m ISKRY

MATERIAŁY I DOKUMENTY
ZWIĄZKU
MŁODZIEŻY
SOCJALISTYCZNEJ
 GIFT OF
MR T
T BURNS

1961

LIBRAR RD
IES
STANFO

HOLA

1
 MATERIAŁY I DOKUMENTY
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
 (
1
1
|
Z niet zeli Młodziszy Seeje tistics

MATERIAŁY I DOKUMENTY

ZWIĄZKU
MŁODZIEŻY
SOCJALISTYCZNEJ

wybór

ISKRY
WARSZAWA • 1960
HGTIG

Okładkę projektował
JAN SLIWIŃSKI

Państwowe Wydawnictwo „ Iskry ” , Warszawa 1960 r .

Nakład 5.000 + 250 egz . Ark . wyd . 11,8 . Ark . druk . 19,5 .
Pap. druk. mat . kl . IV , 60 § , 82X 104. Oddano do skład .
w lutym 1960 r . Druk . ukończono w kwietniu 1960 r .
Szczecińskie Zakłady Graficzne , Szczecin , Al . Wojska
Polskiego 128 . Zam . nr 776 . C -76
 I

Służcie ofiarnie i wiernie sprawie klasy

robotniczej, sprawie narodu, sprawie
socjalizmu
(Partia o Związku Młodzieży Socjalistycznej)
 PRZEMÓWIENIE
TOW. WŁADYSŁAWA GOMUŁKI -WIESŁAWA
NA ZJEŹDZIE KONSTYTUCYJNYM
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ

Towarzysze i młodzi przyjaciele!

Zebrała Was na tym Zjeździe sprawa młodego
pokolenia Polski Ludowej, sprawa zbudowania sil
>

nej i masowej organizacji młodzieży, sprawa stwo

rzenia mocnych ideowo-politycznych podstaw , na
których oprze i rozwinie swoją działalność Związek
Młodzieży Socjalistycznej.
Życie narodu w tym się wyraża, że jedno poko
lenie ustępuje miejsca drugiemu. Miejsce starych
zajmują młodsi, na miejsce nasze przyjdziecie Wy.
Takie jest prawo życia.
Inne prawo życia, tak samo niezmienne jak to
pierwsze, polega na tym , że nauczycielem młodego
pokolenia jest zawsze stare pokolenie. Młodych
uczą starsi i młodzi muszą się uczyć od starszych .
Dotyczy to nie tylko zakresu zdobywania kwalifi
kacji fachowych, lecz całego życia. Każdy z Was,
młodych, wstępujących w wielką szkołę życia, ma
swego starszego nauczyciela. Życie bowiem jest
nieustanną szkołą. Szkołą dla wszystkich, dla
młodych i starych. Starsi mogą być nauczycielami
młodszych dlatego, że dłużej do tej szkoły uczę
szczają.
Ta szkoła życia ma to do siebie, że się stale z po
kolenia na pokolenie rozwija, zawsze wnosi do ży
cia coś nowego i czymś je wzbogaca. Każde nowe

7
pokolenie, które ją przeszło, posiada więcej wiedzy
i doświadczenia niż pokolenie poprzednie. Nowe
jest mądrzejsze od starego, chociaż stare uczyło no
we i nowe uczyło się od starego . To jest przyczyną,
że młodzi mają skłonność patrzeć z góry na star
szych. Uważają się za lepszych, za mądrzejszych
od nich .
Mają o tyle rację, że ich pokolenie będzie lepiej
uzbrojone w niewyczerpaną wiedzę życia, niż jest
uzbrojone razem z nim żyjące starsze pokolenie.
Młodzi nie dostrzegają jednak często tej prawdy,
że na to lepsze uzbrojenie każdego młodego poko
lenia składają się doświadczenia zdobyte w szko
le życia przez wszystkie poprzedzające ich poko
lenia .
Zapytacie po co ten wstęp, ta filozofia ? Zresztą ,
chyba się domyślacie. Ta prawda jest mi potrzebna
w tym celu , aby w Waszej świadomości uzasadnić
życiowe prawo partii do spełniania roli nauczy
ciela, wychowawcy i kierownika swego syna, a za )

razem współtowarzysza walki, za którego partia

uważa i którym jest Wasz Związek Związek
Młodzieży Socjalistycznej . Wy i inni z młodego po
kolenia klasy robotniczej i mas pracujących zaj
miecie kiedyś nasze miejsca miejsca kierowni
ków partii. Będziecie na pewno lepsi od nas, bo bę
dziecie bogatsi o nasze doświadczenia, o nasze su
kcesy i o nasze porażki.
Czego chcemy Was uczyć?
Partia pragnie Was uczyć socjalizmu i Związek
Wasz winien się uczyć socjalizmu. Zapyta ktoś :
jak to można się nauczyć socjalizmu ? Rzeczywiście,
nauczyć się socjalizmu to rzecz wcale niełatwa.
Można nawet doskonale poznać wszystkie tajniki
8
naukowego socjalizmu, a mimo to pozostać
analfabetą socjalizmu. Miernikiem opanowania, nau
czenia się socjalizmu są bowiem dwa warunki: pier
wszy – to prowadzenie swego życia w zgodzie ze
szczytnymi społecznymi i moralnymi zasadami socja
lizmu i drugi — to staranie się i prowadzenie walki
-

o to, aby inni, aby cała młodzież, cała klasa ro

botnicza, całe społeczeństwo postępowało zgodnie
z tymi socjalistycznymi zasadami. Zaczynać jednak
należy zawsze od siebie. Mówiąc krótko : nauczyć
się socjalizmu to nauczyć się walki o socja
lizm . Walkę tę trzeba nieustannie prowadzić w za
kresie własnego życia i w zakresie życia narodu.
Należymy wspólnie do pokolenia, które żyje
w okresie szybkiego tempa rozwoju historii. Ubiegłe
lata XX wieku przepełniły świat zmianami w każdej
dziedzinie życia. Wiek XX wszedł na karty historii
jako wiek rewolucji socjalistycznych , jako wiek żło
biący potężnym nurtem epokowych wydarzeń nowe
łożysko biegu życia ludzkości. Miliardowa kolumna
ludzka weszła na drogę socjalizmu – buduje socja
lizm. Druga miliardowa armia narodów targa i coraz
szerzej zrzuca oplatające jej ciało łańcuchy kolo
nializmu. Stary, kapitalistyczny świat, choć z opo
rem , lecz krok za krokiem musi ustępować miejsca
nowemu światu, podobnie jak stare pokolenie ustę
puje miejsca nowemu pokoleniu.
W szaleńczym zamiarze zatrzymania biegu. histo
rii dla przedłużenia swego życia świat stary grozi
ludzkości rozszarpaniem jej wnętrza, zniszczeniem
jej dorobku - grozi wojną termojądrową. Ale lu
.

dzie nie chcą śmierci i nie chcą zagłady ludzie

chcą żyć i ludzkość chce żyć. I choćby nic więcej
nie przemawiało za nowym światem, za socjali
9
zmem, jak tylko ten jeden fakt, że socjalizm jest
wrogiem wojny, że walczy o pokój i że kiedyś wy
maże on wojny z kart rozwoju ludzkości – to tyl
C

ko dla tego samego, to jedno wystarcza, aby pel

nym głosem zawsze i wszędzie opowiadać się za
socjalizmem , aby ze wszystkich sił walczyć o socja
lizm .
Któż inny, jak nie Wy, młodzi, jak nie młode po
kolenie może maszerować w awangardzie tej wiel
kiej, szlachetnej i zmieniającej kierunek biegu
historii walki o socjalizm, walki, którą rozpoczęło
nasze, dziś już stare, ale dawniej również młode po
kolenie .
Socjalizm jak w przeszłości każdy ustrój spo
łeczny rodzi się w bólu i walce. Ale tak jak każdy
przeszły ustrój społeczny, kiedy wszedł na arenę
dziejów był już niezniszczalny i niezwyciężony
przez okres czasu, jaki historia wyznaczyła dla je
go życia, tak samo i socjalizm , który zrodziło do
życia obecne pokolenie ludzkości, jest już niezwy
ciężony. Przyszłość świata należy do socjalizmu.
Do naiwnych mrzonek należy zaliczyć myśli
i wyobrażenia, że skoro raz w jakimś kraju obalony
został kapitalizm i jego miejsce zajął socjalizm , na
tychmiast potem lub w krótkim czasie wszystkie
szczytne idee socjalizmu wypłyną niejako automa
tycznie szeroką falą na powierzchnię życia.
Socjalizm rodzi się w walce starego z nowym,
w walce klas, w walce z nawykami przeszłości
w świadomości ludzkiej w walce ideologicznej,
w walce o sumienia i serca ludzkie. Ta walka jest
nieuchronna, konieczna, nie do uniknięcia. W tej
walce, często bezwzględnej , czysta idea socjalizmu
styka się z brudem przeszłości i niekiedy może być
10
tym brudem zaplamiona. Gdy się to zdarza , nic
którzy ludzie, widząc plamę na socjalizmie, koncen
trują na niej całą swą uwagę, zatracając przy tym
z pola widzenia socjalizm . Nic dziwnego, że w ta
kim przypadku socjalizm wygląda w ich oczach jak
plama. I wówczas rozczarowują się do socjalizmu.
Rozczarowują się sami i sieją zwątpienie w socja
lizm wśród innych. Ale jak brud, który się znajdzie
na ciele ludzkim, nie jest przyrodzoną właściwością
tego ciała i zawsze go można zmyć, tak i – powsta
łe wskutek tysiąca przyczyn plamy na socja
lizmie nie są jego przyrodzoną właściwością
i zawsze dają się usuwać. Plama na socjalizmie
nigdy nie jest socjalizmem.
Pamiętać winna o tym młodzież, a szczególnie
działacze i organizatorzy Związku Młodzieży Socja
listycznej .
Usuwanie plam z socjalizmu nie może się odby
wać przy pomocy rewizjonistycznych szczotek .
Można nimi tylko pokrwawić młody organizm na
szego socjalizmu. Zwalczać i usuwać błędy można
tylko takimi środkami, które przysporzą zdrowia
socjalizmowi, wzmocnią go na wewnątrz, a przez to
samo i na zewnątrz.
Partia nasza poprzez uchwały VIII Plenum wy
szła zwycięsko z sytuacji, jaką wytworzyły w kraju
stosowane w przeszłości metody wypaczające idee
socjalizmu. Jednak za błędy zawsze musi się płacić.
Trudności wewnątrzpartyjne związane z pozbywa
niem się sekciarsko - dogmatycznych wypaczeń , trud
ności rozwoju ekonomicznego, jakie przeżywa nasz
kraj, stworzyły korzystne warunki działania dla
wszelkiego rodzaju demagogów i zgoła reakcyjnych
elementów.

11
 Przejawy ożywienia działalności reakcji widoczne
są w szerokiej skali. Nie można z nich wyłączyć ani
szczucia przeciwko naszej partii, ani zalewu prasy
szmirą i pornografią tymi znamiennymi cechami
zgnilizny reakcyjno - drobnomieszczańskiej.
Okresy takie jak obecny, kiedy dokonujemy grun
townej naprawy w życiu narodu i państwa, mają
ogromną wagę historyczną. Niełatwo jest dokonać
przewartościowania wielu pojęć i zwyczajów . Nale
ży przy tym troskliwie dbać o to, by nie utracić
niczego z dorobku lat przeszłych, by nie przekreślić
tego, co przedstawia wartość pozytywną. A takie
niebezpieczeństwo istnieje i w szeregach partii,
i w szeregach młodzieży.
Wielkim ciężarem win obarczony został Związek
Młodzieży Polskiej -ten Wasz poprzednik , do któ
rego dobrych tradycji należy nawiązywać Waszą
działalność. Iluż to wspaniałych bojowników o socja
lizm wyrosło w ZMP, mimo że nie wszystkie wa
runki ówczesnej sytuacji sprzyjały temu. A niektó
rzy Wasi członkowie i działacze chcieli przekreślić
cały dorobek 12-lecia Polski Ludowej i cały doro
bek ZMP. Zły i fałszywy był ten zamiar.
Partia nasza nigdy nie zapomni o wielkim wkła
dzie ZMP w dzieło budowy Polski Ludowej. Wy też
o tym winniście pamiętać. Ileż to pracy i poświęceń
oddała młodzież kierowana przez ZMP dziełu uprze
mysłowienia naszego kraju lub w walce z analfabe
tyzmem.
Związek Młodzieży Polskiej popełniał w swej dzia
łalności błędy, za które większą winę ponosi partia
niż on sam . Od błędów ZMP trzeba odciąć Waszą
organizację, ale z dorobku ZMP trzeba przejąć
wszystko to, co w nim było cenne.
12
 Inaczej organizacja Wasza nie zrobi nowego kro
ku naprzód w rozwoju ruchu młodzieżowego.
Musicie więc przyjąć – i to nie w deklaracjach,
ale w codziennym działaniu – tę wielką wiarę w so
cjalistyczne perspektywy Polski, jaką posiadali
twórcy wielkich obiektów planu 6 -letniego. Musicie
w Waszym działaniu wzorować się na walce ZMP
o podniesienie produkcji; winniście nawiązać do jej
pięknych tradycji współzawodnictwa pracy.
Organizacja Wasza W swoim dotychczasowym
rozwoju popełniła wiele błędów. Krzewiły się w niej
demagogia i frazes. Jałowe krzykactwo zastępowało
często działanie. W poszukiwaniu nowych dróg scho
dziła ona na manowce . Bez całkowitego wyplenienia
tych błędów nie znikną przyczyny trudności, jakie
obecnie przeżywa Związek Młodzieży Socjali
stycznej.
Jednym ze środków , który będzie zapobiegał tym
błędom , jest przybranie przez Waszą organizację
konsekwentnie klasowego, robotniczego, wielkoprze
mysłowego charakteru . Młodzież robotnicza stano
wić winna trzon Waszej organizacji.
Partia chce, byście byli jej wiernym współtowa
rzyszem walki o socjalizm , byście byli organizacją
polityczną i tak właśnie rozumiem polityczny cha
rakter Waszego działania.
Musicie być organizacją socjalistyczną walczącą
konsekwentnie i nieustępliwie o realizację naszej
idei.
Uważamy, że źródłem dzisiejszej słabości ZMS
jest do niedawna jeszcze ciesząca się u Was pra
wem obywatelstwa fałszywa koncepcja o awangar
dowym charakterze Waszej organizacji.
Chcecie być organizacją przodującą, chcecie sku
13
 piać ludzi przodujących to bardzo dobrze. Ale
nie możecie doprowadzać do wyradzania się idei
przodującego charakteru organizacji w ideę sek
ciarską, izolującą Was od mas młodzieży ; przodu
jący charakter organizacji nie tylko nie powi
nien stać na przeszkodzie jej mocnym więzom z mi
lionowymi masami młodzieży, ale przeciwnie, po
winien przyczyniać się do umacniania i krzepnięcia
tych więzów .
Głównym Waszym zadaniem obecnie jest wyjście
do młodzieży , zdobycie najlepszych jej przedstawi
cieli do swoich szeregów i pozyskanie dla swojej
idei szerokich mas młodzieży . Sprawy młodzieży ,
obrona jej interesów , walka o polepszenie jej poło
żenia, o rozwiązanie jej trudności - oto zagadnie
nia , które winny znaleźć się w centrum uwagi ZMS,
jego członków i działaczy .
Tylko żyjąc życiem młodzieży, dzieląc jej prze
życia, troski i radości organizacja Wasza stanie
się na pr awdę prz odująca, stanie się rzeczywistym
pomocnikiem partii. Organizacja musi żyć wszystki
mi sprawami młodzieży, a młodzież żyje wszystkimi
sprawami kraju. Związek wtedy zdobędzie sobie
wpływy, gdy będzie organizował młodzież do dzia
łania we wszystkich dziedzinach życia kraju.
ZMS powinien promieniować politycznie i ide
owo na jak najszersze kręgi całej młodzieży oraz
na pozostałe organizacje młodzieżowe. Aby jednak
tak było, musi on stać się w pełnym tego słowa
znaczeniu organizacją przodującą, organizacją czynu .
Tylko czyny się liczą. Jeśli mówimy , że sytuacja
kraju jest trudna, to musimy w pełni uświadomić
sobie, że niemożliwe jest przezwyciężenie trudności
ani gromkimi hasłami, ani narzekaniem . Polepsze

14
nie sytuacji można osiągnąć tylko przez wytężoną
pracę całego narodu. Waszym pierwszym obowiąz
kiem jest uczestniczenie w tych ogólnonarodowych
wysiłkach.
W imieniu Komitetu Centralnego Polskiej Zjed
noczonej Partii Robotniczej życzę Wam , aby w re
zultacie Waszego Zjazdu Związek Młodzieży Socja
listycznej wyrósł szybko w wielką, silną i zwartą
wewnętrznie organizację młodego pokolenia Polski
Ludowej.

Warszawa, kwiecień 1957 1.

 PRZEMÓWIENIE
TOW. WŁADYSŁAWA GOMULKI-WIESŁAWA
NA OGÓLNOPOLSKIM SPOTKANIU AKTYWU ZMS

Drodzy młodzi towarzysze!

Pozwólcie mi przede wszystkim , że z okazji dzi
siejszego ogólnopolskiego spotkania aktywu Związ
ku Młodzieży Socjalistycznej złożę Wam w imieniu
Komitetu Centralnego partii serdeczne pozdrowie
nia. Na Wasze ręce składam też pozdrowienia dla
wszystkich członków Waszego Związku, dla całej
młodzieży, którą reprezentujecie.
Dobrze się stało, że kierownictwo centralne Wa
szego Związku zorganizowało to spotkanie. Półtora
roku temu ZMS stawiał dopiero pierwsze kroki na
drodze swej działalności. Dzisiejsze spotkanie do
wodzi, że Związek Wasz wyrósł i okrzepł pod każ
dym względem , osiągnął w tym okresie poważny
dorobek . Służyć też ono będzie dalszemu rozwojowi
Związku, wszystkich jego organizacji, pozwoli szyb
ciej podnosić Związek do poziomu zadań, jakie wi
nien on spełniać jako organizator, wychowawca
i przewodnik młodzieży robotniczej, inteligenckiej
i szkolnej.
Zwykło się mówić, że młodzież to przyszłość na
rodu. Jutro narodu kształtuje jego dzisiejsze młode
pokolenie. Za lat kilkanaście młode pokolenie, gdy
dojdzie do wieku dojrzałego, spożywać będzie jako
naród owoce, jakie zrodzą się z kwiatu jego dzisiej
szej młodości. Każde jutro wychodzi z dnia dzisiej
szego i dzisiaj przez pracę i walkę kształtujemy
16
jego oblicze . Każde młode pokolenie , w każdym
okresie historycznym , w którym żyło i którego roz
wój kształtowało, stawiało przed sobą określone za
dania , określone cele i dążyło do ich realizacji.
W okresie narodowej niewoli, kiedy Polska wy
mazana była przez trzech zaborców z mapy pan
stwowej narodów świata, młode pokolenia zrywały
się podówczas do walki i powstań, stawiały przed
sobą zadanie zrzucenia obcego jarzma i przywróce
nia niepodległości Polski. Najbardziej postępowa
i rewolucyjna część narodu wiązała już wówczas
walkę o wyzwolenie narodowe z walką o społeczne
wyzwolenie mas pracujących.
W okresie międzywojennym , w latach panowania
W niepodległej Polsce kapitalistów i obszarników ,
rozwój historyczny postawił przed młodym pokole
niem zadanie obalenia ich władzy, obalenia ustroju
społecznego opartego na wyzysku i ucisku mas pra
cujących i zastąpienia go ustrojem sprawiedliwości
społecznej ustrojem socjalistycznym . O to wal
czyła i za to cierpiała rewolucyjha, najbardziej po
stępowa część młodego pokolenia narodu. Historia
Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej i hi
storia Komunistycznej Partii Polski jest tego naj
dobitniejszym wyrazem. Gdyby ktoś zadał sobie
trud obliczenia, ilu spośród wielu dziesiątków ty
sięcy więźniów politycznych, skazanych przez sądy
buržuazyjne w ciągu dwudziestolecia dawnej kapi
talistyczno- obszarniczej Polski, było w wieku do
25 lat w chwili, gdy zasiedli na ławie oskarżonych,
to na pewno okazałoby się, że stanowili oni przytła
czającą większość. Młode pokolenie międzywojennej
Polski było zaczynem dzisiejszej Polski Ludowej.
Również w okresie hitlerowskiej okupacji, kiedy

17
2 – Materiały i dokumenty ZMS
 i

przed całym narodem stanęło zadanie podjęcia wal

ki z okupantem i przywrócenia Polsce niepodległości,
w pierwszych szeregach tej walki szło młode po
kolenie. Taki obowiązek złożyła na niego historia, to
było jego głównym zadaniem . Walce tej przewo
dziły rewolucyjne siły narodu, reprezentowane prze
de wszystkim przez Polską Partię Robotniczą. Im
też zawdzięczać należy, że walka ta przybrała rów
nież społecznowyzwoleńczy charakter. Wyrazem
dążeń i głównych zadań młodego pokolenia przypa
dających na okres okupacji był przede wszystkim
Związek Walki Młodych .
Każde młode pokolenie miało swoje określone za
dania, naczelne cele, do których dążyło. Te cele
i zadania wynikały z rozwoju historycznego, stano
wiły perspektywę jutra narodu. I każde młode po
kolenie miało swoją awangardę, która szturmowała
historię, szturmowała przyszłość narodu i przyszłość
świata. Awangardę tę stanowiły, stanowią i zawsze
!

stanowić będą postępowe, światłe, ofiarne i rewo

lucyjne na miarę każdego okresu historycznego umy
sły młodego pokolenia. W każdym młodym poko
leniu, podobnie jak w całym narodzie, działają siły
postępu i siły wstecznictwa. Lecz tylko te pierwsze
reprezentują młodość, gdyż reprezentują rozwój
społeczny. Tylko ta postępowa awangarda urucha 3

mia tkwiącą w każdym młodym pokoleniu dyna

miczną siłę twórczą, która jest motorem tego roz
woju .
Zadania, jakie postawiła historia przed młodymi
pokoleniami w przeszłości, zostały już rozwiązane.
Mamy wolną i niepodległą Polskę, obalone zostało
panowanie kapitalistów i obszarników , władza prze
szła w ręce ludu pracującego. Jakie zadania stawia
18
historia obecnie przed młodym pokoleniem Polski
Ludowej, przed tym pokoleniem, którego awangarde
stanowicie Wy Związek Młodzieży Socjalistycz
nej i działający równolegle z Waszym Związkiem -

Związek Młodzieży Wiejskiej ?

Zadania młodego pokolenia Polski Ludowej mie
rzyć należy historyczną epoką, w której żyjemy.
Jest to epoka zmagania się dwóch systemów spo
łecznych -
młodego, dynamicznego systemu socja
listycznego z odchodzącym w przeszłość systemem
kapitalistycznym .
Rozwój historyczny ludzkości odbywał się zawsze
skokami, ale nigdy jeszcze historia nie znała tak
gwałtownych skoków , tak burzliwych przemian , jak
to ma miejsce w ostatnich kilku dziesiątkach lat.
W przeszłości historia toczyła się wolno. Epoka
niewolnictwa trwała tysiąclecia, feudalizm też pa
nował ponad tysiąc lat, a okres przejścia od feuda
lizmu do kapitalizmu rozciągnął się na kilkaset lat.
Teraz tempo rozwoju ludzkości narasta jak lawina.
W ciągu czterdziestu lat socjalizm opanował trzecią
część świata: Czołowe państwo świata socjalistycz
nego Związek Radziecki w szybkim tempie do
gania najbardziej rozwinięte kraje kapitalistyczne,
a w wielu dziedzinach nauki i techniki już pozosta
wił je w tyle. Największy kraj świata, licząca
650 milionów ludności Chińska Republika Ludowa,
dokonuje tak wielkich skoków rozwojowych , jakich
nigdy dotąd nie znała historia żadnego kraju. Daw
niej w dziedzinie techniki tysiąclecia i stulecia
dzieliły od siebie przełomowe wynalazki, a dziś
w ciągu sześćdziesięciu lat technika przebyła drogę
od pierwszego samochodu , poprzez radio i samolot
do energii atomowej, rakiet i sztucznych satelitów

19
okrążających nasz glob ziemski. W obliczu odkryć
nauki pryskają mity o nadprzyrodzonym charakte
rze zjawisk zachodzących w świecie, w przyrodzie
i społeczeństwie. Człowiek przestaje się korzyć
przed bóstwami, umysł ludzki wyzwala się z prze
sądów, z pęt, które przez tysiąclecia krępowały je
go swobodny rozwój. Bryła świata opartego na prze
sądach i na prywatnej własności narzędzi i środ
ków produkcji wyważana jest ze starych posad.
Ludzkość wchodzi w epokę socjalizmu.
Ta doniosła chwila dziejowa określa zadania rów
nież dla naszego narodu, dla dzisiejszego młodego
pokolenia Polski Ludowej. Ich główny sens spro
wadza się do tego, aby rozwój naszego kraju nadą
żał za ogólnym rozwojem świata, abyśmy nie po
zostawali w tyle w gigantycznym wyścigu naro
dów, jakiego jesteśmy świadkami i uczestnikami.
Naczelne zadanie, które nam dyktuje obecna chwila
dziejowa, to pełna likwidacja tego zacofania, w ja
kim znajdowała się Polska przedwojenna, i podnie
sienie jej do poziomu przodujących krajów świata.
Mamy ku temu warunki. Stworzyło je pokolenie,
które obaliło ustrój kapitalistyczny i wprowadziło
Polskę na drogę budownictwa socjalizmu. Zbudo
wanie socjalizmu w naszym kraju, ukształtowanie
stosunków między ludźmi w duchu socjalistycz
nym to zew, to hasło, które powinno przewodzić
pracy i walce młodego pokolenia naszego narodu.
W pracy i walce o osiągnięcie tego celu trzeba
nie mniej ofiarności, wysiłków i bohaterstwa, niż
wykazywały je poprzednie pokolenia walczące o in
ne cele. Dość spojrzeć na drogę, jaką przeszedł Zwią
zek Radziecki , aby zobaczyć, ile samozaparcia , ile
poświęceń i bohaterstwa wykazało jego pokolenie
20
budujące socjalizm, nim doprowadziło ten wielki
kraj do dzisiejszych wyżyn rozkwitu. My budujemy
socjalizm w warunkach o wiele lepszych . Ale ileż
trzeba było wysiłków i wyrzeczeń, ileż codziennego,
cichego bohaterstwa naszej klasy robotniczej, tych
wszystkich, którzy nie szczędzili swego trudu, nim
kraj nasz pokryty zgliszczami i ruinami wojennymi
doprowadzony został do obecnego stanu. Dzisiejsze
młode pokolenie ma większe, i co ważniejsze,
wdzięczniejsze pole do popisu i bohaterstwa, niż
miały je poprzednie pokolenia. Heroizm pracy nie
ustępuje heroizmowi walki.
Polska od lat czternastu kroczy drogą budownictwa
socjalizmu. Młodzi ludzie nie zawsze umieją doce
niać wyniki czternastoletniego trudu narodu. Bra
kuje im często właściwej skali porównawczej. Ży
cie ojców znają z opowiadań tylko — a Polskę ka
pitalistyczną z podręczników historii. Dlatego trud
no nieraz im docenić rozmiary tego, co już doko
naliśmy. Nie pamiętają oni czasów, gdy bezrobocie
i głód gnały na obczyznę setki tysięcy Polaków,
gdy obcy kapitał rządził naszym krajem . Nie pa
miętają oni tych czasów, kiedy Polska była nic nie
znaczącym pionkiem w rozgrywkach wielkich potęg
imperialistycznych .
Biedny był ten nasz kraj. Pomiatali nim obcy,
dławiły go rodzime warstwy rządzące. Nie wszyscy
młodzi zdają sobie dziś sprawę, jaki byłby ich los
w tym kraju, ilu z nich mogłoby się uczyć, a ilu
bezskutecznie wystawiałoby na sprzedaż swe ręce.
Władza ludowa, socjalizm oszczędziły dzisiejszemu
młodemu pokoleniu tych gorzkich doświadczeń , któ
re były udziałem naszego pokolenia.
Młode pokolenie Polski Ludowej nie zna już zmo

21
ry i udręki starego ustroju. Wiele podstawowych
praw człowieka, jak nauka i praca, które były
przedmiotem walk i marzeń całych pokoleń -
trak

towane dziś są jak rzecz sama przez się zrozumiała.

Trzeba cenić dorobek czternastolecia, osiągnięty
wielkim trudem mas pracujących , trzeba wysoko
cenić socjalizm , który wydźwignął Polskę z upadku
i zacofania .
Rozwinęliśmy nasz kraj. Posunęliśmy daleko je
go uprzemysłowienie. Zwiększyliśmy pięciokrotnie
produkcję przemysłową. Zapewniliśmy wszystkim
ludziom chleb i pracę. Staliśmy się krajem suwe
rennym , mającym potężnych i szczerych przyjaciół
w jednej trzeciej części świata, w której włada so
cjalizm . Z naszym krajem liczą się dziś w świecie.
O tym przecież marzyli najlepsi ludzie minionych
pokoleń , których bolało zacofanie kraju, poniewier
ka jego ludu, którzy dość mieli zazdrosnego spoglą
dania na bogatszy. Zachód, bez nadziei wyrównania
różnic i odległości nas dzielącej.
W ubiegłych 14 latach zrobiliśmy wielki skok na
przód, zmniejszyliśmy dystanse i różnice dzielące
nas od przodujących pod względem rozwoju gospo
darczego krajów świata, wyprzedziliśmy ich tempo
rozwoju . Z naszych osiągnięć dotychczasowych mo
żemy być dumni. Ale zarazem musimy być świado
mi tych zadań , które nakładają na nas potrzeby na
rodu i potrzeby chwili dziejowej , w której żyjemy.
Zakres tych zadań na najbliższe lata nakreśliło
przedzjazdowe XII Plenum Komitetu Centralnego
naszej partii. Uchwalone przez to plenum wytyczne
rozwoju Polski Ludowej na okres lat 1959-1965
zawierają skondensowany program dalszego budow
nictwa socjalizmu w naszym kraju. U podstaw tego

22
programu leży zadanie rozwoju bazy ekonomicznej
socjalizmu. Baza ta, a szczególnie dalsza rozbudo
wa przemysłu socjalistycznego decyduje o sile pań
stwa, o zamożności narodu, o przyszłości dorasta
jącego pokolenia, o rozwoju socjalistycznych stosun
ków między ludźmi. Baza ekonomiczna obozu so
cjalistycznego decyduje o wyniku współzawodnictwa
socjalizmu z kapitalizmem i stanowi najtrwalszą
oporę sił pokoju. Wskazaliśmy też na plenum i mó
wią o tym przedzjazdowe dokumenty, opracowane
przez to plenum , co jest konieczne, co należy robić,
aby rozwijać socjalistyczną bazę ekonomiczną na
szego kraju .
Jakie szczególne zadania stoją w tym zakresie
przed młodym pokoleniem ? W jaki sposób może się
ono najlepiej przyczynić do rozbudowy tej bazy,
do dźwignięcia Polski na wyżyny rozwoju , do
ukształtowania na tym poziomie przyszłości narodu ?
Odpowiedź na to pytanie można zamknąć w jed
nym zdaniu -- młode pokolenie, chcąc sprostać za
daniom , jakie nakłada na nie dzisiejsza epoka i wy
nikające z niej potrzeby narodu, musi przede wszy
stkim uporczywie i codziennie pracować nad sobą,
musi stale podnosić swoje zawodowe kwalifikacje,
musi się uczyć, uczyć i jeszcze raz uczyć. Musi pod
nosić swe kwalifikacje zawodowe pracująca część
młodzieży, musi ona jednocześnie podnosić poziom
swej wiedzy ogólnej. Musi w pełni doceniać znacze
nie nauki i znaczenie pracy młodzież zawodowych
i ogólnokształcących szkół średnich oraz wyższych
uczelni. Współczesna wiedza i nauka to niezbędny
oręż w rękach młodego pokolenia dla gospodarczego
i wszechstronnego rozwoju naszego kraju, dla szyb
kiego posuwania naprzód budowy socjalizmu, dla

23
zwycięstwa systemu socjalistycznego nad systemem
kapitalistycznym .
Socjalizm - dając człowiekowi, jak żadendo
tychczas ustrój, ogromne perspektywy -
stawia mu
też wysokie wymagania. Żąda, by człowiek był wy
kształcony i światły. Socjalizm wprzęga naukę
w służbę społeczną, wnosi ją w życie i pracę co
dzienną człowieka. I dlatego właśnie człowiek so
cjalizmu musi sobie nieustannie przyswajać zdoby
cze nauki, nadążać za jej rozwojem , umieć się nią
posługiwać. Przyszłość socjalizmu i przyszłość świa
ta – to wysoka i powszechna technika, automa
tyzacja, to zastępowanie wysłużonych już narzędzi
przez precyzyjne maszyny, których obsługa wyma
ga gruntownego przygotowania. To, co dziś może
być uważane za nowoczesne, jutro może już być
przestarzałe. Nasz ustrój wymaga od człowieka, aby
zdobywał nieustannie wiedzę, opanowywał tech
nikę.
Socjalizm , wprzęgając naukę i technikę w służbę
>

człowieka, rozwijając i upowszechniając w nie spo

tykanym dotąd tempie nowoczesne siły wytwórcze,
czyni pracę produkcyjną wydajniejszą i godniejszą
natury człowieka, zwiększa w niej elementy pracy
umysłowej, wymogi kwalifikacyjne. Rozwój nauki
i techniki doprowadzi w perspektywie do zatarcia
różnicy między pracą umysłową i fizyczną.
Socjalizm zakłada zespolenie w jedno stałej tro
ski o polepszenie kwalifikacji zawodowych , pędu do
wiedzy i nauki z szacunkiem i zamiłowaniem do
pracy produkcyjnej.
W ustroju kapitalistycznym istniało przeciwień
stwo między nauką i pracą. W nauce widziano
czynnik wyzwalający od pracy produkcyjnej, od po
24
zycji wyzyskiwanego robotnika fizycznego. Uczono
się, aby „ stać się człowiekiem ” , „ czy wyjść na lu
dzi”, wyrwać się z kręgu klas społecznych zatrud
nionych bezpośrednio w produkcji dóbr material
nych. Tradycja tych czasów i poglądów do dziś tkwi
w mentalności społecznej , w przekonaniach wielu
rodziców , wpływa również na postawę młodzieży.
Poglądy takie są obce socjalistycznym warunkom
społecznym , sprzeczne z interesami społeczeństwa
i anachroniczne w stosunku do rozwoju nowocze
snej techniki wytwarzania. Nierzadkie są wypadki,
że pod wpływem tych tradycyjnych poglądów mło
dzi ludzie nawet po uzyskaniu w szkole kwalifi
kacji przenoszą ponad pracę w produkcji pracę
w urzędach , przy której nieraz tracą te kwalifikacje,
nie rozwijają się, jałowieją, ze szkodą dla siebie
i społeczeństwa.
Wysoki poziom kwalifikacji, wiedzy i nauki to nie
zbędne warunki rozwoju gospodarczego i społecz
nego. Młode pokolenie Polski Ludowej powinno do
łożyć wszystkich swoich sił, by poziom taki zdo
bywać. Przodować w tym powinna jego awangar
da — młodzież zorganizowana w Waszym Związku
i Związku Młodzieży Wiejskiej. Tylko wówczas
awangarda ta może najszerzej i najgłębiej promie
niować na całe młode pokolenie, może je najłatwiej
mobilizować do walki o wszystkie cele socjalizmu.
Zadaniem Związku Młodzieży Socjalistycznej
i Związku Młodzieży Wiejskiej jest równocześnie
wychowywać swych członków i całą młodzież miast
i wsi w duchu socjalizmu, w duchu kształtującym
socjalistyczną świadomość, socjalistyczne stosunki
między ludźmi. Socjalistyczna świadomość, kiedy
ogarnia szerokie masy, staje się potężną siłą mate
25
rialną, dynamicznym motorem rozwoju wszystkich
dziedzin życia. Wychowując w duchu socjalizmu
powinniśmy walczyć o to, aby młodzież kochała
i najwyżej ceniła pracę, aby uczyła się dla przy
szłej pracy produkcyjnej, aby przysparzanie dóbr
społecznych uważała za kryterium swej osobistej
wartości.
Wychowywać młodzież na miarę naszych czasów
oznacza wychowywać ją na ludzi światłych, myślą
cych racjonalistycznie, wolnych od przesądów , wie
rzących w swe siły. Wychowanie takie wymaga
oparcia o filozofię socjalizmu, o wiecznie żywą
i stale wzbogacaną doświadczeniami życia naukę
marksistowską.
W przeszłości warunki, w których żyło nowe po
kolenie, nieznacznie tylko różniły się od warunków
życia poprzedniego pokolenia. Zadania wychowawcze
były więc lżejsze, mniej skomplikowane, mniej by
ło nowych potrzeb i problemów .
Obecna epoka stawia ogrom problemów . Bardziej
odpowiedzialne stają się wobec tego zadania wszy
stkich, którzy stawiają sobie za cel wychować mło
dzież. Ustrój kapitalistyczny nie może tych zadań
rozwiązać, gdyż nie jest on w stanie otworzyć przed
młodzieżą szlachetnych i twórczych perspektyw , nie
może on stworzyć warunków społecznych, w któ
rych naukowe i techniczne zdobycze mogłyby słu
żyć dla dobra człowieka. Naturalnym i nieuchron
nym produktem kapitalizmu musi być pesymizm ,
zwątpienie w człowieka i w ludzkość, złudne próby
ucieczki od trosk społecznych i myśli o przyszłości
do indywidualistycznego i często amoralnego „ wy
żywania się" .
Nasz ustrój , nasze społeczeństwo może sprostać

26
zadaniom wychowawczym obecnej epoki, jeśli tylko
wszyscy - tak my jako partia, jak i Wy jako so
-

cjalistyczna awangarda młodzieży poświęcimy

tym sprawom należny wysiłek. Wychowanie mło
dzieży -

to główna funkcja Związku Młodzieży

Socjalistycznej.
Partia oczekuje, że w szeregach ZMS wyrastać
będą ideowi, świadomi, wykwalifikowani robotnicy,
dobrzy gospodarze swoich fabryk, swego kraju.
Partia oczekuje , że w szeregach ZMS sposobić się
będą do przyszłej pracy w fabrykach i na wsi ucz
niowie i studenci, że organizacja wpajać w nich
będzie szacunek dla ciężkiego trudu klasy robotni
czej , że uświadomi im ich zadania w socjalistycz
nym budownictwie.
Wierzymy, że na Zjazd Partii ZMS przyniesie
swój czyn produkcyjny sumienną pracę, inicja
tywy produkcyjne i społeczne. Dobrze się stało, że
mówiliście dziś o tym. Niech młodzież zabierze się
do porządków w swoim mieście, w swojej fabryce,
do budowy szkół. Brygady młodzieżowe i współ
zawodnictwo pracy powinny rozszerzać swój za
sięg, obejmować coraz liczniejsze rzesze mło
dzieży .
Plan rozwoju Polski jest szerokim i poważnym
zamierzeniem . Dla jego realizacji konieczne jest
zwiększenie wydajności pracy, wykorzystanie wszy
stkich i ludzkich, i produkcyjnych mocy. Jest
w ZMS ponad 60 procent młodzieży robotniczej .
Partia wierzy, iż będzie ona w realizacji tego wiel
kiego planu przodować.
Młodzież szkolna i studencka powinna przede
wszystkim coraz lepiej uczyć się, przygotowywać
do pracy. Powinna też pomagać swym kolegom ro
27
botnikom W podnoszeniu wiedzy, uczestniczyć
w pracy uniwersytetów robotniczych i w służbie
oświatowej.
Partia oczekuje, że ZMS pomoże w pracy nad
upowszechnianiem oświaty wśród młodzieży, nad
podnoszeniem jej poziomu kulturalnego.
Na froncie wychowawczym ZMS jest zorganizo
waną siłą, działającą pod kierownictwem partii. Ale
front oddziaływania na młodzież jest znacznie szer
szy . Składa się nań szkoła, warsztat pracy, insty
tucje kulturalne i stowarzyszenia sportowe. Partia
będzie wymagać, aby z większą troską i zaintere
sowaniem odnosiły się one do spraw wychowania
młodzieży, aby większej niż dotąd pomocy udziela
ły Związkowi Młodzieży Socjalistycznej , Związkowi
Młodzieży Wiejskiej, Związkowi Harcerstwa Pol
skiego. Dopiero zespolenie wysiłków na wszystkich
frontach przyniesie oczekiwane rezultaty .
Partia jest kierownikiem Związku Młodzieży So
cjalistycznej. Oznacza to dla ZMS, iż w swoim dzia
łaniu kieruje się on ideologią partii, realizuje jej
program , jej linię. Siły ZMS, jego prawidłowy roz
wój uzależnione są od jego więzi z partią. O tej
prawdzie pamiętać muszą zawsze wszyscy członko
wie ZMS .
O tym pamiętać musi również cały aktyw partii,
wszystkie jej instancje i organizacje. Partia nasza
wiele oczekuje od ZMS, stawia przed nim trudne
zadania. Aby Związek nie zawiódł tych nadziei, aby
sprostał tym zadaniom , partia będzie interesować się
jego pracą. Będzie wymagać, ale i pomagać, kryty
kować błędy, ale i podtrzymywać każdą cenną i słu
szną inicjatywę młodzieży. Krótkowzroczny jest ten

28
działacz partyjny, który nie myśli o dniu jutrzej
szym partii.
Praca w organizacjach młodzieżowych jest prze
cież główną, najszerszą drogą ideowych młodych
ludzi do partii.
Towarzysze ! Z rąk partii Wasz Związek otrzymu
je dziś sztandar.
Wypisane są na nim słowa: „Jesteśmy młodą
gwardią proletariackich mas ” . Jesteście robotniczą
organizacją. To określa i Waszą rolę, i Waszą wielką
odpowiedzialność. Jesteście spadkobiercami rewolu
cyjnych tradycji polskiej klasy robotniczej i jej mło
dzieży.
Być kontynuatorem KZM, ZWM i ZMP — to zna
czy przewodzić młodemu pokoleniu , prowadzić je
do walki o socjalizm , o dalszy rozkwit ojczyzny.
Niech Związek Wasz będzie w tej pracy i walce
wiernym współtowarzyszem partii.
Pod tym sztandarem służcie ofiarnie i wiernie
sprawie klasy robotniczej, sprawie narodu, sprawie
socjalizmu.

Warszawa, październik 1958 r.

 TOW . WŁADYSŁAW GOMUŁKA-WIESŁAW
O RUCHU MŁODZIEŻOWYM

(...) Godne pochwały i wszechstronnego poparcia

są zespoły produkcyjne młodych górników , mło
dzieżowe brygady produkcyjne powstałe z inicjaty
wy Związku Młodzieży Socjalistycznej . Brygady te
w liczbie około 800 skupiają tysiące młodych gór
ników, prowadzą między sobą współzawodnictwo
pracy, odradzają wspólnie z organizacjami związko
wymi zdrowy ruch współzawodnictwa pracy w ca
łym przemyśle węglowym .
Organizacje partyjne powinny udzielić szerokiej
pomocy kołom Związku Młodzieży Socjalistycznej
i młodzieżowym brygadom produkcyjnym . Na pel
ne poparcie zasługuje podjęta przez ZMS, CRZZ
i Związek Górników inicjatywa rozpoczęcia współ
zawodnictwa o tytuł Brygady Pracy Socjalistycznej .
Z przemówienia wygłoszonego na centralnej
akademii górniczej w Zabrzu

Nasza partia zawsze przywiązywała i przywiązuje

wielką wagę do sprawy wychowania młodego po
kolenia, które już dziś stanowi istotną twórczą siłę
budownictwa socjalistycznego, a w przyszłości de
cydować będzie o losach kraju.
Szczególnie doniosłą rolę w tej dziedzinie speł
niają organizacje młodzieżowe. Rozwiązanie się
ZMP, spowodowane wieloma złożonymi przyczyna
mi, pociągnęło za sobą poważne przejściowe trud
ności w ruchu młodzieżowym . W tej sytuacji, prze

30
ciwstawiając się antysocjalistycznym i fałszywym
tendencjom, partia pozytywnie ustosunkowała się
do utworzenia dwóch środowiskowych ideowo-poli
tycznych organizacji młodzieżowych ZMS i ZMW,
oraz ideowo -wychowawczej organizacji ZHP.
Wszystkie te związki wychowują młodzież w du
chu socjalizmu i działają pod ideowym kierow
nictwem partii, pracując w oparciu o fundamental
ną zasadę jedności ideowo-politycznej młodego po
kolenia .
W okresie ostatnich dwóch lat organizacje mło
dzieżowe poważnie rozwinęły się, okrzepły ideolo
gicznie i politycznie, prowadzą coraz bardziej ży
wą, wszechstronną działalność, wychodzą naprzeciw
zainteresowaniom młodzieży.
ZMS, skupiający 260 tysięcy członków , i ZMW,
liczący 220 tysięcy członków , stanowią już dziś nie
małą siłę i oparcie dla partii.
Z inicjatywy ZMS odradza się ruch współzawod
nictwa pracy w przemyśle, powstało 3 600 młodzie
żowych brygad produkcyjnych, rozwijają się Ochot
nicze Hufce Pracy.
Rośnie także aktywność Związku w dziedzinie
podnoszenia kwalifikacji zawodowych młodzieży,
w pracach samorządu robotniczego, w całym życiu
zakładu (... ).

Osiągnięte przez organizacje młodzieżowe rezulta

ty nie są jeszcze współmierne do ich wielkich możli
wości. Naczelnym zadaniem organizacji młodzieżo
wych jest rozwijanie i pogłębianie pracy ideowo
politycznej, zdobywanie coraz szerszych rzesz mło
dzieży dla naszej sprawy, organizowanie ofiarnego
31
wysiłku młodych patriotów w budownictwie socja
listycznym .
Wypełnienie przez młodzież tych zadań zależy
w dużej mierze od naszych organizacji partyjnych ,
od ich właściwego stosunku do związków młodzie
ży. Wymagać, ale i pomagać, krytykować błędy, ale
i podtrzymywać każdą cenną i słuszną inicjatywę
młodzieży (...).
Z referatu sprawozdawczego KC PZPR
wygłoszonego na III Zjeździe
 PRZEMÓWIENIE
TOW. JERZEGO MORAWSKIEGO
NA III PLENUM KC ZMS

Towarzysze ! Chcę przyłączyć się do tych głosów

w dyskusji, które mówiły, że dzisiejsze Plenum KC
ZMS napełnia otuchą. Referat i dyskusja na tym
Plenum zdają się świadczyć o tym , że ZMS zna
lazł wreszcie swoją właściwą drogę. Jeśli będzie
wprowadzał w czyn to wszystko, o czym mówiliście
na dzisiejszym Plenum , to można być pewnym , że
będzie się pomyślnie rozwijał.
Partia wskazywała drogę rozwoju nie tylko
swymi ogólnymi uchwałami, ale bezpośrednio mó
wiąc o sprawach młodzieży. Ale praktyka pokazała,
że przyswojenie sobie tych wskazań Partii, pokona
nie i usunięcie tego, co w ZMS było niedobre, wy
magało czasu, wymagało własnego doświadczenia
działaczy ZMS, zwłaszcza że partia nie była wów
czas często w stanie nieść wam pomocy konkretnie
na każdym terenie. W całej partii zachodziły prze
miany, trwała walka przeciwko niesłusznym tenden
cjom i przeciwko odrętwieniu wielu organizacji par
tyjnych. Wszystko to musiało odbić się na sytuacji
W ZMS .
Pewna część aktywu ZMS ulegała tendencjom re
wizjonistycznym. Ale znamienną cechą tego rewizjo
nizmu w ZMS było, że ci, którzy najgłośniej krzy
czeli bez zbytniej skromności, że są nieprzejednani
w walce z dogmatyzmem i sekciarstwem , w prak
tyce sami okazali się największymi sekciarzami.
Uszła ich uwagi idea przewodnia VIII Plenum KC

33
3 – Materiały i dokumenty ZMS
PZPR, a mianowicie wzmocnienie związku partij
z masami oraz jej wpływu ideologicznego i politycz
nego. Zamiast dążyć do rozszerzenia wpływów so
cjalistycznej organizacji młodzieżowej , w istocie rze
czy swoją teorią awangardyzmu i praktyką opozy
cyjności wobec partii, swoim lekceważeniem rzeczy
wistych spraw i potrzeb młodego pokolenia organi
zację od mas odgradzali.
Określenie „sekciarstwo w działaniu ” padło już
na marcowym Plenum TKC ZMS, ale znowu trze
ba było, jak widać, własnego doświadczenia, by wie
lu działaczy ZMS, którzy wówczas tego jeszcze nie
pojmowali, zrozumiało prawdziwość tego określenia .
Dobrze, że tak się stało , to pozwoli, aby ZMS ru
szył teraz szybko naprzód.
Jakiej organizacji chcemy, jaka organizacja socja
listycznej młodzieży jest krajowi potrzebna? Po
trzebna jest organizacja zwarta, jednolita, wychowu
jąca młodzież w duchu marksizmu -leninizmu, orga
nizacja czynów, a nie pustosłowia, organizacja wy
chowująca młodzież w pracy na rzecz socjalizmu
i w walce przeciwko wszystkiemu, co socjalizmowi
przeszkadza. Potrzebna jest organizacja głęboko za
korzeniona w masach młodzieży , będąca ich fak
tycznym kierownikiem. A nie może ZMS spełnić tej
roli, nie zajmując się tysiącznymi sprawami codzien
nego życia młodego pokolenia, nie dbając o jego in
teresy, odnosząc się z lekceważeniem do jego co
dziennych potrzeb. Tylko wraz z masami, dzieląc
ich życie, ich potrzeby, ich troski i radości, pracę
i rozrywki, może organizacja młodzieży socjali
stycznej stać się faktycznym kierownikiem więk
szości młodzieży i objąć większość młodzieży nasze
go kraju socjalistyczną ideologią. Dzisiaj nie jest
34
z tym jak wiadomo najlepiej. Dobrze, że na
dzisiejszym Plenum szczerze i otwarcie powiedzie
liście o tym i staracie się wyciągnąć z tego wnio
ski .
Jeden z głównych wniosków to czynne działanie
na rzecz socjalizmu.
Co to znaczy „ na rzecz socjalizmu" ? Było u nas
kiedyś popularne określenie „ pozytywnie ustosun
kowany do obecnej rzeczywistości” . Nie było to
słuszne określenie. Nie było słuszne dlatego, że mie
szało dwie rzeczy wielkie osiągnięcia ludu pol
skiego, osiągnięcia, które okupiliśmy niemałymi
ofiarami i które chcemy rozwijać, oraz wiele in
nych zjawisk, które niewątpliwie wchodzą też
w skład obecnej naszej rzeczywistości, a których nie
chcemy i które będziemy zwalczać. Obecna rzeczy
wistość polska — to władza ludowa,, to reforma rol
na, to unarodowienie przemysłu, to socjalistyczne
uprzemysłowienie kraju -
to wszystko, co wniosło
do polskiego życia zwycięstwo klasy robotniczej, co
stanowi podstawę naszej dalszej walki i pracy.
Ale obecna rzeczywistość polska to także zacofa
nie kraju bynajmniej jeszcze nie przezwyciężone
do końca, to także ciemnota niemałych warstw spo
łeczeństwa, to biurokratyzm i szereg innych ujem
nych faktów , utrudniających utrwalenie wpływów
socjalizmu w masach i uaktywnienie mas w bu
dowie socjalizmu. Nie można być komunistą nie
będąc gotowym w każdej godzinie do walki w obro
nie osiągnięć władzy ludowej . Tutaj słowo „ ustosun
kowany pozytywnie” jest urzędnicze, blade, słabe,
to niewłaściwe słowo dla określenia naszej posta
wy wobec tego, za co płaciliśmy nieraz krwią na
szych najlepszych towarzyszy. Nie można być ko
35
munistą i nie walczyć o likwidację wszystkich ciem
nych stron naszej obecnej rzeczywistości, jak spe
kulacja, złodziejstwo, biurokracja, niedbalstwo w sto
sunku do interesów społecznych i do własnych obo
wiązków. Do tych zjawisk nie odnosimy się pozy
tywnie i nie będziemy się nigdy odnosić pozytyw
nie. Nie chcemy od młodzieży polskiej jednakowo
pozytywnego, w gruncie rzeczy obojętnego, stosun
ku do tych obu stron rzeczywistości polskiej . Chce
my, żeby młodzież kochała i gotowa była do po
święcenia wszystkiego dla obrony i rozwoju na
szych osiągnięć, dla budowy w Polsce sprawiedli
wego społeczeństwa. Chcemy, żeby młodzież niena
widziła wszystkiego , co w Polsce jest jeszcze złe,
żeby z młodzieńczą pasją umiała walczyć ze złem.
Wielu towarzyszy mówiło w dyskusji, że zmiany,
które ZMS wprowadza w swej pracy, od dawna
dojrzały , od dawna oczekiwał ich aktyw ZMS w te
renie .
Sądzę, że towarzysze ci mają rację. Nie sprowa
dziłbym jednak tej sprawy tylko do aktywu czy
nawet członków ZMS . Jeśli przyjrzeć się procesom,
które zachodzą obecnie w poważnej części naszej
młodzieży, można dostrzec, że ma ona już dość tych
jałowych krytyk i postawy negacji, że dojadły jej
do żywego często jałowe dyskusje na temat błędów
i wypaczeń minionego okresu, że chce konstruktyw
nej pracy, chce patrzeć naprzód, a nie w tył. Co
więcej , odczuwa coraz mocniej potrzebę wspólnego
zorganizowanego działania.
Powinniśmy widzieć te pozytywne zjawiska i pro
cesy, zachodzące w młodym pokoleniu, również dla
tego, aby nie dać się zwieść pochopnym a krzyw
dzącym uogólnieniom, które całą młodzież odsądza

36
ją od czci i wiary, oskarżają o rozwydrzenie, chu
ligaństwo itd .
Jest rzeczą znamienną, że w ankiecie rozpisanej
przez „ Nowa Wieś”, w której wzięli udział młodzi
ludzie ze wsi i miasteczek, na pytanie „ Co Was
najbardziej nęka ?” prawie wszyscy uczestnicy
ankiety odpowiedzieli chuligaństwo, pijaństwo ,
złodziejstwo .
A więc ci młodzi ludzie potępiają te szkodliwe
zjawiska, o które pewna część opinii publicznej go
towa oskarżać całą młodzież. Podejmując walkę
z tymi zjawiskami ZMS może znaleźć nie tylko
uznanie, ale poparcie znacznej części młodzieży .
Niemniej stało się w pewnych kołach w naszym
kraju rzeczą modną, żeby przez brudne szkiełko
wykroczeń i rozwydrzenia pewnych grup młodzie
ży patrzeć na całe młode pokolenie.
Nigdy nie mieliśmy tylu utyskiwań, oskarżeń tak
łatwo rzucanych pod adresem młodzieży, że jest
niesforna, że jest krnąbrna, że chuligani, ile rzuca
się obecnie.
Muszę wprost powiedzieć, że kiedy słyszę te skar
gi i pytania, gdzie tkwi przyczyna, to aż korci cza
sem powiedzieć przejrzyjcie się sami w lustrze,
obywatele.
Nie ulega przecież wątpliwości, że ogólne prze
jawy rozprzężenia, słabej dyscypliny społecznej, pi
jaństwa, które jest plagą ogólnospołeczną, niepo
szanowania prawa że to wszystko musi rzutować
na młodzież . Dlatego walka z tymi plagami spo
łecznymi musi być prowadzona nie tylko wśród mło
dzieży, ale i w starszym pokoleniu. Jednak więcej
się o tym pisze i mówi, aniżeli robi. Nigdy nie mie
liśmy tyle publicystyki, często bardzo namiętnej na

37
tematy moralności społecznej, tyle rozważań z so
cjologii i etyki .

ile mamy dzisiaj . Każdy chce

sięgnąć do jeszcze głębszych źródeł, ale poza opisy
wanie i próbę wyjaśniania faktów -
nie sięga .
A chodzi przecież przede wszystkim o środki za
radcze .
ZMS może sobie zaskarbić szeroką sympatię
i uznanie, jeżeli energicznie weźmie się za te spra
wy.
Wówczas też tym większe będzie miał prawo
wytknąć wielu osobom , dyskutującym na te tematy,
ich bezczynność i indolencję w szukaniu i organi
zowaniu środków zaradczych. Tym łatwiej będzie
mu wtedy pociągnąć ludzi ze starszego pokolenia :
pedagogów , pracowników kultury do udziału w tej
walce .
Jeżeli tyle uwagi zwracamy na pozycję ZMS
w społeczeństwie, na to, aby ZMS cieszył się auto
rytetem w szerokiej opinii społecznej, to nie tylko
z sympatii do Waszej organizacji. Chodzi o to, że
socjalistyczna organizacja młodzieży jest konieczna
i niezbędna w ogólnej walce o socjalizm . Wiele pro
blemów naszego życia trudno rozwiązać bez silnej ,
aktywnej i dobrze pracującej organizacji młodzieży.
Należy powitać szereg inicjatyw Waszego Związku,
podjętych w ostatnim czasie, takich jak pierwsze
po długiej przerwie młodzieżowe brygady produk
cyjne, jak Wasze inicjatywy w sprawie Ziem Za
chodnich, Wasze wysiłki w sprawie oświaty robot
niczej i inne. Wszystkie te zamierzenia dają się
sprowadzić do decydującej sprawy --- kształtowania
socjalistycznego stosunku do pracy.
Chcę stwierdzić, że na tym Plenum stosunkowo
za mało mówiono o tym . A to jest sprawa główna.
38
Na tym polu toczymy zaciętą, długofalową walkę
z wrogami socjalizmu. Reakcja chce poderwać wolę
mas budowy socjalizmu, w tym celu szerzy kult
dobrobytu kapitalistycznego.
Nie jest tajemnicą, że w najbardziej rozwiniętych
krajach kapitalistycznych poziom życia jest wyższy
w porównaniu z naszym . Ale każdy wie, że kapita
lizm w Polsce wyglądał bynajmniej nie tak , jak
w krajach najbardziej rozwiniętych, tylko tak , jak
w krajach szczególnie słabo rozwiniętych . Są u nas
studenci czy młodzi inżynierowie, którzy z wypie
kami na policzkach wyliczają, w ciągu ilu miesięcy
może sobie powiedzmy - inżynier w Niemczech
zachodnich kupić motocykl czy inżynier w USA
samochód . Zapominają o tym, że w Polsce przed
wrześniowej synowie robotników lub chłopów
w ogóle nie staliby się inżynierami, w każdym razie
mieli minimalne szanse, aby się dostać na uczelnię,
a nawet jeżeli z wielkim wysiłkiem skończyli stu
dia przeważnie nie znajdowali zatrudnienia we
dług kwalifikacji, szukali jakiego bądź zajęcia, jakże
często bezskutecznie.
Są tacy młodzi ludzie, którzy zaczytują się opisa
mi, jak to w Ameryce ładnie, a zapominają o tym,
że na bogactwo wielkich mocarstw imperialistycz
nych składa się krzywda dziesiątków milionów lu
dzi krajów takich, jak Polska przedwrześniowa,
eksploatowanych i utrzymywanych w zacofaniu
przez międzynarodowy imperializm. Zapominają, że
w tym bogactwie jest i trud polskiego robotnika,
wywieziony w międzywojennym dwudziestoleciu
w formie dywidend i procentów od obcych kapita
łów, które działały w Polsce.
39
 Zapominają wreszcie o rzeczy najważniejszej
o wydajności pracy.
Weźmy, towarzysze, przykład Nowej Huty. Nowa
Huta – to przedmiot dumy młodzieży. Młodzież
ją budowała. Pamiętacie hasło : „My budujemy No
wą Hutę, Nowa Huta buduje nas" . Pewnie – wy -

rosły w Hucie Lenina nowe kadry. Młodzież z zabi

tych deskami wiosek zdobyła zawód, weszła do kla
sy robotniczej . Stanęła przy nowocześnie urządzo
nych warsztatach przemysłowych . Ale świadomość
socjalistyczna znacznej części tej młodzieży nie na
dąża za tymi przemianami społecznymi.
Tow. Renke cytował w referacie wierszyk ro
botników Nowej Huty :
„Czy się robi, czy się leży,
dwa tysiące się należy ”.
Na polu wydajności pracy w Nowej Hucie na
każdego hutnika przypada obecnie 5,2 ton stali mie
sięcznie, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych
13 ton stali , w Związku Radzieckim 12,5,
w Niemczech zachodnich, licząc całe hutnictwo 7
ton, w Anglii , licząc całe hutnicwo 6 ton .
A przecież Huta Lenina należy do najbardziej
nowocześnie urządzonych zakładów , o wiele bar
dziej nowocześnie niż znaczna część hutnictwa
w Niemczech czy hutnictwa angielskiego.
Inne zestawienie. Nowa Huta jest budowana na
podobnych dokumentach technicznych , co bliźnia
cza radziecka huta Zaporożstal.
Przy wielkim piecu w hucie Zaporożstal pracuje
160 robotników , w Hucie Lenina - 256. Wydajność
wielkiego pieca Zaporożstal jest wyższa aniżeli
wydajność wielkiego pieca w Nowej Hucie.

