İlk Müslüman Türk Devletleri Vize İmtihanı

AD-SOYAD: Aleyna Ayazgök

NUMARA:27308413592

İlk Müslüman Türk Devletleri Tarihini iyi kavrayabilmek ve gelişen olayların takibini
sağlayabilmek için, kurulan devletlerin coğrafyasını öğrenmek ve bilmek gereklidir;
Karahanlılar Orta Asya ve günümüz Doğu Türkistan dolaylarında hüküm sürmüşleridir.
İtil(volga) Bulgarları ise İtil nehrinin orta havzasında kurulmuş idir. Mısırda
Tolunoğulları(Mısır ve Suriye)ve Ihşidler, Afganistan dolaylarında Gazneliler, Selçuklular da
Tuğrul Bey’in tahta geçmesiyle birlikte Hindikuş dağlarından-Batı Anadolu’ya, Orta
Asya’dan-Basra körfezine hüküm sürmüşlerdir. Coğrafi kısmı neticelendirdikten sonra,
Türklerin İslamiyet’e geçişlerini de üç ana dönemde inceleyebiliriz; İlk olarak Emeviler
döneminde Türklerin İslam devleti içerisinde, hizmetinde yer almaya başladığını
görmekteyiz, İkinci olarak Abbasi halifesinin iktidara gelmesinde rol oynadıklarını bu
dönemde Abbasilerin yanında bulunduklarını iktidar mücadelelerinde onlarla ilerlediklerini,
üçüncü olarak ise Abbasilerin iktidara gelmesinin hemen peşi sıra gerçekleşen Talas
savaşında, onlarla birlikte savaştıklarını Çinlilere karşı galibiyet aldıklarını görmekteyiz. Bu
neticeden itibaren Türk-Arap ilişkileri dostane bir şekilde ilerlemiş olup İslamiyet yavaş
yavaş Türkler arasında yayılmaya başlamıştır. Talas(751) savaşı sonrası yaşanan gelişmeler
bir dönüm noktası niteliğinde olup bu savaş sonrası olumlu ilerleyen Arap-Türk ilişkileri
sonucunda Türklerin adlarını görmeye başlamaktayız. Tolunoğulları Devletinin kurucusu
Ahmet b. Tulun olmakla birlikte, Mısırda kurulan ilk Türk devleti niteliğini taşımaktadır. Bu
dönemde büyük bir kara ordusu ve güçlü bir donanma elde edilmiş, bununla birlikte Ahmed
b. Tulun sahillerini de korumak için güçlü bir donanma kurmaya çalışmış olup, günümüzde
de varlığını sürdüren Akka Kalesi ve Akka Limanını Dimyat, İskenderiye’de savaş ve ticaret
gemileri inşa ettirmiştir. Bu dönem Mısır ekonomisi canlılaşmış ilim, bilim, refah, imar
dönemi olmuş kültürel faaliyetlere teşvik edilmiştir. İtil Bulgarları İslamiyet’i kabul eden ilk
Türk devleti niteliği taşımaktadır. İtil(volga) Bulgarlarında zanaatkârlık, arıcılık, hayvancılık,
dericilik iktisadi hayatın temel unsuru olmaktaydı. Bunun dışında kuyumculukta da ileri olup
bu sanattaki ustalıkları Batı Slavları sahasına kadar tesirini göstermiştir. ‘Türkistan’da
İslam’ın aldığı yeni şekil ve başlayan yeni dönemin sürecindeki olaylar olarak bu devletlerin
İslamiyet’le ilişkileri temellendirilebilir’.

2-Aşağıdaki paragflardaki boşlukları doldurunuz.

