You are on page 1of 576

UGC-NET/JRF, TGT, PGT, DSSSB, RPSC, MA,

M.Phil/Ph.D Entrance Deeefo mebmke=âle mecyeæ


meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW kesâ efueS

ØeefleÙeesefieleeieÁe
Yeeie-2
mebmke=âlemeeefnlÙe
YeejleerÙeoMe&ve
efJeefYevve ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW ceW hetÚs ieÙes ueieYeie 7000 ØeMveeW keâe œeesle meefnle nue

mecheeokeâ men-mecheeefokeâe
meJe&%eYet<eCe megceve efmebn
* ØekeâeMeveeefOekeâeefjCeer mebmLee hegmlekeâ Øeeefhle kesâ mLeeve
mebmke=âleieÁe (heÀeerke=âle)
59, ceesjer, oejeieÀe, Fueeneyeeo 1. jepet hegmlekeâ YeC[ej, Deuueehegj, ØeÙeeiejepe
(keâesleJeeueer oejeieÀe kesâ Deeies, ieÁeefkeâveejs, mecheke&â met$e : 0532-2460638, 9453460552
mebkeâšceesÛeve Úesšs nvegceeved ceefvoj kesâ heeme) 2. mebmke=âleieÁe, oejeieÀe, ØeÙeeiejepe - 7800138404
keâeÙee&ueÙe - 7800138404, 9839852033 3. ieewjJe yegkeâ Spesvmeer, kewâCš, JeejeCemeer
email-sanskritganga@gmail.com 4. efJepeÙe cewipeerve mesvšj, yeuejecehegj
JesyemeeFš– www.sanskritganga.org 5. peeÙemeJeeue yegkeâ mesvšj, njoesF&
www.sanskritganga.in
6. efMeJeMebkeâj yegkeâ mšeue, peewvehegj
* ØekeâeMekeâ 7. vÙet hetJeeËÛeue yegkeâ mšeue, peewvehegj
mebmke=âleiebiee 8. ke=â<Cee yegkeâ ef[hees yemleer
59 ceesjer, oejeiebpe, ØeÙeeiejepe 9. ceewÙee& yegkeâ ef[hees, heeC[sÙehegj, JeejeCemeer
10. ceveer<e yegkeâ mšesj, ieesjKehegj
11. efÉJesoer yeÇome&, ieesjKehegj
* efJelejkeâ 12. efJeÅeeLeea hegmlekeâ ceefvoj, ieesjKehegj
jepet hegmlekeâ kesâvõ 13. jbpeve efceßee, ieesjKehegj (yeme mšwC[)
Deuueehegj, ØeÙeeiejepe (Gòej ØeosMe) 14. DeeMeerJee&o yegkeâ ef[hees, Deceerveeyeeo, ueKeveT
cees0 9453460552 15. ceeueJeerÙe hegmlekeâ kesâvõ, Deceerveeyeeo, ueKeveT
16. cee@[ve& cewipeerve yegkeâ Mee@he, keâhetjMeeuee, ueKeveT
* [ekeâ Éeje Iej yew"s hegmlekeWâ Øeehle keâjW– 17. meent yegkeâ mše@ue, Deueeriebpe, ueKeveT
8004545095, 8004545096 18. Yetefce ceekexâefšbie, ueKeveT
19. ogiee& mšesj, jepee keâer ceC[er, Deeieje
* © meJee&efOekeâej megjef#ele ØekeâeMekeâeOeerve 20. ceneceeÙee hegmlekeâ kesâvõ, efyeueemehegj
21. [eÙeceC[ yegkeâ mšeue, pJeeueehegj, nefjÉej
* ØeLecemebmkeâjCe – efmelecyej - 2017 22. keâchešerMeve yegkeâ neGme, meypeer ceC[er jes[, yejsueer
* efÉleerÙe mebMeeseOf ele SJeb heefjJeefOe&le mebmkeâjCe – veJecyej- 2020 23. DepeÙe ieghlee yegkeâ mšesj, ueKeercehegj
24. efMeJeMebkeâj yegkeâ mšeue, jerJee
(oerheeJeueer)
25. ke=â<Cee yegkeâ Spesvmeer, JeejeCemeer
* cetuÙe – ` 450/- (Ûeej meew heÛeeme ®heÙes cee$e) 26. ieie& yegkeâ ef[hees, peÙehegj
27. De«eJeeue yegkeâ mesvšj, cegKepeea veiej, veÙeer efouueer
* efJeefOekeâ ÛesleeJeveer– 28. ÛeewKecYee ØekeâeMeve, JeejeCemeer (meYeer yegkeâ mšeueeW hej)
uesKekeâ keâer efueefKele Devegceefle kesâ efyevee Fme hegmlekeâ keâer keâesF& Yeer 29. efJeMJeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, Ûeewkeâ JeejeCemeer
meece«eer efkeâmeer Yeer ceeOÙece mes ØekeâeefMele Ùee GheÙeesie keâjves keâer 30. ceesleerueeue yeveejmeer oeme, JeejeCemeer
Devegceefle veneR nesieer,
Fme hegmlekeâ keâes ØekeâeefMele keâjves ceW ØekeâeMekeâ Éeje hetCe& meeJeOeeveer
31. kesâMeJeer yegkeâ ef[mš^eryÙetšme&, veÙeer efouueer
yejleer ieÙeer nw, efHeâj Yeer efkeâmeer Yeer $egefš kesâ efueS ØekeâeMekeâ Je 32. ceneJeerj yegkeâ mšeue, Kepetjer yeepeej, Fvoewj
uesKekeâ/mecheeokeâ efpeccesJeej veneR neWies~ 33. efnvoer yegkeâ ef[hees, cegjeoeyeeo
efkeâmeer Yeer heefjJeeo kesâ efueS vÙeeefÙekeâ #es$e kesâJeue Fueeneyeeo ner 34. ceeB yegkeâ mšsMeveme&, Men[esue ÚòeermeieÌ{
nesiee~
mebmke=âleie”e GJeeÛe
efØeÙe mebmke=âleefce$eeefCe! vece: mebmke=âleeÙe~
mebmke=âleie”e oejeie_pe ØeÙeeie Éeje ``ØeefleÙeesefieleeie”e'' (Yeeie-2) Deehe meYeer mebmke=âleefce$eeW keâer mesJee ceW mecee|hele nw, Fme hegmlekeâ ceW
mebmke=âle-meeefnlÙe, keâeJÙeMeem$e SJeb YeejleerÙe oMe&ve mes mecyeæ efJeiele meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeesb ceW hetÚs ieÙes yengefJekeâuheerÙe ØeMveeW keâe
meØeceeCe nue Øemlegle nw~
Fmekesâ henues ØeefleÙeesefieleeie”e (Yeeie-1) Jewefokeâ-meeefnlÙe SJeb mebmke=âleJÙeekeâjCe mes mecyeæ efJeiele meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW ceW hetÚs ieÙes
ueieYeie 5000 yengefJekeâuheerÙe ØeMveeW Jeeueer hegmlekeâ Deehekeâer mesJee ceW henues ner meceefhe&le keâer pee Ûegkeâer nw~ Skeâ Je<e& ceW ner 10,000
mes DeefOekeâ ØeefleÙeeB efyekeâves kesâ yeeo Fme hegmlekeâ keâer ceeBie ueieeleej yeÌ{ jner Leer, pees Deepe hetjer ngF&~
efce$eeW! Fme hegmlekeâ keâe uesKevekeâeÙe& pegueeF& 2014 mes ØeejcYe efkeâÙee ieÙee Lee, leye mes ueskeâj Deepe efmelecyej 2017 lekeâ ueieYeie leerve Je<e&
mes DeefOekeâ DeveJejle heefjßece kesâ yeeo hegmlekeâ keâe Ùen mJe¤he Deehekesâ meeceves Dee mekeâe nw, lees FmeceW keâesF& mevosn veneR efkeâ Fme hegmlekeâ
keâes lewÙeej keâjves ceW keâeHeâer meceÙe ueiee, hejvleg keâesF& Yeer efpe%eemeg ØeefleÙeesieer Úe$e Fmes heÌ{keâj Fmekesâ ßece keâe DevegYeJe keâj mekeâlee nw –
``peeveeefle efn hegve: mecÙekedâ keâefJejsJe keâJes: ßececed'' (veueÛechet 1/23) keânves keâes lees Ùen Yeer keâne pee mekeâlee nw efkeâ Fme hegmlekeâ
ceW ØeMveeW keâe ner lees meb«en nw Deewj keäÙee ceewefuekeâ mepe&vee nw, hejvleg efce$eeW Ùen lees Fmekesâ mJeeOÙeeÙe mes ner helee Ûeuesiee efkeâ FmeceW ueieeleej
3 Je<eeX lekeâ ueieYeie 25 mebmke=âleefce$eeW kesâ menÙeesie mes keäÙee efJeMes<e keâeÙe& efkeâÙee ieÙee nw~ Fme keâeÙe& keâes lees keâesF& efpe%eemeg, mJeeOÙeeÙeer leLee
iegCeer hee"keâ ner yelee mekeâlee nw, efkeâ hegmlekeâ keâe keâeÙe& efkeâlevee ieg®lej, ßecemeeOÙe SJeb YeieerjLeØeÙeeme mes ner mecYeJe Lee, keäÙeeWefkeâ –
``peeveeqvle efn iegCeeved Jekeälegb leefÉOee SJe leeÂMeeced''
ØeefleÙeesieer hejer#eeDeesb kesâ efJe<eÙe ceW nce meYeer ueesieeW keâer Ùen Deece OeejCee jner nw efkeâ TGT, PGT, UGC Deeefo efkeâmeer Yeer ØeefleÙeesieer
hejer#ee keâer lewÙeejer keâjves kesâ hetJe& ØelÙeskeâ Úe$e Gme hejer#ee keâer cetue Øeke=âefle keâes peeveves mecePeves kesâ efueS Gme hejer#ee kesâ efJeieleJe<eeX ceW hetÚs
ieÙes ØeMveeW keâes osKevee mecePevee Ûeenlee nw, leeefkeâ Gmeer kesâ Devegmeej Jen Ùeespeveeyeæ lejerkesâ mes Deheveer lewÙeejer keâj mekesâ~ Fme Âef„ mes Ùen
hegmlekeâ mebmke=âle ØeefleÙeesieer hejer#eee|LeÙeeW kesâ efueS DelÙevle GheÙeesieer efmeæ nesieer, leLee mebmke=âle mes pegÌ[er meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeesb kesâ efueS
ØeLece SJeb DeefveJeeÙe& hegmlekeâ nesieer~ keäÙeeWefkeâ FmeceW Yeejle ceW mecheVe mebmke=âle-mecyeæ efkeâmeer Yeer hejer#ee keâe ØeMve ÙeLeemecYeJe
mener mevoYe&, œeesle SJeb Gòej kesâ meeLe mebkeâefuele nw~ Fme hegmlekeâ keâer Ùener efJeefMe„lee jner nw efkeâ FmeceW kesâJeue efJeiele hejer#eeDeesb
ceW hetÚs ieÙes ØeMveeW keâe ner meb«en efkeâÙee ieÙee nw ve efkeâ mJeefvee|cele ØeMveeW keâe~ ØeMveeW keâer Øeke=âefle kesâ meeLe efkeâmeer Yeer lejn keâer ÚsÌ[ÚeÌ[ veneR
keâer ieÙeer nw, Deewj ØelÙeskeâ ØeMve kesâ Deeies Gme hejer#ee keâe veece Deewj Je<e& Yeer Deef¿le efkeâÙee ieÙee nw~
efce$eeW! Fme hegmlekeâ keâe Ùen mJe¤he yeveeves ceW kegâÚ yeÌ[er ÛegveewefleÙeeB mebmke=âleie”e kesâ meeceves LeeR, pewmes –
(i) ØeMvehe$eeW keâer GheueyOelee
(ii) ØeMveeW keâe mener Gòej Keespevee
(iii) GòejeW keâe ØeeceeefCekeâ «evLeeW mes mener œeesle efueKevee
(iv) ØeMveesb keâer hegvejeJe=efòe jeskeâvee
(v) meYeer ØeMveeW keâe mener mevoYe& efueKevee
(vi) efkeâmeer Yeer lejn kesâ cegõCeoes<e mes hegmlekeâ keâes yeÛeevee
(vii) ØeMveeW keâes mener ›eâce ceW JÙeJeeqmLele keâjles ngS GefÛele mLeeve hej mebkeâefuele keâjvee
Fve meYeer ÛegveewefleÙeeW keâes mebmke=âleiebiee keâer mecheeokeâ šerce ves DeLekeâ heefjßece keâjkesâ Deemeeve yevee efoÙee~
keäÙee nw? Fme hegmlekeâ ceW ..........
1. efJeiele meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW kesâ mebmke=âlemecyeæ ØeMveeW keâe meb«en –
efce$eeW! Fme hegmlekeâ ceW YeejleJe<e& ceW mecheVe efkeâmeer Yeer ØeefleÙeesieer hejer#ee ceW Ùeefo keâesF& Yeer mebmke=âleJee*dceÙe mes mecyeæ yengefJekeâuheerÙe ØeMve
hetÚe ieÙee nw, lees Gmekeâe mebkeâueve efkeâÙee ieÙee nw; Jen hejer#ee Ûeens IAS, PCS, UGC NET/JRF, TGT, PGT Ùee efkeâmeer
efJeMJeefJeÅeeueÙe BHU, JNU Ùee DU Deeefo keâer ØeJesMe hejer#ee mes ner mecyeæ keäÙeeW ve nes~ Fme Øekeâej ueieYeie 450 mes DeefOekeâ
ØeMvehe$eeW mes ueieYeie 12000 (yeejn npeej) mes DeefOekeâ ØeMve ØeefleÙeesefieleeie”e kesâ oesveeW YeeieeW ceW mebie=nerle efkeâÙes ieÙes nQ~
Fme hegmlekeâ ceW mebmke=âlemeeefnlÙe mes ueieYeie 4500 ØeMve leLee YeejleerÙe oMe&ve mes ueieYeie 2500 ØeMveeW keâe meb«en nw~ FmeØekeâej ØeefleÙeeseif eleeie”e
(Yeeie-2) ceW mebmke=âlemeeefnlÙe, keâeJÙeMeem$e SJeb YeejleerÙe oMe&ve mes mecyeæ ueieYeie 7000 yengeJf ekeâuheerÙe ØeMveeW keâe meb«en nw~
efJeiele Je<eeX ceW meved 1990 mes Deye lekeâ keâer efkeâmeer Yeer ØeefleÙeesieer hejer#ee ceW Ùeefo Skeâ Yeer ØeMve mebmke=âlemecyeæ Lee lees Gmekeâe mebkeâueve
`ØeefleÙeesefieleeie”e' ceW keâjves keâe hetje ØeÙeeme efkeâÙee ieÙee nw; Jen hejer#ee mebmke=âleefJe<eÙe mes ner hetCe&leÙee mecyeæ nes, Ssmee veneR nw, yengle meejs
ØeMve IAS, PCS, RPSC, MPPSC kesâ ØeLece ØeMvehe$e (meeceevÙe%eeve) mes Yeer mebkeâefuele nQ~ efJeMes<ekeâj JewefokeâJee*dceÙe ceW~ pewmes – (i)
meyemes hegjevee Jeso keâewve-mee nw? (ii) $e+iJeso keâer cetue efueefhe Leer, (iii) ieeÙe$eercev$e efkeâme hegmlekeâ ceW efceuelee nw Deeefo~
FmeerØekeâej ØeeÛeerve Fefleneme, meeceeefpekeâ efJe%eeve Deewj efnvoer meeefnlÙe keâer TGT, PGT, UGC Deeefo hejer#eeDeesb ceW mebmke=âle mes pegÌ[s yengle
ØeMve hetÚs peeles nQ, Gve meYeer ØeMveeW keâes ÙeLeemecYeJe mebkeâefuele keâjves keâe hetje ØeÙeeme efkeâÙee ieÙee nw~ neB, pees ØeMvehe$e GheueyOe veneR nes
heeÙes Les Gvekesâ ØeMve Fme mebmkeâjCe ceW mebkeâefuele veneR nQ~ Deeieeceer mebmkeâjCe ceW Gvekeâes Yeer mebie=nerle keâjves keâe ØeÙeeme nesiee~
2. ØeMveeW keâe efJe<eÙeJeej efJeYeepeve–
Fme hegmlekeâ ceW meJe&ØeLece meYeer ØeMveeW keâes heeBÛe YeeieeW ceW efJeYeeefpele efkeâÙee ieÙee nw –
1. JewefokeâJee*dceÙe, 2. mebmke=âleJÙeekeâjCe, 3. Yee<eeefJe%eeve, 4. YeejleerÙeoMe&ve, 5. mebmke=âlemeeefnlÙe
Deye Ùeefo ØeMve Jeso mes mecyeæ nw lees Gmes JewefokeâJee*dceÙe ceW Deewj Ùeefo JÙeekeâjCe, oMe&ve, meeefnlÙe Deewj Yee<eeefJe%eeve mes nQ lees GvnW Gvekesâ
mener mLeeve hej mebkeâefuele efkeâÙee ieÙee~
hegve: mebmke=âlemeeefnlÙe keâes jeceeÙeCe, ceneYeejle, jIegJebMe, efkeâjeleepeg&veerÙeced, DeefYe%eeveMeekegâvleueced, keâeJÙeØekeâeMe, oMe¤hekeâ
Deeefo 37 DeOÙeeÙeeW ceW efJeYeeefpele efkeâÙee ieÙee~ Deye pees ØeMve efpeme DeOÙeeÙe mes mecyeæ Lee Gme ØeMve keâes Gmeer DeOÙeeÙe ceW mebkeâefuele
efkeâÙee ieÙee, DeLee&led jeceeÙeCe mes mecyeæ meYeer ØeMve jeceeÙeCe ceW, ceneYeejle mes mecyeæ ØeMve ceneYeejle veecekeâ DeOÙeeÙe ceW mebkeâefuele
efkeâÙes ieÙes~ FmeØekeâej mebmke=âlemeeefnlÙe mes mecyeæ meYeer ØeMve leòeled DeOÙeeÙeeW ceW efJeYeeefpele keâjves mes Skeâ efJe<eÙe kesâ ØeMve Skeâ ner mLeeve
hej Skeâef$ele nes ieÙes~ meeLe ner Fmekeâe Yeer OÙeeve jKee ieÙee nw efkeâ keâewve-mee ØeMve henues nesiee, keâewve yeeo ceW~
FmeerØekeâej YeejleerÙeoMe&ve mecyeæ ØeMveeW keâes meebKÙekeâeefjkeâe, Ùeesiemet$e, Jesoevlemeej, DeLe&meb«en, leke&âYee<ee, leke&âmeb«en Deeefo
14 DeOÙeeÙeeW ceW efJeYeeefpele keâjkesâ mebkeâefuele efkeâÙee ieÙee~ Dele: Fme hegmlekeâ ceW meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeesb kesâ mebmke=âlemeeefnlÙe SJeb
YeejleerÙe oMe&ve Deeefo mes mecyeæ ØeMve SkeâmLeeve hej Deehekeâes Skeâ meeLe efceueWies~
3. ØeMveeW keâe mener mevoYe&–
Fme hegmlekeâ ceW ØelÙeskeâ ØeMve kesâ Deeies hejer#ee keâe veece Deewj hejer#ee Je<e& keâe mevoYe& ceesšs-ceesšs (Bold) De#ejeW ceW efueKee ieÙee nw; pewmes–
TGT–2010, PGT–2011, UGC J–2000 Deeefo~ Fmemes hee"keâeW keâes Ùen helee Ûeuesiee efkeâ Ùen ØeMve efkeâme hejer#ee ceW efkeâme Je<e&
Deewj keâneB hetÚe ieÙee Lee~
4. ØeMveeW keâer hegvejeJe=efòe keâe DeYeeJe–
efJeefYeVe ØeMvehe$eeW mes ØeMveeW keâes mebkeâefuele keâjles meceÙe osKee ieÙee efkeâ Skeâ ner ØeMve keâF& hejer#eeDeesb ceW yeej-yeej hetÚe pee jne nw, lees Gmes
Skeâ ner yeej efueKekeâj Gmekeâe mevoYe& Gme ØeMve kesâ Deeies efueKe efoÙee ieÙee~ keâF& yeej Ssmee Yeer osKee ieÙee efkeâ Jener ØeMve efkeâmeer otmejer
Mewueer mes hetÚe ieÙee nw, YeeJe meecÙe nw, Deewj Gòej Yeer meceeve nw lees Ssmes Yeer ØeMveeW keâes Skeâ ner peien mebkeâefuele efkeâÙee ieÙee nw~ pewmes –
efkeâjeleepeg&veerÙe veecekeâ DeOÙeeÙe kesâ ØeMve ›eâ-71 keâes osKeW–
(i) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Ùen keâLeve efkeâmemes mecyeefvOele nw? UP PGT–2002, UGC 25 J–1998, 1999
(ii) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Ùen metefòeâ efkeâme «evLe keâer nw? D–1996, 2004, 2013, UP TGT–1999, 2001, 2010
(iii) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Ùen metefòeâ efkeâme keâeJÙe keâer nw? RPSC SET-2010, UP GIC-2009, BHU B.Ed-2013,
(iv) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Fefle MueeskeâebMe: kegâ$e ØeehÙeles? BHU MET-2009, 2013, UP TET-2013,
K SET-2014, UGC 73 D–2008
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) cesIeotleced
Fve ØeMveeW kesâ mevoYe& mes mhe„ nw efkeâ Ùen ØeMve 17 Deieue-Deueie hejer#eeDeesb ceW hetÚe ieÙee nw, ÙeneB ØeMve keâer Øeke=âefle meceeve Leer, Gòej
Yeer meceeve Lee, Dele: Fmes 17 yeej ve efueKekeâj Skeâ ner mLeeve hej mebkeâefuele efkeâÙee ieÙee~ Fmemes Skeâ ner ØeMve keâer hegvejeJe=efòe veneR ngF&~
5. œeesle meefnle ØeeceeefCekeâ Gòej–
Fme hegmlekeâ ceW mebkeâefuele ØelÙeskeâ ØeMve keâe Gòej œeesle kesâ meeLe efoÙee ieÙee nw; GòejeW keâer ØeeceeefCekeâlee kesâ efueS efJeÉeved uesKekeâeW keâer
hegmlekeâeW, FCšjvesš Ùee Deehleheg®<e ieg®peveeW keâer meueen keâes JejerÙelee oer ieÙeer nw~ hegmlekeâeW keâe ÛeÙeve keâjles meceÙe Ùen OÙeeve jKee ieÙee nw efkeâ
efpeve hegmlekeâeW mes GòejeW keâer peeBÛe heÌ[leeue keâer pee jner nw, Jes ØeeceeefCekeâ neW~ meeLe ner efpeve ØeMveeW kesâ veerÛes œeesle kesâ ¤he ceW efkeâmeer hegmlekeâ Ùee
uesKekeâ keâe veece veneR nw Gmes efJeÉppeveeW keâer meueen kesâ DeeOeej hej mener Gòej ceevee ieÙee nw; pewmes JÙeekeâjCe kesâ GòejeW keâer MegefÛelee kesâ efueS
Øees0 ueefuelekegâceej ef$ehee"er ieg¤peer keâe melele ceeie&oMe&ve efceuelee jne nw~ meeLe ner yengle meejs ØeMveeW keâe Gòej "erkeâ Jewmes ner veneR efceue hee
jne Lee, pewmee ØeMve ceW hetÚe nw, hej Gmeer efveÙece Ùee met$e mes Jen Gòej mener ceevee ieÙee nw~
6. cegõCeoes<e Deewj ieuele GòejeW keâer mecYeeJevee veieCÙe –
efce$eeW! Fme hegmlekeâ keâes heeBÛe yeej ØetHeâ efkeâÙee ieÙee nw, meeceevÙeleÙee efkeâmeer Yeer hegmlekeâ keâer leerve yeej ØetHeâ jereE[ie keâer peeleer nw, efkeâvleg Fme
hegmlekeâ keâes Deueie-Deueie JÙeglheVe ØeefleÙeesieer Úe$eeW SJeb ÙeesiÙe efMe#ekeâeW Éeje heeBÛe yeej ØetHeâ efkeâÙee ieÙee nw; Dele: Fme hegmlekeâ ceW cegõCeiele oes<e
Ùee GòejeW kesâ ieuele nesves keâer mecYeeJevee ve kesâ yejeyej nw, efHeâj Yeer ``hegmlekeâ 100% Megæ, melÙe SJeb mejue nw'' Ssmee ØeLecemebmkeâjCe ceW
ner keânvee JeeÛeeuelee nesieer~
7. œeesle «evLemetÛeer–
Fme hegmlekeâ kesâ Devle ceW Gve meYeer ØeeceeefCekeâ hegmlekeâeW keâer metÛeer (uesKekeâ, ØekeâeMekeâ SJeb ØekeâeMeveJe<e& kesâ meeLe) oer pee jner nw, efpevekeâe
GheÙeesie GòejeW keâe mener œeesle Keespeves ceW efkeâÙee ieÙee nw~

