Οι κομμουνιστές ήταν εκεί! | ΠΟΛΙΤΙΚΗ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?

id=2051781&action=print

Κυριακή 16 Νοέµβρη 2003

Σελίδα 8

ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Οι κοµµουνιστές ήταν εκεί!
30 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ο Ν. Κυριακίδης, στέλεχος τότε της Κοµµατικής Οργάνωσης Αθήνας
του ΚΚΕ θυµάται...
Το 1973 είναι η χρονιά που σηµατοδοτεί την αρχή του τέλους της
αµερικανοκίνητης χούντας των συνταγµαταρχών. Η εξέγερση του
Πολυτεχνείου έµελλε να µείνει στην ιστορία ως ένα κορυφαίο
γεγονός, µόνο που σήµερα αρκετές από τις αναφορές σε αυτό
χαρακτηρίζονται τουλάχιστον ελλιπείς, µε εµφανή διάθεση
απόσπασής του από τις γενικότερες συνθήκες που επικρατούσαν
εκείνη την περίοδο, συνθήκες που «κυοφόρησαν» την εξέγερση.
Για όσα προηγήθηκαν της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και όσα
ακολούθησαν, για την αντίδραση και τη στάση της Κοµµατικής
Οργάνωσης Αθήνας συζητήσαµε µε τον Νίκο Κυριακίδη, µέλος
της ΚΕΟΕ του ΚΚΕ σήµερα, τότε µέλος του Γραφείου του
Κλιµακίου της ΚΕ του Κόµµατος.
Μας υπενθυµίζει καταρχήν την Εκθεση και τα Συµπεράσµατα για
την εξέγερση του Πολυτεχνείου που εγκρίθηκαν από την 4η
Ολοµέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Ιούλη του 1976. Οπως τονίζει,
εκεί γίνεται µια αναλυτική παρουσίαση της πολιτικής κατάστασης
και του λαϊκού κινήµατος το 1973, καθώς και αναφορά στη λαϊκή
αντίθεση που δυναµώνει µε την ανάπτυξη της πάλης όλων των
στρωµάτων του λαού και ιδιαίτερα της σπουδάζουσας νεολαίας, Χιλιάδες λαού έξω από το Πολυτεχνείο στις 16/11/73,
µε την καθοριστική συµβολή της «Αντιδικτατορικής ΕΦΕΕ». Στο πριν από το χτύπηµα
ντοκουµέντο αυτό γίνεται εκτίµηση της συµβολής των δυνάµεων
του Κόµµατος και της ΚΝΕ που αποτέλεσε το βασικό παράγοντα, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος εξαπάτησης του λαϊκού κινήµατος
από τη λεγόµενη φιλελευθεροποίηση της χούντας, πράγµα που οδήγησε στην ακόµα πιο ενεργητική αντιπαράθεση µε τη χούντα
και στη µεγαλύτερη πολιτικοποίηση των αγώνων.