Kaynaklarda bu hastanenin inşası hakkında iki tarih verilmektedir. İlki 873 diğeri ise
875 yılıdır. Bazı müelliflere göre bu hastane Mısır’da yapılan ilk hastanesidir. Bu Tolunoğlu
Ahmet'in emri üzerine yapılmış. Buranın yapımı için 60000 harcanmıştır. al-kata’i şehrinde
(bugünkü Kahire çevresi) kurulan bu hastane, Mısır’da kurulan ilk teşekkülü hastanedir

İlk Müslüman Türk Devletleri denince aklımıza; Tolunoğulları, Ihşidler, İtil(volga)

Bulgarları, Karahanlılar ve Gazneliler gelmektedir. Ancak zamanımız tarihçileri İlk
Müslüman Türk devletinin bunlardan hangisi olduğu hakkında henüz bir fikir birliğine
varamamışlardır. Sözgelişi, İtil Bulgarları, "İslamiyeti resmen kabul eden ilk Türk devleti
olarak nitelenmektedir. Konunun yetkili uzmanı O Pristsak Karahanlıları, " Doğu ve Batı
Türkistan’da hüküm süren ilk islami Türk sülalesi" olarak kabul etmektedir. Prof R
Genç’e göre Karahanlılar, "Orta Asya'da kurulan ilk Müslüman Türk Devleti"dir. Acaba
bu devletlerden hangisi daha önce kuruldu?

3-Aşağıdaki tarih ve isimleri açıklayınız.

 Nâbiga ez-Zübyânî: Nabiga cahileye dönemi şairlerindendir. Evveliyatının büyük bir

dönemini Gassani hükümdarlarının sarayında geçirmiştir.Nabigayı tarih sahnesine
atan önemli olay ise hükümdara okuduğu övgü dolu şiirlerle(methiye)
Esedoğullarından savaşta esir alınanların serbest bırakılmasını sağlamıştır. Bu olay
neticesinde Gassani himayesine girerek nedimlerinden biri olma hakkını elde etmiştir.
Hükümdarla arası iyi olan Nabigayı kıskanan kişilr ona iftira atmış ve hükümdarla
arasını açmayı başarmışlardır. Kendisine iftira atıldığını savunan Nabiga en çok
ünlendiği şiirlerinden olan ‘İ’tizar’ kasidesini kaleme geçirmiştir. Bu kaside
neticesinde effedildi ve hükümdar himayesine geri döndü.
 Ahnef b. Kays: Ahnef, Hz. Ömer döneminde İran fethinde memur edilen orduya
katılmış ve Basra şehrine yerleşmiştir. Burada gösterdiği başarılarla kısa zamanda
kabile reisliğine kadar yükselmeyi başarmıştır. Hz Osman ve Ömer dönemindeki
fetihler sırasında önemli başarılar yakalamıştır. Hatta bir dönem Toharistana kadar
ilerlemiş Horasan’nın bir şehrinde valilik yapmıştır.
 Nîzek Tarhan: Tarhan, Toharistan da yaşamış bir Türk beyi olmaktadır.Horasan,
Mavera ün-nehr ve Toharistan’daki İslam fetihlerinde adını duyurmuştur.Üçüncü
Yezdegerd, halife orduları karşısında süregelen başarısızlığı sonucunda, Nizek
Tarhandan yardım istedi. Fakat Tarhan Kuteybe b. Müslim tarafından yakalanarak
idam edilmiştir.
 Sâmerrâ: Kuruluş sebebi olarak şehir hayatına uyum sağlayamayan askeri birliklerin
zorba tavırları gösterilmektdir. Semerranın dizayn şekli,mimari özellikleri Abbasilerin
sanata verdiği değeri bize yansıtmaktadır.
 868:Ahmed b. Tulunoğlu tarafından Mısırda ilk Türk devleti olan Tolunoğulları
kurulmuştur.
 Humareveyh: Babası (Ahmed b. Tulun) tarafınca yerine vekil tayin edildi.
Humareveyh elidenki toprakları koruyabilmek için askerlerin eğtimi durumunda
gerekli tüm tedbirleri almış ve Muhtare adını verdiği özel bir muhafız birliği kurdu.
 Muhammed b. Süleyman el-Kâtibi: Tolunoğullarına son veren Abbasi Kumandanı
 Muhammed b. Râik: Kardeşiyle birlikte 317 yılında Bağdat şurta teşkilatını başına
getirildi. Abbasiler’in ilk emirü’l-ümerası.
 Ûnûcûr:On beş yaşında Tolunoğulları hanedanın başına geçti. Muhammed b.
Tuğç’un oğlu.
 935: Muhammed b. Tugç tarafından Mısır’da ikinci Türk devleti Ihşidler kuruldu.