Czasownik

Czasownik to część mowy wyrażająca

odbywające się czynności oraz niektóre
stany osób i innych istot żywych, rzeczy
czy zjawisk.
Spośród wszystkich części mowy,
czasownik w największym stopniu podlega
odmianie.
Czasownik odmienia się przez

1. LICZBY
2. OSOBY
3. CZASY
4. RODZAJE
5. TRYBY
6. STRONY

 Liczby i osoby

LICZBA MNOGA

1. OSOBA (MY)
LICZBA POJEDYNCZA
2. OSOBA (WY)
1. OSOBA (JA)
3. OSOBA (ONI, ONE)
2. OSOBA (TY)
3. OSOBA (ON, ONA, ONO)
 PRZESZŁY TERAŹNIEJSZY

Czasy
PRZYSZŁY
 Rodzaje w liczbie pojedynczej
MĘSKI ŻEŃSKI NIAJAKI

Rodzaje w liczbie mnogiej

RODZAJ RODZAJ
MĘSKOOSOBOWY NIEMĘSKOOSOBOWY

 OZNAJMUJĄCY

Tryby ROZKAZUJĄCY

PRZYPUSZCZAJĄCY
 CZYNNA

BIERNA
Strony
ZWROTNA
 Formy Czasownika

1. BEZOKOLICZNIK – JEŚĆ, ROBIĆ

2. OSOBOWA FORMA - (JA) CZYTAM, (TY) ROBISZ
3. NIEOSOBOWA FORMA - JEDZONO, ROBIONO, MÓWI SIĘ
4. IMIESŁOWY - CZEKAJĄCY, ZMĘCZONY
 Czasowniki niewłaściwe
RAD, WART, CIEKAW, GODZIEN, PEŁEN, PEWIEN, GOTÓW, ZDRÓW,
WESÓŁ, ŁASKAW, MOŻNA, WARTO, TRZEBA, SZKODA, ŻAL ...
MOGĄ ODMIENIAĆ SIĘ JEDYNIE PRZEZ CZAS I TRYB
ODMIANA ODBYWA SIĘ ZA POMOCĄ CZASOWNIKA POSIŁKOWEGO BYĆ
CZASOWNIKI NIEWŁAŚCIWE Z CZĄSTKĄ -BY NALEŻY ZAPISYWAĆ ODDZIELNIE
W ZDANIU PEŁNIĄ FUNKCJĘ ORZECZENIA

MOŻNA ZAJĄĆ MIEJSCA? ŻAL (JEST) NA TO PATRZEĆ.

NIE WOLNO BEKAĆ PRZY STOLE. WOLNO (JEST) STRAJKOWAĆ.
ŻAL PATRZEĆ NA JEGO NIESZCZĘŚCIE. STRACH (JEST) O TYM POMYŚLEĆ.
 Czas teraźniejszy
KONIUGACJA -Ę, -(E)SZ
KONIUGACJA -Ę, -(I/Y)SZ

KONIUGACJA -(E)M, -(E)SZ

KONIUGACJA -(A)M, -(A)SZ
 Końcówki czasownikowe
w czasie teraźniejszym (IV Koniugacja)

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA

1. JA -(E)M 1. MY -(E)MY
2. TY -(E)SZ 2. WY -(E)CIE
3. ON, ONA, ONO -(E) 3. ONI, ONE -(EJ/EDZ)Ą
Umieć, rozumieć, śmieć, jeść, wiedzieć
JA UMIEM MY UMIEMY
TY UMIESZ WY UMIECIE
ON, ONA, ONO UMIE ONI, ONE UMIEJĄ

JA WIEM MY WIEMY
TY WIESZ WY WIECIE
ON, ONA, ONO WIE ONI, ONE WIEDZĄ
 Czytać, mieszkać, rozmawiać, czekać, kochać,
śpiewać, grać, badać, pamiętać, siadać, zapra­szać...
JA SZUKAM MY SZUKAMY
TY SZUKASZ WY SZUKACIE
JA MAM MY MAMY
ON, ONA, ONO SZUKA ONI, ONE SZUKAJĄ
TY MASZ WY MACIE
ON, ONA, ONO MA ONI, ONE MAJĄ
JA GRAM MY GRAMY
TY GRASZ WY GRACIE
ON, ONA, ONO GRA ONI, ONE GRAJĄ
 Końcówki czasownikowe
w czasie teraźniejszym (II Koniugacja)