ke=âle%elee-%eeheveced
Devle ceW Gve meYeer mebmke=âleiebiee kesâ YeieerjLeeW keâes veceve, efpevneWves ØeefleÙeesefielee ¤heer ieÁe keâes Fme he=LJeer hej ueeves ceW 2 Je<eeX keâer DeKeC[ meeOevee
keâer~ efJeMes<ekeâj efpevnW Ùen efpeccesoejer meeQheer ieÙeer Leer; Deheveer mecheeokeâerÙe šerce mes peg[Ì er DeveerleeJecee&, megceveefmebn, Deefceleeefmebn SJeb vesieceosJeer
keâes~ Fvekesâ meeLe pees ÚeÙee keâer lejn Fvekeâe meeLe osleer jneR GveceW keâefJelee efmebn, efØeÙebkeâe GcejeJe, jÛeveeefmebn, MeHeâerveeyesiece, veerueceieghlee,
hetpeeieghlee, jeefieveer Megkeäuee, ieeÙe$eer heeC[sÙe, ieeÙe$eer efleJeejer, meeOevee efleJeejer, Meeruee ÙeeoJe, keâes neefo&keâ OevÙeJeeo~
efpevneWves leerLe&jepe ØeÙeeie kesâ ieÁeleš hej efmLele mebmke=âleieÁe mes ØeeogYet&le Fme ØeefleÙeesefielee ¤heer ieÁe keâes efvece&ue yeveeves ceW Dehevee meJe&mJe
mecehe&Ce keâj efoÙee, efpeveceW mes meYeer keâes veecvee mcejCe keâjves ceW lees MeeÙeo keâeiepe keâce heÌ[ peeÙe efkeâvleg kegâÚ efce$eeW keâes veece mes mcejCe keâjvee
cesje hejce keâòe&JÙe nQ efpeveceW melÙeØekeâeMe meent, DeeqcyekesâMeØeleehe eEmen, veerleerMe GheeOÙeeÙe, jeIeJekegâceej Pee, megMeerueeEmen
(Ûe_Ûeue), jceekeâevleceewÙe&, ceveer<eMecee&, jeceefyenejer ogyes, DeefceleeEmen `keâesje@Je', %eeveeEmen, jepeerJeMegkeäue, De®CeheeC[sÙe
`yepejbieer', De®CeheeC[sÙe `efveceexner', ßeerkeâevle, efovesMe ogyes, megYee<eÛevõ heeue, oerheÛevõÙeeoJe, megveerueÛeewjefmeÙee, oerheÛevõ
ÛeewjefmeÙee, censvõ efceße, Jeerjsvõ ÙeeoJe, ßeerke=â<CeMegkeäue, efJekeâemeefmebn, Deefcele efmebn (yeejeyebkeâer), ceveceesnve efceße, GhecevÙeg
efceße, efJeceuesMe kegâceej, jbpeerle kegâceej, keâ®CeeMebkeâj Yeeie&Je, Gceeheefle Jecee&, kesâoejveeLe efleJeejer, [e@0 megveerueeEmen, jepeerJeeEmen,
jJeervõefceße, meefÛÛeoevevo Megkeäue, oerhekeâMeem$eer, efveefleve Megkeäuee, Deefceleefceße, yeeyeguejeJe, oMejLe ÙeeoJe, heJevekegâceej efmebn,
ÙeesiesMe kegâceej efceße `jeOes-jeOes', ÙeesiesMe efceße, `cegefve peer', jepeerJe ÛelegJexoer, DepeÙe heeC[sÙe, efJeceuekegâceej efmebn, efveefleve
kegâceej, meboerhe kegâceej, ieeshesMe efceße, jekesâMe peer keâes neefo&keâ OevÙeJeeo~
ØeefleÙeesefieleeieÁe ceW mebkeâefuele ØeMvehe$eeW keâer metÛeer
hejer#ee Je<e& ØeMvehe$eeW keâer mebKÙee
AWES TGT 2008–2013 06
BHUAET 2010–2013 34
BHU B.Ed 2011–2015 05
BHUMET 2008–2016 09
BHU RET 2008–2012 02
BHU Sh.ET 2008–2013 03
CCSUM (H) Ph.D 2016 01
CCSUM Ph.D 2016 01
BPSC 1992–2011 12
Chh. PSC 2003–2012 06
CLP (Ûekeâyevoer uesKeheeue hejer#ee) 2015 01
C-TET 2012–15 11
CVVET 2015–2017 02
DL ([eÙeš ØeJekeälee mebmke=âle) 2015 01
DL (H) ([eÙeš ØeJekeälee efnvoer) 2015 01
DSSSB PGT 2014 01
DSSSB TGT 2014 01
DU Ph.D 2016 01
DU M.Phil 2016–17 01
G-GIC 2015 01
GJ SET 2003–2016 10
HE (neÙej SpegkesâMeve) 2015 01
H-TET 2013–2015 04
IAS 1994–2013 24
Jh. PSC 2003–2013 06
JNU MET (M.A. ØeJesMe hejer#ee) 2014–2015 02
JNU M.Phil/Ph.D 2014–015 02
K-SET 2013–15 06
KL SET 2014–16 03
KT SET 2013–14 04
MGKV Ph.D 2016 01
MH SET 2011-2016 08
MP Jeie&-I PGT 2012 01
MP-PSC 1990-2012 19
MP-TET 2011 01
REET (jepemLeeve efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee) 2016 01
RLP (jepemJe uesKeheeue hejer#ee) 2015 01
RPSC 1992–2013 13
RPSC SET 2010–2014 04
RPSC «es[-I PGT 2015 01
RPSC «es[-I, II, III 2010-2014 04
SU Ph.D 2015 01
UGC keâes[-25 (mebmke=âle) 1994–2017 56
UGC keâes[-73 (mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe) 1991-2017 46
UGC keâes[-20 (efnvoer) 2007-2015 26
UGC keâes[-06 (Fefleneme) 2012-2015 20
hejer#ee Je<e& ØeMvehe$eeW keâer mebKÙee
UGC keâes[-09 (efMe#eeMeem$e) 2005-2013 09
UK-TET 2011 03
UK SLET 2012–2015 04
UK PCS 2002–2011 05
UP GDC 2008–2014 03
UP GDC (efnvoer) 2012 01
UP GIC 2009–2015 02
UP PGT (mebmke=âle) 2000–2013 09
UP PGT (meceepeMeem$e) 2010–2013 02
UP PGT (efnvoer) 2000-2013 08
UP PCS 1999–2013 20
UP TET 2013–2016 07
UP TGT (mebmke=âle) 1999–2013 10
UP TGT (efnvoer) 2001-2013 09
UP TGT (meeceeefpekeâ efJe%eeve) 2001–2013 07
WB SET 2010 01
kegâue Ùeesie = 463

me¿slee#ej metÛeer
AWES TGT– Army Welfare Educational Society (Deeceea mketâue mebmke=âle efMe#ekeâ hejer#ee)
BHU AET– Banaras Hindu University Aachary Entrance Test (keâeMeer efnvot efJeMJeefJeÅeeueÙe DeeÛeeÙe& ØeJesMe hejer#ee)
BHU B.Ed – Banaras Hindu University Bachelor of Education (keâeMeer efnvot efJeMJeefJeÅeeueÙe efMe#eeMeem$eer ØeJesMe hejer#ee)
BHU MET– Banaras Hindu University Master of Art Entrance Test (keâeMeer efnvot efJeMJeefJeÅeeueÙe mveelekeâesòej ØeJesMe hejer#ee)
BHU RET– Banaras Hindu University Research Entrance Test (keâeMeer efnvot efJeMJeefJeÅeeueÙe DevegmevOeeve ØeJesMe hejer#ee)
BHU Sh.ET– Banaras Hindu University Shastri Entrance Test (keâeMeer efnvot efJeMJeefJeÅeeueÙe Meem$eer ØeJesMe hejer#ee)
BPSC– Bihar Public Sarvice Commisson (efyenej ueeskeâ mesJee DeeÙeesie)
CCSUM Ph.D– Chaudhari Charan Singh University Merath Doctor of Philosophy
(ÛeewOejer ÛejCe efmebn efJeMJeefJeÅeeueÙe cesj" MeesOe ØeJesMe hejer#ee)
CCSUM (H) Ph.D– Chaudhari Charan Singh University Merath Hindi Doctor of Philosophy
(ÛeewOejer ÛejCe efmebn efJeMJeefJeÅeeueÙe cesj" efnvoer MeesOe ØeJesMe hejer#ee)
Chh. PSC– Chhattisgarh Public Sarvice Commisson (ÚòeermeieÌ{ ueeskeâ mesJee DeeÙeesie)
C-TET– Central Teacher Eligibility Test (kesâvõerÙe efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee)
CVVET – Combind Vidya Varidhi Entrance Test (mebÙegkeäle efJeÅee JeeefjefOe ØeJesMe hejer#ee)
DU Ph. D – Delhi University Doctor of Philosophy (efouueer efJeMJeefJeÅeeueÙe MeesOe ØeJesMe hejer#ee)
DU M. Phil – Delhi Master of Philosophy (efouueer efJeMJeefJeÅeeueÙe MeesOe ØeJesMe hejer#ee)
DL– Diet Lecturer [eÙeš ØeJekeälee (mebmke=âle)
DL (H)– Diet Lecturer (Hindi) [eÙeš ØeJekeälee (efnvoer)
DSSSB PGT– Delhi Subordinate Services Selection Board Post Graduate Teacher
(efouueer DeOeervemLe mesJee ÛeÙeve yees[& ØeJekeälee hejer#ee)
DSSSB TGT– Delhi Subordinate Services Selection Board Trained Graduate Teacher
(efouueer DeOeervemLe mesJee ÛeÙeve yees[& ØeefMeef#ele mveelekeâ hejer#ee)
G-GIC– Goverment Girls Inter College (jepekeâerÙe yeeefuekeâe FCšj keâeuespe)
GJ SET – Gujrat State Eligibility Test (iegpejele jepÙe hee$elee hejer#ee)
HE – Higher Education (Deefmemšsvš ØeesHesâmej hejer#ee, GÛÛelej efMe#ee mesJee DeeÙeesie)
H-TET– Hariyana Teacher Eligibility Test (nefjÙeeCee efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee)
IAS– Indian Administrative Service (YeejleerÙe ØeMeemeefvekeâ mesJee)
Jh.-PSC – Jharakhand Public Service Commission (PeejKeC[ ueeskeâ mesJee DeeÙeesie)
JNU MET– Jawahar Lal Nehru University Master of Art Entrance Test.
(peJeenj ueeue vesn¤ efJeMJeefJeÅeeueÙe mveelekeâesòej ØeJesMe hejer#ee)
JNU M.Phil-Ph.D– Jawaher Lal Nehru University Master of Philosophy. Doctor of philosophy
K SET – Karnatak State Eligibility Test (keâvee&škeâ jepÙe hee$elee hejer#ee)
KL SET – Keral State Eligibility Test (kesâjue jepÙe hee$elee hejer#ee)
MGKV Ph.D – Mahatma Gandhi Kashi Vidya Peeth Doctor of Philosophy (cenelcee ieeBOeer keâeMeer efJeÅeeheer" MeesOe ØeJesMe hejer#ee)
MH SET – Maharastra State Eligibility Test (ceneje°^ jepÙe hee$elee hejer#ee)
MP Jeie&-I PGT– Madhya Pradesh Prawakta Pareeksha (ceOÙe ØeosMe ØeJekeälee hejer#ee)
MP PSC– Madhya Pradesh Public Service Commission (ceOÙe ØeosMe ueeskeâ mesJee DeeÙeesie)
MP TET– Madhya Pradesh Teacher Eligibility Test (ceOÙe ØeosMe efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee)
REET– Rajsthan Eligibility Examination for Teacher (jepemLeeve efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee)
RLP – Rajasva Lekhapal Pareeksha (jepemJe uesKeheeue hejer#ee)
RPSC– Rajasthan Public service Commission (jepemLeeve ueeskeâ mesJee DeeÙeesie)
RPSC «es[-I PGT– Rajasthan Public service Commission Post Graduate Teacher
(jepemLeeve ueeskeâ mesJee DeeÙeesie Jeefj‰ DeOÙeehekeâ hejer#ee)
RPSC «es[-II TGT– Rajasthan Public Service Commission Trained Graduate Teacher
(jepemLeeve ueeskeâ mesJee DeeÙeesie Jeefj‰ DeOÙeehekeâ hejer#ee)
RPSC «es[-III– Rajasthan Public Service Commision (jepemLeeve ueeskeâ mesJee DeeÙeesie keâefve‰ DeOÙeehekeâ hejer#ee)
RPSC SET – Rajsthan Public Service Commission State Eligibility Test (jepemLeeve ueeskeâ mesJee DeeÙeesie jepÙe hee$elee hejer#ee)
SU Ph.D – Sagar University Doctor of Philosophy (meeiej efJeMJeefJeÅeeueÙe MeesOe ØeJesMe hejer#ee )
T SET – Tamilnadu State Eligibility Test (leefceuevee[g jepÙe hee$elee hejer#ee)
UGC 25 J– University Grant Commission Code-25 Sanskrit June
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-25 mebmke=âle petve)
UGC 25 D– University Grant Commission Code-25 Sanskrit December
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-25 mebmke=âle efomecyej)
UGC 25 S– University Grant Commission Code-25 Sanskrit September
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-25 mebmke=âle efmelecyej)
UGC 73 J– University Grant Commission Code-73 Sanskrit June
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-73 mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe petve)
UGC 73 D– University Grant Commission Code-73 Sanskrit December
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-73 mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe efomecyej)
UGC 73-S– University grant Commission Code-73 Sanskrit September
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-73 mebmke=âle efmelecyej)
UGC (H) J– University Grant Commission (Hindi) June (efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[ 20 efnvoer petve)
UGC (H) D– University Grant Commission (Hindi) December (efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesepf ele keâes[ 20 efnvoer efomecyej)
UGC 06 J– University Grant Commission Code-06 June (efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesepf ele keâes[ 06 (Fefleneme) petve)
UGC 06 D– University Grant Commission Code-06 December. (efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesepf ele keâe[
s 06 (Fefleneme) efomecyej)
UGC 09 J– University Grant Commission code - 09 June (efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesepf ele keâes[ 09 (efMe#eeMeem$e) petve)
UGC 09 D– University Grant Commission Code - 09 December
(efJeMJeefJeÅeeueÙe Devegoeve DeeÙeesie Éeje DeeÙeesefpele keâes[-09 (efMe#eeMeem$e) efomecyej)
UK TET– Uttarakhand Teacher Eligibility Test (GòejeKeC[ efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee)
UK SLET– Uttarakhand State Lecturer Eligibility Test (GòejeKeC[ jepÙemlejerÙe ØeJekeälee Den&lee hejer#ee)
UK PCS– Uttarakhand Provincial Civil Service-es. (GòejeKeC[ ØeevleerÙe ueeskeâ mesJee)
UP GDC– Uttar Pradesh Government Degree College (Gòej ØeosMe jepekeâerÙe cene-efJeÅeeueÙe (m›eâereEveie hejer#ee)
UP GDC (H)– Uttar Pradesh Government Degree College (Gòej ØeosMe jepekeâerÙe ceneefJeÅeeueÙe m›eâereEveie hejer#ee (efnvoer)
UP GIC– Uttar Pradesh Government Inter College (Gòej ØeosMe jepekeâerÙe FCšj keâeuespe ØeJekeälee)
UP PGT– Uttar Pradesh Post Graduate Teacher (Gòej ØeosMe ØeJekeälee hejer#ee mebmke=âle)
UP PGT (S.S.)– Uttar Pradesh Post Graduate Teacher (Sociology) (meceepeMeem$e (Gòej ØeosMe ØeJekeälee hejer#ee)
UP PGT (H)– Uttar Pradesh Post Graduate Teacher (Hindi) (Gòej ØeosMe ØeJekeälee hejer#ee, (efnvoer)
UP PCS– Uttar Pradesh Provincial Civil Service-es (Gòej ØeosMe ØeevleerÙe ueeskeâ mesJee)
UP TET– Uttar Pradesh Teacher Eligibility Test (Gòej ØeosMe efMe#ekeâ hee$elee hejer#ee)
UP TGT– Uttar Pradesh Trained Graduate Teacher (Sanskrit) (Gòej ØeosMe ØeefMeef#ele mveelekeâ efMe#ekeâ ÛeÙeve hejer#ee (mebmke=âle)
UP TGT (H)– Uttar Pradesh Trained Graduate Teacher (Hindi) (Gòej ØeosMe ØeefMeef#ele mveelekeâ efMe#ekeâ ÛeÙeve hejer#ee (efnvoer)
UP TGT (S.S.)– Uttar Pradesh Trained Graduate Teacher Social Science
(Gòej ØeosMe ØeefMeef#ele mveelekeâ efMe#ekeâ ÛeÙeve hejer#ee (meeceeefpekeâ efJe%eeve)
Deveg›eâceefCekeâe
DeOÙeeÙe he=‰ DeOÙeeÙe he=‰

28. keâeJÙeMeem$eerÙe efJeefJeOe «evLe ............................... 211


mebmke=âle-meeefnlÙeced
29. veešdÙeMeem$e ................................................ 221
1. jeceeÙeCeced .................................................... 11 30. oMe¤hekeâ .................................................. 226
2. ceneYeejleced ................................................... 19 31. meeefnlÙeohe&Ce ............................................... 237
3. jIegJebMeced ...................................................... 27 32. OJevÙeeueeskeâ ................................................ 248
4. kegâceejmecYeJeced ............................................... 34 33. keâeJÙeØekeâeMe................................................ 253
5. efkeâjeleepeg&veerÙeced .............................................. 36 34. jmeØeMve .................................................... 291
6. efMeMegheeueJeOeced .............................................. 46 35. ÚvoMeem$e .................................................. 302
7. vew<eOeerÙeÛeefjleced ............................................... 52 36. keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve ............................. 310
8. cenekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve ................................. 56 37. mebmke=âle Jee*dceÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve ........................ 324
9. DeefYe%eeveMeekegâvleueced........................................ 63
10. GòejjeceÛeefjleced .............................................. 82 YeejleerÙe-oMe&veced
11. mJehveJeemeJeoòeced ............................................. 93
12. ce=ÛÚkeâefškeâced ................................................ 95
1. meebKÙekeâeefjkeâe .............................................. 333
13. cegõeje#emeced ................................................ 102
2. Ùeesiemet$e ..................................................... 365
14. JesCeermebnejced Deewj jlveeJeueer .............................. 105
3. leke&âmeb«en ................................................... 374
15. veeškeâ kesâ efJeefJeOe ØeMve ................................... 108
16. keâeocyejer ................................................... 115 4. leke&âYee<ee ................................................... 391
17. n<e&Ûeefjleced .................................................. 127 5. Jesoevlemeej ................................................. 420
18. oMekegâceejÛeefjleced .......................................... 129 6. DeLe&meb«en ................................................... 451
19. efMeJejepeefJepeÙeced ........................................... 131 7. ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve/DevÙe oMe&ve ........................... 462
20. ieÅekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve ................................ 136 8. oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej .................................. 502
21. veueÛechet .................................................... 139 9. ieerlee ........................................................ 515
22. $e+legmebnejced/cesIeotleced ...................................... 141 10. mce=efle ....................................................... 521
23. veerefleMelekeâced ............................................... 152 11. Oece&Meem$e ................................................... 545
24. cegòeâkeâkeâeJÙe/ieereflekeâeJÙe/KeC[keâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve . 162 12. Deeiece ...................................................... 550
25. keâefJe-heefjÛeÙe .............................................. 163 13. hegjeCe ....................................................... 556
26. megYeeef<ele/metefòeâÙeeB .......................................... 177
14. keâewefšueerÙe-DeLe&Meem$e ...................................... 566
27. meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâej ................................ 186
Yeeie-1
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jeceeÙeCe 11

01 jeceeÙeCe
1. (i) jeceeÙeCeb kesâve jefÛeleced? UGC-73 D–1992 6. `Jeeuceerefkeâ-jeceeÙeCeb' keâerÂMeb «evLeceeqmle?
(ii) jeceeÙeCe kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU MET–2012 RPSC «es[-II (TGT)–2010
(iii) jeceeÙeCemÙe jÛeefÙelee keâ: – BHU B.Ed–2012
(A) ÛechetkeâeJÙeced (B) cenekeâeJÙeced
(A) JÙeeme: (B) Jeeuceerefkeâ:
(C) KeC[keâeJÙeced (D) ieereflekeâeJÙeced
(C) ceveg: (D) leguemeeroeme:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-112
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
2. (i) Jeeuceerefkeâ ves efkeâme «evLe keâer jÛevee keâer? UGC-73 7. `jeceÛeefjleceeveme' ceW efkeâleves keâeC[ nQ?
(ii) Jeeuceerekf eâ keâer jÛevee nw? D–1992, BHU AET–2011 UGC 73 D–1997, J–2015
(A) ceneYeejle (B) ieerlee (A) meele (B) yeejn
(C) jeceeÙeCe (D) GòejjeceÛeefjle (C) Dee" (D) hevõn
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
3. (i) jeceeÙeCe ceW Mueeskeâ mebKÙee nw– UGC-73 J–2010
8. (i) `Jeeuceerefkeâ-jeceeÙeCe' ceW efkeâleves keâeC[ nQ?
(ii) jeceeÙeCes keâefle Mueeskeâe: – T SET–2013
(ii) jeceeÙeCe keâer keâLee efkeâleves keâeC[eW ceW efJeYekeäle nw?
(A) ue#eMueeskeâe: (B) Ûelege\JeMeeflemenœeMueeskeâe:
(iii) JeeuceerefkeâjeceeÙeCes keâefle keâeC[e: meeqvle–
(C) <e[deEJeMeeflemenœeMueeskeâe: (D) ÛelJeeeEjMeledmenœeMueeskeâe:
MH SET–2016, K SET–2014
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
UGC-73 D–1996, J–1999, BHU MET–2008
4. (i) mebmke=âlemeeefnlÙes efkebâ keâeJÙeced DeeefokeâeJÙeb keâLÙeles–
BHU AET–2010, MP Jeie&-I (PGT)–2012
(ii) DeeefokeâeJÙe nw– JNU MET–2015
BHU RET–2012, UGC-73 D–2010 UK SLET–2012, DSSSB PGT–2014
(A) ßeerceodYeeieJeleced (B) ßeerceõeceeÙeCeced (A) he_Ûe (B) mehle
(C) ßeerceodYeieJeodieerlee (D) ßeercevceneYeejleced (C) veJe (D) oMe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-112 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer , hespe-103
5. (i) `ÛelegefJeËMeeflemeenœeermebefnlee' Fefle keâmÙe «evLemÙe Dehejb 9. Dee<e&keâeJÙe nw– BHU AET–2009, BHU MET–2013
veece efJeÅeles? HAP– 2016, KL-SET–2015
(A) YeeieJelehegjeCe (B) jeceeÙeCe
(ii) Dee<e&keâeJÙes<eg Ûelege\JeMeeflemeenœeer Deeqmle–
(C) jIegJebMe (D) GòejjeceÛeefjle
(iii) `Ûelege\JeMeeflemeenœeer-mebefnlee' keânles nQ–
(iv) Ûelege\JeMeeflemeenœeer mebefnlee veecvee Øeefmeæceeqmle? mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (le=leerÙe KeC[)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-02
BHU MET–2008, UGC-73 J–2012 10. `jeceeÙeCe' keâes keânles nQ– UGC-73 J–1998
S–2013, UGC-25 J–2014, MGKV Ph. D–2016 (A) KeC[keâeJÙe (B) ÛechetkeâeJÙe
(A) peÙe: (B) jeceeÙeCeced
(C) ceneveeškeâ (D) DeeefokeâeJÙe
(C) ceneYeejleced (D) DeeqivehegjeCeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-112

