2

Araling Panlipunan
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 5:
Konsepto sa Pagdumala ug
ang Gobyerno
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi
Direksyon: I diboho ang tsek (/) kon insakto ang pahayag
ug ekis (X) kon dili insakto ang pahayag. Isulat sa papel o
kwaderno ang imong tubag.

1. Ang gobyerno maoy naghatag og serbisyo

para sa kaayuhan sa mga katawhan.
2. Paspas ang pag-asenso sa probinsiya kung
walay gobyerno.
3. Ang Gobernador ang namuno sa lalawigan.
4. Importante ang suporta sa mga katawhan sa
atong gobyerno para sa kalampusan sa
programa.
5. Ang Lokal nga panggobyerno makatabang
sa nasudnong kalambuan.

Aralin
Konsepto sa Pagdumala og
5 ang Gobyerno

Ang usa ka komunidad adunay nagdumala nga

gobyerno. Kinahanglan kini aron mahapsay ug matuman
ang mga serbisyo ug programa sa gobyerno. Importante
para sa atong nasud ang usa ka nasudnong pang
gobyerno tungod kay mao kini ang nanguna sa pangitag
paagi sa pagpalambo ug pagdumala sa mga programa
ug proyekto para sa atong nasud. Unsa man ang
kahulugan sa gobyerno? Kinsa man ni sila?
 Pagsusi
Direksyon: Basaha ang mga musunod nga mga
pahayag. Isulat ang pulong nga Sakto kon ang
kapulungan nagsulti sa matuod ug Dili Sakto kon dili.
Isulat sa laing papel ang inyong insaktong tubag.
1. Sunugon ang mga plastik.
2. Ilabay ang mga basura bisan asa.
3. Limpyohan ang mga sapa ug kanal.
4. Mananom sa mga kahoy sa atong palibot.
5. Ilain ang malata ug di malata nga mga basura.

Sulayi ug Kat-oni

Direksiyon: Basaha ug tun-i ang mga hugpulong. Tubaga

ang mga pangutana sa ubos.

1. a. Ako si Rolan napili ko

isip Presidente sa among
klase sa ikaduhang grado.

2. b. Kini si Fernando usa siya

nga napili sa pagka bise
presidente sa maong klase.
 c. Si Ana kini, usa siya ka
tagapagsulat sa among klase.
3.

4. d. Ako si Emma tagahawid

sa kwarta sa among
klase.

5. e. Ako si Cardo taga susi sa

kwarta sa among klase.

Pangutana:(Isulat and saktong tubag)

1. Kinsa ang presidente sa ikaduhang grado?
A. Rolan C. Cardo
B. Emma D. Fernando
2. Si Ana ang sa klase.
A. Tagasulat C. bise presidente
B. presidente D. tagahawid sa kwarta
3. Si ang tagahawid sa kwarta sa klase.
A. Fernando C. Emma
B. Ana D. Rolan
4. Si ang taga susi sa kwarta sa klase.
A. Rolan C. Fernando
B. Cardo D. Ana
5. Kinsa man ang bise presidente sa klase?
A. Ana C. Emma
B. Fernando D. Cardo
 Hisgutan Ta
Ang presidente, bise presidente, tagasulat, tagahawid
sa kwarta ug tagasusi sa kwarta. Sila maoy nagdumala o
lider sulod sa klase. Gitawag sila isip Gamay nga Gobyerno
sa Eskwelahan.̎ Unsa man diay ang kahulugan sa
gobyerno?
Ang gobyerno maoy hingpit nga makatabang sa mga
kinahanglanon sa mga katawhan. Nakahatag sila sa mga
serbisyo sama sa: edukasyon, panglawas,panginabuhian,
kahusay ug kalinaw.
Basaha ug sabta ang komik strip:
Kinsa Kanang nagtindog mao kana ang
mana sila atong Gobernador, ang atong Mayor
ma? ang nag-ingkod sa toong bahin ug si
Bise Mayor usab ang nag-ingkod sa
walang bahin sa atong Gobernador.
Unsa man ilang
mga trabaho ana
ma?

Ang Mayor maoy nagdumala sa munisipyo sa usa

ka lungsod ug ang Bise Mayor maoy ikaduhang lider
sa lungsod. Ang Gobernador mao ang kinatas-an
nga lider sa probinsiya. Ang Bise Gobernador mao
ang ikaduhang kinatas-ang lider sa Probinsiya.
 Sama sa atong barangay nga adunay lider nga maoy
nangulo sa pagdumala sa katawhan ug mga serbisyo ang
tawag niini mao ang kapitan sa baryo.
Mga Namuno sa Probinsiya

Gobernador

Bise
Gobernador

Sangguniang
Panlalawigan

Mayor Mayor
Siyudad Munisipalidad

Bise Mayor
Bise Mayor
Siyudad
Munisipalidad

Sangguniang
Panlungsod Sangguniang
Bayan

Barangay Barangay Barangay Barangay

Kapitan Kapitan Kapitan Kapitan

Barangay Barangay Barangay Barangay

Kapitan Kapitan Kapitan Kapitan
Legend:
---- linya sa koordinasyon
Linya sa superbisyon
Kon inyong namatikdan, ang atong lalawigan
kauban sa kasikbit nga mga lungsod ug lalawigan,
kabahin sa atong rehiyon, adunay kaugalingong
tagdumala. Dili sakop sa pagdumala ang kasikbit nga
mga lalawigan o lungsod. Nagtinabangay hinuon sila
aron mahatag nila ang panginahanglan sa kada usa sa
ilang ginsakopan. Gipakita sa graphic organizer ang
nagdumala sa kada barangay, lungsod o munisipyo,
lalawigan, ug rehiyon.

