RUHSAL DURUM MUAYENESİ

Demet GÜLEÇ ÖYEKÇİN

ÇOMÜ Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana bilim dalı
Prof. Dr. Öğretim Üyesi
 Öğrenim Amaç ve Hedefler

• Ruhsal durum muayenesinin temel ilkelerini

açıklayabilmek

• Ruhsal durum muayenesi yapabilmek

Psyche ve Eros

Ruh ve Aşk
 Ruhsal Durum Muayenesi

• Temeli hasta ile konuşmaya ve gözleme dayanır

• Konuşma ve gözlem yapabilmek için olumlu bir

hasta-hekim ilişkisi kurmak gerekir

• RDM hastanın odaya girmesiyle başlar

• Öykü alırken Ruhsal durum muayenesi büyük oranda

yapılmış olur.
 Ruhsal Durum Muayenesi

RDM

Duygulanım Düşünce Davranış

 Ruhsal Durum Muayenesi

• En önemli amacı kalıplaşmalardan ve

kuramlara bağlı kalmaktan sakınmak, bilgi

elde etmek çabası içinde hasta hekim ilişkisini

bozmamaktır.
 I.a.TANITMA
• Muayenenin yeri, tarihi, nedeni, süresi, nasıl ve kimin yaptığı
belirtilmelidir

• Muayene kaç görüşmede tamamlanmıştır?

• Kimlerden bilgi alınmıştır

• Bilgilerin güvenilirliği nasıldır

• Hasta muayeneye kendi isteği ile mi,ailesile mi,mahkeme

kararıyla mı?

• Başka ek muayeneler yapılmış mı?(hemşire gözlemi,psikolojik

testler)
 I.b. Genel Görünüm
• Fizik yapı ve görünümü hakkında bilgiler

• Giyim kuşam

• Bendesel sakatlık, anomali

• Hastanın bedeninde izler, kesi vb.

• Kendine bakımı

• Muayene yerine geliş ve ilk davranışları hakkında

genel gözlemler
 II.KONUŞMA ve İLİŞKİ KURMA

II.a.Normal özellikler (göz ilişkisi kurma,konuşmaın

miktarı,düzeni,açıklığı,sesin tonu,yöresel şive özellikleri,sorulan
sorulara verilen yanıtların uygnluğu,ayrıntıcılık,gevezelik,konu
dışı konuşmalar)

II.c.Muayene sırasında hekimle ilişki kurma yetisi üzerinde

gözlemler ve izlenimler
 II.KONUŞMA ve İLİŞKİ KURMA

II.b. Anormal özellikler

-Niceliksel bozukluklar (aşırı hızlanma,aşırı

yavaşlama,hiç konuşmamam-mutizm-,ses tonunun çok yüksek,
çok alçak ,bağırarak)

-Niteliksel bozukluklar (düşüncenin değerlendirlmesi

konuşma aracılığla olur.düzensizlik, dağınıklık, tikler, kekmelik,
pelteklik, dizartri, disfazi)
 II.KONUŞMA ve İLİŞKİ KURMA

II.c. Hastanın muayene sırasında hekimle ilişki

kurma yetisi üzerinde gözlem ve izlenimler

Hasta muayeneye istekli mi,göz ilişkisi kurması

nasıl,genel tutumu
‘’savunucu,saldırgan,eleştirel,çocuksu,abartılı,umur
samaz’’ olabilir.
 Konuşma

• Hızlı
• Kendiliğinden konuşmayan
• Yavaş
• Kesik kesik
• Basınçlı
• Logore
• Patlayıcı
 III.DUYGULANIM,DUYGUDURUM

• Duygulanım dıştan (çevreden) ve içten gelen (anılar,

istekler, düşlemler) uyaranlara duygularla tepki
verebilme yetisidir.

• Hoşlanma,sevinme,üzülme, bunaltı, öfkelenme,

korkma, tiksinme, şaşırma,utanma, suçlanma)
 Duygulanım & Duygudurum

Duygulanım: Duygunun gözlenen dışavurumu

Duygudurum: Kişinin dünyayı algılayışını

belirleyen sürekli ve yaygın duygu biçimi
(
 Duygulanım ve Biliş

• Aslında zihinsel süreçlerin duygulanım(affect)

ve biliş(cognition) olarak ayrımı yapaydır.Her
bilişsel sürecin içinde bilinçli ya da bilinçdışı
duygular vardır

• Her duygusal sürecin içinde,arkasında,yanında

bir algı ve bir düşünce vardır.
 Duygudurum
• Son zamanlarda kendisini nasıl hissettiği sorulur?