1. (B) 2. (C) 3. (B) 4. (B) 5. (B) 6. (B) 7. (A) 8. (B) 9. (B) 10. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 12
11. (i) jeceeÙeCes ØeOeevejme: keâ: –MH-SET–2013, 2016 16. efkeâmekeâe Meeskeâ Mueeskeâ ceW heefjCele nes ieÙee–
(ii) jeceeÙeCes ØecegKejme: keâ: –K-SET–2015, H TET–2015 BHU MET–2012
(iii) JeeuceerefkeâjeceeÙeCe ceW efkeâme jme keâer ØeOeevelee nw? (A) keâeefueoeme keâe (B) Mekegâvleuee keâe
(iv) jeceeÙeCes De”erjme: keâ:? HE–2015 (C) meerlee keâe (D) Jeeuceerefkeâ keâe
(v) GheueyOesmeg meJex<eg jmes<eg jeceeÙeCemÙe De”erjme¤hesCe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-124
jejepeles– AWES TGT–2009, 2010, UK SLET–2015 17. jeceeÙeCekeâeJÙemÙe jÛeveekeâeue: Deeqmle–
(A) Jeerj: (B) jewõ: AWES TGT–2010, 2011
(C) Meevle: (D) keâ®Ce: (A) $esleeÙegieced (B) ÉehejÙegieced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-140 (C) meleÙegieced (D) keâefueÙegieced
12. `Meeskeâ: MueeskeâlJeceeiele:' efkeâmekesâ efueS keâne ieÙee nw– œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-130
BHU MET–2011 18. Jeeuceerefkeâke=âle `jeceeÙeCe' efkeâmekeâer keâLee hej DeeOeeefjle
(A) meerlee (B) YeJeYetefle nw– BHU AET–2011
(C) Jeeuceerefkeâ (D) JÙeeme (A) ke=â<CekeâLee (B) yeuejecekeâLee
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-14 (C) jecekeâLee (D) efMeJekeâLee
13. DeOemleves<eg melÙeemelÙeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
MH SET–2016
19. cene|<eJeeuceerefkeâvee jeceeÙeCeb Jee|Celeced–
(a) YeJeYeteflevee ceneYeejleb efueefKeleced
AWES TGT–2010, 2011
(b) jeceeÙeCes jecemÙe keâLee Jele&les
(A) efkeâeq<keâvOeekeâeC[b ÙeeJeled (B) megvojkeâeC[b ÙeeJeled
(c) oMejLe: DepemÙe heg$e Deemeerled
(C) ÙegækeâeC[b ÙeeJeled (D) GòejkeâeC[b ÙeeJeled
(d) oMejLemÙe ceelee De®vOeleer Deemeerled
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-128
(A) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
20. jeceeÙeCekeâLeeb JeeuceerkeâÙes keâ: GheefoosMe? CVVET–2015
(B) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
(A) YejÉepe: (B) veejo:
(C) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(C) Jeefme‰: (D) efJeMJeeefce$e:
(D) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-124
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-216
21. jeceeÙeCeb ............. Yee<eeÙeeb efueefKeleced–
14. jeceÛeefjle%eeveeLeË JeeuceerkeâÙes keâes Jejceoeled–
AWES TGT–2010
HE–2015
(A) Jewefokeâ (B) Øeeke=âle
(A) veejo: (B) ieewlece:
(C) mebmke=âle (D) DeheYeÇbMe
(C) yeÇÿee (D) ieeueJe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-124 œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-122
22. keâmÙe ke=âles DeeefokeâeJÙemÙe meb%ee ØeÙegpÙeles–
15. jeceeÙeCeb......keâeC[elcekebâ mce=leced–
AWES TGT–2009
BHU AET–2010, AWES TGT–2013
(A) <ešd (B) he_Ûe (A) ceneYeejleced (B) ßeerceÆeieJeleced

(C) mehle (D) De„ (C) jeceÛeefjleceevemeced (D) jeceeÙeCeced

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-112

11. (D) 12. (C) 13. (A) 14. (C) 15. (C) 16. (D) 17. (A) 18. (C) 19. (C) 20. (B)
21. (C) 22. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jeceeÙeCe 13
23. megvojkeâeC[s meiee&Ceeb mebKÙee– CVVET–2015 30. jeceeÙeCes nvetcele: mecegõlejCeb keâeqmceved keâeC[s Jee|Celeced?
(A) 68 (B) 80 K SET–2014
(C) 71 (D) 65 (A) efkeâeq<keâvOeekeâeC[s (B) ÙegækeâeC[s
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-126 (C) megvojkeâeC[s (D) GòejkeâeC[s
24. DeeefokeâeJÙes meie&-mebKÙeeÓeqmle– GGIC–2015 œees
l m
e–meb ke=
â le meeef
n lÙe keâe Fef
l eneme-GceeMeb
keâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-126
(A) he_ÛeMeleced (B) Ûeleg:Meleced 31. (i) JeeefueJeOejeceeÙeCes keâefmceved keâeC[s?
(C) <ešdMeleced (D) ef$eMeleced (ii) JeeefueJeOemÙe JeCe&veceeqmle jeceeÙeCemÙe–
UGC-25 J–2013, RPSC SET–2013-14
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-124
(A) megvojkeâeC[s (B) efkeâeq<keâvOeekeâeC[s
25. `Jeeuceerekf eâ jeceeÙeCe' ceW efkeâleves meie& nQ? UGC-73 J–2015
(C) DejCÙekeâeC[s (D) yeeuekeâeC[s
(A) 325 (B) 500
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-126
(C) 250 (D) 255
32. `jeceeÙeCes' MeyejerJe=òeevle: keâeqmceved keâeC[s Deeqmle–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-124
UGC-25 D–2013, CVVET–2015
26. (i) jeceeÙeCes keâeqmceved keâeC[s `DenuÙeeMeehe efJeceesÛeve'– (A) DeÙeesOÙeekeâeC[s (B) DejCÙekeâeC[s
Je=òeevleesÓeqmle– UGC-25 D–2012, 2014 (C) efkeâeq<keâvOeekeâeC[s (D) megvojkeâeC[s
(ii) `DenuÙeeMeehe efJeceesÛeveced' keâeqmceved keâeC[s Jee|Celeced– œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (DejCÙekeâeC[, meie&-74)-ieerleeØesme, hespe-633
(A) DeÙeesOÙeekeâeC[s (B) DejCÙekeâeC[s 33. (i) ie”eJelejCeesheeKÙeeveb jeceeÙeCes keâeqmceved keâeC[s eqmLeleced–
(C) yeeuekeâeC[s (D) megvojkeâeC[s (ii) jeceeÙeCes ieÁeJelejCekeâLee kegâ$e JeefCe&lee?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-125 HE–2015, K-SET–2013
27. jeceeÙeCes ßeerjecemÙe $e+<ÙecetkeâheJe&leefveJeemees Jee|Cele:– (A) DeÙeesOÙeekeâeC[s (B) megvojkeâeC[s
UP-GDC–2012 (C) DejCÙekeâeC[s (D) yeeuekeâeC[s
(A) efkeâeq<keâvOeekeâeC[s (B) yeeuekeâeC[s œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-125
(C) megvojkeâeC[s (D) ÙegækeâeC[s 34. $e+<Ùeëe=”cegv es: Ûeefjleb jeceeÙeCemÙe keâeqmceved keâeC[s
JeeuceerkeâerÙe jeceeÙeCe (efkeâef<keâvOeekeâeC[ced-ØeLecemeie&)-ieerleeØesme, (keâes[-75) hespe-639 Jee|Celeced– UGC-25 J–2012
(A) DeÙeesOÙeekeâeC[s (B) DejCÙekeâeC[s
28. pešeÙegjeJeCeÙegæb jeceeÙeCemÙe keâeqmceved keâeC[s–
(C) megvojkeâeC[s (D) yeeuekeâeC[s
UGC-25 J–2013
(A) DejCÙekeâeC[s (B) megvojkeâeC[s
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (yeeuekeâeC[ meie&-15) -ieerleeØesme, hespe-62
35. `megvojkeâeC[ced' kegâ$e efveyeæced– BHU AET–2012
(C) efkeâeq<keâvOeekeâeC[s (D) yeeuekeâeC[s
(A) ceneYeejles (B) YeeieJeles
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-22
(C) he©ehegjeCes (D) JeeuceerefkeâjeceeÙeCes
29. jeceeÙeCes nvegcele: DeÁÏueerÙekeâØeoeveJe=òeevle: keâeqmceved
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-122
keâeC[s Jele&les– UGC-25 J–2013
36. megvojkeâeC[s ÛevõesoÙemÙe JeCe&veceeqmle–BHU AET–2012
(A) megvojkeâeC[s (B) ÙegækeâeC[s
(A) MeesYeveced (B) DeMeesYeveced
(C) efkeâeq<keâvOeekeâeC[s (D) GòejkeâeC[s
(C) ®#eced (D) Deeflekeâef"veced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-126 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-139

23. (A) 24. (A) 25. (B) 26. (C) 27. (A) 28. (A) 29. (A) 30. (C) 31. (B) 32. (B)
33. (D) 34. (D) 35. (D) 36. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 14
37. JeeuceerefkeâjeceeÙeCeevegmeejb oMejLemÙe heg$esef„Ùe%es hegjesefnle: 44. efvecveefueefKele ceW mes keâewve keâeJÙe jeceeÙeCe keâe GhepeerJeer
Deemeerled? UGC 25 J–2016 veneR nw– UP-GDC–2008
(A) Jeefme‰: (B) $e+<Ùeëe=”: (A) GòejjeceÛeefjleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) YejÉepe: (D) efJeMJeeefce$e: (C) jIegJebMeced (D) ceneJeerjÛeefjleced
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (yeeuekeâeC[ meie&-15)-ieerleeØesme, hespe-62 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116
38. JeeuceerefkeâjeceeÙeCeevegmeejb Mecyetkeâ: kesâve nle:? 45. jeceeÙeCeceeefßelÙe ÙemÙe keâLeeeqmle– UGC-25 J–2013
UGC 25 J–2016 (A) kegâvoceeuee (B) jlveeJeueer
(A) oMejLesve (B) jecesCe (C) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (D) he_Ûeje$eced
(C) hejMegjecesCe (D) Yejlesve œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116
œeesle–JeeuceerkeâerÙe jeceeÙeCe (GòejkeâeC[ meie&-76) ieerleeØesme, hespe-775 46. ÙemÙe keâLee jeceeÙeCeeefßelee veeeqmle– UGC-25 D–2013
39. keâe meerleeÙew efoJÙeJem$eYet<eCeeefve Øeooeefle–K SET–2013 (A) ceneJeerjÛeefjleced (B) DeefYe<eskeâveeškeâced
(A) megefce$ee (B) DevemetÙee (C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) GòejjeceÛeefjleced
(C) keâewmeuÙee (D) De®vOeleer œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116
JeeuceerefkeâjeceeÙeCe (DeÙeesOÙeekeâeC[ meie&-119) ieerleeØesme, hespe-471-472 47. Jeeueer keâneB keâe jepee Lee– BHU MET–2011
40. Fvõefpeled kesâve nle:? K SET–2013 (A) ue¿e keâe (B) DeÙeesOÙee keâe
(A) ue#ceCesve (B) jecesCe (C) kewâkeâÙe keâe (D) efkeâeq<keâvOee keâe
(C) meg«eerJesCe (D) nvegcelee œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (efkeâef<keâvOeekeâeC[ 9/1,2)-ieerleeØesme, hespe-663
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-127 48. meg«eerJeveecekebâ hee$eb keâeqmceved «evLes efJeÅeles–K SET–2014
41. jece: lee[keâeJeOeb keâmÙe Dee%eÙee Ûekeâej – (A) ceneYeejles (B) JeeuceerefkeâjeceeÙeCes
RPSC SET–2010 (C) efMeJehegjeCes (D) osJeerYeeieJelehegjeCes
(A) Ùee%eJeukeäÙemÙe (B) pevekeâmÙe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-126
(C) oMejLemÙe (D) efJeMJeeefce$emÙe 49. ßeerjeceÛevõ: Sveb JÙeekeâjCeMeem$e%e Fefle ØeMebmeefle –
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (yeeuekeâeC[-meie&-26)-ieerleeØesme, hespe-84-86 UGC-25 D–2012

42. kesâve $e+ef<eCee jeceue#ceCeew Ùe%ej#eeLeË ÙeeefÛeleew?


(A) meg«eerJeced (B) Yejleced

RPSC SET–2010 (C) ue#ceCeced (D) nvetcevleced


(A) ëe=”sCe (B) efJeMJeeefce$esCe œeesle–Jeeuceer e k
f eâjeceeÙeCe (efk eâef
< keâvOeekeâeC[-meie&-3), Mueeskeâ-25-36
50. mJeCe&ce=ie¤hesCe `he_ÛeJešŸeeced' GheeqmLelemÙe je#ememÙe veece–
(C) Deef$eCee (D) heguemlÙesve
UK SLET–2015
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-124
(A) Kej: (B) keâyevOe:
43. DeMegæb Ùegiceb efÛevegle– MP-Jeie&-I (PGT)–2012
(C) ot<eCe: (D) ceejerÛe:
(A) jeceeÙeCeced–Øeefleceeveeškeâced
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (ÙegækeâeC[ 126/22)-ieerleeØesme, hespe-582
(B) jeceeÙeCeced–DeefYe%eeveMeekegâvleueced
51. `®cee' Fefle keâmÙee: veece – BHU AET–2011
(C) jeceeÙeCeced–GòejjeceÛeefjleced (A) meg«eerJehelvÙee: (B) efJeYeer<eCehelvÙee:
(D) jeceeÙeCeced–DeveIe&jeIeJeced (C) De”oceeleg: (D) veueveerueÙees: ceeleg:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116 œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (efkeâef<keâvOeekeâeC[ 26/42)-ieerleeØesme, hespe-711

37. (B) 38. (B) 39. (B) 40. (A) 41. (D) 42. (B) 43. (B) 44. (B) 45. (A) 46. (C)
47. (D) 48. (B) 49. (D) 50. (D) 51. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jeceeÙeCe 15
52. Jeeuceer efk eâjeceeÙeCeeveg meejb meg «eerJ emÙe helvÙee: veece 58. jeceue#ceCeÙees: DeOÙeÙeveb kegâ$e peeleced? MH SET–2016
Deemeerled? UGC 25 J–2016 (A) efheleg: ie=ns (B) le#eefMeueeefJeMJeefJeÅeeueÙes
(A) leeje (B) DenuÙee (C) oC[keâejCÙes (D) JeefMe‰mÙe Deeßeces
(C) ®cee (D) megueesÛevee œeesle–
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (efkeâef<keâvOeekeâeC[ 26/42)-ieerleeØesme,hespe-711 59. ``ÙeeJelmLeemÙeeqvle efiejÙe: meefjleMÛe cenerleues'' FlÙesleled
53. meeiejue‹ves kesâ $eÙees pevee: meceLee&:– BHU AET–2011 JeekeäÙeb keâcevegmejefle? MH SET–2016
(A) veeruees veuees efÉefJeoMÛe (B) nvegceeved ie®[es JeeÙegMÛe (A) jeceeÙeCeced (B) YeieJeodieerlee
(C) cewveekeâ: ØeJe<e&Ce: kewâueemeMÛe (D) ØeJeskeâes efJeJeskeâes De®CeMÛe (C) ceneYeejleced (D) F&MeeJeemÙeesheefve<eod
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ 39/26)-ieerleeØesme, hespe-123 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
54. DepemÙe efheleg: veece efkeâced– BHU AET–2012 60. oMejLemÙe keâefle heg$ee Deemeved– BHU AET–2012
(A) efoueerhe: (B) jIeg: (A) Skeâ: (B) Éew
(C) oerIe&yeeng: (D) F#Jeekegâ: (C) $eÙe: (D) ÛelJeej:
œeesle–jIegJebMeced (5/36)-njieeseJf evo efceße, hespe-121 Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (yeeuekeâeC[ 18/21-22) ieerleeØesme, hespe-69-70
55. DeMJecesOeÙe%eJeCe&veb jeceeÙeCemÙe keâeqmceved keâeC[s? 61. meerleemJeÙebJejs SsMeb Oeveg: kesâve Yeiveced– BHU AET–2012
RPSC SET–2013-14 (A) jeJeCesve (B) yeeCesve
(A) yeeuekeâeC[s (B) GòejkeâeC[s (C) jecesCe (D) ue#ceCesve
(C) megvojkeâeC[s (D) DeÙeesOÙeekeâeC[s JeeuceerkeâerÙejeceeÙeCe (yeeuekeâeC[ meie&-67) ieerleeØesme, hespe-156-157
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-105 62. meerlee kesâve ùlee– BHU AET–2012
56. cevoesoÙee&: heefle: keâ:? RPSC SET–2010 (A) jeJeCesve (B) KejsCe
(A) jeJeCe: (B) kegâcYekeâCe&: (C) kegâcYekeâCexve (D) ot<eCesve
(C) efJeYeer<eCe: (D) heguemlÙe: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-125
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (ÙegækeâeC[ 111/1,2)-ieerleeØesme, hespe-541 63. Jeeueer kesâve nle:– BHU AET–2012
57. DeOemleveJeekeä Ù eeveeb melÙeemelÙeheÙee& Ù es < eg meceer Û eer v eb (A) meg«eerJesCe (B) nvegcelee
efJeefÛevegle– MH SET–2013 (C) jecesCe (D) jeJeCesve
(a) jeceeÙeCeerÙee keâLee ceneYeejles ve ØeehÙeles œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-126
(b) jeceeÙeCeerÙee keâLee ceneYeejles ØeehÙeles 64. jeJeCemÙe YeeÙee& keâe– BHU AET–2012
(c) ceneYeejlekeâLee jeceeÙeCes ve ØeehÙeles (A) meerlee (B) megueesÛevee
(d) ceneYeejlekeâLee jeceeÙeCes ØeehÙeles (C) ef$epeše (D) cevoesojer
(A) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (ÙegækeâeC[ 111/1,2)-ieerleeØesme, hespe-541
(B) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced 65. jecesCe keâes ue¿eefOeheefle: ke=âle:– BHU AET–2012
(C) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced (A) meg«eerJe: (B) efJeYeer<eCe:
(D) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced (C) Kej: (D) ot<eCe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-131 JeeuceerkeâerÙejeceeÙeCe (ÙegækeâeC[ meie&-112)-ieerleeØesme, hespe-549-550

52. (C) 53. (B) 54. (B) 55. (B) 56. (A) 57. (D) 58. (D) 59. (A) 60. (D) 61. (C)
62. (A) 63. (C) 64. (D) 65. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 16
66. SkeâhelveerJeÇleOej: keâ:– BHU AET–2012 73. ``osMes osMes keâue$eeefCe osMes osMes Ûe yeevOeJee:
(A) oMejLe: (B) jece: leb leg osMeb ve heMÙeeefce Ùe$e YeÇelee menesoj:''
(C) jIeg: (D) efoueerhe: GheÙegk& eäle Mueeskeâ ceW cenòJe Øeefleheeefole nw–UP PGT–2004
œeesle– jIegJebMeced (14/86) - njieesefJevo efceße, hespe–368 (A) keâue$e keâe (B) yevOeg keâe
67. ceOegjeb veece hegjeR keâMÛe›esâ– BHU AET–2012 (C) osMe keâe (D) menesojYeÇelee keâe

(A) jece: (B) Yejle: œeesle–JeeuceerefkeâjeceeÙeCe (ÙegækeâeC[ 101/15)-ieerleeØesme, hespe-514


(C) ue#ceCe: (D) Me$egIve: 74. JeefMe‰ iegHeâe keâneB eqmLele nw– UK LWR–2011

œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (GòejkeâeC[ meie& 70)-ieerleeØesme, hespe-766 (A) Ûeceesueer (B) GòejkeâeMeer

68. kegâMe: keâmÙe megle:– BHU AET–2012 (C) efšnjer (D) efheLeewjeieÌ{

(A) jecemÙe (B) YejlemÙe œeesle–


75. ›eâew_ÛeÉvÉefJeÙeesieeslLe:.............. MueeskeâlJeceeiele:–
(C) ue#ceCemÙe (D) Me$egIvemÙe
BHU AET–2010
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (GòejkeâeC[ meie& 66) -ieerleeØesme, hespe-759
(A) og:Keced (B) Meeskeâ:
69. meeiejue‹vemeceÙes nvetcelees yeuehejer#ee keâÙee ke=âlee–
(C) jes<e: (D) ›eâesOe:
BHU AET–2012
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/5) - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–29
(A) megjmeÙee (B) meerleÙee
76. keâmÙe heef#eCe: JeOeeled Meeskeâ: MueeskeâlJeced DepeeÙele?
(C) jepeue#cÙee (D) DeeefolÙesve
HAP–2016
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ meie& 58)-ieerleeØesme, hespe-172,173
(A) ie=OeÇmÙe (B) ›eâew_ÛemÙe
70. met # ce¤heb Oe= l Jee ue¿eØeJes M ekeâeues nveg c eeved keâÙee
(A) MegkeâmÙe (D) keâesefkeâuemÙe
DeJe®æ:– BHU AET–2012
œeesle–JeeuceerefkeâjeceeÙeCe (yeeuekeâeC[ 2/15,16), hespe-33
(A) megjmeÙee (B) eEmeefnkeâÙee
77. jeJeCeemegjeled meerleeÙee: efJecegeqkeäle: DeveÙee mJehvesve „e–
(C) ueef¿vÙee (D) ef$epešÙee
UGC-25 J–2012
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ 3/30)-ieerleeØesme, hespe-20, 21 (A) cevoesoÙee& (B) leejÙee
71. `jecekeâLee' ceW pešeÙeg DeeKÙeeve keâewve-meer DeLe&Øeke=âefle (C) ef$epešÙee (D) kewâkesâÙÙee
nw – UP GIC–2009 œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ meie&- 27), hespe-86
(A) yeerpe DeLe&Øeke=âefle (B) heleekeâe DeLe&Øeke=âefle 78. `jeJeCeb cevÙeceevee ceeb meerlee Yeerlee YeefJe<Ùeefle' keâoe–
(C) Øekeâjer DeLe&Øeke=âefle (D) keâeÙe& DeLe&Øeke=âefle BHU-AET–2011
œeesle–oMe™hekeâ-yewpeveeLe heeC[sÙe, hespe-22 (A) efÉpeeefleefjJe mebmke=âleYee<eCes
72. jeceeÙeCes `meg«eerJeeefoJe=òeced' Deeqmle– UP GDC–2014 (B) ievOeJe&peeefleefjJe Øeeke=âleYee<eCes
(A) heleekeâe (B) Øekeâjer (C) j#eespeeefleefjJe hewMeeÛeerYee<eCes
(C) heleekeâemLeevekeâced (D) DeeefOekeâeefjkeâced (D) ceveg<ÙepeeefleefjJe ueeskeâYee<eeYee<eCes
œeesle–oMe™hekeâ -kesâMeJejeJe cegmeueieeBJekeâj, Yet0hespe-46 œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ 30/18)-ieerleeØesme, hespe-94

