İki Bağımlı Örnek (Eşlenik Örnek) Ortalamasının Testi

Bağımlı Örnek t Testi

Bazı araştırmalar, birbirleri ile bağımsız olmayan örneklerin ortalamalarının

karşılaştırılmasını da gerektirebilir. Bu test, bir örneğin iki bağımlı değişkeni ile ilgili
olabilirse de daha çok aynı örnek birimlerinde yapılan iki ölçüm arasında fark olup
olmadığını, diğer bir ifade ile iki ölçüm arasında fark varsa, bu farkın istatistiksel olarak
anlamlı olup olmadığını belirlemek için uygulanır. Burada bahsedilen aynı örnek
birimlerinde yapılan iki farklı ölçüm; aynı özelliğin farklı iki anda ölçümü olabileceği
gibi aynı birimlerin farklı iki özelliğinin ölçümü de olabilir. Ayrıca burada tek yumurta
ikizleri ile ilgili yapılan çalışmalarda tek yumurta ikizlerinin eşlenik örnek olarak
değerlendirildiği de unutulmamalıdır.
n birimli bir örnekte bir ölçüm yapıldığını düşünelim. Bu ölçüm; öğrencilerin
notları, bir hastalık için ölçülen tansiyon ve vücut ısısı, personelin performansı gibi
herhangi bir konuyla ilgili, en az aralıklı ölçek düzeyinde olabilir. Daha sonra belirli bir
sürenin ardından bu örnek birimlerine bir müdahalede bulunulsun. Mesela öğrencilere
farklı öğretim metotları ile uygulama yapılsın, hastalara bir süre tedavi uygulansın,
personele iş ile ilgili bir eğitim verilsin ve ardından aynı ölçüm aracı ile yeni bir ölçüm
yapılsın.
Uygulanan metotlar, tedaviler ve eğitimler etkili ise ikinci ölçümde ortalama
değişecek ve yapılanların etkisi ortaya çıkacaktır. Bu iki ölçüm arasındaki bu farkın
anlamlılığı istatistiksel olarak bu test ile incelenir.
N birimli anakütleden alınmış n birimli örnek ile ilgili iki farklı ölçüm
yapıldığından, bu test Eşleştirilmiş veya Eşlenik Örnek Testi adı ile de anılmaktadır.
Ölçümler arasındaki farkları ile ifade edersek,

olacaktır. Bu testin hipotezleri, iki bağımsız örnek testi hipotezleri ile aynıdır.

veya

şeklinde oluşturulur. Tek taraflı alternatif hipotez oluşturulurken, ile ’nin

büyüklüklerine bakmak gerekir. ise alternatif hipotez,

1
Dr. Öğr. Üyesi Melek Astar
veya

şeklinde, ise alternatif hipotez,

veya

şeklinde oluşacaktır.

Test istatistiği,
∑

√ ∑ (∑ )

olarak hesaplanır. Hesaplanan test istatistiği, daha önce açıklandığı gibi tablo değeri ile
veya SPSS çıktısındaki p değeri belirlenen hata payı ile karşılaştırılarak, hipotezlerden
hangisinin kabul, hangisinin reddedileceğine karar verilir. Bu testte de serbestlik
derecesi n-1 olarak hesaplanmaktadır.

 Bu testin uygulanabilmesi için varsayımları;

 aynı birey/deneğe ait farklı iki zamanda elde edilen ölçümü veya aynı
birey/deneğin iki farklı ölçümü söz konusu olması,
 söz konusu ölçümlerin aralıklı veya oransal ölçek düzeyinde olması,
 iki ölçüm arasındaki farktan elde dilen fark serisinin dağılımının normal dağılımlı
olması veya varsayılması,

olarak sıralanabilir.

2
Dr. Öğr. Üyesi Melek Astar
Örnek Çözüm:

Özel bir yuvadaki 4 yaş çocukların benlik kavramlarını geliştirmek için rastgele seçilen
çocuklara 6 hafta süren bir eğitim programı uygulanmıştır. Bu eğitim programı evde ve
yuvada yapılan bazı faaliyetleri kapsamaktadır. Çocuklara uygulanan eğitim programı
öncesi ve sonrası ölçümler yapılarak elde edilen veriler aşağıda sunulmuştur. Bu
verilere göre çocuklara uygulanan eğitim programı çocukların benlik kavramı puanlarını
arttırmış mıdır? 0,05hata payına göre sınayınız.

