Professional Documents
Culture Documents
konstrukcyjnych
Dr inż. Hanna Smoleńska
Materiały edukacyjne
DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO
Część II
Sprężystość i wytrzymałość
Naprężenie – odkształcenie sprężyste
Sofa
Sofa: nowoczesne meble łączą walory estetyczne z fizycznym komfortem
(zwykle!). Ponieważ istotny jest projekt, koszty i metoda produkcji, dobór
materiałów gra istotną rolę.
0,5MPa
= 0,63MPa
0,8
σ
K=
ε
0,5MPa
−3
= 794
0,63 × 10 GPa
Fl 3
δ =
4Ebt 3
Największe naprężenie na powierzchni wynosi
3Fl
σ= 2
2bt
Warunkiem poprawnej pracy jest aby w trakcie użytkowania nie nastąpiło
trwałe odkształcenie.
Jednocześnie maksymalne naprężenia nie mogą przekraczać naprężeń
niszczących
3Fl ⎛σ f ⎞ 6δt
2
<σf ⎜⎜ ⎟⎟ > 2
2bt ⎝ E ⎠ l
Najlepsze będą materiały dla których największy będzie wskaźnik M
σf
M =
E
Zbiornik ciśnieniowy
Część I
Dobór materiałów na zbiornik ciśnieniowy o
minimalnej masie
σf
σ≤
S
m
Masa zbiornika m = 4πr 2 tρ stąd t=
4πr 2 ρ
wstawiając t do równania na naprężenia w sferycznym zbiorniku
σf pr 4πr 2 ρ ⎛ ρ ⎞
≥ m = S 2πr ⎜
3 ⎟
S 2 m ⎜σ ⎟
⎝ f ⎠
ρ
minimalna masę gwarantuje materiał najmniejszej wartości
σf
σf
lub największej wartości
ρ
materiał σf ρ c ρ 6 ρc 6
10
10
σf σf
[MNm-2] [Mgm-3] [$ ton-1]
[s2m-2] [$m-1N-1]
Beton zbrojony 200 2,5 290 13 3,5
Stal stopowa 1000 7,8 1100 7,8 8,6
Stal 220 7,8 490 36 17
niskowęglowa
Stop aluminium 400 2,8 2200 6,8 15
Włókno szklane 200 1,8 2420 9,0 22
CFRP 600 1,5 198 000 2,5 510
Koło zamachowe
Dobór materiałów
Zdolności do magazynowania energii
• Ołów – 3 kJ/kg
• Żeliwo – 10 kJ/kg
• Kompozyt żywica epoksydowa zbrojona
włóknem szklanym – 150 kJ/kg
• Benzyna – ok. 20 000 kJ/kg ?
WIRÓWKA
WIRÓWKA
Urządzenie wykorzystujące działanie siły odśrodkowej,
służące do rozdzielania mieszaniny cieczy na składniki o
różnej gęstości lub do oddzielania ciała stałego od cieczy oraz
do odwadniania ciał stałych; stosowane do odtłuszczania
mleka, oczyszczania cieczy z zawiesin i osadów, do usuwania
wilgoci z tkanin. Zwykle składa się z napędu i rotora (wirnika)
utrzymującego kilka pojemników szklanych lub plastikowych.
Typowe rodzaje to wirówki talerzowe i bębnowe (filtracyjne i
sedymentacyjne) oraz ultrawirówki o prędkości obrotowej
kilkanaście tys. obrotów na min. służące do rozdzielania
układów koloidalnych.
W klasycznej wirówce pojemniki mocowane są sztywno pod
określonym kątem. Najnowsze konstrukcje przewidują
zastosowanie wirnika (swing rotor) z wahliwym
zamocowaniem pojemników.
Z czego można wykonać wirnik?
mV 2 (1)
FC =
r
dmV 2
dFc =
r
dm = ρAdr
V 2 = (2πr ) 2 n 2
mg
ρ[ 3 ]dr[m](2πr ) 2 [m 2 ]n 2 [ s − 2 ] (2)
dFc = m
r[m]
Wprowadzając zależność na V2, zależność na siłę odśrodkową ma postać:
ρA
FTc = V2 (3)
2
Ograniczenia:
FTc ≤ σ A.
σ V2 (4)
≥
ρ 2
Wskaźnik materiałowy:
Dane dla analizowanego przykładu:
Wymogi Ograniczenia
Wytrzymałość >20 MPa m1/2
Proces wytwarzania Odlewanie niepożądane
Dostępność Łatwa lub średnia
Normalizacja Pożądana
Cena Niska
Wybrani kadydaci do dalszej analizy
* granica sprężystości
• Stop magnezu – niska odporność na zmęczenie i nagłe pękanie –
WYELIMINOWAĆ
• Aluminium: Trzecia pozycja ze względu na M, dobre własności mechaniczne,
niskie koszty i normalizacja, do zaakceptowania.