66. (B) 67. (D) 68. (A) 69. (A) 70. (C) 71. (C) 72. (A) 73. (D) 74. (B) 75. (B)
76. (B) 77. (C) 78. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jeceeÙeCe 17
79. keâeqmceved Ùegies jecees jepÙeb Ûekeâej– BHU AET–2012 86. jeceeÙeCemÙe meceeref#eleeJe=efòe: keâÙee mebmLeÙee ØekeâeefMelee–
(A) melÙeÙegies (B) $esleeÙegies GJ-SET–2013
(C) Éehejs (D) keâefueÙegies (A) ØeeÛÙeefJeÅeeceeqvojb, Je[esoje
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-130 (B) YeeC[ejkeâj-mebMeesOeve-mebmLee, hegCes
80. jeJeCesve meerlee kegâ$e mLeeefhelee Deemeerled–BHU AET–2012
(C) efveCe&ÙemeeiejmebmLee, cegcyeF&
(A) ie=nJeeefškeâeÙeeced (B) DeMeeskeâJeeefškeâeÙeeced
(D) ieerleeØesme, ieesjKehegj mebmLee
(C) Devle:hegjJeeefškeâeÙeeced (D) jeJeCeevle:hegjs
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ 58/56)-ieerleeØesme, hespe-175 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-31
81. (i) ›eâewÃeJeOeb efJeueeskeäÙe `cee efve<eeo Øeefle‰eb lJeceiece: 87. megueYee: heg®<ee jepeved meleleb efØeÙeJeeefove:~
MeeMJeleer: mecee:' Fefle Mueeskeâb keâ: GÛÛeeefjleJeeved DeefØeÙemÙe leg heLÙemÙe Jekeälee ßeeslee Ûe ogue&Ye:~~
(ii) `cee efve<eeo Øeefle‰eced' Geqkeäle efkeâmemes mecyeæ nw– Mueeskeâcecegb jeJeCeemegjcØeefle keâ: GkeäleJeeved–
BHU MET–2010, RPSC SET–2010
UGC-25 J–2012
(A) JÙeeme mes (B) keâeefueoeme mes
(A) kegâcYekeâCe&: (B) meg«eerJe:
(C) Yeeme mes (D) Jeeuceerefkeâ mes
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-124 (C) Jeeueer (D) ceejerÛe:

82. jeceeÙeCes MueeskeâmebKÙee YeJeefle– UGC 25 D–2015 œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (DejCÙekeâeC[ 37/2)-ieerleeØesme, hespe-550
(A) 31000-40,000 (B) 22000-25000 88. `Øeeflehelhee"MeeruemÙe efJeÅesJe levegleeb ielee' FÙecegeqkeäle:
(C) 11000-15000 (D) 5000-10,000 kegâ$eesheueYÙeles– UGC-25 S–2013
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
(A) ßeerceodYeeieJeles (B) efJe<CeghegjeCes
83. (i) jeceeÙeCeeefßeleb keâeJÙecesleled YeJeefle– K-SET–2015
(C) jeceeÙeCes (D) YeieJeodieerleeÙeeced
(ii) S<eg eEkeâ jeceeÙeCeeefßeleb YeJeefle– UGC 25 Jn.–2017
(A) vew<eOeerÙeÛeefjleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (megvojkeâeC[ 59/31)-ieerleehesmÇ e, hespe-183
(C) efMeMegheeueJeOeced (D) jIegJebMeced 89. ``megueYee: heg®<ee jepeved meleleb efØeÙeJeeefove:~
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116 DeefØeÙemÙe leg heLÙemÙe Jekeälee ßeeslee Ûe ogue&Ye:~~''
84. ``DeveeÙe&peg„cemJeiÙeË kegâÙeeË heehecenb Ùeefo~ Mueeskeâcecegb jeJeCeemegjcØeefle keâ: GkeäleJeeved–
F#JeeketâCeecenb ueeskesâ YeJesÙeb kegâueheebmeve:~~'' kesâve Foced UGC-25 D–2014
GÛÙeles? K-SET–2014
(A) kegâcYekeâCe&: (B) meg«eerJe:
(A) jecesCe (B) ue#ceCesve
(C) efJeYeer<eCe: (D) Jeeueer
(C) Yejlesve (D) oMejLesve
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (DeÙeesOÙeekeâeC[ 82/14, 17)-ieerleeØesme, hespe-391 œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (ÙegækeâeC[ 16/21) - ieerleeØesme, hespe-238
85. `Meeskeâ: MueeskeâlJeceeiele:' Fefle keâeqmcevkeâeC[s Jee|Celeced? 90. ``leLee ces ceeOeJeer osJeer efJeJejb oelegcen&efle'' Gòejs Jeeuceerefkeâ
GJ-SET–2013 jeceeÙeCekeâeC[s kesâveeskeäleced– DL–2015
(A) ÙegækeâeC[s (B) yeeuekeâeC[s (A) meerleÙee (B) kewâkesâÙÙee
(C) DejCÙekeâeC[s (D) megvojkeâeC[s (C) keâewMeuÙeÙee (D) he=efLeJÙee
œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (yeeuekeâeC[ 2/40)-ieerleeØesme, hespe-35 œeesle–Jeeuceerekf eâjeceeÙeCe (GòejkeâeC[ 97/14)-ieerleeØesme, hespe-810
79. (B) 80. (B) 81. (D) 82. (B) 83. (D) 84. (C) 85. (B) 86. (A) 87. (D) 88. (C)
89. (C) 90. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 18
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ceneYeejle 19

02 ceneYeejle
1. ceneYeejle kesâ uesKekeâ keâewve nQ? BHU-AET–2011 7. (i) `he_ÛeceJeso' keâewve-mee «evLe nw– BHU MET–2008,
(A) ceveg (B) keâewlme (ii) he_Ûecees Jeso: keâ:? AWES TGT–2008
(C) veejo (D) JÙeeme (A) DeeÙegJexo (B) OevegJexo
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145 (C) ceneYeejle (D) mehe&Jeso
2. (i) `ceneYeejle' nw– UGC-73 J–1991, D–1992 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3) – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 529
(ii) `ceneYeejle' keäÙee nw– 8. (i) `ceneYeejle' keâes peevee peelee nw– UP TGT–2009, 2010
(A) hegjeCe (B) Fefleneme (ii) ceneYeejle keâes keâne peelee nw?
(C) DeeKÙeeve (D) keâeJÙe (A) peÙemebefnlee (B) DeeefokeâeJÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147 (C) meeweqhlekeâmebefnlee (D) DejCÙemebefnlee

3. ceneYeejle kewâmee «evLe nw? H-TET–2015 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147
(A) Ssefleneefmekeâ (B) meeceeefpekeâ 9. (i) `peÙe' Fefle keâmÙe cenekeâeJÙemÙe veeceevlejced –
(ii) `peÙe' Fefle keâmÙe veeceevlejced–
(C) Oeee|cekeâ (D) veweflekeâ
(iii) `peÙekeâeJÙeced' Fefle veecvee eEkeâ %eeÙeles?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
UGC-25 D–2014, J–2015, HAP–2016
4. (i) `FeflenemehegjeCeeYÙeeb Jesob mecegheye=bnÙesled' SleÙee GkeälÙee
(A) jeceeÙeCemÙe (B) ceneYeejlemÙe
mecyeæ: «evLe:– AWES TGT–2011
(C) jIegJebMemÙe (D) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe
(ii) `FeflenemehegjeCeeYÙeeb Jesob mecegheye=bnÙesled' FlÙegeqkeäle:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-147-148
keâmÙe Jele&les? RPSC SET–2010
10. `ceneYeejlemÙe' keâ: ›eâce:– HE–2015
(A) efJe<CeghegjeCemÙe (B) ceneYeejlemÙe
(A) peÙe:, Yeejleced, ceneYeejleced
(C) jeceeÙeCemÙe (D) $e+iJesomÙe
(B) Yeejleced, peÙe:, ceneYeejleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 173
(C) ceneYeejleced, peÙe:, Yeejleced
5. FveceW ØeeÛeervelece keâewve nw? BHU MET–2010
(D) peÙe:, efJepeÙe:, ceneYeejleced
(A) jeceeefYe<eskeâced (B) ceneYeejleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147-148
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) jIegJebMeced 11. (i) ceneYeejlemÙe ØeLeceb veece Deemeerled– RPSC SET–2010
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 156 (ii) ceneYeejlemÙe Dehejb veece efkeâced?
6. Fefleneme«evLe nw– UGC-73 D–2009 MP Jeie&-1 (PGT)–2012, DSSSB TGT–2014, GJ SET–2013
(A) jeceeÙeCeced (B) ceneYeejleced (A) peÙe: (B) efJepeÙe:
(C) ßeerceodYeeieJeleced (D) osJeerYeeieJeleced (C) ueIegYeejleced (D) yeeueYeejleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147

1. (D) 2. (B) 3. (A) 4. (B) 5. (B) 6. (B) 7. (C) 8. (A) 9. (B) 10. (A)
11. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 20
12. ceneYeejlemÙe DeeueesÛeveelcekeâmebmkeâjCeb kegâle: ØekeâeefMeleced– 19. (i) `Melemeenœeermebefnlee' veece efkeâme «evLe keâe nw?
DU Ph.D–2016
(ii) Sveb `Melemeenœeermebefnlee' Fefle yegÇJeeqvle efJeheeqMÛele:–
(A) hetveele: (B) ye[ewoele:
(iii) `Melemeenœeer' Fefle keâmÙeeefYeOeeveceeqmle–
(C) cegcyeF&le: (D) ceõemele:
(iv) `Melemeenœeer' keâmÙe «evLemÙe meb%ee–AWES TGT–2010,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146
(v) `Melemeenœeermebefnlee' Fefle keâmÙe Dehejb veece?
13. ceneYeejlemÙe DeeueesÛeveelcekeâmebmkeâjCemÙe mecheeokeâ: UGC 25 D–2012, 2014, 2015, J–2016, UGC 73 D–2015,
Deeqmle– DU Ph. D–2016
(A) ßeerceõeceeÙeCeced (B) ceneYeejleced
(A) Sme0 Deej0 Yeó: (B) peer0 SÛe0 Yeó: (C) efJe<CeghegjeCeced (D) ßeerceodYeeieJeleced
(C) Sme0 kesâ0 megkeâLebkeâj: (D) Jeer0 Sme0 megkeäLeCekeâj: mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 440 20. ceneYeejlemÙe Mueeskeâeveeb mebKÙee Deemeerled–AWES TGT–2010
14. `ÛeelegJe&CÙeË ceÙee me=°b iegCekeâce&efJeYeeieMe:' FlÙegkeäleced? (A) he_ÛeoMemenœeced (B) eEJeMeeflemenœeced
DU Ph. D–2016
(C) ÛelegefJeËMeeflemenœeced (D) Melemenœeced
(A) DeLe&Meem$es (B) jeceeÙeCes
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
(C) Ùee%eJeukeäÙemce=leew (D) ceneYeejles
21. (i) ``Ùeefoneeqmle leovÙe$e ÙeVesneeqmle ve lelkeäJeefÛeled'' Fefle
ceneYeejle (KeC[-3) Yeer<ceheJe& (28/13)–ieerleeØesme, he=‰- 672 keâLevesve keâmÙe heefjÛeÙe: YeJeefle–UP GIC–2015,
15. GefÛele mecyeæ efJekeâuhe ÛegefveÙes– UGC 73 J–2016 (ii) ``Oecex ÛeeLex Ûe keâeces Ûe cees#es Ûe Yejle<e&Ye~
(A) Jeeuceerefkeâ: - he_Ûeje$eced (B) efJeogjveerefle: - ceneYeejleced Ùeefoneeqmle leovÙe$e ÙeVesneeqmle ve lelkeäJeefÛeled~~''
(C) Øeeflemeie&: - keâeefueoeme: (D) cevJevlejeefCe - YeejefJe keâmÙe heefjÛeÙe: Gkeäle:? UP GDC–2014,
œeesle–efJeogjveerefle – peieoerÕejevevo mejmJeleer, Yet. he=‰- 05 G GIC–2015, UGC 25 J–2016, RPSC SET–2010
16. Åetle›eâer[eJeCe&veb keâeqmceved heJe&efCe efJeÅeles–GJ SET–2013 (A) jeceeÙeCemÙe (B) ceneYeejlemÙe
(A) meYeeheJe&efCe (B) keâCe&heJe&efCe (C) cevegmce=les: (D) meJe&oMe&vemeb«enmÙe
(C) DeeefoheJe&efCe (D) m$eerheJe&efCe mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-149 22. ceneYeejle keâe Ùegæ efkeâleves efoveeW lekeâ Ûeuee–UPTET–2013
17. (i) efJeMJemeeefnlÙe kesâ Fefleneme ceW meyemes yeÌ[e cenekeâeJÙe (A) De"ejn efove (18) (B) Dee" efove (8)
nw– K SET–2014, UP PGT–2009 (C) yeejn efove(12) (D) meesuen efove (16)
(ii) efJeMJemeeefnlÙeseflenemes ye=nòececed FeflenemekeâeJÙeceefmle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 151
(A) jeceeÙeCeced (B) ceneYeejleced 23. (i) JÙeeme ØeCeerle ceneYeejle ceW efkeâleves heJe& nQ?
(C) efMeMegheeueJeOeced (D) ßeerceodYeieJeodieerlee (ii) ceneYeejles heJee&efCe keâefle– BHU RET–2008,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145 (iii) ceneYeejlemÙe efJeYeepeves heJe&Ceeb mebKÙee Deeqmle–
18. (i) `ceneYeejle' ceW efkeâleves Mueeskeâ nQ– BHU AET–2011 (iv) ceneYeejlemÙe keâLee keâefle heJe&meg efJeYekeälee Deeqmle–
(ii) ceneYeejles keâefle Mueeskeâe: meeqvle? BHU MET–2009, (v) ceneYeejles keâefle heJee&efCe meeqvle–BHU Sh.ET–2013
(iii) JÙeemeefJejefÛele `ceneYeejle' kesâ MueeskeâeW keâer mebKÙee BHU B.Ed–2011, 2012, UGC-73 D–2012,
keäÙee nw? 2013, UGC 73 D–2005, 2007, 2008 BHU MET–2008, UPGIC–2015, MGKV Ph.D–2016
(A) DeÙegleMueeskeâe: (B) he_ÛeeEJeMeeflemenœeMueeskeâe: (A) De„eoMe (B) $eÙeesoMe
(C) ue#eMueeskeâe: (D) efÉue#eMueeskeâe: (C) ÉeoMe (D) Ûelego&Me
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145

12. (A) 13. (D) 14. (D) 15. (B) 16. (A) 17. (B) 18. (C) 19. (B) 20. (D) 21. (B)
22. (A) 23. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ceneYeejle 21
24. (i) ceneYeejlemÙe efJe<eÙeJemleg efJeYeepeveb Jele&les– 32. De„menœeMueeskeâelcekeâmÙe YeejlemÙe veece efkeâced?
(ii) ceneYeejleb efJeYeòeâced Deefmle? K-SET–2015
UP GDC–2012, T SET–2013 (A) Yeejleced (B) ceneYeejleced
(A) keâeC[s<eg (B) DeOÙeeÙes<eg (C) peÙe: (D) he_ÛeceJeso:
(C) meiex<eg (D) heJe&meg œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145 33. ceneYeejlemÙe ye=nòeceb heJe& ...... Deeqmle? GJ SET–2016
25. ceneYeejlemÙe efÉleerÙeb heJe& efkeâced– UGC-25 J–2014
(A) MeeeqvleheJe& (B) õesCeheCe&
(A) JeveheJe& (B) meYeeheJe&
(C) MeuÙeheJe& (D) keâCe&heJe&
(C) Yeer<ceheJe& (D) efJeješheJe&
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 151
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149
34. ceneYeejles jeefOekeâeheg$e: keâ: keâLÙeles? K/T SET–2014
26. ceneYeejlemÙee„eoMemeg heJe&meg Fob ÉeoMeleceb YeJeefle–
UGC-25 D–2012 (A) MeuÙe: (B) ogMMeemeve:
(A) DevegMeemeveheJe& (B) meewefhlekeâheJe& (C) keâCe&: (D) vekegâue:
(C) MeeeqvleheJe& (D) m$eerheJe& mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (Yeeie-3)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 546
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 151 35. ceneYeejlemÙe ceewefuekeâ¤heced Deemeerled– K/T SET–2013
27. ceneYeejlemÙe le=leerÙeb heJe& efkeâcegÛÙeles– UGC-25 S–2013 (A) peÙeveecvee (B) efJepeÙeveecvee
(A) GÅeesieheJe& (B) Yeer<ceheJe& (C) Yeejleveecvee (D) Dee<e&keâeJÙeveecvee
(C) õesCeheJe& (D) JeveheJe& œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149 36. ceneYeejles GÅeesieheJe& CVVET–2015
28. ceneYeejle ceW `heJe&' nw– UGC 73 J–2016 (A) le=leerÙeced (B) he_Ûececed
(A) DeejCÙekeâheJe& (B) DeeßeceJeeefmekeâheJe& (C) ÛelegLe&ced (D) <e‰ced
(C) meekeâcesefOekeâheJe& (D) JeveJeeefmekeâheJe& œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 152 37. ceneYeejles Deeqvleceb heJe& efkeâced – UK SLET–2012
29. `ceneYeejle' keâe otmeje veece nw– UGC 73 J–2016 (A) efJeješheJe& (B) mJeiee&jesnCeheJe&
(A) Melemeenœeer (B) oMemeenœeer
(C) GÅeesieheJe& (D) MeuÙeheJe&
(C) meenœeer (D) efÉMelemeenœeer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
38. `YeieJeodieerlee' efkeâme «evLe keâe Yeeie nw– UGC-73 J–2010
30. S<eg eEkeâ heJe& ceneYeejles veeeqmle– UGC 25 Jn.–2017
(A) ceneYeejlemÙe (B) YeeieJelemÙe
(A) õesCeheJe& (B) Yeer<ceheJe&
(C) jeceeÙeCemÙe (D) mkeâvohegjeCemÙe
(C) ÙegefOeef‰jheJe& (D) MeuÙeheJe&
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 158
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145-146
39. `MeeefvleheJe&' nw– UGC-73 D–2006
31. ceneYeejleeefßeleb ve YeJeefle– UGC 25 Jn. 2017
(A) jeceeÙeCes (B) ceneYeejles
(A) JesCeermebnejced (B) otleJeekeäÙeced
(C) YeeieJeles (D) ceeke&âC[sÙehegjeCes
(C) ceOÙeceJÙeeÙeesie: (D) DeefYe<eskeâveeškeâced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 129 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146

24. (D) 25. (B) 26. (C) 27. (D) 28. (B) 29. (A) 30. (C) 31. (D) 32. (C) 33. (A)
34. (C) 35. (A) 36. (B) 37. (B) 38. (A) 39. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 22
40. (i) MeeefvleheJe& ceW yeue kesâ DeÁ nQ– 46. (i) ceneYeejle kesâ efkeâme heJe& ceW `veueesheeKÙeeve' JeefCe&le nw?
(ii) MeeeqvleheJe&efCe yeuemÙe De”eefve meeqvle? (ii) `ceneYeejles' veueesheeKÙeeveb keâeqmceved heJe&efCe–
UGC-25 D–2013, UGC 73 D–2015
UGC-73 J–2012, D–2014
(A) DeeefoheJe&efCe (B) JeveheJe&efCe
(A) <ešd (B) mehle (C) keâCe&heJe&efCe (D) DevegMeemeveheJe&efCe
(C) he_Ûe (D) veJe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149
œeesle– 47. `efJe<Cegmenœeveecemlees$eb' kegâ$e Jele&les– UGC-25 J–2014
41. ceneYeejlemÙe Yeer<ceheJe&efCe Jele&les– (A) ßeerceodYeeieJeles (B) jeceeÙeCes
(C) yeÇÿeeC[hegjeCes (D) ceneYeejles
UGC-73 J–2005, D–2007, 2012
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 152
(A) ogiee&mehleMeleer (B) ßeerceodYeeieJeleced
48. veueesheeKÙeeve nw– UGC-73 J–1998
(C) osJeerYeeieJeles (D) ßeerceodYeieJeodieerlee (A) jeceeÙeCes (B) keâLeemeefjlmeeiejs
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 158 (C) efJe<CeghegjeCes (D) ceneYeejles
42. `MeekegâvleueesheeKÙeeve' FmeceW efceuelee nw– UGC-73 J–2006 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149
49. `DeeßeceJeemeer' Fefle Yeeie: Jele&les– UK SLET–2015
(A) ßeerceõeceeÙeCes (B) ceneYeejles
(A) jeceeÙeCes (B) ceneYeejles
(C) osJeerYeeieJeles (D) DeeqivehegjeCes
(C) meeceJesos (D) oMekegâceejÛeefjles
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146
43. (i) YeieJeodieerleeÙee: GheosMe: ceneYeejlemÙe keâeqmceved 50. ceneYeejlemÙe GheeKÙeeveced Deefmle– UK SLET–2015
heJe&efCe GheueYÙeles– MP-Jeie&-1 (PGT)–2012 (A) Je=<eYeesheeKÙeeveced (B) veueesheeKÙeeveced
(C) KeueesheeKÙeeveced (D) nueesheeKÙeeveced
(ii) ceneYeejlemÙe keâefmceved heJe&efCe ieerleeÙee GheosMe:?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149
BHUAET–2010
51. (i) ceneYeejle kesâ efkeâme heJe& ceW `MekegâvleueesheeKÙeeve'
(A) GÅeesieheJe&efCe (B) JeveheJe&efCe JeefCe&le nw? HE–2015, UGC 73 D–2015
(C) Yeer<ceheJe&efCe (D) MeeeqvleheJe&efCe (ii) `MekegâvleueesheeKÙeeveb' keâeqmceved heJe&CÙegheueYÙeles–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 158 (A) DeeefoheJe&efCe (B) JeveheJe&efCe
(C) efJeješheJe&efCe (D) keâCe&heJe&efCe
44. `ceewmeueheJe&Ce:' GuuesKeesÓeqmle– UGC-25 D–2011
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149
(A) jeceeÙeCes (B) ceneYeejles
52. (i) ßeerceodYeieJeodieerlee ceneYeejlemÙe keâeqmceved heJe&efCe
(C) YeieJeodieerleeÙeeced (D) jIegJebMes GefuueefKelee– BHU AET–2010, GJ SET–2013
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146 (ii) ßeerceodYeieJeodieerlee ceneYeejlemÙe keâmÙe heJe&Yeeiees efJeÅeles?
45. ceewmeueheJe&– CVVET–2015 (iii) ßeerceodYeieJeodieerlee ceneYeejlemÙe keâeqmceved heJe&eCf e ke=âleheoe?
RPSC SET–2013-14,
(A) De„eoMeced (B) <ees[Meced
(A) GÅeesieheJe&efCe (B) õesCeheJe&efCe
(C) mehleoMeced (D) he_ÛeoMeced (C) Yeer<ceheJe&efCe (D) keâCe&heJe&efCe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 158

