte yaptığı küçük hataları abartır.

 Kendini aşırı suçlama ve eleştirme

eğilimindedir.
 Belirtiler : Değersizlik ve Suçluluk Düşünceleri

 Bütün yanlış giden şeylerden kendisini

sorumlu tutar.

Bir kadın hasta; Çocuklarına iyi bir anne ve kocasına iyi

bir eş olamadığını, yaşamının hep hatalarla dolu
olduğunu ve yakınlarının mutsuzluğundan kendisinin
sorumlu olduğunu belirtiyordu.
 Belirtiler : Ölüm Düşünceleri

 Ölüm düşünceleri: Sık sık ölümü düşünme, öbür dünyayı

düşünme... “ Ölürsem nasıl olur? ”
 Ölüm isteği: “ Hastalansam da ölsem, bir araba çarpsa da
bu iş bitse! ”

 Özkıyım fikir, plan ve girişimleri

Her türlü intihar düşünce eylemi ciddiye alınmalı ve

sorgulanmalıdır !
 Belirtiler : Ölüm Düşünceleri

Özkıyım riski yüksek hasta;

 Erkek cinsiyet,
 Psikotik özelliklerin olması,
 Özkıyım girişim öyküsü olması,
 Ailesinde özkıyım öyküsü olması,
 Eştanıların olması (Kişilik bozuklukları, Alkol ve
madde kullanım bozukluğu).
 Belirtiler : Bunaltı

 Depresyona sıklıkla bunaltı belirtileri eşlik eder.

 Bunaltı (Anksiyete)
 Olağan dışı bir huzursuzluk duyma, hiçbir biçimde dinginlik
sağlayamama ve kaygı hali,
 Kötü bir şey olacağından korkma,
 Özdenetimini yitirecek gibi olma durumudur.

 Ağır depresyonda bunaltı sabahları yoğundur.

 Belirtiler : Bunaltı

 Birçok hasta sabah bunaltısını dayanılmaz bir

duygu, göğsünde ateş varmış gibi bir yanma
biçiminde algıladıklarını belirtir.

Bir hasta, sabahları uyanınca algıladığı bu duyguyu

‘Göğsümden aşağı sanki kızgın yağ dökülür gibi oluyor.’
biçiminde tanımlamıştı.
 Depresyon Bozukluk Türleri

 Bunaltılı sıkıntılı
 Karma özellikler gösteren
 Melankoli özellikler gösteren
 Atipik özellikli
 Psikotik özellikli
 Peripartum depresyon
 Katatoni ile giden
 Mevsimsel örüntü gösteren
 Ayırıcı Tanı

 Yas
 Demans
 Anksiyete bozuklukları
 Alkol ve madde kullanımı
 Bipolar Bozukluk
 Şizofreni
 Somatoform bozukluklar
 Depresyona Yol Açabilen
Bedensel Hastalıklar ve Durumlar
• Enfeksiyonlar
• Tümörler
• Endokrin ve metabolik hastalıklar (ör. hipotiroidi,
anemi, Cushing sendromu)
• Nörolojik hastalıklar (ör. SVH, PH, MS, Huntington
hastalığı)
• Beslenme bozuklukları
• Gastrointestinal hastalıklar
• Kollajen doku hastalıkları
Depresyona Yol Açabilen İlaçlar ve Maddeler

• Alkol, psikoaktif maddeler

• Antihipertansifler (β blokerler)
• Klonidin (α2 agonisti)
• Simetidin (H2 reseptör antagonisti)
• Sedatifler - hipnotikler
• Dijital glikozidleri (Digoksin, digitoksin)
Depresyona Yol Açabilen İlaçlar ve Maddeler

• Anabolik steroidler
• Doğum kontrol ilaçları
• İzoniazid
• Levodopa, metildopa
• Metoklopramid
 Depresyonla İlgili Başlıca Düşünce Biçimleri

• Olumsuz benlik algısı

“ Ben yenik düşmüş biriyim. Benim işe yarar bir yanım yok. ”

• Karamsarlık
“ Geleceğim karanlık görünüyor. Hiçbir zaman iyi olamayacağım. ”

