Professional Documents
Culture Documents
iïm;a w;afmd;
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
ISBN- 978-624-5040-19-3
m%ldYkh
uqøKh
wka;¾cd;sl ixj¾Okh i|ydjQ weußldkq ksfhdað;dh;kh (USAID) u.ska ls%hd;aul YS% ,xldfõ
m%cd;ka;%jd§ md,kh iy j.ùu Yla;su;a lsÍfï jHdmD;sh (SDGAP) yryd ,efnk weußldkq
ck;djf.a mß;Hd.YS,S;ajh u; fuu m%ldYkh t<soelafõ' ;jo fuu iïm;a w;afmdf;ys
wka;¾.;h w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdfõ j.lSula jk w;r wka;¾cd;sl
ixj¾Okh i|ydjQ weußldkq ksfhdað;dh;khys fyda weußldkq tlai;a ckmo rcfha u;hhka
lsis whqrlska ms<sônq fkdjk nj ie,lsh hq;=hs'
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
tfy;a j;auka f,dalfha ;j;a iuyr rgj,a ¥IKh keue;s l¿ ysu .=,s
fmr<Su je<elaùug muKla fkdj tajd id¾:lj Èh lr yßñka ¥IKh ue~,sh
yels ixisoaêhla nj l%shdfjka Tmamq lr fmkaùugo fï jk úg iu;a ù ;sfí'
—Y%S ,xldj f,dj úYsIag;u foaYhla njg m;a lsÍu Wfoid" iqms<smka
yoe;s wNsudkj;a Y%S ,dxflah mrmqrla ìys lsÍu˜ mrudo¾YS wNs,dYh yd oelau
fldg.ksñka iïmdokh fldg we;s" Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍu
i|yd jk cd;sl l%shdldÍ ie,eiau ieliSfuys§o ¥IKhg tfrys igkg úYd,
m%cdjla odhl lr .ekSu flfrys m%uqL wjOdkhla fhduq lr ;sfí' bÈß mia jir
;=< ^2019-2023& l%shdjg kexùug kshñ; tu cd;sl l%shdldÍ ie,eiafuys fojk
Wmdhud¾.h jkafka idrO¾u u; mokï jQ wOHdmkhyd m%cd iyNd.S;ajhhs'
ie,iqfï fiiq Wmdh ud¾. f,i ksjdrK lghq;=" kS;sh l%shd;aul lsÍfï
wdh;k Yla;su;a lsÍu iy kS;s yd m%;sm;a;s m%;sixialrK y÷kdf.k ;sfí'
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
fuu Wmdh ud¾. l%shd;aul lsÍfï j.lSu tla wdh;khl fyda tla
mqoa.,fhl=f.a l¾;jHhla fkdfõ' bÈß jir 05l ld,h ;=< wmf.a
b,lalh úh hq;af;a fï rfÜ w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍu i|yd iduQysl
yeÕSfuka hq;=j tlsfkldg mejÍ we;s j.lSu yd ld¾hNdrh bgq lsÍuhs'
w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍu tla wdh;khl fyda mqoa., lKavdhulf.a
W;aiyhlska isÿ l< fkdyels w;r wm ráka w,a,i yd ¥IKh ;=rka
lsÍug ish¨ md¾Yajlrejkaf.a lem ùu iy W;aidyh ;sìh hq;= fõ'
03' wm rfÜ ish¨ rdcH wdh;k fuu cd;sl l%shdldÍ ie,eiau ms<sn|j;a tys
l%shdjg kexùu ms<sn|j;a oekqj;aj isàu w;HjYH fõ' tfukau j¾;udkh
jk úg wm ish¨ fokdf.kau .s,syS f.dia we;s hym;a wdl,am yd yrhka
kej; wm ;=< j¾Okh lr .ksñka rdcH;ka;%h ish¨ ks,OdÍka hym;a
wdl,amj,ska ikakoaO l< hq;=h' ta wkqj by; lreKq imqrd .ekSu i|yd
rdcH ks,OdÍka i|yd mqyqKq jevuq¿ rdYshla meje;aùug ie,iqï lr we;'
úfYaIfhkau cd;sl l%shdldÍ ie,eiafï m<uq iy fojk Wmdh ud¾. jk
ksjdrK l%ufõo l%shd;aul lsÍu;a idrO¾u mokï lr .;a wdl,am
m%j¾Okh lsÍu;a hk Wmdhud¾. hgf;a rdcH wxYfha oekqj;aNdjh
jeäÈhqKq lsÍu i|yd rdcH mßmd,k yd iajfoaY lghq;=" m<d;a iNd yd
m<d;a md,k wud;HdxYfha iyfhda.h we;sj mqyqKq jevigyka ud,djla
ie,iqï lr we;' tys m%Odk wruqKq 02ls'
i' Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍu i|yd jk cd;sl
l%shdldÍ ie,eiau 2019 - 2023 l%shdjg kexùu ms<sn|j rdcH wdh;k
iy wdh;k m%OdkSka m%uqL rdcH ks,OdÍka oekqj;a lsÍu'
04' ta wkqj" wud;HdxY" m<d;a" Èia;%sla wfkl=;a rdcH wdh;k uÜgfï f;dard
.kakd rdcH ks,OdÍka 400fofkl= f;Èk fkajdisl mqyqKqjla ,nd foñka
mqyqKqlrejka f,i mqyqKq lsÍug;a bkamiq tu mqyqKqlrejka u.ska tla
mqyqKqlrefjl= mqyqKq jevigyka 20 ne.ska jk fia jevigyka 8"000la
mj;ajd rdcH ks,OdÍka 400"000la fj; ¥IK úfrdaOh ms<sn| oekqu yd
mqyqKqj ,nd §ug wfmalaId flf¾'
05' tlS mqyqKqlrejkaf.a miqìï oekqu j¾Okh lsÍu i|yd f;Èk mqyqKq
jevuq¿jg wu;rj fjk;a Wmdh ud¾.hkao Ndú; lrhs' ta w;ßka tla
Wmdh ud¾.hla jkafka fuu iïm;a .%ka:hhs' w,a,i yd ¥IKh yd ine¢
ir, ,sms f,aLk /ilska fuu iïm;a .%ka:h iukaú; ù we;s w;r
mqyqKqlre úiska mßYS,kh l< hq;= ;j;a wKmk;a yd ,sms f,aLk /il
,ehsia;=jlao fuu .%ka:hg we;=<;a lr ;sfí' fuhg wu;rj
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
m<uqjk mßÉfPaoh
iqms,smkaNdjh
1-msúiqï fodrgqj
Y%S ,xld m%cd;ka;%sl iudcjd§ ckrcfha wdKavql%u jHjia:dfõ ;=ka
jk jHjia:dj wkqj mrudêm;H n,h uyck;dj i;= jk neúka yd wka i;=
l< fkdyels neúkao uyck;djf.a mrudêm;H n,h l%shdjg kexùu i|yd
m;a lr we;s jHjia:dodhl" úOdhl" wêlrK hk ish¨ wdh;khkays uyck
ksfhdað;hka yd ks,Orhka uyck;j fj; j.lSug yd j.ùug ne£ isà'
fufia ùug m%Odk fya;= kï wm ;=< mej;s yrhka wmf.ka .s,S.s hEu;a
ksrka;rfhka uqo,a miq mi ÈjhEu;ah' w;S; Y%S úN+;sh ms<sn| wo Woï wkk
wm" tu yrhka wmf.ka .s,syqfKa ljodo@ ta fya;=j ksidu wmg wysñ jqfKa
fudkjdo@ hkak u|la is;d ne,sh hq;= ld,h t<U we;' uq¿ f,dalfha fukau wm