40
 Weźmy inny przykład. Pięć tysięcy młodych ro
botników Huty Lenina nie ma podstawowego wy
kształcenia. Do wieczorowych szkół zapisało się
1000 robotników , a uczęszcza na zajęcia – w krat
kę : 100—140.
Można przytaczać dalsze przykłady nieusprawie
dliwionej absencji, lekceważenia obowiązków, ła
mania dyscypliny pracy. Takie fakty, jak niska
wydajność pracy czy brak walki o wyższe kwa
lifikacje fachowe, zależą od wielu czynników. Za
leżą m. in. od lepszej organizacji pracy w zakładzie,
od właściwie stosowanych bodźców zainteresowań ,
od lepszego systemu zarządzania całą gospodarką.
Ale jest również faktem , że żaden najlepszy sy
stem zarządzania gospodarką niewiele poprawi sy
tuację, jeżeli nie będzie mu towarzyszyła uporczywa
walka administracji, organizacji partyjnej , rady ro
botniczej i organizacji społecznych w samym zakła
dzie pracy . Przykłady wymienione -
a listę ich
można przedłużyć stanowią rozległe pole działa
nia ZMS. To jest główny kierunek działania ZMS,
jeżeli ma on towarzyszyć walce naszej partii.
Walka o lepsze wyniki ekonomiczne, o wyższą
wydajność to jedyna droga do poprawy bytu lu
dzi pracy. I to jest, towarzysze, sprawa naszej go
dności narodowej i patriotycznej.
Posłuchajcie, co mówią przeciwnicy. Właśnie
wczoraj dostałem do rąk informację od korespon
denta Polskiej Agencji Prasowej z Niemiec za
chodnich , który przytacza różne zasłyszane wypo
wiedzi od tamtejszych mieszkańców. W związku
z rozruchami studenckimi i chuligańskimi w spra
wie „ Po prostu ” robotnik zachodnioniemiecki, czło
nek katolickiej partii Adenauera, powiada : „ Tam
>

41
 chowym , ale wysoko kwalifikowany fachowiec
o wysokim poziomie świadomości politycznej – taki
cel powinien przyświecać każdemu z działaczy ZMS
i całej pracy zetemesowskiej w Polsce.
Rzecz jasna, chodzi tutaj o to, żeby ta świado
mość ideowa wyrażała się również w praktyce,
w postępowaniu, w postawie moralnej. Wiemy do
brze, że dziś jeszcze daleko nam do tego ideału
i trzeba, abyśmy zdawali sobie sprawę z tego, że
młodzież polska będzie się kształtować zgodnie
z tym obrazem nie samorzutnie, nie żywiołowo,
lecz jedynie w wyniku zorganizowanej pracy najle
pszych, najbardziej świadomych spośród niej , to
znaczy członków socjalistycznych organizacji.
Wydaje mi się, że towarzysze słusznie zrobili, że
raz jeszcze na tym Plenum ustosunkowali się do
sprawy Związku Młodzieży Polskiej . Raz po raz
odzywa ta sprawa. Może tak się dziać dlatego, że
ZMS i ZMW nie odgrywają jeszcze takiej roli w ży
ciu, jaką powinny.
Ocena, jaka była zawarta w tej sprawie w refe
racie, wydaje mi się słuszna. Można się oczywiście
spierać o to, w jakim stopniu niektóre ogniwa i ko
ła ZMP były mocne i trwałe. Ale nie zmienia to
faktu, że organizacja, jako całość, nie była na tyle
wrośnięta korzeniami w masy młodzieży, na tyle
zahartowana i mocna ideologicznie, aby stawić czo
ła temu trzęsieniu ziemi, które przeszła młodzież,
i temu atakowi sił antysocjalistycznych przed i po
VIII Plenum .
Nic nie dadzą nam obecnie dyskusje na temat,
czy rozwiązanie ZMP było słuszne, czy niesłu
szne. Rzecz należy rozpatrywać nie na tej płaszczy
źnie, bo w ten sposób mógłby ktoś dowodzić, iż
· 44
niesłuszne było, że robotnicy nie zdobyli władzy
w Polsce w 1918 r.
Rozpadnięcie się, zaszczucie i samounicestwienie
ZMP stało się faktem. My wszyscy nie potrafiliśmy
wtedy uchronić się od tej straty . Konieczne stały
się inne formy organizacyjne w ruchu młodzieży,
jakimi są ZMS i ZMW. W tych ramach organiza
cyjnych należy pracować, w tych organizacjach sku
pić cały aktyw, który potrafi dobrze działać na
odcinku młodzieży. Równocześnie zaś powinniśmy
pamiętać o tym, że ZMP był poprzednikiem ZMS
i ZMW. Nie jest to żaden mit, jest to prawda, że
edukację rewolucyjną niemal cały aktyw ZMS
i ZMW zdobywał w szeregach ZMP, w ZMP doj
rzewał i tam uczył się na własnych błędach. Gdzie
mogły być wówczas kadry młodzieży socjalistycz
nej w Polsce, jeśli nie w ZMP? Gdzie w ogóle było
miejsce dla młodego Polaka czy Polki, kiedy bu
dowaliśmy Nową Hutę, Żerań, kiedy tworzyliśmy
podstawy uprzemysłowienia i rozwoju Polski? Na
pewno w ZMP, a nie w wycofaniu się do domo
wego zacisza, w malkontenckim gronie w kawiarni
czy w plebańskiej zakrystii. Nagonka na byłych
ZMP-owców torowała drogę obcym i wrogim ele
mentom. Nieprzypadkowo czołowi zwolennicy tej
nagonki znaleźli się wśród obrońców legalności tzw.
Związku Młodzieży Demokratycznej, o którego rea
kcyjnym obliczu nikt chyba nie wątpi . Nieprzy
padkowo też chyba w obronie bojowo antyzetem
powskiego „ Po prostu ”, po jego zawieszeniu, utwo
rzył się osobliwy blok od pseudolewicowych rewi
zjonistów poprzez reakcyjny ZMD, kończąc na
osobnikach z gatunku pospolitych chuliganów.
Kiedy wraca się pamięcią do doświadczeń ZMP,

45
trzeba pamiętać o dobrych i złych stronach tych
doświadczeń. Trzeba uchronić się od powtarzania
błędów , a przyjąć i rozwijać to wszystko, co jest
nieprzemijającym dorobkiem ZMP, co było w nim
cenne inaczej ZMS nie zrobi nowego kroku na
przód w rozwoju ruchu młodzieży.
Przyjęte na tym Plenum słuszne kierunki pracy
wśród młodzieży i walka o ich realizację we wszyst
kich ogniwach Związku przyczynią się do lepszego
ułożenia stosunków z partią. Partia czuje się odpo
wiedzialna za całość spraw młodzieży, a więc również
i za ZMS. Nie znaczy to, że wszystkie ogniwa partii
wywiązywały się z tej odpowiedzialności. Niemało
jednak trudności powodowały w przeszłości niesłu
szne tendencje w ZMS, tendencje, które nie sprzy
jały wytworzeniu atmosfery wzajemnego zaufania
i przekonania w partii, że ZMS nie zawiedzie, że
na ZMS można liczyć. Tendencje te aktyw ZMS,
jego większość potrafiła pokonać i wykazała, że
ZMS nie zawiedzie, że na ZMS można liczyć.
W związku z tym stosunki wzajemne między
partią a ZMS będą ulegały poprawie. A zatem pel
niejszy będzie udział ZMS w pracach, które podej
muje partia, a partia będzie się starała o to, żeby
mieć pomoc ze strony ZMS, kiedy ta pomoc jest
partii potrzebna. Działacze ZMS — członkowie partii
nie będą traktowani jako aktyw II kategorii, prze
ciwnie, trzeba docenić ich rolę jako ważnego i wy
suniętego na trudny odcinek aktywu. Partia będzie
pracowała z zespołami partyjnymi ZMS, będzie dą
żyć do tego, aby ZMS miał pełną możliwość wysu
wania inicjatyw, wniosków i postulatów pod adre
sem partii, przyjmując w zamian rady i zalecenia
oraz realizując uchwały partii.

46
 Na ZMS, a także na ZMW partii szczególnie za
leży, bo stanowią one rezerwę dopływu nowych
kadr do partii, a także winny się stać bliskimi
współtowarzyszami w pracy i walce partii.
ZMS-owi, jako robotniczej organizacji młodzieży,
powinna przypaść rola organizacji najbardziej skry
stalizowanej ideologicznie i najbliższej partii, inicja
tora i zdecydowanego zwolennika ścisłego współ
działania wszystkich organizacji młodzieżowych.
Liczymy na to, że kierunek wytknięty na obecnym
Plenum KC ZMS pozwoli Waszej organizacji
wszystkie te zadania wykonać. W tym przekonaniu
życzę Wam dobrych wyników w pracy po Waszym
III Plenum .

Warszawa, grudzień 1957 r.

 PRZEMÓWIENIE
TOW . JERZEGO ALBRECHTA
NA KRAJOWEJ NARADZIE UCZESTNIKÓW
MŁODZIEŻOWEGO WSPÓLZAWODNICTWA PRACY

Wasza narada uczestników i organizatorów mło

dzieżowego współzawodnictwa pracy – niezależnie
od tego, że zwołana jest w tak skromnych ramach ,
że odbywa się bez szerokiej reklamy odegra
z pewnością bardzo poważną rolę w tej wielkiej
walce, którą nasza partia i pod przewodnictwem
partii cały naród prowadzi w obliczu zadań , jakie
stoją przed nami w najbliższych siedmiu latach.
Narada ma dlatego poważne znaczenie, że po
trudnym okresie, jaki macie za sobą, przywrócenia
na nowych zasadach rangi moralnej współzawod
nictwu pracy .
przychodzicie na tę naradę nie
tylko z hasłami, ale i z poważnym dorobkiem, że
zdobyliście poważne doświadczenie. Owadze spra
wy, która jest tematem narady, decyduje fakt, że
idea ruchu, jaki reprezentujecie , musi odegrać
ogromną rolę w realizacji tych zadań, które stoją
przed nami.
Program, z którym idziemy na Zjazd, program
najbliższej pięciolatki, a właściwie można tu mó
wić o programie siedmiu lat, stawia bardzo po
ważne i trudne zadania.
Nie chcę przytaczać tu cyfr, ponieważ są one
wam dobrze znane. Chciałbym zwrócić uwagę tyl
ko na sens tych zadań. Będzie to uporczywa walka
o wykorzystanie dużych rezerw tkwiących w na
48
szej gospodarce, będzie to uporczywa walka o opa
nowanie i zastosowanie nowoczesnej techniki
i wreszcie o ekonomiczne gospodarowanie,, o to,
abyśmy zamierzone zadania osiągnęli jak najbar
dziej oszczędnymi środkami.
W ciągu tych najbliższych lat musimy z punktu
widzenia interesów przyszłości naszego kraju roz
szerzyć w pewnym stopniu udział inwestycji w do
chodzie narodowym , a więc udział tego, co przezna
czamy na rozbudowę potencjału gospodarczego na
szego kraju. Potrzebne jest to w tym celu, byśmy
mogli rozwijać nowoczesną technikę, tworzyć nowe
warsztaty dla zatrudnienia ludzi.
Z drugiej strony nakazem obecnej sytuacji i za
daniem najbliższej przyszłości jest maksymalne
zwiększenie dochodu narodowego w ogóle tak,
aby jego odpowiednią część można było przezna
czyć na zaspokojenie potrzeb bytowych ludzi pracy.
Nie można tego osiągnąć inną drogą, jak tylko
wypracowując ten dochód w drodze tańszej , ja
kościowo dobrej, wydajnej produkcji i pracy .
Historia zarówno społeczeństwa socjalistycznego,
jak i kapitalistycznego uczy , że innej drogi do do
brobytu nie ma. Oczywiście kapitalizm rozwiązy
wał sprawę rozwoju potencjału produkcyjnego
przez wyzysk mas pracujących. My mamy roz
wiązać problem zbudowania wielkiego potencjału
gospodarczego, zabezpieczenia przyszłych potrzeb lu
dzi, wyprowadzenia kraju z pewnego zacofania, któ
re na nas jeszcze ciąży, przy równoczesnym jak
najlepszym zaspokajaniu codziennych potrzeb ludzi
pracy. Musimy 'własnymi siłami wypracować dalszy
postęp gospodarczy naszego kraju.
Oczywiście jest naszą wielką siłą, że jesteśmy

49
4 Materiały i dokumenty ZMS
związani więzami przyjaźni, pomocy gospodarczej
z całym obozem socjalizmu. Czerpiemy z tego nie
ocenione korzyści.
Jednakże musimy równocześnie wnosić określony
własny wkład pracy, by nasz kraj był pełnowarto
ściowym partnerem w obozie socjalizmu.
Celem wypracowania środków na dalszy rozwój
gospodarki musimy przez cały okres, który stoi
przed nami, zwracać większą uwagę na wykorzy
stanie wszystkich rezerw , a przede wszystkim re
zerw, które tkwią w normalnej pracy ludzkiej . Na
tym polega problem walki o wydajność pracy. Na
poziom wydajności wpływają różne czynniki, ale bar
dzo istotne znaczenie posiada efektywna praca czło
wieka, efektywne wykorzystanie dnia pracy . Ten
prymitywny warunek osiągnięcia wysokiej wydaj
ności w naszym przemyśle, jakim jest rzetelne,
efektywne, pełne wykorzystanie dnia pracy, nie
jest, jak wynika to z analizy, w wielu gałęziach
przemysłu spełniany. To jest podstawowy, ważny
front walki, gdzie ruch współzawodnictwa i przo
downictwa odegrać może wielką rolę. Przyzwycza
jenie do tego, że można otrzymywać pełną płacę za
nieefektywną pracę, może być skutecznie przeła
mane między innymi przez przykład, że można
w tym samym czasie wykonać więcej , osiągnąć
lepsze rezultaty produkcyjne.
Rezerwy tkwią także w maszynach i urządzeniach .
Wiemy z analizy, że z tych samych maszyn , tych
samych urządzeń , tej samej powierzchni produk
cyjnej można, przy pełnym ich wykorzystaniu, do
brej organizacji pracy i znajomości procesów techno
logicznych, osiągnąć wyższą wydajność, lepsze wy
niki.

50
 Jeżeli porównamy nasze efekty w tej dziedzinie
z efektami przodujących krajów Związku Ra
dzieckiego czy rozwiniętych krajów zachodniej
Europy to dostrzeżemy ogromne dysproporcje.
Niezwykle ważną jest sprawa oszczędniejszego go
spodarowania surowcami i materiałami, tym bar
dziej ostra i tym bardziej aktualna, że baza surow
cowa i materiałowa naszego kraju jest wciąż jesz
cze zbyt szczupła .
I jest wreszcie sprawa walki o opanowanie i za
szczepienie nowoczesnej techniki w naszym prze
myśle, wymagającej rozwinięcia wielkiego ruchu
wśród robotników , wśród kadr inżynieryjno -tech
nicznych i wśród naukowców.
Tu trzeba przełamać wiele istniejących oporów .
Dotychczasowy stan rzeczy w zakładach często
sprzyja inercji w sprawach postępu technicznego.
Często administracja zakładu nie widzi opłacal
ności wprowadzenia nowoczesnego sprzętu.
We wszystkich tych sprawach, decydujących
o powodzeniu walki o wydajność i postęp technicz
ny, ogromną rolę będą odgrywały bodźce zaintere
sowania materialnego. Nie sposób z tego rezygno
wać i sprawa ta jest stałą naszą troską, przedmio
tem naszych wysiłków i poszukiwań .
Ale nieodzownym i bezcennym bodźcem jest
również bodziec moralny to, że pojawiają się
tacy, którzy w sposób śmiały chcą walczyć o roz
wiązanie węzłowych spraw , decydujących o pro
dukcji zakładów i całej naszej gospodarki.
Jeżeli przypomniałem towarzyszom o głównych
kierunkach naszej pracy w najbliższym okresie, to
dlatego, że wydaje mi się, iż o powodzeniu ruchu
współzawodnictwa pracy decydować będzie przede
51
wszystkim to, w jakim stopniu będzie ono skierowa
ne na rozstrzyganie tych węzłowych spraw pro
dukcji .
Nie ma takiego zakładu pracy, w którym by nie
występowały te właśnie problemy walki o wy
dajność , o postęp techniczny, o mniejsze zużycie
surowców , o to, by wykonywać plany nie kosztem
zwiększenia zatrudnienia , lecz przez podnoszenie
wydajności .
We wszystkich zakładach pracy przy poważnym
wzroście ilościowym produkcji mamy do czynienia
z koniecznością opanowywar.ia nowej techniki, pro
dukcji nowych asortymentów . Jeżeli na przykład
mówimy o wielkim wzroście chemii w najbliższym
okresie, to rzecz nie tylko w tym, że planowany
globalny wzrost produkcji jest tak duży , ale
i w tym, że chemia ma opanować nowe procesy,
nowe asortymenty.
To samo możemy powiedzieć o przemyśle maszy
nowym, którego skali zadań nie mierzy się tylko
wzrostem produkcji globalnej , ale i tym, że prze
chodzimy na nowe maszyny, na nowe urządzenia.
Dlatego też decydować będzie o zasięgu, powo
dzeniu , autorytecie waszego ruchu to, jak wy po
traficie w sposób świadomy inicjować ruch przo
downictwa i współzawodnictwa w tych węzłowych
sprawach.
Trzeba pracować nad tym, by tak bylo. Chodzi
o to, by wasz ruch , a ruch ten to bezcenna sprawa,
dawał nie tylko większą produkcję, ale żeby stał
się on również nurtem przewodnim w sprawach ,
o których mówiłem : walki o jakość produkcji, o jej
potanienie, o rozwiązywanie węzłowych proble
mów w zakładach pracy.

52
 Bardzo potrzeba ludzi, którzy z zapałem, ener
gią i ze znajomością rzeczy będą walczyć o roz
wiązywanie tych problemów, i tu ogromną rolę mo
gą odegrać brygady młodzieżowe, młodzieżowe
współzawodnictwo pracy.
Gdyby dzisiaj chcieć ocenić, na jakim etapie
rozwoju tego ruchu jesteśmy, to można by po
wiedzieć, że dokonano już wiele, tym bardziej że
jak mówiliśmy w dyskusji okres, który mamy
za sobą, był trudnym okresem odradzania ruchu
współzawodnictwa pracy. To jest smutne, ale praw
dziwe, że wasza inicjatywa spotykała się często
z obojętnością, niechęcią, niewiarą i lekceważeniem
ze strony administracji i bardzo często obojętnym
stosunkiem ze strony podstawowych organizacji
partyjnych . Stwierdzając to, trzeba równocześnie
powiedzieć, że w rozwijaniu tego ruchu, którego
jesteście , pionierami i organizatorami, państwo
i partia udzieli wam pomocy.
Trzeba będzie przełamać stosunek obojętności do
waszych poczynań ze strony administracji i ze stro
ny podstawowych organizacji partyjnych.
Pole działania zostało już przetarte. Są zakłady,
w których ż młodzieżą z ZMS poważnie się liczą.
Dlaczego ? Bo to dziś nie jest tylko kilku entuzja
stów, którzy rzucają hasła, ale jest to realna siła.
Osiągnęliście już niemały dorobek . Naszym za
daniem będzie stworzenie jak najlepszego klimatu
dla współzawodnictwa. Ale wiele zależy od was.
Trafność waszych poczynań , umiejętność określe
nia frontu współzawodnictwa będzie miała decydu
jące znaczenie.
Są jeszcze inne czynniki, które rozstrzygają
o tym, jak dalece ruch współzawodnictwa będzie

53
się liczył w walce, która się toczy, jak dalece będzie
zyskiwał autorytet. Istotną treścią tej walki jest
przecież lepsze opanowywanie techniki i umie
jętności racjonalnego, ekonomicznego myślenia
i działania w zakładzie pracy. Co jest więc ko
nieczne, zwłaszcza dla tych, którzy ten kierunek
chcą w zakładach forsować ? Konieczna jest znajo
mość rzeczy, opanowywanie wiedzy, techniki. Bez
pogłębiania wiedzy technicznej w naszych zakła
dach pracy w ogóle, a wśród was w szczególności
wygranie tej walki jest niemożliwe. Takie zadania ,
jakie postawiliśmy przed sobą, może pomyślnie
realizować tylko wysoko kwalifikowana kadra .
Wysoko kwalifikowane kadry decydują o powo
dzeniu całego programu.
Wielu dyskutantów mówiło o tym , że w ruchu
młodzieżowego współzawodnictwa i przodownictwa
pracy sprawa dokształcania zajmuje niemało miej
sca. Chciałbym jak najbardziej podkreślić wagę tej
sprawy. To jest jeden z tych kierunków działania,
który ZMS i pionierzy ruchu współzawodnictwa
powinni mieć stale na uwadze. Problem ten po
stawiliśmy na IX Plenum naszej partii. Było przed
tem często tak, że dobrzy robotnicy, fachowcy bar
dzo krytycznie wypowiadali się o młodzieży, twier
dząc, że posiada ona duże aspiracje, a małe umie
jętności.
I była to, niestety, prawda. Tę prawdę trzeba
zmienić. Dzisiaj autorytet młodzieży, która prze
cież stanowić będzie podstawową kadrę w prze
myśle w najbliższych latach, będzie rósł, jeżeli
młodzi będą ludźmi, którzy posiadają wiedzę tech
niczną, umiejętność zawodu .
Potrzebny jest w tym celu przede wszystkim wy
54
siłek indywidualnego człowieka. Człowiek ten musi
się uczyć, często uczyć się pracując. Właśnie dlatego
trzeba temu poświęcić wiele uwagi, wiele wsparcia,
wiele uporu .
Jeżeli ruch współzawodnictwa młodzieżowego ma
odegrać dominującą rolę w zakładach pracy
a może ją odegrać -
jeżeli ma współrozstrzygać
w węzłowych trudnych problemach, to do tego
ruchu, do waszej pracy w ogóle musi być przy
ciągnięta kadra inżynieryjno-techniczna. To nie jest.
łatwa sprawa. Był okres lekceważącego stosunku,
okres obojętności ze strony tej kadry do poczynań
młodzieży. Sytuację można i trzeba zmienić, a bę
dzie się ona zmieniała wtedy, kiedy towarzysze
będą szukać kontaktów z kadrą inżynieryjno -tech
niczną, stawiać przed nią problemy, szukać u niej
pomocy w realizowaniu zadań, które stają przed
wami. Mamy sporo młodej kadry inżynieryjno -tech
nicznej, do której wy w szczególności powinniście
dotrzeć.
Trzeba podkreślić, że mając zdolną kadrę inży
nieryjno -techniczną, nie osiągnęliśmy jeszcze dosta
tecznego ożywienia wśród tej kadry, na miarę za
dań, które sobie obecnie nakreślamy.
Dlatego nawiązanie kontaktów z tą kadrą jest
tym bardziej ważne.
Aby ruchowi współzawodnictwa młodzieżowego
nadać słuszny kierunek , trzeba analizować, gdzie
rozstrzygają się główne sprawy w zakładzie, gdzie
można i trzeba rzucić młode siły, zainicjować
ruch współzawodnictwa.
Z waszymi postulatami i wnioskami, z waszą
opinią powinniście iść na konferencję samorządu
robotniczego, gdzie ustala się zasady i kierunki
55
działania zakładu . To na pewno podniesie auto
rytet i rangę waszego ruchu i myślę, że będzie
również budowało autorytet całej waszej organi
zacji.
Jeżeli dzisiaj obserwujemy wzrost roli i auto
rytetu organizacji partyjnych w zakładach pracy ,
to poza innymi czynnikami politycznej natury,
które pozwoliły umocnić ten autorytet tar
gdzie był on zachwiany ważkim czynnikiem jest.
fakt, że organizacje partyjne dokonują analizy pro
blemów produkcji i umiejętnie je rozstrzygają.
W ten sposób buduje się pomost porozumienia,
zaufania i więzi między organizacją partyjną i bez
partyjnymi.
Taka jest też droga do umacniania pozycji i auto
rytetu zetemesowskiej organizacji.
Z tego, co powiedziałem, wynika jasno, że uwa
żamy, iż zapoczątkowany przez Związek Młodzieży
Socjalistycznej ruch może i powinien odegrać
ogromną rolę.
Należy wam się niewątpliwie większa uwaga ,
opieka, pomoc ze strony naszych organizacji par
tyjnych i administracji. Wy autorytet swój będzie
cie budować sami. Naszym obowiązkiem jest jak
najbardziej go podeprzeć.
Chcę na tym zakończyć, życząc wam najlepszych
osiągnięć w tej rzetelnej i mądrej pracy, którą
podjęliście.

Warszawa, styczeń 1959 r.

 PRZEMÓWIENIE
TOW. ROMANA ZAMBROWSKIEGO
NA KRAJOWEJ NARADZIE AKTYWU ZMS

( fragmenty )

Pozwólcie towarzysze przekazać Wam serdeczne

pozdrowienia od Komitetu Centralnego naszej par
tii. Za waszym pośrednictwem pragnę , przekazać
pozdrowienia dla aktywu ZMS, dla uczestników
brygad młodzieżowych, sztafety czynu młodych
i wart zjazdowych, dla wszystkich ZMS-owców,
którzy umysłem i sercem związali się ze sprawą na
szego III Zjazdu.
Dorobek ideologiczny, polityczny, organizacyjny
III Zjazdu jest olbrzymi i wielokrotnie będziemy
jeszcze do niego powracać. Członkowie partii, jak
i członkowie ZMS będą na zajęciach szkoleniowych
studiować uchwały, referaty, dyskusję na III Zjeż
dzie .

W duchu konsolidacji

Wiecie, towarzysze, że niełatwa była droga naszej

partii do uchwał III Zjazdu. Trzeba było przezwy
ciężać przejawy dogmatyzmu i rewizjonizmu w sa
mej partii, musieliśmy odeprzeć wzmożony atak
reakcji marzącej o „ drugim etapie ”. Partia wyszła
zwycięsko z trudnych prób.
Jest rzeczą olbrzymiej wagi, że obrady III Zjazdu
przebiegały w duchu konsolidacji, że doniosłe
uchwały III Zjazdu o węzłowych zadaniach poli
57
tycznych partii, o wytycznych rozwoju PRL w la
tach 1959-1965, o wytycznych polityki partii na
wsi i o zmianach w Statucie zostały uchwalone
jednomyślnie, dowodząc w ten sposób jedności i ze
spolenia wszystkich delegatów Zjazdu, najwyższej
władzy partii, wokół generalnej linii partii.
Zasadnicze znaczenie ma fakt, że III Zjazd po
twierdził słuszność polityki partii wypracowanej na
VIII Plenum , że linia VIII Plenum legła u funda
mentu uchwał III Zjazdu. Doniosły jest fakt, że 44
delegacje bratnich partii krajów socjalistycznych
i krajów kapitalistycznych dały swój cenny wkład
w obrady naszego Zjazdu i w swoich wystąpieniach
i powitaniach poparły politykę naszej partii.
Towarzysze w dyskusji podkreślali, z jak dużym
zainteresowaniem masy pracujące, społeczeństwo śle
dziło obrady Zjazdu. Zainteresowanie to było ukoro
nowaniem wielkiej kampanii przedzjazdowej, kam
panii wielkich czynów i szerokiej dyskusji nad pla
nem rozwoju Polski na najbliższe siedem lat.

Konkretny plan działania

Jakie są nasze najbliższe zadania wynikające z bo

gatej problematyki, którą omawiał III Zjazd, z de
cyzji, które podjął? Jest naszym zadaniem, by ten
dorobek, wielki dorobek ideowy i polityczny Zjazdu
w ciągu najbliższych miesięcy doprowadzić do świa
domości aktywu i wszystkich członków partii i są
dzę, że również aktywu i wszystkich członków ZMS.
Ale punkt ciężkości kładziemy głównie na to, by
wszystkie nasze instancje partyjne i wszystkie POP
możliwie szybko opracowały konkretny plan dzia
58
łania -
każdy na swoim odcinku realizacji
uchwał III Zjazdu .
Nie chcemy ogólnych deklaracji. Rzecz polega na
tym i tego na pewno od nas oczekuje aktyw par
tyjny, członkowie partii i bezpartyjni, żeby każdy
na swoim odcinku przystąpił do realizacji podjętych
przez Zjazd uchwał, aby wszędzie był wypracowa
ny plan działania zarówno na najbliższy okres, jak
i, o ile to jest możliwe, na dalszą metę.
Przed III Zjazdem było ogromne ożywienie spo
łecznej inicjatywy robotników , chłopów i inteligen
cji, toczyła się szeroka dyskusja, w której padło
dziesiątki tysięcy wniosków przede wszystkim
w zakładach pracy, ale również i na wsi, i w in
stytucjach .
Chcemy, aby ta dyskusja trwała nadal w oparciu
o realizację wniosków , które dotychczas wpłynęły .
Im lepiej i pełniej będziemy je realizować, im sze
rzej rozwijać się będzie inicjatywa społeczna, a to
jest, towarzysze, jak przekonaliśmy się w okresie
przedzjazdowym , jedno z podstawowych ogniw , któ
re może nam pomagać i wszybszym wykonaniu
naszych planów, i w przyciąganiu coraz szerszych
mas do rządzenia, do współrządzenia.
Jednocześnie zmiany w Statucie partii i dyskusja
wokół nowego Statutu partii, która odbyła się
w partii, a częściowo przecież i w ZMS, pomoże
nam w wykonaniu ważnego zadania, jakim jest

ożywienie pracy wewnątrzpartyjnej, rozwinięcie

rzeczowej krytyki, która często jest za słaba dlatego,
że niedostatecznie walczymy o skuteczność krytyki
i z przejawami jej tłumienia . Dyskusja ta pomoże
nam też w zwiększeniu liczby członków partii
aktywnie uczestniczących w życiu partyjnym .

59
 Tak pokrótce przedstawiają się, towarzysze, naj
bliższe zadania organizacyjne, jakie stają przed in
stancjami i organizacjami partyjnymi obok podsta
wowego zadania, jakim jest zaznajamianie całej
partii z bogatą problematyką polityczną i ideową,
zawartą w referatach, dyskusji i uchwałach III Zja
zdu.

Sprawy bliskie młodzieży

A jak z młodzieżą ? Jakie w tej dziedzinie ma

zadanie ZMS ? Wytyczne i wszystkie dokumenty
partyjne przyjęte na Zjeździe, jak o tym mówił
tow. Renke, uwzględniły szeroko sprawy młodzieży
i zadania ZMS .
Trzeba, towarzysze, żebyście mieli pełną świado
mość tego, co wytyczne rozwoju gospodarki naro
dowej na lata 1959–1965 oznaczają dla młodzieży.
Oczywiście nie można w tej sprawie oddzielać mło
dzieży od całego narodu i klasy robotniczej, ale jest
przecież kilka poważnych spraw, w których wy
tyczne są niezmiernie bliskie młodzieży.
Dla przykładu sprawa reformy szkolnictwa, którą
będziemy w ciągu tych siedmiu lat przeprowadzali.
Wprowadzimy dziewięcioletnią szkołę, w ramach
której będzie dwa lata przysposobienia zawodowego.
Inny problem : wybudowanie w ciągu tych sie
dmiu lat 4 milionów izb przecież to niezmiernie
dla młodzieży ważne, jak wynika chociażby z dzi
siejszej waszej dyskusji. Weźmy sprawę programu
inwestycyjnego, który zabezpieczy pracę dodatko
wemu milionowi tej młodzieży, która przejdzie do
pracy w roku 1965 .

60
 Prawo rekomendacji - wielka odpowiedzialność
-

ZMS i ZMW przyszedł na Zjazd z dużym dorob

kiem politycznym i społecznym. Trzeba powiedzieć,
towarzysze, że po tym głębokim kryzysie, w któ
rym znajdował się ruch młodzieżowy przed dwoma
i trzema laty, fakt, że wasi delegaci w liczbie po
nad 60 przyszli z takim dorobkiem na III Zjazd,
zasługuje rzeczywiście na wielkie uznanie dla Wa
szej pracy, dla pracy waszego aktywu. Paragraf
w Statucie partii, który przewiduje, że dla członków
ZMS rekomendacja ZMS - owska do partii stanowi
jedną z dwóch potrzebnych rekomendacji, jest m. in.
uznaniem dla Waszej roli i dojrzałości ideologicz
nej i politycznej, którą żeście osiągnęli w ciągu te
go krótkiego czasu swego działania.
Nie chcialbym, towarzysze, ograniczać się tylko
do słów uznania. Chodzi o to, żebyście Wy, Wasze
grupy działania, mające prawo rekomendacji, z całą
odpowiedzialnością, pod poważnym kierownictwem
komitetów powiatowych ZMS jak najsłuszniej z te
go prawa rekomendacji korzystały. Bardzo sobie
cenimy tę pracę, którą wykonujecie w ostatnim
okresie coraz lepiej w dziedzinie zasilania szeregów
partyjnych młodą kadrą. Uzyskując to statutowe
prawo powinniście dbać maksymalnie o jakość tych,
których partii rekomendujecie.

Usuwać to, co złe

Kilka słów chcę powiedzieć o Waszej dzisiejszej

naradzie. Uważam , że ma ona słuszny kierunek.

61
 Słuszne w niej jest przede wszystkim to, że za
równo referat,, jak i dyskusja koncentrowały się
na planach działania , na tych właśnie sprawach , na
których chce teraz koncentrować się i partia.
Wielu towarzyszy występujących w dyskusji mó
wiło o sprawach produkcji, o brygadach młodzieżo
wych, o planach rozszerzenia tego ruchu, i to są
niewątpliwie sprawy podstawowe i słuszny kieru
nek poszukiwań . Rzecz oczywista, że młodzi ludzie
w zakładach pracy mają większe trudności niż star
si robotnicy w wyszukiwaniu rezerw, których jak
wiadomo, jest u nas dużo po prostu dlatego, że
młodzi ludzie często nie mają do tego dostatecznej
wiedzy i doświadczenia . Ale jest wiele spraw , które
może zauważyć w zakładzie pracy i młody człowiek.
A ma on tę wyższość nad starszym, że jest bar
dziej wrażliwy. Jeśli zaś wrażliwość ta przejawia
się w organizacji, a wy przecież działacie w orga
nizacji, to powinna prowadzić do usuwania tego, co
złe, a nie do przejawów malkontenctwa czy nie
odpowiedzialnych wyskoków .
Bezspornie zatem, jeżeli chodzi o sprawy produk
cyjne, przed grupami działania ZMS staje jako
pierwszorzędne zadanie aktywny udział w wyszu
kiwaniu rezerw , w polepszaniu organizacji pracy ,
przede wszystkim w lepszym wykorzystaniu maszyn,
powierzchni produkcyjnych, lepszej organizacji cza
su pracy itd.
Chcę powiedzieć, że to są dziedziny, w których
jednakże młodzież musi się dużo uczyć. Niekiedy
podchodzi się do tych spraw powierzchownie. Nie
można jednak na nie patrzeć wąsko, trzeba stale
pogłębiać swoją wiedzę ekonomiczną.
62
 Nauka, dyskusje ideologiczne

Towarzysze w dyskusji słusznie obok zagadnień

produkcyjnych poruszali, i to obszernie, sprawę pod
noszenia kwalifikacji i zagadnienia pracy organiza
cyjnej, która stoi przed ZMS w dziedzinie podno
szenia kwalifikacji i ogólnego wykształcenia mło
dzieży.
Mówiliście i o uniwersytetach robotniczych ,
i o szkołach wieczorowych, i o potrzebie ich wza
jemnego powiązania. Jest rzeczą niezmiernie cenną
i słuszną, że ZMS te sprawy traktuje jako jedno
z centralnych , zasadniczych swoich zadań.
Jest rzeczą również cenną to, co towarzysze mó
wili o Waszej inicjatywie, o Waszej pracy w dzie
dzinie rozwoju budownictwa mieszkaniowego, za
kładaniu ogólnych czy młodzieżowych spółdzielni
mieszkaniowych , i to wszystko, coście mówili o po
rządkowaniu miast, o pracy kulturalno -oświatowej,
turystyce, sporcie. Niewątpliwie tylko przez takie
szerokie zainteresowania wszystkimi stronami życia
młodzieży możecie się z najszerszymi masami mło
dzieży wiązać, trafiać do jej serc i umysłów i przez
to wzmagać swoje polityczne i ideologiczne oddzia
ływanie.

Trzeba interesować się nastrojami młodzieży

Dużo cennego jest również w tym , co towarzysze
mówili na tematy związane ze , szkoleniem ideolo
gicznym. Przejawia się jednak w tej sprawie pew
na jednostronność. Mówicie tylko o organizacyjnej
stronie szkolenia, a mało o jego treści. Sprawa zaś
polega na tym, że jest to przecież szkolenie ideolo

63
giczne, w toku którego napotykacie, i nie możecie
nie napotykać, rozmaitego rodzaju błędne rozumie
nie spraw , rozmaitego rodzaju przejawy buržuazyj
nych czy drobnomieszczańskich obciążeń ideologicz
nych. W szkoleniu stale natrafiacie na aktualną pro
blematykę polityczną i ideologiczną.
Wydaje się też i chcę Wam to, towarzysze , szcze
rze powiedzieć, że w tym, coście dziś tutaj mówili,
za mało odczuwa się Waszego osobistego i Wa
szych komitetów – styku z szerokimi masami mło
dzieży, z ich wątpliwościami natury ideologicznej
i politycznej . A wiemy przecież, że jest wiele jesz
cze młodzieży mówimy często i Wy też z tej
trybuny mówiliście — biernej , obojętnej, niekiedy
sobkowskiej , niekiedy sceptycznej , niekiedy, jak
mówimy, cynicznej. A przecież można by wymienić
wiele spraw , które jeszcze w głowach młodzieży bu
dzą te czy inne wątpliwości i niejasności dotyczące
nieraz bardzo ważnych problemów ideologicznych.
Nie może zresztą być inaczej . To wszystko
prawda.
Bierność, którą obserwujemy wśród części mło
dzieży znajdującej się poza ZMS-em, często legity
muje się jakimiś ideowymi podstawami. To, towa
rzysze , trzeba wiedzieć i to trzeba codziennie wi
dzieć. Dlatego trzeba się interesować nastrojami
młodzieży, jej poglądami, często bardzo dziwnie
przeplatającymi się, będącymi jakąś mieszaniną
słusznego i niesłusznego.
Trzeba tym wszystkim bardzo się interesować.
Powiem Wam, towarzysze po prostu poradzę
Wam, jako dawny działacz młodzieżowy : jesteście
sekretarzami KP, macie autorytet wśród członków
swoich instancji i organizacji. I tak powinno być.
64
Ale zwykle jest tak , że jeśli się ktoś przyzwyczai do
tego, że ma autorytet, że ludzie go słuchają, to
zwykle woli znajdować się właśnie wśród tych , któ
rzy go słuchają, i być z tymi, którzy go słuchają.
A Wy, towarzysze, jeśli chcecie dobrze pracować
i dobrze oddziaływać na swoje komitety powiatowe
i swój aktyw , zawsze powinniście mieć kontakt
z całą młodzieżą, także i z tą młodzieżą, która nie
zawsze będzie się z Wami zgadzać i nie zawsze bę
dzie Was słuchać dla której nie zawsze jesteście
autorytetem .
Jeżeli będziecie z nią śmiało spotykać się i dysku
tować, na przykład organizując wieczory pytań
i odpowiedzi w różnych środowiskach młodzieżo
wych, będziecie ostrzyć broń argumentacji i pomagać
swemu aktywowi w ostrzeniu tej broni. To jest
rzecz niezbędna.
Chcę się, towarzysze, przyłączyć do tego, coście
mówili o waszym świadomym działaniu w kierun
ku angażowania młodej inteligencji do pracy w ZMS.
To jest ważna rzecz. Chciałbym wskazać również
na fakty , którymi ZMS powinien się interesować.
Ile razy tak było w zakładzie pracy czy w powiecie,
że mamy tam inteligentów, którzy niedawno ukoń
czyli wyższą czy średnią uczelnię, a nie pracują
W swoim zawodzie . Dla państwa strata i dla nich
strata. Pomoc udzielona tym ludziom a można
jej udzielać będzie i dla nich wartościowa i dla
ZMS, bo podniesie jego autorytet.

Nie zrażajcie się niepowodzeniami

Mamy duże trudności w organizowaniu młodzie

ży. A spójrzcie na Wasze zakłady pracy. Corocznie
65
5 - Materiały i dokumenty ZMS
w ciągu dwóch miesięcy przebywają tam na prak
tykach studenci szkół technicznych, a ZMS z nimi
nie pracuje wcale lub bardzo mało. A co gorzej , te
praktyki są nieraz źle postawione i ci młodzi stu
denci nieraz niewiele się uczą, a często wręcz przy
zwyczajają się do nieróbstwa, wymigiwania się od
roboty.
Na zakończenie, towarzysze, kilka słów o tych
wystąpieniach, w których wskazywaliście na fakty
niechętnego stosunku do krytyki, a niekiedy i jej
tłumienia, sprawy kumoterstwa, biurokracji, kon
serwatyzmu. Jest to rdza, która żre niektóre ogni
wa naszego partyjnego organizmu, na co kilku to
warzyszy w dyskusji wskazywało. Nie wolno z tymi
niedobrymi zjawiskami się godzić. Nie zrażajcie
się, towarzysze, niepowodzeniami, uczcie się dzia
łania cierpliwego, skutecznego i wiedzcie, że w słusz
nej sprawie napotkacie zrozumienie i poparcie ze
strony organizacji partyjnej , ze strony partii.
Nieście więc, towarzysze, w swoje grupy działa
nia ZMS idee III Zjazdu i realizujcie jego uchwały
w czynie, w działalności. Życzę Wam w tej pracy ,
towarzysze, dużych sukcesów.

Warszawa, marzec 1959 r.

 PRZEMÓWIENIE
TOW. ROMANA ZAMBROWSKIEGO
NA SPOTKANIU AKTYWU ZMS
Z BYŁYMI DZIAŁACZAMI KPP W KRAKOWIE
( fragmenty )

Każda epoka czerpie siły i nauki z epok poprzed

nich , każde pokolenie opiera się na doświadcze
niach i osiągnięciach pokoleń minionych.
Kiedy 40 lat temu powstała Komunistyczna Partia
Polski, ruch postępowy i robotniczy miał już za
sobą dziesięciolecia walk i zmagań.
KPP przejęła i kontynuowała najlepsze ruchu te
go tradycje. Siłę najbardziej dynamiczną ruchu re
wolucyjnego stanowili zawsze ludzie młodzi, naj
szlachetniejsze serca i umysły młodego pokolenia.
Wiele najlepszych tradycji rewolucyjnych walk
ludowych , a z chwilą powstania klasy robotniczej
rewolucyjnych walk proletariatu, żyje w waszym
pięknym i starym Krakowie.

U progu niepodległości Polski

Carat i buržuazja krwawo rozbiły organizację
partii „ Proletariat” , tak jak rozbiły niejedną zaląż
>

kową organizację 'robotniczą Rosji, ale nie były

w stanie zdławić proletariackiej idei ruchu robot
niczego , który z roku na rok przybierał na sile, aby
wybuchnąć w całym carskim imperium płomieniem
1905 roku.
Polska klasa robotnicza z zaboru carskiego była

67
rewolucji tej jednym z przodujących oddziałów.
Wysoko oceniał jej walkę Lenin.
Carat krwawo stłumił rewolucję 1905 roku. Ale
rewolucja nawet stłumiona nie jest przegrana — ta
kie jest prawo rewolucji. Pozostaje doświadczenie,
pozostaje nauka, pozostaje wola zwycięstwa. 1905 rok
zahartował partię klasy robotniczej, partię re
wolucji SDKPiL, wyniósł do życia PPS-lewicę,
scementował solidarność polskiej klasy robotniczej
z rosyjskim proletariatem . Rok 1905 pokazał dro
bnomieszczańską, obcą sprawie robotniczej istotę
piłsudczykowskiej prawicy PPS, obnażył antynaro
dowe oblicze polskiej buržuazji, która w opiekuń
czych skrzydłach caratu widziała swego obrońcę
i sojusznika w walce z polskimi masami pracują
cymi.
Rewolucyjne doświadczenie zdobyte przez klasę
robotniczą Rosji w bojach 1905 roku wydało owo
ce w dni Wielkiego Października .
Zwycięstwo Rewolucji Październikowej w Rosji
wstrząsnęło światem . Było ono wielkim wydarze
niem i dla Polski. Obalenie carskiego imperium
więzienia narodów , wielka fala rewolucji, która
czerpiąc z Października swój rozmach przetoczyła
się przez Europę, obalając monarchie w Niemczech
i Austrii, przyniosła Polsce upragnioną niepodle
głość.
W chwili kiedy ważyły się losy ustroju Polski,
kiedy decydowało się, kto będzie nią rządził — lud
pracujący czy buržuazja w tym przełomowym
momencie dwie rewolucyjne partie polskiej klasy
robotniczej: SDKPiL i PPS-lewica połączyły się
w Komunistyczną Partię Polski, na czele której sta
68
nęli : Warski, Koszutska- Kostrzewa, Walecki, Len
ski, Próchniak.

Nic, prócz znojnego trudu

Większość klasy robotniczej pragnęła już wów

czas Polski socjalistycznej. KPP wskazywała jedy
ną słuszną drogę walki o socjalizm poprzez zdoby
cie władzy przez klasę robotniczą. Powstające za
przykładem rewolucyjnej Rosji Rady Delegatów
Robotniczych chciała przekształcić w organy dykta
tury proletariatu. W manifeście swego pierwszego
Zjazdu wołała do proletariatu Polski:
ROBOTNICY !
KPRP nie obiecuje Wam nic prócz znojnego, ofiar
nego trudu, nic ponad to, co klasa robotnicza sama
w ogniu walki i rewolucji zbuduje, utrwali į roz
winie. Waszymi tylko rękami możecie zdobyć wla
dzę, własnym tylko wysiłkiem możecie zwalić sta
ry gmach wyzysku i katowskiego ucisku, zbudować
społeczeństwo wspólnej własności i wspólnej pracy ,
wolności i braterstwa ludów.
Jednakże polski ruch rewolucyjny, polskie masy
pracujące nie były jeszcze wówczas w stanie zdobyć
władzy.
Znaczna część klasy robotniczej pozostawała pod
wpływami idei reformistycznych, żywiła złudze
nia demokratyczne, ulegała ugodowym hasłom
PPS — parlamentarnej drogi do socjalizmu.
Powstałe w owym czasie rządy Daszyńskiego
i Moraczewskiego, zwane ludowymi, przyjęły wysu
nięte przez Rady Delegatów Robotniczych żądanie
8-godzinnego dnia pracy, obiecały masom robotni
czym ustawodawstwo socjalne i prawa demokraty

69
czne, chłopu obiecały ziemię. Odegrały one obiek
tywnie rolę swego rodzaju piorunochronu, pozwoli
ły buržuazji na przetrwanie chwil najcięższych
i zgromadzenie sił. Popierana przez najbardziej re
akcyjne, antyradzieckie siły międzynarodowego im
perializmu buržuazja polska krok za krokiem, w za
ciętych walkach znaczonych strajkami, manifesta
cjami robotniczymi i powstaniami zbrojnymi, jak
na przykład powstanie robotników krakowskich
w 1923 roku, odbierała proletariatowi demokratycz
ne zdobycze, przekreślała obiecane w dniach rewo
lucyjnego wrzenia reformy, aż po przewrocie ma
jowym w 1926 roku sięgnęła do metod faszystow
skiej dyktatury.
W takich warunkach przychodziło działać Komu
nistycznej Partii Polski.
Nie mam zamiaru rozważać dzisiaj zawiłych spraw
kształtowania lini politycznej KPP, zastanawiać się
nad czynnikami, które na nią wpływały, odważać
błędów i osiągnięć, kroków naprzód i kroków
wstecz. Uważne studiowanie tych spraw może przy
nieść niemało pożytku i w obecnej naszej pracy ,
ale ja chciałbym dzisiaj zatrzymać Waszą uwagę na
jednej tylko stronie działalności KPP, ale stronie
najbardziej istotnej i zadziwiającej.
Była nią działalność KPP jako organizatora mas
ludowych, setek tysięcy robotników i chłopów, po
stępowej inteligencji i młodzieży.

Czego bała się buržuazja

Gdybyśmy zasiedli w zaciszu biblioteki i wzięli do

ręki opasłe roczniki gazet wszystkich politycznych
odcieni, gazet ukazujących się legalnie w Polsce

70
.
w międzywojennym dwudziestoleciu , uderzyłby nas
wyzierający z każdej niemal strony strach . Strach
klas rządzących przed masami ludowymi ulegają
cymi wpływom komunistycznych haseł, strach przed
ideami Październikowej Rewolucji.
A wszakże KPP była partią stosunkowo nieliczną,
w okresie szczytowego rozwoju zrzeszającą nie wię
cej niż 18 tysięcy członków. Przez cały okres swej
działalności pozostawała nielegalna, tropiona przez
wszystkie organy buržuazyjnego, faszyzującego pań
stwa, opluwana przez oficjalną propagandę, przez
kler, prasę i radio. Czyż tak nieliczna, a więc, wy
dawałoby się, słaba partia mogła wywierać poważ
ny wpływ na życie narodu, grupować wokół swych
haseł tysiące robotników i chłopów, wiecznie spę
dzać sen z powiek klas rządzących ?
Poszukajmy świadectwa faktów. A fakty pokazu
ją, że trzy-, pięcio-, najwyżej siedmioosobowa ko
mórka kapepowska w fabryce potrafiła niejedno
krotnie poruszyć do działania, poprowadzić do straj
ku czy manifestacji całą załogę, i to największych
ówcześnie zakładów przemysłu - takich jak Lilpop
w Warszawie, Scheibler w Łodzi, kopalnia „ Paryż”
w Zagłębiu , jak chrzanowski „ Fablok ” czy krakow
ski „ Semperit” .
Kilkusetosobowe najczęściej okręgowe organi
zacje KPP przewodziły wielkim bitwom klasowym ,
których pełna jest historia międzywojennego dwu
dziestolecia – takim jak 150 -tysięczny strajk gór
ników wszystkich zagłębi w roku 1924, jak 120-ty
sięczny w roku 1925 czy jeszcze potężniejszy
150-tysięczny w roku 1928 strajk łódzkich włók
niarzy, jak pamiętne rewolucyjne wydarzenia
1936 roku w Krakowie i Lwowie .

71
 Nacisk partii komunistycznej i pobudzanych przez
nią dołowych mas PPS-owskich zmuszał niejedno
krotnie prawicowych przywódców PPS do przyłą
czania się do strajków, bądź wręcz do rzucenia ha
sła strajkowego .
W czasie odbywających się w warunkach nasilo
nego terroru policyjnego wyborów do sejmu w ro
ku 1928 tysiąc komunistów Warszawy poprowadzi
ło do głosowania na listę komunistyczną prawie
70 tysięcy wyborców . Trzystu komunistów Łodzi
w wyborach sejmowych w 1930 roku zyskało na
swą listę 54 tysiące głosów.