Από αυτή την Εκθεση ανιχνεύουµε µια καταρχήν απάντηση για το

χαρακτήρα της εξέγερσης: «Οι αγώνες του Νοέµβρη και ειδικά η
µάχη του Πολυτεχνείου, αποτελούν κορυφαία εκδήλωση της
εφτάχρονης αντιχουντικής πάλης και µια από τις κορυφαίες
στιγµές των αγώνων του λαού και της νεολαίας του. Δεν είναι
βέβαια µια γενική λαϊκή εξέγερση, αλλά οπωσδήποτε είναι µια
περιορισµένη, µέσα σε ένα χώρο, εξέγερση, ενός κυρίως
στρώµατος φοιτητών, που προκάλεσε γενικότερο ξεσηκωµό του
λαού και πριν απ' όλα τµηµάτων της εργατικής τάξης και των
εργαζοµένων. Είναι, εποµένως, µια περιορισµένη σε έκταση και
οργανωµένη συµµετοχή ευρύτερων κοινωνικών δυνάµεων
εξέγερση. Εχει οπωσδήποτε τον χαρακτήρα ενός λαϊκού
ξεσηκωµού. Οι ελλείψεις που υπήρξαν ή τα λάθη που έγιναν δεν
µπορούν σε τίποτα να µειώσουν τη σηµασία του ηρωικού εκείνου
αγώνα».
-- Δεν είναι λίγοι αυτοί που ενστερνίζονται την άποψη πως
η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν ένα γεγονός
«αυθόρµητο» που προέκυψε από το πουθενά. Είναι έτσι τα
πράγµατα;
-- Εκτιµάµε πως όχι. Το 1973 η χούντα συµπληρώνει ήδη 6
χρόνια, ωστόσο δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει κάποια λαϊκή
βάση. Αυτό θα ήταν και αδύνατον. Αντίθετα, η κρίση της
βαθαίνει. Αποµονώνεται όλο και περισσότερο διεθνώς. Κύριο
ρόλο σ' αυτό παίζει η ανάπτυξη της διεθνούς αλληλεγγύης,
πρώτα απ' όλα των σοσιαλιστικών χωρών και του διεθνούς
εργατικού κινήµατος, που στα 1973 βρίσκεται σε έξαρση, µε
πρωταρχικό αίτηµα την υπεράσπιση και απελευθέρωση των
πολιτικών κρατουµένων. Κύριος παράγοντας, όµως, που συντελεί
στο βάθεµα της κρίσης της δικτατορίας είναι η ανάπτυξη µιας

1 sur 3 17/11/2022, 19:12

Οι κομμουνιστές ήταν εκεί! | ΠΟΛΙΤΙΚΗ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=2051781&action=print