Öğrenci Ön Ölçüm Son Ölçüm

A 31 34
B 30 31
C 33 33
D 35 40
E 32 36
F 34 39

1) Hipotezin kurulması

2) Kritik Değerin Belirlenmesi

Hata payı 0,05 olarak verildiğinden ve n<30 olduğundan t dağılımı kullanılması

gerekmektedir. Aynı zamanda hipotez tek taraflı kurulduğu için kritik değer t
tablosundan tek taraflı 0,05 hata payı sütunundan 6-1=5 serbestlik dereceli satırın
kesiştirilmesi ile elde edilecektir. Bu durumda kritik değer =2,01 olacaktır.

3) Test İstatistiğinin Hesaplanması

Bu testte öncelikle test istatistiğinin hesaplanmasında kullanılacak olan fark serisi ( )

hesaplanmalıdır. Fark serisi ön ölçüm- son ölçüm olarak hesaplanmaktadır.

Öğrenci Ön Ölçüm Son Ölçüm

A 31 34 -3 9
B 30 31 -1 1
C 33 33 0 0
D 35 40 -5 25
E 32 36 -4 16
F 34 39 -5 25
∑ ∑ = 76

3
Dr. Öğr. Üyesi Melek Astar
Test istatistiği;

∑
|| || || || || || | | | |
√ ∑ (∑ ) √ ( ) √

olarak hesaplanacaktır.

4) Karar

hesap>tablo olduğu için hipotezi reddedilir. Diğer bir ifade ile ön ölçüm ile son
ölçüm arasında anlamlı fark vardır. Hipotez tek taraflı olduğu için farkın artış yönünde
olduğu mutlaka bilimsel sonuçta belirtilmelidir.

Bilimsel Sonuç:

4 yaş çocuklara uygulanan eğitim programının benlik kavramı puanlarında farklılığa

neden olup olmadığını belirlemek için yapılan Bağımlı Örnek t Testi sonucuna göre
çocukların uygulanan program öncesi ve sonrası benlik kavramı puanları arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gözlenmiştir, t(5)= -3,50; p<0,05. Bu sonuca
göre uygulanan eğitim programının çocukların benlik kavramı puanlarını arttırdığı
söylenebilir.

4
Dr. Öğr. Üyesi Melek Astar
 Örnek Sorular

1) Kişilerin sağ ve sol el becerilerinin karşılaştırılmasının amaçlandığı bir araştırmada

verilen görevin yerine getirilmesi performans olarak ölçülmüş ve performans aracılığıyla
sağ ve sol becerileri karşılaştırılmak istenmiştir. Elde edilen veriler aşağıda verilmişti. Bu
verilere göre söz konusu kişilerin sağ ve sol el becerileri arasında fark var mıdır? 0,95
güven olasılığı ile sınayınız.

Sağ El Sol El
28 23
30 28
35 30
35 32
40 37
47 41
50 46
58 33
56 50
70 35
63 43
28 47
30 45
35 32
35 28

2) Bir araştırmacı bireylerin iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik hazırladığı programın

etkinliğini ölçmek için 25 öğrenciye program öncesi iletişim becerilerine yönelik bir ölçek
uygulamış ve bu ölçekten 50 ve daha düşük puan alan 12 öğrenciyi seçmiştir. Seçilen bu
öğrencilere söz konusu program uygulandıktan sonra ölçek tekrarlanmış ve aşağıdaki
veriler elde edilmiştir. Bu verilere göre araştırmacının hazırladığı program amacına ulaşmış
mıdır?

Ön Test: 23 25 35 48 37 42 47 29 41 34 20 25
Son Test: 33 40 55 48 30 44 65 20 41 36 21 28

5
Dr. Öğr. Üyesi Melek Astar
3) Ölçümde gözlemci farkını incelemek için 25 çocuğun boy uzunlukları iki sağlık
çalışanı tarafından ölçülmüş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. İki gözlemcinin
ölçümleri arasında fark var mıdır? 0,99 güven olasılığı ile sınayınız.

Çocuk No Gözlemci 1 Gözlemci 2

1 138 140
2 140 141
3 150 150
4 142 143
5 152 153
6 144 145
7 145 145
8 147 147
9 139 139
10 150 151
11 145 145
12 144 144
13 149 149
14 148 149
15 146 147
16 150 151
17 151 151
18 139 139
19 140 142
20 143 144
21 145 146
22 147 248
23 150 152
24 139 140
25 143 144

4) Depresyon tedavisinde etkili olduğu düşünülen bir terapi yöntemi 17 tanı almış
bireye uygulanmıştır. Bireylerin terapi öncesi ve terapi sonrası depresyon puanları elde
edilmiştir. Elde edilen veriler yardımıyla terapinin depresyon puanlarını azaltmada
faydalı olup olmadığını sınayınız
Ön Test: 21 25 18 21 24 23 26 30 18 27 28 18 20 22 24 26 21
Son Test: 19 20 17 15 15 14 16 15 16 20 20 17 14 18 19 18 19

6
Dr. Öğr. Üyesi Melek Astar