Basaha ug sabta ang tsart

Lugar Mga Naglangkob Tigdumala

Mga lungsod sa
 Gobernador
lalawigan
Lalawigan  Bise
Mga munisipyo
Gobernador
Mga barangay
 Mayor
Munisipyo Mga barangay
 Bise Mayor
 Barangay
Kapitan
Barangay Mamamayan  Barangay
kagawad
 Unsa ang mga katungdanan nga
angay tumanon sa mga namuno sa
lalawigan?

Giunsa pagpadangat sa mga

namuno ang ilang mga
katungdanan?

Pangutana:
1. Unsa ang mga katungdanan nga angay buhaton sa
nagdumala sa atong lalawigan?
2. Giunsa pagpaabot sa mga nagdumala nga angay
buhaton nila sa ilang katungdanan?

Pamahalaan

Mao kini ang mga nahimo sa atong gobyerno sa usa

ka lalawigan, lungsod nga nakahatag ug kaayuhan sa
mga katawhan.
 Kini si Rodrigo Roa Duterte ang
atong Presidente sa Pilipinas. Siya ang
nagdumala sa tibook nasud Pilipinhon.
Sa iyang pag dumala daghan ang
iyang nahimo sama sa:

 ang pagsumpo ilabi sa illegal nga droga

 graft and corruption
 kahusay ug kalinaw sa nasud ilabina na Marawi ug
 pakig batok sa sakit nga COVID-19.

Kini si Lenny Robredo ang atong

bise presidente sa Pilipinas. Siya ang
gitahasan kung wala ang presidente.

Ang nasudnong pang gobyerno nag siguro sa

kalamboan sa ekonomiya sa nasud. Mao kini ang pang
gobyerno nangita ug pamaagi sa nasudnong badyet.
Gisiguro sa atong nasudnong pang gobyerno ang
katungod sa mga tawo ug mahatagan sa mga serbisyo
sama sa panginabuhian, panglawas, pang kultura, pang
sibil ug pang politika.

Pagpalambo sa Kahibalo

Direksiyon: Basa ang mga lugar sa linya A ug pilia ang

tigdumala niini sa linya B. Isulat ang letra sa inyong
insaktong tubag gamit ang laing papel.
 A B
1. Barangay a. Presidente sa klase
2. Nasud b. Mayor
3. Lalawigan c.Presidente sa Nasud
4. Sa klase d. Kapitan
5. Lungsod e. Gobernador

Hinumdumi

Ang Pilipinas adunay nasudnong gobyerno.

Gidumala kini sa usa ka presidente inubanan sa
iyang bise presidente. Ang pagdumala sa mga
proyekto nagagikan sa nasyonal padulong lokal
nga panggobyerno. Ang gobyerno sa Pilipinas
mao ang nasudnong gobyerno ug demokratiko.

Buhata ug Kat-oni

Direksiyon: Pilia sa kahon ang mosunod gikan sa kinatas-

an hangtod sa kina-ubsan nga posisyon sa pang
gobyerno. Isulat ang imong tubag sa papel.
Gobernador Presidente Mayor
Barangay Kapitan Bise Presidente

1.
2.
3.
4.
5.
 Pagtantiya (Assessment)

Direksiyon: Basaha ang pangutana ug pilia ang letra sa

insaktong tubag. Isulat kini sa inyong papel.
1. Siya ang nagdumala sa tibook nasud sa Pilipinas.
A. Gobernador C. Mayor
B. Barangay Kapitan D. Presidente
2. Kinsa ang nagpatuman sa mga programa sa
Probinsiya?
A. Bise Mayor C. Gobernador
B. Bise Gobernador D. Presidente
3. Kinsa nagdumala sa Barangay?
A. Kapitan C. Presidente
B. Gobernador D. Bise Presidente
4. Kinsa ang nagdumala sa munisipyo?
A. Gobernador C. Mayor
B. Barangay Kapitan D. Presidente
5. Siya ang kaabag sa Gobernador sa pagdumala sa
pagpatuman sa balaod sa probinsiya.
A. Bise Mayor C. Gobernador
B. Bise Gobernador D. Presidente
 Pagtantiya
(Assessment)
1. D
2. C
3. A
4. C
5. B
Buhata ug Kat-oni Pagpalambo sa
1. Presidente Kahibalo
2. Bise 1. D
Presidente 2. C
3. Gobernador 3. E
4. Mayor 4. A
5. Barangay 5. B
Kapitan
Sulayi ug Kat-oni Pagsusi Pasiunang
Pagsulay
1. A 1. Dili Sakto
1. /
2. A 2. Dili Sakto
2. X
3. C 3. Sakto
3. /
4. B 4. Sakto
4. /
5. B 5. Sakto
5. /
Susi sa Insaktong Tubag