παλλαϊκής αντίθεσης.
Το 1973 χαρακτηρίζεται από τη σοβαρή αγωνιστική ανάταση του λαού και της νεολαίας. Αναπτύσσονται µια σειρά εκδηλώσεις
πανελλαδικά του λαού και της σπουδάζουσας νεολαίας. Φλεβάρη - Μάρτη - Απρίλη έχουµε συγκεντρώσεις, καταλήψεις,
διαδηλώσεις. Τα Πανεπιστήµια µοιάζουν µε καζάνι που βράζει, θύελλα διαµαρτυριών ακολουθεί την προσπάθεια της χούντας να
καταργήσει το φοιτητικό συνδικαλισµό, µε τον καταστατικό χάρτη για την Παιδεία που δηµοσιεύει το Γενάρη. Εχουµε αποχές σε
πολλές σχολές του ΕΜΠ, στις σχολές υποµηχανικών, στη Σιβιτανίδειο, στην Πάτρα και τη Θεσσαλονίκη. Στις 21 Φλεβάρη
πραγµατοποιούνται στη Νοµική φοιτητικές συνελεύσεις, µε κύριο αίτηµα την κατάργηση του µέτρου της στράτευσης, µέχρι το
µεσηµέρι είχαν συγκεντρωθεί στη Νοµική γύρω στους 4.000 φοιτητές. Μετά τη Νοµική τίποτα δεν είναι το ίδιο, καθώς οι φοιτητές
από την πείρα τους πείθονται πλέον ότι ο αγώνας για ακαδηµαϊκές ελευθερίες είναι αξεχώριστος από τον αγώνα για το γκρέµισµα
της χούντας, για την ελευθερία. Το 1973 έχουµε και αντιδικτατορικές εκδηλώσεις των αγροτών, πραγµατοποιήθηκε στη Λάρισα
σύσκεψη πανθεσσαλική, εµφανίστηκαν περιπτώσεις µαζικής άρνησης για την παράδοση ή πώληση των αγροτικών προϊόντων,
αντιδράσεις κατά των απαλλοτριώσεων που εκφράστηκαν µε αγροτικά συλλαλητήρια κ.ά. Το κίνηµα αυτό κορυφώθηκε στο
Πολυτεχνείο. Το Πολυτεχνείο ήταν γέννηµα αυτών των συνθηκών.
-- Μέσα σ' αυτές τις εξελίξεις ποια ήταν η στάση και η αντίδραση των
κοµµουνιστών της Αθήνας και γενικότερα;
-- Τον Αύγουστο του 1973, µε απόφαση του ΠΓ ανασυγκροτείται το Γραφείο του
Κλιµακίου του Κόµµατος. Επικεφαλής τίθεται ο Α. Αµπατιέλος και, εκτός από µένα,
συµµετέχουν οι Ν. Καλούδης, Γ. Γιάνναρης, Μ. Στολίδης. Προχωρά η ανασυγκρότηση
των Κοµµατικών Οργανώσεων Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Λάρισας, Πάτρας,
Ηρακλείου, Ελευσίνας, Γιαννίνων. Τον Δεκέµβρη του 1971 είχαν απολυθεί και οι
τελευταίοι εξόριστοι. Η ΚΟΑ ήταν παρούσα στις φοιτητικές εκδηλώσεις του 1972.
Αναπτύσσει δράση στο δηµοψήφισµα Παπαδόπουλου. Τον Οκτώβρη του 1973 κάτω
από την πίεση του λαϊκού κινήµατος ο Παπαδόπουλος δίνει αµνηστία στους
φυλακισµένους, που είχαν δικαστεί στη διάρκεια της δικτατορίας. Οι οργανώσεις
Αθήνας και Πειραιά ανασυγκροτούν τις δυνάµεις τους και αναπτύσσουν δράση µέσα
στην εργατική τάξη και τη νεολαία. Καθοδηγούν την πρώτη απεργία σε εργοστάσιο της
Ελευσίνας, παίρνουν µέρος στα συλλαλητήρια κατά των απαλλοτριώσεων των αγροτών
στα Μέγαρα, στο Μενίδι, στα Σπάτα. Προωθούν την πάλη των εργαζοµένων κατά της
προσπάθειας για αρπαγή των ασφαλιστικών ταµείων. Μέλη της ΚΝΕ πλαισιώνουν την
ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ και αναπτύσσουν σηµαντική δράση µε αξιοσηµείωτα αποτελέσµατα. Το ΚΚΕ
παρακολουθεί άγρυπνα τις εξελίξεις.
Στις 16/11 το ΠΓ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία σηµείωνε πως η λαϊκή ψυχή
πάλλεται και εκδηλώνει στους δρόµους την αλληλεγγύη της προς τους φοιτητές και
καλούσε την: «Εργατική τάξη και το λαό να εκδηλώσει ακόµη πιο µαζικά τη
συµπαράσταση και τη βοήθεια στους φοιτητές. Η καλύτερη συµπαράσταση είναι να