 Normal özellikler (ötimi):konulara göre uygun değişiklikler

gösterebilme yetisidir.

 Anormal özellikler

 Niceliksel değişiklikler (azalma:apati,duygu küntlüğü vb,artma:

öfori, çökkünlük, bunaltılı)

 Niteliksel değişklikler (duygulanımda uygunsuzluk, duygulanımda

oynaklı, güzel aldırmazlık(la bella indiferans), patolojik gülme-ağlama, ikili
duygulanım-ambivalans-, duyguları tanıyamama-aleksitimi-)
 IV. Bilişsel Yetiler
Biliş (Kognisyon)

Bilinç Yönelim Bellek Dikkat Algı

Dil yetisi, Zeka Düzeyi, Soyut

düşünme,Yargılama,Gerçeği değerlendirme yetisi
 IV.Bilişsel Yetiler
• Bilinç (uyanıklık, letarji, somnolans, stupor, koma)
• (Ruhsal hastalıklarda bilinç açıktır,deliryumda dalgalanmalar,komadaki
hastanın ruhsal muayenesi yapılamaz)

• Yönelim (oryantasyon) (gerçek yönelim bouzkluğu deliryumda

görülür,Yönelim muayenesi bütün hastalara yapılmaz)
Kişinin kendisi ile ilgili (otopsişik)
Çevresi ve zaman ile ilgili (allopsişik)

• Bellek (anlık, yakın, uzak) (işlem belleği;kısa süreli

bellek,20-30 sn etkin bilişsel durum)
• Yönelim ve belleğin muayenesinde her hekimin büyük önem
vermesi gerekir.
 Bellek Muayenesi

• Orta ve geç beklenmedik türden psikiyatrik belirtiler

gösteren kişilerde

• Kafa travması geçirmiş ya da toksik etkenler altında

kalmış her yaştaki kişide

• Muayene sırasında hastanın eğitim ve zeka durumuna

ters düşen bilişsel belirtileri izlenim edinince
Anlık-Yakın-Uzak Bellek Muayenesi

Yakın Bellek 3-5 rakam Özel ad-sözcük

25-30
Alzheimerde
Kayıt ve Geri sözcüklük
kayıt işlevi
çağırma işlevi listeden
bozukltur
tanıması istenir

Zeka,kültür ve
Çocukları-
eğitim düzeyi
Uzak bellek torunlarının
ile uyumlu
adları
olmalı
 Bellek Muayenesi
• Bilinç açık, dikkati yerinde olmalıdır. Fazla bunaltılı, çökkün, dalgın hastalarda
sorulara ilgi göstermelerinde yardımcı olunmalıdır.

• Bellek bozukluğu ayrıntılı yazılmalı ve nasıl saptandığı belirtilmelidir.

• Bellekte artma-hipermnezi (mani-hipomani-nostalji)

• Bellekte azalam (bunamalar,dikkat dağınıklığı,çökkünlüker)

• Geri doğru bellek yitimi (amnestik bozukluklar,kafa travmaları,epilepsi nöbeti)

• İleriye doğru bellek yitimi(amnestik bozuklukikafa travmaları)

• Bellek boşlukları

• Masallama(konfobülasyon) (amnestik bozukluk)

 Dikkat
• Öykü alırken dikkati değerlendirmek mümkündrü

• Anlık bellek muayenesi belleğin depolama ve geri çağırma

işlevini değerlendridiği için dikkati de değerlendirir

• Dikkati normal bir kişi 7-8 rakamı yineleyebilir

• Bir isim verip tersten harfleri söylmemesi

istenebili(MEHMET)

• 100’den geri 7’şer ya da 3’er saymasını istemek

 Dikkat Bozuklukları
• Dikkatin en fazla bozulduğu durum deliryumdur

• Dikkat azalması (çökkünlük, bunaltı, şizofreni,

bunama)