40. (A) 41. (D) 42. (B) 43. (C) 44. (B) 45. (B) 46. (B) 47. (D) 48. (D) 49. (B)
50. (B) 51. (A) 52. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ceneYeejle 23
53. ``Øe%ee Øeefle‰e Yetleeveeb Øe%ee ueeYe: hejes cele:~ 59. ieevOeejer efkeâmekeâer ceeB nw–
Øe%ee efve:ßesÙemeer ueeskesâ Øe%ee mJeieex cele: meleeced~~'' MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK-TET–2011
Fefle ........... Jele&les – GJ SET–2016 (A) Oe=leje„^ keâer (B) efJeogj keâer
(A) jeceeÙeCes (B) ceneYeejles (C) ogÙeexOeve keâer (D) keâCe& keâer
(C) efJe<CeghegjeCes (D) nefjJebMes ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (114/25)–ieerleeØesme, he=‰-400, 401
œeesle–ceneYeejle (KeC[-5) MeeefvleheJe& (180/2)–ieerleeØesme, he=‰- 551 60. megYeõe efkeâmekeâer yenve Leer– MP-Jeie&-2 (TGT)–2011
54. `GOJe&yeeng: efJejewcÙes<e' Fefle JeekeäÙeb ........... keâLeÙeefle– UK-TET–2011, UGC-73 D–1994
GJ SET–2016 (A) Depeg&ve keâer (B) ke=â<Ce keâer
(A) JÙeeme: (B) me_peÙe: (C) DeMJelLeecee keâer (D) vekegâue keâer
(C) efJeogj: (D) DeMJelLeecee ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (218/14, 17)–ieerleeØesme, he=‰- 716
ceneYeejle (KeC[-6) mJeiee&jesnCeheJe& (5/57,58,62)–ieerleeØesme, he=‰- 1217 61. ceeõer ceelee Leer– MP-Jeie&-2 (TGT)–2011 UK-TET–2011
55. ceneYeejles meceeref#eleeJe=efòe: ........... mebmLeÙee ØekeâeefMelee– (A) ÙegefOeef‰j keâer (B) vekegâue keâer
GJ SET–2016
(C) Yeerce keâer (D) õesCe keâer
(A) ØeeÛÙeefJeÅeeceeqvojced, ye[esoje
œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (123/21)–ieerleeØesme, he=‰- 429
(B) efJeMJesMJejevevoMeesOemebmLeeveced, nesefMeÙeejhegjced
62. Yeer<cemÙe efhele=ke=âleb veece efkeâced– AWES TGT–2014
(C) ieerleeØesme, ieesjKehegj
(A) osJeJeÇle: (B) YeõjLe:
(D) YeC[ejkeâj-ØeeÛÙeefJeÅeeMeesOemebmLeeveced, hetvee
(C) osJeoòe: (D) JepeÇoòe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 119
œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (100/21)–ieerleeØesme, he=‰-358
56. ceneYeejlemÙe ÛelegLe&heJe&Ce: veece efkeâced?
63. ke=â<Ce keâer pevceoe$eer ceelee Leer– UGC-73 D–1992
RPSC «es[-I PGT–2014
(A) osJekeâer (B) ÙeMeesOeje
(A) meYeeheJe& (B) Yeer<ceheJe&
(C) keâewMeuÙee (D) ÙeMeesoe
(C) efJeješheJe& (D) GÅeesieheJe&
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 118 œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) meYeeheJe& (2/30)–ieerleeØesme, he=‰- 767
64. mewJeueesÓeqmle– UGC-73 J–2013
57. efJeogjveerefle nw– UGC-73 D–2012
(A) efJeogj: (B) keâCe&:
(A) jeceeÙeCes (B) nefjJebMehegjeCes
(C) ceneYeejles (D) he©ehegjeCes (C) og:Meemeve: (D) Mekegâefve:

œeesle–efJeogjveerefle–iegÀesÕej ÛeewOejer, he=‰- 01 œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) meYeeheJe& (59/3)–ieerleeØesme, he=‰-1000


58. ßeerke=â<Ce: keâeqmceved heJe&efCe otlemÙe keâeÙe&ced Dekeâjesled – 65. ceneYeejleÙegæs heeC[Jeeveeb mewvÙeØeceeCeb efkeâced?
AWES TGT–2010 HAP–2016
(A) meYeeheJe&efCe (B) Yeer<ceheJe&efCe (A) SkeâeoMe-De#eewefnCeer (B) oMe-De#eewefnCeer
(C) GÅeesieheJe&efCe (D) JeveheJe&efCe (C) mehle-De#eewefnCeer (D) he_Ûe-De#eewefnCeer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰–149,150 œeesle–ceneYeejle (KeC[-3) GÅeesieheJe& (55/27)– ieerleeØesme, he=‰- 466

53. (B) 54. (A) 55. (D) 56. (C) 57. (C) 58. (C) 59. (C) 60. (B) 61. (B) 62. (A)
63. (A) 64. (D) 65. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 24
66. Yeer<cemÙe efhelee– CVVET–2015 74. Yeer<cemÙe efveJee&Ceb keâeqmcevheJe&efCe efJeÅeles? K-SET–2015
(A) JÙeeme: (B) yeeef¥keâ: (A) DevegMeemeveheJe&efCe (B) GÅeesieheJe&efCe
(C) Meevleveg: (D) efJeefÛe$eJeerÙe&:
(C) Yeer<ceheJe&efCe (D) MeeeqvleheJe&efCe
œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe&–ieerleeØesme, he=‰- 363
œeesle–ceneYeejle (KeC[-6) DevegMeemeveheJe&– ieerleeØesme, he=‰- 761
67. keâes õewefCe:– BHU AET–2012
(A) Depeg&ve: (B) ogÙeexOeve:
75. meeefJe$eerkeâLee kegâ$e Jee|Celee– K-SET–2014

(C) ÙegefOeef‰j: (D) DeMJelLeecee (A) JeveheJe&efCe (B) DeeefoheJe&efCe


œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (129/47)–ieerleeØesme, he=‰-454 (C) GÅeesieheJe&efCe (D) Yeer<ceheJe&efCe
68. oemeerheg$e: keâ:– BHU AET–2012 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149
(A) efJeogj: (B) cew$esÙe:
76. Meevlevees: heg$emÙe veece efkeâced? RPSC SET–2010
(C) Oe=leje„^: (D) heeC[g:
(A) Yeer<ce: (B) Depeg&ve:
ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (105/28, 30)–ieerleeØesme, he=‰-382
(C) pevecespeÙe: (D) Dee®efCe:
69. JewjesÛeefve: keâ:? BHU AET–2012
(A) Fvõ: (B) Je®Ce: œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& –ieerleeØesme, he=‰- 363-365
(C) yeefue: (D) Øendueeo: 77. ceneYeejlemÙe efKeueheJe& eEkeâ efJeÅeles? GJ SET–2013
œeesle–ßeerceodYeeieJele (KeC[-1, 8.19.14) - ieerleeØesme, hespe–994 (A) efJe<CeghegjeCeced (B) veejohegjeCeced
70. õesCeeÛeeÙe&mÙe JeOeb kesâve Dekeâjesled– AWES TGT–2011
(C) YeeieJelehegjeCeced (D) nefjJebMehegjeCeced
(A) Depeg&vesve (B) Oe=„Åegcvesve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 159
(C) Yeercesve (D) IešeslkeâÛesve
œeesle–ceneYeejle (KeC[-4) oÇeCs eheJe& (192/67)–ieerleeØesme, he=‰- 682 78. ceneYeejlemÙe meewefhlekeâheJe&Ce: ØecegKee Iešveeeqmle–
71. ye=nVeuee ........... Deemeerled~ AWES TGT–2010 RPSC SET–2013-14
(A) Yeerce: (B) Depeg&ve: (A) MeuÙemÙe mesveeheeflelJeced (B) õesCeJeOe:
(C) ÙegefOeef‰j: (D) vekegâue: (C) DeMJelLeecee õewheoerheg$eeCeebJeOe: (D) peÙeõLeJeOe:
œeesle–ceneYeejle (KeC[-2) efJeješheJe& (11/8, 9)–ieerleeØesme, he=‰- 1033 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 118
72. keâCe&: keâJeÛekegâC[ueew keâmcew ØeoòeJeeved– 79. ceneYeejlekeâLee kesâve keâefLelee– MH SET–2013
RPSC-«es[-II (TGT)–2010
(A) Jeeuceerefkeâvee (B) Megkesâve
(A) Depeg&veeÙe (B) ÙegefOeef‰jeÙe
(C) FvõeÙe (D) ke=â<CeeÙe
(C) meeweflevee (D) Meewvekesâve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 466 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 148
73. peÙeõLe efkeâmekesâ neLeeW ceeje ieÙee– 80. ``MeeeqvleheJe&' ceW ogie&mebKÙee nw– UGC-73 D–2013
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK-TET–2011 (A) he_Ûe (B) veJe
(A) ke=â<Ce (B) yeuejece (C) <ešd (D) oMe
(C) Depeg&ve (D) Yeerce
œeesle–ceneYeejle (KeC[-5) MeeefvleheJe& (86/5)–ieerleeØesme, he=‰-275
œeesle–ceneYeejle (KeC[-4) õesCeheJe& (146/132)–ieerleeØesme, he=‰-496
66. (C) 67. (D) 68. (A) 69. (C) 70. (B) 71. (B) 72. (C) 73. (C) 74. (A) 75. (A)
76. (A) 77. (D) 78. (C) 79. (C) 80. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ceneYeejle 25
81. ceneYeejles Ùe#eØeMveeveeced GheÙegkeäleeefve GòejeefCe keâ: 88. efvecveefueefKele ceW mes Ùen DeeKÙeeve ceneYeejle ceW nw–
oòeJeeved– RPSC-«es[-II (TGT)–2010 UGC 73 J–2016
(A) ke=â<Ce: (B) efJeogj: (A) $e+<Ùeëe=”eKÙeeveced (B) Megve:MesheeKÙeeveced
(C) kegâyesj: (D) ÙegefOeef‰j: (C) jeceesheeKÙeeveced (D) ie”eJelejCeced
œeesle–ceneYeejle (KeC[-2) JeveheJe& (313/44) he=‰–986 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 158
82. neqmleveehegj jepeOeeveer Leer– 89. ``Ùeefoneeqmle leovÙe$e ÙeVesneeqmle ve lelkeäJeefÛeled'' FÙecegoId ees<eCee
MP-Jeie&-2 (TGT) 2011, UK TET–2011 mJejÛeveeefJe<eÙes kesâve ke=âlee– UP GDC–2012
(A) keâewjJeeW keâer (B) heeC[JeeW keâer (A) Jeeuceerefkeâvee (B) ßeerceodYeeieJeleke=âlee JÙeemesve
(C) menœeepeg&ve keâer (D) ØeÅegcve keâer (C) ceneYeejleke=âlee JÙeemesve (D) ßeern<exCe
ceneYeejle (KeC[-6) DeeßeceJeeefmekeâheJe&–ieerleeØesme, he=‰-1154, 1158 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
83. hejeref#elemÙe efheleecen: keâ Deemeerled? RPSC SET–2010 90. Ùegæ ceW heeC[JeeW keâer meneÙelee efkeâmeves keâer– UP TET–2013
(A) Yeerce: (B) Meevleveg: (A) Yeer<ce ves (B) õesCeeÛeeÙe& ves
(C) Depeg&ve: (D) Yejle: (C) Oe=leje„^ ves (D) ke=â<Ce ves
œeesle–ßeerceÆeieJele cenehegjeCe (1.12.2.10)–ieerleeØesme, he=‰-136, 137 œeesle–ceneYeejle (KeC[-3) GÅeesieheJe&-ieerleeØesme hespe–29-31
84. ceneYeejle Ùegæ kesâ meceÙe efoJÙe Âef„ efkeâmekeâes Øeehle 91. keâeueevlej ceW õewheoer meefnle heeC[Je keâneB ieÙes–
Leer– BHU MET–2008, AWES TGT–2008 UP TET–2013
(A) mebpeÙe keâes (B) Oe=leje„^ keâes (A) Jeve ceW (B) jepeYeJeve ceW
(C) ÙegefOeef‰j keâes (D) Yeerce keâes (C) efnceeueÙe ceW (D) ØeÙeeie ceW
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 150 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-152
92. heeC[JeeW leLee keâewjJeeW kesâ ceOÙe Ùegæ ngDee–
85. ceneYeejle kesâ mevoYe& ceW keâewve-mee keâLeve melÙe nw –
UP TET–2013
UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) ceeueJee ceW (B) efJevOÙe#es$e ceW
(A) FmeceW leerve ueeKe Mueeskeâ nQ~
(C) kegâ®#es$e ceW (D) ceLegje ceW
(B) Fmekeâer keâLeeJemleg De"ejn heJeeX ceW efJeYekeäle nw~
ceneYeejle (KeC[-3), GÅeesieheJe& (159/1) ieerleeØesme, hespe–476
(C) Ùen heewjeefCekeâ GhevÙeeme nw~
93. Ùegæ ceW keâewve hejeefpele ngDee– UP TET–2013
(D) Ùen efJeMJe keâe meyemes yeÌ[e KeC[keâeJÙe nw~
(A) ogÙeexOeve (B) Depeg&ve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 145
(C) ke=â<Ce (D) ÙegefOeef‰j
86. efvecveefueefKele ceW mes keâewve keâeJÙe ceneYeejle keâe GhepeerJeer
veneR nw– UP GDC–2008
œeesle–ceneYeejle (KeC[-4), MeuÙeheJe&, ieerleeØesme, hespe–1243
94. De%eeleJeemes Depeg&vemÙe veece Deemeerled– UK SLET–2015
(A) oMekegâceejÛeefjleced (B) T®YeÁced
(A) keâ¿: (B) Oeve_peÙe:
(C) veueÛechet: (D) efMeMegheeueJeOeced
(C) efJepeÙe: (D) ye=nVeuee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰-129
œeesle–ceneYeejle (KeC[-2) – ieerleeØesme, he=‰- 1033
87. DeeKÙeeveesheeKÙeevew: Gheye=befnleb keâeJÙeced Deeqmle–
UP GDC–2012 95. ceneYeejleÙegæs meJee&efOekeâefoJemeheÙe&vleb keâewjJemesveeheefle:
(A) jeceeÙeCeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
keâ: Deemeerled– HE–2015
(A) õesCe: (B) keâCe&:
(C) ceneYeejleced (D) ßeerceodYeeieJeleced
(C) MeuÙe: (D) Yeer<ce:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’ hespe-157
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 150
81. (D) 82. (B) 83. (C) 84. (A) 85. (B) 86. (A) 87. (C) 88. (C) 89. (C) 90. (D)
91. (C) 92. (C) 93. (A) 94. (D) 95. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 26
96. ceneYeejlemÙe meceer#eelcekeâmebmkeâjCeced (Chitical Edition) 104. heeC[Jee: JeveJeemeeÙe eEkeâ Jeveb ØeefJeefJeMeg:? K-SET–2013
DeveÙee mebmLeÙee ØekeâeefMeleced–JNU M.Phil/Ph.D–2015 (A) oC[keâejCÙeced (B) keâecÙekeâJeveced
(A) efveCe&ÙemeeiejcegõCeeueÙe:
(C) veeieJeveced (D) vewefce<eejCÙeced
(B) YeeC[ejkeâj DeesefjÙevšueefjmeÛe& FeqvmššdÙetš, hegCes
(C) DeesefjÙevšue FeqvmššdÙetš, ye[ewoe œeesle–ceneYeejle (KeC[-2) DejCÙeheJe&– ieerleeØesme, he=‰- 37
(D) kegâhhegmJeeefceMeem$eer efjmeÛe& FeqvmššdÙetš, ÛesVeF& 105. Oecex ÛeeLex Ûe keâeces Ûe cees#es Ûe Yejle<e&Ye~
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 146 Ùeefoneeqmle leovÙe$e, ÙeVesneeqmle ve leled keäJeefÛeled~~
97. vewefce<eejCÙes ceneYeejleerÙeeb keâLeeb keâ GkeäleJeeved–HE–2015 ........... Jele&les? GJ SET–2016
(A) JewMecheeÙeve: (B) G«eßeJee: (A) õesCeheJe&efCe (B) efJeješheJe&efCe
(C) Meewvekeâ: (D) JÙeeme:
(C) DeeefoheJe&efCe (D) meYeeheJe&efCe
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 434
98. osJeeR......velJee lelees peÙecegoerjÙesled – BHU-AET–2010
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 117
(A) mejmJeleerced (B) YeieJeleerced 106. ceneYeejles Yeer<cemÙe ØeeCelÙeeie: kegâ$e Jee|Cele: –
(C) nwceJeleerced (D) ØeYeeJeleerced UGC 73 Jn–2017
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 147 (A) Yeer<ceheJe&efCe (B) MeeeqvleheJe&efCe
99. Dekeâyej kesâ ojyeej ceW mebmke=âle jÛevee efpemekeâe Heâejmeer ceW (C) DevegMeemeveheJe&efCe (D) mJeiee&jesnCeheJe&efCe
`jpceveecee' kesâ veece mes DevegJeeo ngDee Lee–UGC 06 D–2004 ceneYeejle (KeC[-6) DevegMeemeveheJe& (168/6)–ieerleeØesme, he=‰-761
(A) jeceeÙeCe (B) ceneYeejle
107. (i) ``DeeEnmee hejcees Oece&:'' Ùen Geqkeäle nw–
(C) Jeso (D) ieerlee
(ii) ``DeeEnmee hejcees Oece&:'' Ùen JeekeäÙe nw–
œeesle– Lucent's meeceevÙe %eeve, hespe–55
UGC-73 J–2011, UP TET–2013
100. keâerÛekeâmÙe JeOeb ceneYeejlemÙe keâeqmceved heJe&CÙegheJee|Celeced–
UGC-25 J–2012 (A) Gheefve<eefo (B) keâeefuekeâehegjeCes
(A) GÅeesieheJe&efCe (B) efJeješheJe&efCe (C) ceneYeejlemÙe MeeeqvleheJe&efCe (D) DevegMeemeveheJe&efCe
(C) MeuÙeheJe&efCe (D) õesCeheJe&efCe œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe – Me$egIve ef$ehee"er, he=‰- 123
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 149 108. De#egõeved oeveMeerueebMÛe melÙeMeerueeveveeeqmlekeâeved~
101. `Ùe#e mebJeeo' keâneB mes efueÙee ieÙee nw–UGC-73 D–1999
keâe<CeË Jesoefceceb efJeÉeved ßeeJeefÙelJeeLe&ceMvegles
(A) efhelee mes (B) ceneYeejle mes
FlÙeeqmceved Mueeskesâ Øemlegleerke=âle: `keâe<Ce&: Jeso:' keâ: –
(C) jeceeÙeCe mes (D) YeeieJele mes
UGC-25 D–2012
œeesle–ceneYeejle (KeC[-2) JeveheJe& – ieerleeØesme, he=‰- 983
102. Depeg&vesve men Ùegæb keâleg&ced DeMJelLeecee keâmÙe Dem$emÙe (A) YeieJeodieerlee (B) ßeerceõeceeÙeCeced
ØeÙeesieced Dekeâjesled– AWES TGT–2010 (C) peevekeâernjCeced (D) ceneYeejleced
(A) yeÇÿeem$emÙe (B) heeMegheleem$emÙe œeesle–ceneYeejle (KeC[-1) DeeefoheJe& (62/18) ieerleeØesme, hespe–207
(C) efJe<eem$emÙe (D) menœeem$emÙe
109. cene|<e: JesoJÙeeme: keâefleefYe: Je<ez: ceneYeejleb ke=âleJeeved–
œeesle–YeeieJele ØeLeceKeC[-(1/7/19, 20), hespe–109
RPSC «es[-I (PGT)–2015
103. `oceÙevleerkeâLee' ceneYeejles keâeqmceved heJe&efCe Jele&les–
K-SET–2013 (A) Ûelege|Ye: (B) he_ÛeefYe:
(A) meYeeheJe&efCe (B) JeveheJe&efCe (C) ef$eefYe: (D) <e[defYe:
(C) keâCe&heJe&efCe (D) m$eerheJe&efCe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee&, `$e+ef<e', hespe–145
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 157
96. (B) 97. (B) 98. (A) 99. (B) 100. (B) 101. (B) 102. (A) 103. (B) 104. (B) 105. (C)
106. (C) 107. (C) 108. (D) 109. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jIegJebMeced 27