• Yetersizlik
“ Yetersiz biriyim ve hiç başa çıkabileceğimi düşünmüyorum. ”

• Olumsuzluğa eğilim
“ Hep kötü şeyler beni buluyor. ”
“ İnsanlar beni kötü olarak bilecekler. ”
• Dayatmacılık
“ Kesinlikle böyle olmamalıydı. Hiç böyle bir yanlış yapmamalıydım. ”

• Bilişsel çarpıtmalar
“ İşimden olursam bir daha iş bulamam. ”
“ Herkes benden nefret ediyor. Kimse beni sevmiyor. ”
“ Kendimi kötü hissediyorum, çünkü ben içten içe kötü bir insanım. ”
 Tedavi
 İlaç Tedavisi : Orta ve şiddetli depresyonda ilk
seçenek antidepresan ilaçlardır.

 Psikoterapi (Bilişsel-Davranışçı Terapiler)

 Somatik Tedaviler (Elektrokonvülsif Terapi)

 Tedavi

Yataklı Tedaviye Alınma Ölçütleri

 Özkıyım riski yüksek hasta (Ölüm düşünceleri,
özkıyım öyküsü, özkıyım fikir ve planlar…)
 Belirtilerde psikotik özellikler
 İşlevsellikte ciddi derecede bozulma
 Seyir ve Sonlanım

 Tedavi edilmemiş bir dönem genellikle dört ay

ya da daha uzun sürer.
 Tedavi edilmez ise kronikleşme riski ↑
 Tek bir atak geçirmiş hastaların, ileride bipolar
bozukluk tanısı alma olasılığı yaklaşık % 5-10
oranındadır.
 Distimi
 En az iki yıl süreyle, günlerin çoğunda,
süreğen çökkün bir duygudurumun olması
 (6) ≥ 2 belirti (+) olmalıdır.
 Yeme isteğinde ↓↑
 Uykusuzluk ya da aşırı uyuma
 İçsel güçte azalma ya da bitkinlik
 Benlik saygısında azalma
 Odaklanamama ya da karar verme güçlüğü
 Umutsuzluk duyguları
 Bu belirtilerin görülmediği iki aydan daha
uzun süre olmamıştır. 
 Sanrılar ve başka psikotik belirtiler görülmez.
 Ancak, zaman zaman kısa süreli iyilik
dönemleri olabilir.
 Bipolar Bozukluk
Bipolar ve İlişkili Bozukluklar
 Bipolar I Bozukluğu
 Bipolar II Bozukluğu
 Siklotimi Bozukluğu
 Genel Tıbbi Duruma Bağlı BPB
 Madde / İlaç Kullanımına Bağlı BPB
 Diğer BPB
 Bipolar I Bozukluğu : Tekrarlayan mani ve
depresyonlarla belirgin bir bozukluktur.
 Bipolar II Bozukluğu : Tekrarlayan
depresyon ve hipomanilerle belirgin bir
bozukluktur.
 BPB-I’de manik dönem,
 BPB-II’de hipomani ve majör depresyon
dönemlerinin olması tanı için gereklidir.
 BPB-I’ de manik dönem öncesinde veya
sonrasında hipomani ya da majör depresyon
dönemleri bulunabilir.
 Siklotimi : Tekrarlayan, ancak tanı
ölçütlerini tam karşılamayan depresyon ve
hipomaniler ile belirgin bir duygudurum
bozukluğudur.
 Mani Dönemi
 Kabarmış, taşkın ya da çabuk kızan, olağandışı ve
sürekli bir duygudurumun olması, içsel güçte artış
 Uyku gereksiniminde azalma
 Benlik saygısında abartılı bir artış
 Kötü sonuçları olabilecek etkinliklere aşırı katılma

 Genel bir aşırı kabarma ve coşkunluk sendromu

“ Kendini dünyanın tepesinde hissetme ”