Wśród sojuszników

Mimo zaciekłej walki, jaką prawicowi przywódcy

PPS prowadzili przeciwko KPP, i mimo że niekie
dy postępowanie KPP wobec PPS i SL nie było
wolne od sekciarstwa, komuniści polscy w ciągu ca
łego dwudziestolecia oddziaływali rewolucjonizująco
na robotników skupionych w szeregach PPS i na
wielu jej działaczy .
Wyrazem tego były niejednokrotnie rozłamy
w PPS — szczególnie w pierwszych latach niepodle
głości, kiedy to do KPP przeszła grupa działaczy
PPS z Żarskim i Landym na czele, później grupa
z sekretarzem generalnym PPS Sochackim oraz po
słem Łańcuckim . Wyrazem tego były lewicowe nur
ty w PPS, które mocno nieraz ważyły na działal
ności jej terenowych organizacji, a rozwinęły się
szczególnie głęboko w okresie walki o jednolity
i ludowy front w latach 1935-1938 .
W kraju chłopskim, jakim była przedwojenna Pol
ska, kraju „ galicyjskiej biedy” , na wsi wyzyskiwa
72
nej przez obszarników i kapitalistyczne kartele,
przeżywającej chroniczny kryzys agrarny KPP
była tą partią, która wysunęła rewolucyjne hasło
ziemi dla chłopa bez wykupu, hasło sojuszu robot
niczo - chłopskiego, rządu robotników i chłopów .
Hasła te nie tylko skupiały wokół KPP najbar
dziej świadomych, rewolucyjnych chłopów , ale i sil
nie oddziaływały na masy chłopskie skupione wokół
Stronnictwa Ludowego i wielu jego działaczy.
W ciągu całego dwudziestolecia międzywojennego
w stronnictwach chłopskich trwa głęboki ferment
polityczny, przybierają na sile radykalne nurty, do
chodzi do rozłamów .
Tu w Krakowskiem już w pierwszych latach nie
podległości wraz z grupą radykalnych działaczy
chłopskich przechodzi do KPP poseł Tomasz Dąbal,
w późniejszych latach na tle radykalnego fermentu
w „Wyzwoleniu” i innych partiach chłopskich po
wstaje masowa legalna partia chłopska NPCh , na
czele z towarzyszami: Wojewódzkim , Fiderkiewi
czem , Balinem , działająca pod ideowym kierowni
ctwem KPP, a po rozwiązaniu NPCh przez władze
sanacyjne Samopomoc Chłopska z posłem Wojtowi
czem na czele .
Olbrzymiego rozmachu nabrał antyfaszystowski
ruch chłopski w okresie walk KPP o antyfaszy
stowski front ludowy, kiedy w całej Polsce rozlała
się fala strajków chłopskich organizowanych przez
komunistów i radykalnych ludowców, wspieranych
przez solidarnościowe strajki mas robotniczych . Ta
kim wspaniałym przejawem bojowego sojuszu ro
botniczo -chłopskiego był strajk solidarnościowy ro
botników Krakowa w 1937 roku organizowany przez

73
komunistów i lewicowych pepesowców na znak so
lidarności ze strajkującymi chłopami.
Niemały też wpływ wywierała KPP na życie ide
owe i działalność demokratycznych i postępowych
organizacji społecznych, pomagała przezwyciężać ich
ograniczony buržuazyjnymi ramami demokratyzm ,
radykalizować najszlachetniejszych ludzi w łonie
tych organizacji.
Ba ! Nawet w sanacji wyodrębniła się lewicowa
grupa senatora Boguszewskiego, który oświadczył
na posiedzeniu senatu : jestem komunistą.
Ze szczególną siłą zjawiska te występują w okre
sie walki o jednolity i ludowy front przeciwko groź
-

bie faszyzmu i wojny — walki prowadzonej z inicja

tywy i pod przewodem KPP w latach 1935—38 .
I właśnie w środowisku młodzieży komunistycz
nej, socjalistycznej, ludowcowej jednolitofronto
we idee KPP rosły i owocowały najżywiej.

W obronie narodu

Gdzie jest ukryte źródło mocy, która partii tak

stosunkowo nielicznej pozwalała podejmować śmia
łe i wielkie zadania i odważnie szturmować podsta
wy panującego ustroju.
Siła ta płynęła z idei, której służyła KPP, idei
sprawiedliwości społecznej , idei socjalizmu, które
głęboko zakorzeniły się, były bliskie polskiej klasie
robotniczej.
Sprawa, o którą walczyła KPP, wypływała z re
wolucyjnych i patriotycznych dążeń polskiego ro
botnika, chłopa i postępowej inteligencji, reprezen
towała ich najżywotniejsze klasowe i narodowe in
teresy.

74
 To KPP od zarania swego istnienia walczyła
o słuszny kierunek rozwoju Polski, przeciwstawiała
się wprzęgniętej do rydwanu imperialistycznych mo
carstw polityce endecji i sanacji czyniącej z nasze
go państwa doczepkę do aktualnie najaktywniejszej
siły antyradzieckiej .
To KPP pierwsza i najkonsekwetniej przeciwsta
wiała się zgubnej dla narodu polskiego sanacyjnej
polityce przyjaźni z faszyzmem hitlerowskim , nosi
cielem wojny imperialistycznej , największym, jak
pokazała historia, wrogiem niepodległości naszej
Ojczyzny.
Komuniści -
i tylko oni walczyli w obronie
istnienia Kraju Rad - pierwszgo państwa robotni
ków i chłopów , przeciwstawiali się falom antyra
dzieckiego kłamstwa usiłującego zatruć naród jadem
nacjonalizmu, szerzyli idee zwycięskiego Paździer
nika.
Gdyby zwyciężyła głoszona przez KPP idea jed
nolitego i ludowego frontu w walce przeciwko fa
szyzmowi i groźbie wojny imperialistycznej , ina
czej potoczyłyby się losy Polski i Europy.
Nigdy nie ustawała KPP w walce o jedność kla
sy robotniczej, nigdy nie przestawała demaskować
antyrobotniczej gry prawicowych przywódców PPS,
przeciwników idei jedności.
Głosili też polscy komuniści hasło ziemi dla chło
pów bez wykupu, przewodząc antyobszarniczej i an
tykartelowej walce wsi polskiej , umacniając sojusz
otników i chłopów , przedmiot najzaciętszych
ataków ludowcowej prawicy.
Wszędzie, gdziekolwiek robotnik i pracujący inte
ligent, chłop i rzemieślnik podnosił głos i pięść
w obronie swych codziennych interesów i praw,
75
wszędzie tam w pierwszych szeregach szedł polski
komunista -
najofiarniejszy bojownik sprawy ro
botniczej i chłopskiej .
Głębokie oddanie sprawie socjalizmu i narodu,
całkowite podporządkowanie swego życia osobiste
go interesom ludu pozwalały polskim komunistom
śmiało patrzeć w lufy pistoletów policji, wysoko
nieść głowę w sanacyjnych sądach i więzieniach .
Wierzyli oni bowiem głęboko, że jak mówił poe
ta proletariatu Broniewski - „ jest życie piękniej
sze, nowe. I żyć warto, i umrzeć warto”.
Wszędzie też w środowisku robotników i chło
pów napotykali komuniści dłonie dziesiątków ty
sięcy sympatyków wyciągnięte w przyjaznej pomo
mocy, gotowe ukryć przed policjantem czy szpiclem,
gotowe podtrzymać w rewolucyjnej robocie dla
sprawy robotnika i chłopa, dłonie dobrych ludzi nie
zważających na grożące im niebezpieczeństwo utra
ty wolności czy pracy, narażenia się na szykany
władz .

Młode pokolenie bez jutra

Wiernym młodym towarzyszem KPP był w jej

walce KZMP, powstały w roku 1922. Głosił on
>

w uchwale swego I Zjazdu z dnia 17 marca 1922

roku , że : „ Zadaniem KZMP jako wyraziciela inte
resów młodzieży robotniczej jest organizowanie mło
dzieży i poprowadzenie jej do walki o lepszy byt”.
A sytuacja młodzieży w państwie buržuazji i ob
szarników była zaiste rozpaczliwa. Szalejące bezro
bocie w mieście, straszliwe przeludnienie na wsi
skazywało młodzież na nędzę, pozbawiając ją moż
liwości zarobkowania i zmuszając do podejmowa

76
nia dorywczych zajęć za wszelką cenę, uniemożli
wiało zdobycie kwalifikacji zawodowych.
Przede wszystkim zaś - i to był czynnik decy
dujący o nastrojach młodego pokolenia przytła
czała każdego młodego chłopca i dziewczynę ze śro
dowiska robotniczego i chłopskiego, a nawet wielu
maturzystów czy absolwentów wyższej uczelni, nie
pewność perspektywy życiowej , brak nadziei na
przyszłość, na otrzymanie roboty już nie nawet
w ulubionym , odpowiadającym zainteresowaniom
i uzdolnieniom zawodzie, lecz jakiejkolwiek pracy
zabezpieczającej znośne życie. Nawet takiej perspek
tywy nie mogło młodemu człowiekowi zarysować
państwo, którego produkcja w ciągu dwudziestole
cia w wielu podstawowych dziedzinach nie mogła
osiągnąć poziomu sprzed pierwszej wojny świato
wej , w którym skutki światowych kryzysów gospo
darczych były zawsze najgłębsze i najbardziej dłu
gotrwałe.
Poczucie beznadziejności, braku perspektywy hi
storycznej w życiu narodu, marazm i zastój panu
jący w Polsce buržuazyjnej ze szczególną siłą od
czuwało młode pokolenie.
Była jednak siła polityczna, która Polsce, klasie
robotniczej, masom pracującym , młodemu po
koleniu perspektywę przyszłości wskazywała. Siłę
tę stanowiła Komunistyczna Partia Polski i KZMP.
Ich program nakreślał obraz lepszego życia w Pol
sce, w której władzę sprawować będzie klasa ro
botnicza.
Była to zatem perspektywa trudnej i uporczywej,
wymagającej ofiar walki o Polskę ludu, Polskę spra
wiedliwości społecznej .
Toteż właśnie młodzież gromadziła się pod sztan

77
darami walki o rewolucyjne przemiany społeczne,
pod sztandarami komunizmu.
We wszystkich też akcjach rewolucyjnych, pro
wadzonych przez KPP, w strajkach ekonomicznych
i politycznych, demonstracjach bezrobotnych żąda
jących chleba i pracy, w ulicznych manifestacjach
antyfaszystowskich i antywojennych KZMP-owcy
wybijali się aktywnością i bojowością.
Były nawet takie dziedziny działalności rewolu
cyjnej, które stanowiły niemal domenę KZMP. Mło
dzi KZMP - owcy byli niezawodnymi i niestrudzo
nymi kolporterami nielegalnych komunistycznych
gazet i czynnymi uczestnikami grup samoobrony
robotniczej.
Przed każdą większą kampanią 1 Maja czy
7 listopada, 1 września – w Międzynarodowy Dzień
Młodzieży czy w styczniowym tygodniu 3 L (Lenin,
Róża Luksemburg, Karol Liebknecht) młodzież
komunistyczna w miastach , miasteczkach i osiedlach
fabrycznych malowała hasła na murach, płotach,
kleiła plakaty, do mistrzostwa dochodziła w zawie
szaniu transparentów .

W jednolitym froncie
Lata walki o front ludowy przyniosły poważne
zmiany w robocie młodzieżowej. Sprawa pracy
wśród młodzieży przykuwała wtedy uwagę całej
partii i jej kierownictwa.
Bo też nigdy chyba przedtem problem młodego
pokolenia nie stanął z taką ostrością we wszystkich
środowiskach społecznych i organizacjach politycz
nych, nigdy tak ostro nie ujawniło się bankructwo
koncepcji politycznej klas rządzących. Nigdy też

78
przedtem nie otwierały się przed KZMP tak szero
kie możliwości oddziaływania na masy młodzieży.
Wymagało to jednak dokonania istotnych zmian
w formach i metodach pracy organizacji.
W oparciu o program antyfaszystowskiego frontu
ludowego, poprzez jednolity front z młodzieżą so
cjalistyczną, poprzez rozwój współpracy z „ Wicia
mi”, poprzez działalność we wszystkich masowych
organizacjach młodzieży, poprzez przeniesienie punk
tu ciężkości na legalną i półlegalną działalność
wśród młodzieży, KZMP torował drogę do powsta
nia szerokiego antyfaszystowskiego frontu młodego
pokolenia .
Wielką pomoc polityczną okazywali wtedy Związ
kowi towarzysze z Krajowego Sekretariatu KC
Partii i z przebywającego wprawdzie za granicą,
najczęściej w Pradze Czeskiej , Gdańsku czy Ko
penhadze, Biura Politycznego KC KPP – towarzy
sze Julian Leński, Edward Próchniak, Julian Brun ,
Jerzy Ryng i inni.
Oto co mówi jedna z wielu odezw KC KZMP te
go okresu wydana w roku 1937 :
Nad niepodległością Polski W dziewiętnastą
rocznicę zawisły czarne chmury. Klika faszystow
skich bankrutów pod wodzą, Rydza, Becka i Sklad
kowskiego wzorem „ Targowicy ” zaprzedaje wolność
i niepodległość w ręce, faszystowskiego bloku: Nie
miec, Wloch, Japonii. Niepomna przelanej krwi lu
du polskiego w bohaterskich powstaniach i zma
ganiach rewolucyjnych - „Targowica” sanacyjno
-

oenerowsko-endecka oddala na lup rozbestwionego

hitleryzmu Gdańsk, podeptala szczytne ideały wol
ności najlepszych synów ludu .. Więzienia, Bereza ,
średniowieczne getto lawkowe, permanentne „ pa
79
cyfikacje” oto dorobek zdrajców narodu polskie
go.
Młody socjalisto, wiciarzu , siewowcu , harcerzu,
ompiaku !
Żądamy pokoju, wolności i chleba!
Żądamy zerwania sojuszu z Hitlerem!
Ządamy obrony ludu gdańskiego!
Żądamy wolnych, demokratycznych wyborów !
Żądamy prawa głosu od 21 lat!
Niech żyje Demokratyczny Antyfaszystowski Front
Mlodego Pokolenia !
Nie pozostały bez odzewu KZMP - owskie hasła.
Docierały one do gorących, patriotycznych serc
i umysłów młodego pokolenia.
KZMP nawiązał bliską i serdeczną współpracę
z TUR - em , wielu działaczami i organizacjami Wici,
a także z wielu buntującymi się przeciw sanacji
organizacjami sanacyjnego Legionu Młodych, Strzel
ca, Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej,
z wielu kołami Organizacji Młodzieży Pracującej,
a gdzieniegdzie docierał nawet do kół pozostające
go pod wpływami endecko - chadeckimi Stowarzysze
nia Młodzieży Katolickiej.
Związek Młodzieży Komunistycznej stanowił
w tym czasie dość znaczną siłę liczył około 12 ty
sięcy członków , co było cyfrą dużą, zwłaszcza dla
wyraźnie określonej ideowo i politycznie, nielegal
nej i prześladowanej przez władze organizacji.
Była to liczba niemała, jeśli porównać ją ze sta
nem Związku w chwili powstania – 1100 człon
ków w roku 1922 ; była to liczba szczególnie
wymowna w porównaniu na przykład z socjalistycz
nym , legalnym TUR-em, który liczył w latach trzy
dziestych 5 tysięcy członków.

80
 Szkoła hartu i wytrzymałości

Lecz nie liczba była decydująca. Decydowała głę

boka ideowość i ofiarność, rewolucyjny zapał i od
danie bez reszty sprawie. Młodzież KZMP-owska
stworzyła sobie niepisany kodeks moralny, stawia
jący wysokie i bezkompromisowe wymagania
w życiu osobistym i społecznym , wymagania rzetel
ności i prawdomówności, wierności i wytrwałości.
W ten sposób stała się organizacja KZMP szkołą,
w której kształtowały się charaktery. Taka postawa
osobista budowała każdemu KZMP - owcowi autory
tet w jego środowisku, wzbudzała szacunek nawet
wrogów .
Dumna była młodzież komunistyczna ze swoich
bohaterów : Kniewskiego, Rutkowskiego, Engla, Bot
wina, Hajczyka, Pilarczyka i wielu innych, którzy
życie oddali za sprawę komunizmu, i odważnie szła
w ich ślady. Spośród 30 – 40 tysięcy skazanych
przez sanacyjne sądy za działalność komunistyczną
większość stanowili ludzie młodzi, poniżej 25 lat.
Serdeczną i rozważną opieką otaczali KZMP star
si, bardziej doświadczeni działacze KPP . Widzieli
oni w Związku swego najwierniejszego ofiarnego
pomocnika, widzieli w nim przyszłość ruchu, nową
zmianę na froncie walki o socjalizm. Program
KZMP przyjęty na I Zjeździe głosił :
„ Partia komunistyczna, kierowniczka klasy ro
botniczej, szczególnie odczuwa potrzeby posiadania
rezerw , które wzmacniałyby jej szeregi i dostarcza
lyby kadr młodych sił, musi mieć przygotowawczą
szkołę, która wychowałaby młode pokolenie prole
tariackie dla partii komunistycznej, musi mieć or
81
6 Materiały i dokumenty ZMS
ganizację, która poprowadzi masy młodzieży robot
niczej do walki o komunizm ” .
Wstąpienie w szeregi partii było największym
marzeniem KZMP-owca, dzień, w którym został do
niej przyjęty, pozostawał pamiętny w jego życiu.
I dzisiaj z dumą możemy spojrzeć, jak wielu
wspaniałych komunistów, działaczy sprawy klasy
robotniczej i narodu polskiego, wyrosło w szeregach
KZMP. Wszak z jego szeregów wyszedł Paweł Fin
der, Alfred Lampe, Konstanty Graeser -Kalicki, An
toni Lipski.
Tu w krakowskiej organizacji KZMP i KPP wy
rastali późniejsi przywódcy PPR-owskiej organiza
cji okręgu krakowskiego, padli bohatersko w walce
z hitleryzmem : Stanisław Ziaja, Ignacy Fik oraz
Stanisław Szadkowski.
Tu W
w krakowskiej organizacji KZMP -owskiej
i KPP -owskiej hartował się charakter wybitnego
komunisty „ Justyna" Jaszuńskiego, który w roku
1938 jako komisarz polityczny polskiej brygady im.
J. Dąbrowskiego oddał swe życie w walce „ Za wol
ność naszą i Waszą ” w boju nad Ebro, w dalekiej
Hiszpanii.
Szkoła hartu i wytrwałości, oddania sprawie so
cjalizmu i sprawie narodu polskiego przygotowała
polskich komunistów do najcięższych zadań i wiel
kiej roli, którą przyszło im odegrać w najtrudniej
szym w historii Polski okresie W latach walki
z hitlerowskim najeźdźcą.
Komunistyczne kadry stały się zaczynem i trzo
nem Polskiej Partii Robotniczej i Związku Walki
Młodych , Gwardii Ludowej i Armii Ludowej .
W oparciu o doświadczenia KPP w niezwykle cięż
kich warunkach okupacji Polska Partia Robotnicza

82
wypracowała jedynie słuszny program walki o nie
podległość, nierozerwalnie złączonej z walką o so
cjalistyczne przeobrażenia społeczne, opartej oso
jusz ze Związkiem Radzieckim i potrafiła na czele
szerokiego demokratycznego Frontu Narodowego
w walce politycznej i zbrojnej program ten wcielić
w życie.
Trud walki i ofiar wielu pokoleń rewolucjonistów,
tysięcy KPP -owców i KZMP-owców i ich godnych
kontynuatorów członków PPR i ZWM nie poszedł
na marne. Dał on piękny plon w Ludowej Polsce,
o którą walczyli, za którą umierali.

Ich projekt obraz naszych dni

Od 14 lat naród nasz i nasza młodzież w trud
nych niejednokrotnie warunkach buduje zręby
ustroju socjalistycznego, nowe życie.
Młodym ludziom z natury rzeczy brak często
umiejętności spojrzenia wstecz, brak skali porów
nawczej między przeszłością i teraźniejszością.
Rzeczywistość dni naszych traktują oni często ja
ko coś naturalnego, zrozumiałego samo przez się.
A przecież ta nasza ciągle jeszcze niełatwa rzeczy
wistość jeszcze 20 lat temu była przedmiotem sza
leńczych , jak wielu współczesnym zdawało się, ma
rzeń najlepszej części młodego pokolenia. W roku
1936 KC KZMP opublikował projekt platformy jed
ności organizacyjnej młodzieży komunistycznej i so
cjalistycznej. Oto obraz socjalistycznej Polski, jaki
nakreślił ten program :
Uspołeczniając środki produkcji, znosząc wyzysk
kapitalistyczny, tworząc nasze polskie pięciolatki so
cjalistycznego pędu ku pełni życia , rząd dyktatury

83
proletariatu da wszystkim pracę. I wtedy dopiero
zniknie „ wieczna" zmora bezrobocia (...)
Otworzy się pole dla każdego zgodnie z jego za
miłowaniem i uzdolnieniem . Skończy się praca po
nad siły. 6 godzin będzie najwyższą normą dla mło
dzieży do lat 18. Ubezpieczenia społeczne przestaną
być naigrawaniem się z nędzy i godności ludzi pra
cy — staną się pełną ochroną życia i zdrowia (...).
-

Robotniczo - chłopski rząd dyktatury proletariatu

wywłaszczy obszarników , rozda chlopom ziemię bez
wykupu, obdzieli ziemią i dorosłą młodzież chłop
ską, dając jej zarazem szeroką pomoc techniczną
i finansową w zagospodarowaniu . Otworzy się przed
pracującym chłopstwem droga do wspólnej, kolek
tywnej gospodarki na swojej ziemi przy zastosowa
niu państwowych traktorów, kombajnów i innych
nowoczesnych maszyn rolniczych. A wówczas wieś
przestanie tonąć w ciemnościach i ciemnocie. Świa
tło zaleje i oświeci kraj cały (...).
Otworzy się przed młodzieżą szerokie pole pracy
spolecznej. Otrzyma ona pod rządami dyktatury
proletariatu czynne i bierne prawo wyborcze do
wszystkich organów władzy i samorządu , prawo
udziału į dostęp do wszelkich stanowisk politycz
nych, spolecznych i gospodarczych .
Robotniczo-chłopski rząd dyktatury proletariatu
w Polsce zniesie wszelki ucisk narodowy, zabezpie
czy narodom dotychczas ujarzmionym prawo samo
stanowienia o swym losie . Zniknie też podwójny
ucisk kobiety. Młodzież żeńska otrzyma we wszy
stkich dziedzinach życia i pracy te same prawa, co
młodzież męska. Przed jedną į drugą otworem sta
nie droga do miłości i ogniska domowego (...). Każ
demu w życiu równy start. Otworem stanie dla ca
84
lej młodzieży wiedza, kultura umysłowa i fizyczna,
sport i rozrywka, kino i teatr.
Taką kreślił przyszłość Polski robotniczo - chłop
skiej i jej młodzieży KZM przed 22 laty.
Wniknijmy w treść tego programu przecież
dokument ten jest obrazem naszych dni. Lecz aby
te „ szaleńcze marzenia ” przybrały kształt rzeczywi
stości, potrzeba było nie tylko lat walk i ofiar
i w Polsce przedwrześniowej , i pod hitlerowską oku
pacją, lecz także trzeba było znojnej i trudnej pra
cy, którą po brzegi wypełniony jest czternastoletni
okres naszego nowego budownictwa. Jest w tym
znojnym wysiłku niemały udział młodzieży ZWM ,
OM TUR i Wici w pierwszych latach Polski Ludo
wej i czynu ZMP-owskiego w trudnym okresie
6 -latki, jest i Wasz , młodych ZMS -owców , członków
ZMW i działaczy harcerskich pokaźny już i stale
rosnący dorobek .

Nasze zadania

Zadania, jakie stawia przed nami nasz czas, są

o wiele większe. Zakrojone są na miarę epoki,
w którą weszliśmy, w którą wszedł cały świat. Jest
to czas, kiedy wraz z powstaniem potężnego obozu
socjalistycznego współzawodnictwo między socja
lizmem a kapitalizmem weszlo w nową, decydującą
dla zwycięstwa socjalizmu fazę. Perspektywy tego
zwycięstwa stają się coraz wyraźniejsze. Biją one
z cyfr dokumentu, który zelektryzował świat ca
ły z radzieckiego planu budowy komunizmu na
lata 1959-65 , planu, który stawia sobie za cel osią .
gnąć taki poziom rozwoju gospodarczego i kultural
nego ZSRR, aby w ciagu pięciolatki 1966-1970 osią

85
 uzyskać pro
gnąć rozstrzygnięcie decydujące: uzyskać
dukcję na głowę mieszkańca i stopę życiową wyż
szą niż w przodującym mocarstwie kapitalistycz
nym – Stanach Zjednoczonych .
Perspektywy zwycięstwa socjalizmu płyną z nie
spotykanego tempa rozwoju ChRL, z osiągnięć i pla
nów wszystkich krajów socjalistycznych.
Zadaniem naszego kraju - Polski
- -
jest w mia
rę naszych sił i możliwości do tego zwycięstwa się
przyczynić, być mocnym ogniwem w braterskim
łańcuchu państw socjalistycznych .
A znaczy to -
śmiało kontynuować i rozwijać
budowę socjalizmu w naszym kraju, likwidować
resztki tego zacofania, jakie zostawiła nam w dzie
dzictwie Polska przedwojenna i lata okupacji, pod
nosić nasz kraj do poziomu przodujących państw
świata .
Program budownictwa socjalizmu w Polsce na
najbliższe 7 lat zarysowało ostatnie Plenum KC
partii. Nad wytycznymi plenum toczy się ogólno
narodowa dyskusja podsumowuje ją III Zjazd
partii.
Jedną z form dyskusji nad planem jest czyn
Zjazdowy podjęty przez klasę robotniczą i cały na
ród, w którym i Wy, młodzi robotnicy i pracowni
cy, macie udział niemały.
U podstaw naszego planu leży zadanie rozwoju
bazy ekonomicznej socjalizmu, czynnika decydują
cego dla dalszego, wszechstronnego rozwoju kraju ,
ważnego czynnika utrzymania pokoju, zwycięstwa
socjalizmu w jego współzawodnictwie z kapitaliz
mem w skali światowej.
Plan daje pomyślną perspektywę młodemu i star
86
szemu pokoleniu. Troską o młodzież jest przenik
nięta każda jego idea.
Plan za jedno z węzłowych zadań uznaje rozwój
i podniesienie na wyższy poziom pracy szkolnictwa
wszelkich typów, stopniową przebudowę ustroju
szkolnego i treści nauczania , aby lepiej przygoto
wać młodzież do pracy produkcyjnej w przemyśle
i rolnictwie, aby wychowywać ją w duchu socja
lizmu .
Przystąpimy także do stopniowej reorganizacji
7-letniej szkoły podstawowej przez dodanie dwóch
lat nauczania w zakresie przysposobienia zawodo
wego i ogólnokształcącego, aby podnieść kwalifi
kacje młodzieży i zapełnić szkodliwą wychowawczo
2-letnią przerwę przed przystąpieniem do pracy za
wodowej występującą u tej części absolwentów
szkoły podstawowej , która nie przechodzi do ogólno
kształcącej lub zawodowej szkoły średniej.
Aby wszystkie te zmiany zabezpieczyć material
nie, zbudujemy w przyszłej pięciolatce 27 tysięcy
izb szkolnych nie licząc tych, które zostaną zbudo
wane w rezultacie szlachetnego ogólnonarodowego
czynu społecznego pod hasłem „ Tysiąc szkół na Ty
siąclecie " .
Jakież tedy podstawowe zadanie staje przed na
szą młodzieżą, w jaki sposób najlepiej może ona
przyczynić się do socjalistycznego rozwoju nasze
go kraju? Odpowiedział na to tow. Gomułka na nie
dawnym ogólnopolskim spotkaniu aktywu ZMS :
(...) Chcąc sprostać zadaniom , jakie nakłada na
nią dzisiejsza epoka i wynikające z niej potrzeby
narodu, musi przede wszystkim uporczywie i co
dziennie pracować nad sobą, musi stale podnosić
swoje zawodowe kwalifikacje, musi się uczyć,
87
uczyć się i jeszcze raz uczyć się. Musi podnosić
swe kwalifikacje zawodowe pracująca część mło
dzieży, musi ona jednocześnie podnosić poziom swej
wiedzy ogólnej. Musi w pełni doceniać znaczenie
nauki i znaczenie pracy młodzież zawodowych
i ogólnokształcących szkół średnich oraz wyższych
uczelni. Współczesna wiedza i nauka to niezbędny
oręż w rękach młodego pokolenia dla gospodarcze
go i wszechstronnego rozwoju naszego kraju, dla
szybkiego posuwania naprzód budowy socjalizmu (...).
Partia nasza pokłada w działalności Związku Mło
dzieży Socjalistycznej i w działalności innych orga
nizacji młodzieżowych ZMW i ZHP duże na
dzieje.
W życiu naszego narodu na każdym kroku na
potykamy walkę sił postępu i sił wstecznictwa. To
czy się ona i w szeregach młodego pokolenia. Ale
jedynie postępotwiera młodzieży przyszłość.
Nie wystarczy jednak, towarzysze, tylko chcieć
postępu, nie można być tylko biernym widzem ,
obserwatorem zamykającym się w wąskim kręgu
swoich spraw . I nie wystarczy nawet tylko dobrze
wykonywać swoją małą robotę, choć to już jest
niewątpliwie dużo, boć bardzo nam jeszcze tej do
brej roboty brak, bo nieraz nie umiemy , porządnie
pracować, bo wydajność pracy jest u nas niska, bo
w wielu dziedzinach pozostajemy w tyle za szere
giem krajów naszego obozu, a także i za najbardziej
rozwiniętymi krajami Zachodu.
Ale to nam jeszcze nie wystarcza, towarzysze. Aby
A
nasza praca i działalność była rzeczywiście wydaj
na, aby najskuteczniej zrealizować nasze piękne
cele, trzeba, by coraz szerzej i szerzej opanowywa
ła umysły i serca Polaków wielka idea idea so

88
cjalizmu, aby rozwijała się socjalistyczna świado
mość i socjalistyczne między ludźmi stosunki.
Partia nasza wie i liczy na to, że Związek Mło
dzieży Socjalistycznej będzie dobrze realizował swo
je główne i podstawowe zadanie : będzie wycho
wywał naszą młodzież w duchu tej idei - w duchu
-

marksizmu - leninizmu, budził w niej potrzebę pracy

społecznej, będzie wychowywał naszych chłopców
i dziewczęta na ludzi światłych, wolnych od prze
sądów, na ludzi odważnych i wytrwałych, gotowych
podejmować zamierzenia na miarę naszych czasów .
Zadanie to niełatwe. Sprostacie mu, jeśli Związek
wasz swe siły czerpać będzie z więzi z partią, któ
rej ideologię i politykę w swej działalności reali
zuje.
Partia nasza, jej aktyw i organizacje terenowe,
będzie wam w waszej pracy pomagać, będzie wy
magającym i rozważnym krytykiem , ale i troskli
wym, życzliwym doradcą i kierownikiem. Partia
widzi w Związku Młodzieży Socjalistycznej swego
młodego towarzysza walki, organizację, poprzez któ
rą prowadzi droga ideowych młodych ludzi do sze
regów partyjnych.
Aby zbudować socjalizm, wiele potrzeba trudu
i wysiłku, wiele rozwagi i uporu, wiele ofiarności,
poświęcenia i bohaterstwa. Bądźcie w naszej walce
i pracy wiernym współtowarzyszem partii. Bądźcie
godnym kontynuatorem bohaterskiej tradycji wa
szych rewolucyjnych poprzedników.
Kraków, grudzień 1958 r.
 PRZEMÓWIENIE
TOW. ROMANA ZAMBROWSKIEGO
NA IX PLENUM KC ZMS

(Streszczenie)

Na wstępie swego przemówienia tow. Zambrowski

stwierdził, że kierownictwo partii pokłada duże na
dzieje w rozwoju działalności ZMS w toku kam
panii przedzjazdowej.
Na okres przedzjazdowy mówił tow. Zam
browski - a jest to okres długi, bo 7 -miesięczny,
-

stawiacie sobie bardzo ambitne plany ideowo-poli

tycznego i organizacyjnego umocnienia Związku.
Kurs na umocnienie wewnętrzne Związku, a prze
de wszystkim na umocnienie i uaktywnienie jego
podstawowego ogniwa grupy działania — a jed
nocześnie kurs na dalszy wzrost szeregów Związku
i koncentracja uwagi całego Związku na tych pro
blemach w okresie przedzjazdowym jest rzeczą
moim zdaniem — słuszną. Kurs ten wynika z właś
ciwej oceny sytuacji Związku.
Realizacja wszystkich zadań określonych w refe
racie, zadań, które wysuwa przed wami w okresie
przedzjazdowym życie, uwarunkowana jest umoc
nieniem ścisłej więzi Związku z masami młodzieży,
prowadzeniem działalności wokół nurtujących te
masy problemów, nastrojów , wahań, trudności. To
jest sprawa zasadniczej wagi i nie ulega wątpli
wości, że wymaga znajomości nastrojów nurtujących
masy młodzieży i umiejętności ich kształtowania,
90
oddziaływania na nie, a to właśnie jest istotą pra
cy politycznej.
Słusznie, i to jest wasze osiągnięcie, podjęliście
i rozwijacie model pracy masowej , wychowawczej ,
który uwzględnia najróżnorodniejsze zainteresowa
nia młodzieży, całe ich bogactwo, i znaleźliście
szczęśliwe formy organizatorskie tej działalności
w postaci sekcji zainteresowań przy grupach dzia
łania, w postaci klubów, zespołów amatorskich , tu
rystyki, sportu itp.
Ale mając takie szerokie, jak to lubicie nazy
wać nowoczesne podejście do młodzieży i słu
sznie oceniając, że to wszystko zaspokaja bardzo
istotne potrzeby młodego wieku, daje bazę do roz
woju poważnej pracy kulturalnej , pracy ideowo
politycznej trzeba równocześnie zdawać sobie
sprawę i nigdy o tym nie zapominać, że życie wy
suwa także inne, o wiele ważniejsze problemy, po
trzeby, kłopoty , konflikty, z którymi styka się mło
dzież i na które musicie odpowiedzieć. To, co daje
temperaturę ideową organizacji i stanowi cement
organizacji, to jest przede wszystkim stałe odpo
wiadanie na te wszystkie problemy, które nurtują
społeczeństwo i które nie mogą nie nurtować mło
dzieży. To jest kwestia związku z życiem politycz
nym i społecznym kraju, z jego problemami go
spodarczymi.
Tylko wówczas potraficie przeciwdziałać wszel
kiego rodzaju zjawiskom rozkładu, dezorientacji,
plotkarstwa, awanturnictwa, za którymi przecież
w naszym kraju ciągle jeszcze stoją określone siły
klasowe .
Chodzi o to mówił tow . Zambrowski by
grupa ZMS zajmowała się wszystkimi politycznymi
91
zagadnieniami, które występują w zakładzie pracy,
aby popierała wszystko, co jest postępem , a co ro
dzi się w walce — żeby uczyła się walczyć ze
wszystkim, co konserwatywne, wsteczne, zbiurokra
tyzowane.
W dalszym ciągu przemówienia tow . Zambrowski
ustosunkowaï się do tych głosów w dyskusji, które
podnosiły sprawę niedorozwoju krytyki społecznej .
Powiedział on m. in.: to jest sprawa, która stanowi
przedmiot ciągłej naszej troski. Niejednokrotnie
stwierdzamy niedostateczną skuteczność
skuteczność krytyki
i słabość naszej walki, walki naszych organizacji
i instancji partyjnych, brak wytrwałości w walce,
aby nie było tłumienia krytyki, represji za krytykę,
aby krytyka była skuteczna. Niejednokrotnie już
mówiliśmy i nadal uważamy, że ZMS ma do speł
nienia w tej dziedzinie poważną rolę, chociaż wi
dzimy wszystkie możliwe niebezpieczeństwa wyni
kające z małej kultury politycznej , z faktu, że wal
ka o skuteczność krytyki prowadzona przez orga
nizacje młodzieżowe może czasem być wypaczana
przez brak odpowiedzialności i doświadczenia , co
z natury rzeczy wśród młodzieży się zdarza .
Następnie tow. Zambrowski omówił obszernie
szereg zagadnień związanych z bieżącą sytuacją go
spodarczą, trudnościami rynkowymi, ich źródłami
i ich odbiciem w nastrojach społeczeństwa oraz pod
jęte przez rząd środki, mające na celu poprawę tej
sytuacji. Trudności gospodarcze powiedział on –
zwłaszcza rynkowe, prowadzą nieraz w świadomości
społeczeństwa do wypaczenia obrazu ogólnej sy
tuacji kraju. Nie można, oczywiście, nie widzieć
dokuczliwości tych spraw, ale nie powinny one

92
przesłaniać całości obrazu naszej gospodarki i jej
perspektyw rozwojowych .
Przede wszystkim zaś powiedział tow. Zam
browski pamiętajcie, że we wszystkich trudnych
sprawach powinniście być blisko środowisk mło
dzieży, nie powinniście od aktualnych trudności
uciekać, na odwrót wychodzić im naprze
ciw, ostrzyć oręż argumentacji i być wśród mas
młodzieży .
W dalszym ciągu swego wystąpienia tow. Zam
browski zatrzymał się nad sprawami żywszego
udziału ZMS w sprawach gospodarczych . Ze szcze
gólną aprobatą odniósł się do omawianej w dysku
sji inicjatywy szerszego przyciągnięcia i zaangażo
wania w pracy grup działania ZMS. młodej kadry
inżynieryjno -technicznej w fabrykach i przedsię
biorstwach i do idei tworzenia w grupach działania
oraz przy komitetach powiatowych i wojewódzkich
kolektywów inżynieryjno-technicznych. Tworzenie
przy ZMS tego typu kolektywów powiedział se
kretarz KC PZPR jest rzeczywiście jednym
z tych środków typu polityczno -organizatorskiego,
który stanowi rękojmię podniesienia skuteczności
działania waszego Związku. Ma ono bardzo duże zna
czenie społeczne, wytycza jedną z dróg kształtowa
nia nowych, socjalistycznych stosunków między
inteligencją techniczną i młodzieżą robotniczą
w zakładach pracy .
Podkreślając zasługi organizacji ZMS w rozwija
niu ruchu młodzieżowego współzawodnictwa, tow.
Zambrowski stwierdził, iż jego zdaniem bardzo na
czasie jest hasło nowego kroku w rozwoju współ
zawodnictwa, a mianowicie współzawodnictwa o ty
tuł brygady pracy socjalistycznej. Inicjatywa ta

93
powiedział choć nie będzie owocować z dnia na
dzień czy z miesiąca na miesiąc – może dać bar
dzo wiele w Waszej pracy wychowawczej , w kształ
towaniu socjalistycznych stosunków między ludź
mi i kształtowaniu człowieka socjalizmu, ponieważ
ten rodzaj współzawodnictwa łączy walkę o wzrost
produkcji z wymaganiem stałego podnoszenia kwa
lifikacji, douczania się każdego członka brygady
i troskę o właściwą postawę społeczną, ideowo-mo
ralną młodego robotnika. Poważną rolę mają do
odegrania także Ochotnicze Hufce Pracy w budo
wnictwie nowych zakładów, a przede wszystkim
W pracy wychowawczej wśród młodzieży. Aby
podnieść rangę OHP, trzeba przed nimi stawiać
większe, bardziej ambitne zadania, koncentrując
rozproszony dotąd wysiłek hufców na dużych obiek
tach i inwestycjach. Trzeba też skierować aktyw
ZMS do pracy wychowawczej w hufcach .
R. Zambrowski omawia następnie zagadnienia,
związane z umacnianiem wpływów ZMS wśród
młodzieży, zwłaszcza szkolnej i studenckiej . Pod
kreślił on, iż wzmożenie pracy politycznej i orga
nizatorskiej w tych środowiskach przyniesie nie
wątpliwie poważne rezultaty, ponieważ obiektywna
sytuacja na uczelniach uległa poważnej poprawie.
Sprawa rozwoju organizacji ZMS w szkołach i wyż
szych uczelniach powinna być wciąż w centrum
uwagi aktywu Związku. Tow. Zambrowski przypo
mina okres sprzed 3 lat, kiedy to niemało było gło
sów, które przekreślały możliwość powstania w Pol
sce masowej socjalistycznej organizacji młodzieży.
też wówczas koncepcje awangardowej ,
Istniały też
a nie masowej organizacji młodzieży. Życie jednak
pokazało, że młodzieży w Polsce potrzebna jest ma
94
sowa organizacja i że ZMS tę potrzebę może zaspo
koić .
Kończąc swoje wystąpienie sekretarz KC PZPR
stwierdził, że o ile uchwały obecnego Plenum będą
z całą siłą i zrozumieniem ich wagi politycznej
urzeczywistniane, to II Zjazd ZMS będzie mógł za
kończyć pewien etap działalności Związku etap
odbudowy i budowy nowej organizacji młodzieżo
wej, masowej, samorządnej, kierującej się nowymi
metodami, wzbogaconej przez doświadczenia ostat
nich kilku lat pracy w niełatwych warunkach .

Warszawa, wrzesień 1959 r.

 LIST SEKRETARIATU KC PZPR
DO INSTANCJI I ORGANIZACJI PARTYJNYCH
W SPRAWIE ZADAŃ PRZED II ZJAZDEM ZMS

Do
Komitetów Wojewódzkich, Powiatowych
(Miejskich, Dzielnicowych ) i Podstawowych
Organizacji Partyjnych PZPR

Związek Młodzieży Socjalistycznej przygotowuje

się do swego II Krajowego Zjazdu, który odbędzie
się w dniach 26–29 kwietnia 1960 roku.
W okresie tym instancje i organizacje partyjne
winny udzielić organizacjom ZMS szczególnie wy
datnej pomocy .
Praca Związku Młodzieży Socjalistycznej posiada
dla naszej partii szczególnie duże znaczenie, gdyż
jest on organizacją skupiającą w swych szeregach
przede wszystkim młodzież robotniczą - najbar
dziej aktywną i przodującą część młodzieży pol
skiej .
ZMS działa trzy lata. Przez ten okres, realizując
wskazania partii, organizacja ZMS-owska dokonała
niemałego postępu. ZMS konsekwentnie przezwy
ciężył występujące w pierwszym okresie jego ist
nienia fałszywe tendencje polityczne, wyrósł w ma
sową organizację, skupiającą blisko 400 tysięcy
członków i stale powiększającą swe szeregi. ZMS
podjął cenną inicjatywę organizowania ruchu mło
dzieżowych brygad produkcyjnych i współzawodnic
twa pracy, utworzył Ochotnicze Hufce Pracy ZMS,

96
przejawia wiele aktywności w dziedzinie podno
szenia poziomu kwalifikacji zawodowych młodzieży
i stara się coraz lepiej zaspokajać jej różnorodne
zainteresowania i potrzeby.
Mimo tych osiągnięć Związek Młodzieży Socja
listycznej nie pracuje jeszcze na miarę potrzeb i za
dań. Dotyczy to zwłaszcza wyższych uczelni,
a także szkół średnich. ZMS musi działać z wię
kszym rozmachem i wnikliwością, musi posiadać
liczniejsze i bardziej silne organizacje, zdolne pro
mieniować na całą młodzież, musi wyrugować ze
swej pracy powierzchowność i płyciznę, wszystkie
liczne jeszcze braki. Poważną rolę w tej dziedzi
nie winny spełnić przygotowania do Zjazdu ZMS.
ZMS nakreślił sobie szeroki i słuszny program
pracy przedzjazdowej, ujęty w formę Apelu Zja
zdowego.
Program ten zakłada przede wszystkim :
Rozwijanie szerszej i bardziej ofensywnej niż
dotąd pracy ideowo -politycznej, tak wewnątrz
Związku, jak i wśród młodzieży nie zorganizo
wanej, poprzez Wieczorowe Szkoły Aktywu ZMS,
zajęcia dyskusyjno-szkoleniowe w grupach dzia
łania, organizowanie odczytów, różnorodnych
spotkań z młodzieżą itp. Rozwinięciu pracy
ideowo-politycznej winna służyć zwłaszcza dy
skusja nad opublikowanymi projektami Dekla
racji Ideowo-Programowej i Statutu ZMS.
Zwiększenie udziału młodzieży pracującej w wal
ce o wykonanie zadań gospodarczych nakreślo
nych przez III Zjazd i III Plenum KC PZPR –
o wyższą wydajność pracy i obniżenie kosztów
własnych , umacnianie dyscypliny i kształtowa
nie socjalistycznego stosunku młodzieży do pra
97
7 Materiały i dokumenty ZMS
 cy. ZMS będzie dalej rozwijał ruch młodzieżo
wych brygad produkcyjnych i współzawodnic
two o tytuł brygady pracy socjalistycznej, po
dejmował różnorodne inicjatywy w sprawie
oszczędności bezbrakowej produkcji, pracy na
skorygowanych normach, racjonalizacji itp. Bar
dzo cenne jest organizowanie przez ZMS pracy
społecznej młodzieży, m. in. w celu zdobywania
środków na budowę ZMS-owskiej Szkoły 1000
lecia w Zielonej Górze.
Szczególnie wiele uwagi ZMS chce poświęcić
sprawie stałego podnoszenia kwalifikacji zawo
dowych młodzieży i upowszechniania oświaty,
współdziałając w tym zakresie z władzami pań
stwowymi, instytucjami i organizacjami spo
łecznymi oraz prowadząc własne placówki oświa
towe Uniwersytety Robotnicze. Równocześ
nie ZMS zajmuje się sprawami socjalno-byto
wymi młodzieży , przestrzeganiem ustawodaw
stwa pracy młodzieży, jej warunkami życiowy
mi w hotelach robotniczych itp.
- Rozwijanie pracy kulturalno -oświatowej i spor
towo - turystycznej poprzez wykorzystywanie
istniejących placówek kulturalno -oświatowych,
organizowanie własnych klubów i zespołów arty
stycznych , podejmowanie różnorodnych inicja
tyw sportowych i turystycznych .
-
Umocnienie grup działania we wszystkich śro
dowiskach młodzieży poprzez rozszerzanie i wzbo
gacanie treści i metod ich działalności oraz pod
niesienia na wyższy poziom pracy z aktywem .
Towarzyszyć temu winien szybszy niż dotąd roz
wój liczebny organizacji. Szczególnie ważnym
i pilnym zadaniem ZMS w tej dziedzinie jest roz
98
 budowa i ożywienie
ożywienie studenckich organizacji
ZMS- owskich , a także umocnienie szkolnych
organizacji ZMS.
W okresie przedzjazdowym ZMS powinien rów
nież coraz lepiej spełniać swą rolę w przygotowy
waniu najlepszego aktywu młodzieżowego do wstą
pienia w szeregi partii.
Wymagania partii wobec ZMS rosną i będą rosły .
Wzrastać winna również pomoc udzielana ZMS-owi
ze strony instancji i organizacji partyjnych . Bez
zwiększonej pomocy ZMS nie będzie w stanie zrea
lizować poważnych zadań stojących obecnie przed
organizacją. Okres przygotowań do Zjazdu ZMS po
winien więc być również okresem ożywienia i po
głębienia pracy całej partii nad socjalistycznym
wychowaniem młodego pokolenia.
Chociaż w zakresic form partyjnego kierownictwa
ruchem młodzieżowym mamy znaczną poprawę,
to jednak w dalszym ciągu praca z młodzieżą na
leży do słabych stron działalności wielu instancji
i organizacji partyjnych jest ona często do
rywcza, niesystematyczna, nie dość wnikliwa i tym
samym nie dość skuteczna. Często jeszcze organi
zacje partyjne przechodzą obok słusznych inicjatyw
i prac podejmowanych przez ZMS, nie doceniając
roli, jaką odegrać może organizacja młodzieżowa
w realizacji zadań politycznych i gospodarczych,
które stoją przed partią.
Konieczne jest stałe angażowanie aktywu ZMS
do rozwiązywania wszystkich spraw związanych
z gospodarką zakładów , do aktywnego udziału
w pracach samorządu robotniczego, różnego rodzaju
akcji gospodarczych, komisji powoływanych w za
kładach itp. Aktyw ZMS-owski winien brać udział
99
we wszystkich naradach i zebraniach partyjnych
omawiających aktualne zadania polityczne i gospo
darcze .
Konieczne jest otaczanie opieką wszystkich słu
sznych inicjatyw i poczynań ZMS w zakresie zwięk
szenia i usprawnienia produkcji , rozwijania współ
zawodnictwa, podnoszenia kwalifikacji zawodowych
młodzieży, ulepszania praktyk i stażów produkcyj
nych, rozwijania pracy kulturalno -oświatowej i spor
towo-turystycznej .
Szczególnej pomocy i kontroli ze strony partii
wymaga prowadzona przez ZMS praca ideowo-po
lityczna. Konieczne jest kierowanie do młodzieży
dla prowadzenia tej pracy najlepszego aktywu par
tyjnego, organizowanie spotkań ZMS -owców z dzia
łaczami partyjnymi, udostępnianie organizacji ZMS
owskiej ośrodków szkolenia i propagandy partyj
nej.
Sekretariat KC PZPR poleca :
1. Na posiedzeniach egzekutyw KW i KP (KM,
KD) dokonać oceny dotychczasowej pracy ZMS
i pomocy partii dla organizacji, ustosunkować się do
planu pracy odpowiednich instancji ZMS - owskich
przed II Krajowym Zjazdem ZMS i przyjąć wnio
ski pod adresem zarówno ZMS, jak i organizacji
partyjnych. Problematyka pracy z młodzieżą win
na być również w sposób zasadniczy podjęta na
wojewódzkich konferencjach sprawozdawczo --wy
borczych PZPR .
2. Zorganizować na szczeblu
wojewódzkim
i w większych miastach narady aktywu partyjnego
poświęcone omówieniu pracy ZMS i organizacji par
tyjnych w świetle stojących zadań i sytuacji wśród
młodzieży. W naradach tych winni wziąć udział
100
m. in. sekretarze KZ partii i ZMS z większych za
kładów pracy, aktyw partyjny i ZMS-owski z wyż
szych uczelni i szkół średnich, niektórzy dyrektorzy
zakładów i szkół, działacze frontu propagandy,
działacze instytucji i organizacji społecznych (związ
ki zawodowe, LPZ, TWP itp.) -

wszyscy ci towa
rzysze z aktywu wojewódzkiego lub miejskiego, któ
rzy pracują wśród młodzieży. Referat zagajający
naradę winien wygłosić jeden z sekretarzy KW
partii. W mniejszych miastach i powiatach wskaza
ne byłoby zorganizowanie w tym samym celu
węższych, roboczych dyskusji w KM (KP, KD) .
3. Ocenić dotychczasową pracę ZMS i pomoc
partii dla organizacji oraz omówić plany pracy przed
zjazdowej ZMS na posiedzeniach komitetów zakła
dowych, egzekutyw POP i OOP w zakładach pra
cy i z wnioskami przyjętymi na tych posiedzeniach
zapoznać organizacje partyjne, określając zadania
członków partii w pracy z młodzieżą. W wyższych
uczelniach w tym samym celu należy odbyć wspól
ne zebrania organizacji partyjnych i ZMS-owskich,
a w szkołach średnich zebrania POP.
4. KW winny zalecić wojewódzkim organom pra
sowym i terenowym rozgłośniom radiowym , aby
w okresie przed II Zjazdem ZMS częściej i bardziej
wszechstronnie informowały o pracy ZMS oraz oma
wiały istotne dla organizacji i młodzieży proble
my.
SEKRETARIAT KC PZPR

Warszawa, styczeń 1960 r.

 ZE STATUTU PZPR

Troską partii jest wychowanie młodego pokole

nia w duchu ideałów socjalizmu, umiłowania ojczyz
ny i ofiarności w pracy dla jej dobra, rozwijanie
wśród młodzieży aktywności społecznej, zapewnie
nie jej najlepszych warunków nauki, pracy i wszech
stronnego rozwoju duchowego i fizycznego (...)

VIII
Partia i organizacje młodzieżowe
61. Partia dba o socjalistyczny kierunek rozwoju
i działalności młodzieżowych organizacji ideowo -po
litycznych i wychowawczych . Członkowie partii
działający w organizacjach młodzieży są przed partią
odpowiedzialni za wychowywanie przez te organiza
cje młodego pokolenia w duchu patriotyzmu, inter
nacjonalizmu, oddania sprawie budowy socjalizmu,
w duchu moralności socjalistycznej.
62. Instancje i organizacje partyjne sprzyjają
umacnianiu samodzielności organizacji młodzieżo
wych i rozwijaniu przez nie szerokiej inicjatywy
w realizacji zadań produkcyjnych oraz współza
wodnictwa pracy w przedsiębiorstwach i we wsiach ,
w pracy instytucji i szkół, w organizowaniu życia
kulturalnego i sportowego, w rozwijaniu wszech
stronnej działalności społecznej.
 II

Uczmy się socjalizmu

(KC ZMS o pracy ideowo-politycznej)
 NAJPILNIEJSZE ZADANIA ZMS

( z uchwały II Plenum KC ZMS)

Decydującym dla całego Związku zadaniem jest

-

rozwój życia ideologicznego wewnątrz organizacji

szczególnie w obliczu występujących tendencji do
poprzestawania na wąsko praktycystycznej działal
ności. KC uważa za konieczne zdecydowane prze
ciwstawienie się tego rodzaju tendencjom .
Żyjemy w warunkach ogólnego ożywienia ideolo
gicznego w ruchu robotniczym ożywienie to nie
sie ze sobą nieuchronny zamęt pojęć, rodzi nowe
problemy teoretyczne i praktyczne, każe posługi
wać się nowymi wartościami w ocenie otaczające
go nas świata . Wielki, historyczny ładunek ideowy
i polityczny zawierają materiały i postanowienia
VIII i IX Plenum KC PZPR. W takich warunkach
organizacja stojąca na uboczu tych skomplikowa
nych i pasjonujących spraw nie może być ani orga
nizacją walczącą, ani tym bardziej nie może stać się
awangardą swojego pokolenia.
Organizacja, która nie tylko z imienia jest socja
listyczna, nie może prowadzić jakiejkolwiek walki
z reakcją polityczną, dawać skutecznego odporu na
ciskowi ideologii buržuazyjnej, klerykalizmu i drob
nomieszczaństwa bez kształtowania wśród młodzie
ży nawyku samodzielnego myślenia, bez zdobywa
nia wiedzy marksistowskiej.
Nasz wkład w realizację linii VIII i IX Plenum
KC PZPR pozostanie czczą deklaracją, jeśli cała
105
organizacja nie zrozumie prawdziwej, bogatej treści
polskiej drogi do socjalizmu. Nie wywiążemy się
z trudnego zadania, które przyjęliśmy na siebie,
z zadania przywrócenia naszemu pokoleniu wiary
w socjalizm , jeśli nie uświadomimy sobie nowych
treści pojęcia internacjonalizmu, jeśli nie potrafimy
w powodzi pozornie słusznych słów oraz z toku co
dziennej praktyki dostrzegać tego, co stare i ciągnie
nas wstecz, tego, co nazywamy skostnieniem, do
gmatyzmem , konserwatyzmem , jeśli nie będziemy
dokładnie rozumieli, którędy przebiega granica mię
dzy słusznym , twórczym , odważnym szukaniem no
wych rozwiązań , między niezaprzeczalnym prawem
do prób i eksperymentów a niebezpiecznymi ten
dencjami do podważania samej istoty socjalistycz
nego budownictwa, zwanymi rewizjonizmem . Nie
zdołamy prowadzić mądrej walki o demokratyzację
życia, o samorząd robotniczy bez wiedzy o istocie
dyktatury proletariatu w naszych warunkach, bez
rozumienia roli partii w naszym kraju .
Komitet Centralny ZMS stwierdza, że tendencje
do ucieczki od życia ideologicznego, że teorie o ta
kiej „ specyfice młodzieżowej”, która wymaga jako
by omijania polityki, są swoistą formą konserwa
tyzmu w ruchu młodzieżowym - i jako takie wy
magają zdecydowanego odporu całej organizacji i jej
aktywu.
*
*

Zadaniem ZMS jest walka o wcielenie w życie

wytycznych VIII i IX Plenum KC PZPR w sprawie
rozwoju demokracji socjalistycznej – o stały wzrost
udziału mas w rządzeniu krajem :
106
 1. 0. umocnienie rad robotniczych i wzrost ich
roli w życiu zakładu – o miejsce młodzieży w ra
dach, aktywność młodych członków rad i załatwia
nie przez rady postulatów młodzieży. Grupy ZMS
powinny czuwać, by członkowie rad utrzymywali
codzienny kontakt z młodzieżą, poprzez organizowa
nie otwartych zebrań ZMS z udziałem aktywu rad
robotniczych i zapoznawanie członków ZMS z ma
teriałami o pracy rad.
Grupy ZMS zobowiązane są do utrzymywania co
dziennego kontaktu i prowadzenia systematycznej
pracy z członkami ZMS zasiadającymi w radach
robotniczych , przez nich bowiem powinny one wy
rażać swoje stanowisko w sprawach gospodarki za
kładem . Komitet Centralny poleca Sekretariatowi
KC zorganizowanie do końca listopada branżowych
narad młodzieżowych aktywu rad robotniczych :
przemysłu węglowego w Katowicach , ciężkie
go – w Nowej Hucie, chemicznego - w Kędzie
rzynie, włókienniczego -
w Łodzi .
2. O lepszą pracę rad narodowych i ich ściślejsze
powiązanie ze społeczeństwem , o zatrudnianie po
siadających odpowiednie kwalifikacje pracowników
w aparacie rad.
Instancje ZMS powinny organizować spotkania
z młodymi radnymi oraz tam, gdzie zachodzi tego
potrzeba delegować dodatkowo przedstawicieli
młodzieży do komisji rad. Komitet Centralny zobo
wiązuje Sekretariat do przedstawienia na jednym
z następnych posiedzeń plenarnych KC planu
udziału ZMS w kampanii wyborów do rad narodo
wych.
3. O rozszerzenie kontroli społecznej nad działal
107
nością wszystkich ogniw władzy i administracji,
o wyciąganie praktycznych wniosków z krytyki.
ZMS powinien organizować otwarte zebrania dy
skusyjne młodzieży na różne tematy z życia zakła
du czy miasta zapraszając na nich przedstawi
cieli miejscowych władz (np. prokuratora, komen
danta MO, kierownika zarządu handlu itp.).
Inicjować, jeżeli zachodzi tego potrzeba, powoły
wanie społecznych komisji z udziałem młodzieży
dla badania i rozwiązywania konkretnych nabrzmia
lych na danym terenie problemów.

II PLENUM KC ZMS

Warszawa, maj 1957 r.