03 jIegJebMeced
1. `jIegJebMe'-cenekeâeJÙemÙe jÛeveeb keâ: Dekeâjesled? 6. (i) jIegJebMecenekeâeJÙes keâefle jepeevees Jee|Celee: meeqvle?
BHU B. Ed–2012, UP TGT (H)–2009 (ii) jIegJebMecenekeâeJÙes efkeâÙeod metÙe&JebMeerÙeeveeb je%eeb JeCe&ve
(a) YeejefJe: (b) JÙeeme: ceefmle– DSSSB TGT–2014, MGKV Ph. D–2016
(c) keâeefueoeme: (d) ceeIe: (a) 20 (b) 19
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138 (c) 31 (d) 39
2. (i) `jIegJebMeced' nw? UP TGT–2009 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
(ii) jIegJebMemÙe efkebâ keâeJÙemJe¤heced? GJ SET–2007
7. jIeg kesâ JebMe keâe efkeâmeceW JeCe&ve nw? BHU MET–2008
(iii) jIegJebMeced eEkeâ efJeOeb keâeJÙeceeqmle? RPSCSET–2013-14
(a) cesIeotle ceW (b) jIegJebMe ceW
(a) cenekeâeJÙeced (b) ieereflekeâeJÙeced
(c) kegâceejmecYeJe ceW (d) vew<eOeerÙeÛeefjle ceW
(c) veeškeâced (d) JÙeekeâjCe«evLe:
œeesle–jIegJebMe -njieesefJevoefceße, Yet. hespe-12 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
3. `jIegJebMecenekeâeJÙe' kesâ ce”ueeÛejCe ceW keâeefueoeme ves 8. jIegJebMe ceW efkeâme JebMe kesâ jepeeDeesb keâe JeCe&ve nw?
efkeâmekeâer Jevovee keâer? UP TET–2014 BHU MET–2010
(a) mejmJeleer keâer (b) ieCesMe-heeJe&leer keâer (a) meesceJebMe kesâ (b) metÙe&JebMe kesâ
(c) keâee|lekesâÙe keâer (d) efMeJe-heeJe&leer keâer
(c) ievOeJe&JebMe kesâ (d) efkeâVejJebMe kesâ
œeesle–jIegJebMe (1/1) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-2, 3
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
4. jIegJebMes `peiele: efhelejew' Fefle keâew JeefCe&leew? UK SLET–2015
(a) jeOeeke=â<Ceew (b) meerleejeceew 9. jIegJebMecenekeâeJÙes meJe&ØeLeceb keâmÙe je%e: JeCe&veced Deefmle–
(c) heeJe&leerhejcesMJejew (d) osJekeâerJemegosJeew UGC 25 S–2013
œeesle–jIegJebMe (1/1) - njieesefJevo efceße , hespe-2 (a) jecemÙe (b) jIees:
5. (i) jIegJebMecenekeâeJÙes meiee&: meeqvle– CCSUM Ph. D–2016, (c) DepemÙe (d) efoueerhemÙe
(ii) jIegJebMe cenekeâeJÙe ceW meie& nQ? MP Jeie&-I PGT–2012, mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
(iii) jIegJebMes meiee&Ceeb mebKÙee Jele&les–BHU MET–2011,
10. F#JeekegâJebMes peele:– RPSC «es[-II (TGT)–2010
(iv) jIegJebMe ceW kegâue efkeâleves meie& nQ? 2012, 2014
(a) ke=â<Ce: (b) yeeCeYeó:
(v) jIegJebMes keâefle meiee&: meeqvle? T-SET–2013,
(c) jece: (d) peÙeosJe:
(vi) jIegJebMes cenekeâeJÙes meie&mebKÙeeÓefYeOeerÙeleeced?
BHU AET–2012, WB SET–2010, œeesle–jIegJebMe (3/1) - njieesefJevo efceße, hespe-58
MH-SET–2014, 2013, KL-SET–2016, 11. `DeLe ØepeeveeceefOehe: ØeYeeles' FlÙe$e jepeeLe&keâ: Meyo:
UP PGT (H)–2013, UP TGT–2010, UGC-25 J–2007, keâ:– BHU Sh.ET–2011
BHU B.Ed–2011, CVVET–2015
(a) Øepee (b) ØeYeele:
(a) 18 (b) 19
(c) 20 (d) 21 (c) DeefOehe: (d) DeLe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151-152 œeesle–jIegJebMe (2/1) - njieesefJevo efceße, hespe-33
1. (C) 2. (A) 3. (D) 4. (C) 5. (B) 6. (C) 7. (B) 8. (B) 9. (D) 10. (C)
11. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 28
12. `jIegJebMes' keâmÙe JeCe&veb veeeqmle– BHU Sh.ET–2011 19. `jIegJebMe-cenekeâeJÙe' efkeâmekeâer mlegefle mes ØeejcYe neslee nw–
(a) heeJe&lÙee: (b) efoueerhemÙe UP GIC–2009
(c) jecemÙe (d) DepemÙe (a) ieCesMe-ue#ceer keâer (b) efMeJe-heeJe&leer keâer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151 (c) efJe<Ceg-ue#ceer keâer (d) mejmJeleer keâer
13. `jIegJebMe' ceW efkeâmekeâer iees-mesJee Jee|Cele nw– œeesle– jIegJebMeced (1.1) – njieesefJevo efceße, hespe-02
BHU MET–2008, UP TET–2014 20. jIegJebMeer jepeeDeesb ceW meJe&ØeLece veece Deelee nw–
(a) efoueerhe keâer (b) jIeg keâer UGC 25 J–2004
(c) oMejLe keâer (d) Depe keâer (a) jIeg (b) Depe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151 (c) DeeqiveJeCe& (d) JewJemJele
14. (i) `jIegJebMe' ceW oMejLe kesâ efhelee keâewve nQ– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-152
(ii) jIegJebMe ceW oMejLe kesâ efhelee keâe keäÙee veece nw? 21. (i) jIegJebMemÙe JÙeeKÙeeveb kesâve efJejefÛeleced?
BHU MET–2008, 2009, 2013 (ii) jIegJebMemÙe ØeLeceJÙeeKÙeeveb kesâve efJejefÛeleced?
(a) efoueerhe (b) Depe KL-SET–2014, 2015
(c) jIeg (d) ceveg (a) ceequueveeLesve (b) JeuueYeosJesve
œeesle– jIegJebMeced (8/28, 29) – njieesefJevo efceße, hespe-195-196 (c) veejeÙeCeheeqC[lesve (d) De®CeefieefjveeLesve
15. `veeqvoveer Oesveg' keâe JeCe&ve efkeâmeceW nw–BHU MET–2010 efkeâjeleepeg&veerÙeced- DeefYejepejepesvõ efceße, hespe-28
(a) kegâceejmecYeJeced ceW (b) jIegJebMeced ceW 22. DepeefJeueehe efkeâmeceW nw– UGC 25 J–1994
(c) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW (d) efMeMegheeueJeOeced ceW (a) mJehveJeemeJeoòeced ceW (b) vew<eOeerÙeÛeefjleced ceW
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151 (c) jIegJebMeced ceW (d) kegâceejmecYeJeced ceW
16. `jIegJebMe' ceW Fvogceleer efkeâmekeâer jeveer nQ–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-151
BHU MET–2010
23. keâeefueoemeefJejefÛele ceeueefJekeâeefiveefce$eced veeškeâ ceW
(a) jIeg keâer (b) Depe keâer
Deeqiveefce$e keâer efÉleerÙe helveer nw– UGC 25 J–2001
(c) F#Jeekegâ keâer (d) efoueerhe keâer
(a) ceoefvekeâe (b) ceeueefJekeâe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
(c) OeeefjCeer (d) FjeJeleer
17. jepee oMejLe keâe mecyevOe efkeâme JebMe mes Lee–
BHU MET–2009, 2013 œeesle–keâeefueoeme-«evLeeJeueer -yeÇÿeevevo MeeŒeer, hespe-568
(a) metÙe&JebMe mes (b) ÛevõJebMe mes 24. `Fvogceleer' efkeâme cenekeâeJÙe keâer hee$e nw–UGC 25 D–2001
(c) FvõJebMe mes (d) cevegJebMe mes (a) efMeMegheeueJeOeced keâer (b) jIegJebMeced keâer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151 (c) vew<eOeerÙeÛeefjleced keâer (d) efkeâjeleepeg&veerÙeced keâer
18. jIegJebefMeÙeeW keâe keâewve-mee keâeue›eâceevegmeej Ùegice mener nw– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
UP TGT–2010 25. `jIegJebMecenekeâeJÙe' keâe hee$e veneR nw– UGC 25 J–2002
(a) jIeg, Depe, oMejLe, jece (b) efoueerhe, Depe, oMejLe, jece (a) jece (b) efoueerhe
(c) Depe, efoueerhe, jIeg, jece (d) jece, oMejLe, jIeg, Depe (c) Yeerce (d) ue#ceCe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer hespe-152 œeesle– jIegJebMeced (10/81) – njieesefJevo efceße, hespe-266
12. (A) 13. (A) 14. (B) 15. (B) 16. (B) 17. (A) 18. (A) 19. (B) 20. (D) 21. (A)
22. (C) 23. (D) 24. (B) 25. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jIegJebMeced 29
26. `DeeqiveJeCe&' hee$e nw– UGC 25 J–2003 33. jIegJebMecenekeâeJÙes keâmÙe JebMemÙe je%eeb JeCe&veb efJeÅeles –
(a) cesIeotle keâe (b) jIegJebMe keâe HAP – 2016
(c) JesCeermebnej keâe (d) cegõeje#eme keâe (a) F#JeekegâJebMemÙe (b) heg®JebMemÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-152 (c) ÙeogJebMemÙe (d) kegâ®JebMemÙe
27. JejlevlegefMe<ÙemÙe keâewlmemÙe Je=òeevleceeqmceved keâeJÙes efveyeæb œeesle–jIegJebMe (3/1) - njieesefJevo efceße, hespe-58
Jele&les– UGC 25 D–2008 34. `Ùeesiesveevles leveglÙepeeced' FleerÙeb hebeqkeäle: kesâve DeeßecesCe
(a) kegâceejmecYeJes (b) jIegJebMes mecyeæe– DU M.Phil–2016

(c) ceeIes (d) efkeâjeleepeg&veerÙes (a) yeÇÿeÛeÙee&ßecesCe (b) ie=nmLeeßecesCe

œeesle–jIegJebMe (5/1) - njieesefJevo efceße, hespe-108 (c) JeeveØemLeeßecesCe (d) mebvÙeemeeßecesCe

28. `F#JeeketâCeeb ogjehesÓLex lJeoOeervee efn efmeæÙe:' Fefle keâ:


œeesle–jIegJebMe (1/8) - njieesefJevo efceße, hespe-04-05
kebâ Øeefle Deen– UGC 25 D–2013 35. keâewve ueppee lÙeeiekeâj ueewš peeÙe– UP TET–2014

(a) Jeefme‰: efoueerheb Øeefle (b) efoueerhe: JeefMe‰b Øeefle (a) jepee efoueerhe (b) eEmen

(c) Jeefme‰: megoef#eCeeb Øeefle (d) megoef#eCee efoueerheb Øeefle (c) ieg® (d) efMe<Ùe

œeesle–jIegJebMe (1/72) - njieesefJevo efceße, hespe-25 œeesle–jIegJebMe (2/33, 40) - njieesefJevo efceße, hespe-43, 45
36. efkeâmekesâ Øeefle efMe<Ùe Yeeqkeäle Øeoe|Mele keâjW–
29. `mevOÙee' mes efkeâmekeâer leguevee keâer ieÙeer nw–UP TET–2013
UP TET–2014
(a) jepee keâer (b) jepee keâer helveer keâer
(a) ueppee kesâ Øeefle (b) Mem$e kesâ Øeefle
(c) ceeie& keâer (d) Oesveg keâer
(c) ÙeMe kesâ Øeefle (d) ieg® kesâ Øeefle
œeesle–jIegJebMe (2/20) - njieesefJevo efceße, hespe-39
œeesle–jIegJebMe (2/40) - njieesefJevo efceße, hespe-45
30. F#JeekegâJebMeer jepeeDeesb keâe efve¤heCe Øeehle neslee nw–
37. veeqvoveer ieeÙe ves ØemeVe neskeâj Jejoeve efoÙee Lee–
UP TET–2014
UP TET–2014
(a) oMekegâceejÛeefjleced ceW (b) jIegJebMeced ceW
OeveØeeefhle keâe
(a) (b) jepÙeØeeefhle keâe
(c) cesIeotleced ceW (d) keâeocyejer ceW
(c) jepÙe SJeb OeveØeeefhle keâe (d) heg$e-Øeeefhle keâe
œeesle–jIegJebMe (3/1) - njieesefJevo efceße, hespe-58 œeesle–jIegJebMe (2/64) - njieesefJevo efceße, hespe-53
31. efkeâmekeâe heefjßece JÙeLe& nw– UP TET–201438. jIegJebMes jIees: efhelee keâ:? UK SLET–2015
(a) eEmen keâe (b) ieeÙe keâe (a) Depe: (b) efoueerhe:
(c) jepee efoueerhe keâe (d) FveceW mes keâesF& veneR (c) jece: (d) oMejLe:
œeesle–jIegJebMe (2/34) - njieesefJevo efceße, hespe-43 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-152
32. efkeâmekesâ Thej ÛeueeÙee ieÙee Dem$e JÙeLe& nesiee– 39. jIegJebMe kesâ efkeâme meie& ceW meerleeheefjlÙeeie keâe Je=òeevle
UP TET–2014 nw? UGC 73 J–2013
(a) eEmen hej (b) veeqvoveer hej (a) he_Ûeces (b) De„ces
(c) jepee efoueerhe hej (d) Je=#e hej (c) Ûelego&Mes (d) oMeces
œeesle–jIegJebMe (2/34) - njieesefJevo efceße, hespe-43, 44 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
26. (B) 27. (B) 28. (B) 29. (D) 30. (B) 31. (C) 32. (A) 33. (A) 34. (D) 35. (A)
36. (D) 37. (D) 38. (B) 39. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 30
40. jIegJebMemÙe Ûelego&Memeie&mÙe veece efkeâced? UGC 25 J–2016 47. `DeotjJee|leveeR efmeeEæ jepeeqvJeieCeÙeelceve:' Fme hebeqkeäle
(a) meerleeheJeeo: (b) meerleeheefjlÙeeie: keâes keâewve keânlee nw? BHU MET–2011, 2012
(c) ßeerjececevememleehe: (d) meerleeJeveJeeme: (a) JeefMe‰ (b) efoueerhe
œeesle–jIegJebMe - njieesefJevo efceße, hespe-369 (c) keâeceOesveg (d) veeqvoveer
41. jIegJebMemÙe keâeqmceved meiex efoueerhemÙe ieesmesJee Jee|Celee? œeesle–jIegJebMe (1/86) - njieesefJevo efceße, hespe-29
UGC 25 J–2011
48. jIegJebMecenekeâeJÙes Depe: keâmÙe heg$e:?
(a) ØeLeces (b) efÉleerÙes
DSSSB TGT–2014
(c) le=leerÙes (d) ÛelegLex
(a) jIees: (b) hegC[jerkeâmÙe
œeesle–jIegJebMe (2/4) - njieesefJevo efceße, hespe-34
(c) efoueerhemÙe (d) DeeqiveJeCe&mÙe
42. jIeg: efkeâVeecekebâ Ùe%eb Ûekeâej? UGC 25 J–2011
(a) jepemetÙeced (b) efJeMJeefpeled
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-152
(c) DeMJecesOe: (d) heg$esef„: 49. ie”e-Ùecegvee kesâ me”ce keâe JeCe&ve Øeehle neslee nw–

œeesle–jIegJebMe-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, Yet. hespe-13 UP GIC–2009

43. ``ßeglesefjJeeLeË mce=eflejvJeieÛÚled''–FlÙe$e keâesÓue¿ej:? (a) ceeIeke=âle efMeMegheeueJeOe ceW

RPSC «es[-II (TGT)–2014 (b) keâeefueoeme ke=âle jIegJebMe ceW


(a) GlØes#ee (b) Ghecee (c) Yeemeke=âle Øeefleceeveeškeâ ceW
(c) „evle: (d) leguÙeÙeesefielee (d) YeJeYetefleke=âle GòejjeceÛeefjleced ceW
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–160 œeesle–jIegJebMe (13/58) -njieesefJevo efceße, hespe-338
44. (i) efoueerhemÙe YeeÙee&Ùee: veece efkeâced? 50. efoueerhemÙe Je=òeb keâeqmceved keâeJÙes Deeqmle? T-SET–2014
UP TET 2016, MH-SET–2016 (A) jIegJebMes (B) yegæÛeefjles
(ii) jepee efoueerhe keâer helveer keâe veece nw?
(C) efkeâjeleepeg&veerÙes (D) cesIeotles
(a) Fvogceleer (b) megoef#eCee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-151
(c) ue#ceer (d) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
51. efkeâme keâeJÙe keâe ceneYeejle «evLe GhepeerJÙe veneR nw –
œeesle–jIegJebMe (2/2) - njieesefJevo efceße, hespe-33
UGC 73 J–2015
45. efoueerhemÙe ieesmesJee keâeqmceved cenekeâeJÙes Jee|CeleeÓeqmle?
(a) efMeMegheeueJeOeced (b) jIegJebMeced
BHU AET–2010, BHU Sh.ET–2013
(c) vew<eOeerÙeÛeefjleced (d) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(a) jIegJebMes (b) kegâceejmecYeJes
(c) peevekeâernjCes (d) meerleeÛeefjles mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151 52. (i) `ßeglesefjJeeLeË mce=eflejvJeieÛÚled'' FlÙeeqmle?
46. `JeeieLee&efJeJe meche=keäleew'–Fefle keâmÙe «evLemÙe ØeLeceb heÅeced? (ii) `ßeglesejf JeeLeË mce=eflejvJeieÛÚled' Øemlegle MueeskeâebMe GodOe=le
BHU Sh.ET–2013 nw– UGC 25 D–2009, UP TET–2013
(a) GòejjeceÛeefjlemÙe (b) jIegJebMemÙe (a) jeceeÙeCes (b) ceneYeejles
(c) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe (d) kegâceejmecYeJemÙe (c) jIegJebMes (d) JesCeermebnejs
œeesle–jIegJebMe (1/1) - njieesefJevo efceße,hespe-02 œeesle–jIegJebMe (2/2) - njieesefJevo efceße, hespe-33

40. (B) 41. (B) 42. (B) 43. (B) 44. (B) 45. (A) 46. (B) 47. (A) 48. (A) 49. (B)
50. (A) 51. (B) 52. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jIegJebMeced 31
53. ``ØepeeveecesJe YetlÙeLeË me leeYÙees yeefuece«enerled~ 59. (i) ``nscve: mebue#Ùeles ¢eiveew efJeMegefæ: MÙeeefcekeâeÓefhe
Jee '' MueeskeâeOe&: ...... Deeqmle? UGC 25 D–1999
menœeiegCeceglœe„gceeoòes efn jmeb jefJe:~~'' Ùen efkeâme «evLe
(ii) ``nscve: mebue#Ùeles ¢eiveew efJeMegeæ f : MÙeeefcekeâeÓefhe Jee''
ceW efceuelee nw– BHU MET–2011, 2012 Ùen meteqkeäle efkeâme keâeJÙe mes nw– GJ SET–2016
(a) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (b) cesIeotleced (a) jIegJebMeced mes (b) jeceeÙeCeÛechet mes
(c) jIegJebMeced (d) kegâceejmecYeJeced (c) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes (d) he_Ûelev$e mes
œeesle–jIegJebMe (1/18) - njieesefJevo efceße, hespe-8 œeesle–jIegJebMe (1/10) - njieesefJevo efceße, hespe-5
60. ``Deueb cenerheeue! leJe ßecesCe'' Ùen keâLeve efkeâmeves efkeâmekesâ
54. ``ßeglesefjJeeLeË mce=eflejvJeieÛÚled'' Fme Geqkeäle kesâ jÛeefÙelee efueS keâne– UGC 25 J–2004
keâewve nQ– BHU MET–2009, 2013 (a) eEmen ves efoueerhe mes (b) efoueerhe ves cev$eer mes
(a) YeejefJe (b) Yeeme (c) efoueerhe ves eEmen mes (d) efoueerhe ves ieg® mes
(c) YeóveejeÙeCe (d) keâeefueoeme œeesle–jIegJebMe (2/33, 34) - njieesefJevo efceße, hespe-43
61. (i) ``JeeieLee&efJeJe meche=keäleew JeeieLe&ØeefleheòeÙes'' FlÙegeqkeäle:–
œeesle–jIegJebMe (2/2) - njieesefJevo efceße, hespe-33
(ii) `JeeieLee&efkeJe meche=òeâew'.....Fefle Mueeskesâve efkebâ cenekeâeJÙeb
55. ``me_ÛeeefjCeer oerheefMeKesJe' Ùen Ghecee keâeefueoeme kesâ DeejYÙeles– UGC 25 D–2004, UGC 73 J–2016
efkeâme keâeJÙe ceW nw– UP TET–2014 (ii) `JeeieLee&efJeJe meche=òeâew JeeieLe&ØeefleheòeÙes' MueeskeâebMe
(a) jIegJebMeced ceW (b) kegâceejmecYeJeced ceW efkeâme keâeJÙe ceW nw? T-SET–2013,
MH SET–2014, K-SET–2015
(c) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (d) cesIeotleced ceW
(a) yegæÛeefjles (b) jIegJebMes
œeesle– jIegJebMe (6/67) - njieesefJevo efceße, hespe-158 (c) vew<eOeerÙeÛeefjles (d) efMeMegheeueJeOes
56. (i) `keäJe metÙe&ØeYeJees JebMe: keäJe ÛeeuheefJe<eÙee ceefle:' œeesle–jIegJebMe (1/1) - njieesefJevo efceße, hespe-2
– hebeqkeäle efkeâme «evLe mes GodOe=le nw? 62. ``MewMeJesÓYÙemleefJeÅeeveeced'' FlÙeefmle–UGC 25 D–2005
(ii) ``keäJe metÙe&ØeYeJees JebMe:'' keâeefueoeme keâer Geqkeäle (a) efkeâjeleepeg&veerÙes (b) yegæÛeefjles
(c) cesIeotles (d) jIegJebMecenekeâeJÙes
efkeâme «evLe ceW nw– UP TET–2014, 2016
œeesle–jIegJebMe (1/8) - njieesefJevo efceße, hespe-4
(a) jIegJebMe ceW (b) cesIeotle ceW
63. ``me_ÛeeefjCeer oerheefMeKesJe je$eew'' Fefle jIegJebMecenekeâeJÙes
(c) kegâceejmecYeJe ceW (d) DeefYe%eeveMeekegâvleue ceW keâeqmcevmevoYex Jee|Celeb YeJeefle– UGC 25 D–2007
œeesle–jIegJebMe (1/2) - njieesefJevo efceße, hespe-2 (a) efoueerhemÙe ieesmesJee (b) jeceJeveieceveced
(c) meerleeefJemepe&veced (d) Fvogceleer-mJeÙebJej:
57. `ve heeohees v cet ueveMeeq k eäl ejb n: ef MeueesÛ ÛeÙes cet Û Ú& ef l e
œeesle–jIegJebMe (6/67) - njieesefJevo efceße, hespe-158
cee®lemÙe~~' MueeskeâebMe GodOe=le nw– UP TET–2014
64. ``mevleefle: MegæJebMÙee efn hej$esn Ûe Mece&Ces'' meteqkeäle
(a) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes (b) jIegJebMeced mes «enCe keâer ieF& nw– UP PGT–2013
(c) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes (d) GòejjeceÛeefjleced mes (a) efMeMegheeueJeOeced mes (b) jIegJebMeced mes
œeesle–jIegJebMe (2/34) - njieesefJevo efceße, hespe-43 (c) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes (d) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced mes
œeesle–jIegJebMe (1/69) - njieesefJevo efceße, hespe-24
58. ``ØeebMegueYÙes Heâues ueesYeeogodyeengefjJe Jeeceve:'' Ùen meteqkeäle
65. ``Mem$esCe j#Ùeb ÙeoMekeäÙej#Ùeb ve leodÙeMe: Mem$eYe=leeb
efkeâme keâeJÙe mes nw– UGC 25 J–1999 ef#eCeesefle'' FÙecegeqkeäle: keâeefueoememÙe keâeqmceved «evLes Deeqmle–
(a) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes (b) jIegJebMeced mes GGIC – 2015
(a) cesIeotles (b) DeefYe%eeveMeekegâvleues
(c) efMeMegheeueJeOeced mes (d) yegæÛeefjleced mes
(c) jIegJebMes (d) kegâceejmecYeJes
œeesle–jIegJebMe (1/3) - njieesefJevo efceße, hespe-3 œeesle–jIegJebMe (2/40) - njieesefJevo efceße, hespe-45
53. (C) 54. (D) 55. (A) 56. (A) 57. (B) 58. (B) 59. (A) 60. (A) 61. (B) 62. (D)
63. (D) 64. (B) 65. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 32
66. ``%eeves ceewveb #ecee Mekeäleew lÙeeies MueeIeeefJeheÙe&Ùe:~ 71. jIegJebMecenekeâeJÙemÙe GhepeerJÙeced Deeqmle– T-SET–2013
iegCee iegCeevegyeeqvOelJeeled lemÙe meØemeJee FJe~~'' (a) ceneYeejleced (b) heodcehegjeCeced
keâmÙe iegCee: MueeskesâÓeqmceved GequueefKelee:? (c) jeceeÙeCeced (d) cevegmce=efle:
UGC 25-D–2015 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116
(a) jIees: (b) jecemÙe 72. efoueerhe: efkeâceLeË yeefuece«enerled? K-SET–2013
(c) DepemÙe (d) efoueerhemÙe (a) Deelce#esceeÙe (b) keâesMej#eCeeÙe
œeesle–jIegJebMe (1/22) - njieesefJevo efceße, hespe-9 (c) ØeleeheJe=æÙes (d) Øepee#esceeÙe
67. heewjs<eg meesÓnb yengueerYeJevleceheeb lejÁseq<JeJe lewueefyevogced~ œeesle–jIegJebMe- (1/18) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-10
mees{gb ve lelhetJe&ceJeCe&ceerMes Deeueeefvekebâ mLeeCegefceJe efÉhesvõ:~~ 73. `GodyeengefjJe Jeeceve:' FlÙeghecee keâeqmcevcenekeâeJÙes Jele&les–
jIegJebMes keâmÙesÙecegeqkeäle:? UGC 25 Jn–2017 GJ-SET–2013
(a) ue#ceCemÙe (b) jecemÙe (a) vew<eOeerÙeÛeefjles (b) efkeâjeleepeg&veerÙes
(c) YejlemÙe (d) Me$egIvemÙe (c) jIegJebMes (d) kegâceejmecYeJes
œeesle–jIegJebMe (14/38) - njieesefJevo efceße, hespe-355 œeesle–jIegJebMe (1/3)- njieesefJevo efceße, hespe-03
68. jIees: JebMemÙe Deeefoce: ceveg: keâ:? K-SET–2015 74. `ceCeew JepeÇmeceglkeâerCex met$emÙesJeeeqmle ces ieefle:' – FlÙegeqkeäle:?
(a) meeJee|Ceceveg: (b) JewJemJeleceveg: GJ SET–2011
(c) mJeeÙecYegJe: (d) mJeejesefÛe<e: (a) oeqC[ve: (b) YeJeYetles:
œeesle–jIegJebMe (1/11) - njieesefJevo efceße, hespe-5,6 (c) ceeIemÙe (d) keâeefueoememÙe
69. keâmÙe Meehe: efoueerhemÙe mevleefleØeefleyevOekeâ: Deemeerled? œeesle–jIegJebMe (1/4) - njieesefJevo efceße, hespe-03
K-SET–2015
je%e: efoueerhemÙe helveer megoef#eCee ........ jepekeâvÙee
75.
(a) ogJee&meme: Meehe: (b) efJeMJeeefce$emÙe Meehe:
Deemeerled? GJ SET–2016
(c) veeqvovÙee: Meehe: (d) keâeceOesvees: Meehe:
(a) GlkeâuemÙe (b) ceieOemÙe
œeesle–jIegJebMe (1/75-79) - njieesefJevo efceße, hespe-26,27
(c) hee_ÛeeuemÙe (d) efJeoYe&mÙe
70. DeOeesÓef¿leeveeb Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-213
K-SET–2015
76. `Fvogceleer-mJeÙebJej-JeCe&veced' jIegJebMemÙe keâeqmceved meiex
(keâ) efoueerhe: 1. Fvogceleer
efJeÅeles? RPSC SET–2010
(Ke) kegâMe: 2. keâewmeuÙee
(a) ØeLeces (b) ÛelegLex
(ie) Depe: 3. megoef#eCee
(c) De„ces (d) <e‰s
(Ie) oMejLe: 4. kegâcegÉleer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-215
keâ Ke ie Ie
77. `keäuesMeeJene Yeleg&jue#eCeenced' FlLeb keâe Jeoefle–
(a) 1 2 3 4
(b) 2 1 4 3 K SET–2014
(c) 3 4 1 2 (a)meerlee (b) kewâkesâÙeer
(d) 4 3 2 1 (c) keâewmeuÙee (d) megoef#eCee
œeesle–jIegJebMe - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, Yet. hespe-02,40,19,24,25 œeesle–jIegJebMe (14/05) - njieesefJevo efceße, hespe-347
66. (D) 67. (B) 68. (B) 69. (D) 70. (C) 71. (C) 72. (D) 73. (C) 74. (D) 75. (B)
76. (D) 77. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 jIegJebMeced 33
78. `ef l eleer < eg & o g & m lejb cees n eog [ g h es v eeeq m ce meeiejced ' Fef l e 85. `Mem$esCe j#Ùeb ÙeoMekeäÙej#Ùeb ve leÅeMe: Mem$eYe=leeb ef#eCeesefle'
keâeefueoemeeseqkeäle: jIegJebMes kegâ$eeeqmle? – keâmÙe JeÛeveefceoced? KL - SET–2014
RPSC SET–2013-14 (a) JeefMe‰mÙe (b) efoueerhemÙe
(a) Ûelego&Memeiex (b) he_Ûecemeiex (c) eEmenmÙe (d) jIees:
(c) ØeLecemeiex (d) $eÙeesoMemeiex œeesle–jIegJebMe (2/33, 40) - njieesefJevo efceße, hespe-43, 45
œeesle–jIegJebMe (1/2) - njieesefJevo efceße,hespe-02 86. jIegJebMemÙe $eÙeesoMemeiex keâe keâLee Jee|Celee Deeqmle–
79. DeejeOeÙe mehelveerkeâ: Øeerlee keâeceogOee efn mee keâe– KL SET–2015
KL-SET–2016 (a) jeJeCeJeOe (b) jecemÙe DeÙeesOÙeeØelÙeeieceveced
(a) keâeceOesveg: (b) megoef#eCee (c) jecemÙe jepÙeeefYe<eskeâ: (d) meerleeheefjlÙeeie:
(c) cesvee (d) veeqvoveer œeesle–jIegJebMe - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, Yet. hespe-31
œeesle–jIegJebMe (1/81) - njieesefJevo efceße, hespe-27 87. `efleleer<eg&og&mlejb ceesneog[ghesveeeqmce meeiejced' he*dkeäleew DemÙeeced
80. `ØemeeoefÛeÖeefve hegj: Heâueeefve~' FleerÙeb hebeqkeäle: keâeqmceved `efleleer<eg&:' MeyomÙe keâesÓLe&:? T-SET–2014
keâeJÙes Jele&les? MH SET–2011 (a) leefjlegced FÛÚgkeâ: (b) leejefÙelegced FÛÚgkeâ:
(a) kegâceejmecYeJes (b) jIegJebMes (c) leeefjlegced FÛÚe (d) leejefÙelegced FÛÚe
(c) efkeâjeleepeg&veerÙes (d) efMeMegheeueJeOes œeesle–jIegJebMe (1/2) - njieesefJevo efceße, hespe-2,3
œeesle–jIegJebMe (2/22) - njieesefJevo efceße, hespe-40 88. `Ùeesiesveevles leveglÙepeeced' keâLeveced Fob kesâ<eeb mevoYex
81. `ÙeMeesOeveeveeb efn ÙeMees iejerÙe:' Fefle hebeqkeäle: keâeqmceved ØeÙegkeäleced? T-SET–2014
keâeJÙes Jele&les– MH SET–2013 (a) jIetCeeced (b) F#Jeeketâveeced
(a) jIegJebMes (b) efMeMegheeueJeOes (c) ieevOeJee&Ceeced (d) heeC[Jeeveeced
(c) yegæÛeefjles (d) kegâceejmecYeJes œeesle–jIegJebMe (1/5, 8) - njieesefJevo efceße, hespe-05
œeesle– jIegJebMe (14/35) - njieesefJevo efceße, hespe- 354 89. jepee efoueerhe: efkeâceLeË jepÙeYeejb meefÛeJes<eg efveefÛeef#eJes–
82. mJeJeerÙe&ieghlee efn cevees: Øemetefle: – Fefle hebeqkeäle: keâeqmceved T-SET–2013
keâeJÙes Jele&les– MH SET–2013 (a) leerLe&Ùee$eeieceveeÙe (b) YeesieefJeueemeeÙe
(a) oMekegâceejÛeefjles (b) jIegJebMes (c) mebleeveeLee&Ùe efJeOeÙes (d) ÙegæeLeË ieceveeÙe
(c) efMeMegheeueJeOes (d) cevegmce=lÙeeced œeesle–jIegJebMe - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, Yet. hespe-1,2
œeesle–jIegJebMe (2/4) - njieesefJevo efceße, hespe-34 90. jIegJebMemÙe .......... meiex je%e: efoueerhemÙe ieesmesJeeÛejCeJeÇleb
83. JeeieLee&efJeJe meche=keäleew keâew? MH SET–2016 Jee|Celeceeqmle– GJ SET–2003
(a) jeceke=â<Ceew (b) heeJe&efle-hejcesMJejew (A) ØeLeces (B) efÉleerÙes
(c) jeceue#ceCeew (d) ke=â<Ceepeg&veew (C) Ûelego&Mes (D) <ees[Mes
œeesle–jIegJebMe (1/1) - njieesefJevo efceße, hespe-02 œeesle–jIegJebMe - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, Yet. hespe–4, 5
84. `ØepeeveecesJe YetlÙeLeË me leeYÙees yeefuece«enerled~' keâ:? 91. ``Jew o s e f n yevOees ù & oÙeb ef J eoõs ' ' – FlÙe$e keâmleeJeled
KL SET–2014 JewosefnyevOeg:– UGC 25 J–2015
(a) jIeg: (b) efoueerhe: (A) jece: (B) ue#ceCe:
(c) oMejLe: (d) jece: (C) jeJeCe: (D) Yejle:
œeesle–jIegJebMe (1/18) - njieesefJevo efceße, hespe-08 œeesle– jIegJebMeced (14/33) - njieesefJevo efceße, hespe–354