rfÜo jeishkaf.a hq;=lu iy j.lSu Tjqkag wu;lj .sh ieáhla fmfka' wfkla
rgj,g;a jvd wm rfÜ jeishkag th jvd;a wod< fõ'
09
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
hk wre; ienEjgu jgydf.k isá w;S; jeishka ysreg je| wjir .ksñka
f.dú;eka lghq;= wdrïN lf<a tu fya;=fjks' wmg jf.au Ôj;a ùfï whs;shla
i;d isjqmdjdg;a we;ehs is;+ wmf.a mqrd;khka l=Uqfrka ,shoaola l=re,a,kag
fjka lf<a tfyhsks' tÈfkod wmf.a Ôú;hg wjYHu jk c, ì| wmg fok
jejg" fmdl=Kg" we<g" fod<g" <s|g je| kuialdr lr wjir .;af;a tneúks'
wmg fï iajNdj O¾ufhka ,eî ;sfnk ish¨ odhdohka .ek fiau ñksia in|;d
ms<sn|jo wm mqrd;khka is;=fõ mrd¾:ldó yeÕSfuka hq;=jh' wfkld .ek
iydkqlïmdjla iefjdu ;=<u ;sì‚' ud fukau wfkldgo fï uyfmdf<dj u;
wm foaYh ;=< tldjkaj tlg Ôj;aùfï we;s whs;sh Tjqka ukdj jgyd f.k
;snq‚'
wd.ka;=l i;aldrh
iqms<smkanj
iuyr rgl mdr whsfka we;s uqo,d,s flfkl= ke;s m;a;r rdlal we;'
m;a;rfha jákdlu ta i|yd we;s fmÜáhlg m;a;rfha jákdlug iß,k uqo,
oud m;a;rh /f.k hd yelsh' fjk;a rgl ixpdrl w;aoelSï we;s flfkl=g
10
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
fujeks fndfyda lreKq isysm;a jkq we;' WodyrKhla f,i ;j;a iuyr rgj,
úfõld.drhla ;=< wu;lj .sh rka NdKavhla ojia .Kkla .; jqjo lsisfjl=;a
/f.k fkdhd tf,iskau tysu ;sfnkq olsk w;aoelSïo ke;=jdu fkdfõ'
11
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
yDo idlaIsh
12
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
2-iqms<smkaNdjh
ngysr w¾:h
iqms<smka hkq bx.%Sis NdIdfjka Integrity hk jpkh w¾: oelaùu i|ydu
iïmdokh lr we;s isxy, jpkhhs' iqms<smkaNdjh hkafkys jpkd¾:h ;j
ÿrg;a ú.%y l< úg zzukd ms<sfj;ska imsߘ jeks wre;la thska .uH fõ'
13
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
Od¾ñl;ajh - RIGHTEOUS
.re;ajh - HONORABLE
i;Hjd§nj - TRUTHFUL
ksfodianj - BLAMELESS
iqkaor;ajh - GRACEFUL
iDcqnj - UPRIGHT
úkS;nj - DISCIPLINED
Nla;su;a nj - FAITHFUL
mú;%;ajh$Y=oaOnj - HOLY
14
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
15
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
16
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
tfukau i;Hh yeu úgu i;H fõ' wi;Hh yeu úgu wi;H fõ'
—wka lsisfjla úYajdi fkdl<;a i;Hh ieu úgu i;Hhls''''' wi;H ieu úgu
wi;Hhls''˜
17
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
18
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
19
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
Tnf.a ks, ;;ajh mqoa.,sl ,dN m%fhdack msKsi wh:d f,i mßyrKh
fkdl< hq;=h' WodyrKhla f,i ks, ;;ajh fya;=fjka ,nd.kakd
f;dr;=re iajlSh mqoa.,sl jdis msKsi fhdod .ekSu fkdl< hq;=h'
rdcH ks,Odßhd ;ud fj; mejÍ we;s uydNdrfha j.lSï ksjeßÈj bgq lrkjdo@
20
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
21
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;a w;afmd;
22
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
02' rdcH wxYfha iqms<smka nj by< kexùu i|yd j¾;udkfha Ndú; lrk kS;s Í;s iy
l%ufõo
by; miq ìu ;=< wm rg ;=< m%Odk jYfhka rdcH wxYfha iqms<smkanj
jeäÈhqKq lsÍu i|yd y÷kajd § we;s kS;s Í;s iy l%ufõo rdYshla we;'
23
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
24
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
25
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
fojk mßÉfPaoh
¥IKh yÿkd.ekSu
5-¥IKh hkq l=ulao@
ks¾jpkh ^cd;Hka;r&
Tlaia*¾â YíofldaIhg wkqj ¥IKh (Corruption) hkq n,h jxl fyda
jxpdiy.; f,i fhdod.ekSuhs' ("dishonest or fraudulent conduct by those in
power") ußhï-fjíiag¾ (Merriam-Webster) YíofldaIhg wkqj ¥IKh hkq
úfYaIfhkau n,j;a mqoa.,hkaf.a kS;s úfrdaë fyda jxl p¾hdjhs' ("dishonest
or illegal behaviour especially by powerful people".) flfia kuq;a ¥IKh ioyd
cd;Hka;rj ms<s.;a ksYaÑ; ;ks ks¾jpkhla fkdue;' thg tla fya;=jla jkafka
¥IKh ms<sno kdulrKhka ráka rgg fukau" ixialD;sfhka ixialD;shg;a
fjkia ùuhs' tlai;a cd;Skaf.a ¥IK úfrdaë iïuq;sh u.skao ¥IKh ms<sn|j w¾:
ksrEmkhla ,nd § fkdue;'
tlS j.ka;shg wkqj ¥IKh hkq —wdKavqjg wh;= iy.; f,i fyda kS;s
úfrdaê f,i mdvq isÿ lsÍfï fyda ;ud fj; fyda hï ;eke;af;l= fj; whq;=
iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë f,i w¾:,dNhla" wkq.%yhla fyda jdishla isÿ
lsÍfï fÉ;kdfjka" fyda wdKavqjg fyda hï ;eke;af;l=g whq;= f,i mdvq isÿ
úh yels nj ke;fyd;a hï ;eke;a;l=g whq;= iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë
f,i w¾:,dNhla" wkq.%yhla fyda jdishla fyda jdishla ie,fik nj ±k ±ku
my; ±lafjk hï l%shdjla" tkï (-