 LIST III PLENUM KC ZMS DO KC PZPR

Do

Komitetu Centralnego PZPR

na ręce I sekretarza Władysława Gomułki-Wiesława

Wiemy, że sprawy młodzieży są przedmiotem

troski partii, że poświęcacie im wiele serca i uwagi,
że dotychczasowa sytuacja w naszym Związku bu
dziła Wasz uzasadniony niepokój . Sądzimy, że nasze
III Plenum jest wyrazem zachodzących już zmian
na lepsze, że jednoznacznie określając polityczne
oblicze ZMS, wskazując słuszne kierunki jego dal
szego rozwoju -
stwarza możliwości uczynienia
!
z naszego Związku silnej, zwartej, bojowej , prze
wodzącej swemu pokoleniu organizacji. Przecho
dząc od słów do czynów, będziemy zwiększać udział
młodzieży w walce o rozwój ojczyzny, własną pra
cą tworzyć niezaprzeczalne dowody słuszności pol
skiej drogi do socjalizmu, nie ustając w walce prze
ciw wrogom socjalizmu i przeciw złym zjawiskom
w naszym życiu.
Partia może liczyć zawsze na swoją młodzież, na
to, że ZMS będzie jej wiernym towarzyszem walki,
związanym z nią na dobry i zły czas, że skupiając
młodzież w pracy nad wcielaniem w życie progra
mu partii kształtować będzie socjalistyczną świa
domość młodego pokolenia, które chce wziąć na
siebie współodpowiedzialność za socjalistyczne bu
109
downictwo, za wszystko, czym poprawiliśmy naszą
drogę do urzeczywistnionej sprawiedliwości spo
łecznej, za Polskę dzisiejszych i nadchodzących dni.
III PLENUM KC ZMS

Warszawa, grudzień 1957 r.

 UCHWAŁA O 15-LECIU ZWM

Do wszystkich czlonków Związku Młodzieży

Socjalistycznej
Do młodzieży

W styczniu 1958 roku mija 15 lat od czasu , gdy

w okupowanej Warszawie z inicjatywy Polskiej
Partii Robotniczej powstał Związek Walki Młodych ,
organizacja, która skupiła rewolucyjne, antyfaszy
stowskie siły młodego pokolenia do boju o wolność
ojczyzny, związanego nierozerwalnie z walką o wy
zwolenie człowieka pracy z okowów kapitalizmu.
Twórcami i przywódcami organizacji byli młodzi
komuniści, członkowie KZMP i OMS ,,Życie”, mło
dzi członkowie PPR .
Związek Walki Młodych przeszedł drogę trud
nych lat okupacji znaczoną wybuchami granatów
w okupowanej stolicy, wysadzanymi w powietrze
transportami kolejowymi, czwartackimi barykadami
w powstańczej Warszawie, śmiercią przywódców
i szeregowców ruchu, nieodżałowaną śmiercią Han
ki i Janka. W latach powojennych ZWM prowadził
najlepszą część młodego pokolenia do budowy Pol
ski Ludowej .
poprzez udział w nadzielaniu chło
pów pańską ziemią, przez przejmowanie fabryk
w ręce narodu, przez zmaganie z bandami, przez
walkę o prawa młodzieży – aż do zjednoczenia sił
młodego pokolenia na gruncie jednego socjalistycz
nego programu. Wychowywał, hartował gwardię
111
budowniczych socjalistycznego kraju , krzewił wśród
młodzieży idee socjalizmu.
Obchody piętnastolecia ·ZWM, bliskie całej mło
dzieży polskiej, szczególnie drogie są członkom na
szego Związku.
Wzywamy członków ZMS do udziału w obcho
dzie 15-lecia ZWM po to, by w prawdzie, a nie
w micie ZWM szukać pomocy dla naszych dzisiej
szych poczynań.
Taką pomocą powinna dla nas stać się cała, wol
na od uproszczeń i frazesów, przeszłość polskiego
ruchu rewolucyjnego młodzieży : hart działaczy KZM,
którzy swoją wolę walki o sprawiedliwy, wolny od
wyzysku świat nieśli przez więzienia sanacji, przez
lata poniewierki i nielegalności, przez uparte zdo
bywanie wiedzy; walka o ideały humanistyczne ce
chująca młodych socjalistów w latach panoszenia się
ciemnoty i nietolerancji; uparte wieloletnie dą
żenia radykalnych sił młodego pokolenia do jedności
politycznego działania.
Takiej pomocy szukamy także w ośmioleciu pra
cy ZMP – w jego ambicji prowadzenia młodzieży
do konkretnych zadań socjalistycznego budownictwa,
w jego pragnieniu zdobywania młodych umysłów
dla idei socjalizmu .
Ze świadomością, że cała przeszłość jest naszą
przeszłością, że bez tamtych lat nie byłoby naszego
dnia dzisiejszego przystępujemy do obchodów
15 -lecia ZWM.
Chcemy, aby tradycja ZWM-u była w naszym
Związku tradycją żywą. Chcemy służyć sprawie so
cjalizmu w Polsce, chcemy uczyć się tej żarliwej ide
owości w pracy dla kraju, która kazała młodym
ludziom w ZWM stawać do każdego trudu, brać na
112
siebie każdy obowiązek nie z ofiarnictwa ani z łaski,
tylko z miłości do ojczyzny i nienawiści do jej za
cofania .
Chcemy uczyć się widzieć sprawy jednostki
w sprawie ogółu i sprawę ogółu w dążeniach jed
nostki, chcemy, aby każdy z nas był człowiekiem
szukającym prawdy o świecie i życiu, nie lękają
cym się błędów i potknięć tak jak robili to zet
wuemowcy .
Chcemy jak zetwuemowcy - widzieć całą
naszą przyszłość wyrastającą z urzeczywistnienia so
cjalizmu, na naszej uczciwej pracy i tylko na pra
cy budować własny lepszy byt, do własnego szczęść
cia dążyć prostymi drogami, cenić wysoko ludzką
godność – własną i cudzą.
Uczynimy wszystko, co w naszej mocy, żeby od
budować w codziennym działaniu ten stosunek do
Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jaki łą
czył ZWM z Polską Partią Robotniczą — najgłębsze
ukochanie idei partii, prawdziwie synowską goto
wość spieszenia z pomocą partii w każdej potrzebie.
Będziemy uczestniczyć w każdym przez partię po
dejmowanym trudzie, nie bacząc na to, czy dotyczy
spraw popularnych , czy niepopularnych -
tak jak
robili to zetwuemowcy.
Wiemy: niewielu było tych, którzy mówili
.

o sobie ,,było nas stu ", niewielu w zastępie patrio

tycznej młodzieży walczącej o wolność Polski. Nie
wielu było tych, którzy w powojennych głodowych
dniach podjęli hasło wyścigu pracy. Niewielu
zgłaszało się do oddziałów KBW walczyć z banda
mi.
Było ich mało, ale to oni mieli rację, to oni to
rowali drogę wolności i sprawiedliwości, budow
113
8 -
Materiały i dokumenty ZMS
nictwu szcześciolatki, powszechności oświaty, bez
pieczeństwu pod dachem polskiego domu.
ZWM skupiał wokół siebie młodzież swoją nie
przejednaną walką przeciw tym, którzy tuczyli się
ludzką krzywdą, przeciwko maglarskim plotkom ,
przeciwko wysłannikom ciemnogrodu i nacjona
lizmu. Prawica społeczna i reakcja, kanalia złodziej
ska i kołtun próbują dziś podnosić głowę .
ZMS
będzie z nimi po zetwuemcwsku walczyć.
ZWM skupiał wokół siebie młodzież swoją nie
przejednaną walką o jej interesy życiowe, o jej pra
wa, o jej teraźniejszość i przyszłość. Ta tradycja
zetwuemowska jest specjalnie aktualna dla nas. ZMS
chce w wielkiej ogólnonarodowej pracy nad popra
wą porządku w ojczyźnie walczyć o miejsce należ
ne młodemu pokoleniu , o nienaruszalność prawo
dawstwa pracy, o coraz sprawiedliwsze drogi awan
su społecznego, o mądrzejszy, owocniejszy system
oświaty , o coraz skuteczniejszą i troskliwszą ochro
nę zdrowia młodzieży, o humanistyczną pedagogikę,
o szeroki front prawdziwej kultury dla młodych ,
o sport i rozrywkę. Trzeba w tej walce zetwuemow
skiej odwagi i bezkompromisowości, ale trzeba tak
że zetwuemowskiej świadomości, że myśmy dla te
go kraju nie tylko przyszłością, ale także obywate
lami, że walkę toczymy o prawa, a nie o przywileje
dla naszej młodości. Wysuwając swój program , bro
niąc go, upierając się i nie cofając musimy legity
mować się nie deklaracjami i dobrą wolą, lecz doko
nanym czynem – po zetwuemowsku — pracą zdo
-

bywać prawo do reprezentacji młodzieży.

Wzywając członków ZMS do obchodu 15 roczni
cy powstania Związku Walki Młodych pragniemy,
aby odpowiedzieli na to wezwanie nie tylko złoże
114
niem hołdu naszej pięknej i bohaterskiej przeszłości,
ale walką o przywrócenie ideowej żarliwości, o ze
spolenie z socjalizmem naszego pokolenia, trudem
codziennym , który pomoże nam zmienić jutro
w dzień dzisiejszy .
Odżywa w kopalniach i hutach Śląska młodzie
żowe współzawodnictwo pracy, znów jak przed
dziesięciu laty w atmosferze niechęci, w warunkach
osamotnienia . Chcemy, by tę żywą kontynuację tra
dycji ZWM — podjął nasz Związek.
-

Powstają z inicjatywy ZMS nieliczne dziś jesz

cze Uniwersytety Robotnicze. Młodzi robotnicy się
gają po wiedzę. Bez niej nie można dziś dobrze go
spodarzyć, zmieniać polskiego modelu gospodarcze
go, ulepszać działalności rad robotniczych. Jak przed
laty ZWM organizował dla młodzieży robotniczej
kursy przygotowawcze na wyższe uczelnie - tak
dziś nasz Związek chce zająć się szerokim ruchem
oświaty robotniczej.
Niech naszego Związku tak jak ZWM -

boją się jawni i ukryci wrogowie socjalizmu, niech

nasza walka ze spekulacją i złodziejstwem , klikami
i łapownictwem , o praworządność państwa wobec
obywateli, ale również i obywateli wobec pan
stwa — zyska poparcie ludzi uczciwych .
Związek nasz chce swoją działalnością zasłużyć
na miano kontynuatora Związku Walki Młodych .
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
KOMITET CENTRALNY

Warszawa, grudzień 1957 r.

 REZOLUCJA
OGÓLNOPOLSKIEGO SPOTKANIA AKTYWU
ZMS

Przyjęliśmy dzisiaj od Polskiej Zjednoczonej

Partii Robotniczej, z rąk jej pierwszego sekreta
rza tow. Gomułki, sztandar Komitetu Centralne
go Związku Młodzieży Socjalistycznej.
Nakłada to na całą organizację wielką odpowie
dzialność. Zobowiązuje do zwiększenia wysiłków
i dalszego jej rozwoju . Nie zawiedziemy zaufania
partii.
Przodować będziemy w sumiennym wykonywaniu
codziennych zadań produkcyjnych, podnosić wydaj
ność, poprawiać jakość produkowanych towarów , roz
wijać i wzbogacać współzawodnictwo pracy, dosko
nalić nasze umiejętności zawodowe, przyswajać no
woczesną myśl techniczną, ujawniać rezerwy pro
dukcyjne, walczyć z marnotrawstwem i biurokracją,
zwiększać nasz udział w samorządzie robotniczym .
W szkołach i na uczelniach wytwarzać będziemy
atmosferę twórczej nauki, dbać o jej socjalistyczną
treść, o rozszerzanie naszego naukowego poglądu na
świat .
Nie braknie naszego udziału w czynie, którym
ludzie witają III Zjazd PZPR. Swoim wysiłkiem
i swoją postawą dowiedziemy, że program , który wy
tyczyła partia na XII Plenum , jest naszym progra
mem i że dla jego realizacji potrafimy pozyskać
tych młodych ludzi, którym droga jest socjalistycz
na przyszłość Polski.

116
 We wszystkich poczynaniach Związku pomocne
nam będą decyzje i wskazania VI Plenum Komitetu
Centralnego ZMS, dla których wyrażamy pełne po
>

parcie.
Sumienna realizacja tych wskazań przyczyni się
do dalszego wzmocnienia Związku, wzbogaci i po
głębi naszą pracę nad socjalistycznym wychowa
niem młodzieży, zespoli nasze szeregi w silniejszą,
bardziej zdyscyplinowaną i sprężyście działającą
organizację.
Związek nasz, powołany do krzewienia wśród
młodzieży wiedzy o socjalizmie i przywiązania do
socjalizmu, nie ustanie w pracy nad tym, aby ide
ologia klasy robotniczej, polityka partii stały się
własnością członków ZMS i kierowały ich poczyna
niami. Wtedy tym owocniej zdobywać będziemy
wśród naszych rówieśników nowe zastępy gotowe
świadomie oddawać swoje siły budowie socjalizmu
w Polsce .
Wtedy ostrzej i skuteczniej odpierać będziemy
kierowane stale na młode pokolenie ataki tych wszy
stkich, którzy chcieliby u młodzieży podważyć prze
świadczenie o wartości socjalizmu i możliwości zbu
dowania go, którzy pod pozorem troski o jej dusze
chcieliby przekonać ją o wyższości starego nad no
wym , ginącego nad rodzącym się światem.
Podejmiemy wielką pracę nad politycznym i orga
nizacyjnym umocnieniem ZMS, aby stał się on szko
łą socjalistycznej świadomości, kręgiem wypróbowa
nych przyjaciół, kuźnią charakterów , aby Związek
nasz coraz głębiej wrastał w życie młodego pokole
nia Polski, aby pomagał setkom i tysiącom naszych
rówieśników mądrze wybierać własny los, wiązać
własną przyszłość z socjalistyczną przyszłością Oj
117
czyzny, odnajdywać więź między własnym a ogól
nonarodowym dobrem .
Uczynimy wszystko, co w naszej mocy, by w na
szym Związku przechodzili pierwszą próbę ludzie
godni wejść w szeregi Polskiej Zjednoczonej partii
Robotniczej.
W imieniu 200 tysięcy młodych ludzi, których
skupiła w naszych szeregach wielka idea sprawiedli
wości społecznej, zapewniamy partię polskiej klasy
robotniczej, że każde jej wezwanie odnajdzie nas
zawsze gotowych do podjęcia trudu i walki, że na
szymi są wszystkie jej zamierzenia i troski, że do
niej należą nasze siły i nasze uczucia.
OGÓLNOPOLSKIE SPOTKANIE AKTYWU ZMS

Warszawa, październik 1958 r.

 UCHWAŁA VI PLENUM KC ZMS
W SPRAWIE KSZTAŁCENIA
IDEOWO - POLITYCZNEGO CZŁONKÓW
I AKTYWU ZMS

Najpoważniejszym zadaniem Związku, najdonio

ślejszym jego zobowiązaniem wobec partii jest nie
ustanne pozyskiwanie młodego pokolenia dla spra
wy socjalizmu.
Mamy za sobą niemałe osiągnięcia w krzewieniu
oświaty robotniczej, podnoszeniu poziomu zawodo
wego młodych robotników, organizowaniu odpo
czynku młodzieży; tym ostrzej na tym tle wystę
puje w pracy polityczno - ideowej ZMS brak syste
matycznej działalności w dziedzinie kształcenia ide
ologicznego członków i aktywu tej działalności,
której bezpośrednim zadaniem jest zaszczepianie
i ugruntowywanie socjalistycznej świadomości. Dla
tego też, uważając za niezbędne stworzenie w orga
nizacji atmosfery zdobywania wiedzy o otaczającym
nas świecie, o polityce i gospodarce naszego kra
ju, o funkcji partii klasy robotniczej w naszym na
rodzie, o prawach rządzących rozwojem przyrody
i społeczeństwa — Komitet Centralny ZMS
postanawia podjąć systematyczną
i powszechną pracę ideowo - kształce
niową w całym Związku.
Jest to ogromnie trudne przedsięwzięcie. Nie dzia
łamy w próżni politycznej; młode pokolenie nasze
go kraju ulega często naciskowi obcej ideologii, cią
żą na nim tradycjonalne nawyki myślowe, stara

119
 się je pozyskać dla swoich interesów kler. Niski
jest jeszcze poziom wykształcenia ogólnego wielu
członków naszego Związku . Niektórzy z nich nie
wykazują żadnej chęci zdobywania wiedzy. Trud
ności te pogłębia jeszcze fakt, że jako organizacja
nie zdobyliśmy dotychczas większych doświadczeń
w pracy kształceniowej . W tej sytuacji Związek
nasz może sprostać postawionemu zadaniu jedynie
wtedy, kiedy cały aktyw organizacji, wszystkie jej
instancje potraktują pracę ideowo -kształceniową ja
ko swój podstawowy obowiązek wobec rzesz człon
kowskich, wobec młodzieży.
Szczególnie dużo uwagi należy poświęcić młode
mu aktywowi ZMS, który nie posiada jeszcze do
statecznego przygotowania politycznego i organiza
cyjnego.
Głównym celem kształcenia ideowo -politycznego
w ZMS jest uformowanie takiej postawy obywatel
skiej , która pozwalałaby młodemu człowiekowi świa
domie i czynnie uczestniczyć w dokonywających się
przeobrażeniach socjalistycznych, uzbrajałaby go
w znajomość przysługujących mu praw i ciążących
na nim obowiązków obywatelskich, czyniłaby z nie
go jednostkę o wysokich wartościach moralnych
i społecznych.
Kształcenie ideologiczne musi być ściśle związa
ne z całokształtem pracy wychowawczej oraz po
winno uzupełniać szereg innych form i metod ide
owego wychowania członków w szeregach ZMS,
a polegających na czynnym zaangażowaniu osobi
stym młodzieży w budownictwie socjalistycznym
i w politycznym życiu swego środowiska, na zorgani
zowanym działaniu przeciwko objawom zacofania,
marnotrawstwa i obojętności, na organizowaniu sa
120
morządnego działania młodzieży w celu zaspokoje
nia jej codziennych potrzeb w dziedzinie kultury ,
oświaty, sportu, rozrywki i wypoczynku.
Chcąc objąć kształceniem jak najwięcej członków
organizacji, uwzględniając różnorodność ich zain
teresowań i biorąc pod uwagę specyfikę i możli
wości terenowe, Komitet Centralny ZMS przyjmuje
następujący system pracy ideowo-kształceniowej ,
zobowiązując jednocześnie :

I. GRUPY DZIAŁANIA ZMS

Do systematycznego odbywania zebrań dy

skusyjno - szkoleniowych obejmujących
wszystkich członków grupy. Materiału do szkolenia
dostarcza wydawnictwo „ Płomienie” redagowane
przez Wydział Propagandy KC ZMS i Redakcję
„ Walki Młodych ", przynoszące co miesiąc opraco
wania kilku wybranych zagadnień ideowych
i politycznych. Ponadto w oparciu o materiał
zawarty w wydawnictwie grupa może organizować
dyskusje nad książkami, wieczory pytań i odpowie
dzi, spotkania, wieczornice lub zajęcia klubowe na
określone, interesujące młodzież tematy. Zajęcia
prowadzone w grupie mają na celu socjalistyczne
wychowywanie członków Związku uzbrojenie ich
w niezbędną wiedzę o systemie zarządzania gospo
darką narodową i funkcjonowaniu władzy, odpo
wiedź na elementarne pytania światopoglądowe
i aktualne kwestie polityczne.
W przeprowadzaniu zebrań dyskusyjno -szkolenio
wych należy dążyć do uzyskania pomocy ze strony
aktywu partyjnego i gospodarczego, działaczy rad
narodowych , nauczycielstwa itp.
121
 Bezspornym osiągnięciem grupy będzie, jeśli zdo
ła ona zainteresować swoimi zajęciami także mło
dzież nie zorganizowaną.
Plenum zwraca uwagę, że ,,Płomienie" są mate
riałem pomocniczym -

grupie pozostaje więc za

równo możność wyboru z wydawnictwa problemów
najbardziej interesujących członków , jak również —
tam gdzie są po temu warunki wychodzenie poza
-

ramy tematyczne nakreślone przez wydawnictwo.

II. KOMITETY POWIATOWE, MIEJSKIE, DZIELNICOWE

a. Do organizowania mniej więcej raz na 6 ty

godni seminariów dla sekretarzy grup
or az członków KP (KM , KD). Tematyka
seminariów jest w zasadzie ustalana przez Wydział
Propagandy KC ZMS. Zadaniem komitetów jest
dostosowanie tych założeń tematycznych do potrzeb
swego terenu, specyfiki regionalnej lub socjalnej
itp.
Zadaniem seminariów jest zapoznawanie uczestni
ków z podstawami nauki o państwie i prawie, me
todyką pracy organizacyjnej, bieżącą problematy
ką polityczną i gospodarczą, słowem : uzbrajanie ich
w wiedzę niezbędną dla działalności praktycznej .
b. Do organizowania Wieczorowych Szkół
Aktywu stałych zespołów słuchaczy, prowa
dzonych pod kierunkiem wykładowców i etatowe
go (lub ryczałtowego) kierownika prowadzącego sy
stematyczne zajęcia szkoleniowe.
Słuchaczami tych szkół powinni być wybijający
się aktywiści ZMS, sekretarze grup, członkowie KZ,
aktyw ZMS działający w samorządzie robotniczym ,
122
w komisjach młodzieżowych związków zawodowych,
radach narodowych itp. Kurs Wieczorowej Szkoły
Aktywu obejmuje cykl zagadnień wybranych przez
uczestników z następujących dziedzin :
ekonomiki i polityki gospodarczej
zagadnień polityczno -ustrojowych
zagadnień etyczno - światopoglądowych
zagadnień społeczno -kulturalnych
zagadnień historii ruchu robotniczego i mło
dzieżowego.
Kurs szkoły powinien dać słuchaczom marksi
stowskie oświetlenie wybranych zagadnień oraz
podnosić poziom ich przygotowania do praktycznej
pracy organizacyjnej . Materiałów metodycznych
dostarcza szkołom Wydział Propagandy KC ZMS.
Szkoły korzystają z pomocy powiatowych (miej
skich, dzielnicowych) Ośrodków Propagandy Par
tyjnej. Wieczorowa Szkoła Aktywu powinna stać
się ośrodkiem pracy propagandowej w powiecie
(mieście, dzielnicy) organizować życie ideologicz
ne aktywu, urządzać spotkania i dyskusje publicz
ne na interesujące i aktualne tematy itp.
c. Do nadzoru nad działalnością szkoleniową grup
oraz sygnalizowania KW i KC trudności i potrzeb
wynikających z przebiegu szkolenia w grupach .

III . KOMITETY WOJEWÓDZKIE

a. Do organizowania nie rzadziej niż raz na dwa

miesiące seminariów dla I sekretarzy
KP (KM, KD), członków i pracowników
KW według opracowanych przez Wydział Propa
gandy KC ZMS tematów .
W ramach centralnie przygotowanej tematyki KW
123
dobiera według potrzeb swego terenu tematy po
szczególnych zajęć. Seminaria powinny być dla
uczestników pomocą w wykonywaniu praktycznych
zadań , dostarczając im wiadomości z dziedziny po
lityki, gospodarki, socjologii i pedagogiki, oraz win
ny kształtować kulturę pracy organizacyjnej.
b. Do organizowania Wojewódzkich Ośrodków
Kształcenia Aktywu. WOKA służy pomocą meto
dyczną Wieczorowym Szkołom Aktywu, przeprowa
dza seminaria dla sekretarzy KP , członków i pra
cowników KW oraz organizuje w zależności od po
trzeb terenu seminaria specjalistyczne, kursy, dy
skusje, odczyty. WOKA pracuje w oparciu o pomoc
Wojewódzkich Ośrodków Propagandy Partyjnej
i dąży do skupiania wokół siebie grona lektorów
spośród doświadczonych działaczy społecznych i po
litycznych, specjalistów gospodarczych , pracowni
ków nauki, oświaty itp.
c. Do kontrolowania i udzielania pomocy KP (KM ,
KD ) w ich działalności szkoleniowej.
d. Do organizowania wojewódzkich obozów szko
leniowych dla aktywu ZMS.

IV . SEKRETARIAT I WYDZIAŁY KC

a. Do organizowania seminariów dla se

kretarzy KW przeciętnie raz na kwartał, mają
cych na celu podniesienie umiejętności kierow
nictwa politycznego oraz poziomu teoretycznego
w dziedzinie marksizmu -leninizmu.
b. Do organizowania w podobnych terminach
specjalistycznych seminariów kształ
ceniowych dla kierowników wydzia
łów KW i pracowników KC.
124
 c. Do organizowania trzy razy do roku konfe
rencji teoretycznej dla centralnego
aktywu Związku Z udziałem naukowców
i działaczy pedagogicznych, które poświęcone będą
podstawowym problemom środowisk młodzieżo
wych .
d. Do organizowania letnich i zimowych
obozów szkoleniowych dla centralnego
aktywu Związku.
e. Do organizowania problemowych semi
nariów dla aktywistów ZMS młodych
inżynierów i techników , nauczycieli itp .
f. Do urządzania wspólnie z partią oraz innymi
organizacjami kursów szkoleniowych i se
minariów dla grup aktywu pracujące
go wśród młodzieży (LPZ, TKKF, PTTK
i innych ).
g. Do szkolenia w ramach Centralnego Ośrodka
Kształcenia Aktywu przy Wydziale Propagandy
KC ZMS – I sekretarzy KP ( M ) i sekretarzy ko
mitetów zakładowych, kierowników wieczorowych
szkół politycznych, czołowego aktywu ZMS pracu
jącego w radach narodowych oraz innych organi
zacjach czy instytucjach, prowadzenie różnych pro
blemowych kursów , np. dla kadry obozów letnich,
dla organizatorów życia kulturalnego i klubowego
młodzieży, dla kadry Ochotniczych Hufców Pracy
itp.
h. Do sprawowania ogólnego nadzoru i udziela
nia pomocy metodycznej w działalności ideowo
kształceniowej Związku.

125
 Komitet Centralny ZMS wzywa aktyw i członków
organizacji do rzetelnej realizacji założeń i progra
mu pracy w dziedzinie kształcenia ideowo-politycz
nego, widząc w tym możliwość podniesienia obywa
telskiej i społecznej dojrzałości młodzieży, zacieść
nienia więzi ideowej wewnątrz Związku, uzbrojenia
organizacji do skutecznej , praktycznej działalności.
VI PLENUM KC ZMS

Warszawa, październik 1958 r .

 UCHWAŁA SEKRETARIATU KC ZMS
W SPRAWIE UDZIAŁU
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
W OBCHODACH 40-LECIA
KOMUNISTYCZNEJ PARTII POLSKI

W grudniu br. przypada czterdziesta rocznica po

wstania Komunistycznej Partii Polski. Jest to rocz
nica mająca szczególne znaczenie dla nas — młodzie
ży, która żyje w wolnej ludowej ojczyźnie. O taką
Polskę kraj robotników i chłopów walczyła
Komunistyczna Partia Polski w ciągu dwudziestu
lat swojej działalności, przewodząc walce klasowej
polskiego proletariatu o chleb i pracę, o fabryki dla
ludu, o ziemię dla chłopów .
Komuniści mieli przeciwko sobie zjednoczony
front kapitalistów i obszarników , rodzimej i zagra
nicznej reakcji. Działając w warunkach nielegalności
i terroru, Berezy Kartuskiej, sądów doraźnych
i szpiclowania organizowali strajki i wiece, po
chody pierwszomajowe, wydawali nielegalną pra
sę, budzili świadomość klasową ludzi pracy.
Komuniści polscy zawsze byli wierni idei i zasa
dom internacjonalizmu. Gdy na młodą Republike
Rad pierwszy na świecie kraj socjalizmu -
ru

szyła krucjata światowej reakcji, komuniści rzucili

hasło : ręce precz od Kraju Rad, szerzyli prawdę
o rewolucji październikowej i jej zdobyczach, o tym ,
że przyszłość Polski leży w sojuszu z ZSRR . Z lu
dem hiszpańskim bronili Madrytu i pól Saragossy
przed faszyzmem .
127
 Komuniści ostrzegali naród przed zgubną polity
ką sanacji, która doprowadziła do tradegii wrze
śniowej, a wtedy, gdy dygnitarze sanacyjni uciekali
za granicę, komuniści wyłamawszy bramy więzień
bronili przed faszyzmem Warszawy.
W szeregach Komunistycznej Partii Polski wycho
wały się zahartowane w walce kadry bojowników
socjalizmu.
Komunistyczna Partia Polski była przewodnikiem
i organizatorem rewolucyjnej młodzieży polskiej.
Związek Młodzieży Komunistycznej, powstały
17. III. 1922 r ., pod kierownictwem KPP organizo
wał młodzież robotniczą do rewolucyjnego działa
nia przeciw groźbie wojny i faszyzmu, o prawa dla
młodego pokolenia - możliwości nauki, pracy i wy
poczynku. Młodzi komuniści polscy wnieśli wielki
wkład do walki międzynarodowego ruchu młodzie
ży komunistycznej. Byli oni również rzecznikami
jedności lewicowego i postępowego ruchu młodzie
ży polskiej, co znalazło swój wyraz w podpisaniu
„Deklaracji praw młodego pokolenia” w 1936 roku.
Działacze KPP w okresie hitlerowskiej okupacji
byli organizatorami PPR , u boku której walczył
o wyzwolenie narodowe i o władzę ludową Związek
Walki Młodych .
Należną rangę KPP , która była dumą ii su
mieniem polskiego ruchu robotniczego, przywrócił
XX Zjazd KPZR.
Związek Młodzieży Socjalistycznej podobnie
jak poprzednicy stara się poznać walkę KPP,
przejąć i rozwinąć bogaty dorobek Komunistyczne
go Związku Młodzieży.
Czterdziestolecie powstania Komunistycznej Partii
Polski obchodzimy w okresie, gdy PZPR – konty

128
nuatorka walki KPP nakreśliła program dalsze
go rozwoju ojczyzny, dalszego rozwoju budowni
ctwa socjalizmu. W walce o realizację tego wiel
kiego programu powinien nam towarzyszyć przy
kład rewolucyjnej bezkompromisowości i ofiarności,
miłości do rodzinnego kraju polskich komunistów
i ich partii. Obchodzimy rocznicę powstania KPP
w okresie, gdy nasz Związek przystąpił do rozwi
nięcia pracy wychowawczo-ideowej , do walki o dal
sze zdobywanie młodzieży dla sprawy socjalizmu.
I w tym winny być pomocne dla nas rewolucyjne
tradycje polskiego proletariatu.
Dla uczczenia czterdziestej rocznicy Powstania
Komunistycznej Partii Polski Komitet Centralny
ZMS zobowiązuje całą organizację do :
wzięcia udziału w organizowanych przez partię
obchodach czterdziestolecia KPP,
podejmowania inicjatyw i czynów produkcyjnych
na cześć III Zjazdu PZPR partii, która prze
jęła i wzbogaca wielki rewolucyjny dorobek Ko
munistycznej Partii Polski,
-
organizowania spotkań z działaczami KPP, KZMP,
z uczestnikami walk rewolucyjnych, z działacza
mi partyjnymi dla poznawania historii i dorob
ku ideowego KPP i KZMP,
przeprowadzenia w Wieczorowych Szkołach Ak
tywu zajęć poświęconych 40-leciu KPP oraz
przeprowadzenia na ten temat zebrań we wszy
stkich grupach działania,
rozwinięcia szerokiej propagandy i studiowania
wydawnictw poświęconych czterdziestoleciu po
wstania KPP, zapoznania się z postaciami jej
wybitnych przywódców (Warskiego, Kostrzewy,
Leńskiego i innych),
129
9 - Materiały i dokumenty ZMS
 popularyzowania utworów literackich poświę
conych KPP i KZMP, organizowania wieczorów
pieśni i poezji rewolucyjnej .
Komitet Centralny ZMS poleca :
prasie związkowej publikowanie artykułów , do
kumentów i wspomnień poświęconych KPP i jej
wpływom na ruch młodzieżowy oraz zaleca wy
danie przez Państwowe Wydawnictwo „ Iskry "
wspólnie z Komisją Historyczną KC ZMS cyklu
broszur o rewolucyjnym ruchu młodzieżowym
w Polsce,
-
instancjom ZMS wzięcie udziału w przeprowa
dzanych przez ogólnopolski i lokalne komitety
współpracy organizacji młodzieżowych obcho
dach dla uczczenia 40 - lecia KPP .
SEKRETARIAT KC ZMS

Warszawa, listopad 1958 r.

 UCHWAŁA KC ZMS
O USTANOWIENIU „ODZNACZENIA
IM. JANKA KRASICKIEGO ”

Komitet Centralny Związku Młodzieży Socjali

stycznej ustanawia „Odznaczenie im . Janka Krasic
kiego".
Są w naszym kraju młodzi ludzie, którzy dobrze
służą Ojczyźnie i sprawie socjalizmu, wykazują wie
le inicjatywy i ideowości. Są ofiarni młodzi robot
nicy w kopalniach , hutach i fabrykach . Są robot
nicze kolektywy, osiągające sukcesy produkcyjne
i prowadzące pożyteczną działalność społeczną. Są
młodzi naukowcy, pisarze, plastycy , aktorzy, muzy
cy, dziennikarze, którzy wzbogacają kulturę naro
dową.
Są w szeregach naszego Związku ofiarni, pełni
poświęcenia działacze i aktywiści.
Są ludzie, którzy całe życie poświęcili wychowa
niu młodzieży, walce o jej materialne i polityczne
interesy.
Są starzy działacze KZMP, OMS „ Życie”, „ Spar
takusa", „Czerwonego Harcerstwa ”, OM TUR ,
ZNMS, ZWM i ZMP, twórcy i organizatorzy rewo
lucyjnego ruchu młodzieżowego.
Przyznanie przez Związek Młodzieży Socjalistycz
nej „ Odznaczenia im. Janka Krasickiego” będzie dla
nich dowodem uznania i wyróżnienia .
Odznaczenie nosi imię bohaterskiego przywódcy
młodzieży z czasów okupacji hitlerowskiej , jedne
go z współtwórców Związku Walki Młodych - Jan
ka Krasickiego. Przykład Jego pięknego życia to

131
warzyszy w walce i pracy najlepszym z naszego po
kolenia, jest wzorem dla członków naszego Związ
ku.
„ Odznaczenie im. Janka Krasickiego ” odegrać po
winno poważną rolę w działalności wychowawczej
Związku .
Wzywamy członków organizacji, młodzież robot
niczą, studencką i szkolną do szlachetnej rywali
zacji o zdobycie Odznaczenia .

Zasady przyznawania „Odznaczenia im . Janka Krasickiego "

1. „ Odznaczenie im . Janka Krasickiego” przyzna
wane będzie :
– za ofiarną, aktywną pracę w szeregach organi
zacji,
- za wybitne osiągnięcia w pracy produkcyjnej
i społecznej,
-

za krzewienie oświaty, nauki, kultury i sztuki,

za szczególne osiągnięcia w pracy pedagogicznej ,
upowszechnienie sportu i turystyki,
– za całokształt pracy młodych naukowców , twór
ców w dziedzinie teatru, filmu, literatury, pla
styki, muzyki, dziennikarstwa,
- za czyny świadczące o szczególnej odwadze, po
święceniu i obywatelskiej postawie.
2. „ Odznaczenie im. Janka Krasickiego” będzie
przyznawane indywidualnie, grupom działania ZMS
oraz innym kolektywom młodzieżowym .
3. „ Odznaczenie im. Janka Krasickiego” nadaje
się bez względu na wiek i przynależność organiza
cyjną.
4. „ Odznaczenie im. Janka Krasickiego " nadaje
Sekretariat Komitetu Centralnego ZMS z inicjaty

132
wy własnej lub na wniosek Sekretariatu Komitetu
Wojewódzkiego ZMS.
5. Wnioski o nadanie „,,Odznaczenia im . Janka
Krasickiego" Sekretariaty KW ZMS podejmują
z inicjatywy własnej lub w oparciu o propozycje
instancji terenowych i grup działania ZMS.
6. Wprowadza się trzy stopnie „ Odznaczenia im.
Janka Krasickiego" .
I złote
II srebrne
III brązowe.
7. „Odznaczenie im. Janka Krasickiego” będzie
numerowane oraz wręczone wraz z książeczką od
znaczenia .
Komitet Centralny zobowiązuje Sekretariat do
opracowania w oparciu o niniejsze zasady szczegó
łowego regulaminu Odznaczenia.
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
KOMITET CENTRALNY

Warszawa, grudzień 1957 r.

 III

Tylko czyny się liczą

(KC ZMS o zadaniach Związku w produkcji)
 UCHWAŁA IV PLENUM KC ZMS
O PRACY GRUP DZIAŁANIA ZMS
WŚRÓD MŁODZIEŻY ROBOTNICZEJ

IV Plenum KC ZMS po dokonaniu oceny niektó

rych węzłowych problemów życia i pracy młodzie
ży robotniczej przyjęło za wytyczne stanowisko za
warte w referacie „ O niektórych zagadnieniach ży
cia młodzieży robotniczej i pracy ZMS w zakła
dzie”.
Plenum KC ZMS uważa, że grupy działania ZMS
winny podjąć następujące zadania :

I. w zakresie udziału młodzieży w produkcji

i zarządzaniu zakładem

1. Grupy działania ZMS w zakładach powinny

rozwijać ruch młodzieżowych brygad produkcyj
nych. Brygady produkcyjne należy organizować tak,
aby w rezultacie ich działania rosła wydajność i dy
scyplina pracy, podnosił się poziom kwalifikacji
młodych robotników oraz polepszały się ich warun
ki. Brygady produkcyjne tworzy się głównie na
trudnych odcinkach pracy . Jeżeli warunki zakładu
pozwalają na to - należy tworzyć brygady mło
-

dzieżowe, korzystając z pomocy i rady doświadczo

nych robotników , majstrów , fachowców oraz rad ro
botniczych i związków zawodowych .
2. IV. Plenum KC ZMS uważa za bardzo pomy
ślne zjawisko odradzania się z inicjatywy młodzie
ży, a w szczególności z inicjatywy ZMS, współza

137
 .
wodnictwa pracy. Zależy nam na tym , by nadal
inicjować, popierać i rozwijać ten ruch tak między
brygadami jednego zakładu pracy, jak i między bry
gadami z różnych, pokrewnych branżowo przedsię
biorstw. Zwracamy uwagę na niezbędność przestrze
gania warunków zawartych w umowach między
współzawodniczącymi oraz systematycznego doko
nywania oceny jego wyników.
Oprócz wskaźników ekonomicznych ( jak np.
w przemyśle produkującym surowce głównie
ilość produkcji, jakość i asortyment wyprodukowa
nych towarów ) trzeba brać w ocenie pod uwagę sto
sunek współzawodniczących do dyscypliny pracy, do
zdobywania kwalifikacji zawodowych , do podnosze
nia poziomu ogólnego itp.
Uważamy za słuszne wyróżnianie przodujących
zespołów dyplomami uznania i nagrodami.
KC ZMS przestrzega jednak grupy działania przed
niebezpieczeństwem wypaczania ruchu współzawod
nictwa, przed efekciarstwem nie dającym w kon
sekwencji żadnych ekonomicznych korzyści, jak
np. duża ilość brygad ale złych ; duża ilość
współzawodniczących ale bez przestrzegania
umów itp.
3. Należy kontynuować podjętą przez ZMS wal
kę z kradzieżami, nadużyciami, marnotrawstwem
i nieporządkiem w zakładzie pracy. Starać się
i troszczyć o kulturę miejsca pracy, o poszanowa
nie powierzonego młodzieży mienia społecznego.
W tym celu grupy powinny korzystać ze wszystkich
dobrych , stosowanych już w ZMP oraz przyjętych
teraz form , jak np. brygady lekkiej kawalerii, trój
ki kontrolne, wyszukiwanie marnujących się su

138
rowców , materiałów , odpadków itp. Sądzimy, że
w tego rodzaju akcjach chętnie wezmą udział nie
tylko członkowie ZMS. Warto zainteresować naszy
mi zamierzeniami jak największą ilość młodzieży.
4. W trosce o dyscyplinę pracy grupa działania
ZMS powinna zapoznać się dokładnie z uchwalo
nym przez radę robotniczą i zatwierdzonym przez
załogę regulaminem pracy i wszystkimi dostępny
mi środkami (plakaty, radiowęzeł itp.) popularyzo
wać go wśród całej młodzieży. Członkowie ZMS
muszą wzorowo przestrzegać regulaminowych za
rządzeń, a wszelkie wypadki łamania tych zarzą
dzeń muszą być surowo piętnowane.
W odniesieniu do młodych robotników nie będą
cych członkami Związku należy wprowadzić meto
dę rozmów inicjowanych przez ZMS, a przeprowa
dzanych z udziałem majstra lub brygadzisty. Nie
zbędne jest wytworzenie w grupie poczucia odpo
wiedzialności za przestrzeganie dyscypliny przez
całą młodą załogę. W zakładzie, w którym nie ma
jeszcze regulaminu pracy lub istniejący wymaga
zmian, grupa ZMS lub jej przedstawiciele powinni
brać czynny udział w jego opracowaniu.
5. IV Plenum KC ZMS zobowiązuje grupy dzia
łania ZMS do czynnego udziału w likwidacji prze
rostów zatrudnienia w zakładach pracy .
Przedstawiciele ZMS winni uczestniczyć we wszy
stkich zespołach i komisjach zajmujących się tą
sprawą. Członkowie zespołów powinni informować
organizację o pracach zespołów i komisji oraz pod
jętych decyzjach.
Należy dbać o to, by decyzje o zwalnianiu każ
139
dego pracownika zapadały po indywidualnym
i obiektywnym rozpatrzeniu sprawy, zgodnie z po
czuciem sprawiedliwości.
Grupy ZMS powinny pomóc kierownictwom za
kładów w wyszukiwaniu rezerw produkcyjnych
w zakładzie (np. tworzyć zespoły fachowców dla
opracowania projektów rozwoju produkcji ubocz
nej itp.).
Konieczne jest także, by grupy działania wycho
dziły z inicjatywą organizowania w zakładach pra
cy kursów dla przekwalifikowania młodych pra
cowników i tworzenia im warunków dla podjęcia
pracy na innych stanowiskach .
6. Grupy ZMS powinny troszczyć się o zaznajo
mienie młodzieży z problemami zarządzania zakła
dem oraz stwarzać jej możliwości wypowiadania
opinii na ten temat przez przedstawicieli w radzie
robotniczej, urządzanie spotkań z kierownictwem
zakładu, organizowanie konferencji ekonomicznych
itp.
7. Grupy ZMS i instancje Związku powinny wy
szukiwać możliwości uruchomienia nowych placó
wek gospodarczych na terenie swego miasta lub
powiatu dla stworzenia dodatkowych możliwości
zatrudnienia w zakładzie lub poza zakładem .
Dobre rezultaty daje w tej mierze np. organizo
wanie młodzieżowych spółdzielni pracy wykorzy
stujących miejscowe zasoby surowcowe, rozwijają
cych produkcję materiałów budowlanych i wyko
rzystujących odpady z produkcji zakładów przemy
słu kluczowego .

140
 Należy kontynuować akcję uruchamiania małych
zakładów pracy na Ziemiach Zachodnich, kierowa
nia tam fachowców , indywidualnego osiedlania.

II. w zakresie kwalifikacji i wykształcenia ogólnego

młodzieży robotniczej
W sprawie kwalifikacji młodzieży grupy działa
nia ZMS powinny :
1. Podjąć pracę w celu wyjaśnienia młodzieży
sensu i znaczenia zmian proponowanych w uchwa
łach XI Plenum KC PZPR dotyczących szkolenia,
zatrudnienia i płac młodzieży.
2. Pomagać administracji zakładów w organizo
waniu szkół przyzakładowych oraz nowych form
dokształcania młodzieży w zakresie zawodowym
i ogólnym , jak również pilnować przestrzegania
obowiązujących i nowo wprowadzonych przepisów
prawnych w tym zakresie.
3. Grupy działania ZMS mają obowiązek spraw
dzić poziom wykształcenia ogólnego i zawodowego
członków ZMS oraz zabezpieczyć uzupełnienie przez
ZMS - owców istniejących braków w wykształceniu
ogólnym i zawodowym . Powinniśmy rozbudzać za
interesowania zawodowe młodzieży, która obecnie
jest jednostronnie przygotowana do pracy, np. przy
gotowana do wykonywania jednej tylko operacji.
4. Grupy działania ZMS winny szerzej pozyski
wać dla swej pracy młodą inteligencję inżynieryjno
techniczną. Zwłaszcza zwracając się do niej o po
moc i radę w rozwiązywaniu problemów podnosze
nia kwalifikacji młodzieży, organizowania brygad
itp.
5. Uznając, że wykształcenie ogólne młodych ro
141
botników jest niezbędnym warunkiem stałego wzro
stu ich kwalifikacji zawodowych i poziomu kultu
ralnego, grupy działania ZMS powinny rozpocząć
walkę o pełną realizację uchwały Nr 810 Rady Mi
nistrów ( 15. III. 1956 r.) Monitor Polski 17
z 1957 r. - w sprawie dokształcania pracowników
w zakresie szkoły podstawowej.

III. w zakresie poprawy warunków bytowo-socjalnych

młodzieży robotniczej

1. Dla poprawienia warunków życia młodzieży

w hotelach robotniczych wskazane jest tworzenie
zespołów ZMS w hotelach. Zespoły te, tak jak i gru
py, podlegałyby komitetowi zakładowemu ZMS. Za
daniem zespołów winno być przede wszystkim po
wołanie lub uaktywnienie samorządów hotelowych.
W hotelach żeńskich ZMS powinien zająć się orga
nizowaniem różnych kursów chętnie widzianych
przez mieszkanki hoteli, np. przygotowujących mło
de dziewczęta do prowadzenia gospodarstwa domo
wego (organizacja kursów szycia, trykotażu, goto
wania itp.) . Zespoły ZMS powinny zająć się kon
trolą warunków mieszkaniowych w hotelach, orga
nizować społeczną kontrolę pracy aparatu gospo
darczego, aw szczególności kuchennego, pomagać
kadrze wychowawczej hoteli robotniczych w orga
nizowaniu życia kulturalnego i sportowego.
2. W celu poprawienia sytuacji mieszkaniowej
młodzieży robotniczej grupy działania ZMS w za
kładach winny popierać inicjatywę tworzenia spół
dzielni przyzakładowych typu lokatorskiego, wy
chodzić z inicjatywą tworzenia młodzieżowych mię
dzyzakładowych spółdzielni mieszkaniowych.
142
 3. Dla zwiększenia udziału młodzieży we wcza
sach pracowniczych grupy działania ZMS powinny
starać się o proporcjonalny w stosunku do reszty
załogi przydział wczasów dla młodych robotników.
W okresie letnim należy wspólnie ze związkami za
wodowymi organizować obozy wypoczynkowo-tu
rystyczne, wędrowne, piesze, kolarskie i inne dla
młodzieży robotniczej, urządzać wycieczki tury
styczne, wczasy niedzielne, zabawy, wieczorki ta
neczne itp.
W organizacji obozów korzystać powinniśmy z po
mocy fachowej i sprzętu organizacji zakładowych
PTTK, LPZ i klubów sportowych.
Korzystając szeroko z urządzeń będących w po
siadaniu związków zawodowych, tworzyć robotnicze
kluby kulturalne i rozrywkowe odpowiadające zain
teresowaniom młodzieży robotniczej zespoły ar
tystyczne, kluby zainteresowań zawodowych , tech
nicznych itp.
Organizować samodzielnie imprezy sportowe, np.
spartakiady zakładowe, turnieje piłki nożnej
i ręcznej , lekkoatletyczne, tenisa stołowego, strze
leckie, szachowe, brydżowe, skatowe itp., korzysta
jąc w tym celu również ze sprzętu, urządzeń i środ
ków LPZ, PTTK, TKKF i klubów sportowych .

Uchwały IV Plenum KC ZMS w głównej swej

części będą realizowane przez grupy działania i ko
mitety zakładowe ZMS. Wymaga to poprawienia ich
pracy i zwiększenia wpływów wśród młodzieży .
W tym celu :

143
 1. Należy rozbudować organizację w zakładach
pracy wśród młodzieży robotniczej, zapraszać ją na
zebrania informacyjne, propagować idee ZMS za
pośrednictwem grup aktywu wyłonionych do pracy
na wydziałach i oddziałach, gdzie nie ma jeszcze
grup ZMS. W zależności od specyfiki zakładu na
leży tworzyć nowe grupy działania w oddziałach
i zmianach . Komitety zakładowe powinny opraco
wać plany likwidacji „ białych plam ” w wydziałach
zakładu pracy .
2. Ważne znaczenie ma systematyczne odbywanie
zebrań grup ZMS. Dla lepszej pracy proponujemy
odbywać dwa rodzaje zebrań - krótkie zebrania
dla omówienia pojedynczego problemu, przyjęcia
nowych członków itp. i zebrania okresowe poświę
cone problemom pracy Związku i życia młodzieży,
mające charakter zebrań dyskusyjnych czy szkole
niowych.
Poza zebraniami ściśle organizacyjnymi
wszystkie pozostałe winny być zebraniami otwarty
mi, tak by mogła uczestniczyć w nich młodzież ca
łego zakładu. Grupa ZMS zobowiązana jest do odby
wania zebrania co najmniej raz w miesiącu i przy
gotowania go tak, by przebiegało sprawnie i cieka
wie .
3. Konieczne jest, aby komitety zakładowe i gru
py działania ZMS umiały zająć pracą w organizacji
wszystkich członków ZMS. W tym celu należy
ustalać indywidualne zadania dla aktywu i dla
członków oraz konsekwentnie kontrolować ich wyko
nanie. Kontrolę wykonania zaleca się stosować
szczególnie wobec przedstawicieli ZMS w radach ro
botniczych, radach zakładowych i innych komisjach
w zakładzie pracy

144
 W celu zabezpieczenia realizacji uchwał
i wniosków Plenum zobowiązuje Sekretariat
Komitetu Centralnego ZMS
1. Do zebrania doświadczeń z pracy brygad i wy
dania na tej podstawie wskazówek metodycznych
pomagających grupom ZMS w organizowaniu bry
gad. Pozwoli to również grupom działania ZMS na
opracowanie rozsądnych warunków współzawodnic
twa i lepsze jego rozwijanie.
Sekretariat KC ZMS winien nagradzać wyróżnio
ne brygady dyplomami uznania oraz na wniosek
odpowiednich KW ZMS — przyznawać im „ Odzna
czenie im. Janka Krasickiego " .
2. Do dokonania oceny pracy Ośrodka Inicjatyw
Gospodarczych przy KC ZMS i skierowania jego
działalności głównie na pomoc (poprzez Centralny
i Wojewódzkie Oddziały Związku Spółdzielni Pra
cy i Związek Spółdzielni Mieszkaniowej ) istniejącym
Młodzieżowym Spółdzielniom Pracy i Młodzieżo
wym Spółdzielniom Mieszkaniowym oraz na inicjo
wanie nowych. Należy dążyć do odciążenia instancji
od zajmowania się organizacyjnymi sprawami mło
dzieżowych spółdzielni.
3. Do zorganizowania w najbliższym czasie kon
ferencji aktywu ZMS z małych miasteczek w spra
wie przedyskutowania możliwości ich aktywizacji
gospodarczej oraz dla zastanowienia się nad pracą
grup ZMS w tych miasteczkach .
Ośrodek Inicjatyw Gospodarczych wspólnie ze
„ Sztandarem Młodych” winien zorganizować infor
macje o wolnych miejscach pracy (szczególnie zaś
na Ziemiach Zachodnich ).
4. Do zebrania (na podstawie referatu i dyskusji

145
10 Materiały i dokumenty ZMS
na Plenum) uwag w sprawie zatrudnienia, płac
i kwalifikacji młodocianych i przedstawienia ich
odpowiednim ministerstwom .
KC ZMS winien dążyć do szybkiego opracowania
odpowiednich postulatów dotyczących przepisów
wydawanych w tej sprawie przez odpowiednie mi
nisterstwa. Zbiór ustaw regulujących zatrudnienie,
płace i kwalifikacje młodocianych i młodzieży na
leży wydać w specjalnej broszurce i rozprowadzić
go w organizacji.
5. Do organizowania nadal narad branżowych.
W pierwszej kolejności zaleca się zorganizowanie
narady młodych górników.
6. Do opracowania systemu szkolenia aktywu,
a w szczególności sekretarzy grup, oraz opracowa
nia perspektywicznego problemowego planu szko
lenia w Centralnym Ośrodku Kształcenia Aktywu,
jak również do ustalenia koncepcji i ogólnych zasad
szkolenia na szczeblu wojewódzkim .
Pracę COKA należy skierować głównie na szko
lenie aktywu wojewódzkiego, miejskiego i powiato
wego z większym niż dotychczas dostosowaniem
szkolenia do potrzeb organizacji.
7. Do rozpatrzenia sytuacji w środowisku młodej
inteligencji technicznej ze zwróceniem szczególnej
uwagi na perspektywy jej rozwoju fachowego i pra
cy zawodowej.
8. Do podjęcia badań nad systemem , lokalizacją,
i poziomem nauczania, zatrudnieniem absolwentów
szkół zawodowych i ogólnych oraz przedstawienia
wypracowanego stanowiska odpowiednim władzom
państwowym .
9. Do kontynuowania i sfinalizowania rozmów
z przedstawicielami rządu na temat podjęcia przez

146
młodzież dużych inicjatyw produkcyjnych oraz sze
regu inicjatyw terenowych (szczególnie w woje
wództwie zielonogórskim i w ogóle na Ziemiach Za
chodnich) . Istotą tych inicjatyw winna być zorga
nizowana pomoc młodzieży w realizacji poważnych
inwestycji gospodarczych ewentualnie poprzez mło
dzieżowe brygady pracy .
10. Do głębszego i bardziej wszechstronnego za
jęcia się przez organ KC „Walka Młodych " proble
mami politycznego wychowania w dostosowaniu do
potrzeb grupy działania ZMS i wymianą praktycz
nych doświadczeń grup działania w zakładach,
zwłaszcza rozpowszechnianiem inicjatyw młodzieży
robotniczej oraz doświadczeń takich grup ZMS, któ
re potrafią w swej pracy odzwierciedlać dążenia
i potrzeby młodzieży.
11. Sekretariat KC ZMS wspólnie z Sekretariatem
CRZZ powinien odbyć posiedzenie dla omówienia
problemów młodzieży robotniczej w związku z Kon
gresem Związków Zawodowych oraz Międzynarodo
wą Konferencją Młodzieży Pracującej w lipcu br.

Plenum zobowiązuje komitety wojewódzkie

powiatowe i miejskie

1. Do powołania przy KW i KP (KM) zespołów

branżowych do pracy z grupami działania w po
szczególnych branżach przemysłu . Przy ich pomocy
KW i KP (KM ) winny systematycznie organizować
dla sekretarzy grup i aktywu zakładowego semina
ria o tematyce wewnątrzorganizacyjnej i ekono
miczno - produkcyjnej.
2. Do powołania grup aktywu, które zajmą się

147
organizowaniem grup działania w zakładach, w któ
rych dotychczas nie ma ZMS.
3. Do udzielania skuteczniejszej pomocy grupom
ZMS poprzez skierowanie aktywu wojewódzkiego
i miejskiego do pracy bezpośrednio w grupach , na
kierowania działalności KP (KM) na pracę z gru
pami.
4. Do zapewnienia udziału przedstawicieli ZMS
w pracach wojewódzkich, powiatowych i miejskich
komisji do spraw zatrudnienia . Młodzi radni z ini
cjatywy ZMS winni występować z projektami akty
wizacji gospodarczej, której celem byłoby możliwie
najpełniejsze wykorzystanie rezerw siły roboczej.
5. Do rozwijania poradnictwa zawodowego i praw
nego przez zakładanie, wzorem niektórych woje
wództw , ośrodków porad prawno -zawodowych . Se
kretariat KC ZMS powinien wystąpić do Minister
stwa Oświaty i Ministerstwa Pracy i Opieki Spo
łecznej celem skoordynowania rozwoju poradnictwa
zawodowego dla młodzieży.
IV PLENUM KC ZMS

Warszawa, marzec 1958 r.

 UCHWAŁA SEKRETARIATU KC ZMS
W SPRAWIE UTWORZENIA HUFCÓW PRACY
ZMS

W związku z Uchwałą IV Plenum KC ZMS

w sprawie udziału ZMS w budowie kluczowych
obiektów przemysłowych i innych większych przed
sięwzięciach gospodarczych Sekretariat KC ZMS po
wołuje Hufce Pracy Związku Młodzieży Socjali
stycznej .