• Dikkatin artması (hipomani ve mani)manide sponton

dikkat artar, uzun süre bir konu üzerinde dikkatini
toplayamaz

• Seçici dikkat (paranoid hastalarda,obsesif kompulsif

bozuklukta,hipokondirasiste,fobi,anoreksiyada)
 Algılama (Perception)

• Uyaranların duyu organları aracılığıyla beyne

iletilmesi,değerlendrilmesi ve tanınması

• Algı sapmaları (Yanılsama-ilüzyon- / Varsanı)

Hallüsinasyon (varsanı): ilgili duyu organını

ilgilendiren ve dış uyaran olmaksızın ortaya çıkan ve

gerçek bir algıymış duyumsanan algı

 Varsanı
• İşitme,görme,tat,koku,dokunma
• En sık işitme ve görme
• İçeriği:Komut veren seslerDuurm bildiren sesler
• Yorum yapan sesler
• Kendi düşüncelerinin sesli işitilmesi
• Yardım eden, yol gösteren sesler
• Görme varsanıları:Deliryumda
• Uykuya dalarken ve uyanırken hipnogojik,hipnopompik
varsanılar;tanı değeri yoktur
• Dokunma varsanıları:organik bzk,entoks,madde,kokain,deliryum
• Derealizasyon,depersonalizasyon:disosiyatif bzk,ağır stres,bunaltı
bzk
 BİLİŞSEL İŞLEVLER

• DİL YETİSİ

• ZEKA DÜZEYİ

• SOYUT DÜŞÜNME YETİSİ

• YARGILAMA

• GERÇEĞİ DEĞERLENDRİME YETİSİ

 DİL YETİSİ
• Her konuşma dil değildir.
• Okuma ve yazma işlevleri dil yetisinin içindedir
• Açık uçlu sorularla bir süre hastanın konuşmasına izin vererek dil
yetisi değerlendirilir
• Anlama hem yazılı hem de sözlü olarak değerlendirilir
• Basitten karmaşığa giden sözel ve yazılı komutlarla
değerlendirilir
• Bunama şüphesi olan hastalarda mutlaka dil yetisi
değerlendirilmelidir
• Kısa bir paragraf okutulmalıdır
• Öznesi ve cümlesi olan bir cümle yazması istenir
 Soyut Düşünme Yetisi

• Soyut düşünebilme birçok beyin bölgesinin katılımını

gerektiren bir süreçtir.

• Bunamada, şizofrenide, zeka geriliğinde,ileri derecede

eğitimsiz kişilerde bozulmuştur

• Atasözü ve benzer özellikleri olan iki nesnenin ortak

noktalarını ve farklı yönlerini bulmasını istemek
 Yargılama (Muhakeme)
• Neden –sonuç bağlantılarını kurabilmek, doğru-
yanlış, bireysel ve sosyal değerleri ayırt edebilmek
ve bunlara göre davranabilmektir

• Ağır ruhsal bozukluklarda, zeka geriliğinde,

bunamada, deliryumda bozulur

• Ör:Malını mülkünü satması,aykırı ilişkiler

kurması vb.
 Gerçeği Değerlendirme Yetisi
• Bireyin kafasında olup bitenler ile (düşünceler, duygular, istekler,
düşler) dıştaki olgular arasında ayrım yapabilmesidir.

• Neyin düşünce, neyin eylem ve olay, neyin düşlem, neyin olgu

olduğunu ayırt edebilmektir.

• Varsanıların,sanrıların gerçek dışı yaşantıların tanımlanması bu

yetinin bozulduğunu gösterrir.

• Gerçeği değerlendirmenin bozulduğu durumlara ruh hekimliğinde

psikoz denir
 V. DÜŞÜNME
• Düşünme bilişsel bir yetidir

DÜŞÜNCENİN SÜRECİ/BİÇİMİ DÜŞÜNCENİN İÇERİĞİ

(hızı,amaca uygunluğu, düzeni, (normal, sanrılar, özkıyım,
uydurma sözcüklerin varlığı) obsesyonlar,fobi hastalıkla
ilgili)
 A. Düşünce Biçimi (Süreci)
• Hızı: Hızlanmış, duraklamış,yavaşlamış,anlatım azalığı,y
oksulluğu, bloklar