Klinik Belirtiler
 Öfori
 Hiperaktivite
 Distraktibilite
 Fikir uçuşmaları
 Grandiyöz hezeyanlar
 Uykuda azalma
 Libidoda artma
 Toplumsal yönden
uygunsuz davranışlar
 Mani Tanı Ölçütleri
 En az 1 hafta süren olağandışı ve sürekli, kabarmış,
taşkın ya da çabuk kızan ayrı bir duygudurum dönemi
 Duygudurum dönemi sırasında aşağıdaki belirtilerden
≥ 3’ü belirgin olarak bulunur :
1. Benlik saygısında abartılı artma ya da
grandiyözite,
2. Uyku gereksinimlerinde azalma,
 Mani Tanı Ölçütleri
3. Her zamankinden daha konuşkan olma,
4. Fikir uçuşmaları ya da düşüncelerin yarışıyor gibi
birbirinin peşisıra gelmesi,
 Mani Tanı Ölçütleri
5. Distraktibilite (dikkat dağınıklığı),
6. Amaca yönelik etkinlikte artma,
7. Kötü sonuçlar doğurma olasılığı yüksek zevk veren
etkinliklere aşırı katılma.
 Manik dönemdeki duygudurum bozukluğu :
 Toplumsal ya da iş ile ilgili işlevsellikte belirgin
düşmeye neden olur.
 Klinik durum, hastaneye yatırılması gerektirecek
düzeydedir.
 Belirtilere psikotik özellikler eşlik eder.
 Hipomanik dönemdeki belirtiler bu denli ağır
değildir. Belirtilere psikotik özelliklerin eşlik etmesi
beklenmez.
 Belirtilerde en az 4 günlük süre yeterlidir.
 Klinik Özellikler

 Kadın = Erkek ( =)

 Yaşam boyu yaygınlığı : ~ % 1.8 - 5
 Ortalama başlangıç yaşı ~ 20’li yaşlar
 Kadınlarda ilk dönem genelde depresif dönem,
erkeklerde manik dönem
 Tek manik atağı % 90 oranında yeni bir manik
dönem izler.
 Bipolar Bozukluk Nedenleri

 Genetik
 1o Akraba + BP  BP % 8.7, UD % 14.1
 Monozigot ~ % 80 konkordans oranı
 Dizigot ~ %25 konkordans oranı
 Nörobiyolojik etkenler (NT, HHAA…)
 Nöroplastisite ve çevresel etmenler
 Kindling (ateşleme) fenomeni
 Mani / hipomaniye neden olan organik ve genel tıbbi
nedenler
 İşlevsel Sonuçları

 1991 yılında ABD’de bipolar bozukluk nedeniyle

harcanan ve kaybedilen miktar  45.2 milyar $
 Bu kaybın büyük bölümü (37.63 milyar $) dolaylı
bedeller (iş veriminde yitim, intihar gibi)
 WHO verilerine göre en önemli toplum sağlığı
sorunları sıralamasında sekizinci sıradadır.
 İşlevsel Sonuçları

Bipolar bir kadın hastanın kayıpları

Eğer 25 yaşında hastalanırsa;

Tedavisiz  Beklenenden 9 yıl daha kısa yaşam, iş

veriminde 14 yıllık yitim…

Tedavi ile  Yaşamın 6.5 yılını, iş veriminin ise 10

yılını geri kazanması beklenir.
 Tedavi Hedefleri

 Tehlikeli belirtilerin kontrolü

– Özkıyım, ajitasyon, psikoz
 Duygudurumun dengelenmesi
– Depresyon yapmadan maniyi kontrol etmek
– Maniyi tüm özellikleriyle sağaltmak (depresif,
anksiyeteli, psikotik)

 Hastalık öncesi işlevselliğe dönüş

Kaynaklar
 Öztürk MO, Uluşahin A. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, 13. Baskı.
Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri, 2015: 261-333.
 Amerikan Psikiyatri Birliği. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve
Sayımsal Elkitabı, beşinci baskı (DSM-5). Washington DC:
Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013, E Köroğlu (Çev. Ed.), Ankara:
HYB, 2013.
 Aydemir Ö, Uluşahin A, Akdeniz F. İki Uçlu Bozukluk Sağaltım
Kılavuzu, birinci baskı. Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği
Bilimsel Çalışma Birimleri Dizisi, 2010.