Założenia ogólne

Hufce Pracy ZMS są zorganizowaną formą

ochotniczej pracy młodzieży zgodnie z potrzebami
gospodarki narodowej szczególnie przy budowie
kluczowych obiektów przemysłowych.
Ten zorganizowany udział młodzieży w realizacji
dużych zadań gospodarczych będzie nawiązaniem
do prac, jakie w poprzednich latach prowadziły
organizacje młodzieżowe, pomagając partii w reali
zacji uprzemysłowienia Polski - ZWM, ZMP, „ SP ” .
Zorganizowanie Hufców Pracy ZMS oprócz ko
rzyści dla gospodarki narodowej ma duży aspekt
wychowawczy W oddziaływaniu na młodzież,
w kształtowaniu jej postawy w życiu, jej stosun
ku do budownictwa socjalistycznego .
Ponadto młodzież, która w wielu województwach
w obecnej chwili ma trudności w otrzymaniu pra
cy, znajdzie w hufcach zatrudnienie oraz pomoc
w zdobyciu zawodu .
Fakt utworzenia Hufców Pracy ZMS stwarza
149
organizacji dodatkowe możliwości dotarcia do mło
dzieży nie zorganizowanej. Hufce będą formo
wane w zależności od potrzeb gospodarki narodowej
w oparciu o zapotrzebowanie na siłę roboczą wyni
kające z państwowych zamierzeń inwestycyjnych.
Hufce będą organizowane głównie w tych wy
padkach, gdy ilość siły roboczej jest większa niż
lokalne możliwości zatrudnienia lub gdy ilość za
trudnionych w okresie budowy obiektu będzie wyż
sza od ilości zatrudnionych po ukończeniu bu
dowy.
Hufce będą pracować na podstawie umów za
wartych z poszczególnymi resortami realizującymi
inwestycje. Podstawowymi zadaniami Hufców Pra
cy ZMS będzie :
- udzielenie przez młodzież zorganizowanej pomo
cy w zakresie realizacji państwowych planów
inwestycyjnych ,
- zwiększenie możliwości zatrudnienia młodzieży,
szczególnie tych grup , które ze względu na brak
dostatecznych kwalifikacji mają trudności w uzy
skaniu pracy,
- umożliwienie młodzieży nie posiadającej żadnych
kwalifikacji zawodowych , w tym również mło
dzieży wiejskiej, zdobycie podstawowych kwali
fikacji robotniczych do pracy w przemyśle i bu
downictwie,
podniesienie sprawności fizycznej, młodzieży
i przygotowanie jej do służby wojskowej.

Założenia organizacyjne
1. Hufce Pracy ZMS podlegają Komendzie
Głównej powołanej przez Sekretariat KC ZMS. Ko
150
menda Główna współdziała w zakresie formowa
nia hufców z Wydziałem Organizacyjnym , Wydzia
łem Młodzieży Robotniczej i Wydziałem Propagandy
KC ZMS. Komenda Główna sprawuje kierownictwo
nad wszystkimi hufcami. Plany pracy i zamierzenia
Komendy Głównej zatwierdzane są przez Sekreta
riat KC ZMS .
2. Za podstawową jednostkę organizacyjną przyj
muje się hufiec o liczebności 200 osób , w zależności
jednak od potrzeb gospodarczych przewiduje się
formowanie hufców mniejszych lub większych li
czebnie . Na czele hufca stoi Komenda Hufca z na
stępującymi 5 etatami:
Komendant hufca
Z - ca komendanta hufca d.s. wychowania
Z - ca komendanta hufca d.s. organizacyjnych
Kwatermistrz hufca
Instruktor d.s. szkolenia wojskowego i zawodo
wego.
Hufiec dzieli się na plutony. Na czele plutonu
stoi dowódca mianowany przez Komendę Hufca
spośród uczestników . Pluton składa się z drużyn
produkcyjnych . Na czele drużyny stoi drużynowy
mianowany również przez Komendę Hufca spośród
uczestników .
3. W wypadku koncentracji większej liczby huf
ców w jednym rejonie Komenda Główna powołuje
Komendę Zgrupowania w składzie :
Komendant zgrupowania
Z-ca komendanta d.s. organizacji pracy
Kwatermistrz zgrupowania.
Do zadań Komendy Zgrupowania należeć będzie
ogólne kierownictwo hufcami, koordynacja ich pra
cy itp.

151
 4. Kadra Komend Zgrupowania i Hufców miano
wana jest przez Komendę Główną Hufców . Kadra
będzie w zasadzie rekrutować się spośród byłych
i aktualnych działaczy ruchu młodzieżowego, do
świadczonych b. działaczy PO „ Służba Polsce” oraz
kadry oficerskiej WP.
5. Do pracy w hufcach jest przyjmowana mło
dzież w wieku lat 18—30 zdolna do pracy fizycznej .
W wyjątkowych wypadkach może być również
przyjmowana młodzież w wieku 16-17 lat.
Ochotników przyjmuje się do pracy w hufcach
na podstawie ZMS-owskich skierowań.
Z każdym zgłaszającym się do pracy w hufcach
zawierana jest przez Komendę Hufca terminowa
umowa o pracę. Przewiduje się możliwość formo
wania hufców na dłuższy lub krótszy okres w za
leżności od potrzeb . Praca na życzenie członka huf
ca może zostać odpowiednio przedłużona.
Po ukończeniu pracy w hufcu Komendy Hufców
w miarę możliwości zapewnią uczestnikom swoją
pomoc w uzyskaniu zatrudnienia lub w ewentual
nym osiedleniu się na terenie budowanego obiektu.
6. Polityka naboru do hufców będzie skierowana
przede wszystkim na przyjmowanie :
ochotników zgłaszających się do pracy w huf
cach spośród młodzieży pracującej ,
młodzieży zwolnionej z zakładów pracy w związ
ku z regulacją zatrudnienia, młodzieży miejskiej,
która ze względu na brak przygotowania zawo
dowego ma trudności w uzyskaniu pracy,
młodzieży małych miasteczek i osad, gdzie nie
ma warunków jej zatrudnienia,

152
 młodzieży wiejskiej, która nie znajduje zatru
dnienia na wsi .
Przewiduje się również zgłoszenia absolwentów
szkół zawodowych nie mających propozycji pracy.
Werbunkiem młodzieży do Hufców Pracy ZMS
zajmować się będą komitety wojewódzkie, powiato
we ZMS w porozumieniu z instancjami ZMW.
W pracy tej komitety wojewódzkie i powiatowe
ZMS współpracują z wydziałami zatrudnienia i ze
społami do spraw zatrudnienia przy radach naro
dowych.
Komitety wojewódzkie ZMS wydają skierowania
ochotnikom zgłaszającym się do pracy w hufcach.
Koszty przejazdu uczestników z miejsca zamieszka
nia do hufca pokrywa zgodnie z przepisami miej
scowy wydział zatrudnienia prezydium rady naro
dowej.
7. Warunkiem pracy hufca jest umowa zawarta
z przedsiębiorstwem, która określa czas pracy huf
ca, miejsce pracy, zasady wynagrodzenia, warunki
pracy i warunki bhp, zasady opieki zdrowotnej ,
sprawy związane z zakwaterowaniem i wyżywie
niem przez zaopatrzenie w ubranie i sprzęt.
8. Młodzież zorganizowana w hufcach otrzymuje
jednorazowo odpłatne jednolite umundurowanie
wyjściowe, całodzienne wyżywienie i zakwaterowa
nie, Płacę uczestnik otrzymuje zgodnie z wykony
waną przez niego pracą.
Koszty utrzymania kadry nie obciążają zarobków
młodzieży w hufcach
SEKRETARIAT KC ZMS

Warszawa, maj 1958 r.

 REZOLUCJA
KRAJOWEJ NARADY UCZESTNIKÓW
MŁODZIEŻOWEGO WSPÓŁZAWODNICTWA PRACY

Narada stwierdza, że dzięki ofiarności, energii

i patriotycznej postawie młodzieży robotniczej,
członków i aktywistów ZMS dotychczasowy rozwój
młodzieżowych brygad produkcyjnych udowodnił,
że ruch ten posiada prawo obywatelstwa w naszym
przemyśle, że przynosi znaczne korzyści gospodar
cze i polityczno -moralne.
Związek Młodzieży Socjalistycznej zalicza do
swych najcenniejszych osiągnięć fakt, iż inicjatora
mi odrodzenia współzawodnictwa, jego pierwszymi
uczestnikami, popularyzatorami i organizatorami są
członkowie Związku.
W ciągu ubiegłego roku ilość młodzieżowych bry
gad produkcyjnych wzrosła ośmiokrotnie i wynosi
obecnie ponad dwa i pół tysiąca .
Ruch młodzieżowego współzawodnictwa pracy
stał się bardzo ważnym elementem działalności
ZMS wśród młodzieży robotniczej . Potwierdza on
i dokumentuje nasze prawo do współgospodarzenia
zakładami pracy. Grupa młodzieży, która przoduje
w wykonywaniu zadań produkcyjnych, nie lęka się
trudności - ma prawo do odgrywania poważnej ro
li w samorządzie robotniczym, do wysuwania swo
ich postulatów produkcyjno - zawodowych, byto
wych, socjalnych, kulturalnych itp.
Związek Młodzieży Socjalistycznej uważa za swo
je doniosłe zadanie stałą troskę o całokształt życia
154
młodej klasy robotniczej , o wzrost jej kwalifikacji
zawodowych, o polepszenie warunków socjalno-by
towych , o rozwój życia kulturalnego i sportowego .
W toku dotychczasowej pracy udowodniliśmy, że
ruch współzawodnictwa przyczynia się do lepszego
wykonywania zakładowych planów gospodarczych,
powoduje wzrost wydajności pracy, polepszenie ja
kości produkcji i zwiększenie oszczędności. Przy
nosi korzyści materialne dla jego uczestników w po
staci zarobków rosnących wraz z lepszymi wynika
mi pracy
Niemniej istotne jest dla nas wychowawcze zna
czenie ruchu . Kształtuje on wśród młodzieży so
cjalistyczny stosunek do pracy, własności społecz
nej, podnosi dyscyplinę pracy, wyrabia nawyki ko
lektywnego działania. Ambicja przodowania jest
źródłem podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wy
zwala inicjatywę i pomysłowość.
Ruch ten przynosi również poważne korzyści po
lityczne. W wielu zakładach pracy staje się on za
lążkiem ogólnozakładowego współzawodnictwa za
łóg
Socjalistyczne współzawodnictwo pracy młodzie
ży stanowi już dziś istotną dźwignię lepszego wy
konywania zadań gospodarczych, jakie postawiła
przed narodem partia , wysuwając na XII Plenum
KC projekt wytycznych rozwoju gospodarczego
Polski w latach 1959—1965 .
Ten program, który po ogólnonarodowej dyskusji
zostanie zatwierdzony przez III Zjazd PZPR, jest
śmiałym i niełatwym zadaniem, tym bardziej że
zwiększenie produkcji osiągnąć mamy w przeważa
jącej mierze na skutek wzrostu wydajności pracy,
dużego wysiłku inwestycyjnego przy równoczesnym
155
osiągnięciu wyższego poziomu stopy życiowej spo
łeczeństwa. Jego realizacja wymagać będzie dużego
wysiłku całego narodu. W walce o jego wykonanie
nie może zabraknąć młodzieży, jej przodującego od
działu — młodzieży robotniczej.
-

Zwracamy się do was — młodzi robotnicy, tech

-

nicy, inżynierowie i ekonomiści, członkowie ZMS

i nie zorganizowani!
Jest jeszcze wiele nie wykorzystanych możliwości
rozwijania, doskonalenia i wzbogacania młodzieżo
wego ruchu współzawodnictwa.
Nasze osiągnięcia są nadal niewspółmierne do
potrzeb i zadań, jakie stawia przed nami partia.
Musimy rozwojowi naszego ruchu poświęcić jesz
cze wiele wysiłku :
Tworzyć młodzieżowe brygady i zespoły produk
cyjne, organizować współzawodnictwo pracy w po
szczególnych oddziałach wewnątrz zakładu i wza
kładach, gdzie do tej pory idea współzawodnictwa
jeszcze nie dotarła.
Rozszerzać i wzbogacać formy współzawodnictwa
pracy, organizować współzawodnictwo indywidual
ne, współzawodnictwo pomiędzy brygadami, zespo
łami, oddziałami itp.
Zapewnić szeroki udział młodzieży członków
ZMS i nie zorganizowanych W pracy brygad
i we współzawodnictwie.
Pozyskiwać jak najszerszy udział w tym ru
chu starszych, doświadczonych robotników i fa
chowców .
Dążyć do tego, aby we współzawodnictwie uczest
niczyły całe załogi.
Najlepszą gwarancją dalszych sukcesów naszego
ruchu, zwiększenia wydajności pracy, poprawiania

156
jakości produkcji jest systematyczne podwyższanie
kwalifikacji zawodowych jego członków, opanowy
wanie nowej techniki i technologii produkcji, roz
wijanie wśród młodzieży racjonalizatorstwa i wyna
lazczości, zdobywanie wiedzy o ekonomice przedsię
biorstwa i organizacji pracy.
Powinniśmy prowadzić nieustępliwą walkę o osz
czędność surowców i materiałów , maszyn i narzędzi,
paliwa i energii elektrycznej , ściśle przestrzegać
norm zużycia i reżimów produkcji, walczyć z mar
notrawstwem czasu pracy, o solidną dyscyplinę,
o przestrzeganie norm wydajności maszyn i urzą
dzeń , o likwidację nieuzasadnionych przestojów
i pracy w godzinach nadliczbowych .
Należy większą jeszcze uwagę młodzieży zwrócić
na podnoszenie kultury pracy , dbałość o porządek
na stanowisku pracy, troskę o sprzęt i narzędzia
pracy, o przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Wskazanym jest tworzenie w tym
celu zetemesowskich posterunków, grup i zespołów
kontrolnych .
Musimy stale troszczyć się o to, by ruch współ
zawodnictwa rozwijał się w zgodności z rzeczywisty
mi potrzebami produkcji i warunkami pracy w za
kładach , na wydziałach i zmianach . Nie wolno nam
dopuścić do dyskwalifikowania współzawodnictwa
formalizmem , odgórnym zarządzaniem i efekciar
stwem .
Tylko z faktycznych potrzeb produkcji przedsię
biorstwa mogą wynikać trafne, racjonalne, gospodar
cze kierunki i odpowiednie formy współzawodni
ctwa.
Do fachowców , do kierowników produkcji zwraca
my się o pomoc w tej dziedzinie .

157
 Dla zapewnienia szybszego i bardziej wszechstron
nego rozwoju ruchu współzawodnictwa i tworzenia
młodzieżowych brygad produkcyjnych zwracamy się
o polityczną, moralną i organizacyjną pomoc do
zakładowych organizacji partyjnych, rad zakłado
wych i rad robotniczych.
Sprawy współzawodnictwa pracy wnosić trzeba
poprzez komitety zakładowe ZMS lub rady zakła
dowe związków zawodowych na obrady konferencji
samorządu robotniczego dla uzyskania odpowied
nich decyzji i zaleceń dla wszystkich organów sa
morządu.
Narada uważa za konieczne, aby administracje
zakładów, rady robotnicze, a szczególnie rady za
kładowe wzięły na siebie większe obowiązki w za
kresie organizowania i prowadzenia współzawodni
ctwa pracy w zakładach.
W oparciu o nasze dotychczasowe osiągnięcia i do
świadczenia czujemy się upoważnieni do przekaza
nia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej za
pewnienia w imieniu członków ZMS i młodzieży
robotniczej, że ruch ten stanie się potężną siłą w re
alizacji programu III Zjazdu Partii.
Dołożymy wszystkich sił, aby naszą pracą, naszą
postawą, sumiennym wykonywaniem obowiązków
zawodowych, szerokim udziałem we współzawod
nictwie dowieść naszego przywiązania do Partii.
Damy temu wyraz przychodząc na III Zjazd
Partii z realizacją podjętych w ramach Sztafety
Czynu Młodych zobowiązań produkcyjnych i spo
łecznych. Będziemy dalej rozwijać Sztafetę wśród
młodzieży, zwracając głównie uwagę na rzetelną
i pełną realizację podjętych zobowiązań produkcyj
nych i czynów społecznych, przynosząc meldunki

158
o setkach milionów złotych dodatkowej produkcji,
oszczędności i wartości czynów społecznych.
Sprawie partii i budownictwa socjalizmu oddamy
wszystkie nasze siły.
KRAJOWA NARADA UCZESTNIKOW
MŁODZIEŻOWEGO WSPÓŁZAWODNICTWA PRACY

Warszawa, styczeń 1959 r.

 WYTYCZNE KC ZMS
W SPRAWIE „ SZTAFETY CZYNU MŁODYCH ”

Towarzysz Gomułka w swym przemówieniu na

Ogólnopolskim Spotkaniu Aktywu ZMS zwrócił się
do Związku Młodzieży Socjalistycznej z apelem :
(...) „Wierzymy, że na Zjazd Partii ZMS
przyniesie swój czyn produkcyjny sumien
ną pracę, inicjatywy produkcyjne i społecz
ne (...) . Niech młodzież zabierze się do porząd
ków w swoim mieście, w swojej fabryce, do
budowy szkół. Brygady młodzieżowe i współ
zawodnictwo pracy powinny rozszerzać swój
zasięg, obejmować coraz to liczniejsze rzesze
młodzieży " .
Dotychczasowy przebieg zobowiązań młodzieży
z okazji Zjazdu Partii jest jeszcze dość skromny.
Młodzież w zasadzie bierze udział w podejmowaniu
ogólnozakładowych czynów i zobowiązań . Są rów
nież wypadki samodzielnej inicjatywy młodzieży .
Młodzi włókniarze Łodzi postanowili w ramach
upiększenia miasta pomóc w budowie parków i zie
leńców oraz udzielić swej bezpośredniej pomocy
przy budowie szkół. Młodzi górnicy kopalni „ Sosno
wiec" postanowili wydobyć dalsze 400 ton węgla
ponad roczny plan, wzywając pozostałe brygady wę
glowe. Młodzież Szczecina postanowiła wybudować
odcinek linii tramwajowej. Uczniowie i uczennice
Technikum Ekonomicznego w Lublinie zrzeszeni
w ZMS podjęli się uporządkowania 2 boisk szkol
nych, uszycia strojów dla szkolnego teatru drama

160
tycznego, uporządkowania sali gimnastycznej po re
moncie .
Aby młodzież godnie odpowiedziała na apel to
warzysza Gomułki, aby mogła z dumą zameldować
na III Zjeździe Partii o swym dużym wkładzie
W ogólnonarodowy czyn, zachodzi konieczność
zaktywizowania wszystkich ogniw ZMS i stworzenia
odpowiedniej formy dla rozwoju szerokiego ruchu
zobowiązań i ich realizacji.
Tym celom będzie służyła ,,SZTAFETA CZYNU
MŁODYCH ” .

I. Cel i założenia organizacyjne Sztafety

Celem Sztafety będzie z jednej strony dalsze

uaktywnianie młodzieży w jej pracy w zakładach ,
szkołach, uczelniach , miastach i osiedlach, a z dru
giej strony stworzenie odpowiedniej formy organi
zacyjnej przedzjazdowego czynu młodzieży i jego
realizacji.
Sztafeta polega na podjęciu przez grupę mło
dzieży zobowiązań na cześć Zjazdu i wezwania do
podobnego czynu innej grupy młodzieży.
Komitet Centralny ZMS wyda i roześle do
wszystkich KP ZMS arkusz Sztafety. Arkusz ten
grupa, brygada, komitet ZMS wypełnia w dwóch
egzemplarzach , jeden zostawia u siebie do ewen
tualnego wywieszenia w miejscu pracy lub lokalu
ZMS, drugi przesyła do wzywanej przez siebie gru
py, brygady, komitetu ZMS .
W Sztafecie biorą udział :
a) Młodzieżowe brygady produkcyjne, młodzieżo
we zespoły, trójki, zmiany produkcyjne itp.
b) Grupy ZMS w zakładach pracy razem z mło
161
11 Materiały i dokumenty ZMS
dzieżą nie zorganizowaną, zespoły ZMS w hotelach
robotniczych, szkolne i uczelnianie grupy ze szcze
gólnym uwzględnieniem grup w szkołach zawodo
wych.
c) Komitety miejskie, powiatowe i dzielnicowe
ZMS wraz z szerokim aktywem organizacji i mło
dzieżą nie zorganizowaną.
Sztafeta przebiega wewnątrz zakładów pomiędzy
brygadami, zespołami itp . oraz pomiędzy młodzieżą
zakładów jednej branży .
Przewiduje się dwa etapy przebiegu Sztafety :
Pierwszy etap — podejmowanie zobowiązań i drugi
etap podsumowanie wyników.
Zakończenie pierwszego etapu w górnictwie na
stąpi na Krajowej Naradzie Młodych Górników ,
w przemyśle stoczniowym na Krajowej Naradzie
Młodych Stoczniowców . Dla wszystkich pozostałych
gałęzi gospodarki zakończenie pierwszego etapu na
stąpi na Krajowej Naradzie Uczestników Młodzie
żowego Współzawodnictwa Pracy.
Drugi etap rozpocznie się w połowie miesiąca
lutego zebraniami grup ZMS, na których dokonane
zostanie podsumowanie dotychczasowej realizacji
zobowiązań . Grupy przekażą meldunki o wykonaniu
do KP, KM i KD ZMS.
Komitety powiatowe, miejskie i dzielnicowe ZMS
opracują zbiorcze meldunki o wykonaniu zobowiązań,
włączając realizację zobowiązań ogólnopowiatowych ,
miejskich i dzielnicowych , przesyłając je do KW
ZMS w terminie do końca miesiąca lutego.
Komitety wojewódzkie ZMS powinny przesłać do
KC ZMS podsumowanie czynu młodzieży w nie
przekraczalnym terminie do dnia 5 marca 59 r.

162
 II. Charakter zobowiązań

Treścią podejmowanych zobowiązań powinno

być :
a) w zakresie produkcji:
podniesienie wydajności pracy,
polepszenie jakości produkcji,
uzyskanie większej oszczędności surowców, ma
teriałów , maszyn i narzędzi,
polepszenie organizacji pracy.
poprawa dyscypliny pracy,
rozwój ruchu współzawodnictwa pracy i stwo
rzenie młodzieżowych brygad produkcyjnych
i ruchu racjonalizatorskiego wśród młodzieży;
b) w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodo
wych młodzieży i wykształcenia ogólnego:
organizowanie różnych kursów szkolenia zawo
dowego w zakładach , zgodnie z potrzebami za
kładów ,
kontrola i realizacja zarządzeń wynikających
z uchwał XI Plenum KC PZPR,
pomoc w organizacji i prowadzeniu szkół przy
zakładowych i Uniwersytetów Robotniczych,
organizowanie grup Społecznej Służby Oświacie,
organizowanie pomocy w nauce uczniom, którzy
znajdują się w trudnych warunkach ;
c) w czynach społecznych między innymi :
-

porządkowanie terenów zakładów pracy, szkół,

uczelni, hoteli robotniczych, internatów i domów
akademickich ,
prace przy upiększaniu swoich miast i osiedli,
- zadrzewianie i zazielenianie miejsc wypoczynku ,
naprawa dróg,
pomoc w realizacji akcji 1000 szkół, uzyskiwanie
163
 funduszu na ten cel drogą pracy społecznej,
zbiórki złomu, makulatury itp. (uzyskane pienią
dze należy przekazywać na konto ZMS -owskiego
Funduszu Budowy Szkół PKO Warszawa
nr 1-9-121-333),
bezpośrednia pomoc przy budowie szkół,
budowa obiektów sportowych i kulturalnych
(boiska, bieżnie, kina, sale teatralne, działalność
kulturalna), tworzenie zespołów artystycznych,
wyjazdy studenckich i szkolnych zespołów arty
stycznych do ośrodków robotniczych i wiej
skich ,
-

urządzanie pracowni i laboratoriów szkolnych,

wykonywanie różnych pomocy naukowych .

III. Zabezpieczenie organizacyjne

1. Dla zapoznania młodzieży z koncepcją Sztafety
należy wykorzystać zebrania grup , które mają się
odbyć po VI Plenum KC ZMS i po Ogólnopolskim
Spotkaniu Aktywu ZMS.
2. Konieczne jest zabezpieczenie udziału praco
wników i aktywu komitetów ZMS tak w zebra
niach, na których będą podejmowane zobowiązania,
jak i na zebraniach podsumowujących wyniki czynu
zjazdowego młodzieży.
W tym zakresie należy również zapewnić udział
ipomoc komisji młodzieżowych związków zawodo
wych.
SEKRETARIAT KC ZMS

Warszawa, październik 1958 r.

 UCHWAŁA KC ZMS
O BUDOWIE SZKOŁY TYSIĄCLECIA
NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZIELONOGÓRSKIEGO

Do wszystkich członków
Związku Młodzieży Socjalistycznej

Związek Młodzieży Socjalistycznej niezależnie od

udziału w ogólnonarodowym wysiłku budowy 1000
szkół wziął na siebie poważne zobowiązanie wy
budować szkołę na Tysiąclecie Państwa Polskiego .
Wywiązanie się z tego zobowiązania jest ambicją
całej naszej organizacji.
Szkoła zbudowana wysiłkiem ZMS będzie dowo
dem naszego patriotyzmu, aktywnego udziału w roz
woju oświaty. Pragniemy nie tylko zbudować szko
łę, ale również ją prowadzić, uczynić z niej wzoro
wą, nowoczesną placówkę nauki i socjalistycznego
wychowania młodzieży.
Sekretariat KC ZMS postanowił zbudować szkołę
w Zielonej Górze. Chcemy, aby siłami członków
Związku z całej Polski niezależnie od budowy szkół
na swoich terenach powstała właśnie na Ziemiach
Zachodnich szkoła pomnik Tysiąclecia.
Dzieci urodzone na starych, piastowskich ziemiach
przywróconych macierzy mają dziś już lat czter
naście. Tej polskiej ziemi, polskim dzieciom potrze
bne są szkoły.
Na terenie województwa zielonogórskiego za cza
sów panowania niemieckiego kapitalizmu uczęszcza
ło do szkół około 60000 dzieci, w roku 1952

165
70000, obecnie 130000 zaś w roku 1965 będzie się
uczyć w szkołach na tych ziemiach 167000 dzieci
i młodzieży .
Decyzję tę dyktowały również wciąż jeszcze nie
dostateczna ilość nauczycieli pracujących na tych
terenach , brakująca ilość izb szkolnych oraz fakt,
iż społeczeństwo województwa zielonogórskiego
w porównaniu z wysoko uprzemysłowionymi woje
wództwami ma mniejsze możliwości zebrania odpo
wiednich funduszy na budowę szkół.
Jak wyobrażamy sobie naszą przyszłą szkołę ?
W 11-letniej szkole ogólnokształcącej wraz z 3 - letnim
studium nauczycielskim uczyć się będzie ponad
1000 młodzieży. Do studium nauczycielskiego będą
mogły kierować najlepszych aktywistów organiza
cji, wzorowych maturzystów organizacje ZMS
z całego kraju.
Pragniemy zapewnić uczniom i nauczycielom jak
najlepsze warunki pracy . Dlatego wyposażymy szko
łę w internat, pawilon wychowania fizycznego, od
krytą pływalnię, stołówkę, klub oraz budynek
mieszkalny dla nauczycieli. Szkoła ta stać się po
winna największą w województwie zielonogórskim
wzorową placówką pedagogiczną i naukową z per
spektywą przekształcenia w wyższą uczelnię. Koszt
jej budowy wymaga zebrania przez nas poważnej
sumy, 30 milionów złotych .
Uzyskanie tej sumy uzależnione jest od postawy,
energii, pracy i inicjatywy wszystkich członków
organizacji.
Pieniądze na ZMS-owski Fundusz Budowy Szko
ły powinny pochodzić z rozprzedaży wśród człon
ków ZMS i całej młodzieży cegiełek wydanych
przez KC ZMS, z różnego rodzaju imprez dochodo
>

166
wych, zbiórki złomu, makulatury i innych odpła
tnych prac użyteczno- społecznych itp.
Szczególnie wyróżniające się w świadczeniach na
fundusz budowy komitety, grupy lub członkowie
Związku umieszczeni zostaną w Złotej Księdze
Szkoły.
Pragniemy budować szkołę przy udziale Ochotni
czych Hufców Pracy ZMS.
Komitet Centralny ZMS zwraca się do wszystkich
członków organizacji z apelem :
przystępujcie do współzawodnictwa o tytuł przo
dującej grupy w zbieraniu pieniędzy na ZMS
-owski Fundusz Budowy Szkoły (warunki współ
zawodnictwa ogłosimy w „ Sztandarze Młodych " ),
wykonujcie dla szkoły materiały budowlane,
instalacje, pomoce naukowe, zgłaszajcie swój
akces w pracy przy budowie szkoły ,
organizujcie imprezy i czyny społeczne na bu
dowę szkoły, zbierajcie złom i makulaturę, a uzy
skane pieniądze przekazujcie na ZMS - owski
Fundusz Budowy Szkoły, PKO Warszawa -

1-9-121-333 ,
przyciągajcie do tych prac jak najszersze rzesze
młodzieży nie zorganizowanej.
Ze wspólnego naszego wysiłku, z trudu i inicja
tywy wszystkich członków ZMS powstanie piękna,
nowoczesna, socjalistyczna szkoła.
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
KOMITET CENTRALNY
 WNIOSKI WYNIKAJĄCE DLA ZMS
Z UCHWAŁ III PLENUM KC PZPR

Uchwały III Plenum Komitetu Centralnego PZPR

zmierzające do polepszenia sytuacji rynkowej
i uporządkowania gospodarki narodowej przyjęte
zostały przez aktyw ZMS-owski ze zrozumieniem
i poparciem . W akcji wyjaśniającej w związku
z podwyżką cen mięsa i przetworów mięsnych akty
wiści ZMS dali dowody ofiarności i dojrzałości poli
tycznej.
Program gospodarczy zawarty w uchwałach III
Plenum zbiega się z dotychczasowymi naszymi dą
żeniami do zwiększenia roli młodzieży w życiu za
kładów pracy , W walce o wzrost wydajności,
o większą, lepszą i tańszą produkcję.
Realizując wskazania zawarte w uchwałach IX
Plenum KC ZMS i Apel Zjazdowy, powinniśmy
skoncentrować uwagę instancji i grup ZMS na rea
lizacji następujących wniosków wynikających
z uchwał III Plenum KC PZPR :

I. Z większyć produkcyjną działalność

ZMS .

1. Dalej rozwijać młodzieżowe współzawodnictwo

racy i młodzieżowe brygady produkcyjne.
Przyśpieszyć przygotowania do współzawodnictwa
o tytuł Brygady Pracy Socjalistycznej jako nowej,
wyższej formy współzawodnictwa.
Podejmować inne formy współzawodnictwa za

168
równo zespołowego, jak i indywidualnego (np.(
współzawodnictwo o tytuł pioniera produkcji
inicjatywa ZMS w Hucie Stalowa Wola) .
Treść współzawodnictwa wyprowadzać z konkre
tnej sytuacji produkcyjnej zakładów. Wysunąć
przed brygadami młodzieżowymi, a szczególnie
przed brygadami uczestnikami współzawodnictwa
o tytuł Brygady Pracy Socjalistycznej, postulat pra
cy w oparciu o normy technicznie uzasadnione.
Pracę w oparciu o normy podwyższone, technicznie
uzasadnione uznać za jedno z głównych kryteriów
w ocenie pracy brygad.
2. Podejmować i upowszechniać inicjatywy współ
działania organizacji ZMS-owskich Z zakładów
kooperujących na rzecz podniesienia jakości pro
dukcji i terminowości dostaw ( inicjatywy Stoczni
Szczecińskiej i Zakładów Róży Luksemburg ).
Szczególną uwagę zwrócić na zakłady pracy pro
dukujące dla wsi (maszyny rolnicze, nawozy sztu
czne) .
3. Powoływać w większych zakładach pracy w po
rozumieniu zZ kierownictwem zakładów brygady
interwencyjne ZMS do współdziałania z samorzą
dem i administracją zakładu w walce z nadużycia
mi, z niechlujstwem , bałaganiarstwem i marnotraw
stwem w zakładzie pracy.
4. W czasie najbliższych zebrań sprawozdawczo
-wyborczych grup ZMS dokonać oceny postawy
i stosunku do pracy członków ZMS. W wypadkach
karygodnego niedbalstwa, zwłaszcza nie usprawie
dliwionej absencji ZMS-owców, wyciągnąć wnioski
organizacyjne aż do wykluczenia z organizacji
włącznie.

169
II. Podjąć problemy wiedzy technicz
nej i postępu technicznego.

1. Traktując podniesienie poziomu kwalifikacji

zawodowych załóg robotniczych jako podstawowy
warunek postępu technicznego nadal rozwijać dzia
łalność zmierzającą do wzrostu kwalifikacji ogól
nych i zawodowych młodych robotników . W tej
sprawie między innymi przygotować postulaty do
kierownictwa partii.
2. Rozwijać wśród młodzieży robotniczej szeroką
propagandę wiedzy technicznej i najnowszych
osiągnięć techniki, rozbudzać zainteresowania mło
dzieży techniką.
Inspirować działalność racjonalizatorską zmierza
jącą do usprawnienia produkcji, podejmowania pro
dukcji ubocznej, ulepszeń z zakresu bhp itp .
W tym celu zorganizować odczyty na tematy tech
niki, konkursy i wystawy racjonalizatorskie.
Nawiązać ścisłą współpracę komitetów wojewódz
kich ZMS z oddziałami branżowych stowarzyszeń
naukowo -technicznych , a komitetów zakładowych
ZMS z kołami stowarzyszeń naukowo-technicznych
oraz klubami techniki i racjonalizacji.
Wypracować w kilku większych zakładach pracy
regulamin (zakres pracy) sekcji wiedzy technicznej
przy grupach ZMS zaleconych przez IX Plenum
KC ZMS jako ogniw skupiających młodych zapa
leńców techniki spośród robotników , techników i in
żynierów, członków ZMS i nie zorganizowanych.
3. Współdziałać z samorządem i kierownictwem
zakładów w sprawie wdrażania nowej techniki, re
alizacji planów postępu technicznego w zakładzie.
4. Wzmóc zainteresowania organizacji problema

170
mi młodych inżynierów i techników. Zwiększyć ich
udział w życiu organizacji robotniczych ZMS. Przy
śpieszyć opracowanie wytycznych KC ZMS o pracy
z młodymi inżynierami i technikami.

III. W z móc aktywność Z MS w samorzą

dzie robotniczy m .

Zabiegając dalej o reprezentację ZMS w organach

samorządu robotniczego, główny wysiłek obecnie po
łożyć na aktywność przedstawicieli ZMS w radach
robotniczych, radach zakładowych , a przede wszy
stkim na konferencjach samorządu robotniczego.
1. Wprowadzić zwyczaj przygotowywania się
przedstawicieli ZMS do udziału w posiedzeniach
KSR przez zapoznanie aktywu zakładowego ZMS
(przede wszystkim młodych inżynierów i techni
ków ) z porządkiem obrad, z przygotowanymi mate
riałami, przez wysłuchanie uwag i propozycji
w sprawach objętych porządkiem i innych związa
nych z ulepszeniem pracy zakładu.
Komitet zakładowy ZMS powinien ustalić, kto
z przedstawicieli ZMS zreferuje uzgodnione w rezul
tacie konsultacji uwagi na posiedzeniu KSR.
2. Należy zobowiązać przedstawicieli ZMS w sa
morządzie robotniczym do systematycznego składa
nia informacji o pracy samorządu i ich roli na ze
braniach aktywu i grup ZMS.

IV. Aktywnie uczestniczyć w pracach

aparatu handlu i zaopatrzenia
rynku .

1. Zwrócić większą uwagę na dalszy rozwój li

czebny i rozwinięcie działalności ZMS wśród mło

171
dzieży zatrudnionej w handlu . Przeprowadzić
w pierwszej połowie grudnia wspólnie z Zarządem
Głównym Zw. Zaw. Prac. Handlowych Krajową
Naradę Aktywu ZMS zatrudnionego w handlu dla
wypracowania wniosków do dalszej działalności ZMS
w tym środowisku .
2. Współdziałać ze społecznymi komitetami do
walki ze spekulacją przy radach narodowych w za
kresie udziału ZMS w walce ze spekulacją i nadu
życiami gospodarczymi.

Wnioski organizacyjne :
1. Odbyć w miesiącu listopadzie wojewódzkie na
rady aktywu robotniczego z udziałem brygadzistów ,
młodych inżynierów i techników , sekretarzy ZMS
większych zakładów pracy. Na naradach omówić
w oparciu o powyższe wnioski środki i sposoby
udziału wojewódzkiej organizacji ZMS w realizacji
uchwał III Plenum KC Partii. W naradach winni
wziąć udział członkowie Sekretariatu KC ZMS. Za
prosić członków kierownictwa KW PZPR i sekre
tarza WKZZ .
2. Uczestniczyć w przeprowadzanych przez in
stancje partyjne posiedzeniach instancji i organizacji
partyjnych oraz rad narodowych poświęconych rea
lizacji uchwał III Plenum KC PZPR.
W wystąpieniach przedstawicieli ZMS omówić
udział naszej organizacji w realizacji uchwał partii.
3. Poświęcić dużo uwagi sprawom gospodarczym
na zebraniach grup, plenarnych posiedzeniach KP ,
KM , KD i konferencjach sprawozdawczo -wybor
czych.
Szerzej uwzględnić w programach seminariów

172
i kursów szkolenia aktywu problemy ekonomiki
przedsiębiorstwa, a zwłaszcza wydajności pracy.
4. Dokonać analizy zobowiązań podejmowanych
w ramach Apelu Zjazdowego. Zwrócić uwagę na zo
bowiązania zmierzające do realizacji uchwał III Ple
num KC Partii.
5. Wspólnie z ZG ZMW opracować wytyczne dla
grup ZMS i kół ZMW w sprawie współdziałania
młodzieży robotniczej z wiejską.
6. W prasie młodzieżowej, a szczególnie w „ Sztan
darze Młodych” i „Walce Młodych ”, szerzej podjąć
omawiane problemy.
7. Wnioski omówić na naradzie sekretarzy komi
tetów wojewódzkich ZMS w dniu 9. XI. br.

SEKRETARIAT KC ZMS

Warszawa, listopad 1959 r.

 UCHWAŁA
PREZYDIUM
CENTRALNEJ RADY ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
I SEKRETARIATU KOMITETU CENTRALNEGO
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
W SPRAWIE WSPÓŁZAWODNICTWA
O ' TYTUŁ BRYGADY PRACY SOCJALISTYCZNEJ

Na III Zjeździe partia nakreśliła program dalsze

go rozwoju socjalistycznego budownictwa. O wyko
naniu tego programu zadecydują masy pracujące, za
decyduje przede wszystkim klasa robotnicza . Osiem
dziesiąt procent przewidzianego w planie 5 - letnim
wzrostu produkcji mamy osiągnąć przez wzrost wy
dajności pracy. Uzależnione jest to w znacznej mie
rze od uporządkowania gospodarki narodowej, wy
rugowania z niej wszystkich nieprawidłowości, które
utrudniają sprawne funkcjonowanie naszej ekono
miki. Wysiłki partii odpowiadają dążeniom klasy ro
botniczej , która występuje przeciw marnotrawstwu
i nieuczciwości .
Ogromną rolę w wykonaniu ambitnych zamierzeń
gospodarczych odgrywa socjalistyczne współzawod
nictwo pracy, oparte na zdrowych podstawach, na
gospodarskim rachunku. Współzawodnictwo sprzyja
wzrostowi produkcji i wydajności pracy, umacnia dy
scyplinę, toruje drogę postępowi technicznemu. Wy
zwala ono aktywność samych robotników, ich inicja
tywę i ambicję oraz współodpowiedzialność za swój
zakład .
Ruch współzawodnictwa pracy, a zwłaszcza ruch
174
młodzieżowych brygad produkcyjnych , których
w kraju jest obecnie 6 tysięcy, ma już poważny do
robek . Współzawodnictwo pracy w wielu zakładach
przyczynia się do wykonywania planów produkcji,
do wzrostu wydajności pracy , do lepszego wyko
rzystania maszyn i do oszczędności surowca. Ruch
współzawodnictwa pracy i brygad młodzieżowych
sprzyja wzrostowi kwalifikacji zawodowych, oddzia
łuje wychowawczo na jego uczestników i załogę.
Ruch ten jest stale wzbogacany o nowe treści, nowe
formy, wyrastające z konkretnych potrzeb poszcze
gólnych zakładów pracy .
Dotychczasowe doświadczenia stwarzają możli
wości rozwoju wyższych form współzawodnictwa.
Biorąc to pod uwagę, w lipcu br. Prezydium CRZZ
i Sekretariat KC ZMS poddały pod dyskusję, w któ
rej uczestniczyli członkowie brygad produkcyjnych,
zakładowy aktyw gospodarczy i społeczny pro
jekt wytycznych w sprawie współzawod nictwa o ty
tył brygady pracy socjalistycznej. Dyskusja do
wiodła, że idea takiego współzawodnictwa spotkała
się z poparciem i zrozumieniem robotniczych ko
lektywów i aktywu zakładowego. Najlepsze bryga
dy produkcyjne, a zwłaszcza młodzieżowe, przystą
piły już do współzawodnictwa o tytuł brygady pra
cy socjalistycznej.
Prezydium CRZZ i Sekretariat KC ZMS uważają,
iż podstawą rozwoju współzawodnictwa pracy o ty
tuł brygady pracy socjalistycznej musi być szeroki
rozwój zarówno współzawodnictwa zespołowego, jak
i indywidualnego, oraz dalszy rozwój brygad pro
dukcyjnych.
Współzawodnictwo o tytuł brygady pracy socja
listycznej jest jedną z form współzawodnictwa
175
 o sztandary przechodnie Rady Ministrów i CRZZ
oraz ministerstw i zarządów głównych związków
zawodowych. Praca nad rozwojem współzawod
nictwa o tytuł brygady pracy socjalistycznej nie po
winna osłabić wysiłków związków zawodowych
i ZMS, mających na celu rozwinięcie innych form
współzawodnictwa. W stosunku do nowo powstają
cych brygad powinna być przestrzegana zasada więc
zi produkcyjnej odpowiadająca wewnętrznym po
trzebom wydziału czy oddziału (np. gniazda obrób
cze, montażowe, taśmy produkcyjne itp.). Współza
wodnictwo o tytuł brygady pracy socjalistycznej
jest wyższą formą współzawodnictwa pracy.
I

Dla kolektywów produkcyjnych, które przystępu

ją do współzawodnictwa o tytuł brygady pracy so
cjalistycznej, Prezydium CRZZ i Sekretariat KC
ZMS ustalają następujące główne zadania :

1. W walce o większą, lepszą i tańszą

produkcję :
osiąganie wyższych wskaźników produkcyjno
-ekonomicznych (wydajność pracy, jakość pro
dukcji, oszczędność materiałów itp.) niż średnie
wskaźniki osiągane w zakładzie, wydziale .

przy równoczesnym wykonaniu zadań plano

wych ;
- dążenie do uporządkowania norm , a wszędzie
tam, gdzie jest to możliwe – opracowanie ich na
-

podstawie norm technicznie uzasadnionych , prze

widzianych dla określonych stanowisk pracy ;
-

usprawnianie i ulepszanie organizacji pracy, dą

176
 żenie do wprowadzenia naukowych metod orga
nizacji pracy , postępu technicznego, do zrealizo
wania pomysłów racjonalizatorskich ;
aktywne uczestniczenie członków brygad pra
cy socjalistycznej w oddziałowych naradach pro
dukcyjnych swego oddziału, organizowanych
przez oddziałowe rady robotnicze i rady oddzia
łowe związków zawodowych ;
w
utrzymywanie urządzeń i narzędzi W stałej
sprawności technicznej oraz wzorowym porząd
ku i czystości;
- stałe polepszanie warunków bezpieczeństwa i hi
gieny pracy

2. W dziedzinie zdobywania wiedzy

i doskonalenia kwalifikacji :
stałe podnoszenie wiedzy ogólnej (zdobywanie
wykształcenia podstawowego i dalsze dokształca
nie w zakresie wiedzy ogólnej);
stałe podnoszenie i poszerzanie wiedzy zawodo
wej (zdobywanie zawodu, dokształcanie zawodo
we, rozszerzanie umiejętności zawodowych , zdo
bywanie drugiego zawodu , uzyskiwanie minimum
technicznego przygotowania zawodowego na zaj
mowanym stanowisku - w oparciu o opracowa
ny w zakładzie regulamin , ustalający zakres i po
ziom tego przygotowania );
korzystanie w tym celu z kursów i szkół do
kształcających, kursów i szkół zawodowych oraz
innych form szkolenia i samokształcenia, mają
cych na celu podnoszenie poziomu wiedzy ogól
nej i kultury technicznej;
czytelnictwo wydawnictw zawodowo -technicz

177
12 Materiały i dokumenty ZMS
 nych, zapoznawanie się ze zdobyczami techniki,
inicjowanie odczytów i spotkań fachowych , wy
cieczek do pokrewnych zakładów , instytutów
naukowych itp.

3. W trosce o właściwą postawę

i wszechstronny rozwój członków
brygad :
-

angażowanie się w życie polityczne i społeczne

zakładu i środowiska pracy;
przykładne współdziałanie w kolektywie, zdy
scyplinowanie, sumienne wykonywanie obowiąz
ķów, właściwy stosunek do mienia społecznego,
koleżeńska, wzajemna pomoc w pracy , w rozwią
zywaniu kłopotów i trudności życiowych , wzo
rowe zachowanie się członków brygad w zakła
dzie i w swoim środowisku ;
w czasie wolnym od pracy organizowanie życia
kulturalnego i sportowego, wycieczek , pożytecz
nej rozrywki dla członków brygad ;
- branie aktywnego udziału w zespołach artystycz
nych i sportowych .

II

1. Współzawodnictwo o tytuł brygady pracy so

cjalistycznej rozwijać należy opierając się na opra
cowanym na podstawie niniejszej uchwały regula
minie, uchwalonym przez konferencję samorządu
robotniczego . Regulamin powinien w części zadanio
wej zawierać wymierne, możliwie porównywalne
wskaźniki dotyczące wydajności pracy, dyscypliny,
kwalifikacji itp. Powinien on uwzględniać specyficz

178
ne warunki pracy danego zakładu, oddziału itp .
W regulaminach nie należy wprowadzać punktowe
go systemu oceny pracy brygady.
Regulamin zatwierdza zarząd okręgowy właściwe
go związku zawodowego.
W zatwierdzaniu regulaminu uczestniczą przed
stawiciele komitetu zakładowego ZMS.
2. Przystąpienie do współzawodnictwa o tytuł
brygady pracy socjalistycznej powinno być oparte
na zasadzie pełnej dobrowolności, być wyrazem
zgodnej decyzji wszystkich członków brygady oraz
wynikać z pełnej świadomości zadań, jakie dany
zespół podejmie.
Zgłoszenie do współzawodnictwa powinno być
wyraźnie zadeklarowane na zebraniu członków bry
gady i wyrażone w formie uchwały. W uchwale tej
członkowie brygady powinni wyrazić swoje przy
stąpienie do współzawodnictwa, skonkretyzować
własne zadania, opierając się na regulaminie kon
ferencji samorządu robotniczego.
3. Tytuł brygady pracy socjalistycznej może być
nadany brygadzie, która spełniła warunki określo
ne regulaminem i stosuje się do tych warunków
nie krócej niż pół roku . O nadanie tytułu zwraca
się KSR z wnioskiem do właściwego zarządu okrę
gú związku zawodowego.
4. Przyznanie tytułu brygady pracy socjalistycz
nej uchwalają na wspólnym posiedzeniu : prezydium
zarządu okręgu właściwego związku zawodowego
i sekretariat komitetu wojewódzkiego ZMS -- przy
współudziale przedstawiciela odpowiedniego zarzą
du głównego związku zawodowego i KC ZMS.
5. Nadanie tytułu brygady pracy socjalistycznej
powinno odbywać się uroczyście, w obecności załogi
179
zakładu pracy lub wydziału, z okazji świąt państwo
wych i robotniczych, oraz w Dzień Górnika, Hut
nika itp .
6. Wśród wielu wyróżnień przyznawać można mię
dzy innymi specjalne odznaki dla poszczególnych
członków brygady, proporczyki, nadawać poszczegól
nym brygadom imiona działaczy polskiego i między
narodowego ruchu rewolucyjnego. Dyplomy i od
znaki dla brygad pracy socjalistycznej wyda CRZZ
i KC ZMS.
7. Zespoły, które uzyskały tytuł brygady pracy
socjalistycznej, mają prawo zachować także dotych
czasową nazwę. Członkowie brygady mogą być rów
nież wyróżniani indywidualnie.
III

1. Brygada może wykluczyć ze swego grona

w porozumieniu z kierownictwem zakładu lub wy
działu - członków brygady, którzy naruszają re
gulamin i nie wywiązują się z przyjętych na siebie
zobowiązań.
2. Wykluczenie poszczególnych członków brygady
lub zmniejszenie ich stanu (np. w wyniku przejścia
niektórych członków brygady do innej pracy ), bądź
zastąpienie jednych uczestników brygady inny
mi nie powoduje pozbawienia tej brygady uży
skanego tytułu , pod warunkiem , że jej nowi człon
kowie podpisali regulamin i że poziom zawodowej
i społecznej pracy brygady nie obniżył się.
3. Na wniosek konferencji samorządu robotnicze
go właściwy zarząd okręgu związku zawodowego
i KW ZMS w uzgodnieniu z zarządem głównym
związku zawodowego i KC ZMS mogą pozbawić

180
brygadę tytułu, jeśli przestanie ona wypełniać wa
runki określone regulaminem.

Zadaniem samorządu robotniczego, wszystkich

instancji związkowych i ZMS - jest rozwinięcie
wśród załóg szerokiej propagandy współzawod
nictwa o tytuł brygady pracy socjalistycznej. W tym
celu należy wykorzystać wszystkie środki oddzia
ływania, jak np. narady, gazetki ścienne, radio
węzły, prasę związkową i młodzieżową itd.
Szczególnie ważne jest spowodowanie, aby kie
rownictwo zakładu udzielało jak najdalej idącej po
mocy zespołom współzawodniczącym o tytuł bry
gady pracy socjalistycznej. Opieka ta nie może jed
nak przerodzić się w stwarzanie im sztucznych , cie
plarnianych warunków .
Technicy, inżynierowie, majstrowie oraz starsi
doświadczeni robotnicy powinni otoczyć opieką
współzawodniczące zespoły, udzielać im fachowej
pomocy.
Instancje związków zawodowych i ZMS powinny
udzielić pomocy brygadom przystępującym do
współzawodnictwa o tytuł brygady pracy socjali
stycznej oraz czuwać nad jego prawidłowym roz
wojem. Należy szeroko organizować wymianę do
świadczeń, propagować przodujące metody pracy
i osiągnięcia brygad pracy socjalistycznej .
SEKRETARIAT KC ZMS
PREZYDIUM CRZZ

Warszawa, listopad 1959 r.

181
 UCHWAŁA X PLENUM KC ZMS
O PRACY ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
WŚRÓD MŁODEJ INTELIGENCJI TECHNICZNEJ

Partia w uchwałach IV Plenum nakreśliła wyni

kający z aktualnych potrzeb gospodarki narodowej
program przekształcenia naszego kraju w kraj przo
dującej techniki.
Związek Młodzieży Socjalistycznej pragnie pomóc
partii w realizacji tego programu.
Organizacje ZMS wniosły już niemały wkład
w rozwiązywanie problemów produkcyjnych i eko
nomicznych swoich zakładów pracy. Swiadczy o tym
odrodzenie socjalistycznego współzawodnictwa pra
cy, podejmowanie czynów i zobowiązań produkcyj
nych, pomoc udzielana robotnikom w zdobywaniu
i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych i ogólnych ,
różnego rodzaju inicjatywy produkcyjne, nasz udział
w pracach konferencji samorządu robotniczego.
O postępie technicznym przede wszystkim decy
dują ludzie, kadry inżynierów, techników, robotni
ków. Od ich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia ,
od ich zapału w przyjmowaniu wszystkiego, co nowe
i postępowe, zależeć będzie wprowadzenie najnow
szych zdobyczy myśli technicznej do naszej gospo
darki .
Ponad 50°% inżynierów i przeszło 70 % techni
ków to ludzie, którzy nie przekroczyli jeszcze lat
trzydziestu. Liczne fakty świadczą o tym, że prze
ważająca część młodej inteligencji technicznej to
182
ludzie aktywni, odnoszący się do swej pracy z po
czuciem odpowiedzialności i zamiłowania. Jednakże
wielu młodych inżynierów i techników wykazuje
wciąż jeszcze bierny stosunek do zadań stawianych
przez partię i do spraw swojego zakładu . Wielu
spośród nich poprzestaje na wiadomościach zdoby
tych w szkole i uczelni, nie śledzi postępu techni
ki, nie przejawia aktywności w pracach stowarzy
szeń naukowo -technicznych . ZMS chce zmieniać ten
stan rzeczy , wierząc, że postawa najlepszych mło
dych inżynierów i techników stawać się będzie co
raz bardziej powszechna, że młoda kadra inżynie
ryjno -techniczna przodować będzie w opanowywa
niu wiedzy technicznej, w nowatorstwie . Doświad
czenie uczy, że wszędzie tam , gdzie organizacje ZMS
potrafiły skupić grupy młodej inteligencji tech
nicznej rodzą się wartościowe inicjatywy produk
cyjne, a zarazem rośnie autorytet młodej kadry.
KC ZMS uważa, że mimo osiągnięć niektórych
organizacji ZMS w pracy z młodą inteligencją tech
niczną obecny stan rzeczy nie może zadowalać
Związku i nie odpowiada ani jego potrzebom , ani
możliwościom. IV Plenum KC PZPR zobowiązuje
ZMS do tego, by „ (...) szerzej rozwinąć pracę wśród
młodej kadry inżynieryjno-technicznej”.
Walka o postęp techniczny, o wdrażanie nowych
rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych,
o lepsze, wysoko wydajne metody produkcji, stwa
rza niezmierzone pole dla pomysłów, inwencji, ini
cjatywy i aspiracji zawodowych młodych inżynie
rów i techników. Będziemy popierać ich ambicję
wyróżnienia się w zawodzie . Wiedza i talent, praco
witość i pomysłowość, dorównywanie światowemu
poziomowi kwalifikacji zawodowych oto walo

183
ry nade wszystko pożądane. Pragniemy ze swej
strony przyczynić się do wytworzenia klimatu sza
cunku dla wiedzy zawodowej i popieramy idące
w tym kierunku wysiłki NOT i branżowych stowa
rzyszeń naukowo - technicznych . Wszystkie instancje
i ogniwa ZMS powinny stale poświęcać uwagę tym
sprawom, powinny zająć się z całą odpowiedzial
nością problemami zawodowymi, społecznymi i by
towymi młodej inteligencji technicznej.
*
**

Zaangażowanie w działalność Związku, a szcze

gólnie w pracę zakładowych organizacji ZMS, mło
dych inżynierów , techników i ekonomistów winno
się między innymi wyrażać:
1. W pomocy w rozwijaniu różnych form zespo
łowego i indywidualnego współzawodnictwa, a prze
de wszystkim współzawodnictwa o tytuł Brygady
Pracy Socjalistycznej. Cenną pomocą będzie np.
określenie zadań dla młodzieżowych brygad pro
dukcyjnych w oparciu o potrzeby i możliwości za
kładu ; wskazanie stanowisk pracy, zmian , oddzia
łów, gdzie szczególnie z punktu widzenia potrzeb
produkcji winny powstać brygady ; w rozwiązywa
niu szeregu trudnych kwestii technicznych, na któ
re natrafiają one w swej pracy, jak również doko
nywanie fachowej analizy i oceny wyników wspól
zawodnictwa.
2. W pracy nad podnoszeniem kwalifikacji zawo
dowych młodych robotników (w organizowaniu kur
sów wspólnie ze związkami zawodowymi, NOT
i branżowymi stowarzyszeniami naukowo - technicz

184
nymi, umożliwiających zdobycie tytułu kwalifiko
wanego robotnika i mistrza w zawodzie, kursów
rozszerzających zakres wiadomości z danego zawo
du lub pozwalających zdobyć drugi zawód, szkole
nie młodocianych itp.) oraz w opracowywaniu i kon
troli wykonywania zakładowych planów kształce
nia kadr.
3. W wykrywaniu rezerw ekonomicznych i tech
nicznych w zakładzie i w porządkowaniu norm.
Szczególnie ważne jest wspólne inspirowanie i or
ganizowanie konkursów racjonalizatorskich, popie
ranie wynalazczości pracowniczej, udzielanie po
mocy robotnikom opracowującym wnioski racjona
lizatorskie, organizowanie mieszanych brygad ra
cjonalizatorskich, składających się z doświadczonych
robotników -racjonalizatorów , techników i inżynie
rów .
ZMS pragnie być jednym z propagatorów postę
pu technicznego i wykorzystać dla tych celów do
świadczenie i wiedzę kadry inżynieryjno-technicz
nej . Razem winniśmy podjąć :
upowszechnianie wiedzy technicznej i populary
zowanie nowych zdobyczy techniki,
realizację postulatu uchwały KC PZPR, mówią
cego o wyposażeniu klubów techniki i racjona
lizacji oraz placówek technicznych ZMS, ZHP
i szkół w sprzęt i pomoce naukowe, modele ma
szyn i warsztaty doświadczalne,
tworzenie nowych i ożywianie pracy istniejących
klubów techniki i racjonalizacji w porozumieniu
z NOT i związkami zawodowymi,
tworzenie sekcji wiedzy technicznej przy orga
nizacjach i klubach ZMS,
organizowanie spotkań z naukowcami, populary
185
 zacji czytelnictwa fachowych czasopism i litera
tury , nawiązywanie kontaktów z pokrewnymi
zakładami w kraju i za granicą oraz wymiany
doświadczeń z nimi.