οργανώσουν οι ίδιοι οι εργαζόµενοι το δικό τους αγώνα κατά της ακρίβειας, για την
αύξηση µεροκάµατων και µισθών, για συνδικαλιστικές και πολιτικές ελευθερίες.
Καλούµε τους φαντάρους, τους δηµοκράτες αξιωµατικούς να µη χτυπήσουν τα ηρωικά Ο Νίκος Κυριακίδης
παιδιά που αγωνίζονται για µια δίκαιη υπόθεση. Καλούµε τους ξενιτεµένους Ελληνες να
εκφράσουν την αλληλεγγύης τους προς τους φοιτητές και να απαιτήσουν την κατάπαυση της τροµοκρατίας και την άµεση
ικανοποίηση των αιτηµάτων τους. Κάνουµε έκκληση στη διεθνή κοινή γνώµη να συµπαρασταθεί στους φοιτητές µας µε την
πολύτιµη αλληλεγγύη της».
Η ΚΟΑ δε σταµάτησε τη δράση της ούτε µετά το Πολυτεχνείο, ακόµα και µετά το χτύπηµα του Φλεβάρη του '74, µε χιλιάδες
προκηρύξεις, συνθήµατα, τρικ, ενηµέρωνε το λαό για τα δολοφονικά σχέδια της χούντας, συνέχισε µε όλους τους τρόπους την
οργάνωση του λαού. Οι συλλήψεις του Φλεβάρη του '74 και µάλιστα του µεγαλύτερου στελεχικού απαράτ της Αθήνας, της ΚΝΕ
και ιδιαίτερα δύο µελών του Γραφείου του Κλιµακίου δηµιούργησε σοβαρές δυσκολίες στη λειτουργία µας. Ανασυγκροτήθηκε όµως
το Γραφείο. Παρά τις συλλήψεις, τις δυσκολίες η ΚΟΑ λειτούργησε έως την πτώση της χούντας µε τακτικές επαφές, συνδέσµους,
γιάφκες, καταλύµατα, επικοινωνούµε µε µηνύµατα και πληροφορίες που µεταδίδονταν από τη «Φωνή της Αλήθειας».
-- Μιλήστε µας λίγο για εκείνη τη βδοµάδα του Νοέµβρη.
-- Τα γεγονότα εξελίσσονται εκείνες τις συγκεκριµένες µέρες χωρίς απόφαση ή σχέδιο. Η κατάληψη, αυτή η συγκεκριµένη µορφή
πάλης, γιατί συγχρόνως υπήρχαν κι άλλες, γίνεται αυθόρµητα. Το Γραφείο της ΚΟΑ κατέβαλε προσπάθειες για ενίσχυση της λαϊκής
συµπαράστασης όχι τόσο µέσα στο Πολυτεχνείο -εκεί κυρίως δρούσε η ΚΝΕ και η αντιΕΦΕΕ- αλλά κύρια έξω, στις συνοικίες, µε
διοργάνωση λαϊκών εκδηλώσεων. Η ΚΟΑ είχε ως ένα βαθµό ανασυγκροτήσει τις δυνάµεις της και τα στελέχη της ήταν παρόντα
συνέχεια στην εξέγερση. Με το µηχανισµό της κυκλοφόρησε τρικ και προκηρύξεις, έγραψε συνθήµατα στους τοίχους, συνέβαλε
στην όξυνση του κλίµατος. Η σκέψη ήταν να παρθούν µέτρα πρακτικά, ώστε µια συγκεκριµένη µέρα οι φοιτητές που ήταν µέσα
στο Πολυτεχνείο να βγουν και να αρχίσουν πορείες και διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας. Αυτό δεν µπορέσαµε να το
υλοποιήσουµε και έγινε η επέµβαση της Αστυνοµίας και του Στρατού.
Η µαχητικότητα του λαού την Παρασκευή 16/11 ήταν κάτι το πρωτοφανέρωτο. Δεν είχαµε δει άλλοτε τέτοιες µορφές
συµπαράστασης και εκδηλώσεων του λαού. Κατέβαινε από τις γειτονιές της Αθήνας, από τις λαϊκές εργατικές συνοικίες κατά κύριο
λόγο. Μάζες οικοδόµων πρωτοστατούσαν έξω από το Πολυτεχνείο, στα Χαυτεία, στην Πανεπιστηµίου, στο Δηµαρχείο. Χιλιάδες
τρικ, συνθήµατα και πανό στους δρόµους της Αθήνας. Η Οργάνωση µπόρεσε µε τις δυνάµεις που είχε να δώσει έναν
προσανατολισµό, δεν κατορθώσαµε ωστόσο να περάσει η γραµµή της απαγκίστρωσης. Το µεσηµέρι εκείνης της µέρας η
συγκέντρωση γύρω από το Πολυτεχνείο είχε φτάσει στο υψηλότερο σηµείο µαζικότητας, οι δυνάµεις της ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ ελέγχουν το
ραδιοσταθµό, τα µεγάφωνα, την περιφρούρηση, όχι όµως όλες τις εκδηλώσεις. Η ετερόκλητη εξάλλου Συντονιστική Επιτροπή