^w) rcfha fiajlhl= jYfhka jQ iajlSh Oqrh m%ldr lsÍug fjk;a hï
rcfha fiajlhl=g n,h mejÍ we;s hï l%shdjla bgq lsÍug fyda bgq
lsÍfuka je<lS isàug" fjk;a hï rcfha fiajlhl= fmd<Ujk¦
^wd) rcfha fiajlhl= jYfhka jQ iajlSh Oqrh m%ldr ;udg ±k.ekSug
,efnk hï f;dr;=rla mdúÉÑ lrk¦
^we) rcfha fiajlhl= jYfhka jQ iajlSh Oqqrh m%ldr hï ;SrKhka
.ekSfuys,d iyNd.s jk¦
^wE) rcfha fiajlhl= jYfhka jQ iajlSh Oqrh fl<skau fyda
wkHldrhlska fyda mdúÉÑ lsÍfuka hï l%shdjla bgq lsÍug fyda
bgq lsÍfuka je<lS isàug fjk;a hï ;eke;a;l= fmd<Ujk˜
l%shdjla ¥IKhla f,i w¾: ksrEmkh lr we;'
26
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
w,a,ia mk;g wkqj tjeks l%shdjla wmrdO jrola fõ' fuu jro iïnkaOfhka
w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdjg úiska úu¾Yk isÿ lsÍug
n,h mjrd we;s w;r jfrka;=jla fkdue;sj w;a wvx.=jg .; yels jrola f,i
¥IK jro ie,fla' ¥IKh ioyd 1994 wxl 20 ork w,a,ia ixfYdaOk mk; wkqj
ufyaia;%d;a wêlrKhl mj;ajk ,>q kvq úNd.hlska jrolre jQ úg remsh,a
,CIh olajd ovhlg fyda jir 10la olajd isrovqjulg fyda ovh fyda isrovqu
hk folgu hg;a úh hq;=h' miqj 2018 wxl 22 ork w,a,ia ^ixfYdaOk& mk;
u.ska w,a,ia kvq mj;ajdf. hEu uydêlrKhgo mjrk ,È'
27
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
hq;=h' ¥IKh hkq tlu iajrEmfha ls%hdjla fyda .kqfokqjla fkdj tla tla
wjia:dj,§ tla tla iajrEmj,ska isÿ jkakd jQ ixisoaêhls'
¥IKfha iQ;%h
¥IKh ms<sn|j wOHhkh l< wd¾Ól úoHd{hl= jk frdíÜ la,sÜ.d¾â
(Robert Klitgaard) úiska ¥IKh iïnkaO iQ;%hla yÿkajd § we;' ¥IKhg n,mdk
idOl yd ¥IKh wvqjeä ùu flfrys n,mdk idOl fudkjdo hkak fuu iQ;%h
u.ska meyeÈ,s flfrhs' tu iQ;%h la,sÜ.d¾â iQ;%h (Klitgaard formula) f,i
y÷kajkq ,efí'
fuu iQ;%hg wkqj taldêldrhg wNsu;dkqidÍ n,h tl;= ùfuka yd j.ùu wvq
ùfuka ¥IKh ks¾udKh jk nj meyeÈ,s fõ'
fï iQ;%hg wkqj"
taldêldrh jeä jk úg;a
wNsu;dkqidÍ n,h jeä jk úg;a
j.ùu wvq jk úg;a ¥IKh jeä jk nj meyeÈ,sh'
28
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
29
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
taldêldrh wvq lsÍu yd wNsu;dkqidÍ n,h wvq lsÍu fukau j.ùu j¾Okh
lsÍu u.skao ¥IKh wju l< yelsh' j.ùu j¾Okh lsÍfï tla l%fudamdhla
jkafka f;dr;=re ksoyfia .,dhEug ie,eiaùuhs' n|jd .ekSï" ñ, § .ekSï"
iykdOdr l%shdj,sh fukau ks¾Kdhl yd mámdàka ms<sno f;dr;=reo ck;djg
±k.ekSug ie,eiaùu wdh;khl kS;sfhka mejreK j.lSula jk wjia:djl§
tlS wdh;kfha ks,OdÍkaf.a j.lSu ks;e;skau j¾Okh fõ' j.ùu j¾Okh jk
úg ¥IKhka isÿùug mj;sk bvlv wju fõ' WodyrKhla f,i ld¾huKav,
n|jd.ekSula isÿ jk wjia:djl§ mj;ajk ,o ;r. úNd.fha yd iïuqL
mÍCIKfha ,l=Kq m%isoaO l<fyd;a yd wjYH whf.a b,a,Su u; ,ndÿkfyd;a
úNd.fhka yd iïuqL mÍCIKfhka wvq ,l=Kq ,nd.;a mqoa.,hka n|jd .ekSug
mj;sk bvlv weysfrk w;r tu.ska {d;s ix.%y ñ;% ix.%y je<lS hhs' f;dr;=re
±k.ekSfï whs;sh ms<sno kS;suh ms<s.ekSul wjYH;dj ¥IK fuj,ula f,i
u;= jkafka fujeks wjia:djkays§h'
j.ùu j¾Okh lsÍu i|yd Ndú;d l< yels ;j;a l%fudamdhla jkafka
ck;d y~ ke.Su j¾Okh lsÍuhs' hï widOdrK l%shdj,shla isÿ jk úg ck;dj
thg tfrysj m%;sl%shd olajkafka kï ks,OdÍkaf.a j.ùu ks;e;skau j¾Okh
fõ' ta i|yd ck;dj f;dr;=re fidhk yd f;dr;=re ms<sn| úuis,su;a jk
msßila fukau tu f;dr;=re u.ska fy<sorõ jk widOdrK l%shdj,g tfrysj
m%;spdr ±laùug ;rï Yla;su;a úh hq;=h' úfYaIfhkau widOdrKhg tfrysj
ke.S isàug iQodkï nj fukau ta i|yd {dkdkaú; Wml%u f;dard.ekSfï
yelshdj iys; msßila úh hq;=h'
¥IKfha md¾Yajfhda
2 imhk md¾Yajh
b,a,d isák md¾Yajh f,i i,lkafka hï mejereK rdcldßhla lsÍug
fyda fkdlsÍug hï w,a,ila b,a,d isák fyda ;u ks,h whq;= f,i
fhdojk md¾Yajhhs' ¥Is; ks,Odßka" ¥Is; foaYmd,k n,OdÍka wdÈh
fuu md¾Yajhg wh;a fõ'
30
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
md¾Yajhu ¥IKh i|yd uq,a fhdackdj b,a,d isák md¾Yajh fj; fhduq lrk
wjia:d mj;S'
31
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
n,h wjNdú;hla
kS;Hdkql+,j n,h ysñ rdcH ks,OdÍka ^mßmd,k $foaYmd,k&
fuu idOl olakg ,efnk ÿießhg wh;a jk fndfyda wmrdO úúO iajrEmfhka
mj;S'
w,a,i
32
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
cd;Hka;r ¥IK úfrdaê iïuq;shg wkqj rdcH ks,OdÍka f.a w,a,i" úfoaY rdcH
ks,OdÍkaf.a w,a,i fukau cd;Hka;r rdcH ixúOdkj, ks,OdÍkaf.a w,a,io
wmrdO jerÈ f,i y÷kdf.k we;'
hï l%shdjla isÿ lrk f,i uq,ska b,a,d isá ;eke;a;dg fyda fjk;a hï
;eke;af;l=g hï whq;= jdishla rdcH md¾Yajfha mßmd,kuh fyda rdcH
wêldßhlska ,nd .ekSfï woyilska rcfha ks,Orfhl= fyda fjk;a ;eke;af;l=
Tyqf.a fyda wehf.a n,mEu mdúÉÑ lsÍu ioyd tu rcfha ks,Orhdg whq;=