ZMS uważa za swój ważny obowiązek stałe

i konsekwentne zajmowanie się wszystkimi życio
wymi problemami młodej kadry inżynieryjno- tech
nicznej od pierwszego momentu jej zetknięcia się
zakładem .
1. Większą troską należy otoczyć absolwentów
odbywających wstępny staż pracy. Stworzyć im
sprzyjające warunki do wchodzenia w nurt pracy
zawodowej i społecznego życia w zakładzie, czuwać
nad opracowywaniem właściwych i zgodnych z odpo
wiednimi przepisami programów staży , nad dobo
rem opiekunów dla stażystów, przestrzegać prawi
dłowego przebiegu staży, pomagać w przezwycięża
niu trudności bytowych stażystów .
2. Konieczne jest większe zainteresowanie się
przebiegiem praktyk studentów i uczniów szkół za
wodowych , nawiązywanie współpracy z praktykan
tami, pomaganie im w poznawaniu problematyki
zakładów pracy i działalności organizacji zakłado
wej ZMS.
Uczelniane i szkolne organizacje ZMS muszą in
teresować się przebiegiem praktyk, występując do
władz uczelni z postulatami usprawnienia praktyk,
właściwej ich kontroli Ze strony pracowników
nauki .
Do ich obowiązków należy ścisła współpraca
186
z organizacjami ZMS tych zakładów pracy, w któ
rych studenci danej uczelni praktyki odbywają.
3. Organizacje ZMS, szczególnie organizacje uczel
ni technicznych muszą czuć się odpowiedzialne za
powodzenie realizacji systemu stypendiów fundo
wanych . W związku z tym muszą one szeroko popu
laryzować wśród studentów zasady przyznawania
stypendiów, wyjaśniać sens wprowadzonego syste
mu, czuwać nad tym , aby stypendia fundowane do
stawali najlepsi studenci. Organizacje zakładowe
ZMS powinny wystąpić z inicjatywą fundowania
stypendiów przez swoje zakłady, proponować kan
dydatury stypendystów oraz utrzymywać z nimi
stały kontakt.
4. Zakładowe organizacje ZMS powinny troszczyć
się o awans zawodowej młodej inteligencji tech
nicznej . Należy postulować śmiałe awansowanie
młodych fachowców, wysuwanie ich na odpowie
dzialne stanowiska w myśl postulatów IV Plenum
KC PZPR, które stwierdziło : „ Młodzież musi mieć
utorowaną odpowiednimi przepisami i praktyką
drogę do najwyższych stanowisk technicznych pod
warunkiem wykazania się odpowiednimi kwalifika
cjami technicznymi i społecznymi” .
5. Należy inicjować spotkania kierownictw zakla
du z młodymi inżynierami i technikami w sprawie
wymiany opinii, wysłuchiwania uwag ze strony
kadry oraz omawiania roli i zadań inżyniera i tech
nika w gospodarczej działalności zakładu .
6. Należy postulować organizowanie przez posz
czególne uczelnie spotkan, saminariów i kursów dla
absolwentów pracujących w gospodarce uspołecz
nionej w celu zapoznawania ich z najnowszymi
osiągnięciami nauki, techniki, ekonomiki i organi

187
zacji pracy . Trzeba organizować więcej ZMS- OW
skich obozów szkoleniowo -wypoczynkowych dla
kadry inżynieryjno-technicznej . W programach obo
zów szeroko uwzględniać problemy postępu tech
nicznego, także starać się o wspólne z NOT inicjo
wanie branżowych seminariów specjalistycznych
dla inżynierów na temat najnowszych osiągnięć na
uki i techniki.

W młodej inteligencji technicznej Związek nasz

widzi naturalnego sojusznika we wszystkich swych
przedsięwzięciach. Jej udział w działalności ZMS
wzbogaci treść i zasięg naszej pracy, jak również
podnosić będzie rolę i umacniać pozycję społeczną
inżyniera i technika. Niezbędnym warunkiem tego
jest organizacyjne zespolenie dążeń młodej kadry
technicznej z całą działalnością ZMS.
Skuteczną formą dla takiego zespolenia wysił
ków jak wykazało już doświadczenie katowickiej
organizacji są kolektywy kadry inżynieryjno
-technicznej powoływane przy komitetach zakłado
wych i terenowych instancjach ZMS.
Chcemy widzieć wśród naszych członków coraz
więcej młodych inżynierów i techników. Wszystkie
organizacje i instancje ZMS powinny wzmóc wy
siłki nad pozyskiwaniem młodej inteligencji tech
nicznej do pracy w szeregach ZMS, zwracając
szczególną uwagę na rozwój działalności i rozbu
dowę organizacji w większych skupiskach młodej
kadry technicznej, w przedsiębiorstwach, biurach
188
konstrukcyjnych i projektowych oraz instytutach
naukowo-badawczych.
Chcemy widzieć we władzach organizacji więcej
inżynierów i techników , którzy pomogą naszym in
stancjom w opracowywaniu konkretnych progra
mów działania wśród młodej inteligencji technicz
nej, zgodnie z jej społecznymi i zawodowymi am
bicjami.
Komitet Centralny ZMS zaleca wszystkim instan
cjom nawiązanie ścisłego kontaktu i współdziałania
3 Naczelną Organizacją Techniczną, z branżowymi
stowarzyszeniami naukowo - technicznymi.
Realizując konsekwentnie program pracy z młodą
inteligencją techniczną Związek Młodzieży Socjali
stycznej wniesie swój poważny wkład do dalszego
rozwoju przemysłu i nowoczesnej techniki w naszej
Ojczyźnie.
X PLENUM KC ZMS

Warszawa, luty 1960 r.

 IV

Aby żyć pełniej i piękniej

(KC ZMS o pracy masowo-politycznej
kulturalno -oświatowej i sportowej )
 UCHWAŁA III PLENUM KC ZMS
W SPRAWIE PRACY KULTURALNO-OŚWIATOWEJ
I SPORTOWO - TURYSTYCZNEJ

1.

Działalność oświatowa

Jednym z głównych zadań organizacji jest okaza

nie pomocy młodym robotnikom w zdobywaniu wie
dzy, podnoszeniu wykształcenia ogólnego, znajo
mości techniki, kwalifikacji zawodowych , przyswa
jania dorobku kultury .
1. Plenum zobowiązuje wszystkich członków or
ganizacji do podnoszenia wiedzy ogólnej przez ko
rzystanie z istniejących placówek oświaty państwo
wej i społecznej oraz pracę samokształceniową:
Grupy powinny zainteresować się członkami orga
nizacji oraz młodzieżą nie posiadającą ukończonego
podstawowego wykształcenia i omówić z nimi ko
nieczność i możliwości ukończenia 7-miu klas. Dzia
łacze i aktywiści Związku powinni stale podnosić
poziom swego wykształcenia ogólnego.
Grupy działania i instancje ZMS winny wpływać
na pełne i celowe wykorzystywanie funduszy prze
znaczonych na kształcenie W zakładach pracy,
na przestrzeganie ustaw państwowych w tej dzie
dzinie .
2. Plenum zaleca grupom działania ZMS organizo
wanie i prowadzenie w porozumieniu z władzami
193
13 Materiały i dokumenty ZMS
oświatowymi zespołowego i indywidualnego naucza
nia analfabetów i półanalfabetów .
3. Należy upowszechniać i rozwijać inicjatywę
tworzenia w dużych skupiskach młodzieży robot
niczej nowych placówek oświaty dla dorosłych
Uniwersytetów Robotniczych, które dla ZMS sta
nowią podstawową formę pracy oświatowej, oraz
współdziałać z TWP, kierującym Uniwersytetami
Powszechnymi.
Sekretariat KC powinien opracować projekt utwo
rzenia społecznego funduszu oświaty robotniczej, na
który składałyby się wkłady poszczególnych orga
nizacji, instytucji, zakładów pracy .
4. Plenum poleca grupom działania przystąpić do
organizowania i uczestniczyć w pracach kursów
kształcenia zawodowego, kół zainteresowań technicz
nych, zawodowych, kół młodych wynalazców -racjo
nalizatorów itp. Grupy ZMS wspólnie z komisjami
młodzieżowymi związków zawodowych powinny
przyciągać do pomocy i współpracy w tej dziedzi
nie NOT, młodych naukowców , inteligencję tech
niczną, doświadczonych majstrów.
5. Plenum zaleca rozwinąć w Związku i wśród
młodzieży szeroko zakrojoną pracę popularyzującą
dobrą książkę i nowe, atrakcyjne i skuteczne formy
czytelnictwa.
6. Komitet Centralny zobowiązuje Komisję
Oświaty Robotniczej do opracowania w ciągu roku
1958 stanowiska organizacji w sprawie systemu pań
stwowej oświaty dla dorosłych . Należy również po
czynić pierwsze kroki dla wypracowania stanowiska
ZMS w sprawie systemu szkolnictwa ogólnego i za
wodowego , tak aby był on bardziej związany z po
trzebami gospodarki narodowej, aby stwarzał mło
194
dym robotnikom pełniejsze możliwości studiów
wyższych, by wszechstronniej przygotowywał mło
dzież do samodzielnego życia. Należy również wy
pracować stanowisko ZMS w sprawie rozszerzenia
bodźców i warunków sprzyjających podnoszeniu
kwalifikacji ogólnych i zawodowych w zakładach.
7. Plenum zobowiązuje aktyw i instancje Związku
do rozwijania działalności światopoglądowej wśród
młodzieży, do organizowania dyskusji, wystaw
przyrodniczych , pokazów filmów oświatowych , od
czytów naukowców itp.
Centralny Ośrodek Kształcenia Aktywu winien
zorganizować konferencję teoretyczną poświęconą
zagadnieniom światopoglądowym i wydawać odpo
wiednią bibliografię.
8. Aktyw szkolny ZMS i międzyszkolne grupy
działania mają obowiązek przeciwdziałać próbom
przekształcania nadobowiązkowych lekcji religii
w szkole w przedmiot obowiązkowy i równorzędny.
Plenum zaleca instancjom i aktywowi Związku
przyłączać się do pracy Towarzystwa Szkół Świec
kich oraz organizować tam , gdzie istnieją ku temu
warunki, sekcji młodzieżowych Stowarzyszenia Ate
istów i Wolnomyślicieli.

Prasa i działalność wydawnicza

1. Plenum zobowiązuje zespół redakcyjny „ Wal

ki Młodych” do pełniejszego niż dotychczas odzwier
ciedlania na łamach pisma problemów organizacji
w jej działalności dotyczącej życia i warunków by
towych całej młodzieży robotniczej.

195
 Walka Młodych ” winna możliwie szybko stwo
rzyć sieć swoich korespondentów terenowych.
Plenum zobowiązuje aktyw i członków ZMS do
prenumeraty , czytelnictwa i rozpowszechniania
„Walki Młodych" .
2. Komitety wojewódzkie ZMS powinny udzielać
maksymalnej pomocy politycznej i organizacyjnej
redakcjom terenowych pism młodzieżowych oraz
redakcjom młodzieżowych wkładek w wojewódz
kich organach partyjnych.
3. Plenum zobowiązuje :
-
Wydział Propagandy KC do opracowywania pla
nu wydawniczego obliczonego na potrzeby
Związku. W planie tym należy przewidzieć pe
wne środki finansowe na działalność wydawniczą
dla komitetów wojewódzkich ZMS.
-

Wydział Propagandy wespół z Kolegium „Wal

ki Młodych” do wydawania, w formie wkładki
do pisma, „Pytań i odpowiedzi”, które zawiera
łyby odpowiedzi na najbardziej nurtujące mło
dzież problemy.
-
Kadrę COKA do comiesięcznego wydawania wy
boru bibliograficznego informującego aktyw
o najciekawszych pozycjach wydawniczych i pra
sowych oraz wydawania dla potrzeb aktywu ma
teriałów - stenogramów z konferencji teoretycz
nych i z najciekawszych dyskusji.
4. Oczekujemy, że ,, Sztandar Młodych", który ma
być przejęty przez polskie organizacje młodzieżowe
jako ich pismo, będzie szerzej i bardziej wnikliwie
oświetlał problemy naszego Związku i całego ruchu
młodzieżowego .
5. Zgodnie z prośbą zespołu redakcyjnego „ Dooko
ła Świata" Plenum postanawia przejąć pismo jako
196
ilustrowany magazyn ZMS dla młodzieży, zacho
wując jego dotychczasowy charakter.
Tygodnik „ Dookoła Świata" winien popularyzo
wać niektóre z inicjatyw Związku, przede wszy
stkim w dziedzinie sportu, turystyki, kultury itp.
6. Należy podjąć wysiłki dla powołania w przy
szłości, wspólnie z pozostałymi organizacjami, in
stytucji, która by skomasowała wydawniczą pracę
i prasową działalność dla młodzieży.

Praca szkoleniowa

1. Podstawą pracy szkoleniowej w grupie ZMS

jest zebranie grupy. Ono musi być miejscem infor
mowania młodzieży o aktualnej sytuacji, rozwija
nia dyskusji ideologicznych i politycznych.
Plenum zaleca grupom organizowanie odczytów
na interesujące młodzież tematy, wieczorów pytań
i odpowiedzi z udziałem naukowców, działaczy spo
łecznych , kierowników gospodarczych, publicy
stów itp.
Podobne wieczory z inicjatywy grup działania
powinny być organizowane również dla całej mło
dzieży zakładu .
2. Nie rzadziej jak raz na 6 tygodni komitety wo
jewódzkie obowiązane są przeprowadzać dla sekre
tarzy grup i aktywu powiatowego 3—4 -dniowe se
minaria na wybrane tematy, o pracy Związku, ak
tualnej sytuacji politycznej itp.
3. Dla systematycznego podnoszenia poziomu po
litycznego i intelektualnego aktywu wojewódzkiego
Plenum poleca KW :
a) przeprowadzać co pewien czas wojewódzkie
konferencje teoretyczne na tematy zbliżone do
197
 konferencji centralnych lub określone własny
mi potrzebami;
b) organizować dla aktywu wojewódzkiego odczy
ty lektorów centralnych oraz powołać zespół
lektorów wojewódzkich dla prowadzenia ana
logicznej pracy na szczeblu powiatowym ;
c) powołać kluby dyskusyjne aktywu przy KW,
KP, KM, KD, jak również w dużych skupi
skach młodzieży przy KZ ZMS, w których dy
skutowane będą aktualne problemy polityki,
gospodarki, kultury i inne – w zależności od
potrzeb i zainteresowania aktywu danego śro
dowiska.
Plenum zobowiązuje Centralny Ośrodek Kształ
cenia Aktywu ZMS do czuwania nad całokształtem
pracy szkoleniowej i udzielania pomocy w tej dzie
dzinie grupom i instancjom.
4. Dla centralnego aktywu Związku KC organi
zuje raz na kwartał konferencję teoretyczną ZMS
z udziałem ludzi nauki i działaczy społecznych .
Plenum zaleca sekretarzowi KC opracowanie
w oparciu o doświadczenia bieżącego roku progra
mu szkolenia na jesień 1958 r.

II

Działalność kulturalna i rozrywkowa

1. Najważniejszym obecnie zadaniem ZMS w pra

cy kulturalnej i rozrywkowej jest inicjowanie i roz
wijanie ruchu klubowego o różnych formach dzia
lania .
Dla koordynacji pracy klubów i udzielania im

198
systematycznej, zorganizowanej pomocy należy po
wołać w najbliższym okresie przy KC ZMS Tym
czasową Radę Klubów „ Ognisko Młodych".
Ruch klubowy wymaga wszechstronnej pomocy
i poparcia społeczeństwa. Komitet Centralny apelu
je do cieszących się autorytetem wśród młodzieży
doświadczonych działaczy kulturalno- oświatowych,
nauczycieli i młodej inteligencji, aby okazali tę po
moc .

Plenum zobowiązuje Wydział Propagandy do ści

słego współdziałania z Tymczasową Radą Klubów
w organizowaniu poradnictwa .
i upowszechniania
ciekawych doświadczeń klubów przez prasę mło
dzieżową, organizację spotkań i obozów dla akty
wu klubowego.
Wspólnie z redakcjami: „ Sztandar Młodych ",
Walka Młodych” , „Dookoła Świata " i „Młodzież
Świata " Tymczasowa Rada Klubów powinna wy
dawać od lutego 1958 r. „Poradnik Klubowy ".
2. Grupy i instancje ZMS powinny być inicjato
rami i organizatorami różnorodnych zabaw i im
prez masowych dla młodzieży np. święta młodości,
wianków , festynów , wycieczek itp.
>

3. W przyszłym roku należy zorganizować woje

wódzkie i centralne przeglądy amatorskich zespo
łów artystycznych, rozpoczynając przygotowania
do nich w okresie zimowym . Plenum zobowiązuje
Wydział Propagandy KC do opracowania wytycz
nych w tej sprawie do końca grudnia.
4. Działalność kulturalno -rozrywkowa grup ZMS
uzależniona jest od pomocy organizacyjnej ze stro
ny instancji i pomocy fachowej ze strony specjali
stycznych instytucji.
W tym celu Plenum zobowiązuje KW i KP ZMS

199
do aktywnego udziału w pracy komisji kultury
i oświaty rad narodowych, społecznych rad domów
kultury oraz powołania komisji kultury i oświaty
przy KW ZMS . Komisje te powinny składać się
z aktywu i doświadczonych działaczy kulturalno
-oświatowych Związku.
Realizacja zamierzeń ZMS w dziedzinie kultural
no -rozrywkowej wymaga zabezpieczenia bazy ma
terialnej i środków finansowych. Część funduszy na
działalność klubów powinna być samodzielnie zdo
byta przez młodzież ze składek członkowskich, czy
nów społecznych, odpłatności za imprezy itp. Nie
zbędna jest jednak pomoc odpowiednich resortów .
KC ZMS poczyni kroki dla dokonania korekty
w dotychczasowym systemie finansowania insty
tucji zajmujących się upowszechnieniem kultury
i wydzielenia przez rady narodowe środków finan
sowych dla klubów młodzieżowych oraz udostępnie
nia ZMS działalności w tych lokalach, które obec
nie nie są należycie wykorzystane. Powinny rów
nież naszym zdaniem wydzielić pewne środki na
te cele CRZZ i zarządy główne związków zawodo
wych .

III

Działalność w dziedzinie wychowania fizycznego,

sportu i turystyki
Instancje i grupy ZMS powinny prowadzić pra
cę w kierunku :
zakładania różnorodnych klubów lub sekcji
200
 o charakterze wypoczynkowo -sportowo-turystycz
nym,
tworzenia młodzieżowych, ZMS-owskich ośrod
ków sportowo - turystycznych ,
-

organizowania masowych imprez sportowych

i turystycznych.
Młodzieżowe kluby przy ZMS winny rozwijać
pracę nad upowszechnieniem wędrownictwa, biwa
kowania, kajakarstwa, narciarstwa, pływania, lek
kiej atletyki, siatkówki itp.
Wydział Propagandy KC ZMS i instancje tereno
we powinny zorganizować w 1958 roku :
wewnątrzzwiązkowe turnieje szachowe i tenisa
stołowego oraz masowe rozgrywki systemem pu
charowym w siatkówce,
młodzieżowe szlaki turystyczne piesze, kaja
karskie, wodne w Bieszczadach, Sudetach
i na Mazurach . Szlaki te przy pomocy finanso
wej Komitetu do Spraw Turystyki należy zabez
pieczyć w proste urządzenie schroniskowe,
-
młodzieżowe szlaki związane z tradycjami rewo
lucyjnego ruchu, z historią Polski, zabytkami
(np. szlak generała Świerczewskiego, walk par
tyzantów itp.), oraz należy wydać specjalny
przewodnik omawiający te trasy,
wspólnie ze „ Sztandarem Młodych” Krajowy Ko
larski Konkurs Turystyczny , którego celem bę
dzie zwiedzanie przez drużyny kolarskie posz
czególnych rejonów kraju według samodzielnie
wybranych tras,
wydać odznakę turystyczną ZMS (zdobycie od
znaki powinno stanowić w przyszłości warunek
wyjazdu za granicę w ramach młodzieżowej wy
miany turystycznej ).

201
 Celem przeszkalania aktywu klubów młodzieżo
wych oraz udostępnienia młodzieży pracującej właś
ciwego spędzania czasu w ramach urlopu należy :
utworzyć Centralny Ośrodek Sportowo- Tury
styczny ZMS, występując o przyznanie na ten
cel obiektu w Ostródzie, który stanowił wła
sność ZMP,
wystąpić do CRZZ i FWP o wydzielenie w róż
nych częściach kraju specjalnych domów wcza
sowych dla młodzieży robotniczej. Domy te po
winny być należycie wyposażone w sprzęt spor
towo- turystyczny oraz powinny posiadać wykwa
lifikowaną kadrę instruktorską ( skierowania do
tych domów winny być rozprowadzane przez
komisje młodzieżowe związków zawodowych ).
zorganizować w kilku wojewódzkich miastach
wypożyczalnie sprzętu sportowego i turystycz
nego, z których korzystać będą w pierwszym
rzędzie członkowie klubów młodzieżowych .
W celu zapewnienia pomocy doświadczonych dzia
łaczy sportowych ZMS musi nawiązać na wszystkich
szczeblach ścisłe kontakty z PTTK , Związkami
Sportowymi, LPż i KKF. Szczególną uwagę należy
zwrócić na powiązanie ogniw ZMS z Towarzystwem
Krzewienia Kultury Fizycznej poprzez delegowanie
działaczy Związku do władz tego Towarzystwa.
Dążyć należy równocześnie do coraz pełniejszego
bezpośredniego angażowania się organizacji w dzia
łalność sportowo -turystyczną i poszukiwać nowych
rozwiązań strukturalno- organizacyjnych w tej dzie
dzinie.

202
 ZMS jest tylko jedną z zorganizowanych sił spo
łecznych , które troszczą się o przyszłość i oblicze
młodzieży, o jej socjalistyczne i obywatelskie wy
chowanie . Dlatego powinien wywalczyć i wypra
cować atmosferę uznania i poparcia potrzeb i dą
żeń młodzieży przez całe społeczeństwo, przez wszy
stkie zainteresowane sprawami młodzieży instytucje
i organizacje.
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
KOMITET CENTRALNY

Warszawa, grudzień 1957 r.

 GŁÓWNE KIERUNKI PRACY ZMS
W DZIEDZINIE UPOWSZECHNIENIA KULTURY

(Z wytycznych KC ZMS)

Wysunięte w tezach przedzjazdowych partii

w ramach rozwinięcia ogólnego frontu walki o so
cjalizm – zadanie wzmocnienia frontu kulturalne .

go wymaga określenia głównych kierunków dzia

łania ZMS w dziedzinie upowszechnienia kultury .
Jest to również konieczne ze względu na znaczenie
kultury w realizacji zadań wychowawczych Zwią
zku (...)
W działalności kulturalnej ZMS winien występo
wać w roli:
organizatora życia kulturalnego młodzieży w ra
mach własnej działalności,
-
współorganizatora odbioru dóbr kulturalnych
przez młodzież zorganizowaną i nie zorganizo
waną,
inspiratora, wnioskodawcy pod adresem pan
stwa, instytucji, organizacji społecznych, a tak
że współorganizatora ich poczynań i prac
w sprawach młodzieży.
Rola organizacji to między innymi rola orga
nizatora i koordynatora poczynań młodzieży sku
pionej w Związku i nie zorganizowanej w dziedzi
nie upowszechnienia kultury.
ZMS, uczestnicząc aktywnie pod kierownictwem
partii w ruchu upowszechniania kultury, kierować
204
się będzie -

wynikającymi z programu Związku -

założeniami:
podnoszenia i kształtowania zainteresowań kul
turalnych młodzieży w oparciu o postępowe tra
dycje kultury narodowej i ogólnoludzkiej,
prowadzenia działalności o charakterze świeckim ,
wolnej od wpływów klerykalnych , walczącej
z przejawami ciemnoty, zabobonów , obskuran
tyzmu, nietolerancji,
prowadzenia działalności, która by kształtowała
i zaspokajała realne środowiskowe potrzeby mło
dzieży robotniczej, wynikające z jej rozwoju
umysłowego i warunków materialnych, szczegól
nie przez wypełnianie bogatą i atrakcyjną treś
cią wolnego czasu młodzieży.

I. Główne kierunki działania ZMS

ZMS powinien skoncentrować działalność w dzie

dzinie upowszechniania kultury wokół następują
cych czterech kierunków :
1. Rozwój czytelnictwa, popularyzacja taniej i do
brej książki.
2. Rozwój społecznego, amatorskiego ruchu arty
stycznego wśród młodzieży.
3. Korzystanie przez młodzież z usług instytucji
i placówek kulturalnych.
4. Organizowanie form rekreacji i wypoczynku
młodzieży (kluby, domy kultury itp .).
1. Rozwój czytelnictwa, popularyzacja taniej
i dobrej książki

U podstaw działalności kulturalnej leży między

innymi czytelnictwo książki(...)

205
 Wysiłki organizacji winny zmierzać w kierunku :
kontynuowania i stopniowego rozszerzania do
tychczasowej działalności kulturalno -wychowaw
czej , wzbogacania jej treści i form , ogarniania
nowych kręgów młodzieży robotniczej,
podjęcia długofalowej pracy w upowszechnianiu
wśród młodzieży wartościowej i taniej książki
(beletrystycznej, poradnikowej, popularno -nauko
wej) w formach odpowiadających zainteresowa
niom młodego odbiorcy, współdziałając przy tym
jak najściślej z instytucjami, organizacjami spo
łecznymi i działaczami kulturalno- oświatowymi
w danym środowisku.
W szczególności należy :
wystąpić do zainteresowanych instytucji w spra
wie uruchomienia przy większości wydawnictw
Klubu Dobrej i Taniej Książki.
W szczególności zwrócić uwagę na zapewnienie
dopływu literatury rewolucyjnej, literatury spo
lecznie zaangażowanej. Na łamach prasy orga
nizacyjnej i przy praktycznym współudziale
„ Iskier" rozpocząć kampanię w tej sprawie,
wystąpić do decydujących w tej sprawie czyn
ników o zapewnienie środków na uzupełnienie
i wymianę zużytego księgozbioru ,
wystąpić do zainteresowanych instytucji i orga
nizacji w sprawie opracowania planu poprawie
nia lokalizacji bibliotek , punktów bibliotecznych
i rozwoju ich sieci w miejscach pracy i wypo
czynku młodzieży ,
kierować aktyw na kursy i seminaria w spra
wach czytelnictwa i bibliotek ,
pomagać aktywowi bibliotecznemu w zaspokaja
niu potrzeb placówek kulturalnych w książki,
206
 sprzęt, pomieszczenie w prawidłowym ,
oraz

zgodnym z potrzebami młodzieży, wykorzystywa

niu posiadanych środków ,
reaktywować formę kolportażu książki w orga
nizacji i w miejscu pracy,
organizować konkursy, imprezy czytelnicze
i spotkania autorskie,
zapewnić właściwą informację bibliograficzną na
łamach prasy młodzieżowej i „ Płomieni” (wzno
wień klasyki polskiej i obcej , nowości oświe
tlanych z pozycji zaangażowanej krytyki),
- propagować i organizować czytelnictwo prasy
kulturalnej, a w szczególności prasy młodzieżo
wej.

2. Rozwój społecznego, amatorskiego ruchu

artystycznego wśród młodzieży

Poważne miejsce w wychowaniu młodzieży pełni

amatorska twórczość artystyczna. Przyczynia się ona
do rozszerzenia wiedzy , wzbogacenia smaku este
tycznego i wytworzenia więzi koleżeństwa ...)
Prace organizacji winny zmierzać w kierunku po
pierania dążeń poszczególnych grup młodzieży do
organizowania amatorskich zespołów artystycznych
w zakładach pracy, szkołach, uczelniach . Zadaniem
Związku jest, obok pomocy organizacyjnej, udział
w kształtowaniu socjalistycznych treści pracy ze
społów .
Powstające zespoły powinny być lokalizowane
przy grupach działania, klubach i ewentualnie przy
placówkach oświatowych ZMS.
W szczególności należy :
- Współorganizować ruch amatorski i zapewnić
207
 nowo powstającym zespołom należytą pomoc me
rytoryczną i metodyczną ze strony terenowych
poradni artystycznych i zawodowych placówek
kulturalnych .
Koniecznym jest uzyskanie decyzji w sprawie za
kresu form pomocy i świadczeń na rzecz ZMS ze
strony instytucji posiadających poważniejsze środ
ki materialne na ten cel ( rady narodowe i związki
zawodowe). Wydaje się, że byłoby celowe, aby pod
jąć odpowiednie kroki na rzecz trwałego związania
amatorskich zespołów z działającymi w środowisku
zawodowymi placówkami upowszechniania kultury
(teatry, instytucje muzyczne, szkoły artystyczne,
domy kultury ).
Rozwijać inicjatywę młodzieży na rzecz zdoby
wania własnym wysiłkiem niezbędnego sprzętu
względnie materiałów repertuarowych ( instru
mentów , strojów , partytur, sztuk scenicznych
itp.) .
Zapewniać i inspirować dobór właściwego reper
tuaru odpowiadającego zainteresowaniom śro
dowiska, repertuaru stojącego na odpowiednim
poziomie ideowo -artystycznym . Stosować kry
teria ideowo -artystyczne w ocenie repertuaru
zespołów.
W porozumieniu z zainteresowanymi instytucja
mi i organizacjami zainicjować koordynację wy
siłków i środków przewidzianych na rozwój ama
torskiego ruchu artystycznego.
- Wystąpić poprzez OKWOM z inicjatywą zorga
nizowania z okazji 15 - lecia PRL i 1000 - lecia
Państwa Polskiego przeglądu dorobku ruchu
amatorskiego.
Rozszerzać kontakty amatorskich zespołów z mło
208
 dzieżą poprzez występy, urządzanie konkursów
i przeglądów artystycznych .
Organizować wymianę zespołów artystycznych
między zakładami, powiatami, ewentualnie wo
jewództwami.
-

Organizować w powiatach i województwach -

przy współudziale fachowców - krótkotermino

we kursy dla organizatorów (kierowników, cho
reografów itp.) zespołów artystycznych. Pomocą
w tej sprawie służyć powinny środowiskowe do
my kultury.
Inicjować wspólnie z zainteresowanymi instytu
cjami imprezy kulturalne (zloty, festyny, żaki
nady, dni młodości, przeglądy, konkursy ), stwa
rzając tym samym dla ruchu amatorskiego mo
żliwość prezentowania własnego dorobku . Zwró
cić uwagę na rozwijanie małych form scenicz
nych i repertuaru estradowego - tak popular
nego wśród młodzieży.
Popularyzować przez prasę i radio działalność
ruchu amatorskiego, jego dorobek, podejmować
krytykę ujemnych zjawisk hamujących rozwój
tego ruchu.

3. Korzystanie przez młodzież z zawodowych

placówek kulturalnych

Rozwijając działalność kulturalną wśród młodzie

ży, winniśmy w jak najszerszym zakresie uwzglę
>

dniać i wykorzystywać zawodowe placówki upo

wszechniania (...)
Działalność organizacji winna zmierzać w kie
runku :
współudziału w walce prowadzonej przez partię

209
14 - Materiały i dokumenty ZMS
 o właściwą ideową, polityczną treść i poziom
artystyczny zawodowych placówek upowszech
nienia kultury, w walce o doskonalenie reper
tuaru kina, radia, telewizji, programów teatru,
instytucji muzycznych itp., szczególnie w zakre
sie przeznaczonym dla młodzieży,
- propagowania wśród młodzieży najlepszych i naj
wartościowszych pod względem ideowo -arty
stycznym filmów , programów telewizyjnych , ra
diowych i teatralnych , koncertów , wystaw ,,
odczytów i imprez.
W szczególności należy :
– Zachęcać młodzież do uczęszczania do teatru ,
filharmonii, muzeów . Organizować słuchanie
cenniejszych audycji radiowych i oglądanie
programów telewizyjnych . Prowadzić dyskusje
i omówienia programów przy ewentualnym
udziale realizatorów (aktorów , reżyserów , pla
styków , kompozytorów itp.) lub fachowców zna
jących przedmiot dyskusji .
Podjąć kampanię przy współudziale prasy na
rzecz przyznania i przywrócenia młodzieży sze
regu udogodnień w korzystaniu z usług kultu
ralnych (ulgowe bilety, specjalne spektakle ,
seanse, miesięczne i roczne abonamenty ulgowe
na zestaw najlepszych pozycji dla młodzieży
szkolnej i studenckiej).
Prowadzić poradnictwo na łamach prasy i przez
specjalne wydawnictwa zapoznające z najwar
tościowszym repertuarem i wskazujące na naj
lepsze nowe pozycje krajowe i zagraniczne. Po
pularyzować i upowszechniać masowe wydawni
ctwa omawiające podstawowe sprawy poszcze
gólnych dziedzin sztuki (np. muzyka itd.).
!
210
 Podejmować polemikę na łamach prasy organi
zacyjnej i kulturalnej ze zjawiskami przenikania
obcych ideowo treści, hołdowania tanim gustom
odbiorcy oraz ze zjawiskami elitaryzmu.
Inicjować podjęcie prac społecznych w kierunku
rozbudowy urządzeń kulturalnych w środowisku
(budowa sal widowiskowych, estrad na wolnym
powietrzu, przystosowywanie istniejących sal na
kina, organizowanie regionalnych muzeów itp .).
-

Inicjować i organizować społeczny ruch zawodo

wych placówek kulturalnych, mający na celu do
tarcie z najlepszymi pozycjami programowymi
do miejsc pracy, nauki, wypoczynku, współ
uczestniczyć w organizowaniu w swoim środo
wisku wystaw, imprez, odczytów .
Poznawać zabytki kulturalne, udzielać pomocy
w ich zabezpieczeniu (przy współudziale konser
watorów, archeologów, pracowników muzeów
itp.) oraz uczestniczyć w pracach lokalnych to
warzystw, organizacji i instytucji pracujących
w tej dziedzinie.
Utrzymywać stałą więź z młodymi pracownikami
( twórcami) zawodowych placówek upowszechnia
nia kultury, skupiać i przyciągać ich do pracy
W ZMS .
- Inicjować organizowanie objazdowych wystaw
malarstwa, grafiki itp.

4. Organizowanie form rekreacji i wypoczynku

(kluby, domy kultury )

W działalności kulturalno -wychowawczej doniosłą

rolę spełniają zorganizowane formy rekreacji, dają.
ce młodzieży możliwość swobodnego wyboru miej
211
sca i sposobu kulturalnego odpoczynku po pracy
i nauce, uczestniczenia zgodnie z zainteresowaniami
w pracach określonych sekcji. Możliwość tę stwa
rzają dla części młodzieży kluby i domy kultury (...)
Działalność organizacji winna zmierzać w kie
runku :
utrzymania i rozbudowy klubów młodzieżowych,
rozszerzając ten ruch na miasta powiatowe, mia
steczka, osiedla oraz lokalizowania ich w miej
scach zamieszkania i wypoczynku,
zdecydowanego wzbogacenia ideowo-wychowaw
czych treści pracy klubów , aby mogły one, rea
lizując swe funkcje kulturalno -oświatowe, spel
niać rolę placówek socjalistycznego wychowa
nia,
rozwijania udziału ZMS i zwiększania roli ZMS
w działalności państwowych lub społecznych do
mów kultury, placówek rekreacji, klubów itp.
W szczególności należy :
Zapewnić ruchowi klubowemu centralną pomoc
programową i metodyczną oraz merytoryczne
kierownictwo ze strony Wydziału Propagandy
KC ; działać z zorganizowanymi ośrodkami rekre
acji, zapewnić udział prasy w popularyzacji
doświadczeń dobrych klubów, placówek itp.
Umocnić W ruchu klubowym samorządność,
podnieść poziom aktywu klubów , kierować do
pracy w ruchu klubowym aktywistów ZMS,
zgodnie z ich zainteresowaniami.
Podjąć systematyczną pracę kształceniową
z aktywem klubów (kursy, seminaria, spotkania
rejonowe, wojewódzkie itp.) .
Powiązać kluby z działalnością zawodowych
i społecznych placówek upowszechniania kultury

212
 i oświaty, przyciągnąć do współpracy twórców ,
naukowców , specjalistów, działaczy.
Znowelizować zasady finansowania działalności
klubowej , stosowane zarówno przez ZMS, jak
i instytucje i organizacje społeczne, między inny
mi w kierunku dopuszczalności finansowania
(w ograniczonym zakresie) klubów organizują ,
cych się (uregulowanie sprawy etatów, ryczal
tów itp .).
Przejawiać inicjatywę w sprawie powiększenia
zakresu i możliwości uzyskania od rad narodo
wych i związków zawodowych środków material
nych na działalność klubów ZMS.
Rozważyć, wspólnie z zainteresowanymi instytu
cjami, zasady i formy udziału ZMS w działal
ności DK i innych placówek kulturalnych.
Współorganizować z DK imprezy o charakterze
oświatowo -kulturalnym dla młodzieży.
-

Wykorzystać DK dla przeprowadzenia kursów

organizatorów pracy kulturalnej ZMS w zakła
dach .
Rozpatrzyć i omówić wspólnie z zainteresowa
nymi instytucjami i organizacjami społecznymi
problemy treści i form pracy DK.
Popularyzować i organizować wykorzystanie no
woczesnych środków upowszechniania kultury
(muzyka mechaniczna, telewizja, adapter, magne
tofon itp .).
Zorganizować eksperymentalne, w porozumieniu
z CRZZ, młodzieżowe domy wczasowe. Przezna
czyć na ten cel kilka wyposażonych ośrodków
(pozostawiając je pod administracją FWP), za
pewnić program i kadrę dla zorganizowania wy
poczynku.

213
 II. Zadania i obowiązki instancji
w ruchu upowszechnienia kultury
A. Wnioski i zadania dla grup
działania ZMS

Praca kulturalno-wychowawcza to stały i ważny

element planu pracy i działalności grup ZMS.
1. Grupa ZMS powinna upowszechniać czytel
nictwo wśród młodzieży w następujący sposób :
a) Organizować dyskusje nad książkami zaleca
nymi m. in. przez wydawnictwo ZMS „ Płomienie ” .
b) Popularyzować wśród młodzieży nowości wy
dawnicze, wznowienia lub inne wartościowe pozy
cje literackie, korzystając z przewodnika czytelni
czego dołączonego co 2 miesiące do wydawnictwa
„ Płomienie ” oraz z dwutygodnika „ Nowe Książki” .
c) Z inicjatywy grupy ZMS zakładowe czy lo
kalne biblioteki powinny stale i w widoczny spo
sób informować młodych czytelników o książkach,
które warto i trzeba przeczytać. Grupy ZMS po
winny skutecznie wpływać na uzupełnianie księgo
zbioru, kompletowanie czasopism, wydawnictw
encyklopedycznych i albumowych itp. Grupa może
przyjąć społeczny patronat nad biblioteką.
d) Dla popularyzowania książki grupa ZMS może
stosować szereg form : wieczory dyskusyjne, kon
kursy, kolportaż książki, a gdzie będzie możliwe,
spotkania z autorami, żyjącymi bohaterami, dysku
sje nad książkami o życiu lub historii swego miasta
czy regionu.
e) Grupa ZMS powinna zbliżać młodzież do lite
ratury. Upowszechnianiu czytelnictwa i podniesie
niu poziomu kulturalnego służyć mogą także wie
214
czory poezji, żywa gazeta, popularyzacja książek
i podręczników zawodowych , dobrze redagowana
gazetka ścienna czy estetycznie utrzymane gabloty,
wykorzystanie publicystyki i materiałów prasowych
do zebrań dyskusyjno-szkoleniowych w grupie itp.
2. Grupa ZMS powinna zbliżać do młodzieży
i upowszechniać wartości światowej i narodowej
kultury, podnosić i organizować aktywność mło
dzieży w dziedzinie amatorskiej działalności arty
stycznej. Grupa ZMS powinna wykazać inicjatywę
w następujących kierunkach (wiążąc ściśle te za
gadnienia z właściwym wykorzystaniem wolnego
czasu młodzieży):
a ) Organizować w klubach, świetlicach, domach
kultury, w oparciu o pomoc specjalistów czy też
zaawansowanych amatorów, wieczory artystyczne
(z udziałem np. pisarzy, poetów, malarzy, solistów
itp.) ; wieczory, konkursy lub wieczornice z cieka
wie prowadzonymi grami, zagadkami ; wystawy re
produkcji dzieł malarstwa, koncerty muzyki mecha
nicznej (nagranej na taśmę magnetofonową, płyty ).
Dotyczy to także popularyzowania zagadnień este
tyki i kultury życia codziennego.
b ) Do poważnego ożywienia pracy kulturalnej
w grupie mogą przyczynić się powołane z jej ini
cjatywy sekcje, kółka, zespoły, kluby, oparte o oso
biste zainteresowania członków i sympatyków orga
nizacji, np. fotografików, muzyków, plastyków, ra
diowców, etnografów, tancerzy, miłośników filmu
itp. Sekcje te mogą przygotowywać dość atrakcyjny
program lub zajęcia dla całej grupy i innych zainte
resowanych młodych ludzi.

215
 c) Grupa ZMS powinna być stałym inicjatorem
lub organizatorem masowego uczestnictwa w impre
zach kulturalnych jej członków lub młodzieży ca
łego zakładu przez: wyjazdy lub wycieczki grupo
we do teatrów, na koncerty lub wystawy, urządza
nie dyskusji, odczytów i spotkań, wycieczek krajo
znawczych lub okolicznościowych.
Grupy powinny zakupywać z własnych funduszy
lub przejmować w użytkowanie sprzęt kulturalny,
np . instrumenty, telewizory, adaptery z płytami,
magnetofony itp. , lub sportowo -turystyczny, jak
kajaki, namioty, piłki i inne.
d ) Grupa ZMS (lub komitet zakładowy) powinna
pośredniczyć i informować o możliwości uzyskania
fachowej pomocy instruktorskiej z miejscowego do
mu kultury czy ogniska plastycznego lub mu
zycznego, kierować uzdolnionych i zamiłowanych
członków organizacji pod fachowe kierownictwo
artystyczne do zespołów, szkół, do ognisk czy na
kursy.
e) Grupa ZMS powinna przejawiać należytą tro
skę o zabezpieczenie młodzieży dobrej rozrywki
i form życia towarzyskiego przez organizowanie
spotkań i wieczorów towarzyskich , wieczornic ta
necznych , urządzanie wyjazdów na majówki, bi
waki itp. Ożywienie pracy grupy w tej dziedzinie
powinno przynieść zespolenie i zaprzyjaźnienie ze
sobą kolektywu, wzrost obycia towarzyskiego i kul
tury osobistej, a także nawyk korzystania z dobrej
rozrywki, przeciwstawiania się alkoholizmowi, gnus
ności i nudzie.

216
 B. Wnioski i zadania dla komitetów .
powiatowych, miejskich,
dzielnicowych i wojewódzkich Z MS.

Komitety ZMS powinny nakreślić realny pro

gram poczynań w dziedzinie upowszechniania kul
tury w swym środowisku oraz przewidzieć niezbę
dne środki dla jego urzeczywistnienia. Komitetom
terenowym ZMS przypada rola organizatora tych
poczynań , które przerastają siłę jednej grupy i ma
ją szerszy zasięg. Wśród zadań komitetów ZMS wy
sunąć na czoło należy :
1. Dążenie do podniesienia społecznej funkcji
i roli biblioteki, czytelni, księgarni, kolportażu pra
sy i książki. Komitety ZMS powinny się starać o za
kładanie nowych bibliotek i czytelni w pobliżu
miejsca zamieszkania, pomagać w nawiązywaniu
łączności między młodym czytelnikiem a placówką
upowszechniania książki. Powinny domagać się od
tych placówek dobrej propagandy książki, uzupeł
niania we właściwym kierunku księgozbiorów i ini
cjatywy w wychodzeniu naprzeciw młodego czy
telnika. Należy zwrócić uwagę na przyciąganie mło
dych bibliotekarzy do czynnej pracy w szeregach
ZMS oraz podjąć wstępne prace precyzujące nasz
udział w Dniach Oświaty, Książki i Prasy.
2. Komitety ZMS winny przejawiać stałą troskę
o dalsze rozwijanie ruchu amatorskiego wśród mło
dzieży w formach odpowiadających zainteresowa
niom naszej młodzieży, lokalizując nowo powstałe
zespoły przy grupach działania, klubach i ewentu
alnie Uniwersytetach Robotniczych oraz udzielać
im pomocy w doborze repertuaru, w zdobyciu odpo

217
wiedniego materiału, sprzętu , strojów , nut, instru
mentów, powodowanie, aby nowo powstałe zespoły
zostały otoczone opieką ze strony instytucji, placó
wek zawodowych , jak teatry, filharmonie itp. Po
nadto celowe będzie podjęcie inicjatywy w kierun
ku rozważenia, wespół z zainteresowanymi instytu
cjami, form udziału zespołów w imprezach organi
zowanych z okazji XV - lecia PRL i 1000-lecia Pan
stwa Polskiego.
3. Komitety ZMS powinny organizować i inicjo
wać zbiorowe korzystanie członków ZMS i młodzie
ży nie zorganizowanej z działalności zawodowych
placówek upowszechniania kultury. Komitety za
pewnią udział ZMS we wszystkich masowych
imprezach i akcjach kulturalno - rozrywkowych .
4. Komitety ZMS podejmą prace na rzecz umoc
nienia ruchu klubowego i tworzenia nowych klu
bów. Jednocześnie czuwać będą nad właściwą ideo
wo -polityczną treścią pracy klubów, poczynią sta
rania o umocnienie w istniejących klubach samo
rządności, o rozszerzenie problematyki pracy klubu ,
ściślejsze ich powiązanie z działalnością placówek
zawodowych , pozyskania dla ruchu klubowego miej
scowej inteligencji, oraz podejmą pracę kształcenio
wą z aktywem klubowym . W każdym wojewódz
twie, w oparciu o istniejące domy kultury , należy
w roku 1959 przeszkolić od 100—200 aktywistów
ZMS .

5. Komitety ZMS powinny wykazywać stałe zain

teresowanie, a w koniecznych wypadkach stosować
także interwencje, aby jak najwłaściwiej wykorzy
stano placówki upowszechnienia kultury (np. domy
kultury, świetlice, kluby), wykazywać inicjatywę
218
w kierunku rozszerzenia merytorycznej działalności
ZMS w powiatowych, wojewódzkich, związkowych
i młodzieżowych domach kultury. Należy wprowa
dzić zasadę stałego przedstawicielstwa ZMS w ra
dach społecznych lub innych społecznych kolegiach
tych placówek.
6. Komitety ZMS podejmą działalność w kierun
ku pozyskania dla organizacji młodych twórców
kultury . Chodzi szczególnie o to, aby rozszerzyć
wpływy ZMS w środowisku młodzieży artystycznej
(szkoły, uczelnie) oraz o skupienie młodych pisarzy,
plastyków , aktorów , muzyków . Należy im zapewnić
>

możliwość poznania problematyki pracy kulturalnej

ZMS, kontakty z młodzieżą środowisk robotniczych
oraz możliwość upowszechnienia swojej twórczości,
poprzez prasę miejscową, rozgłośnię, wieczory lite
rackie, salon wystawowy, koncerty , udział w impre
zach .

7. Komitety ZMS powinny posiadać swoich przed

stawicieli w komisjach kultury (WRN) lub komi
sjach upowszechniania oświaty i kultury (PRN) ,
którzy będą reprezentować potrzeby i interesy mło
dzieży .
8. Komitety ZMS – w celu należytej realizacji
-

zadań upowszechniania kultury powołają przy

instancjach komisje kultury z udziałem młodych
działaczy i twórców kultury .
9. Komitety ZMS podejmą kroki w kierunku za
pewnienia udziału młodzieży w dyskusji przedzja
zdowej nad sprawami upowszechniania kultury, jak
również w realizacji zetemesowskich bądź ogólno

219
miejskich lub zakładowych zobowiązań, np. w za
kresie budownictwa urządzeń kulturalno -socjalnych .
Mogą ponadto rozważyć problem zwołania na temat
w.w. zagadnień sejmiku, narad kulturalnych mło
dzieży w celu uchwalenia programu działania (...)
WYDZIAŁ PROPAGANDY KC ZMS

Warszawa, grudzień 1958 r.

 UCHWAŁA SEKRETARIATU KC ZMS
W SPRAWIE OŚWIATY ROBOTNICZEJ

Sekretariat KC ZMS uznaje działa l

ność oświatową za jeden z najważ
niejszych i podstawowych kierun
ków pracy całej organizacji, wszyst
kich instancji i członków.
Działalność oświatowa ZMS winna się opierać na
zasadach :
- obowiązku pogłębiania wiedzy i doskonalenia
umiejętności zawodowych przez wszystkich
członków ZMS,
obowiązku propagowania przez wszystkie instan
cje ZMS i aktyw konieczności podnoszenia
swoich kwalifikacji i zdobywania przez młodzież
wiedzy ogólnej w zakresie szkoły średniej,
- obowiązku współdziałania z władzami oświato
wymi i innymi organizacjami społeczno -oświa
towymi w zakresie dalszych przemian systemu
oświaty w Polsce, mających na celu stworzenie
jak najkorzystniejszych warunków dla naucza
nia i socjalistycznego wychowywania młodzieży.
W związku z tym instancje i grupy działania
ZMS winny :
prowadzić pracę wyjaśniającą i propagującą ko
nieczność korzystania z nauki w szkołach wie
czorowych dla pracujących, szkołach i kursach
221
 przyzakładowych wszystkich typów i w innych
placówkach oświatowych ,
organizować własne ZMS-owskie placówki oświa
towe dla młodych robotników i zachęcać mło
dzież, aby z nich korzystała.

Podstawową formą działalności

oświatowej wśród młodych robotni
ków winny być nadal Uniwersytety
Robotnicze :

Tegoroczne doświadczenia pracy UR wskazują, że

Uniwersytety te muszą dawać nie tylko wiedzę
i przygotowanie do życia społecznego, ale również
możliwość zdobycia uprawnień państwowych, dla
tych, którzy będą chcieli je uzyskać.
Sekretariat uważa, że struktura UR winna przed
stawiać się następująco :
stopień niższy (studium przygotowawcze ),
- stopień średni,
stopień wyższy.
W bieżącym roku szkolnym należy przewidzieć
organizację 30 placówek tego typu.

Istotnym i nie mniej ważnym skła

dnikiem działalności ZMS winna stać
się społeczna służba oświatowa.

Trzeba, aby aktyw ZMS podjął w jej ramach

akcję na rzecz zwalczania wtórnego analfabetyzmu
i uzupełnienia przez młodzież braków w zakresie
szkoły podstawowej.
Praca oświatowa powinna stać się również jed
222
nym z głównych punktów działalności klubów mło
dzieżowych .
Takie formy jak grupy samokształceniowe, ze
społy czytelnicze, wieczory dyskusyjne, konkursy
naukowe i techniczne należy szeroko stosować
w pracy klubów i grup działania ZMS.
Warunkiem powodzenia naszych zamierzeń oświa
towych jest stała troska instancji ZMS o aktyw
pracujący w dziedzinie oświaty, o jego rozwój
ideowy, warunki materialne i doskonalenie kwalifi
kacji zawodowych . Aktywu tego jest dotychczas za
mało w naszych szeregach. Za mało jest w nich
młodych nauczycieli, uczniów i studentów zakładów
pedagogicznych .
Instancje ZMS winny zwrócić większą niż dotych
czas uwagę na uczelnie tego typu, otoczyć je opie
ką, objąć swoim wpływem .
Jako jedno z najważniejszych zadań należy posta
wić przed instancjami, na których terenie znajdują
się tego typu szkoły, zorganizowanie w nich dobrze
pracujących grup ZMS, wszechstronnej pomocy dla
dyrekcji i uczniów.

II

Sekretariat KC ZMS poleca wszystkim komitetom

wojewódzkim ZMS powołanie w najbliższym czasie
wojewódzkich komisji oświaty robotniczej złożo
nych z działaczy oświatowych. Zadaniem tych ko
misji będzie inicjowanie rozmaitych poczynań ,
koordynacja inicjatywy i akcji podejmowanych
przez aktyw terenowy w zakresie oświaty robotni
czej.
Sekretariat KC ZMS poleca w związku z tym

223
sekretariatom KW opracowanie długofalowych pla
nów działalności oświatowej wśród młodzieży ro
botniczej zgodnie z potrzebami terenowymi.
Sekretariat KC ZMS poleca redakcjom pism
ZMS, a szczególnie redakcji „ Sztandaru Młodych "
i „ Walki Młodych " pełniejsze i wnikliwsze informo
wanie młodzieży O zamierzeniach i działalności
oświatowej Związku.
Sekretariat KC ZMS zobowiązuje Komisję Oświa
ty Robotniczej KC ZMS do podjęcia następujących
spraw :
wspólnie z Wydziałem Robotniczym KC ZMS
przystąpić do zanalizowania potrzeb w dziedzi
nie szkół przyzakładowych oraz szkolenia zawo
dowego i ogólnokształcącego,
- powołać Radę Programową Uniwersytetów Ro
botniczych przy Komisji Oświaty Robotniczej
KC ZMS, w skład której winni wejść znani pe
dagodzy i działacze oświatowi (zadaniem Rady
będzie troska o odpowiedni poziom naukowy
i dydaktyczny UR, a także innych form oświa
towych ZMS),
przystąpić do zorganizowania i uruchomienia
w najbliższym czasie internatowego Uniwersy
tetu Robotniczego, którego zadaniem byłoby
przygotowanie ZMS - owskich działaczy oświato
wo-kulturalnych w terenie, a więc kierowników
świetlic, klubów , organizatorów społecznej słu
żby oświatowej oraz kadry dla UR,
przystąpić do wydawania (wspólnie z wydawni
ctwem młodzieżowym PW „ Iskry ” ) Biblioteki
Uniwersytetów Robotniczych wg zasad ustalo
nych przez Zespół Sekretariatu W dniu
17. VII. br.

224
 III

Obecna sytuacja w oświacie robotniczej odznacza

się wielokierunkowością zamierzeń, postulatów
i programów w tej dziedzinie. Wynika to przede
wszystkim z faktu , że oświatą robotniczą zajmują
się różnorodne instytucje i organizacje społeczne.
W związku z tym mimo pozornie rozbudowanej
sieci oświaty dorosłych wyniki pracy oświatowej
są nieproporcjonalnie małe w stosunku do wysił
ków włożonych przez te instytucje i organizacje.
z tych też między innymi powodów , realizacja
uchwały Rządu PRL nr 810 w sprawie obowiązków
dokształcania młodzieży w zakresie szkoły podsta
wowej pozostawia wiele do życzenia. Potrzebne jest
współdziałanie wielu organizacji społecznych
i oświatowych , aby zapewnić w pełni realizację
tego zadania.
Sekretariat KC ZMS stwierdza, że brak ośrodka
koordynującego działalność w tej dziedzinie odbija
się niekorzystnie na rezultatach pracy oświatowej
wśród dorosłych .
Wydaje się, że Ministerstwo Oświaty winno w tej
sprawie wystąpić z odpowiednią inicjatywą.
Pod adresem Ministerstwa Oświaty kierujemy
także postulat unowocześnienia i uwspółcześnienia
treści programów szkół dla pracujących, opracowa
nia w najbliższym czasie cdpowiednich podręczni
ków dla szkół tego typu oraz szerszego stosowania
nowoczesnych pomocy naukowych.
Sekretariat KC ZMS stwierdza, że konieczna jest
ściślejsza niż dotąd współpraca ZMS i związków za
wodowych w realizacji uchwał II Plenum CRZZ
oraz zamierzeń oświatowych ZMS.

225
15 Materiały i dokumenty ZMS
 Sekretariat KC ZMS wzywa wszystkich człon
ków organizacji, aktyw Związku i jego pracowni
ków do czynnego włączania się w realizację wiel
kich zadań oświatowych stojących przed naszym
Związkiem.
Jednym z podstawowych obowiązków grupy dzia-
łania winna być troska o to, jak jej członkowie
wzbogacają swój poziom umysłowy, czy uczą się
i w jaki sposób, jakie rezultaty osiągają i w czym
należy im pomóc. Pracy tej winna towarzyszyć
odpowiednia atmosfera moralna ,“ wyrażająca się
W pragnieniu zdobywania wiedzy, szacunku dla
tych, którzy umieją więcej , otaczaniu jak najdalej
idącą pomocą wszystkich uczących się i wiążących
z nauką nadzieje na przyszłość.