• Amaca uygunluğu: çevresel, teğetsellik, ayrıntıcı

• Çağrışımların düzeni: düşünce uçuşması, çağrışımlarda gevşeklik,

dağınık konuşma(enkoherans) ,uyaklı konuşma(klang-kafiyeli),
,perseverasyon(aynı kalıp ya da sözcüklerin yerli yersiz
yinelenemesi)

• Uydurma, yapma sözcüklerin varlığı: neolojizm, yoğunlaştırma

 B. Düşünce İçeriği

• Normal özellikler

• Aşırılık ve bozukluklar: Sanrılar, saplantılar,

acayip düşünce ve inançlar, mistik, metafizik,
bedensel, dinsel ve başka konularla olan
uğraşlar, özkıyım, öldürme düşünceleri
 Sanrılar
• Hezeyan(sanrı):Kişinin kültürel geçmişiyle bağlantısı olmayan
sabit ve yanlış inanışlar.Direnen bir inanış.
• Şizofreni, psikotik özellikli mani, çökkünlükler, organik beyin
bozuklukları
• Sanrılar niteliğine göre acayip ve garip nitelik (bizarre) taşıyıp
taşımadığına bakılır.
• Paranoid (perseküsyon, referans, büyüklük)
• Kontrol edilme (düşünce çekilmesi,düşünce sokulması, düşünce
yayılması, düşünce kontrolü )

• Kıskançlık, Somatik, Suçluluk, Nihilistik, Erotik

 İçeriğe Göre Sanrılar
• Büyüklük sanrıları • Küçüklük sanrıları
(grandiyöz) • Nihilistik sanrıları
• Kötülük görme (perseküsyon) • Somatik sanrılar
• Alınma sanrıları( referans) • Öze yabancılaşma
• Etkilenme sanrıları • Gerçek dışılaşma(Capgras)
• Etkileme sanrıları • Aşırı değer verilmiş
• Düşünce sokulması düşünceler
• Düşünce okunması • Sanrısal algılama
• Düşünce çalınması • Sanrı taslakları (kuşkular)
• Düşünce yayınanması
• Erotomanik sanrılar
 Obsesyon
Kişinin saçma olduğunu bildiği halde aklından
uzaklaştıramadığı düşünceler
• Temizlik
• Düzen
• Saldırganlık
• Kuşku
• Metafizik konular(dünyayı kim yarattı, sayı vb)
 VI.DAVRANIŞ
• Normal

• Azalma: Devinimin azalması, durgunluk,

eylemsizilik, donakalma, uyuklama

• Artma: Tedirgnilik, yerinde duramama, taşkınlık,

saldırganlık, psikomotor ajitasyon)

 Niteliksel bozukluklar: Zorlantılar (kompulsiyonlar),

tikler, postür bozuklukları (diskinezi, katatoni,
akatizi, titreme, robot yürüyüşü,
 Donakalım(Katatoni) Belirtileri

• Garip devinimler:grimas,manyerizm,garip yineleyici

devinimler(stereotipik hareketler)

• Yüz yankılama:ekomimi

• Devinim yankılama:ekopraksi

• Söz yankılama:Ekolali

• Balmumu esnekleiği:bedenin telkinle ya da başka

nedenlerle değişik duruşlar,biçimler alması
 VII.ÖZBENLİK KAVRAMI

• Başkalarını kendilerini nasıl değerlendirdği

konusundaki düşünceleri neler?

• İlgileri, insanlara karşı tutumları, insanalrın

kendisine karşı tutumu,kendisini nasıl gördüğü
sorulur.
 VIII.KLİNİK TANI

1. Gelişim özelliklerinin tanısı

2. Hastalık öncesi kişiliğin tanısı

3. Tetikleyici etkenlerin tanısı

4. Zorlanma ve belirtiler arasındaki bağlantıların tanısı

5. Klinik Tanı

6. Sağaltım Önerileri ve Planı

7. Hastalığın gidiş ve Sonlanışı üzerinde düşünceler

 KLİNİK TANI

• Gözlemler, görüşme ve ruhsal durum muayenesi ve

fizik incelemeler tamalandıktan sonra hastaya bir tanı
koymak gerekir

• Çözümleyici(analitik) ve birleştirici (sentezleyen) bir

yaklaşımla biyopsikososyal olarak yapılır

• Tanıda esneklik zorunludur

• Uzun süre izlem gerekirse değişebilir