,dNhla fl<skau fyda wkHdldrhlska ,nd§ug fmdfrdkaÿ ùu fyda fhdackd
lsÍu fyda ,nd§u" hï whq;= ,dNhla rdcH md¾Yajfha mßmd,kuh fyda rdcH
wêldßhlska ,nd .ekSfï woyiska rcfha ks,Orfhl= fyda fjk;a ;eke;af;l=
Tyqf.a fyda wehf.a n,mEu mdÑÉÑ lsÍu i|yd tu rcfha ks,Orhdg whq;=
jdishla fl<skau fyda wkHdldrhlska ,nd §ug b,a,d isàu fyda Ndr .ekSu
n,mEï isÿ lsÍu f,i y÷kajkq ,efí'
kS;súfrdaê Okj;a ùu
33
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
jxpdj
n,y;aldrh
hï l%shdjla lsÍu fyda fkdlr isgSu i|yd hï jákd fohla fyda uqo,la
,nd fok f,ig n, lsÍu n,y;aldrhhs' fuh fkdlr isàu YdÍßl joysxid
yd ;=jd< ùï olajd nrm;< úh yelsh' frda.d;=rj frday,a.;j isák ldka;djla
ffjoHjrhd le|jk f,i b,aÆ úg ;udg ta i|yd uqo,la f.jk f,i Ndr
fyÈh n, lsÍu fï iajrEmfha jrola fõ' th fkdlr isàfuka wod< ldka;dj
ñhhEugo yelsh'
34
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
wksis mCImd;S;ajh
{d;s ix.%y
35
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
¥IKfha m%udKh
36
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
´kEu iudchla ;=< ¥IKhg bv i,ik m%Odk fya;= lsysmhla i,ld n,uq'
1 wiSñ; n,dêldrh
2 iSñ; mdroDYHNdjh
3 iSñ; j.ùu
37
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
38
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
8 ¥IKfha m%;súmdl
39
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
ÿmam;a jk w;ru ¥Is; l=vd lKavdhula wiSñ; f,i Okj;a fjñka iudch
;=< ±ä wd¾Ól wiudk nj;a j¾Okh lrhs'
rch úiska há;, myiqlï i|yd úhoï lrk uqo,a ¥IKhg ,la jQ úg tys
wksjd¾h m%;sM,h jkafka tu há;, myiqlï b;du;a ÿ¾j, ;;ajfhka
f.dvke.Suh' 2018 wf.daia;= udifha§ b;d,sfha jrdh k.rhla jk fcfkdajdys
md,ula lvd jeàfuka wju jYfhka mqoa.,fhda 39 fofkla ñh.shy' fuu
md,u lvd jeàu yd ¥IKh w;r tlajru meyeÈ,sj fmfkk in|;djla
fkdjQjo" miqj lrk ,o mÍlaIKj,ska fy<s ù we;af;a zud*shdjZ md,kh
lrk bÈlsÍï iud.ula f.dvke.s,s bÈlsÍfï l%shdj,sfha§ znd, isfuka;sZ
Ndú; lr we;s njhs' ^NZHerald" 2018&'
40
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
¥IKh wêlrK moaO;sh mqrd me;sÍ we;s úg" ñksiqkag ;jÿrg;a ;u rdcldßh
bgq lsÍu i|yd kvq mjrkakka iy úksiqrejka flfrys úYajdih ;eìh
fkdyel' n,j;a whg hqla;sfhka .e,úh yelsh' mqrjeishkag" úfYaIfhka
uqo,a fkdue;s fyda uQ,H fyda foaYmd,k jYfhka n,j;a ñ;=rka fkdue;s
mqoa.,hka widOdrK f,i wmrdO iïnkaOfhka fpdaokd ,en" ksis kvq úNd.
hlska f;drj" jerÈ f,i isr.; l< yelsh'
.eg¨j,g úi÷ï ,nd fok f,i mqrjeishka oeä f,i b,a,d isáho" ¥IKh
foaYmd,kfha n,h wvmK lrhs' ksoiqkla jYfhka" w,a,ia" n,mEï
fjf<|du iy rdcH w,a,d .ekSu mq¿,a f,i me;sÍ we;s ;dla ÿrg" foaYmd,k
moaO;sj,g iudÔh .eg¨ úi£ug fkdyels jkq we;'
41
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
¥IKh" úfYaIfhka rdcHh n,h w,a,d .ekSu iïu;hla njg m;a jQ úg" th
mqrjeishka w;r O%eùlrKhg ;=vq Èh yelsh( ¥Is; md,k ;ka;%hkag iydh
olajk wh iy tlS md,khg úreoaO wh jYfhka iudch ±ä f,i fn§ulg
,la fõ' fuu úreoaO lKavdhï w;r" iïuq;sh yd ;¾ldkql+, idlÉPdj
fkdmj;S' m%;sm;a;sh úksYaph lrkq ,nkafka oDIaájdofha moku u; fyda
jHdmD;shl wdfõksl l=i,;d u; fkdj" m%;sm;a;s fhdackd lrkakka
ljqrekao hkak iy ;r.ldÍ md¾Yajh fj;ska ,efnk m%;s,dN fudkjdo@
hkak i,ld ne,Sfuks'
ÿießh ksid ks;e;skau iqÿiaidg iqÿiq ;ek fkd,eî hhs' hqla;sh bgqùug
ndOd we;s lrhs' tfiau ¥Is; md,lhska isú,a ksoyi n,h ;yjqre lsÍug
ndOdjla f,i i,lkq ,nhs' tneúka ÿießh È.ska È.gu mj;ajdf.k hEu
i|yd ¥Is; foaYmd,k{fhda iy ¥Is; ks,OdÍyq tlaj ck;djf.a udkj
ysñlï W,a,x>kh lr;s'
42
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
¥IKh mq¿,aj mj;sk nj;a ¥Is; l%shdldÍka j.lsj hq;= ke;s nj;a tu.ska
ñksiqka kdhlhska" iudc moaO;s ^rdcH wdh;k& iy iuyr úg iudch yd
wdpdrO¾u flfrys mjd úYajdih ke;s lr .kS' foaYmd,k j.ùu fkdjk
úg" tjeks yeÕSï È.a.eiaiqKq ld, mßÉfþohka i|yd mj;sk w;r
mqrjeishkaf.a foaYmd,k iyNd.S;ajh ySk fõ'
43
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
44
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
f;jk mßÉfPaoh
¥IKh yd cd;Hka;rh
45
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
I. idudkH úêúOdk-
46
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
47
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
u;aøjH" wmrdO" ;%ia;jdoh iy ¥IKhg iïnkaO .eg¨ úi£u i|yd rchka jvd
fyd¢ka ikakoaO lsÍu" rcfha wdh;k iy fiiq wdh;k w;r fuu lreKq ms<sn|
oekqu Wmßu lsÍu iy uyckhd w;r by; lreKq ms<sn|j oekqj;aNdjh by<
kexùu fuu ld¾hd,fha wruqKhs'