Problemy te, a więc – propagowanie

konieczności pogłębiania swojej wie
dzy, udział w realizacji każdej świec
kiej i postępowej inicjatywy oświa
towej , kształtowanie właściwej atmo
sfery nauki, winny stać się główną
treścią naszej działalności oświato
wej.
SEKRETARIAT KC ZMS

Warszawa, listopad 1958 r.

 V

O coraz bogatszy program

pracy ideowo -wychowawczej
w szkołach i uczelniach
(KC ZMS o pracy w szkołach
na wyższych uczelniach )
 UCHWAŁA III PLENUM KC ZMS
O BUDOWIE ZMS NA WYŻSZYCH UCZELNIACH

Stały wzrost społecznej roli inteligencji w

szym kraju wynika z ogólnej tendencji rozwoju
społeczeństwa budującego socjalizm . Walczymy
o pokolenie ludzi wykształconych i kulturalnych .
Nie do pogodzenia z zasadami naszego Związku są
jakiekolwiek antyinteligenckie poglądy. Dlatego
właśnie szczególną troską napawa nas sytuacja, ja
ka wytworzyła się wśród młodzieży wyższych
uczelni. Elementy prawicowe i kler próbują zdoby
wać środowisko akademickie .
Dochodzą niekiedy do głosu na uczelniach ten
dencje antymarksistowskie. Część studentów ulega
naciskowi rewizjonistycznych teorii, o czym wy
mownie świadczą zajścia związane ze sprawą „ Po
prostu ”, postawa b. krakowskiego „ POLA ” itp.
Sytuację dodatkowo komplikuje fakt zaprzestania
na wyższych uczelniach zorganizowanej działalności
młodych sił socjalistycznych, brak politycznej orga
nizacji młodzieżowej. Organizacje partyjne skupia
jące stosunkowo nieliczną część studentów bazują
głównie na latach starszych . Pierwsze lata — a więc
roczniki polityczne „ pozetempowskie ” pozosta
wione są same sobie.
Od pewnego czasu obserwujemy próby skupiania
lewicowych sił młodzieży studenckiej na poszcze
gólnych uczelniach . Są to powstające grupy ZMS,
229
są to organizowane pod kierunkiem młodych komu
nistów kluby akademickie i temu podobne inicja
tywy. Są na uczelniach zdrowe, socjalistyczne siły
młodzieży, pozostają one jednak w rozproszeniu.
Najwyższy czas przejść od deklaracji do zorganizo
wanego działania. Musimy dopomóc tym ideowym,
zdrowo myślącym , związanym z naszą ideą studen
tom w przezwyciężaniu przeszkód , które sprawiają,
że głos ich jest jeszcze nieśmiały i nie brzmi dotąd
dość mocno. Przezwyciężając fałszywie pojętą śro
dowiskową solidarność, doprowadzić trzeba do wy
raźnego zarysowania się frontu walki politycznej
i ideologicznej na wyższych uczelniach.

II

Uważamy za konieczne, aby obok istniejącego na

wyższych uczelniach masowego Zrzeszenia Studen
tów Polskich przystąpić niezwłocznie do budowy
ZMS. Winien on stanowić płaszczyznę skupienia
młodzieży komunistycznej, marksistowskiej, jak
również tej młodzieży studiującej, która dziś jesz
cze nie mając ugruntowanej socjalistycznej świado
mości pragnie poprzez naukę i społeczną dzia
łalność do niej dochodzić. W środowisku studen
ckim ZMS powinien stawiać swym członkom wy
sokie wymagania - a więc przekonanie i realizo
wanie linii partii, walka przeciwko antynaukowym ,
buržuazyjnym ideologiom, o marksistowskie oblicze
uczelni , o godną człowieka epoki socjalizmu mo
ralność, dążenie do wyzwolenia się z okowów reli
gijnego tradycjonalizmu i zdobycia naukowego po
glądu na świat i życie.

230
 Działalność ZMS na uczelniach powinna rozwijać
się w trzech kierunkach :
-

- Praca w ogniwach i instancjach ZSP, nadawa

nie prawidłowego politycznego tonu życiu tej
organizacji. Umacnianie w ZSP komunistycz
nych wpływów , rugowanie antysocjalistycznych
tendencji, reprezentowanie na forum tej organi
zacji założeń ideowych ZMS, aktywne uczestni
czenie we wszystkich, zarówno naukowych jak
i politycznych pracach i dyskusjach inicjowa
nych przez ZSP. Walka o zdobywanie nowych
członków dla ZMS.
Walka o marksistowskie oblicze uczelni, prze
ciwko przemycaniu antymarksistowskich burżu
azyjnych ideologii nie drogą administracyj
nego tłumienia dyskusji i dyskryminowania
reprezentantów niemarksistowskiego stanowiska,
ale drogą uargumentowanej polemiki naukowej.
Dlatego też w ZMS powinni być wyróżniający
się wiedzą studenci, ludzie o wysokich walorach
intelektualnych i moralnych. Tylko tacy liczą
się w walce ideologicznej i politycznej.
Frazesowicze i nieuki, niezależnie od ich dekla
racji „ za socjalizmem " będą organizację tylko
kompromitować.
- ZMS powinien wypowiedzieć zdecydowaną wal
kę snobistycznemu terrorowi, jaki panoszy się
na niektórych uczelniach, zjawiskom serwilizmu
wobec Zachodu, antynarodowej modzie pogar
dzania własną ojczyzną.
Kolejnym ważnym zadaniem studenckiej organi
zacji ZMS jest praca na zewnątrz uczelni współ
działanie z młodzieżą robotniczą , które może przy
nieść ogromne, obopólne korzyści. Studenci swoją
231
wiedzą powinni pomóc w krzewieniu oświaty, być
organizatorami i wykładowcami na Uniwersytetach
Robotniczych, szkołach wieczorowych itp.
W zależności od kierunku studiów (uczelnie tech
niczne) mogą oni pomóc również młodym robotni
kom w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych.
Poradnie prawne powstające przy ogniwach ZMS
czekają na studentów -prawników , którzy pomogą
umacniać praworządność, zwalczać bezprawne ła
manie przepisów ustawodawstwa.
Oczekują pomocy od studentów - ekonomistów mło
dzi członkowie rad robotniczych i rad narodowych .
Studenci uczelni artystycznych powinni wziąć na
swoje barki, razem z ZMS troskę o rozwój kultu
ry i sztuki, o tępienie szmiry i tandety.

III

Jesteśmy przeciwni tworzeniu AZMS, gdyż w prak

tyce oznaczałoby to izolację studentów od młodzie
ży robotniczej. Obok działającego na uczelniach
ZSP nie widzimy celu tworzenia drugiej, wyłącz
nie studenckiej organizacji.
KC ustala następującą strukturę studenckiej orga
nizacji ZMS :
podstawowym ogniwem Związku są zgodnie ze
Statutem grupy działania tworzone w zależności
od ilości członków na latach, wydziałach,
uczelniach ,
W wypadku większej ilości grup powstaje Ko
mitet Wydziałowy bądź Uczelniany,
pracą ZMS w ośrodkach akademickich kieruje
wybrana przez okręgową konferencję grup stu
denckich ZMS 7 Rada Okręgowa ZMS (tryb
232
 i zasady wyboru określi szczegółowo instrukcja
KC) ; Rada Okręgowa pracuje pod kierownictwem
KW ZMS, posiadając w jego składzie określo
ną ilość mandatów, jak również pod kierow
nictwem Krajowej Rady Studenckiej ZMS,
Krajowa Rada Studencka ZMS wybierana jest
przez Krajową Konferencję Delegatów Rad Okrę
gowych i pracuje na analogicznych zasadach jak
rady okręgowe, pozostając pod bezpośrednim
kierownictwem Komitetu Centralnego ZMS.
W związku z aktualnym stanem organizacji na
uczelniach - Komitet Centralny poleca Sekretaria
towi powołać do czasu odbycia krajowej i okręgo
wych konferencji wyborczych Tymczasową Krajo
wą Radę Studencką ZMS i spowodować powołanie
w porozumieniu z KW Tymczasowych Okręgo
wych Rad Studenckich ZMS.

Aktywistów ZMS, działaczy studenckich czeka

bardzo trudna praca. Wbrew reakcyjnym elemen
tom , wbrew kołtuństwu, wbrew terrorowi moral
nemu, który narzucają pewne grupy budować
będziemy na naszych uczelniach , na uczelniach Pol
ski Ludowej -
Związek Młodzieży Socjalistycznej .
Dokonamy tego, by pomóc partii, stać się jej opar
ciem, bojową zorganizowaną siłą w trudnej walce,
jaką ona prowadzi, by wychowywać w swych sze
regach przyszłe kadry socjalistycznej inteligencji.
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
KOMITET CENTRALNY

Warszawa, grudzień 1957 r.

 UCHWAŁA VIII PLENUM KC ZMS
O PRACY ZMS NA WYŻSZYCH UCZELNIACH

Uchwala III Plenum KC ZMS „ O budowie ZMS

na wyższych uczelniach " zapoczątkowała zorganizo
waną działalność Związku w środowisku studen
ckim. Dziś Związek Młodzieży Socjalistycznej istnie
je we wszystkich niemal wyższych uczelniach kra
ju, a jego działalność ideowa i polityczna wywiera
pozytywny wpływ na kształtowanie się postawy
społecznej studentów , na klimat polityczny i wy
chowawczy wyższych uczelni. Istnienie i działalność
jednoznacznej politycznie, socjalistycznej organiza
cji młodzieży ułatwia konsolidację wszystkich socja
listycznych sił środowiska studenckiego na płasz
czyźnie polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robot
niczej.
W czasie rocznej działalności ZMS zdobył sobie
trwałe miejsce na wyższych uczelniach i udowodnił
praktycznie potrzebę swego istnienia.
Dotychczasowe osiągnięcia ZMS są wynikiem sta
bilizacji politycznej w kraju, ideowej konsolidacji
partii, jej pomocy dla Związku oraz rezultatem
ofiarnego wysiłku studenckiego aktywu ZMS.
Dotychczasowe rezultaty Związek nasz osiągnął
pomimo szczególnie niesprzyjającej sytuacji, jaka
w wyniku zamętu ideowego, politycznego i organi
zacyjnego oraz nacisku obcych ideologii wytworzy
ła się w latach 1956/57 w środowisku studenckim.
Przezwyciężenie pozostałości tego zamętu w po
staci zakorzenionego u części studentów indyferen
234
tyzmu politycznego, konsumpcyjnego stosunku do
życia, negacji sensu pracy społecznej , lekceważące
go stosunku do podstawowych obowiązków i ele
mentarnych wymogów dyscypliny społecznej oraz
kształtowanie socjalistycznej świadomości młodzie
ży jest podstawowym zadaniem ZMS na wyższych
uczelniach.
Dotychczasowe osiągnięcia nie mogą nam prze
słonić istotnych słabości studenckiego ZMS, wyra
żających się w :
niedojrzałości ideowo-politycznej części aktywu,
będącej przyczyną niedostatecznej ofensywnoś
ci w propagowaniu celów i programu Związku,
oparcia się na stosunkowo wąskich grupach mło
dzieży, hamującej wzrost liczebny Związku na
uczelniach ,
-

występującej do niedawna w niektórych gru

pach tendencji do unikania problematyki ideolo
gicznej, politycznej, zawężania zakresu działania
organizacji do klubowych , artystycznych lub tu
rystycznych form pracy,
braku powiązań studenckich grup działania z pra
cą organizacji robotniczych i szkolnych, co po
wodowało nie zamierzone znalezienie się stu
denckich grup działania na marginesie życia
Związku,
- niedostatecznym zainteresowaniu szeregu instan
cji ZMS sytuacją w środowisku studenckim
i niedostatecznej pomocy KRS ZMS dla uczel
nianych grup działania.

235
 VIII Plenum KC ZMS uznaje pracę organizacji
w środowisku studenckim za jedno z podstawowych
zadań Związku .
Z uchwał III Zjazdu PZPR wynikają niezwykle
odpowiedzialne zadania dla studenckich organizacji
ZMS, które na wyższych uczelniach jeszcze bardziej
niż w innych środowiskach są naturalną rezerwą
i najbliższym pomocnikiem partii.
Naszym podstawowym zadaniem na wyższych
uczelniach jest dalsza rozbudowa i umacnianie
Związku. Stanowi to jeden z istotnych warunków
wpływu ZMS na środowisko akademickie . Należy
przy tym zwracać szczególną uwagę na przestrze
ganie kryteriów członkostwa ZMS. W studenckim
ZMS chcemy skupić najbardziej ambitną tak
w sensie postawy politycznej, jak wyników w nau
ce młodzież.
Praca nad rozwojem organizacji wymaga zapozna
wania ogółu studentów z zadaniami organizacji i do
tychczas uzyskanymi rezultatami.
Uczelniane organizacje muszą dążyć do skupienia
w szeregach ZMS szczególnie studentów lat młod-.
szych oraz najbliższych nam ideowo młodych pra
cowników nauki.

Zadania ZMS
w pracy polityczno -kształceniowej
Studencka organizacja ZMS tylko wówczas może
stanowić istotną siłę polityczną, jeśli wraz z ilościo
wym rozwojem dokonywać się będzie wzrost świa
domości politycznej i ideowej jej członków.
VIII Plenum KC ZMS zobowiązuje wszystkie

236
uczelniane organizacje ZMS do pogłębiania i szer
szego rozwijania pracy ideologicznej i politycznej .
Celem naszej pracy ideologicznej i politycznej na
wyższych uczelniach jest kształcenie i samokształ
cenie, skuteczne polityczne oddziaływanie na całe
środowisko studenckie.
Uczelniane grupy działania zobowiązane są do sy
stematycznego studiowania podstaw filozofii i meto
dologii marksistowskiej, jak również zapoznawania
się z polityką naszej partii. Temu celowi powinny
służyć seminaria szkoleniowe dla grup i aktywu,
obozy szkoleniowe, spotkania z działaczami partyj
nymi jak również dyskusje prowadzone przez
członków ZMS w studenckich grupach działania.
Równolegle z wysiłkami zmierzającymi do pogłę
bienia pracy ideologiczno -politycznej wewnątrz
grup działania studencka organizacja ZMS musi
wykorzystując ogólnostudencką platformę ZSP
rozwijać szeroki front pracy politycznej w środo
wisku całej młodzieży studenckiej . Temu powinny
służyć odczyty, praca klubowa, konferencje teore
tyczne oraz inne formy politycznego działania, infor
macje polityczne, spotkania z działaczami politycz
nymi, kulturalnymi, naukowcami itp .
Osobisty przykład aktywnej ideowej postawy
członka studenckiej organizacji ZMS jest podstawo
wym warunkiem umocnienia socjalistycznych wpły
wów na młodzież studencką, jak również umocnie
nia politycznego autorytetu ZMS na wyższych
uczelniach.
Wszelkie uleganie naciskom ideologii buržuazyj
nej i obcych postaw życiowych, tendencjom rewi
zjonistycznym bądź sekciarskim osłabia organizację,
siłę i skuteczność jej oddziaływania.

237
 W pracy polityczno- ideologicznej należy dbać
o jej wysoki poziom naukowy, o stworzenie maksy
malnie przychylnej atmosfery dla ujawnienia
wszelkich wątpliwości politycznych i ideologicz
nych nurtujących młodzież studencką.

Zadania ZMS w zakresie nauki

Wysiłki organizacji winny zmierzać w kierunku

wdrażania swoich członków do sumiennej i systema
tycznej pracy i wyrobienia w nich wysokiego po
czucia obowiązkowości i twórczego stosunku do
nauki, przestrzegania dyscypliny pracy , regularne
go uczęszczania na obowiązujące zajęcia oraz ter
minowego uzyskiwania zaliczeń i zdawania egzami
nów.
Należy dążyć do wpojenia studentom przekona
nia, że zamierzony cel w życiu można osiągnąć je
dynie rzetelną i uczciwą pracą, wpajać zamiłowa
nie do pracy naukowej i uczyć metod naukowych
właściwych dla danej gałęzi wiedzy. Stąd też pod
stawowym obowiązkiem ZMS jest rozwijanie ruchu
naukowego na uczelni poprzez udział w nim człon
ków organizacji .
Dlatego też ZMS powinien zwrócić uwagę na roz
szerzenie działalności kół naukowych grupujących
młodzież o rzeczywistych zainteresowaniach i zdol
nościach naukowych . Praca członków organizacji
w kołach naukowych winna być jednym z podsta
wowych obowiązków . Koła naukowe działające przy
katedrach i zakładach naukowych winny pracować
pod kierownictwem samodzielnych pracowników
nauki. Celowym jest zachęcanie pomocniczych pra
238
cowników nauki do kontynuowania działalności
w kołach naukowych po ukończeniu studiów.
ZMS winien inicjować i organizować teoretycz
no - naukowe konferencje i seminaria, propagując
myśl i metodologię marksistowską.
Należy rozszerzać udział pomocniczych pracow
ników nauki w pracy ZMS. Ich działalność winna
iść w kierunku powiązania pracy wychowawczej
i dydaktycznej na uczelni z działalnością ZMS. Na
leży pomóc pomocniczym pracownikom nauki w ich
rozwoju naukowym . Nieobca dla ZMS musi być
również troska o zawodowe i bytowe sprawy asy
stentów .

Rozwijanie pracy kulturalno-oświatowej

Działalność kulturalno - oświatowa stanowi istotny
element socjalistycznego wychowania młodzieży.
ZMS jako organizacja ideowo-polityczna jest szcze
gólnie zainteresowany treścią tej działalności. Wa
runkiem wpływania na działalność kulturalną na
uczelniach jest osobisty aktywny udział w niej
członków ZMS .
W miarę potrzeb i własnych możliwości ZMS po
winien inicjować powstawanie nowych zespołów
artystycznych, klubów dyskusyjno-rozrywkowych
itp.
Ważną rolę ma ZMS do spełnienia w inspirowaniu
ruchu turystycznego i sportowego młodzieży. W tym
celu ZMS winien podjąć współdziałanie z AZS.

Troska o warunki socjalno -bytowe

ZMS winien troszczyć się o jak najbardziej słu
szne wykorzystywanie środków świadczonych przez
239
państwo na rzecz studentów. Winien zabezpieczać
poprzez udział swoich członków w różnego rodzaju
komisjach , poprzez rozpatrywanie tych problemów
na posiedzeniach instancji -
prawidłowość rozdzia
łu środków materialnych, mając na uwadze obo
wiązujące zasady i realne warunki.
Dotyczy to głównie sprawy funduszu stypendial
nego, stołówek, akcji wczasowej, lecznictwa stu
denckiego itp. W akcji wczasowej szczególną uwa
gę należy zwrócić na prowadzenie pracy wycho
wawczej i kulturalnej na obozach. Istotny problem
dla ZMS stanowi praca w domach studenckich . Na
leży dążyć do zapewnienia wpływu ZMS w domach
studenckich, szczególnie w dziedzinie pracy wycho
wawczej, poprzez udział zetemesowców w samorzą
dach , organizowanie dyskusji politycznych i róż
nych form pracy kulturalnej. Dużą uwagę winien
zwrócić ZMS na problem planowego, zgodnego
z kwalifikacjami zatrudnienia absolwentów wyższych
uczelni.

Współdziałanie z ZSP i innymi organizacjami

Studenckie grupy działania winny uznać pracę
członków organizacji w ZSP jako jedno z naczel
nych zadań i w większym niż dotychczas stopniu
wspólnie z ogniwami ZSP rozwiązywać wszystkie
nurtujące młodzież studencką problemy. ZMS wi
nien zwiększać swoje wpływy w ZSP poprzez po
mnażanie liczby działaczy zetemesowców w Zrzesze
niu i przez rozwijanie pracy samego Zrzeszenia .
Właściwe współdziałanie stanowi gwarancję ułoże
nia prawidłowych stosunków między ZMS a ZSP
i dalszego samodzielnego rozwoju ZSP.
240
 Grupy działania ZMS winny dążyć do dalszego
zacieśnienia współdziałania z kołami ZMW w opar
ciu o wspólny program , określony tymi samymi
założeniami ideowo - politycznymi naszych Związ
ków. Należy dążyć do podjęcia i rozwijania współ
pracy z kołami młodych SD.
Ważnym zadaniem politycznym organizacji jest
aktywny udział w działalności TPPR na uczelniach
poprzez popularyzację ruchu przyjaźni i uwzględ
nianie tych zagadnień w całokształcie bieżącej pra
cy ZMS .

Praca społeczna udział w życiu ZMS

Plenum Komitetu Centralnego ZMS uznaje za
konieczne zwiększenie udziału studenckiej organiza
cji ZMS w życiu ogólnozwiązkowym poprzez szer
szy udział studenckich grup działania w podejmo
wanych czynach społeczno-użytecznych .
W zakresie współpracy i wzajemnego współdzia
łania między robotniczymi i studenckimi organiza
cjami ZMS należy przede wszystkim :
rozszerzać udział studentów zetemesowców w dzia
łalności oświatowej . Działalność ta powinna być
prowadzona poprzez zetemesowskie uniwersyte
ty robotnicze i samodzielnie poprzez organizowa
nie kursów nauki w zakresie programów szkoły
podstawowej oraz odczytów i prelekcji na tema
ty interesujące młodzież,
studenckie grupy działania ZMS powinny współ
działać z komitetami miejskimi i dzielnicowymi
w organizowaniu działalności kulturalnej wśród
młodzieży robotniczej.
- studenci z wydziałów prawa, szczególnie star

241
16 Materiały i dokumenty ZMS
 szych lat studiów , powinni inicjować powstawa
nie poradni prawno -zawodowych ZMS i brać
udział w ich pracach ,
organizacje wydziałowe ZMS na wyższych uczel
niach i komitety zakładowe ZMS w większych
zakładach pracy powinny występować z inicja
tywą nawiązania bliskich wzajemnych kontak
tów i współpracy między wydziałami uczelni
a zakładami pracy odpowiedniej branży . Treścią
tych kontaktów powinny być m. in. następujące
sprawy :
Przygotowanie przy pomocy grupy ZMS w za
kładzie praktyk wakacyjnych dla studentów, za
pewnienie im odpowiedniej opieki w zakładzie,
odpowiedniego programu praktyki itp.
Przygotowanie przez zakład i ZMS programów
i harmonogramów wstępnego stażu pracy dla ab
solwentów oraz spowodowanie przez ZMS w za
kładzie ustalenia przez dyrekcję i władzę uczelni
planu zatrudnienia absolwentów.
Organizowanie wspólnych wycieczek i obozów
turystyczno-wypoczynkowych, korzystając Ze
sprzętu i możliwości zakładu.
W zakresie współpracy studenckiej i szkolnej orga
nizacji ZMS :
Studenckie grupy działania ZMS powinny nawią
zać ścisłe kantakty z grupami ZMS w szkołach.
Treścią tych kontaktów powinien być głównie
udział zetemesowców-studentów w pracy ideowo
-politycznej i kształceniowej grup szkolnych . Wska
zane jest organizowanie odczytów i pogadanek z za
gadnień nowoczesnej techniki na temat kierunków
współczesnej literatury, sztuki, filmu itp. W okresie
przedmaturalnym uczelniane organizacje ZMS po
242
winny przeprowadzić akcje informacyjne w jedena
stych klasach o kierunkach studiów i warunkach
życia na uczelniach , jak również o pracy ZMS.
W celu rozszerzenia możliwości przyjęcia na wyż
sze uczelnie młodzieży robotniczej i chłopskiej orga
nizacje uczelniane ZMS powinny organizować przy
współudziale władz uczelnianych kursy przedegza
minacyjne dla młodzieży robotniczej i chłopskiej,
szczególnie z małych ośrodków i miasteczek .

Praca instancji ZMS

Instancje ZMS, a głównie komitety wojewódzkie,

pracę ZMS wśród studentów muszą traktować jako
jeden Z podstawowych kierunków działalności
Związku.
Całokształtem pracy ZMS na wyższych uczelniach
województwa kieruje komitet wojewódzki ZMS i je
go sekretariat za pośrednictwem okręgowej rady
studenckiej ZMS wybieranej na okręgowej konfe
rencji. Plenum i sekretariat KW ustala zgodnie
z wytycznymi KC ZMS ogólny kierunek działalności
studenckiej organizacji.
Okręgowe rady studenckie ZMS kierują bezpo
średnio pracą komitetów uczelnianych i grup dzia
łania ZMS zgodnie z uchwałami KC i KW ZMS.
Określają one zadania KU i grup, organizują syste
matyczną pracę z aktywem studenckim, udzielają
codziennej pomocy KU i grupom oraz kontrolują
ich działalność. Podstawowym ogniwem Związku są
zgodnie ze statutem grupy działania stworzone
w zależności od ilości członków na latach studiów,
wydziałach i uczelniach . Pracą ich kierują na wy
243
działach komitety wydziałowe, a na uczelniach ko
mitety uczelniane ZMS.
W związku z postępującym rozwojem ZMS na
wyższych uczelniach istnieje potrzeba bardziej pre
cyzyjnego niż do tej pory określenia miejsca ORS
w organizacyjnej strukturze Związku.
Sekretariat KC ZMS może na wniosek Prezydium
Krajowej Rady Studenckiej przekonsultowany
z właściwym komitetem wojewódzkim przyznać pra
wa komitetów miejskich (dzielnicowych ) ZMS
okręgowym radom studenckim.
W tych wypadkach komitety miejskie, na terenie
których znajdują się wyższe uczelnie, nie kierują
bezpośrednio działalnością studenckich grup działa
nia. Niemniej jednak komitety miejskie drogą po
rozumienia z komitetami uczelnianymi ZMS winny
wspólnie organizować udział aktywu i grup studen
ckich w pracy całej miejskiej organizacji, zwłaszcza
w dziedzinie prac społecznych, działalności wśród
młodzieży robotniczej itp.
Celowy zatem jest udział kierowniczego aktywu
KU ZMS w plenarnych posiedzeniach KM, jak rów
nież w posiedzeniach sekretariatów i ważniejszych
naradach organizowanych przez terenowe instancje.
Sekretariaty KW winny czuwać, by wydziały
KW pomagały ORS w realizowaniu ich pracy, głów
nie :

wydział młodzieży robotniczej – w wiązaniu stu

denckiej organizacji z pracą organizacji robotni
czych,
wydział propagandy w pracy ideowo-wycho
wawczej,
wydział organizacyjny – w polityce organizacyj
244
nej , a zwłaszcza w rozwoju i ulepszaniu stylu pra
cy grup ZMS.
Plenum KC ZMS uważa, że właściwa realizacja
uchwały, zwiększenie wysiłku, uwagi i troski akty
wu i instancji Związku wokół problemów studen
ckiej organizacji spowoduje i zabezpieczy jej dalszy
rozwój jakościowy i ilościowy. Zadecyduje o tym,
w jakim stopniu studencka część ZMS wywiąże się
z zadań, jakie ma do spełnienia.
VIII PLENUM KC ZMS

Warszawa, k?iecień 1959 r.

 UCHWAŁA VIII PLENUM KC ZMS
O PRACY ZMS WŚRÓD MŁODZIEŻY SZKOLNEJ

Ponad rok temu rozpoczęliśmy prace nad budo

wą organizacji w środowisku szkolnym , nad pozy
skiwaniem dla idei i praktyki socjalizmu najbar
dziej rozbudzonych ideowo i politycznie grup mło
dzieży szkolnej , nad skupieniem tych młodych lu
dzi, których pociąga działalność społeczna.
Istnienie ponad pięćdziesięciotysięcznej organiza
cji ZMS w środowisku szkolnym potwierdza słusz
ność naszych założeń i jest dowodem, że organizacja
tego typu odpowiada potrzebom młodzieży.
Związek nasz staje się coraz częściej terenem
nieskrępowanej wymiany myśli, stwarza możliwości
współdziałania młodzieży uczącej się z młodzieżą
pracującą, rozwija inicjatywę i społeczne zaintere
sowania ucznia.
ZMS coraz skuteczniej pomaga młodzieży w kształ
towaniu jej postawy ideowej i poszukiwaniu celu
życia. Nasz Związek nie może zastępować szkoły
w jakiejkolwiek dziedzinie jej działalności. Stwarza
on natomiast uczniom pozaszkolne ramy działalności
politycznej, intelektualnej i społecznej.
Szkolne organizacje rozwijają coraz skuteczniej
pracę ideowo-polityczną wśród uczniów, a także co
>

raz częściej inspirują tego typu działalność w ca

łym środowisku szkolnym .
Ostatni okres naszej działalności odznacza się
wzmożoną pracą społeczną dla szkoły i środowiska,
zwiększeniem udziału w czynach społecznych.
246
 Na naradach i konferencjach sprawozdawczo-wy
borczych młodzież szkół zawodowych i liceów peda
gogicznych zgłosiła szereg postulatów zmierzających
do podniesienia jej przygotowania zawodowego.
słabości naszego działania
Głównym źródłem słabości
w środowisku szkolnym jest niewystarczająca po
moc instancji Związku, które ograniczały nierzadko
swą pracę tylko do tworzenia grup w szkołach, nie
dostatecznie zajmując się ich rozwojem. Stosunek
niektórych instancji do organizacji szkolnych jest
formalny.
Na instancjach ZMS ciążą wobec organizacji
szkolnej tym większe i poważniejsze obowiązki, że
skupia ona młodzież najmłodszą wiekiem i doświad
czeniem. Obowiązki te pomnaża dodatkowo fakt, że
szkoły szczególnie w mniejszych skupiskach miej
skich są narażone na stałe i ostre ataki klery
kalizmu, ciemnoty, zaściankowości i innych obcych
tendencji.
Plenum uważa za szczególnie ważne umocnienie
codziennej więzi młodzieży szkolnej z całą organi
zacją, a przede wszystkim ze środowiskiem robot
niczym.
Zadania, jakie stawiamy wobec szkolnych grup
ZMS, związane są także z faktem, iż z tego środo
wiska w najbliższej przyszłości wywodzić się będą
kwalifikowani pracownicy przemysłu,, słuchacze
wyższych uczelni, młoda inteligencja.

Miejsce Związku Młodzieży Socjalistycznej w szkole

Obowiązkiem każdej grupy ZMS w szkole jest
troska o wytworzenie atmosfery poszanowania dla
nauki, zwiększanie wymagań w tej dziedzinie wo
247
bec swych członków . Poprzez tę pracę pragniemy
kształtować racjonalistyczną postawę młodzieży.
Związek nasz przywiązuje wielką wagę do współ
pracy i pomocy nauczycielstwa. Nie zmienia to
w niczym faktu, że nasza organizacja w tym śro
dowisku, podobnie jak we wszystkich innych , po
zostaje i musi pozostać w pełni samodzielna.
Na terenie szkoły działają różne samorządne orga
nizacje uczniowskie. Charakter ZMS określa stosu
nek szkolnych grup działania do tego typu zrzeszeń .
Nasz aktyw powinien żywo uczestniczyć w ich pra
cach, inspirować za ich pomocą polityczną i spo
łeczną aktywność młodzieży szkolnej.
Wzajemne stosunki z działającym na terenie
szkoły Związkiem Harcerstwa Polskiego szczegóło
wo określa wspólne stanowisko Sekretariatu KC
ZMS i GK ZHP stwierdzające, że obie organizacje
uzupełniają się wzajemnie w imię organizowania
szerszego, bogatszego i pełniejszego życia młodzie
ży szkolnej , oraz wzywające do bliskiej , codziennej
współpracy drużyn harcerskich z grupami działa
nia ZMS.
Plenum zobowiązuje wszystkie instancje, aktyw
i grupy działania do realizacji zawartych w tym
stanowisku postulatów .
Plenum KC ZMS uznaje za najważniejsze nastę
pujące zadania :

1. W dziedzinie pracy ideologicznej

Działalność ideowo-polityczna winna rozbudzać

zainteresowania młodzieży, uczyć samodzielności
myślenia i sprzyjać kształtowaniu jej socjalistycz
nej postawy, zapoznawać członków ZMS, a w miarę
>

248
możliwości wszystkich uczniów z politycznymi i go
spodarczymi przedsięwzięciami partii i władzy lu
dowej, z sytuacją międzynarodową itp. Dobór pro
blematyki pracy w tym zakresie winien uwzględ
niać aktualne postawy, poglądy i zainteresowania
uczniów .
W najbliższym okresie wiele uwagi poświęcić na
leży :
a) Studiowaniu materiałów III Zjazdu PZPR, orga
>

nizowaniu wieczorów pytań i odpowiedzi oraz

spotkań z delegatami Zjazdu,
nawiązywaniu kontaktów z zakładami pracy ,
których kadra techniczno-inżynieryjna może
udzielać pomocy w zaznajamianiu z programem
rozwoju ekonomicznego PRL.
b) Aktyw szkolnych grup działania ZMS winien
brać udział w zajęciach Wieczorowych Szkół
Aktywu, co pomoże mu w zdobywaniu wiedzy
społeczno-politycznej i organizowaniu pracy ide
owo -politycznej w grupach .
c) Grupy szkolne ZMS muszą lepiej niż dotąd roz
wijać pracę ideowo-polityczną wśród uczniów po
przez organizowanie dyskusji, zakładanie mię
dzyszkolnych klubów dyskusyjnych oraz reda
gowanie własnych gazetek i biuletynów.
d ) Rozwijanie czytelnictwa literatury pięknej i na
ukowej, poznawanie dorobku dramaturgii, pla
styki, kinematografii i muzyki poprzez organi
zowanie odczytów, projekcji filmowych, zwie
dzanie wystaw, organizowanie wycieczek do
teatru oraz bezpośrednie nawiązywanie kontak
tów z twórcami i artystami.

249
 2. W dziedzinie pomocy w wyborze zawodu
i kierunku studiów

Ważną dziedziną naszej działalności jest udziele

nie młodzieży szkolnej pomocy w wyborze dalszej
drogi życiowej . Mamy obowiązek wyjaśniać mło
dzieży wagę praktyk zawodowych, stażu pracy po
przedzającego studia wyższe. Uczyć szacunku i za
interesowywać pracą produkcyjną.
W szczególności :
a) Grupy działania winny prowadzić wśród uczniów
klas licealnych w szkołach ogólnokształcących
agitację na rzecz podejmowania pracy fizycznej.
Równocześnie należy przekonywać maturzystów
o konieczności zdobywania kwalifikacji zawodo
wych.
b) Grupy działania w szkołach zawodowych winny
razem z organizacjami robotniczymi roztaczać
opiekę nad młodzieżą odbywającą praktyki za
wodowe, a także wspólnie dbać o właściwe za
trudnienie absolwentów.
c) Grupy działania powinny nawiązywać kontakty
z pracownikami poszczególnych resortów gospo
darki oraz władz terenowych, którzy mogą udzie
lać szczegółowych informacji o możliwościach
zatrudnienia młodzieży.
Organizować wycieczki do zakładów pracy, in
stytucji oraz instytutów naukowych.
d) Grupy szkolne winny współpracować z grupami
ZMS na wyższych uczelniach i przy ich pomocy
prowadzić poradnictwo w dziedzinie wyboru
kierunków studiów i warunków nauki .

250
 3. W zakresie prac społecznych

Warunkiem skuteczności pracy organizacji szkol

nej jest związanie jej z życiem środowiska, a szcze
gólnie z działalnością robotniczych grup działania.
a) Podejmowanie prac społecznych dla środowiska
i własnej szkoły (udział w czynach społecznych,
zbiórki funduszów na budowę Szkoły Tysiącle
cia). W okresie ferii pomoc w akcji żniwnej , po
moc w pracach fizycznych przy budowie szkół,
urządzaniu parków itp. Szczególne możliwości
prowadzenia prac społecznych istnieją na obo
zach letnich .
b) Grupy działania powinny wespół z drużynami
harcerskimi podejmować pracę na rzecz ożywie
nia kulturalnego miasteczek.
c) Grupy ZMS w szkołach zawodowych winny or
ganizować różne formy pracy usługowej na
rzecz środowiska (np. spółdzielnie napraw , punk
ty usługowe).
d) Młodzież z liceów ogólnokształcących i pedago
gicznych winna pomagać zespołom początkowe
go nauczania prowadzonym przez ZMS.

4. W zakresie pracy kulturalnej i turystyczno-sportowej

a) Organizowanie zespołów artystycznych (tanecz
nych, muzycznych, estradowych, wokalnych, te
atralnych, satyrycznych) .
b) Organizowanie obchodów, rocznic, imprez kul
turalno -rozrywkowych (wieczorki taneczne, mu
zyczne, konkursy, turnieje, zgaduj-zgadule ).
c) Udział w organizowaniu i przeprowadzaniu „ Ża
kinad ” .

251
d) Grupy powinny uczestniczyć w pracach między
szkolnych klubów sportowych .
e) Organizowanie wycieczek krajoznawczych (na
wiązywanie kontaktów z grupami szkolnymi in
nych regionów, opracowanie prospektu swego
regionu ).
f) Organizowanie środowiskowych i międzyszkol
nych rozgrywek sportowych.

Miejsce organizacji szkolnych w życiu Związku

Młodzież szkolna stanowi najmłodszą wiekiem
i doświadczeniem grupę członków ZMS. Z faktu te
go nie zawsze dostatecznie zdajemy sobie sprawę.
Doświadczenie naszego ruchu młodzieżowego do
wodzi, że szkoły były zawsze dla niego źródłem do
brego, rzutkiego i żywego umysłowo aktywu. Nie
inaczej powinno być i dziś, szczególnie w słabo
uprzemysłowionych i zaniedbanych kulturalnie śro
dowiskach .
Plenum KC zobowiązuje wszystkie instancje
i działaczy Związku do udzielania codziennej pomo
cy szkolnym grupom działania.
Wymaga to zajmowania się przez instancję pracą
w środowisku szkolnym , jak również tworzenia przy
KP, KM szkolnych kolektywów zdolnych do bez
pośredniej pracy z grupami działania.
a) KP i KM winny dbać, by w skład kolektywów
weszli najlepsi aktywiści organizacji. Szczególnie
należy wykorzystać młodą inteligencję technicz
ną, twórczą, młodych nauczycieli i działaczy mło
dzieżowych, którzy poprzednio pracowali wśród
młodzieży szkolnej . Do pracy w tych kolekty
252
 wach należy również włączyć uczniowski aktyw
ZMS .
b) Wydziały propagandy powinny pomóc szkolnym
grupom działania w doborze materiałów niezbęd
nych do pracy ideologicznej i politycznej. Roz
wijać dyskusje na tematy światopoglądowe, wy
korzystując do tego celu najlepszy aktyw pro
pagandowy.
c) Wydziały młodzieży robotniczej winny pomagać
grupom szkolnym w nawiązywaniu ścisłej więzi
organizacji szkolnych z zakładowymi, zwracać
uwagę organizacji robotniczej na potrzebę zwięk
szania pomocy i opieki nad absolwentami szkół
zatrudnionymi w przemyśle, nad młodzieżą od
bywającą praktyki.
d) Krajowa Rada Studencka i okręgowe rady stu
denckie winny okazywać większą niż dotychczas
pomoc środowisku szkolnemu poprzez podjęcie
pracy kształceniowej , opiekę nad maturzystami
(pomoc w obieraniu kierunku studiów i zawodu).
Winny one inicjować konkretne współdziałanie
organizacji uczelnianych ze szkolnymi grupami
ZMS .
e) Komisje d. s. turystyki i sportu winny w swych
planach przewidzieć specjalny program doty
czący grup szkolnych.
f) Wszystkie instancje ZMS powinny nawiązać
współpracę z ogniwami TSS i Stowarzyszenia
Wolnomyślicieli i Ateistów w celu skoordynowa
nia wysiłków w walce o laicki charakter wycho
wania.
W pracy szkolnych grup ZMS należy wykorzy
stywać placówki wychowania pozaszkolnego

253
 i zwiększyć wpływ organizacji na ich meryto
ryczną działalność.

W zakresie pracy z aktywem, w szcze

gólności z sekretarzami szkolnych
grup działania

a) Sekretariaty KW winny organizować systema

tyczną informację polityczną dla aktywu szkol
nego, prowadzić seminaria i szkolenia .
b) Komitety wojewódzkie powinny wysuwać zada
nia dla całego środowiska szkolnego, inspirować
różnorodne prace, które zapewniłyby ścisłą więź
środowiska szkolnego z organizacją robotniczą
i studencką.
c) Szczególną opieką należy otaczać grupy aktywu
szkolnego w WSA, dbając jednocześnie o liczny
udział młodzieży szkolnej w zajęciach tych szkół.
d) KP i KM winny posiadać dobrą znajomość i pro
wadzić ewidencję aktywu szkolnego w celu wła
ściwego wykorzystania go w działalności Związ
ku po ukończeniu szkoły.
Plenum KC ZMS zobowiązuje instancje woje
wódzkie, powiatowe i miejskie do omawiania pro
blemów środowiska szkolnego na swych plenarnych
zebraniach .

Plenum KC ZMS zobowiązuje Sekretariat KC do :

1. Szczegółowego i uważnego rozpatrzenia wszy

stkich postulatów i wniosków dotyczących aktu
alnej sytuacji wychowawczej w szkole oraz pro
jektowanej reformy systemu oświaty i opraco
wania stanowiska Związku w tej sprawie.

254
 Podstawą stanowiska ZMS w.w. sprawach będą
wnioski zawarte w referacie i dyskusji na Ple
num, jak również w materiałach narad branżo
wych i dyskusjach aktywu.
2. Opracowania materiałów dotyczących metodyki
pracy szkolnych grup działania.
3. Zwołania jesienią br. Drugiej Krajowej Narady
Aktywu Szkolnego, która oceni realizację Uchwa
ły VIII Plenum KC i ustali formy i metody pra
cy organizacji ZMS w nowym roku szkolnym .
VIII PLENUM KC ZMS

Warszawa, kwiecień 1959 r.

 WNIOSKI Z KRAJOWEJ NARADY
AKTYWU STUDENCKIEGO

W dniach 20 i 21 listopada 1959 r. obradowała

w Warszawie II Krajowa Narada Aktywu Studen
ckiego ZMS. Przedmiotem obrad były zagadnienia
związane z problematyką pracy studenckich orga
nizacji przed II Zjazdem ZMS. Uczestnicy narady
uznali za konieczne przeniesienie ciężaru działal
ności studenckiego ZMS z instancji organizacyjnych
na grupy działania -
uaktywnienie wszystkich
członków grupy, wzrost odpowiedzialności każdego
członka ZMS za pracę grupy i całej organizacji.
Niezbędnym warunkiem rozwoju ZMS w wyższych
uczelniach jest dalszy wzrost liczebny i równoczesne
podnoszenie poziomu kształcenia ideowo-polityczne
go, zapewniającego rozszerzenie ciągle zbyt wąskie
go kręgu aktywu (rola obozów szkoleniowych ).
W pracy trzeba oprzeć się przede wszystkim na la
tach młodszych (I i II rok ). Konsekwentnie musi
być realizowana w przyszłości zasada ciągłości i sy
stematyczności pracy organizacyjnej przez zlikwido
wanie m. in. przedłużania okresu wakacyjnego na
miesiąc październik (przyjęcie I roku ).
Biorąc za podstawę referat ,,Zadania ZMS w śro
dowisku studenckim przed II Krajowym Zjazdem ”,
przebieg dyskusji na naradzie oraz zgłaszane wnio
ski, chcemy zwrócić szczególną uwagę na następu
jące problemy w pracy naszej organizacji:

256
1. Rozwijanie pracy ideowo - politycz
nej w środowisku studenckim.
Tematyka, środki i metody kształcenia ideowo
-politycznego ZMS zostały szczegółowo opracowane
i omówione w załączonych materiałach z narady
(„ Założenia ideowo-politycznego kształcenia ZMS na
wyższych uczelniach ” ).
Chcemy położyć szczególny nacisk na następujące
sprawy :
obowiązkowy charakter szkolenia dla członków
ZMS i jego powszechność,
wyjście z problematyką ideowo-polityczną do
ogółu studentów,
podjęcie na seminariach przez Wieczorowe Szko
ły Aktywu problematyki przemian społeczno -cy
wilizacyjnych we współczesnym świecie, ze

szczególnym uwzględnieniem obozu socjalistycz

nego,

podjęcie dyskusji o środowisku studenckim przez

samych studentów – wykorzystanie w tym ce
lu prasy młodzieżowej (Sztandar Młodych, Wal
ka Młodych, Od Nowa) i Redakcji Młodzieżowej
Polskiego Radia,
organizowanie letnich i zimowych obozów szko
leniowych dla aktywu studenckiego (uczelnia
nych, środowiskowych , centralnych),
nawiązanie bliższego niż dotychczas kontaktu
z ZSP w zakresie akcji odczytowej , spotkań i dy
skusji oraz imprez o charakterze międzyuczel
nianym lub ogólnopolskim .

257
17 Materiały i dokumenty ZMS
II. Zainteresowanie nauką i proble
mami społeczno - zawodowymi śro
dowiska studenckiego :

- kształtowanie rzetelnego i sumiennego stosunku

do nauki, troska o wyniki nauczania i dobre
przygotowanie zawodowe,
zainteresowanie tokiem studiów , programem na
uczania itd .,
rozwijanie studenckiego ruchu naukowego, udział
członków ZMS we wszystkich formach pracy
naukowej, współpraca ze Stowarzyszeniem Kół
Naukowych ,
inicjowanie i inspirowanie w kołach naukowych
podejmowania problematyki związanej z po
trzebami gospodarki i kultury narodowej, podej
mowanie zagadnień światopoglądowych i walki
ideologicznej, upowszechnianie marksistowskiej
metodologii naukowej,
specjalna troska o studentów I roku – zaintere
sowanie się ich sprawami materialnymi, pomoc
i informacja (punkty informacyjne), wprowadze
nie w nowy dla nich system nauki (wykłady
i pogadanki o technologii pracy naukowej), wcią ,
ganie w całokształt życia studenckiego,
zwrócenie większej uwagi na sprawy praktyk
wakacyjnych i dyplomowych oraz stażów pracy ,
podejmowanie w tym zakresie inicjatywy celem
polepszenia istniejącej sytuacji,
większe zainteresowanie sprawami codziennego
życia studentów w uczelni i w domach studen
ckich, troska o ich warunki socjalno -bytowe,
aktywny udział w pracach samorządu studen
ckiego, nawiązanie ścisłej współpracy z ZSP,
258
- w szczególności propagowanie stypendiów fun
clowanych i inicjatywa w przeprowadzeniu tej
akcji, zainteresowanie się wszystkimi sprawami
związanymi z zatrudnieniem absolwentów.

III. Współpraca z innymi organizacja

mi i praca „ na zewnątrz" uczelni :
organizowanie studenckiej służby oświatowej
Uniwersytety Robotnicze, kursy nauczania pod
stawowego.
udzielanie jak największej pomocy grupom ZMS
w zakładach pracy i w szkołach w zakresie szko
lenia ideowo -politycznego, a także zawodowego
(akcja pomocy maturzystom w wyborze zawodu ),
organizowanie kursów przygotowawczych na
wyższe uczelnie dla młodzieży robotniczo -chłop
skiej w szczególności z ośrodków prowincjonal
nych ,
uczestniczenie W pracach społeczno -użytecz
nych akcja odczytowa, poradnie prawno - za
-

wodowe; ekipy wyjazdowe – medyczne, tech

niczne, artystyczne (plastyków , muzyków , zespo
łów artystycznych ), akcja żniwna, wykopki, pra
ca na budowach szkół tysiąclecia itd. ,
nawiązanie bliższych i systematycznych kontak
tów z absolwentami (m. in. spotkania, kola ab
solwentów ),
przyciąganie i skupianie wokół siebie młodzieży
szkół średnich, m.in. poprzez zapraszanie jej
do brania udziału w imprezach kulturalnych,
nawiązanie stałej współpracy z Towarzystwem
Szkoły Świeckiej , Towarzystwem Kultury Mo
ralnej i TPPR i podejmowanie wspólnych akcji
259
 (np. czynny udział w obchodach 90 rocznicy uro
dzin Lenina ),
ścisła współpraca z ZSP, ZMW i klubami mło
dych pracowników naukowych.

IV. Rozwój pracy kulturalnej i tury

C

styczno - sportowej:

popieranie istniejących i inicjowanie powstawa

nia nowych zespołów artystycznych, teatrzyków ,
grup twórczych, klubów dyskusyjno-rozrywko
wych, dyskusyjnych klubów filmowych , organi
zowanie wszelkiego typu imprez kulturalnych,
wystaw , konkursów itp.,
wydawanie i popieranie w miarę miarę możliwości
uczelnianych i środowiskowych pism studen
ckich, troska o ich treść i poziom ,
wpływanie na właściwe kształtowanie form pra
cy kulturalnej prowadzonej przez ZSP,
inspirowanie ruchu turystycznego i sportowego
młodzieży studenckiej (wędrówki, obozy tury
styczne i wypoczynkowe, tworzenie sekcji spor
towo-turystycznych , organizowanie zawodów
i turniejów), podjęcie współdziałania z AZS.

V. Postulaty pod adresem KC ZMS :

1. Powołanie Komisji do Spraw Szkół Technicz
nych i, w oparciu o dyskusję w uczelniach, przy
gotowanie i zorganizowanie narady przedstawicieli
aktywu studenckiego ZMS uczelni technicznych
Z przedstawicielami zainteresowanych resortów
w celu rozwiązania całokształtu problemu dotyczą
cego programów studiów technicznych i przygoto
260
wania zawodowego absolwentów (postulaty -
ko
rektura programów nauczania, reorganizacja prak
tyk w czasie studiów i praktyk dyplomowych, za
sady i założenia stażów pracy, całokształt polityki
zatrudnienia absolwentów ).
2. Powołanie Komisji do Spraw Studiów Nauczy
cielskich i, w oparciu o dyskusję w uczelniach,
przygotowanie i zorganizowanie narady przedsta
wicieli aktywu studenckiego ZMS studiów nauczy
cielskich z przedstawicielami Ministerstwa Oświaty
w celu zmiany istniejącej sytuacji (postulaty reor
ganizacji SN zasady rekrutacji, przedłużenie
okresu studiów, korektura programów i ich właści
wa realizacja, umożliwienie dalszych studiów, po
lepszenie sytuacji bytowej) .
3. KC winien zobowiązać prasę związkową
(,,Sztandar Młodych ”, „ Walka Młodych ”,, „Dookoła
Świata ”) do częstszego i bardziej wnikliwego zajmo
wania się organizacją ZMS -owską w środowisku
studenckim i informowania o jej pracy.
4. KC winien rozważyć możliwości wydawania
pisma naukowego (zeszytów naukowych) , redago
wanego przez młodych pracowników naukowych,
oraz pisma społeczno-kulturalnego, redagowanego
przez młodych twórców .
5. W zakresie kontaktów zagranicznych KRS
winna :
współdziałać z Radą Naczelną ZSP w celu utrzy
mania i rozwoju dotychczasowej współpracy
między studentami polskimi a zagranicznymi
związkami studenckimi, ściśle współpracując
z Komisją Zagraniczną RN ZSP oraz korzysta
jąc z usług Biura Podróży i Turystyki,
zapewnić udział przedstawicieli ZMS w między

261
 narodowych seminariach i spotkaniach studen
ckich,
utrzymywać kontakty z zagranicznymi postępo
wymi organizacjami studenckimi, dbać o udział
przedstawicieli studentów ZMS w składzie de
legacji zagranicznych Związku.
Zwracamy jeszcze uwagę na konieczność podjęcia
dyskusji w całej organizacji nad projektami Dekla
racji Ideowo -Programowej i Statutu Związku Mło
dzieży Socjalistycznej. Chcemy wskazać na ważne
i korzystne dla środowiska studenckiego zmiany
w strukturze organizacyjnej wg projektu Statutu.
Praca przed II Zjazdem nie może ograniczać się
do dyskusji. Na „ Apel Zjazdowy” odpowiedział cały
Związek. My, studenci, nie możemy pozostawać
w tyle. Podjąć „ Apel Zjazdowy” tzn. w oparciu
o uchwały VIII i IX Plenum KC ZMS ; w oparciu
o dorobek naszej narady ; w oparciu o konkretne
i atrakcyjne programy działania przystąpić do re
alizacji naszych zamierzeń w bieżącym roku aka
demickim. W tej pracy muszą zwiększyć się szeregi
aktywistów studenckiego ZMS, z których najlep
szych chcemy przekazywać w poczet kandydatów
PZPR .
Nasza wszechstronna działalność musi przyczynić
się do wzrostu znaczenia, autorytetu i siły organi
zacji, do wzrostu liczby jej członków, sympatyków
i przyjaciół.
KRAJOWA RADA STUDENCKA ZMS

Warszawa, listopad 1959 r.

 WNIOSKI Z KRAJOWEJ NARADY
AKTYWU SZKOLNEGO

W dniach 23 i 24 października 1959 r. obrado

wała w Warszawie II Krajowa Narada Aktywu
Szkolnego ZMS. Narada poświęcona była omówieniu
problematyki pracy organizacji szkolnej przed
II Krajowym Zjazdem Związku Młodzieży Socjali
stycznej.
II Krajowa Narada Aktywu Szkolnego ZMS przy
jęła materiał zawarty w referacie „ Zadania Związ
ku w pracy wśród młodzieży szkolnej przed II Kra
jowym Zjazdem ZMS” jako wytyczne do działal
ności grup ZMS w bieżącym roku szkolnym . ( Tekst
referatu otrzymały Komitety Powiatowe, Miejskie
i Dzielnicowe ZMS). Dyskutanci zwrócili szczególną
uwagę na następujące problemy:
1. Rozwijanie pracy kształceniowej i ideowo-po
litycznej wśród młodzieży szkolnej poprzez :
-

organizowanie w szkołach dyskusji i spotkań na

temat osiągnięć nauki i kultury, przemian spo
lecznych i gospodarczych , zagadnień światopo
glądowych i etycznych , filmów i literatury
z udziałem działaczy politycznych i gospodar
czych, uczestników walk społecznych i wyzwo
leńczych, literatów i dziennikarzy, asystentów
wyższych uczelni, uczestników festiwalu w Wied
dniu i doświadczonych nauczycieli,
omawianie i wyjaśnianie problemów politycz
nych i gospodarczych Polski Ludowej,
nasycenie treścią ideową całokształtu działalnoś

263
 ci grup . ZMS (m. in. pracy kulturalno -oświato
wej),
udział w życiu i działalności Wieczorowych Szkół
Aktywu (na uwagę zasługuje książka „ Zobacz,
zrozum , zrób ", która zawiera tematykę zajęć dy
skusyjnych i szkoleniowych, a także wydawni
ctwo „ Płomienie " ),
– prenumeratę i czytelnictwo prasy młodzieżowej
( zwłaszcza „ Walki Młodych"),
-

pomoc w organizowahiu akademii i uroczystości

szkolnych oraz udział w obchodach „ Dnia Nau
czyciela ",
opracowywanie audycji w radiowęźle, redagowa
nie gazetki, przygotowywanie programów na
apele szkolne.
2. Troska o lepsze przygotowanie młodzieży do
wykonywania przyszłego zawodu poprzez :
-

udzielanie pomocy w nauce tym uczniom, któ

rzy z powodu trudnej sytuacji materialnej (do
jazdy, warunki mieszkaniowe) lub trudności
w przyswajaniu określonego przedmiotu osiąga
ją słabe wyniki w nauce,
rozwijanie kół naukowych i sekcji zaintereso
wań (humanistyczne, geograficzne, techniczne
itp .),
organizowanie współzawodnictwa warsztatowego
w szkołach zawodowych i wystaw twórczości
technicznej młodzieży.
3. Udzielanie pomocy maturzystom w wyborze za
wodu lub kierunku studiów poprzez :
organizowanie spotkań z asystentami lub stu
dentami ostatnich lat na temat kierunków i or
ganizacji studiów wyższych oraz warunków ma
terialnych studentów ,

264
 organizowanie kursów kwalifikacyjnych dla ma
turzystów szkół ogólnokształcących,
udział w kursach przedegzaminacyjnych na wyż
sze uczelnie, organizowanych przez ZMS,
poznawanie pracy w tych zawodach, do których
przygotowuje się młodzież.
4. Nawiązanie kontaktów i współpracy z grupami
ZMS w zakładach pracy poprzez :
organizowanie wycieczek do zakładów pracy,
poznawanie procesu produkcji i organizacji pra
cy,
współdziałanie Z zakładowymi organizacjami
ZMS, poznawanie ich roli, zadań i form pracy,
wykorzystanie do tego celu praktyk wakacyj
nych,
organizowanie występów szkolnych zespołów
artystycznych w zakładach pracy i na wsi.
5. Rozwijanie pracy na terenie internatów po
przez :
organizowanie życia kulturalnego młodzieży,
różnorodnych spotkań, konkursów, gier i zawo
dów sportowych ,
troskę o warunki bytowe uczniów (organizowa
nie punktów usługowych , spółdzielni uczniow
skich, kursów kroju i szycia itp.).
6. Podejmowanie i realizowanie inicjatyw spo
łecznych oraz udział w budowie ZMS -owskiej Szko
ły Tysiąclecia w Zielonej Górze poprzez :
podejmowanie prac społecznych na rzecz rozwo
ju swej szkoły (budowa boiska sportowego lub
lodowiska, urządzenie klubu szkolnego lub
świetlicy, naprawa dróg , oświetlenie itp.),
udział w inicjatywach społecznych w zasięgu
środowiskowym (pomoc przy budowie i urządza
265
 niu parków , zieleńców , linii tramwajowych itp .),
pomoc w budowie ZMS - owskiej Szkoły Tysiąc
lecia w Zielonej Górze (wpłaty na ZMS -owski
Fundusz Budowy Szkół, wykonywanie pomocy
naukowych , kompletowanie bibliotek ).
7. Praca kulturalno -oświatowa i turystyczno - spor
towa poprzez :
organizowanie wieczorków tanecznych , muzycz
nych i różnego rodzaju konkursów i imprez,
wspólne oglądanie filmów i przedstawień teatral
nych,
· udział w społecznej służbie oświatowej”,
udział w życiu klubów młodzieżowych ZMS,
przygotowywanie i przeprowadzenie na zakoń
czenie roku szkolnego „ żakinad ",
udział w konkursach i imprezach organizowa
nych przez instancje ZMS,
organizowanie wycieczek, udział w obozach tu
rystycznych i wypoczynkowych ,
rozwijanie działalności kół sportowych , tworze
nie nowych sekcji, inicjowanie rozgrywek mię
dzy reprezentacjami poszczególnych szkół.
8. Nawiązanie kontaktów i współpracy między
grupami ZMS w szkołach (w obrębie miasta lub
powiatu, a także z podobnymi typami szkół w in
nych ośrodkach ).
Postulat ten winniśmy realizować poprzez podej
mowanie wspólnych prac społecznych, organizowa
nie imprez kulturalnych i sportowych , wzajemnych
wycieczek, spotkań i korespondencji (dla poznawa
nia osiągnięć i kłopotów poszczególnych grup).
9. Dalszy rozwój ZMS w środowisku szkolnym.
Rezultatem aktywności poszczególnych grup ZMS
winien być wzrost szeregów naszej organizacji. Mu
266
simy rozważyć we wszystkich szkołach możliwość
dalszego rozwoju Związku. Z pewnością jest wielu
uczniów (zwłaszcza w klasach młodszych), którzy
pragną wstąpić do ZMS. Trzeba z nimi rozmawiać
i angażować ich do udziału w pracach grup ZMS.
Oto najważniejsze kierunki i formy pracy orga
nizacji szkolnej przed II Krajowym Zjazdem Związ
ku Młodzieży Socjalistycznej i one winny znaleźć
odbicie w „ Apelu Zjazdowym ”.
WYDZIAŁ MŁODZIEŻY SZKOLNEJ
KC ZMS

Warszawa, październik 1959 r.