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA

1. JA -Ę 1. MY -(I/Y)MY
2. TY -(I/Y)SZ 2. WY -(I/Y)CIE
3. ON, ONA, ONO -(I/Y) 3. ONI, ONE -Ą
Robić, lubić, gubić, JA LUBIĘ MY LUBIMY
TY LUBISZ WY LUBICIE
trafić, cierpieć, szu­mieć, ON, ONA, ONO LUBI ONI, ONE LUBIĄ
tęsknić, mówić.
JA WIERZĘ MY WIERZYMY
Łączyć, tłuma­czyć, TY WIERZYSZ WY WIERZYCIE
ON, ONA, ONO WIERZY ONI, ONE WIERZĄ
walczyć, leżeć,
krzyczeć, marzyć, JA LEŻĘ MY LEŻYMY
wróżyć, wierzyć, TY LEŻYSZ WY LEŻYCIE
mierzyć, patrzeć. ON, ONA, ONO LEŻY ONI, ONE LEŻĄ
 Alternacja miękkich spółgłosek
Ź/Ż WOZIĆ WOŻĘ
- WOZISZ... WOŻĄ
Ś / SZ NOSIĆ NOSZĘ - NOSISZ... NOSZĄ
Ć/C LECIEĆ LECĘ - LECISZ... LECĄ
DŹ / DZ CHODZIĆ CHODZĘ - CHODZISZ... CHODZĄ
ŹDŹ / ŻDŻ JEŹDZIĆ JEŻDŻĘ - JEŹDZISZ... JEŻDŻĄ
ŚĆ/SZCZ CZYŚCIĆ CZYSZCZĘ - CZYŚCISZ... CZYSZCZĄ
Ć / CZ CZCIĆ CZCZĘ - CZCISZ... CZCZĄ
CHRZCIĆ CHRZCZĘ - CHRZCISZ... CHRZCZĄ
Czaowniki stać, spać, bać się, pomnieć, woleć
odmieniają się jak czasowniki II koniugacji
JA STOJĘ MY STOIMY
TY STOISZ WY STOICIE
ON, ONA, ONO STOI ONI, ONE STOJĄ

JA WOLĘ MY WOLIMY
TY WOLISZ WY WOLICIE
ON, ONA, ONO WOLI ONI, ONE WOLĄ
 Końcówki czasownikowe
w czasie teraźniejszym (I Koniugacja)

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA

1. JA -Ę 1. MY -(E)MY
2. TY -(E)SZ 2. WY -(E)CIE
3. ON, ONA, ONO -(E) 3. ONI, ONE -Ą
ZAJMOWAĆ PIĆ
ZAPISYWAĆ MYĆ
WY­SŁUCHIWAĆ SZYĆ

JA ZAJMUJĘ MY ZAJMUJEMY
TY ZAJMUJESZ WY ZAJMUJECIE
ON, ONA, ONO ZAJMUJE ONI, ONE ZAJMUJĄ

JA PIJĘ MY PIJEMY
TY PIJESZ WY PIJECIE
ON, ONA, ONO PIJE ONI, ONE PIJĄ
 JA CHCĘ MY CHCEMY
TY CHCESZ WY CHCECIE
ON, ONA, ONO CHCE ONI, ONE CHCĄ

Chcieć, pisać, JA PISZĘ

TY PISZESZ
MY PISZEMY
WY PISZECIE
pragnąć ON, ONA, ONO PISZE ONI, ONE PISZCĄ

JA PRAGNĘ MY PRAGNIEMY
TY PRAGNIESZ WY PRAGNIECIE
ON, ONA, ONO PRAGNIE ONI, ONE PRAGNĄ
 Alternacja spółgłosek
G / Ż MOGĘ - MOŻESZ... MOGĄ MÓC (STRZYC,
STRZEC)
K / CZ TŁUKĘ - TŁUCZESZ... TŁUKĄ TŁUC (PIEC, SIEC, WLEC, WLOKĘ, WLECZESZ)
R / RZ TRĘ-TRZESZ... TRĄ TRZEĆ (DRZEĆ, WRZEĆ)
D / DŹ KŁADĘ - KŁADZIESZ... KŁADĄ KŁAŚĆ (JECHAĆ: JADĘ, JEDZIESZ)
Z / Ź GRYZĘ - GRYZIESZ... GRYZĄ GRYŹĆ (LEŹĆ: LEZĘ, LEZIESZ)
S / Ś PASĘ - PASIESZ... PASĄ PAŚĆ (SSAĆ: SSĘ, SSIESZ, TRZĄŚĆ: TRZĘSĘ, TRZĘSIESZ)
T / Ć PLOTĘ - PLECIESZ... PLOTĄ PLEŚĆ (MIEŚĆ, GNIEŚĆ)
M / M' DMĘ - DMIESZ... DMĄ DĄĆ
W / W’ RWĘ - RWIESZ... RWĄ RWAĆ (ZWAĆ)
 Alternacja samogłosek

A / E JADĘ - JEDZIESZ... JADĄ JECHAĆ

O / E NIOSĘ - NIESIESZ... NIOSĄ NIEŚĆ
(WIEŹĆ - WIOZĘ, WIEZIESZ... WIOZĄ,
WIEŚĆ - WIODĘ, WIEDZIESZ... WIODĄ,
PLEŚĆ - PLOTĘ, PLECIESZ... PLOTĄ,
BRAĆ - BIORĘ, BIERZESZ... BIORĄ,
PRAĆ - PIORĘ, PIERZESZ... PIORĄ)

 ĆWICZENIE
1. Czy one (mieć) nasz adres
domowy?
2. Czy (wy być) już studentami?
3. (my być) ze Lwowa, a wy skąd (być)?
4. (Mieszkać) we Lwowie.
5. Codziennie rano (biegać) dwa kilometry.
6. Pień (dzielić się) na liczne gałęzie.
7. Dziewczyny (sadzić) kwiaty.
8. Nie (ja zazdrościć) ci sławy.
9. Na sznurze (schnąć) koszula.
10. Czy (móc) państwo przyjść jutro?
11. My obie (brać) urlop dziekański na rok.
12. Panowie (jechać) autobusem.