tfiau fuu ld¾hd,h tlai;a cd;Skaf.a ¥IK úfrdaë iïuq;sfha rdcH md¾Yajhkaf.a
iïfï,kfha (Conference of the States Parties (CoSP) to the UNCAC) ys f,alï
ld¾hd,h f,io lghq;= lrhs' ¥IK úfrdaë ud¾..; mdGud,djka fufyhjhs'
48
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
fuu o¾Ylh ilia lsÍu i|yd rdcH wxYfha ¥IK uÜgu ms<sn|j
jHdmdßlhskaf.a iy rg ;=< isák úfYaI{hskaf.a u;h ^ixcdkkh& tlsfklg
fjkia jQ wdh;k lsysmhla u.ska ,nd.kshs'
Y%S ,xldj 38l w.hla ysñ lrf.k rgj,a 180 w;ßka wiQ kj jk ^89&
ia:dkfha miqfjhs' ol=Kq wdishd;sl rgj,a w;ßka ;=ka jk ^03& ia:dkh ysñ
lr .ekSug Y%S ,xldj iu;a ù we;;a th miqjkafka ms<sfj<ska f,dalfha úis
miajk ^25& iy ye;a;E wg ^78& jk ia:dk ysñ lr .kakg iu;a jQ N+;dkh iy
bkaÈhdjg miqmisks'
49
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
50
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
fï wkqj fuu tla tla wx. i|yd ,l=Kq ,nd §ula isÿ lrkq ,nk
w;r Y%S ,xldj fï jk úg iuia; ,l=Kq 16ka 14la ,ndf.k we;'
51
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
úksú|Ndjh
j.ùu
mqrjeis iyNd.S;ajh
;dCIKh yd kjHlrKh
52
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
fuu b,lalh bgq ù ;sfío hkak oek .ekSu ioyd jk ks¾Kdhl fol jkqfha
53
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
rdcH wxYfha ¥IKh me;sÍ ;snq‚' frda.sfhl= /f.k hEug fmr .s,kar:
ld¾h uKav,h w,a,ia b,a,d isáhs' frday,a fiajlfhda mjd frda.Skag we| we;sß,s
fyda j;=r ùÿrejla ,nd §ug fmr w,a,ia b,a,d isáhy' fmdÿ ksjdi" mdi,a
wOHdmkh iy fjk;a uyck fiajdjka i|yd whÿï lsÍfï§ wod< ks,OdÍkag
w,a,ia §uo wjYH úh' fmd,sia n,ldh ;=< ¥IKh úfYaIfhka nrm;< úh' ¥Is;
fmd,sia ks,OdÍyq" iQÿj iy u;aøjH l%shdldrlïj,g wdrlaIdj iemhQy' kS;sh
yd iduh ;¾ckhg ,la úh' mqrjeishka fndfyda fofkla ¥IKhg f.dÿre ù
54
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
wef,iafghd¾ úu¾Ykh
whsiStaiS Wm;
55
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
56
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
isõjk mßÉfPaoh
¥IKh msgq±lSfï Y%s ,dxlsl fm<.eiau
57
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
wdKavq l%u jHjia:d XVII mßÉfþohg wkqj rdcH uQ,H ms<sn| iïmQ¾K
md,kh md¾,sfïka;=j i;= fõ' fï wkqj rch i;=j taldnoaO wruqo,la mj;sk
w;r tlS taldnoaO wruqof,ka uqo,a bj;a lr .ekSu iïmQ¾Kfhkau md¾,sfïka;=
md,kh i;=j mj;S'ta wkqj m<d;a md,k wdh;kj,g uqo,a fjka lsÍu jd¾Isl
whjeh u.ska isÿ lrk w;r tu uqo,a úhoï lsÍu ms<sn|j md¾,sfïka;=j
58
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
iqmÍCIdldÍ fõ' ia:djr lñgq u.ska tu úhoï lsÍï wkqu; kS;sÍ;sj,g wkqj
isÿ lr ;sfío hkak úuis,su;a fõ'
1'4' ú.Kldêm;s
tfiau md¾,sfïka;=j u.ska ish ia:djr lñgq fol jk rdcH jHjidh ms<sn|
ldrl iNdj (COPE) yd rdcH .sKqï ldrl iNdj (COPA) u.ska rdcHh wdh;k
ms<sn|j úu¾Yk isÿ lrkafkao ú.Kldêm;sjrhdf.a jd¾;dj mokï lr f.kh'
wêlrK fiajd fldñIka iNdj" Y%S ,xld udkj ysñlï fldñIka iNdj"
rdcH fiajd fldñIka iNdj" ue;sjrK fldñIka iNdj" cd;sl fmd,sia fldñIka
iNdj" m%iïmdok fldñIka iNdj" ú.Kk fldñIka iNdj iy w,a,ia fyda
¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdjhs'
1'6' Tïnqâiaukajrhd
59
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
2'1' w,a,i
2'3' ¥IKh-
1954 wxl 11 ork w,a,ia mk;g tlalrk ,o 1994 wxl 20 ork w,a,ia
^ixfYdaOk& mk; u.ska Y%S ,dxlsl kS;shg ¥IKh keu;s jro y÷kajd § we;' ta
wkqj tlS ¥IKh hkq"
—wdKavqjg wh;= iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë f,i mdvq isÿ lsÍfï fyda
;ud fj; fyda hï ;eke;af;l= fj; whq;= iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë f,i
w¾:,dNhla" wkq.%yhla fyda jdishla isÿ lsÍfï fÉ;kdfjka" fyda wdKavqjg fyda
hï ;eke;af;l=g whq;= f,i mdvq isÿ úh yels nj ke;fyd;a hï ;eke;a;l=g
whq;= iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë f,i w¾:,dNhla" wkq.%yhla fyda jdishla
fyda jdishla ie,fik nj ±k ±ku my; ±lafjk hï l%shdjla" tkï(-
60
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
kshñ; ld,h ;=< j;alï yd nerlï m%ldY ,nd fkd§u" idjoH m%ldY
,nd§u" ksis mßÈ f;dr;=re ,nd fkd§u fuu mk; hgf;a jrola jk w;r" tla
mqoa.,hl=f.a uq,a j;alï yd nerlï m%ldYh B<`. j;alï nrlï m%ldYh w;r
we;s fjki meyeÈ,s lsÍug Tyqg j.lSula we;'
4' 1994 wxl 19 ork w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNd mk;
w,a,i yd ¥IKh ms<sn|j úu¾Ykh lsÍu yd kvq mejÍu ioyd mQ¾K
n,e;s w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdj msysgqùu fuu 1994
wxl 19 ork w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNd mk; u.ska isÿ