• Ti-6Al-4V: dobre własności wytrzymałościowe, wysoki koszt, średnie wartości M
• AISI 302 stal nierdzewna: niska odporność mechaniczna i duża gęstość, wirnik
ze stali byłby 8,7 razy cięższy niż z kompozytu, przystępna cena, wysoka
powtarzalność właściwości
⎛
3 2⎜
σf ⎞
3
P=C R ⎟
⎜E ⎟
2
⎝ ⎠
M1= σ3f/E2 → maksymalizować
3P 3P
p≈ ≤H A≥
A H
M 1 =H →maksymalizować
Ciśnienie stykowe w miejscu nacisku
1
⎛ PE 2
⎞3 ⎛
2⎜
H 3
⎞
p = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ ≤ H P=R ⎟
⎜E ⎟2
⎝ R ⎠ ⎝ ⎠
3
H
M2 = 2 →maksymalizować
E
Kruchość-rozszerzalność cieplna
Wnioski
kryterium : dokładność kryterium : wytrzymałość
H> 104 MPa i α < 4 x 10-6/K σf 3/E2 < 25 MPa i KIc > 6 MPa.m1/2
Węglik boru (prasowany na gorąco) Al2O3 (99.95)
Diament Diament/Węglik (Laminat)
Diament/Węglik (Laminat) Sialony (Si-Al-O-N ceramika)
Szafir (monokryształ) Azotek krzemu (spiekany)
Węglik krzemu (prasowany na gorąco) Węglik tytanu (5.45)
Węglik krzemu (prasowany na gorąco) Dwuborek tytanu
(technicznie czysty) Węglik wolframu-kobalt (78)
Węglik krzemu (spiekany) Węglik wolframu –węglik tantalu (70)
Azotek krzemu (prasowany na gorąco) Węglik wolframu –węglik tytanu (85.02)
Azotek krzemu (prasowany na gorąco) Cyrkonia (Cerafine)
(technicznie czysty) Cyrkonia (HIP)
Azotek krzemu (prasowany na gorąco) Cyrkonia (stabilizowana itrem)
(5%MgO)
Węglik wolframu (WC)
Węglik wolframu-kobalt (96)
Materiał na kask rowerowy
Wewnętrzna warstwa spełnia 2 funkcje:
F = m⋅ a = 9 kN
3
σ 2
M=
f
E
Dobór materiałów
3
Materiał σ 2
Komentarz
M=
f
[MPa ½]
E
Ceramika inżynierska 0,33 Mało wytrzymała na rozciąganie!
Wyeliminować
Szkła 0,5 Możliwe zastosowanie pod warunkiem
zabezpieczenia przed uszkodzeniem
Stal sprężynowa 0,3 Standardowy wybór. Mały
współczynnik stratności zapewnia
natychmiastową reakcję
Stopy tytanu 0,3 Tak dobre jak stal, odporne na
korozję, drogie!
Nylony 0,3 Polimery wykazują dużą skłonność do
Polipropylen 0,3 pełzania i wykazują dużą stratność.
Wykonane z nich urządzenia wykazują
HDPE 0,3 małą powtarzalność
PTFE 0,3
Elastomery 0,5÷10 Doskonała wartość M zapewnia duże
odkształcenie sprężyste. Duży
współczynnik stratności powoduje
opóźnioną reakcję
Wtyczka
Ważne pytania:
Tanie
izolatory
Tanie
przewodniki
Jako izolatory najczęściej stosuje się polimery i ceramikę a jako przewodniki -
metale
Polimer Drewno
+ : typowe
? : trudne UF
ABS
X : nieodpowiednie (termoutwardz sosna
(termoplastyczny)
alny)
Wyciskanie polymeru + X
Kształtowanie
prasowanie + +
polimeru
wtrysk + ?
Blow moulding + X
frezowanie + X +
Obróbka szlifowanie X X +
mechaniczna wiercenie + ? +
cięcie + ? +
łączniki + + +
lutowanie X X X
Łączenie
spawanie + X X
klejenie + + +
Odlew piaskowy +
Odlew kokilowy +
Metoda wosku traconego +
Metalurgia proszków +
Kształtowanie metalu
Kucie +
Formowanie blach +
Walcowanie +
Wyciskanie metalu +
Frezowanie +
Szlifowanie +
Obróbka mechaniczna
Wiercenie +
Cięcie +
Łączniki +
Lutowanie +
Łączenie
Spawanie +
Klejenie +
Nagłe pękanie
Ilustracja własności mechanicznych
Zniszczenie materiału w wyniku nagłego
pękania
Zniszczenie materiału polega na ruchu lokalnego
pęknięcia w materiale aż do rozdzielenia go na dwie
części. Istniejące pęknięcia nagle stają się niestabilne i
pękanie zachodzi z prędkością dźwięku.
