2

ARALING PANLIPUNAN
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 4:
Personal nga Katungdanan sa
Pag-amping sa atong Palibot
 Pasiunang Pagsulay

Direksyon: Idibuho ang pormang kasingkasing ( ) sa

inyong papel o kwaderno ang mga pahayag nga
nagpakita og katumanan sa personal nga katungdanan
sa pag-amping sa palibot. Idibuho usab ang pormang
lingin ( ) kon wala kini nakatuman sa personal nga
katungdanan.
1. Namutol og mga kahoy sa kabukiran.
3. Pagtanom og mga talamnon haduol sa mga sapa
o kabukiran.
3. Paghinlo sa palibot labi na kilid sa mga sapa o
kabaybayonan.
4. Pagsunod sa mga pahimangno o ginadili nga
mga buhaton sa inyong palibot.
5. Pagtambong o pakighiusa sa mga korum o
programa mahitungod sa kaayuhan sa palibot.

Aralin
Personal nga Katungdanan
1 sa Pag-amping sa Palibot

Ang matag usa kanato adunay mga personal nga

katungdanan sa pag-amping sa atong palibot. Ang pag-
amping sa palibot usa sa mga buluhaton sa matag usa
kanato para magpabilin ang kalimpyo ug kahapsay sa
usa ka lugar.
 Pagsusi

Aron sa pagsuta kon inyo bang nahinumduman ang

atong gipanghisgutan mahitungod sa atong kinaiyahan,
tubaga ang mga mosunod.

Isulat sa papel ang T kon naghisgot kini sa pag-amping sa

kinaiyahan nga makita sa tubig, Y kon naghisgot kini sa
pag-amping sa kinaiyahan nga makita sa yuta.
1. Paghinlo sa kanal ug sapa.
2. Paglikay sa paggamit og dinamita sa
pagpangisda.
3. Pagbutang sa basura sa insaktong butanganan
aron dili kini maanod paingon sa sapa.
4. Pagdumili sa pagputol og bisan unsa nga
kahoy.
5. Pagbawal sa pagsunog sa basura labi na duol
sa kabukiran.

Hisgutan Ta

Ang pag-amping sa palibot usa sa mga buluhaton

sa matag usa kanato aron magpabilin ang kalimpyo ug
kahapsay niini. Aduna kita’y mga tagsa-tagsa nga
katungdanan para sa pag-amping niini. Basaha ang mga
personal nga katungdanan sa pag-amping sa atong
palibot nga anaa sa kahon.
 Pagsunod sa saktong
pamaagi sa
pagbahin-bahin sa
basura.

Pagtanom sa mga
talamnon ug kahoy sa
bakante nga yuta labi na
duol sa sapa o kabukiran.

Ginadili ang paglabay sa

mga bisag unsang
basura ug kemikal sa
sapa o dagat.

Pakighiusa sa programa
nga makapaanindot o
makapahapsay sa
palibot.
Ginadili ang pagsunog
sa mga basura,
paggamit sa mga
sakyanan o mga butang
nga makahatag og
polusyon sa palibot.

Pagsunod sa mga
simpleng pahimangno
nga nakabutang sa mga
karatola para sa
kaanindot sa palibot.
Pangutana:
1. Unsa ka importante ang inyong mga personal nga
katungdanan sa pag-amping sa palibot?
2. Unsa ang mga insaktong pamaagi sa pag-atiman
niini?
3. Nganong kinahanglan man natong tumanon ang
atong mga katungdanan?

Pagpalambo sa Kahibalo

Direksyon: Basaha ug sabta ang mosunod nga pahayag.

Butangi og S kon insakto ang maong pahayag, DS kon dili
insakto. Isulat ang inyong tubag sa papel o kwaderno.

1. Sunugon ang mga basura sa palibot.

2. Ihulog ang basura sa kanal o dagat.
3. Dili mogamit og dinamita sa pagkuha og isda.
4. Magtanom og mga kahoy ug talamnon sa
palibot.
5. Siguraduhon nga limpyo ug walay mga
waya- waya sa palibot.

Hinumdumi Kini
Ang personal nga katungdanan sa tawo usa ka
mahinungdanon nga butang para magpabilin ang
kahapsay labi na sa atong palibot. Matag usa kanato
adunay mga tagsa-tagsa ka katungdanan.
Mapakita nato ang pag-amping sa atong palibot
pinaagi sa pagtuman o pagbuhat sa atong personal nga
mga katungdanan.
 Buhata ug Kat-oni

Direksyon: Idibuho sulod sa pormang kasingksing ang

duha ka personal nimong katungdanan nga imong
nabuhat sa imong palibot. Buhata kini sa imong
kwaderno.

Pagtantiya
Direksiyon: Basaha og tarong ang mga pangutana. Isulat
ang letra sa insaktong tubag sa inyong papel o
kwaderno.

1. Pilia sa mga pahayag ang nagpakita sa iyang

personal nga katungdanan sa palibot.
A. Hugaw ang hangin sa sakyanan ni Leo.
B. Namutol og kahoy sa bukid ang pamilya ni Rosa.
C. Nagtabang si Edna sa pagpanghinlo sa ilang
komunidad.
D. Nigamit ang papa ni Ruby og dinamita sa
pagkuha og isda.
2. Nakita nimo nga nagkalat ang mga plastik nga
botelya sa kalsada, unsa ang angay nimong buhaton?
A. Pasagdan lang.
B. Dili nimo kini pansinon.
C. Manawag og lain para mupunit sa mga botelya.
D. Puniton ang mga plastik nga botelya ug ibutang
sa saktong labayanan.

3. Daghan kaayog lamok sa inyong palibot tungod kay

hugaw ang luyo sa inyong panimalay. Adunay mga
nagkalain-lain nga klase sa basura. Unsa ang maayo
nimo nga buhaton?
A. Pasagdan nalang kini.
B. Sugoon si Mama nga maoy maghinlo niini.
C. Sunugon ang mga nagkalat nga basura sa luyo.
D. Hinloan ang maong palibot ug ibahin-bahin sa
insaktong labayanan ang mga basura.

4. Adlaw nga Sabado, naghangyo ang inyong barangay

sa mga kabataan nga mananom og kahoy sa
bakante nga lote sa komunidad ug usa ka sa mga
giimbita. Unsa imong mahimong desisyon?
A. Mamakak ka nga aduna kay lakaw.
B. Balibaran ang ilang imbitasyon tungod kay dili
nimo gusto.
D. Motabang sa pagtanom nga adunay kasuko kay
napugos lang.
C. Dawaton ang maong imbitasyon ug moapil ka sa
maong programa kay mao kini ang maayo.
5. Nanginahanglan si Vina og bulak para ihatag sa iyang
Mama. Nakita niya ang tanom nga adunay mga bulak
apan adunay pahimangno sa karatola “Bawal
magputol og bulak dinhi”. Unsa ang angay buhaton ni
Vina?
A. Tunob-tunuban ang mga bulak.
B. Tangtangon niya ang karatola nga nakabutang
niini.
C. Mokuha gihapon si Vina og bulak bisan gibawal
na kini.
D. Tumanon ni Vina ang naa sa karatola ug mangita
nalang og laing bulak.
Pagtantiya Pagpalambo sa
6. C Kahibalo
7. D 1. DS
8. D 2. DS
9. D 3. S
10. D 4. S
5. S
Pagsusi
1. T
2. T
3. Y
4. Y
5. Y
Susi sa Insaktong Tubag