úh' w,a,ia mkf;a i|yka w,a,i yd ¥IKh ms<sn| jerÈ ms<sn|j fukau j;alï
yd nerlï m%ldY lsÍfï mk; hgf;a jk jerÈ ms<sn|j úu¾Yk isÿ lsÍu yd
kvq mejÍuo fuu fldñIka iNdfõ uQ,sl ld¾hhka fõ'
61
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
oKav kS;s ix.%yfha 158 j.ka;shg wkqj rcfha fijlhl= ks, l%shdjla
iïnkaOfhka kS;Hdkql+, fkdjk f.ùï yer l=vq mvqrla .ekSu jrola f,i
olajd ;sfí' th jir ;=kl isro~qjï yd ovhlska o~qjï ,eìh hq;= jrols'
tfiau tys 159 jk j.ka;sh olajkafka ¥Is; fyda kS;s úfrdaê ud¾.j,ska
rcfha fiajlhl=g n,mEï i|yd ;=gq mvqrla .ekSu jrola jk w;r jir ;=kl
isro~qjï yd ovhlska o~qjï ,eìh hq;= jrola njhs'
1954 wxl 11 ork w,a,ia mk; ks;S.; ùfuka miqj oKav kS;s ix.%yfha
m%;smdok Ndú; fkdlr w,a,ia mkf;a m%;smdok Ndú; lrkq ,nhs'
6' 1982 wxl 12 orK fmdÿ foam< úYfhys,d isÿlrkq ,nk jeros ms<sn\ mk;
fuu mk;g wkqj fmdÿ foam< úIfhys wk¾:h isÿ lsÍu" fmdÿ foam<
fidrlï lsÍu" fmdÿ foam< fld,a,lEu" fmdÿ foam< úIfhys jxl jHdmyrKh
idmrdë úYajdih lvlsÍu" jHdc f,aLk iE§u iy .sKqï jrojd fmkaùu wmrdO
jerÈ f,i y÷kdf.k we;'
62
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
11&' 1996 wxl 21 ork Y%s ,xld udkj ysñlï fldñIka iNdj mk;
rdcH wxYfha isÿjk w,a,ia fyda ¥IK l%shdjka u.ska mqoa.,hl=f.a uQ,sl
whs;sjdislï W,a,x>khka isÿ jkafka kï fyda isÿ ùug w;Hdikak jkafka kï
tjeks wjia:djl Y%S ,xld udkj ysñlï fldñIka iNdj fj; meñKs,s lsÍug
fuu mk; u.ska wjia:dj i,id we;' tu.ska ¥IK l%shdjka isÿ lrk rdcH
ks,OdÍkag tfrysj ks¾foaY ,nd§u yd w.;shg m;a md¾Yajhkag jkaÈ yd iyk
ksfhda. fokq ,efí'
64
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
13&' 1981 wxl 17 ork mßmd,k lghq;= ms<sn| md¾,sfïka;= flduidßia mk;
wdKavql%u jHjia:dfõ i|yka jk Oqrhla jk mßmd,k lghq;= ms<sn|
md¾,sfïka;= flduidßiajrhd fyj;a TïnQâiaukajrhdf.a ld¾hh ms<sn|
mámdáhg wod< lreKq fuu mkf;a wvx.= fõ'
14&' 1948 wxl 17 ork mÍCIK fldñIka iNd mk; ^393 jk wêldrh &
mkf;a fojk j.ka;shg wkqj hï rdcH wdh;khl isÿ jQ l%shdj,shla
iïnkaOj f;dr;=re ,nd.ekSu uyck iqnidOkh yd wdrCIdjg wod< njg
ckdêm;sjrhdg yeÕS hk wjia:djl§ ta ms<sn|j fidhd n,d ckdêm;sjrhdg
jd¾;d lsÍu msKsi fldñIka iNdjla m;a lsÍug ckdêm;sjrhdg n,h mjrd
we;'
fuu m%;smdok Ndú; lrñka ¥IK isÿùï jQ njg m%isoaO jQ wjia:djkays§
ckdêm;sjreka úiska fldñIka iNd m;a lr jd¾;d le|jd ;sfí'
fuu mk;g 2019 j¾Ifha§ isÿ lrk ,o ixfYdaOkhg wkqj fldñIka iNdfõ
ksÍCIK yd fidhd.ekSï u; w,a,ia mk; hgf;a fyda j;alï nerlï m%ldY
lsÍfï mk; hgf;a jrola isÿ ù we;s nj wkdjrKh jQ úg tlS kS;s m%ldrj
wmrdO kvq mjrk f,i w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdj
úiska wOHlaI ckrd,ajrhd fj; úOdk lrkq ,eìh yelsh'
65
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
66
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
uqo,g iß,k jákdlu ;yjqre lrkq ,nk uQ,O¾u iy mámdá ia:dms; lsÍu
fuu ud¾f.dam ix.%yfha wruqK nj tys olajd we;'
ta yereK úg Y%S ,xld kS;s fCIa;%h ;=< mj;sk fndfyda mk;a u.ska
msysgqjd we;s wdh;kj, ks,OdÍka w,a,ia mk; hgf;a rcfha ks,OdÍka f,i
i,lk njg i|ykaj mj;S' tu.ska W;aidy lrkafkao tu wdh;k ;=< ¥IKh
wju lsÍu ioyd wjYH m%;smdok ie,iSuhs'
fï wkqj ¥IKh wju lsÍu i|yd kS;suh m%;smdok /ila Y%S ,xld
kS;srduqj ;=< mj;sk nj meyeÈ,s fõ'
67
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
b;sydih
w,a,i keu;s jro 1883 jif¾§ ix.Dys; lrk ,o oKavkS;s ix.%yhg
we;=<;a jrola jQ w;r ta ms<sn|j uq,a ld,fha úu¾Yk lghq;= fmd,sia
fomd¾;fïka;=j úiska isÿ lr kvq mejÍu kS;sm;sjrhd úiska isÿ lrk ,È' oKav
kS;s ix.%yh hgf;a jQ w,a,i keu;s jrog uyck ksfhdað;hskg tfrysj fpdaokd
ke.sh fkdyels úh' ta Tjqka rdcH ks,OdÍka fia fkdie,flk neúks' tneúka
rdcH uka;%K iNdfõ ksfhdað;hka yd fld<U uy k.r iNdfõ ksfhdað;hska
isÿ l< w,a,ia jerÈ ms<snoj fidhd ne,Su ioyd úu¾Yk fldñIka iNd m;a
lrk ,È' tï'tka o is,ajd fldñIka iNdj" mSg¾ flkuka fldñIka iNdj yd
tï'ví,sõ'tka o is,ajd fldñIka iNdj hk fldñIka iNd 3la jßka jr m;a
lrk ,È'
miqj 1994 jif¾§ 1994 wxl 19 ork w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk
fldñIka iNd mk; iïu; lsÍu;a iu.u w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk
fldñIka iNdj ia:dmkh úh' 1994 jif¾§ w,a,ia mk; ixfYdaOkh ù ¥IKh
keu;s kj jro y÷kajd ÿka w;r ¥IKh ms<sn|j úu¾Yk yd kvq mejÍfï n,ho
fldñiug ysñ úh'
68
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
flduidßiajreka
wOHCI fckrd,a
mk; hgf;a fldñIka iNdjg mejÍ we;s ld¾hhka bgq lsÍug fldñiug
iyh ùu msKsi wOHCI fckrd,a Oqrhla ia:dmkh lr we;' flduidßiajreka
