Temat: Pozytywistyczne programy i wiersz Adama Asnyka „Do młodych”.

1. Powstanie styczniowe i jego znaczenie w kształtowaniu się postaw pozytywistów.

Powstanie zakończyło się klęską i bezpardonowym polowaniem zwycięzców na resztki

wymęczonych i obdartych „Partii” ( tak nazywano powstańcze oddziały), tropieniem
niedobitków i nasilaniem szykan wobec ludności cywilnej. Tu nie wchodziła w grę – jak- w
1831 roku honorowa kapitulacja według reguł wojskowych. Rosjanie traktowali powstańców
jak przestępców, a bilans walk okazał się bardzo tragiczny – wiele tysięcy poległych i
zamordowanych. Statystyk nie prowadzono, a na podstawie zachowanych dokumentów
wiadomo, że wykonano na Polakach 669 wyroków śmierci, 38 tys. osób zesłano na Sybir,
kilka tysięcy było uwięzionych w Austrii i Prusach, 10 tys. Znalazło się na emigracji. Spalono
tysiące dworów i skonfiskowano tysiące majątków ( np.za udział w powstaniu swój majątek
stracił teść H. Sienkiewicza, hr. Szetkiewicz, był zesłany na Syberię, ale nigdy nie stracił
pogody ducha, co bardzo doceniał go słynny zięć). Pogrom powstania odbywał się wśród
poczucia powszechnej bezsilności, przygnębienia, trwogi i żałoby. W prasie rosyjskiej
szkalowano powstańców jako zbrodniarzy i wykolejeńców, zmanipulowanych z zagranicy.
Nawet wśród swoich ci, którym udało się przeżyć, nie zawsze mogli czuć się bezpiecznie
(zdarzały się donosy na ukrywających się powstańców). W takiej atmosferze zrodziły się dwa
typy postaw wobec powstania:
 Pierwszą reprezentowali krakowscy Stańczycy – tak nazywano osoby związane ze
środowiskiem autorów artykułów i felietonów, które nosiły wspólny tytuł „Teka Stańczyka”
(1869). Byli to galicyjscy konserwatyści przechodzący na ugodę z Austrią. Uważali, że
poległym należy się żałobne wspomnienie, jednak nie należy tworzyć legendy powstania i aby
ją niszczyć, kpiono z symboli roku 1863. Według nich romantyczny bunt stracił jakikolwiek
sens polityczny i społeczny. Był politycznie irracjonalny, społecznie wywrotowy ( chodziło o
frakcję czerwonych) i kłócił się z porządkiem religijno – moralnym.
 Drugi typ krytyczny wobec powstania prezentowali pozytywiści warszawscy – wydarzenia z
nim związane uważali za tragiczne i szkodliwe. Nie zgadzali się jednak na potępienie dążeń
społecznych powstania, których celem była demokratyzacja Polski.
 Jednak jubileusz ćwierćwiecza powstania przyniósł pierwsza falę pozytywistycznych rewizji
tego wydarzenia i upomniano się o szacunek dla powstańców styczniowych.

2. Pozytywizm warszawski i jego program.

 Najwybitniejszym przedstawicielem pozytywistów warszawskich był Aleksander

Świętochowski (1849 – 1938), który ukierunkował programy społeczne na aktualne potrzeby
kraju. Był autorem cyklu artykułów „Praca u podstaw”, w których nakreślił hasła
programowe epoki, więcej , sam tytuł stał się najbardziej rozpoznawalnym hasłem
programowym pozytywizmu. W istocie „praca u podstaw” była częścią składową
pozytywistycznych programów organicznikowskich. „Praca u podstaw” według
Świętochowskiego to określenie zadań najpilniejszych i elementarnych w celu naprawy
najbardziej „ chorych” części społecznego organizmu, np. podjęcie natychmiastowych działań
na wsi w obszarze edukacji, higieny i likwidacji straszliwej biedy.
  Praca organiczna – rozumiano ją jako działalność gospodarczą, oświatową, naukową,
kulturalną i samorządową, prowadzoną legalnie, to znaczy w ramach dozwolonych przez
państwa zaborcze. Przeciwstawiano się spiskom i walkom, które wyniszczają organizm
społeczny ( należało zaniechać niecierpliwych planów niepodległościowych dopóty, dopóki
nie stworzyłby się korzystny dla nas układ międzynarodowy, a my sami będziemy na tyle silni,
by wygrać walkę). Tak więc założeniem wszystkich programów społecznikowskich było
podejmowanie „zamiarów podług sił”. Gwarantem sukcesu miało być współdziałanie
różnych części ( grup, klas) „ organizmu społecznego”.