2 sur 3 17/11/2022, 19:12

Οι κομμουνιστές ήταν εκεί! | ΠΟΛΙΤΙΚΗ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=2051781&action=print

χωρίς συγκεκριµένο σχέδιο, πείρα, ανάλογες γνώσεις και πολιτική καθοδήγηση αδυνατούσε να ανταποκριθεί µε πληρότητα στο
ρόλο της, αν και είχε κατορθώσει να λύσει σοβαρά πρακτικά προβλήµατα, να εκτοπίσει αριστερίστικα συνθήµατα και να οργανώσει
µε µεγάλη τάξη την εσωτερική ζωή του Ιδρύµατος.
Το βράδυ, η Αθήνα πήρε τη µορφή εξεγερµένης πόλης. Μαχητικές διαδηλώσεις µε χιλιάδες άτοµα να συγκλίνουν στο χώρο. Τα πιο
οργανωµένα τµήµατα ήταν οι οικοδόµοι. Καθώς προχωρούσε η νύχτα οι διαδηλωτές αυξάνονταν και οι κινητοποιήσεις απλώνονταν
σε όλη την πρωτεύουσα, ενώ οι συµπλοκές µε την Αστυνοµία είχαν ήδη αρχίσει. Τα µεσάνυχτα µπαίνουν στην Αθήνα στρατιωτικά
τµήµατα, χτυπήθηκε το Πολυτεχνείο. Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν και το Σάββατο, παρότι είχε ήδη κηρυχτεί στρατιωτικός νόµος,
καθώς και την Κυριακή. Ο ακριβής αριθµός των νεκρών δεν εξακριβώθηκε ποτέ. Ηταν πολλές δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες κατ'
άλλους.
Το Πολυτεχνείο έπαιξε το ρόλο του, η εξέγερση από µόνη της δε θα µπορούσε να οδηγήσει στην ανατροπή της χούντας, το ζήτηµα
ήταν να δηµιουργηθεί ένα ορµητήριο. Ας µην ξεχνάµε ότι στις 16/11 καταλήφθηκε η πολυτεχνική σχολή στη Θεσσαλονίκη, στην
Πάτρα κατάληψη του κεντρικού κτιρίου του Πανεπιστηµίου, στα Γιάννενα κ.λπ.
Από το Πολυτεχνείο αρχίζει η αντίστροφη µέτρηση για τη χούντα. Παρά τα µέτρα της τροµοκρατίας που πήρε µε συλλήψεις,
βασανισµούς ακόµη και δολοφονίες, δεν µπόρεσε να ρίξει το ηθικό του λαού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι έχουµε εκδηλώσεις µετά το Πολυτεχνείο, διαδηλώσεις µικρές ή µεγάλες όπως η συγκέντρωση, διαδήλωση
των εργαζοµένων ιδιαίτερα των οικοδόµων στην πλατεία Δηµαρχείου, όπου η αστυνοµία τη χτύπησε, τραυµατίζοντας και
συλλαµβάνοντας πολλούς.
-- Από πλευράς υποκειµενικού παράγοντα η εξέγερση αποτέλεσε τι, κατά τη γνώµη σας; Και ποιες ήταν οι
αντικειµενικές συνθήκες;
-- Αποτέλεσε ορόσηµο της λαϊκής πάλης. Ο αγώνας αυτός συνέδεσε την πάλη για την ανατροπή της ξενοκίνητης χούντας µε
στόχους και συνθήµατα αντιιµπεριαλιστικά και αντιαµερικανικά, την αποδέσµευση από το ΝΑΤΟ, το διώξιµο των ξένων βάσεων,
την κατάκτηση εθνικής ανεξαρτησίας και λαϊκής κυριαρχίας. Οταν ξέσπασαν τα γεγονότα το καθεστώς περνούσε ήδη βαθιά κρίση.
Η επιβολή διά των όπλων σήµαινε εξαρχής ότι όχι µόνο δεν είχε µεγάλο λαϊκό έρεισµα, αλλά από την πρώτη στιγµή άρχισε να
οργανώνεται η αντιδικτατορική πάλη. Βεβαίως, η ίδια η χούντα κατανοούσε ότι η βαθιά κρίση στην οποία περιέπεσε σάρωνε το
έτσι και αλλιώς σαθρό της υπόβαθρο, γι' αυτό και προχώρησε στα λεγόµενα µέτρα φιλελευθεροποίησης. Ηταν µια προσπάθεια
αντιµετώπισης των οξυµένων λαϊκών διαθέσεων ενάντια στη δικτατορία. Μάταια, όµως. Από το 1972 και µετά οι κινητοποιήσεις
µεγάλων τµηµάτων της εργατικής τάξης και της αγροτιάς, των φοιτητών και σπουδαστών, αφενός υπέσκαπταν τα σαθρά της
βάθρα, αφετέρου φανέρωναν συνθήκες ανόδου της πάλης του λαϊκού κινήµατος που δε θα µπορούσαν να αντιµετωπιστούν παρά
µε τη χουντική βία. Ταυτόχρονα, την κατάσταση όξυνε και η οικονοµική κρίση που επέδρασε στην παραπέρα αποσταθεροποίηση
της χούντας.

Ν.Β

3 sur 3 17/11/2022, 19:12