úuid ckdêm;s;=ud úiska wOHCI fckrd,ajrhd m;a lrkq ,efí'
69
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNd mk; hgf;a w,a,ia
fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdjg ,nd § we;s n,;,j,g wu;rj
2015 jif¾§ wdKavql%u jHjia:djg tla lrk ,o 19 jk ixfYdaOkh u.ska
úfYaIS n,hla ,nd § we;'
by; lS w,a,ia fyda ¥IK jerÈ fyda j;alï yd nerlï m%ldY lsÍfï
mk; hgf;a jerÈ iïnkaOfhka úu¾Ykh lsÍu yd kvq mejÍfï n,h fldñIka
iNdjg we;' meñKs,a,la fkdue;sj jqjo ;udf.au fufyhùfuka w,a,ia fyda
¥IK fpdaokdjla ms<sno uQ,sl mÍCIK meje;aùfï n,h fldñiug we;' úu¾Yk
lghq;= i|yd"
70
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
w,a,ia fpdaokd ,enQjl=f.a mjqf,a whf.a foam< ms<sn|j úia;r iys; Èjqreï
m%ldY ,ndfok f,i úOdk lsÍu
j;alï nerlï m%ldY lsÍfï mk; hgf;a jQ jerÈ iïnkaOj úu¾Ykh lsÍu
71
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
72
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
13-w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdfõ úIh m:hg wh;a
jerÈ
w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdfõ úIh m:hg wh;a
jerÈ mk;a 2la Tiafia olajd we;' tkï"
w,a,ia mk; hgf;a jerÈ 3la iïnkaOfhka w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd
úu¾Yk fldñIka iNdj úiska úu¾Yk lsÍu yd kvq mejÍu isÿ lrkq ,nhs'
tkï"
w,a,i
wh:d j;alï bmhSu
¥IKh
fuu fldgi hgf;a jerÈ rdcH ks,OdÍkaf.a iajNdjh wkqj úia;r lr ;sfí'
73
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
74
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
75
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
w,a,ia jro
;=gq m~qr
76
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
w,a,i yd ;Hd.h
w,a,i yd ;Hd.h w;r meyeÈ,s fjkila we;' ;Hd.hla msßkeófï§
fyda Ndr .ekSfï§ tys lssisÿ jroldÍ woyila fkdue;' kuq;a w,a,ila msßkeófï§
ieuúgu jroldÍ woyila we;'
1954 wxl 11 ork w,a,ia mk;g tla lrk ,o 1994 wxl 20 ork w,a,ia
^ixfYdaOk& mk; u.ska Y%S ,dxlsl kS;shg ¥IKh keu;s jro y÷kajd § we;' ta
wkqj tlS ¥IKh hkq —wdKavqjg whq;= iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë f,i mdvq
isÿ lsÍfï fyda ;ud fj; fyda hï ;eke;af;l= fj; whq;= iy.; f,i fyda kS;s
úfrdaë f,i w¾:,dNhla" wkq.%yhla fyda jdishla isÿ lsÍfï fÉ;kdfjka" fyda
wdKavqjg fyda hï ;eke;af;l=g whq;= f,i mdvq isÿ úh yels nj ke;fyd;a hï
;eke;a;l=g whq;= iy.; f,i fyda kS;s úfrdaë f,i w¾:,dNhla" wkq.%yhla
fyda jdishla fyda jdishla ie,fik nj ±k ±ku my; ±lafjk hï l%shdjla"
77
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
tkï (
rcfha fiajlhl= jYfhka jQ iajlSh Oqrh m%ldr lsÍug fjk;a hï
^w& rcfha fiajlhl=g n,h mejÍ we;s hï l%shdjla bgq lsÍug fyda bgq
lsÍfuka je<lS isàug" fjk;a hï rcfha fiajlhl= fmd<Ujk¦
ÿIKh keu;s jro isÿ lrkq ,nk mqoa.,hl= ufyaia;%d;a wêlrKfha fyda
uydêlrKfha kvq úNd.hlska miqj jrolre jqjfyd;a jir 10la fkdblaujk
ld,hlg nkaOkd.dr .; lsÍulg fyda remsh,a ,CIhla fkdblaujk ovhlg
fyda tu ovqjï folgu hg;a fõ'
rdcH fiajlhd
78
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
79
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
1975 wxl 1 orK fuu mk; u.ska Y%S ,xldj ;=, fyda bka msg; ;ukag
we;s j;alï yd nerlï rchg m%ldY lsÍu j.lSu we;s ;eke;a;ka ms<sn|j olajd
we;' ta wkqj rdcH wdh;kj, ks,OdÍka fukau uyck ksfhdað;hskao wod<
;k;=rg m;a ù udi 3la we;=<;'
th m<uq j;alï yd nerlï m%ldYh isÿ lsÍfuka miqj wod< ;k;=r fyda Oqrh
ork;dla ÿrg iEu jirlgu ud¾;= 31 jk Èkg wod< j;alï yd nerlï ms<sn|j
cQks 31 Èkg fmr j;alï nerlï m%ldYhla isÿ l< hq;=h' ^1988 wxl 74 ork
j;alï yd nerlï m%ldY lsÍfï ^ixfYdaOk& mk; wkqj& tla mqoa.,hl=f.a uq,a
j;alï yd nerlï m%ldYh B<`. j;alï nerlï m%ldYh w;r we;s fjki meyeÈ,s
lsÍug Tyqg j.lSula we;'
80
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
miajk mßÉfPaoh
¥IKh msgq±lSfï Y%S ,dxlsl ie,iqï
81
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
02' cd;sl l%shdldÍ ie,eiau ilia lsÍu i|yd leìkÜ uKav, wkque;sh
82
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
04' iqms<smka foaYhla f.dvke.Sfï wruqK fmroeßj flgqïm;a lrk ,o cd;sl l%shdldÍ
ie,eiaug leìkÜ uKav, wkque;sh ,eîu
Èjhsk mqrd f.dia ,nd .kakd ,o woyia we;=<;a lrñka ilia lrk ,o
ie,eiau 2019 fmnrjdß ui 05 jk Èk leìkÜ uKav,h úiska wkqu; lrk ,È'
tu l%shdldÍ ie,eiau bÈß jir my ;=< tkï" 2019 - 2023 ld,h ;=< l%shd;aul
lsÍug kshñ;h'
83
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
05' cd;sl l%shdldÍ ie,eiau u.ska yÿkdf.k we;s w,a,i ÿIKh je<elaùfï m%Odk Wmdh
ud¾.
a. Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh je<elaùu i|yd jk fuu cd;sl
l%shdldÍ ie,eiau wm ráka w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍfï m%Odk Wmdh
ud¾. 04 la y÷kdf.k we;' tu Wmdhud¾. 04 kï"
ksjdrKh
hym;a wdl,am j¾Okh lsÍu
úu¾Ykh iy wdh;k Yla;su;a lsÍu
kS;s iy m%;sm;a;s y÷kajd §u
d. Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍfï cd;sl l%shdldÍ ie,eiafuys
iy ta iuÕ ksl=;a lrk ,o w;afmd;a w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk
fldñIka iNdfõ fjí wvúfha ^www.ciaboc.gov.lk& m< lr we;'
84
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
85
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
w,a,ia yd ¥IK ;=rka lsÍfï cd;sl l%shdldÍ ie,Eiau yd ¥IK je<elaùfï wdh;ksl
l%shdldÍ ie,eiau l%shd;aul lsÍu" wëCIKh" we.hSu yd jd¾;d lsÍfï o< igyk
Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍu i|yd jk cd;sl l%shdldÍ
ie,eiau rdcH wdh;k ;=< l%shdjg kexùu iy ta i|yd rdcH ks,OdÍka fj;
mejÍ we;s j.lSu
I. Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh ;=rka lsÍu i|yd jk cd;sl l%shdldÍ
ie,eiau Y%S ,xldfõ rdcH wdh;k" uKav," ixia:d we;=¿ ish¨ wdh;k
;=< l%shd;aul l< hq;= njg ckdêm;s f,alï;=ud úiska ksl=;a lrk
,o ckdêm;s f,alï ld¾hd, pl%f,aL wxl PS$ACD$01$2019 ork yd
2019'07'04 Èke;s pl%f,aLh u.ska okajd we;'
86
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
III m<uqjk Wmdh ud¾.h jk ksjdrK l%ufõoh hgf;a rdcH wxYh ;=<
w,a,i yd ¥IKh ksjdrKh lsÍu i|yd ksjdrK l%ufõo .Kkdjla
y÷kajd § we;' tajd rdcH wdh;k ;=< l%shd;aul lsÍu wdh;k m%OdkSkaf.a
j.lSu fõ'
87
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
c& cd;sl l%shdldÍ ie,eiau iy tys we;=<;a ksjdrK l%ufõo l%shd;aul lsÍu ms<sn|j
ks,OdÍka mqyqKq lsÍu
iii. fuu jevigyka ud,dfõ m<uq wÈhr m<d;a uÜgfuka isÿ lsÍu i|yd
f;Èk mqyqKq jevigyka 09lska yd f¾Çh wud;HdxY yd iajdëk
fldñIka iNd wruqKq lr .;a jevigyklska iukaú; fõ'
88
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
89
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
i. md¾,sfïka;= uka;%Sjre
ii. m<d;a iNd uka;%Sjre
iii. m<d;a md,k wdh;kj, ksfhdað;hka
m;a lsÍu
ld¾hNdrh
90
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
vi. ish rdcH wdh;kfhka ,nd fok fiajdjka ms<sn|j mqrjeis m%{ma;Ska
ilia lsÍug wod<j uQ,sl;ajh f.k lghq;= lsÍu'
vii. tfia ilia lrk ,o mqrjeis m%{ma;Ska wdh;kh ;=< meyeÈ,sj fmfkk
wdldrhg m%o¾Ykh lsÍug wjYH mshjr .; hq;=h'
viii. mqrjeis m%{ma;Ska ksis wdldrfhka l%shd;aul lsÍug wjYH ish¨ mshjr
.; hq;=h'
ix. wdh;kh ;=< ksis wdpdrO¾u moaO;shla l%shd;aul lsÍug wjYH mshjr
.ekSu'
xi. ¥IK je<elaùfï cd;sl l%shdldÍ ie,eiafuka kshu lrkq ,nk ne¢hdjka
w;r .egqï ms<sn| Í;s ms<sn|j ish¨ fiajlhka wkq.;ùug wod< mshjr
.ekSu'
xii. j;alï nerlï m%ldY- j;alï nerlï kS;shg wod< wdh;kfha ish¨
fiajlhka thg wkq.; lsÍug wod< mshjr .ekSu'
91
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
ld¾hNdrh
ish¨ rdcH wdh;k i|yd ish wdh;khg wkkH jQ ¥IK úfrdaë ie,eiaula
ilia lsÍug kshu lsÍu'
92
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
D. mqrjeis m%{ma;s
rdcH wdh;k úiska ck;dj fj; imhkq ,nk fiajd ms<sn|j ck;dj
i;= fkdoekqj;alu iy wmeyeÈ,slu by< hk úg wl%ñl;dj,g we;s bvlv
jeä fõ' ish¨u rdcH wdh;kj, m%OdkSka úiska ;u wdh;kh ;=< w,a,i fyda
¥IKh isÿ ùug jeäfhkau wjodkula ;sfnk tall ljrlao hkak fidhd n,d
ta i|yd fya;= mdol jk ÿ¾j, pl%f,aL iy ud¾f.damfoaY hdj;ald,Sk lsÍug;a
uyck;djg ld¾hlaIuj yd b;du;au myiqfjka fiajh ,nd §ug;a mshjr
.ekSug lghq;= l< hq;=h' w,a,i yd ¥IKh je<elaùu i|yd¦
ii wod< ld, iSudj blau .sh úg§ rdcH ks,Odßhd wod< fiajdj ,nd
§ug fkdyels kï Bg fya;= meyeÈ,s lr Èk ;=kla we;=<; ,sÅ;j
oekqï §ug lghq;= lsÍu'
93
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
i ;ud w,a,i yd ¥IKhg tfrys nj;a wka wh w,a,i yd ¥IKh isÿ lrkq
;ud bjikafka ke;s nj;a oelafjk m%;s{djla we;=<;a ,dxPkhla fï
i|yd Ndú; l< hq;=h'
G' w,a,iska ÿIKfhka f;dr l,dm f,i f;dard .;a wdh;k kï lsÍu'
iii ish¨ rdcH ks,OdÍka úiska ish ksfjia bÈßfhao fuh m%o¾Ykh l<
hq;=h'
94
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
95
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
v uyck;dj i|yd
vi mqoa.,sl wxYh i|yd
vii ;reKhka yd <uqka Wfoid
viii mdi,a yd úYaj úoHd, Wfoid
ix udOH yd isú,a iudch Wfoid
96
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
16' cd;sl l%shdldrS ie,eiau l%shdjg kexùu ms<sno ckdêm;s f,alï pl%f,aLh
97
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
98
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
yhjk mßÉfPaoh
Tfí ±kqug ;jÿrg;a
99
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
o~qjï fudkjdo@
rcfha ks,Odßfhl=j isáñka is;du;du fyda oekqj;aNdjfhka hq;=j
rchg fyda fjk;a ;eke;a;l=g jerÈiy.; yd kS;Hdkql+, fkdjk whqßka
mdvq isÿlsÍu fyda ;ukag fyda fjk;a ;eke;a;l=g jerÈiy.; fyda kS;Hdkql+,
fkdjk m%;s,dNhka ,nd .ekSu ñka woyia fõ'
w,a,i i|yd
j;alï ioyd
¥IK ioyd
100
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
hï mqoa.,fhl="
Wmqgd .ekSu
w,a,ia fyda oQIK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNdfõ ks, fjí wvúfhka
https://sinhala.ciaboc.gov.lk/contact/faqs
101
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
kS;sÍ;s
3' 1994 wxl 19 ok w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Yk fldñIka iNd
mk;
6' 1982 wxl 12 ork fmdÿ foam< úIfhys,d isÿ lrk jerÈ ms<sn| mk;
11' 1996 wxl 21 ork Y%S ,xld udkj ysñlï fldñIka iNdj mk;
13' 1948 wxl 17 ork mÍCIK fldñIka iNd mk; ^393 jk wêldrh &
102
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
pl%f,aLk
1' Y%S ,xldj ;=<ska w,a,i yd ¥IKh je<elaùu i|yd jk cd;sl l%shdldÍ
ie,eiau
2' iqms<smka w;afmd;
3' ;E.s Í;s
4' ne¢hdjka w;r .egqu
5' ffk;sl ixfYdaOk i`oyd jk fhdað; m%;sm;a;s
6'w,a,i yd ¥IKfhka f;dr fi!Nd.Hu;a Y%S ,xldjlg
jd¾;d
1' CIABOC Annual Report -2018
2' CORRUPTION PERCEPTIONS INDEX 2019
3' GLOBAL CORRUPTION BAROMETER 2019-SRI LANKA
cd;Hka;r iïuq;s
1' UNITED NATIONS CONVENTION AGAINST CORRUPTION
2' Jakarta Statement on Principles for Anti-Corruption Agencies
foaYSh f,aLk
1' újD; rdcH yjq,aldÍ;ajh Y%S ,xldfõ fojk cd;sl l%shdldÍ ie,eiau
2019-2021
103
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
104
iqms<smka mqyqKqlrejka ioyd iïm;aw;afmd;
105