78. (C) 79. (D) 80. (B) 81. (A) 82. (B) 83. (B) 84. (B) 85. (C) 86. (B) 87. (A)
88. (A) 89. (C) 90. (B) 91. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 34

04 kegâceejmecYeJeced
1. (i) `kegâceejmecYeJe' cenekeâeJÙe efkeâme keâefJe ves efueKee nw? 7. `kegâceejmecYeJe' ceW efkeâme je#eme keâe JeOe Jee|Cele nw?
(ii) `kegâceejmecYeJecenekeâeJÙe' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? BHU MET–2010
BPSC–2002, BHU MET–2010 (A) vejkeâemegj (B) ef$ehegjemegj
(A) yeeCeYeó (B) ÛevoJejoeF& (C) yekeâemegj (D) leejkeâemegj
(C) nefj<esCe (D) keâeefueoeme œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-209
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-209
8. kegâceejmecYeJes GceeleheesJeCe&veb keâeqmceved meiex ke=âleced?
2. kegâceejmecYeJecenekeâeJÙes keâefle meiee&: meefvle?
JNU MET–2014
BHU B.Ed–2012, DSSSB–TGT–2014
(A) he_ÛeoMe (B) De„eoMe (A) ØeLeces (B) <e‰s
(C) mehleoMe (D) ÉeoMe (C) mehleces (D) he_Ûeces
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-209 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-211
3. kegâceejmecYeJecenekeâeJÙemÙe keâeqmceved meiex efnceeueÙeJeCe&veceeqmle? 9. ``eqmLele: he=efLeJÙee FJe ceeveoC[:'' De$e Deue¿ejesÓeqmle?
BHU AET–2010 MP Jeie&-2 (TGT)–2011
(A) le=leerÙes (B) ØeLeces
(A) GlØes#ee (B) Ghecee
(C) ÛelegLex (D) efÉleerÙes
(C) ¤hekeâced (D) DeefleMeÙeeseqkeäle
œeesle–kegâceejmecYeJe (ØeLecemeie&)- jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-1
4. (i) keâefmceved keâeJÙes efnceeueÙeJeCe&veb ØeLecele:?
œeesle–kegâceejmecYeJe (1/1) - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-1-4
(ii) keâeqmceved keâeJÙes Deeoew efnceeueÙemÙe JeCe&veb YeJeefle? 10. (i) ``Skeâes efn oes<ees iegCemeefV eheeles efv eceppeleer voes:
UGC 73 J–2008, BHU Sh.ET–2011, efkeâjCese<q JeJee¿:'' GheÙegk& eäle metekq eäle keâneB efceueleer nw?
DSSSB PGT–2014 (ii) `Skeâes efn oes<ees iegCemeefVeheeles efveceppeleerv oes:
(A) jIegJebMes (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$es efkeâjCese<q JeJee¿:' Fefle metekq eäle: Deeqmceved keâeJÙes GheueYÙeles–
(C) kegâceejmecYeJes (D) cesIeotles BHU MET–2009, 2013, GGIC–2015
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-211 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
5. `efMeJe-heeJe&lÙees:' ÛeÛee& keâeqmceved «evLes ÂMÙeles? (C) jIegJebMeced kegâceejmecYeJeced
(D)
BHU B.Ed–2015 œeesle–kegâceejmecYeJe (1/3) - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-7
(A) jIegJebMes (B) cesIeotles 11. (i) ``MejerjceeÅeb Keueg Oece&meeOeveced'' keâeqmceved keâeJÙes Øeeskeäleced ?
(C) $e+legmebnejs (D) kegâceejmecYeJes
(ii) ``MejerjceeÅeb Keueg Oece&meeOeveced'' meteqkeäle nw–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-209
(iii) `MejerjceeÅeb Keueg Oece&meeOeveced' keâeqmceved keâeJÙes meteÛf eleced?
6. (i) kegâceejmecYeJecenekeâeJÙes kegâceej: Jele&les –
(iv) `MejerjceeÅeb Keueg Oece&meeOeveced' Fefle kegâ$e Jele&les?
(ii) kegâceejmecYeJecenekeâeJÙes kegâceejmÙe ØeÙeesie: keâmÙe
ke=âles Deeqmle? UP PGT–2004, UGC 25 D–2010
BHU B.Ed–2014, 2015
RPSC «es[-II (TGT)–2010, AWES TGT–2009
(A) keâee|lekesâÙemÙe (B) ieCesMemÙe (A) jIeg
J eb M es (B) kegâceejmecYeJes
(C) YejlemÙe (D) Fvõheg$emÙe (C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) efJe›eâceesJe&MeerÙes
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-209 œeesle–kegâceejmecYeJe (5/33) - Jescheefš kegâšgcye MeeŒeer, hespe-114
1. (D) 2. (C) 3. (B) 4. (C) 5. (D) 6. (A) 7. (D) 8. (D) 9. (A) 10. (D)
11. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 kegâceejmecYeJeced 35
12. ``DemlÙegò ejmÙeeb ef o ef Me os Jeleelcee ef n ceeueÙees veece 17. (i) `ve Oece&Je=æs<eg JeÙe: meceer#Ùeles' – Fme Geqkeäle kesâ
veieeefOejepe:'' Ùen hebeqkeäle keâneB Øeehle nesleer nw? jÛeefÙelee keâewve nQ? H TET–2015
BHU MET–2011, UGC 73 Jn–2017 (ii) `ve Oece&Je=æs<eg JeÙe: meceer#Ùeles' – Ùen JeÛeve efkeâme
(A) cesIeotleced (B) jIegJebMeced keâefJe kesâ nQ? BHU MET–2016
(C) kegâceejmecYeJeced (D) $e+legmebnejced (A) Yeeme (B) JÙeeme
œeesle–kegâceejmecYeJe (1/1) - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-1 (C) keâeefueoeme (D) YeJeYetefle
13. #egõsÓefhe vetveb MejCeb ØeheVes cecelJecegÛÛew: efMejmeeb meleerJe –
œees l e–keg â ceejmecYeJe (5/16) - Jes c heefš kegâšgcye MeeŒeer, hespe-107
Ùen hebeqkeäle keâneB Øeehle nesleer nw? BHU MET–2016 18. efMeJe heeJe&leer efJeJeen, keâee|lekesâÙe pevce Je keâee|lekesâÙe
Éeje leejkeâemegj JeOe – Ùes mecemle IešveeÙeW efkeâme cenekeâeJÙe
(A) cesIeotle (B) jIegJebMe keâer Deesj me¿sle keâj jner nQ? H TET–2015
(C) kegâceejmecYeJe (D) $e+legmebnej (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) jIegJebMeced
œeesle–kegâceejmecYeJe (1/12) - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-25 (C) kegâceejmecYeJeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
14. `keäuesMe: Heâuesve efn hegveve&Jeleeb efJeOeòes' FÙeb hebeqkeäle Deeqmle – mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-209
RPSC «es[ -II (TGT)–2010 19. `efØeÙes<eg meewYeeiÙeHeâuee efn Ûee®lee' – Fme Geqkeäle kesâ
(A) keâeocyeÙee&: (B) kegâceejmecYeJemÙe jÛeefÙelee keâewve nQ? BHU MET–2016
(C) veerefleMelekeâmÙe (D) efnleesheosMemÙe (A) YeejefJe (B) YeóveejeÙeCe
œeesle–kegâceejmecYeJe (5/86) - Jescheefš kegâšgcye MeeŒeer, hespe-137 (C) Yeeme (D) keâeefueoeme
15. ``eqmLele: he=efLeJÙee FJe ceeveoC[:'' Geqkeäle nw– œeesle–kegâceejmecYeJe (5/1) - Jescheefš kegâšgcye MeeŒeer,hespe-101
UGC 73 J–1999 20. `ceveesjLeeveeceieefleve& efJeÅeles' - keâmÙesob JeekeäÙeced?
KL SET–2016
(A) jIegJebMeced keâer (B) efMeMegheeueJeOeced keâer
(A) cesveeÙee: (B) heeJe&lÙee:
(C) kegâceejmecYeJeced keâer (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced keâer
(C) yeÇÿeÛeeefjCe: (D) meKÙee:
œeesle–kegâceejmecYeJe (1/1) - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-1 œeesle–kegâceejmecYeJe (5/64) -megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-147
16. `MejerjceeÅeb Keueg Oece&meeOeveced' S<ee Geqkeäle: keâmÙe 21. kegâceejmecYeJeced cenekeâeJÙemÙe ØeejcYe: keâerÂiefJeOesv e
keâeJÙemÙe? AWES TGT–2012 ce”ueeÛejCesve Deeqmle? MGKV Ph. D–2016
(A) kegâceejmecYeJeced/yeÇÿeÛeejer (B) vew<eOe/veue (A) vecemkeâejelcekesâve (B) DeeMeerJee&oelcekesâve
(C) vew<eOe/oceÙevleer (D) vew<eOe/nbme (C) JemlegefveoxMeelcekesâve (D) ve kesâveeefhe
œeesle–kegâceejmecYeJe (5/33) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-132 œeesle– kegâceejmecYeJe - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-01

Sanskritganga Online Classes


TGT, PGT, UGC, UP-TET
M.P. Jeie& 1-2, RPSC-«es[ -I, II
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
www.Sanskritganga.com
12. (C) 13. (C) 14. (B) 15. (C) 16. (A) 17. (C) 18. (C) 19. (D) 20. (B) 21. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 36

05 efkeâjeleepeg&veerÙeced
1. (i) efkeâjeleepeg&veerÙeced kesâ jÛeveekeâej nQ– UGC 73 J–2009 5. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' keâe ØeLece heÅe efkeâme Úvo ceW nw?
UP TGT–2009, UP PGT (H)–2000
(ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' kesâ keâlee& nQ– UP TGT–2011
(A) JebMemLe (B) Ghepeeefle
BHU MET–2008
(C) DeeÙee& (D) ceeefueveer
(A) ceeIe (B) Yeecen
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-45
(C) ßeern<e& (D) YeejefJe 6. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' cenekeâeJÙe kesâ ØeLece meie& ceW ØecegKelee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 mes ØeÙegkeäle Úvo keâewve-mee nw? UP TGT–2009
2. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceneYeejle kesâ efkeâme heJe& mes efueÙee (ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' kesâ ØeLece meie& ceW Úvo nw–
ieÙee nw? UP TGT–2001, 2003, 2013, BHU MET–2011, 2012, 2016
UP TET–2016, UP GIC–2009
(ii) efkeâjeleepeg&veerÙecenekeâeJÙemÙe keâLeeJemleg kegâle: ie=nerleced?
(A) Jemevleefleuekeâe (B) GhesvõJepeÇe
UGC 25 J–2016
(C) JebMemLe (D) Ghepeeefle
(A) DeeefoheJe& mes (B) JeveheJe& mes œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-45
(C) efJeješheJe& mes (D) MeeeqvleheJe& mes 7. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW efkeâjele nw–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 (ii) efkeâjeleepegv& eerÙeced ceW `efkeâjele' Meyo efkeâmekeâe yeesOekeâ nw?
3. ceneYeejle hej DeeOeeefjle «evLe nw– UGC 25 D–2002 (iii) efkeâjeleepeg&veerÙes efkeâjele: keâ:?
UP TGT–2004, 2005, 2009
(A) jIegJebMeced (B) oMekegâceejÛeefjleced
UGC 25 J–2007, 2014
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) yegæÛeefjleced (A) ieCesMe: (B) efMeJe:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 (C) jeng: (D) ÙegefOeef‰j:
4. (i) efkeâjeleepeg&veerÙecenekeâeJÙes keâefle meiee&: meeqvle? mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243
(ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' «evLe ceW kegâue efkeâleves meie& nQ? 8. (i) JevesÛej efkeâme Jeve ceW ÙegefOeef‰j kesâ heeme DeeÙee?
(iii) YeejefJekeâeJÙes meiee&Ceeb mebKÙee Jele&les? (ii) JevesÛej: ÙegefOeef‰jb keâefmceved mLeeves meceeÙeÙeew?
UP TGT–2009, T SET–2013
(iv) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW mecemle meieeX keâer mebKÙee nw–
(A) efJevOÙeešJeer ceW (B) ÉwleJeve ceW
(v) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe keâeJÙemÙe meiee&:– (C) oC[keâejCÙe ceW (D) he_ÛeJešer ceW
UP TGT–2001, 2005, 2009, 2010, 2013, œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1)–jecemesJekeâ ogyes, hespe-39
BHU MET–2008, 2009, 2013, UP TET–2013, 9. (i) `kegâ¤CeeceefOehe:' keâe leelheÙe& nw–UP TGT–2009,
2014, AWES TGT–2010, 2011, GJ SET–2007
(ii) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW `kegâ¤CeeceefOehemÙe' Meyo ØeÙegkeäle
RPSC «] es[-II (TGT)–2014 efkeâÙee ieÙee nw– UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) 15 (B) 20 (A) Depeg&ve (B) Yeerce
(C) 18 (D) 22 (C) ogÙeexOeve (D) og:Meemeve
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1)–jecemesJekeâ ogyes, hespe-39

1. (D) 2. (B) 3. (C) 4. (C) 5. (A) 6. (C) 7. (B) 8. (B) 9. (C)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efkeâjeleepeg&veerÙeced 37
10. (i) efkeâjeleepeg&veerÙes Øeeflemeie&mÙeeeqvleceb heoceeqmle– 17. (i) efkeâjeleepeg&veerÙes DeÁerjme:? UP TGT–2013
(ii) `efkeâjeleepegv& eerÙeced' kesâ ØelÙeskeâ meie& keâe Deeqvlece heo nw– (ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' keâe ØeOeeve jme keäÙee nw?
UGC 25 D–2001, J – 2011, 2014, UP TGT–2009 UP TGT (H)–2005, GJ SET–2003
(A) ue#ceer (B) efJeYeg ëe=”ejjme
(A) (B) keâ®Cejme
(C) efMeJe (D) ßeer (C) Jeerjjme (D) Meevlejme
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’ , hespe-244 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMe¿j Mecee& ‘ $e+ef<e’, hespe-244
11. Jeerjjme ØeOeeve keâeJÙe nw– UP TGT–2010
18. ÉwleJeve ceW ieghleÛej efkeâmekesâ heeme ueewše? UP TGT–2004
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(A) ogÙeexOeve (B) ÙegefOeef‰j
(C) kegâceejmecYeJeced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) ieghleÛej (D) õewheoer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-244
12. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' Meyo efve<heVe neslee nw– HE–2015
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-39
19. `efßeÙe: kegâ¤CeeceefOehemÙe heeueveerced' efkeâme Øekeâej keâe
(ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' Meyos keâ: ØelÙeÙe?
UP TGT–2013, UP GIC–2009 ce”ueeÛejCe nw? UP TGT–2011
(A) Ú ØelÙeÙe (B) *erhed ØelÙeÙe (A) DeeMeerJee&oelcekeâ (B) vecemkeâejelcekeâ
(C) uÙegšd ØelÙeÙe (D) ÙegÛed ØelÙeÙe (C) JemlegefveoxMeelcekeâ (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’ , hespe-243 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes,hespe- 44
13. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' kesâ ØeLece meie& ceW JevesÛej Jeelee&ueehe 20. `DeosJeceele=keâe:' keâe ØeÙeesie efkeâme «evLe ceW nw?
keâj jne nw– UP TET–2014 UP TGT–1999
(A) ogÙeexOeve mes (B) ÙegefOeef‰j mes (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ÛelegLe& De¿ ceW
(C) Depeg&ve mes (D) vekegâue mes (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced ØeLecemeie& ceW
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1)–jecemesJekeâ ogyes ,hespe-39 (C) GòejjeceÛeefjleced le=leerÙe De¿ ceW
14. efkeâjele: keâmÙe cenekeâeJÙemÙe hee$eced Deeqmle? (D) keâeocyejer MegkeâveemeesheosMe ceW
RPSC SET–2010 œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/17) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-84
(A) jIegJebMemÙe (B) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe 21. ``me Jee|Ceefue”er efJeefole: meceeÙeÙeew~ ÙegefOeef‰jb ÉwleJeves
(C) vew<eOemÙe (D) yegæÛeefjlemÙe JevesÛej:'' Fme Mueeskeâ ceW `Jee|Ceefue”er' Meyo keâe DeLe&
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 nw– UP TGT–2003
15. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' cenekeâeJÙe efkeâme hej DeeOeeefjle nw? (A) yeÇÿeÛeejer (B) efkeâjele
BHU MET–2009, 2013 (C) osJeÙeesefve efJeMes<e (D) efJehejerleefue” Jeeuee
(A) ßeerceodYeeieJele (B) efJe<CeghegjeCe œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-43
(C) ceneYeejle (D) jeceeÙeCe
22. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' keâeJÙe ceW ogÙeexOeve Deheveer ßes‰lee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 Øeoe|Mele keâjves kesâ efueS pees DeeÛejCe keâjlee nw, Jen
16. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' keâe veeÙekeâ keâewve nw? UP TGT–2013 DeeÛejCe/veerefle efveOee&efjle nw– UP TGT–2003
(A) ÙegefOeef‰j (B) Depeg&ve (A) ye=nmheefle kesâ Éeje (B) veejo kesâ Éeje
(C) efMeJe (efkeâjeleJesMeOeejer) (D) Yeerce (C) ceveg kesâ Éeje (D) keâecevokeâ kesâ Éeje
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes, hespe-24 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/9) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-64
10. (A) 11. (D) 12. (A) 13. (B) 14. (B) 15. (C) 16. (B) 17. (C) 18. (B) 19. (C)
20. (B) 21. (A) 22. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 38
23. (i) ogÙeexOevemÙe MeemeveJÙeJemLeeb %eelegb ÙegefOeef‰jsCe keâ: 29. efkeâjeleepeg&veerÙemÙe keâ: heekeâ: ØeefLele:? K-SET–2015
Øesef<ele:? HAP –2016, UP TGT–2004 (A) õe#eeheekeâ: (B) keâoueerheekeâ:
(ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW ogÙeexOeve keâer Meemeve JÙeJemLee (C) Deeceuekeâerheekeâ: (D) veeefjkesâueheekeâ:
peeveves kesâ efueÙes efkeâmes Yespee ieÙee Lee? œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes,Yet0 hespe-21
(A) menosJe: (B) JevesÛej: 30. yeÇÿeÛeejer efJeØe keâe Jes<eOeejCe keâjves Jeeuee ieghleÛej Lee–
(C) vekegâue: (D) Oe=„Åegcve: UP TGT–2011
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-39 (A) Ùe#e (B) JevesÛej
24. ogÙeexOeve kegâ® keâer Øepee keâes ØemeVe keâjves kesâ efueS pees efJeMes<e (C) yeÇeÿeCe (D) JewMÙe
JÙeJemLee keâjlee nw, Jen mecyeeqvOele nw– UP TGT–2003
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-39
(A) keâjeW keâes Goej yeveeves ceW
31. Oeve peerlekeâj ÙegeOf eef‰j keâes keâewve oslee Lee? UP TGT–2004
(B) Ghenej yeeBšves ceW
(A) Yeerce (B) vekegâue
(C) ke=â<Ce kesâ meeLe mecyevOeeW keâes megOeejves ceW
(C) menosJe (D) Depeg&ve
(D) eEmeÛeeF& JÙeJemLee keâes GVele keâjves ceW
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/35)-jecemesJekeâ ogyes,hespe-124-125
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/17) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-84
32. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW efkeâme efJe<eÙe keâe ÛecelkeâeefjlJe
25. `ceKes <Jeef K eVees Óvegc ele: heg jes Oemee, efO evees e fl e nJÙesv e
efnjCÙejslemeced'–Øemlegle Mueeskeâ ceW `efnjCÙejslemeced' keâe nw? UP TGT–2004
DeLe& nw? UP TGT–2003 (A) jÛeveeMewueer (B) DeLe&ieewjJe
(A) Deeqive (B) Fvõ (C) Ghecee (D) Mues<e
(C) kegâyesj (D) yeÇÿee œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes,Yet. hespe-31
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/22) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-96-98 33. `JevesÛej' Meyo keâe mebmke=âle ØeefleMeyo nesiee–UP TGT–2004
26. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW ogÙeexOeve keâer leguevee keâer ieF& nw– (A) yeÇÿeÛeejer (B) ieghleÛej
UP TGT–2004 (C) Jee|Ceefue”er (D) otle
(A) Gjie mes (B) Megkeâ mes œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced -jecemesJekeâ ogyes, hespe-43
(C) efÉhe mes (D) eEmen mes 34. (i) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW Depeg&ve YeieJeeved Me¿j mes efkeâme
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/24) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-100 Dem$e keâer Øeeefhle keâjles nQ?
27. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW ieghleÛej efkeâme Jes<e ceW peelee nw? (ii) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW Depeg&ve keâes keâewve-mee Øeefmeæ
(ii) efkeâjeleepeg&veerÙeced keâe ieghleÛej efkeâme Jes<e ceW neqmleveehegj Dem$e Øeehle ngDee nw– UP TGT–2004, UP TET–2016
peelee nw? UP TGT–2004, 2010
(A) ieeC[erJe (B) heeMegheleem$e
(A) mewefvekeâ (B) mebvÙeemeer
(C) DeeqiveyeeCe (D) pe=cYekeâem$e
(C) yeÇÿeÛeejer (D) cev$eer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-39
35. ``menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeced'' Fme JeekeäÙe keâe efnvoer
28. `ØeJe=efòemeeje: Keueg ceeÂMeeb efiej:'–ÙeneB `ceeÂMeeb' mes
ceW DevegJeeo nesiee– UP TGT–2004
leelheÙe& nw? UP TGT–2004
(A) n"hetJe&keâ keâeÙe& cele keâjes (B) n"hetJe&keâ keâeÙe& keâjW
(A) Yeerce (B) ÙegefOeef‰j
(C) menmee keâeÙe& keâjW (D) menmee keâeÙe& ve keâjW
(C) ieghleÛej (D) õewheoer
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/25)-jecemesJekeâ ogyes,hespe-103, 105 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-250

