II.

DYNAMIKA

We wszystkich zadaniach, w których nie podano wartości przyspieszenia ziemskiego,

należy przyjąć g = 9,8 m/s2.

/76(ĸ!,4"/,74&û7+&7!ĺ

/76(ĸ!ǖǽ
Lampę o masie 0,7 kg powieszono na dwóch linkach tak, że lewa linka tworzy z po-
ziomem kąt 60◦ , a prawa – kąt 30◦ .

60° 30°

a) Narysuj siły działające na lampę.

b) Oblicz siły naprężające obie linki.
c) Określ, która z linek może być słabsza.
!oŒ‰b.Œ-mb;Ĺ
a) Na lampę działają siły:
→
Fg – siła ciężkości,
→
F1 – siła pochodząca od linki nachylonej do poziomu pod kątem 60◦ ,
→
F2 – siła pochodząca od linki nachylonej do poziomu pod kątem 30◦ .

F1

F2
60° 30°

Fg

17
 II. DYNAMIKA

b) -m;Ĺ
m = 0,7 kg
α1 = 60◦
α2 = 30◦
"Œ†h-m;Ĺ
F1 (siła pochodząca od linki nachylonej do poziomu pod kątem α1 )
F2 (siła pochodząca od linki nachylonej do poziomu pod kątem α2 )
!oŒ‰b.Œ-mb;Ĺ
Lampa wisi nieruchomo, zatem wypadkowa trzech działających na nią sił musi
być równa zeru.

F1
Fg

F2

Ponieważ kąt między linkami jest kątem prostym, mamy do czynienia z trójkątem
prostokątnym o kątach: 30◦ , 60◦ i 90◦ . Wobec tego:
F2 = 1 Fg = 1 m · g = 1 · 0,7 kg · 9,8 m2 ≈ 3,4 N
2 2 2 s
Siłę F1 możemy obliczyć z twierdzenia Pitagorasa:
 
F1 = Fg2 − F22 = (6,9 N)2 − (3,4 N)2 ≈ 6 N
Zgodnie z III zasadą dynamiki lampa działa na linki siłami o tej samej wartości,
lecz przeciwnym zwrocie, czyli obliczone wartości F1 i F2 są wartościami sił na-
prężających linki.
c) Z obliczeń w punkcie b) wynika, że wartość siły F1 jest większa od wartości siły F2 ,
zatem lewa linka będzie bardziej naprężona, czyli słabsza może być prawa linka.

/76(ĸ! Ǘ.
Felix Baumgartner wykonał w 2012 r. skok z wysokości około 39 km – spadał z za-
mkniętym spadochronem przez 4 min i 22 s i wylądował bezpiecznie z otwartym
spadochronem po 9 min i 3 s. W trakcie spadania osiągnął maksymalną prędkość
1357,6 km/h. Przeanalizuj zależność jego prędkości od czasu i przedstaw tę zależność
na wykresie.
!oŒ‰b.Œ-mb;Ĺ
Skoczek na początku poruszał się z przyspieszeniem ziemskim. Wskutek wzrostu siły
oporu jego prędkość rosła coraz wolniej, lecz i tak osiągnęła wartość dużo większą od
prędkości granicznej w powietrzu w pobliżu powierzchni ziemi (około 200 km/h),

18
z uwagi na to, że gęstość powietrza na tak dużej wysokości jest bardzo mała, co zmniej-
sza siłę oporu. W miarę wchodzenia w gęstsze warstwy atmosfery jego prędkość
malała, ponieważ rosła siła oporu. Tak było do momentu otwarcia spadochronu.
υ

/76(ĸ! ǘ.
W wirówce przeciążeniowej w kształcie walca o promieniu 2 m znajduje się człowiek.
Wirówka obraca się wokół osi symetrii, tak jak pokazano na rysunku. Maksymalna
wartość siły tarcia stanowi 70% siły nacisku. Jaką prędkość powinna mieć ściana
wirówki, aby człowiek przyciśnięty do niej nie zsuwał się, gdyby usunięto podłogę?

-m;Ĺ
r = 2m
f = 0,7 (współczynnik tarcia)
"Œ†h-m;Ĺ
υ
!oŒ‰b.Œ-mb;Ĺ
Zadanie można rozwiązać na dwa sposoby – rozważając układ inercjalny lub nie-
inercjalny.

19
 II. DYNAMIKA

Układ inercjalny

Ft

Fn
Fg

→
Siła nacisku działająca na człowieka ze strony powierzchni walca Fn jest siłą dośrod-
→
kową. Aby człowiek się nie przemieszczał, siła tarcia statycznego Ft musi równoważyć
→
siłę ciężkości Fg . Zapisujemy warunek równowagi sił działających w pionie:
Ft = Fg, gdzie Ft = f Fn , Fg = mg
mg
Wobec tego: 0,7Fn = mg, czyli Fn =
0,7
W tym wypadku siła nacisku jest siłą dośrodkową:
Fn = mυ
2

r
Wobec tego:
mg
= mυ
2

0,7 r
Wyznaczamy prędkość: 
 9,8 m2 · 2 m
gr
υ= = s
≈ 5,3 m
0,7 0,7 s
Minimalna prędkość wewnętrznej powierzchni walca musi wynosić około 5,3 m/s,
aby człowiek (bez względu na to, ile waży) nie zsuwał się z tej powierzchni.
Układ nieinercjalny (związany z obracającą się powierzchnią)

Ft

Fb

Fn
Fg

20
 Człowiek ma pozostawać w spoczynku, zatem siła tarcia musi równoważyć siłę cięż-
kości, a siła bezwładności – siłę nacisku pochodzącą od ściany. Warunki te można
zapisać za pomocą wzorów:
Ft = Fg , gdzie Ft = f Fn , Fg = mg
mg
Wobec tego: 0,7Fn = mg, czyli Fn =
0,7
Fn = Fb , więc Fn = mυ
2

r
Wobec tego:
mg
= mυ
2

0,7 r
Wyznaczamy prędkość: 
 9,8 m2 · 2 m
gr
υ= = s
≈ 5,3 m
0,7 0,7 s

Otrzymaliśmy minimalną prędkość taką samą jak w układzie inercjalnym. A zatem,

aby człowiek (bez względu na to, ile waży) nie zsuwał się w wirówce, minimalna
prędkość, jaką trzeba nadać wewnętrznej powierzchni walca, wynosi 5,3 m/s.

&ĸ6 4,(Ńĸ +0. III 70! !6+*&(&

ƑĺƐĺՍDo transportu ściętych drzew w górskich lasach używa się koni. Koń ciągnie pień
drzewa siłą 1100 N. Jaką siłą pień działa na konia?

ƑĺƑĺՍNa stole leży książka. Narysuj siły spełniające III zasadę dynamiki, które działają
na książkę i na stół.

ƑĺƒĺՍPołączono ze sobą dwa siłomierze. Jeden z nich jest przyczepiony do ściany, a drugi
jest rozciągany siłą 2,2 N. Siłomierze są nieruchome. Jaką siłę pokazuje drugi siłomierz?
2,2 N

ƑĺƓĺՍJeden z dydaktyków fizyki Wojciech Dindorf napisał wierszyk:

„Znokautował Jimmy Freda,
Fred w szpitalu, Jim ma medal”1.
Czy w momencie ciosu Jimmy i Fred działali na siebie siłami o tej samej wartości?
1
W. Dindorf, E. Krawczyk, Mechanika: znokautował Jimmy Freda, czyli quizy z fizy lub problemiki z fizyki
z przykładami zadań z międzynarodowej matury, Ika, Opole 1995.

21