Nagłe pękanie materiału
Co dzieje się w czasie pękania?
• Zapoczątkowanie pęknięcia (chociaż
najczęściej pęknięcia nie muszą być
inicjowane, ponieważ istnieją w każdym
materiale)
• Propagacja pęknięcia.
• Naprężenia ścinające mogą spowodować pękanie, ale w praktyce,
99% pęknięć jest spowodowanych naprężeniami rozciągającymi.
δ W ≥ δ U + G c tδ a el
2 2E
Bardziej szczegółowa analiza matematyczna precyzuje zależność:
σ πa
Warunek inicjacji nagłego pęknięcia:
σ πa = EG c σ πa = K
K – współczynnik intensywności naprężeń
K IC = EGc = σ f πa
2
K
Gc = IC
E
Szczelina (pęknięcie) powoduje
koncentrację naprężeń w płycie
Rozrost kruchego pęknięcia w stopie intermetalicznym NiAl.
Czerwony – obszar odkształcenia sprężystego
Przykład projektowania za uwzględnieniem naprężeń i
dopuszczalnej wielkości szczeliny
Dla materiału KIC = 26 MPa m1/2
Dwa warianty projektu
aA
σ =σ
B
f
A
f B
= 168MPa
a
Większe korzyści przynosi ograniczenie dopuszczalnej wielkości szczeliny
Możesz zdobyć 10 mln $ jeżeli tylko zgodzisz się zawisnąć przez 1 minutę na linie
Warunki:
• lina przymocowana jest do szklanej płytki o
długości 300 cm, szerokości10 cm i grubości
0,127 cm
• W środku płyty znajduje się szczelina o
długości 2a = 1,62 cm
• lina jest zawieszona 3 m nad stawem pełnym
głodnych aligatorów
Czy zaryzykujesz?
σ
u
To
r
acr1< acr2 < acr3
he
σdesign σcr3
ug
Kc3
To
σcr2 Kc3
Kc2
Kc1 σcr1 Kc2
acr1 acr2 acr3 a Kc1
ainitial a
Sklejone belki
Dwie drewniane belki zostały sklejone doczołowo za pomocą żywicy epoksydowej.
t=b=0.1 m;
l=2 m
F≤2.97 kN
Mechanizmy pękania
Poszycie skrzydła samolotu
stop Si Fe Cu Mn Mg Cr Zn Ti Al inne
7075 0.40 0.50 1.2÷2.0 0.30 2.1÷2.9 0.18÷0.28 5.1÷6.1 0.20 reszta 0.15
7055 0.30 0.49 1.2÷2.6 0.05÷0.4 1.8÷3.0 0.05÷0.3 7.0÷11.0 0.01÷0.2 reszta 0.16
2024 0.50 0.50 3.8÷4.9 0.3÷0.9 1.2÷1.8 0.10 0.25 0.15 reszta 0.15
2324 0.10 0.12 3.8÷4.4 0.3÷0.9 1.2÷1.8 0.10 0.25 0.15 reszta 0.15
Stop tytanu
C Fe N O Al V Ti
EFEKTYWNOŚĆ KOSZTOWA
Oszczędności
Część II
Zbiornik ciśnieniowy
Ograniczenia:
pR
Naprężenie w ściance:
σ=
2t
CK IC
σ= 2ac – średnica mikropęknięcia,
πaC C – stała bliska 1
K IC
M1 =
σf
Duży zbiornik jest bezpieczny, gdy mikropęknięcie przebiegające przez całą
grubość ścianki (szczelina na wylot) jest stabilne:
CK IC
σ= pR
π
t t≥
2 2σ f
grubość ścianki, która wytrzyma ciśnienie p i nie ulegnie odkształceniu plastycznemu:
πpR ⎛ K IC
2 ⎞
dla σ=σf =⎜ ⎟
4C 2 ⎜σ ⎟
⎝ f ⎠
Maksymalne ciśnienie wytrzyma zbiornik wykonany z materiału o najwyższej
wartości wskaźnika M2: 2
K IC
M2 = M3 = σ f
σf
Materiał Uwagi
K IC M3 = σ f
M1 =
σf
M1=σf/ρ
M2=KIC/ρ
Wyniki analizy
Acetat (AC) wysokiej wytrzymałości
ABS wysokiej wytrzymałości
ABS średniej wytrzymałości
Nylon 6/10 (PA)
Nylon 6/60 (PA)
Polibutylen (PBT)
Poliweglan (PC)
Polipropylen (PP)
Polietylen (PET)
Polistyren (PS) wysokiej wytrzymałości