W tym kontekście zwróćcie uwagę na następujące elementy:

Romantyzm
Przekonanie, że przede wszystkim
niepodległość, potem krzątanie się przy
gospodarstwie.
Idea oparta na określaniu wielkich celów , nie
koniecznie „podług sił”.
Koncepcja narodu – wspólnoty ducha, kultury,
historii i tradycji.
Pozytywizm
Przekonanie, że przede wszystkim należy
cierpliwie budować i wzmacniać „społeczny
organizm” , nie narażając go na tragedię wojny.
Idea oparta na podejmowaniu „ zamiarów
podług sił”.
Koncepcja społeczeństwa jako jednego
organizmu, którego wszystkie członki muszą być
zdrowe, by cały organizm dobrze funkcjonował.

 Kolejnym ważnym hasłem programowym polskiego pozytywizmu była asymilacja Żydów.

Dążono do pełnej integracji polskich Żydów z całym społeczeństwem.

 Emancypacja kobiet – to kolejne zadanie, jakie wyznaczyli społeczeństwu pozytywiści.

3. Adam Asnyk i programowy charakter wiersza „Do młodych”.

Przeczytaj uważnie wiersz – podręcznik, strona 56 i wykonaj następujące

zadania:

a) Kto jest adresatem wiersza Do młodych?

Już w tytule i pierwszych słowach utworu ujawnia się adresat wiersza: wy - młodzi. Do nich
podmiot liryczny, człowiek starszy, doświadczony, kieruje swe polecenia związane z
poszukiwaniem prawdy i nowych dróg życia.
 b) Podaj, jakiej formy gramatycznej używa podmiot liryczny, zwracając się do „młodych”.
Jak można w związku z tym scharakteryzować postawę osoby mówiącej w stosunku do
odbiorców?
Adam Asnyk w wierszu "Do młodych" używa formy 2. osoby liczby mnogiej. Osoba
mówiąca przyjmuje zatem postawę nauczyciela, mędrca, który pragnie przekonać
odbiorców do swoich racji.
c) Zinterpretuj metafory pojawiające się w utworze.

 prawdy jasny płomień zawsze należy

poszukiwać prawdy oraz dążyć do niej
 nowe, nie odkryte drogi - poszerzanie swoich
horyzontów oraz odkrywanie nowych możliwości
 ołtarze przeszłości - jest to cała przeszłość
oraz związana z tym tradycja oraz historia
 święty ogień znak świętości, kontynuacji
tradycji
 świat, który w ciemność zachodzi
 zmierzch rzeczywistości
 tęcza idealnych snów świat idei
d) Jaki obraz obu epok – romantyzmu i pozytywizmu –rysuje się w wierszu? Uzupełnij
tabelę.

Jaki był romantyzm? Jacy powinni być pozytywiści?

 odwoływał się do mitów oraz  poszukują prawdy oraz nowych

rozwiązań (kult wiedzy);
legend;
 ważny jest dla nich nieustanny rozwój;
 opierał się na pewnych urojeniach,  szanują dorobek minionych pokoleń;
 wierzą w mądrość
wyobrażeniach;

 wiązał się z poszanowaniem

tradycji, przywiązaniem do niej;

 jest czymś, co należy do przeszłości.

e) Wskaż cytat będący aluzją do znanego utworu romantycznego i go skomentuj.

„Nieście więc wiedzy pochodnię na czele I nowy

Udział bierzcie w wieków dziele, Przyszłości

Podnoście gmach!’” Powyższy cytat jest

Nawiązaniem do „Ody do młodości” Adama

Mickiewicza. Asnyk, kontynuując założenia

Romantycznego poprzednika, podkreśla wartość

I siłę młodych ludzi, którzy mogą zmieniać świat

I stworzyć nową przyszłość.