 VI

Współpraca organizacji młodzieżowych

warunkiem jedności ideowo-politycznej
młodego pokolenia
( KC ZMS o pracy organizacyjnej
i uchwały Ogólnopolskiego Komitetu
Współpracy Organizacji Młodzieżowych )
 UCHWAŁA
O WSPÓŁDZIALANIU
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
I ZWIĄZKU MLODZIEŻY WIEJSKIEJ

Wspólne założenia ideowc-polityczne obu związ

ków i wynikająca z nich praktyczna działalność wy
chowawcza i organizacyjna wymagają bliskiego
współdziałania ZMS i ZMW – samodzielnych, śro
dowiskowych organizacji młodego pokolenia.
Powołany w swoim czasie Ogólnopolski Komitet
Współpracy Organizacji Młodzieżowych stał się te
renem owocnej współpracy wszystkich organizacji
i pozwala na omawianie i inicjowanie wspólnych
poczynań ruchu młodzieżowego.
Działalność komitetu ogólnopolskiego i komite
tów wojewódzkich służy wzajemnemu zbliżeniu
działaczy młodzieżowych , wymianie informacji i do
świadczeń , eliminując przez to niebezpieczeństwo
partykularnego, wąskiego pojmowania zadań stoją
cych przed poszczególnymi organizacjami. Dlatego
też oceniamy pozytywnie rolę komitetów współpra
cy i będziemy dążyli do dalszego rozwijania ich
działalności.
Współpraca w ramach komitetów nie wyczerpuje
jednak wszystkich zagadnień wyłaniających się
w życiu obu naszych Związków . Organizacje nasze
wspólnie ponoszą odpowiedzialność za wychowanie
młodzieży pracującej miast i wsi i dlatego powstaje
wiele zagadnień, które powinny być rozpatrywane
i rozstrzygane w drodze wzajemnych konsultacji
271
między kierownictwami obu Związków . Przykła
dem tego może być wspólne rozwiązanie zagadnie
nia pracy wśród młodzieży PGR. Działalność kół
młodzieży wojskowej , współpraca ogniw organizacji
na terenie szkół średnich i wyższych, rozwój sportu
i turystyki wśród młodzieży pracującej i inne po
dobne wymagają ścisłego współdziałania. Dążyć na
leży do tego, by również powstające tu i ówdzie
sprawy sporne usuwane były w drodze wzajemnego
porozumienia. Wszelkie rozdmuchiwanie i wyolbrzy
mianie spraw spornych szkodzi obu organizacjom ,
gdyż powoduje dezorientację wśród działaczy
i stwarza pole działania dla różnego rodzaju spe
kulacji politycznych, szkodliwych dla rozwoju socja
listycznego ruchu młodzieży. Zacieśnienie współ
działania służyć powinno upowszechnianiu wśród
działaczy pryncypialnego podejścia do rozwoju ru
chu młodzieży oraz wzajemnej życzliwości i bra
terskiej pomocy .
Chodzi nam przecież o przygotowanie młodzieży
do życia ogólnonarodowego, chodzi o to, by młody
robotnik i młody chłop rozumiał wspólnotę intere
sów wszystkich ludzi pracy, całego narodu.
Środowiskowy charakter, przy wspólnocie celów
i założeń ideowych obu naszych Związków , dyktuje
stały kierunek działania na rzecz zbliżenia mło
dzieży robotniczej i chłopskiej, na rzecz przyjaźni
młodych robotników i chłopów. Dlatego też należy
popierać i upowszechniać wszelkie formy współ
pracy między młodzieżą robotniczą i chłopską,
między grupami ZMS i kołami ZMW. Szczególnie
należy popierać i organizować odwiedziny między
grupami ZMS i kołami ZMW oraz wzajemną wy
mianę zespołów artystycznych i sportowych. Dążyć
272
będziemy do tego, by poszczególne grupy ZMS
przyjmowały koła ZMW i zapoznawały je z pracą
zakładów przemysłowych i życiem robotników ,
i wzajemnie, by koła ZMW gościły u siebie grupy
ZMS, zapoznawały je z pracą i życiem wsi. Dla tego
rodzaju spotkań należy wykorzystywać również
zjazdy i konferencje młodzieży.
Obie nasze organizacje prowadzą szeroko zakro
jone szkolenie aktywu i działaczy. Należy rozpa
trzyć możliwości wspólnych kursów aktywu instru
ktorów sportowych i działaczy kulturalnych , możli
wość zorganizowania w wybranych Uniwersytetach
Ludowych lub Uniwersytetach Robotniczych wspól
nego kursu młodzieży robotniczej i chłopskiej, jak
również młodzieży z PGR. Jednocześnie przyjmuje
my obowiązującą zasadę wymiany informacji
o pracy organizacji na kursach polityczno - gospo
darczych prowadzonych przez nasze Związki, jak
również w prasie organizacyjnej i biuletynach we
wnętrznych.
Rozpoczętą już bliską współpracę w przygotowa
niach do Zjazdu PZPR, obchodach 40 - lecia KPP
oraz 1000 - lecia Państwa Polskiego należy rozwijać
w dalszym ciągu , wzbogacając ją nowymi inicjaty
wami. W najbliższych miesiącach rozpoczną się
przygotowania do Światowego Festiwalu Młodzieży
i Studentów w Wiedniu .
Dążyć należy do tego, by w ramach przygotowań
odbywały się wspólne imprezy młodzieżowe, jak
zloty , festyny itp.
Oba nasze Związki będą współorganizatorami
w dniu 22 Lipca Dni Młodości.
W związkuz tym należy starać się o to, by pla
273
18 - Materiały i dokumenty ZMS
nowane przeglądy zespołów artystycznych i sporto
wych kończyć masowymi imprezami i spotkaniami
w tym dniu.
Przyjmując niniejszą uchwałę, zalecamy jedno
cześnie komitetom i zarządom wojewódzkim omo
wienie jej na wspólnych posiedzeniach, po których
mogłyby się odbyć narady sekretarzy i przewodni
czących ZMW z powiatów.
PREZYDIUM ZG ZMW
SEKRETARIAT KC ZMS

Warszawa, listopad 1958 r.

WYTYCZNE SEKRETARIATU KC ZMS I GK ZHP
O WSPÓŁDZIALANIU W PRACY NA TERENIE SZKOLY

Ostatnie miesiące przyniosły intensywny rozwój

grup działania ZMS w szkołach średnich wśród
młodzieży klas starszych w wieku 16–18 lat.
W części szkół istnieją koła ZMW. Równocześnie
w tym samym środowisku działają drużyny Związ
ku Harcerstwa Polskiego. W związku z tym kie
rownictwa ZMS i ZHP uważają za celowe zwróce
nie uwagi na niektóre aspekty współdziałania ZMS
i ZHP w środowisku młodzieży szkolnej .
Zarówno ZMS, jak i ZHP wychowują młodzież
w duchu idei socjalizmu, kierując się w swej pracy
wskazaniami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotni
czej . Wspólnota celów programowych nakazuje ści
słe współdziałanie obu organizacji. Wszelkie próby
przeciwstawienia jednej organizacji drugiej przy
noszą szkodę sprawie socjalistycznego wychowania
młodzieży i muszą być energicznie przezwyciężane.
ZMS jest ideowo-polityczną organizacją, skupia
jącą obok młodych robotników młodzież szkolną,
studencką i inteligencką. Działalność swą prowadzi
pod ideowym i politycznym kierownictwem Partii.
Skupia w swych szeregach młodzież, która pragnie
wą pracą aktywnie uczestniczyć w budownictwie
zwijać się ideologicznie, zdobywać
socjalizmu, rozwijać
marksistowski pogląd na świat, brać aktywny udział
we wszelkich dziedzinach życia społecznego i poli
tycznego. ZMS przygotowuje najlepszych swych
członków do wstąpienia w szeregi PZPR.

275
 Działalność ZMS w środowisku szkolnym ma na
celu, przede wszystkim w drodze samowychowania,
wszechstronne rozwijanie intelektu , kształtowanie
oblicza ideowego i politycznego młodzieży, pobu
dzanie jej inicjatywy w pracach społecznych ,
w dziedzinie rozwoju sportu i turystyki oraz w pra
cy kulturalno - oświatowej.
ZHP jest samodzielną, masową organizacją ideo
wo -wychowawczą, skupiającą młodzież i instrukto
rów do wspólnej pracy dla Polski Ludowej. ZHP
wychowuje młodzież w duchu idei socjalizmu, wy
chowuje człowieka całym życiem oddanego walce
o rozkwit ojczyzny, odpowiedzialnego gospodarza
kraju, który umie dla niego sumiennie pracować
i mądrze nim współrządzić.
Do harcerstwa może należeć każdy, kto zobowią
zuje się przestrzegać zasad zawartych w Prawie
i Przyrzeczeniu Harcerskim . Drużyny harcerskie
organizują szeroką działalność w najróżniejszych
dziedzinach , stanowiącą zespół zajęć kształcących
umysł, charakter i sprawność fizyczną młodzieży,
zaspokajającą jej różnorodne zainteresowania, po
trzebę rozrywki i wypoczynku. Drużyny i zastępy
pracują przy pomocy właściwych dla harcerstwa
form , metod i zwyczajów organizacyjnych.
Zasadniczą cechą pracy harcerskiej jest działal
ność społeczna. Dążenie młodzieży do ideowej, spo
łecznej działalności uwidacznia się szczególnie
w drużynach starszych , cbejmujących młodzież
w wieku do 18 lat. Drużyny i zastępy młodzieży
starszej najpełniej realizują program działalności
społecznej ZHP, nadają ideowe tętno pracy organi
zacji, pociągają swym przykładem młodszych harce
rzy .

276
 Ponieważ obie organizacje w zasadzie stosują
w swej praktyce inny zespół środków wychowaw
-

czych i metod pracy – w środowisku młodzieży

szkolnej uzupełniają się wzajemnie. Pozwala to na
organizowanie szerszego, bogatszego i pełniejszego
życia młodzieży szkolnej.
Obie organizacje, uznając w pełni swoją samo
dzielność, współpracują ze sobą i popierają wza
jemnie swą działalność.
Członkowie ZHP mogą być jednocześnie członka
mi ZMS. Członkowie ZMS mogą być jednocześnie
członkami ZHP .
Współdziałanie i współpraca między ZHP a ZMS
oraz dalszy ich rozwój leży w interesie obu organi
zacji, szkoły i całej młodzieży szkolnej, stanowi
ważny czynnik wychowania. Szczególne znaczenie
posiada fakt umożliwienia w ten sposób zbliżenia
młodzieży szkolnej do młodzieży robotniczej.
KC ZMS i GK ZHP przeciwstawiają się wszel
kim próbom nierównorzędnego traktowania obu
organizacji, pomniejszania ich roli, ograniczania
działalności którejkolwiek organizacji.
Dla dalszego rozwoju obu organizacji i umocnie
nia się między nimi jak najściślejszych więzów KC
ZMS i GK ZHP uważają za konieczne nawiązanie
na wszystkich szczeblach organizacyjnych codzien
nych, roboczych kontaktów, informowanie się wza
jemne o przeprowadzonych pracach i podejmowa
nych zadaniach, wzajemne zapraszanie przedstawi
cieli obu organizacji na narady i zebrania, organi
zowanie w skali całego kraju, województwa lub
powiatu wspólnych imprez i przedsięwzięć, organi
zowanie wspólnych dyskusji na tematy pracy wy
chowawczej ze starszą młodzieżą szkolną.
277
 KC ZMS i GK ZHP uważają za szczególnie celo
we i pożyteczne nawiązanie bliskiej , codziennej
współpracy pomiędzy drużynami harcerskimi a gru
pami działania ZMS w szkołach średnich, organizo
wanie wspólnych akcji, imprez i przedsięwzięć oraz
wspólne podejmowanie zadań dotyczących rozwija
nia życia ideowego i aktywności społecznej całej
młodzieży szkolnej , wspólnej pracy w środowisku,
działalności kulturalno - oświatowej, sportowej i tu
rystycznej .
GŁÓWNA KWATERA
ZWIĄZKU HARCERSTWA POLSKIEGO

ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ

KOMITET CENTRALNY
 UCHWAŁA
SEKRETARIATU KC ZMS I PREZYDIUM ZG ZMW
W SPRAWIE ORGANIZACJI MŁODZIEŻOWYCH
W SILACH ZBROJNYCH
I WOJSKACH WEWNĘTRZNYCH PRL

W szeregach Ludowego Wojska Polskiego rok

rocznie tysiące młodych synów robotników i chło
pów pełni zaszczytną służbę żołnierską. Na treść
i cel tej służby składa się wszechstronne wyszkole
nie bojowe, gotowość obrony niepodległości i granic
ojczyzny -
Polski Ludowej.
Od zarania powstania Ludowego Wojska Polskie
go, gdy jeszcze trwała wojna z hitlerowskim na
jeźdźcą i po wyzwoleniu tysiące ZWM -owców , „ Wi
ciarzy” i OMTUR-owców odbywających służbę
w Ludowym Wojsku Polskim ofiarnie i ze wszyst
kich sił pomagało swoją postawą i działalnością
dowódcom i aparatowi polityczno -wychowawczemu,
w rozwijaniu świadomej dyscypliny i wzorowym
wykonywaniu obowiązków przez żołnierzy w okre
sie służby. Po zjednoczeniu organizacji młodzieżo
wych owocnie spełniał te funkcje działający w Lu
dowym Wojsku Polskim Związek Młodzieży Pol
skiej .
Ideowo-polityczny ruch młodzieży w Polsce w po
staci ZMS i ZMW rozwija się pomyślnie wśród ro
botników i chłopów w mieście i na wsi. W woj
sku natomiast nie działa jak dotąd żadna
organizacja młodzieżowa. Członkowie ZMS i ZMW
podejmując służbę w Ludowym Wojsku Polskim
279
nie mają organizacyjnych możliwości kontynuowa
nia swej dotychczasowej działalności społeczno -wy
chowawczej. Uważamy, że to przynosi szkodę za
równo ideowo-politycznym organizacjom ZMS
i ZMW, jak też sprawie wychowania synów ro
botników i chłopów pełniących służbę w Ludowym
Wojsku Polskim na świadomych , ideowych
i wszechstronnie wyszkolonych żołnierzy.
W związku z tym i w celu doskonalszego przy
gotowania się żołnierzy do ofiarnej służby dla
ojczyzny i pokoju Sekretariat KC ZMS i Prezy
dium ZMW zwraca się do ministra obrony narodo
wej i ministra spraw wewnętrznych o zezwolenie
na organizowanie w Siłach Zbrojnych i Wojskach
Wewnętrznych „ kół młodzieży wojskowej”, w któ >

rych członkowie naszych organizacji ZMS i ZMW

oraz wszyscy żołnierze chcący do nich należeć, mo
gliby pracować, działać, uczyć się i wychowywać.
SEKRETARIAT KC ZMS

PREZYDIUM ZG ZMW

Warszawa, lipiec 1958 r.

 ZASADY DZIAŁANIA
OGÓLNOPOLSKIEGO KOMITETU
WSPÓŁPRACY ORGANIZACJI MŁODZIEŻOWYCH

Art. 1 .

Związek Młodzieży Socjalistycznej , Związek Mło

dzieży Wiejskiej , Związek Harcerstwa Polskiego
i Zrzeszenie Studentów Polskich powołują Ogólno
polski Komitet Współpracy Organizacji Młodzieżo
wych.

Art. 2 .

Ogólnopolski Komitet Współpracy Organizacji

Młodzieżowych zespala i koordynuje wysiłki orga
nizacji członkowskich dla budownictwa socjalizmu
w Polsce w zakresie warunków życia , pracy,
nauki i wychowania całej młodzieży.
W szczególności przedmiotem koordynacji jest :
1. Zapewnienie udziału młodego pokolenia w roz
woju gospodarczym, społecznym i kulturalnym pań
stwa i narodu .
2. Zabezpieczenie należnego miejsca młodzieży
w życiu politycznym i społecznym kraju oraz
obrony praw młodzieży do pracy, nauki i wypo
czynku.
3. Wyrażanie wspólnej opinii organizacji mło
dzieżowych wobec Rządu i partii politycznych
w sprawach, dotyczących całej młodzieży.
4. Inicjowanie badań i dyskusji nad zasadniczy
mi problemami młodzieży.

281
 5. Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć w dzie
dzinie współpracy z młodzieżą za granicą: z radami
młodzieży, komitetami koordynacyjnymi, organiza
cjami młodzieżowymi i międzynarodowymi.

Art. 3 .

W skład Ogólnopolskiego Komitetu Współpracy

Organizacji Młodzieżowych wchodzi po trzech
przedstawicieli członków naczelnych organów
wykonawczych organizacji członkowskich .
Obradom Komitetu przewodniczy kolejno przed
stawiciel jednej z organizacji członkowskich , orga
nizatorem zaś posiedzeń zwyczajnych są kolejno
poszczególne organizacje.

Art. 4.

Ogólnopolski Komitet Współpracy Polskich Orga

nizacji Młodzieżowych stanowi forum przyjaciel
skiej współpracy, dyskusji i wzajemnej krytyki,
organizacji członkowskich , przy czym :
1. Działalność Komitetu w niczym nie narusza
samodzielności organizacji członkowskich i winna
być oparta na zasadzie wzajemnego poszanowania
i równości między organizacjami.
2. Każda organizacja członkowska ma prawo wy
stępować z inicjatywami i projektami zamierzeń ,
jeśli uważa za celowe omówienie ich przez Komitet.
3. Uchwały Komitetu zapadają zwykłą większość
cią głosów i stają się prawomocne po zaakceptowa
niu ich przez organa wykonawcze poszczególnych
organizacji członkowskich .
4. Uchwały Komitetu nie mogą być sprzeczne
282
z zasadami statutowymi i programowymi organiza
cji członkowskich .

Art. 5 .

Ogólnopolski Komitet Współpracy Organizacji

Młodzieżowych może zapraszać do współpracy inne
organizacje społeczne i państwowe, działające w za
kresie ogólnopolskim .

Art. 6.

Na wniosek wojewódzkich, powiatowych i miej

skich władz organizacji młodzieżowych są powoły
wane analogiczne komitety lokalne, oparte na ni
niejszych zasadach.

Art. 7 .

Zasady działania Ogólnopolskiego Komitetu

Współpracy Organizacji Młodzieżowych mogą być
uzupełnione i zmienione jednomyślnymi uchwałami
Komitetu. Stają się one prawomocne po zatwierdze
niu ich przez plenarne posiedzenia naczelnych orga
nów wykonawczych organizacji członkowskich.
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ
ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO
ZRZESZENIE STUDENTÓW POLSKICH

Warszawa, luty 1958 r.

 UCHWAŁA
OGÓLNOPOLSKIEGO KOMITETU WSPÓŁPRACY
ORGANIZACJI MŁODZIEŻOWYCH
O OBCHODACH ROCZNIC
POWSTANIA ORGANIZACJI MŁODZIEŻOWYCH

W bieżącym roku przypadają rocznice doniosłych

wydarzeń w historii polskiego ruchu młodzieżowego.
Od kilku miesięcy trwają obchody związane
z XV-leciem ZWM .
35 lat temu powstała Organizacja Młodzieży TUR,
skupiająca w swych szeregach część rewolucyjnej
i postępowej młodzieży.
OM TUR -owcy Warszawy, Łodzi, Krakowa
do socjalistycznej Polski. Najbardziej aktywna, le
wicowa większość działaczy i członków OM TUR
przezwyciężała fałszywe tendencje prawicy PPS,
próbującej spychać młodzież OM TUR-ową na po
zycje biernego obserwatora toczącej się w kraju
walki o wyzwolenie społeczne, o socjalizm .
OM TURO -owcy Warszawy, Łodzi, Krakowa
i Zagłębia zapisali piękną kartę w historii polskiego
ruchu młodzieżowego, walcząc ramię w ramię w je
dnolitym froncie z komunistami, organizując strajki
i demonstracje przeciwko kapitalistycznej władzy,
walcząc z okupantem w szeregach AL, PAL, Milicji
Ludowej RPPS, SOB itd.
Walka z zacofaniem , ciemnotą , z kapitalistycznym
wyzyskiem i faszystowską niewolą, jednolitofronto
wa współpraca z komunistyczną i postępową mło
dzieżą — te trwałe wartości, jakie wniósł OM TUR

284
i organizacja socjalistycznej młodzieży studen
ckiej - ZNMS do historii polskiego ruchu młodzie
-

żowego pozostaną na zawsze bliskie młodzieży

polskiej.
W szeregach OM TUR wyrosło wielu ofiarnych
działaczy państwowych i partyjnych.
30 lat temu rozpoczął samodzielną działalność
Związek Młodzieży Wiejskiej RP „ Wici”.
ZMW RP „ Wici” był postępowym ruchem mło
dzieży wiejskiej, organizował ją do walki o swe
prawa, wyprowadzał ją zz opłotków zacofania
i ciemnoty, wyzwalał jej siły do walki z uciskiem
dworu, plebanii, kombinatorów , sklepikarzy żerują
cych na biedzie polskiej wsi. I choć ZMW „ Wici”
nie wysuwał socjalistycznego programu, to jednak
w twardej szkole wiciowego radykalizmu, w mani
festacjach przeciwko dworowi, pałkom i kulom gra
natowej policji, wyrastały kadry ofiarnych działa
czy ludowych, związanych całym swym życiem
z losami, z dolą i niedolą wsi.
Uniwersytet w Gaci, strajki i manifestacje
1936 roku, Deklaracja Praw Młodego Pokolenia
podpisana wspólnie z działaczami KZM i OM TUR ,
ofiara krwi złożona w okresie okupacji w szeregach
Batalionów Chłopskich, Armii Ludowej i Armii
Krajowej, walka o jednolitofrontowe oblicze orga
nizacji po wyzwoleniu - to nie zatarty i nieznisz
czalny wkład „ Wici” w dorobek polskiego ruchu
mlodzieżowego.
Rozwój ideowy i polityczny organizacji młodzie
żowych , doświadczenia wspólnych poczynań dla
dobra Polski i powojennej odbudowy kraju umac
niały poczucie wspólnoty postępowego ruchu mło
285
dzieży. 10 lat temu z inicjatywy ZWM, OM TUR ,
Wici” i ZMD na Wrocławskim Kongresie powstał
Związek Młodzieży Polskiej. Powstanie ZMP było
zwycięstwem w wieloletniej walce o jedność mło
dego pokolenia, o jedność polskiej młodzieży.
W szeregach ZMP młodzież polska budowała no
we wielkie obiekty przemysłowe, zasiedlała i zago
spodarowywała Ziemie Zachodnie, tworzyła nowe
oblicze Polski .
Młodzieżowi przodownicy pracy, członkowie ZMP
-owskich brygad produkcyjnych dziesiątkami i set
kami ton węgla i stali, metrami tkanin , pracą
i nauką, każdy na swym odcinku, słyżyli sprawie
socjalizmu.
ZMP-owcy docierali z prawdą o socjaliźmie do
najdalszych zakątków kraju , likwidowali ponurą
spuściznę przeszłości analfabetyzm , torowali mło
dzieży drogę do szkół i pracy w przemyśle.
ZMP popełniał w swej pracy błędy. Niejedno
krotnie krzywdząco je wyolbrzymiano. Byli i są ta
cy, którzy w jego przeszłości widzą tylko złe stro
ny. Niesprawiedliwa jest to ocena, złe są intencje
jej autorów.
Nie ma dziś w Polsce miejsca, na którym nie
pracowaliby dla kraju ludzie wyrośli w szeregach
ZMP. Ich praca, postawa i działalność to najlepsza,
najprawdziwsza odpowiedź na krzywdzące oceny.
Dzisiejsi aktywiści ZMS i ZMW, wielu instrukto
rów ZHP, działaczy ZSP — to wczorajsi członko
wie i aktywiści ZMP. Prawda o ZMP — to prawda
o naszej młodości, której nikomu nie pozwolimy
przekreślić i zamazać. Dziś, gdy mija 10 lat od
286
Wrocławskiego Kongresu i gdy idea jedności dzia
łania młodego pokolenia jest realizowana przez
istniejące organizacje młodzieży, chcemy raz jeszcze
stwierdzić : Związek Młodzieży Polskiej dobrze za
służył się sprawie socjalizmu. Jego historia stanowi
i stanowić będzie zawsze chlubną kartę w dziejach
naszego ruchu, jego dorobek jest własnością wszyst
kich organizacji młodzieżowych , jest własnością
młodzieży polskiej .
Ogólnopolski Komitet Współpracy Organizacji
Młodzieżowych dla upamiętnienia tych rocznic oraz
ożywienia wspólnej działalności organizacji młodzie
żowych postanowił zorganizować w dniach 21-22
Lipca -

w rocznicę Manifestu PKWN i Kongresu

Jedności Młodzieży Polskiej Dni Młodości. Bę
.

dą one uwieńczeniem obchodów rocznic młodzieżo

wych .
Całością prac związanych z Dniami Młodości kie
rować będą komitety współpracy, do których
z pewnością przyłączą się istniejące dotychczas ko
mitety obchodów i inne organizacje.
Wzywamy członków Związku Młodzieży Socjali
stycznej i Związku Młodzieży Wiejskiej , członków
ZHP i ZSP młodych robotników , chłopów, ucz
niów i studentów niech w dniach naszego mło
dzieżowego święta cała Polska jak długa i szeroka
rozbrzmiewa śpiewem i radością. Organizujemy
spotkania młodzieży, festyny i zabawy, zawody
i pokazy sportowe, wieczornice i imprezy artysty
czne .

Niech sprawy młodego pokolenia staną się spra

wami całego społeczeństwa zespolonego we Froncie
Jedności Narodu .

287
 Dziś, gdy naród polski buduje lepiej i szybciej
socjalizm, bardziej niż kiedykolwiek potrzebne mu
są nasze młode ręce, nasz wysiłek i zapal.
OGÓLNOPOLSKI KOMITET WSPÓŁPRACY
ORGANIZACJI MŁODZIEZOWYCH

Warszawa, maj 1958 r.

 UCHWAŁA
OGÓLNOPOLSKIEGO KOMITETU
WSPÓŁPRACY ORGANIZACJI
MŁODZIEŻOWYCH
W ZWIĄZKU Z 1000-LECIEM PAŃSTWA POLSKIEGO

W latach 1960—-1964 cały kraj obchodzić będzie

uroczystości tysiąclecia istnienia państwowości pol
skiej .
Wzywamy członków wszystkich polskich organi
zacji młodzieżowych , całą młodzież naszego kraju
do udziału w tych obchodach, by umacniały się
w społeczeństwie ideały walki o sprawiedliwość
społeczną i rozkwit ojczyzny, ideały, które przeję
liśmy z przeszłości i wcielamy w życie w budowie
ustroju socjalistycznego w Polsce.
Chcemy i będziemy poznawać naszą historię,
w której piękne stronice walki o postęp i wolność
sąsiadują z tragicznymi i niechlubnymi, zapisanymi
przez siły obskurantyzmu i wstecznictwa. Chcemy
się uczyć rozumowej, racjonalnej oceny wszystkich
zjawisk społecznych składających się na proces
tworzenia naszej państwowości i narodu, w którym
stopniowo, poprzez wieki, dochodził do głosu
-

główny twórca — lud polski.

Lud polski będzie uroczyście obchodził 1000-lecie,
przede wszystkim jako 1000-lecie swej pracy
i walki. Był bowiem ostoją i obrońcą ojczyzny
w najtrudniejszych okresach historii. Do jego naj
szlachetniejszych i najgłębszych uczuć należało
zawsze przywiązanie do mowy ojczystej, tradycji

289
19 - Materiały i dokumenty ZMS
narodowych i ziemi polskiej, co łączyło się z czyn
nym udziałem w ruchach wyzwoleńczych i społecz
nych innych narodów w myśl zawołania Legionów
Włoskich, Polaków przywódców Komuny Pary
skiej, Polaków bojowników w Rewolucji Paź
dziernikowej i „ dąbrowszczaków w Hiszpanii
„ Za naszą i waszą wolność ” .
Są jeszcze w Polsce ludzie, którzy chcieliby
obchodzić 1000-lecie Państwa Polskiego w duchu
wstecznych haseł wypaczających prawdziwy obraz
historii. Przeciw usiłowaniom wysunięcia na czoło
tradycji klerykalnego wstecznictwa w obchodach
1000-lecia będziemy występować w imię prawdy
historycznej i obrony jedności narodu w budowaniu
lepszej przyszłości.
Najświatlejsi przywódcy narodu w ciągu 10 wie
ków jego historii zawsze widzieli umocnienie pań
stwa i zapewnienie postępowego rozwoju narodu
w jego uniezależnieniu się od wpływów możno
władców kościelnych i świeckich. Nietolerancja, fa
natyzm, anarchia doprowadziły do utraty niepodle
głości. Rozbijanie jedności narodu prowadziło za
wsze w naszej historii do tragicznych powikłań
i klęsk.
Szczególnie bliskie z 1000-letniej tradycji są nam
dzieje polskiego ruchu robotniczego i postępowych
ruchów chłopskich. Dzięki nim bowiem odrodziło
się państwo polskie jako państwo robotników
i chłopów , w którym przodującą siłę budownictwa
socjalistycznego stanowi klasa robotnicza. Tylko
takie państwo mogło zjednoczyć z macierzą prasta
re, piastowskie ziemie polskie nad Odrą i Nysą Łu
życką, zagospodarować je i zapewnić im obronę
290
przed naporem rewizjonizmu zachodnioniemiec
kiego.
Wyzwolone masy robotników i chłopów przez
15 lat Polski Ludowej – mimo trudnego okresu
odbudowy i przezwyciężenia zacofania gospodarcze
go potrafiły przeobrazić naszą ojczyznę w kraj
przemysłowo- rolniczy, stworzyć warunki dla po
wszechnej oświaty, umocnić sojusz zjednoczonego
w jedną partię ruchu robotniczego ze zjednoczony
mi siłami radykalnego ruchu ludowego. Robotnicy
i chłopi z całą stanowczością poparli politykę wy
tyczoną na VIII Plenum KC PZPR, opowiadającą
się za przemianami dokonanymi w Polsce Ludowej.
Dzień dzisiejszy wymaga od nas twórczego wy
siłku w dziele budowy socjalistycznej przyszłości
naszej ojczyzny. W dziele tym łączymy się w so
juszu z całym obozem państw socjalistycznych ,
spośród których najpotężniejszym jest nasz są
siad Związek Socjalistycznych Republik Ra
dzieckich.
W obliczu obchodów 1000-lecia Państwa Polskie
go uświadamiamy sobie, iż przed naszym pokole
niem historia postawiła zadanie wydźwignięcia Pol
ski do rzędu najbardziej rozwiniętych krajów świa
ta. Zasługa naszego pokolenia mierzona będzie przez
historię tym, na ile spełnimy to zadanie. Zbliżający
się III Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotni
czej wytyczy program realizacji tego wielkiego celu
na najbliższy okres.
Wzy ny młodzież polską do uczczenia obcho
dów 1000-lecia wzmożoną działalnością we wszyst
kich dziedzinach życia.
Niech nasza praca wzbogaca dorobek materialny
i kulturalny narodu polskiego, niech piękniejsze
291
stają się nasze miasta i wsie, zakłady pracy
i szkoły .
Niech wiedza naszego pokolenia wzbogaci się
o nauki historii. Rozwijajmy pracę oświatową, po
znawajmy pomniki przeszłości naszego narodu,
uczmy się z przeszłości, by lepiej rozumieć teraz
niejszość.
Niech wysiłek młodzieży będzie wkładem w reali
zację hasła : 1000 szkół na Tysiąclecie.
Inicjujmy czyn społeczny, gromadźmy środki na
rzecz budownictwa szkół. Niech młodzież wszyst
kich miejscowości i ośrodków rozwinie akcję sadze
nia dębów Tysiąclecia upamiętniających nasze dni.
Niech młode pokolenie zespala się w służbie
ojczyzny, narodu i socjalizmu. Wspólny wysiłek
młodzieży jest najlepszą gwarancją wcielenia w ży
cie szczytnych ideałów przeszłości.
OGÓLNOPOLSKI KOMITET WSPOŁPRACY
ORGANIZACJI MŁODZIEZOWYCH

Warszawa, maj 1959 r.

 UCHWAŁA
OGÓLNOPOLSKIEGO KOMITETU WSPÓŁPRACY
ORGANIZACJI MŁODZIEŻOWYCH
W SPRAWIE ZLOTU MLODZIEŻY POLSKIEJ
W GRUNWALDZIE

Ogólnopolski Komitet Współpracy Organizacji

Młodzieżowych postanawia zwołać w lipcu 1960 r.
Zlot Polskiej Młodzieży w Grunwal
dzie.
Dnia 15 lipca 1960 r. mija 550 lat od historycznej
bitwy pod Grunwaldem , w której zdruzgotana zo
stała siła zaborczego Zakonu Krzyżaków.
Bitwa grunwaldzka, podobnie jak rozgromienie
faszyzmu hitlerowskiego w ostatniej wojnie świa
towej, to historyczna lekcja dla niemieckiego mili
taryzmu. Przypomnieć o niej trzeba tym bardziej,
że dziś -
w 15 lat po zakończeniu wojny - je
steśmy świadkami odradzania militaryzmu w Nie
mieckiej Republice Federalnej, któremu towarzyszą
ekscesy faszystów, rasistów i odwetowców.
550 rocznica bitwy grunwaldzkiej będzie wiel
kim świętem narodu polskiego wszystkich Pola
ków w kraju i za granicą. Uroczystości na polach
Grunwaldu rozpoczną obchody 1000-lecia Państwa
Polskiego.
Będzie to więc również święto młodzieży pol
skiej chłopców i dziewcząt, młodych robotników
i chłopów , studentów i harcerzy wszystkich, któ
rzy gorąco kochają naszą ojczyznę Polską

293
Rzeczpospolitą Ludową, którzy pragną pomyślnego
rozwoju jej pokojowego socjalistycznego budowni
ctwa .
Polskie organizacje młodzieżowe — Związek Mło
-

dzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiej

skiej, Związek Harcerstwa Polskiego i Zrzeszenie
Studentów Polskich postanawiają zwołać z tej oka
zji wielki Zlot.
Zlot nasz odbędzie się na Ziemi Warmińsko -Ma
zurskiej, zwróconej macierzy aktem historycznej
sprawiedliwości i stanowić będzie wyraz nieodwra
calnego włączenia tych ziem w nasz organizm pań
stwowy. Zlot będzie wyrazem ideowej jedności mło
dzieży polskiej miast i wsi. Będzie on gorącą mani
festacją naszego przywiązania do ziemi ojczystej ,
do Polski Ludowej , do Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej, która kieruje budownictwem socjali
zmu w naszym kraju . Zlot da wyraz uczuciom bra
terstwa łączącego nas z młodzieżą krajów budują
cych socjalizm i młodzieżą demokratyczną całego
świata. Zlot będzie świadectwem naszego gorącego
poparcia dla polityki pokoju i współistnienia , jaką
konsekwentnie prowadzi Związek Radziecki i cały
obóz socjalistyczny.
Koleżanki i Koledzy !
Przyjaciele !
Przygotowujmy się do Zlotu najlepszymi osią
gnięciami w pracy dla ojczyzny lepszą pracą
w zakładach i na roli, bardziej gruntowną nauką,
osiągnięciami twórczymi, czynem społecznym. Niech
na Zlot Grunwaldzki przyjadą najlepsi i najbardziej
godni spośród młodych.
Na Zlot !

294
 Do spotkania na mazurskich obozowiskach !
Do spotkania na polach Grunwaldu !
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
ZWIĄZEK MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ
ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO
ZRZESZENIE STUDENTÓW POLSKICH

Warszawa, luty 1960 r.

!

1
1
 VII

Będziemy coraz lepiej służyć

socjalistycznej ojczyźnie
(Przed II Zjazdem ZMS)
 UCHWAŁA IX PLENUM
W SPRAWIE ZWOŁANIA II KRAJOWEGO ZJAZDU
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ
I OGÓLNOPOLSKIEGO ZLOTU ZMS

Komitet Centralny ZMS postanawia zgodnie ze

statutem zwołać do Warszawy w dniach 26—29
kwietnia 1960 roku II Krajowy Zjazd Związku Mło
dzieży Socjalistycznej.
Komitet Centralny postanawia zaproponować II
Zjazdowi następujący porządek obrad :
1. Sprawozdanie Komitetu Centralnego
2. Sprawozdanie Centralnej Komisji Rewizyjnej
3. Sprawozdanie Centralnego Sądu Koleżeńskiego
4. Referat „ Młodzież robotnicza w realizacji pla
nu 5 - letniego”
5. Referat ,,O statucie i normach życia wewnątrz
związkowego”
6. Dyskusja
7. Uchwalenie deklaracji ideowo-politycznej i sta
tutu
8. Przyjęcie uchwał
9. Wybory centralnych władz Związku .
Komitet Centralny ZMS postanawia przeprowa
dzić w okresie od grudnia 1959 r. do marca 1960 r.
w grupach działania, organizacjach zakładowych,
szkolnych , uczelnianych, powiatowych, miejskich,
dzielnicowych zebrania i konferencje sprawozdaw
czo-wyborcze, których zadaniem obok wyboru no
wych władz byłoby przedyskutowanie projektów
299
dokumentów zjazdowych , tj . projektu Deklaracji
Ideowo -Politycznej i Statutu ZMS.
Komitet Centralny ZMS ustala następujące za
sady wyboru delegatów na II Zjazd Związku :
1. Jeden delegat z głosem decydującym na 350
członków Związku .
2. Wyboru delegatów dokonuje się w głosowaniu
tajnym na :
a) zakładowych sprawozdawczo-wyborczych kon
ferencjach ZMS organizacji zakładowych liczących
powyżej 350 członków. Konferencje te wybierają
delegatów na II Zjazd, zgodnie z ustalonym klu
czem wyborczym według stanu organizacji na dzień
1. I. 1960 r. Winny się one odbywać w terminie do
15. II. 1960 r.
b) wojewódzkich konferencjach ZMS, które wy
bierają delegatów w ilości odpowiadającej liczebność
ci wojewódzkiej organizacji na dzień 1. III. 1960 r.
po obliczeniu mandatów przypadających na orga
nizacje ZMS w wielkich zakładach pracy . Konfe
rencje wojewódzkie ZMS winny się odbywać
w miesiącu marcu 1960 roku.
Szczegółowy tryb wyboru delegatów określi
instrukcja KC ZMS.

II

Komitet Centralny postanawia zwołać w dniach

4

30. IV. – 2. V. Ogólnopolski Zlot Związku Mło

dzieży Socjalistycznej .
W Zlocie wezmą udział najlepsi zetemesowcy,
przodujący młodzi robotnicy, brygady produkcyjne,
uczniowie i studenci , junacy OHP, wszystkie ko
lektywy wyróżniające się w pracy ZMS, v pracy
300
społecznej, w kampanii przygotowań do II Krajo
wego Zjazdu ZMS.
Zasady wyboru uczestników Zlotu określi in
strukcja KC ZMS.
IX PLENUM KC ZMS

Warszawa, wrzesień 1959 r.

 APEL ZJAZDOWY
ZWIĄZKU MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ

DO ZETEMESOWCÓW!
DO GRUP DZIAŁANIA !
DO KOMITETÓW ZMS!

Wzywamy Was do Apelu Zjazdowego !

Komitet Centralny ZMS postanowił zwołać
w kwietniu 1960 roku II Krajowy Zjazd ZMS. Bę
dzie on przeglądem naszej działalności i określi kie
runki dalszego rozwoju Związku. Komitet Central
ny ZMS postanowił również w dniach 30. IV.
2. V. 1960 r. , po zakończeniu II Zjazdu, zwołać do
Warszawy Ogólnopolski Zlot Związku Młodzieży
Socjalistycznej .
Pracujemy razem już trzy lata. Skupiliśmy
w swych szeregach tych, którzy cenią pracę i wie
dzę, którzy czynem związali się z ideą socjalizmu
i z Partią, która ideę tę urzeczywistnia.
Jest nas dziś ponad 300 tysięcy. Na przekór
trudnościom zrobiliśmy już niemało. W każdej dzie
dzinie życia coraz bardziej waży nasz czyn, coraz
bardziej odczuwalna jest nasza obecność.
O naszym dorobku będziemy mówić na Zjeździe.
Ale dorobek ten jest wciąż niewspółmierny do
możliv Sci i zadań, a w jego wypracowanie nie
wszyscy wnieśli równy wkład. Są grupy ZMS, któ
re pozostają w tyle, nie wykazują inicjatywy, za
miast działać trwają w bezczynności.
I dlatego nie mamy prawa do samozadowolenia,
302
wiele musimy zmienić przygotowując się do Zja
zdu .
ZMS ma przed sobą poważne zadania. Pragnie
my coraz lepiej służyć socjalistycznej ojczyźnie,
realizować uchwały III Zjazdu Partii, zaspokajać
pragnienia młodzieży i kształtować jej postawę.
Dlatego też musimy sobie stawiać wyższe wyma
gania, realizować doskonalszy, wszechstronniejszy
program działania. Wypracowywać go będziemy
w toku przedzjazdowej pracy, wypracowywać go
będziemy na Zjeździe .
Zjazd spełni nadzieje, które z nim wiążemy, jeśli
przygotowywać go będziemy wspólnie : każda gru
pa, wszyscy członkowie, cały aktyw Związku.
Wzywamy więc Związek do Zjazdowego Apelu.
Niech stanie się on przeglądem sił, niech wyzwoli
nową aktywność organizacji. Niech ambicją wszyst
kich grup i wszystkich członków organizacji będzie
udział w Apelu.
Przyjrzyjmy się pracy własnej i pracy swojej
grupy, rozejrzyjmy się po swoim zakładzie, szkole,
uczelni, mieście, podejmijmy wysiłek, by równać do
przodujących.
Robotnicze organizacje ZMS !
Uczestniczcie aktywnie we współgospodarzeniu
zakładem , w pracy wszystkich organów samorządu
robotniczego.
Twórzcie młodzieżowe brygady produkcyjne, ini
cjujcie ruch współzawodnictwa pracy i przedsię
wzięcia zmierzające do polepszenia jakości pro
dukcji, oszczędności surowca, wzrostu wydajności
pracy. Niech brygady młodzieżowe przystępują do
walki o tytuł „ brygady pracy socjalistycznej” .
303
 Rozwijajcie ruch racjonalizatorstwa i wynalaz
czości, dbajcie o realizację słusznych pomysłów
i ulepszeń w technologii i organizacji pracy .
Bądźcie przykładem dyscypliny i gospodarności
w zakładzie.
Junacy OHP !
Bądźcie przykładem socjalistycznego stosunku do
pracy, zdobywajcie zawód, uczcie się sumiennie,
prowadźcie ciekawą i wszechstronną działalność
społeczną, kulturalną, sportową.
Szkolne i studenckie organizacje ZMS !
Dajcie przykład sumiennego stosunku do nauki.
Przodujcie w zdobywaniu i upowszechnianiu wie
dzy. Rozwijajcie działalność kół zainteresowań i kół
naukowych . Niech staną się one narzędziem kształ
towania i rozwijania naukowego poglądu na świat.
Obejmujcie swą działalnością i oddziaływaniem
polityczno -wychowawczym coraz szersze kręgi uczą
cej się młodzieży.
Robotnicze, szkolne, studenckie grupy ZMS !
Podejmujcie prace społeczno-użyteczne : podpo
rządkujcie tereny zakładów , szkół, uczelni, pracuj
cie nad upiększaniem i zazielenianiem miast, bu
dujcie obiekty sportowe i wypoczynkowe, poma
gajcie w naprawie dróg, zakładaniu linii tramwajo
wych .
Walczcie z naruszaniem ustawodawstwa i praw
młodzieży, dbajcie o warunki bytowe młodzieży,
o jej zdrowie, higienę i bezpieczeństwo pracy. Trosz
czcie się o Domy Młodego Robotnika, internaty, do
my akademickie i stołówki. Niech panuje w nich
ład i porządek, niech będą schludne i przytulne.
304
 Zbierajcie fundusze, pracujcie na rzecz naszej
Zetemesowskiej Szkoły Tysiąclecia w Zielonej Gó
rze .

Zetemesowcy!
Jeśli chcemy zmieniać życie na lepsze, musimy
wiele wiedzieć. Dlatego też uczmy się rozumieć ży
cie i świat. Podnośmy swoje kwalifikacje, zgłębiaj
my tajniki wiedzy, interesujmy się nauką i tech
niką XX wieku. Organizujmy zajęcia dyskusyjno
szkoleniowe na zebraniach grup ZMS, przeprowa
dzajmy wieczory pytań, spotkania itp. Niech będzie
coraz więcej ciekawych Wieczorowych Szkół Akty
wu, coraz więcej sumiennych słuchaczy. Czytajmy
prasę związkową, prenumerujmy „ Walkę Młodych "
i „ Sztandar Młodych”.
Niech komitety i grupy ZMS, zgodnie z potrze
bami młodzieży i przemysłu, będą inicjatorami i or
ganizatorami kursów kwalifikacyjnych i szkół przy
zakładowych, zespołów początkowego nauczania
i Uniwersytetów Robotniczych, wszechnic, sekcji za
interesowań i kół naukowych .
Bądźmy organizatorami pożytecznej i kulturalnej
rozrywki. Twórzmy zespoły artystyczne, kluby ZMS,
pracujmy w Domach Kultury, organizujmy wieczor
nice, dyskusje o książkach, teatrze, filmie, inicjujmy
współdziałanie grup z kołami ZMW, wymianę ze
społów artystycznych, wzajemne zabawy i odwie
dziny.
Uprawiajmy sport i turystykę. Zdobywajmy wła
sny sprzęt i obiekty sportowo-turystyczne, organi
zujmy wycieczki, wytyczajmy szlaki turystyczne,
przygotowujmy ekwipunek i zbierajmy fundusze na
305
letnie obozy, twórzmy sekcje sportowo -turystyczne,
zdobywajmy Sportową Odznakę Piętnastolecia.
Towarzysze !
Potrzebna nam jest zdyscyplinowana, sprężysta
organizacja, silna aktywnością wszystkich członków ,
świadczących na rzecz swego Związku, odpowiedzial
nych za jego pracę. Sumiennie spełniajmy organiza
cyjne zadania, umacniajmy dyscyplinę, przestrze
gajmy regularnego opłacania składek członkowskich .
Musi nas być więcej ! Angażujmy do realizacji
Apelu Zjazdowego młodych robotników , uczniów ,
studentów pozostających poza organizacją. Przyj
mujmy najlepszych w nasze szeregi, twórzmy gru
py ZMS tam, gdzie one dotąd nie istnieją.
Apel Zjazdowy będzie sprawdzianem naszych mo
żliwości, ambicji każdego członka ZMS, każdej gru
py, każdego komitetu . Rezultaty Apelu przyniesie
my na II Zjazd ZMS. Niech Apel będzie okazją do
szlachetnej rywalizacji między grupami i komiteta
mi ZMS. Najlepsze będą przykładem dla Związku,
zasłużą na uznanie i wyróżnienie.
Najlepsi członkowie, najlepsze kolektywy ZMS
zdobędą prawo uczestniczenia w Zlocie.
Wierzymy, że cały nasz Związek, wszyscy jego
członkowie podejmą Apel Zjazdowy. Wierzymy, że
przyjdą na swój II Zjazd z nowym dorobkiem , z po
czuciem dobrze spełnionego obowiązku wobec Partii 1
1
i młodzieży . 1

ZWIĄZEK MŁODZIEŻY SOCJALISTYCZNEJ

KOMITET CENTRALNY

Warszawa, wrzesień 1959 r.

 UCHWAŁA X PLENUM KC ZMS
W SPRAWIE ZLOTU MŁODZIEŻY POLSKIEJ
W GRUNWALDZIE

Ogólnopolski Komitet Współpracy Organizacji

Młodzieżowych postanowił zwołać w lipcu 1960 r.
w związku z 550-tą rocznicą zwycięskiej bitwy pod
Grunwaldem oraz inauguracją Obchodów Tysiącle
cia Państwa Polskiego Zlot Polskiej Mło
dzieży w Grunwaldzie.
Zlot Grunwaldzki będzie wielkim świętem
i manifestacją jedności ideowo-politycznej młodzie
ży polskiej , jej przywiązania do naszej ojczyzny
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, do Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej, która kieruje bu
downictwem socjalizmu w naszym kraju.
W związku z tym X Plenum KC ZMS postana
wia zmienić decyzję IX Plenum w sprawie Zlotu
ZMS i skierować wysiłek całej organizacji do przy
gotowania i przeprowadzenia Zlotu Polskiej
Młodzieży w Grunwaldzie.
X Plenum Komitetu Centralnego ZMS zwraca się
do wszystkich członków, grup działania, kolekty
wów produkcyjnych, artystycznych i sportowych,
do aktywu i instancji ZMS o rozwinięcie na szero
ką skalę wszechstronnych przygotowań do Zlotu
Polskiej Młodzieży w Grunwaldzie.
X PLENUM KC ZMS

Warszawa, luty 1960 r.

307
 SPIS RZECZY

I
Służcie ofiarnie i wiernie sprawie klasy robotniczej, spra
wie narodu, sprawie socjalizmu

Przemówienie tow . Władysława Gomułki-Wiesława

na Zjeździe Konstytucyjnym Związku Młodzieży
Socjalistycznej 7
Przemówienie tow. Władysława Gomułki -Wiesława
na ogólnopolskim spotkaniu aktywu ZMS 16

Tow . Władysław Gomułka-Wiesław o ruchu młodzie

żowym 30

Przemówienie tow. Jerzego Morawskiego na III Ple

num KC ZMS 33
Przemówienie tow. Jerzego Albrechta na Krajowej
Naradzie Uczestników Młodzieżowego Współza
wodnictwa Pracy . 48
Przemówienie tow. Romana Zambrowskiego na Kra
jowej Naradzie Aktywu ZMS (fragmenty) . 57
Przemówienie tow. Romana Zambrowskiego na spot
kaniu aktywu ZMS z byłymi działaczami KPP
w Krakowie (fragmenty ) 67
Przemówienie tow. Romana Zambrowskiego na IX
Plenum KC ZMS (streszczenie) 90
List Sekretariatu KC PZPR do instancji i organi
zacji partyjnych w sprawie zadań przed II Zja
zdem ZMS 96
Ze Statutu PZPR 102

308
 II

Uczmy się socjalizmu

Najpilniejsze zadania ZMS (z uchwały II Plenum

KC ZMS) 105
List III Plenum KC ZMS do KC PZPR 109
Uchwała o 15 - leciu ZWM . 111
Rezolucja Ogólnopolskiego Spotkania Aktywu ZMS . 116
Uchwała VI Plenum KC ZMS w sprawie kształcenia
ideowo- politycznego członków i aktywu ZMS . 119
Uchwała Sekretariatu KC ZMS w sprawie udziału
ZMS w obchodach 40 -lecia KPP . 127
Uchwała KC ZMS o ustanowieniu „Odznaczenia im.
Janka Krasickiego" 131

III

Tylko czyny się liczą

Uchwała IV Plenum KC ZMS o pracy grup działania

ZMS wśród młodzieży robotniczej 137
Uchwała Sekretariatu KC ZMS w sprawie utworze
nia Hufców Pracy ZMS 149

Rezolucja Krajowej Narady Uczestników Młodzieżo

wego Współzawodnictwa Pracy 154

Wytyczne KC ZMS w sprawie „ Sztafety Czynu Mło

dych " 160
Uchwała KC ZMS o budowie Szkoły Tysiąclecia na
terenie województwa zielonogórskiego 165

Wnioski wynikające dla ZMS z uchwał III Plenum

KC PZPR . 168

Uchwała Prezydium CRZZ i Sekretariatu KC ZMS

w sprawie współzawodnictwa o tytuł brygady
pracy socjalistycznej 174
Uchwała X Plenum KC ZMS o pracy Związku Mło
dzieży Socjalistycznej wśród młodej inteligencji
technicznej . . 182

309
 IV

Aby żyć pelniej i piękniej

Uchwała III Plenum KC ZMS w sprawie pracy kul

193
turalno-oświatowej i sportowo-turystycznej
Główne kierunki pracy ZMS W dziedzinie upo
wszechnienia kultury (z wytycznych KC ZMS) . 204
Uchwała Sekretariatu KC ZMS w sprawie oświaty
robotniczej 221

V
O coraz bogatszy program pracy ideowo -wychowawczej
w szkołach i uczelniach

Uchwała III Plenum KC ZMS 0 budowie ZMS

na wyższych uczelniach 229
Uchwała VIII Plenum KC ZMS o pracy na wyższych
uczelniach 234
Uchwała VIII Plenum KC ZMS o pracy ZMS wśród
młodzieży szkolnej . . 246
Wnioski z Krajowej Narady Aktywu Studenckiego . 256
Wnioski z Krajowej Narady Aktywu Szkolnego . 263

VI
Współpraca młodzieżowych
organizacji warunkiem .

jedności ideowo-politycznej młodego pokolenia

Uchwała o współdziałaniu Związku Młodzieży Socja

listycznej i Zwązku Młodzieży Wiejskiej .. 271
Wytyczne Sekretariatu KC ZMS i GK ZHP o współ
działaniu w pracy na terenie szkoły . 275

Uchwała Sekretariatu KC ZMS i Prezydium ZG

ZMW w sprawie organizacji młodzieżowych w Si
lach Zbrojnych i Wojskach Wewnętrznych PRL . 279
Zasady działania Ogólnopolskiego Komitetu Współ
pracy Organizacji Młodzieżowych . 281
Uchwała Ogólnopolskiego Komitetu Współpracy Orga
nizacji Młodzieżowych o obchodach rocznic po
wstania organizacji młodzieżowych 284

310
Uchwała Ogólnopolskiego Komitetu Współpracy Orga
nizacji Młodzieżowych w związku z 1000-leciem
Państwa Polskiego 289
Uchwała Ogólnopolskiego Komitetu Współpracy Orga
nizacji Młodzieżowych w sprawie Zlotu Mło
dzieży Polskiej w Grunwaldzie 293

VII

Będziemy coraz lepiej służyć socjalistycznej ojczyźnie

Uchwała IX Plenum w sprawie zwołania II Kra

jowego Zjazdu Związku Młodzieży Socjalistycz
nej i Ogólnopolskiego Zlotu ZMS . 299
Apel Zjazdowy Związku Młodzieży Socjalistycznej 302
Uchwała X Plenum KC ZMS w sprawie Zlotu Mło
dzieży Polskiej w Grunwaldzie . 307
.
‫ܚܝ‬
 OR
A
To avoid fine, this bod should be returned on

LIBRF
STAN
or before the datelast stamped below
5M - 9-60-95759
 Ha799
P6296
HQ 799 .P6 796
Materiay i dokumenty ZWANL4217
HooverInstitutionLibrary

3 6105 082 682 803