23. (B) 24. (D) 25. (A) 26. (A) 27. (C) 28. (C) 29. (D) 30. (B) 31. (D) 32. (B)
33. (B) 34. (B) 35. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efkeâjeleepeg&veerÙeced 39
36. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW `DeosJeceele=keâe:' keâewve nQ? 42. ogÙeexOeve keâye YeÙeYeerle nes peelee nw? UP TGT–2005
UP TGT–2005 (A) ßeerke=â<Ce keâer ceeÙee Meeqkeäle meesÛekeâj
(A) veoer peueeMeÙe SJeb venjeW mes eEmeÛeeF& keâjves Jeeues (B) ÙegefOeef‰j keâe veece megvekeâj
(B) yeeoueeW keâer Je<ee& hej efveYe&j jnves Jeeues (C) heeC[JeeW keâer owJeerÙe Meeqkeäle mes
(C) osJeleeDeesb keâer ke=âhee Øeeefhle kesâ efueS Ùe%eeveg‰eve keâjves Jeeues
(D) efJeogj kesâ GheosMe megvekeâj
(D) je#emeer MeeqkeäleÙeeW kesâ Yejesmes keâeÙe& efmeæ keâjves Jeeues
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/17) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-84, 85
43. ``cenerYegpes'' ceW keâewve-meer efJeYeeqkeäle nw– UP TGT–2009
37. JevesÛej keâer yeele megveves kesâ yeeo ÙegefOeef‰j keâneB hengBÛes?
(A) ØeLecee (B) ÛelegLeea
UP TGT–2005
(A) Deheves efJeßeeceie=n ceW (B) õewheoer kesâ meceerhe (C) <e‰er (D) mehleceer
(C) JÙeeme kesâ meceerhe (D) heJe&le hej œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/2) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-46
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/26) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-106 44. `efJeIeeleeÙe' ceW keâewve-meer Oeeleg nw– UP TGT–2009
38. efkeâme Øekeâej kesâ JeÛeve ogue&Ye nesles nQ? UP TGT–2005 (A) Oee (B) leved
(A) efØeÙe efkeâvleg DemelÙe (B) efnlekeâejer Deewj ceveesnj (C) nved (D) ieced
(C) neefvekeâejkeâ Deewj keâ"esj (D) melÙe Deewj efØeÙe œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/3) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-49
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50 45. `ke=âleØeCeece:' ceW keâewve-mee meceeme nw– UP TGT–2010
39. `keâLeb lJecesleew Oe=eflemebÙeceew Ùeceew efJeueeskeâÙeVeglmenmes ve (A) lelheg®<e (B) keâce&OeejÙe
yeeefOelegced' Fme Mueeskeâ ceW `Ùeceew' efkeâme Ùegice kesâ efueS (C) ÉvÉ (D) yengJeÇerefn
ØeÙegkeäle nw? UP TGT–2005 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/2) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-45,46
(A) jece-ue#ceCe (B) vekegâue-menosJe
46. `JevesÛej:' ceW keâewve-mee ØelÙeÙe nw? UP TGT–2010
(C) Yeerce-Depeg&ve (D) yeuejece-ke=â<Ce
(A) Ie_ed (B) <Ùe_ed
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/36) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-127
(C) š (D) ceefveved
40. ceneheg®<eeW kesâ meeLe kewâmee efJejesOe Yeer DeÛÚe neslee nw–
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-43
UP TGT–2005
(A) ceneheg®<eeW keâes hejeefpele keâjves Jeeuee 47. efkeâme cenekeâeJÙe kesâ ØelÙeskeâ meie& kesâ Devle ceW `ue#ceer'

(B) Oeve mecheefòe efoueeves Jeeuee


Meyo keâe ØeÙeesie efkeâÙee ieÙee nw? UP TGT–2010
(C) GVeefle keâjeves Jeeuee (A) jIegJebMeced (B) efMeMegheeueJeOeced

(D) efce$elee yeÌ{eves Jeeuee (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced


œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/8) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-61 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-244
41. ogÙeexOeve Ùe%e keâeÙe& ceW kewâmes ueiee jnlee nw? 48. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ØeLece meie& kesâ DevlÙe Mueeskeâ ceW
UP TGT–2005 keâewve-mee Úvo nw? UP PGT–2010,
(A) ÛeejeW Deesj mewefvekeâ efveÙegkeäle keâjkesâ (ii) `efJeefOemeceÙeefveÙeesieeöerefhlemebnejefpeÿeced ceW Úvo nw–
(B) Me$egDeesb keâes kewâo keâjkesâ UK TET–2011
(C) efce$eeW keâes Gheke=âle keâjkesâ Ghepeeefle
(A) (B) JebMemLe
(D) og:Meemeve keâes ÙegJejepe heo hej yew"e keâjkesâ (C) Jemevleefleuekeâe (D) ceeefueveer
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/22) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-96 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/46) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-148,153
36. (A) 37. (B) 38. (B) 39. (B) 40. (C) 41. (D) 42. (B) 43. (B) 44. (C) 45. (D)
46. (C) 47. (C) 48. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 40
49. `ke=â<eerJeue' mes leelheÙe& nw– UP PGT–2010 56. Depeg&ve efkeâmeceW veeÙekeâ kesâ ¤he ceW Jee|Cele nQ?
(A) ke=âef<e mes (B) efkeâmeeve mes BHU MET–2010
(C) eEmeÛeeF& kesâ meeOeve mes (D) Je=ef„ mes (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) efMeMegheeueJeOeced
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/17) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-84, 86 (C) kegâceejmecYeJeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
50. `veejermeceÙee' ceW `meceÙee' mes leelheÙe& nw– œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-244
UP PGT–2010 57. (i) efkeâjeleepeg&veerÙeced Meer<e&keâ ceW ØeÙegkeäle `efkeâjele' Meyo
(A) meceeve (B) ceeÙee Jeeueer efkeâmekesâ efueÙes ØeÙegkeäle ngDee nw? UP GDC–2008
(C) meceÙe (D) ceÙee&oe (ii) YeejefJejefÛele `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ceW `efkeâjele' mes keäÙee
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/28)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-110-111 DeefYeØeeÙe nw? UP TGT–2011
51. `Ùeceew' keâewve nQ? UP TET–2013 (A) ØeLecemeie& keâe JevesÛej pees yeÇÿeÛeejer kesâ JesMe ceW ieghleÛej nw~
(A) ÙegefOeef‰j (B) Yeerce (B) cenekeâeJÙe kesâ Deieues meieeX ceW efpeve efkeâjele-efkeâjeefleefveÙeeW
(C) DeeqMJeveer heg$e (vekegâue SJeb menosJe) (D) Depeg&ve keâe JeCe&ve efkeâÙee ieÙee nw~
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/36)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-127-128 (C) efkeâjeleJesMeOeejer efMeJe~

52. Yeerce efkeâmekesâ heg$e nQ? UP TET–2013 (D) heeC[gheg$e pees ieghleJesMe ceW oj-oj Yeškeâles nQ~

(A) Oece&jepe kesâ (B) JeeÙeg kesâ œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243
(C) Deeqive kesâ (D) Fvõ kesâ 58. `keâerÂMeb JeÛe: ogue&Yeb YeJeefle~' GefÛele Meyo keâe ÛeÙeve

œeesle–ceneYeejle DeeefoheJe& (121 /14)-ieerleeØesme, hespe-422 keâj hebeqkeäle hetCe& keâjW– UP TET–2014
(A) melÙeced (B) efØeÙeced
53 `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:'–Ùen efkeâme «evLe keâer
Gefòeâ nw? UP TGT–2010 (C) efnleb ceveesneefj Ûe (D) ceveesneefj

(A) efMeMegheeueJeOeced (ßeerke=â<Ce) (B) n<e&Ûeefjleced (jepÙeßeer) œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50
(C) efkeâjeleepegv& eerÙeced (JevesÛej) (D) efkeâjeleepegv& eerÙeced (ÙegeOf eef‰j) 59. (i) efkeâjeleepeg&veerÙeced kesâ ØeLecemeie& kesâ DeeOeej hej heeC[Je
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4)- jecemesJekeâ ogyes, hespe-50 keâneB efveJeeme keâj jns Les?
(ii) cenekeâefJe YeejefJe kesâ cenekeâeJÙe ceW heeC[JeeW ves
54. leJeeefYeOeeveeod JÙeLeles veleeveve:, me og:menevcev$eheoeefoJeesjie:'
– FlÙe$e `veleeveve:' keâ:? UGC 25 J–2013
Dehevee efveJeememLeeve yeveeÙee–
UP TET–2014, UP TGT–2011
(A) megÙeesOeve: (B) Oece&jepe:
(A) MeeeqvleJeve ceW (B) ÉwleJeve ceW
(C) JevesÛej: (D) Yeercemesve:
(C) leguemeerJeve ceW (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/24) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-100
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-39
55. `keâLeb ve cevÙeg p Je& u eÙelÙeg o er e f j le:, Meceer l e®b
60. DeLe&ieewjJemecheVeb keâeJÙeb eEkeâ veece YeejJes:?
Meg<keâefceJeeeqive®eqÛÚKe:~' FlÙegkeälÙee keâ: Øesefjle:?
BHU AET–2012
UGC 25 J–2014
(A) Depeg&ve: (B) ÙegefOeef‰j: (A) peevekeâernjCeced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced

(C) JevesÛej: (D) megÙeesOeve: (C) meewvojvevoced (D) jeceÛeefjleced

œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/32) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-118 œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes, Yet.hespe-31

49. (B) 50. (D) 51. (C) 52. (B) 53. (C) 54. (A) 55. (B) 56. (A) 57. (C) 58. (C)
59. (B) 60. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efkeâjeleepeg&veerÙeced 41
61. ``ØeJe=efòemeeje: Keueg ceeÂMeeb efiej:'' FlÙe$e `Keueg' 67. `vÙeeÙeOeeje efn meeOeJe:' keâe DeLe& nw–
DeJÙeÙemÙe DeLe& Deeqmle? RPSC «es[-II TGT–2014 UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) DevegveÙe: (B) efpe%eemee vÙeeÙe keâer Oeeje DeÛÚer nesleer nw~
(A)
(C) efJeefve«en: (D) efveMÛeÙe: (B) vÙeeÙe keâer Oeeje meeOegDeesb keâer Oeeje nw~
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/25) - jepesvõ efceße, hespe-90 (C) meppeve vÙeeÙeceeie& keâe ner DeeßeÙe uesles nQ~
62. ``YeJeeÂMes<eg Øeceoepeveeseo f leb YeJelÙeefOe#eshe FJeevegMeemeveced~ (D) meppeve vÙeeÙeceeie& keâe heefjlÙeeie keâjles nQ~
leLeeefhe Jekeälegb JÙeJemeeÙeÙeefvle ceeb efvejmleveejermeceÙee œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (11/30)- megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-313
ogjeOeÙe:~~'' Fme heÅe ceW `ceeb' heo mes efkeâmekeâes keâne 68. efkeâjeleepeg&veerÙeced keâe keâLeevekeâ efueÙee ieÙee nw–
ieÙee nw? BHU MET–2012
UP TET–2014
(A) õewheoer (B) Mekegâvleuee
jeceeÙeCe mes
(A) (B) ceneYeejle mes
(C) meerlee (D) ue#ceer
(C) hegjeCeeW mes (D) ieerlee mes
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/28)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-110-111
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243
63. `DeyevOÙekeâeshemÙe efJenvlegjeheoeb, YeJeeqvle JeMÙee: mJeÙecesJe
69. ÙemÙe keâLee jeceeÙeCeeefßelee veeeqmle– UGC 25 J–2015
osefnve:' Fme hebeqkeäle ceW `DeyevOÙekeâeshemÙe' keâe keäÙee DeLe&
nw? BHU MET–2012 (A) jIegJebMemÙe (B) YeefókeâeJÙemÙe
(A) meHeâue ›eâesOe Jeeues (B) ce=<ee ›eâesOe Jeeues (C) peevekeâernjCemÙe (D) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe
(C) cegkeäle keâeshe Jeeues (D) JÙeLe& ›eâesOe Jeeues œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/33)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-120-121 70. ``hejeYeJeesÓhÙeglmeJe SJe ceeefveveeced''– Fme meteqkeäle kesâ
64. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' kesâ ØeLecemeie& ceW ØeÙegkeäle Úvo ceW ØeÙegkeäle jÛeefÙelee nQ– UP PGT–2000, UP TGT–2009
ieCe nQ? UP TGT–2013 (A) keâeefueoeme (B) ceeIe
(A) peieCe leieCe peieCe jieCe (C) YeejefJe (D) Yele=&nefj
(B) peieCe leieCe peieCe oes ieg®JeCe& œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/41) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-138
(C) leieCe leieCe peieCe ieg® ieg® 71. (i) ``efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:'' Ùen keâLeve efkeâmemes
(D) leieCe YeieCe peieCe peieCe ieg® ieg® mecyeeqvOele nw? UPPGT–2002,2013, UGC25J–1999,
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes, hespe-45 (ii) efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb keÛe:' Ùen meteqkeäle efkeâme «evLe
65. `me JeukeâJeemeebefme leJeeOegvee njved' – keâ:? K-SET–2013 keâer nw? 1998, D–1996, 2013, 2004,
(A) Depeg&ve: (B) Yeerce: (iii) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Ùen meteqkeäle efkeâme
(C) vekegâue: (D) menosJe: keâeJÙe keâer nw? UP TGT–1999, 2001, 2010,
œeesle– efkeâjeleepegv& eerÙeced (1/35) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-124-125 (iv) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Fefle MueeskeâebMe:
66. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ØeLecemeie& kesâ keâLeevekeâ ceW efvecveefueefKele kegâ$e ØeehÙeles? RPSC SET–2010,
ceW mes keäÙee veneR nw? UP TGT–2013 UP GIC–2009, BHU B. Ed–2013
(A) ÉwleJeve ceW efveJeeme BHU MET–2009, 2013, UP TET–2013,
(B) ieghleÛej Éeje ogÙeexOeve keâe Je=òeevle K-SET–2014, UGC 73 D–2008
(C) õewheoer keâe ›eâesOe DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A)
(D) õewheoer kesâ ›eâesOe keâe ÙegefOeef‰j Éeje meceLe&ve (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) cesIeotleced
œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-243 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50
61. (D) 62. (A) 63. (A) 64. (A) 65. (A) 66. (D) 67. (C) 68. (B) 69. (D) 70. (C)
71. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 42
72. ``Denes ogjvlee yeueJeefÉjesefOelee'' Ùen Geqkeäle efkeâmeves keâner 77. `Denes ogjvlee yeueJeefÉjeseOf elee' keâ: SJeb Jeoefle–K-SET–2014
nw? UP PGT–2002 (A) JevesÛej: (B) kewâkesâÙeer
(A) Yeerce (B) õewheoer (C) Yeerce: (D) megoef#eCee
(C) ogÙeexOeve (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98 78. ``mHegâšlee ve heowjheeke=âlee, ve Ûe ve mJeerke=âleceLe&ieewjJeced''
73. `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeced' keâe DeLe& nw–UP TGT–2011 efkeâme «evLe mes mecyeeqvOele nw?
(A) efnlekeâejer JeÛeve ogue&Ye neslee nw~ AWES TGT–2011, UP PGT–2002, 2010
(B) ceveesneefj JeÛeve ogue&Ye neslee nw~ UGC 25 D–1999, UK TET–2011
(C) efnlekeâejer Deewj efØeÙeJeÛeve ogue&Ye neslee nw~ (A) efMeMegheeueJeOeced mes (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes
(D) ogue&Ye JeÛeve ner efnlekeâejer neslee nw~ (C) peevekeâernjCeced mes (D) jIegJebMeced mes
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50-51 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-245
74. `Jejb efJejesOeesÓefhe meceb cenelceefYe:' kesâ Devegmeej KeuepeveeW 79. ``ve yeeOelesÓmÙe ef$eieCe: hejmhejced'' meteqkeäle GodOe=le nw–
kesâ mecheke&â keâer Dehes#ee ßes‰ neslee nw– UP TGT–2011 UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) meeOegpeveeW keâe meeLe (B) meeOegpeveeW keâe efJejesOe (A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) og„peveeW keâe meeLe (D) cetKe& ueesieeW keâe efJejesOe (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) veerefleMelekeâced
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/8) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-61 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/11) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-69
75. ``Denes ogjvlee yeueJeefÉjesefOelee'' Ùen Geqkeäle keâneB Øeehle 80. `ve efleefle#eemececeeqmle meeOeveced'' Fob JeekeäÙeceeqmle?
nesleer nw? BHU MET–2009, 2013 UGC 25 D–2006
(A) veerefleMelekeâced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced (A) efMeMegheeueJeOes (B) efkeâjeleepeg&veerÙes
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) cesIeotleced (C) yegæÛeefjles (D) cesIeotles
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (2/43) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-63
76. (i) `Jejb efJejesOeesÓefhe meceb cenelceefYe:' Fefle meteqkeäle: keâmceeled 81. ``ØeJe=efòemeeje Keueg ceeÂMeeb efiej:'' Fefle JeÛeveb Jele&les?
GodOe=lee? UP PGT–2002, UGC 25 J–2009, UGC 25 J–2008
(ii) ``Jejb efJejesOeesÓefhe meceb cenelceefYe:'' efkeâme «evLe mes
JevesÛejmÙe
(A) (B) veejomÙe
mecyeeqvOele nw? UP GIC–2012,
(C) ÙegefOeef‰jmÙe (D) õewheÅee:
(iii) `mecegVeÙeved YetefleceveeÙe&mebieceeÉjb efJejesOeesÓefhe meceb
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/25) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-103
cenelceefYe:' FlÙegeqkeäle: kegâ$e ØeehÙeles?
82. ``JeÇpeeqvle les cet{efOeÙe: hejeYeJeced'' Fefle keâeqmceved keâeJÙes
RPSC SET–2013-2014, JNU MET–2015
MGKV Ph. D–2016
Gkeäleced? UGC 25 J–2012, BHU MET–2011
(A) efMeMegheeueJeOes (B) YeefókeâeJÙes
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) cesIeotleced
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) keâeocyejer (C) efkeâjeleepeg&veerÙes (D) kegâceejmecYeJes

œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/8) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-61 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/30) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-114

72. (D) 73. (C) 74. (B) 75. (B) 76. (C) 77. (A) 78. (B) 79. (B) 80. (B) 81. (A)
82. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efkeâjeleepeg&veerÙeced 43
83. (i) ``efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:'' keâmÙesÙecegeqkeäle:? 88. `ØeefJeMÙe ke=â<Ceemeoveb cenerYegpee' ceW ke=â<Cee keâe leelheÙe&
(ii) `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' Gefòeâ nw– nw– UP TGT – 2011
UGC 25 J–2013, UP TGT–2009, 2004, (A) ke=â<Ce mes (B) õewheoer mes
MH SET–2011 (C) kegâvleer mes (D) FveceW mes keâesF& veneR
(A) ÙegefOeef‰jmÙe (B) JevesÛejmÙe œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/26) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-106, 107
(C) õewheÅee: (D) Depeg&vemÙe 89. `YeJeeqvle ceeÙeeefJe<eg Ùes ve ceeefÙeve:' hebeqkeäle keâe YeeJemeecÙe
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50 efvecveefueefKele ceW mes efkeâmekesâ meeLe mener yew"lee nw?
84. efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb............ BHU B. Ed–2014 UP TGT–2011
(A) Oeveced (B) hegmlekeâced (A) pewmeer keâjveer, Jewmeer Yejveer
(C) JeÛe: (D) ie=nced (B) pewmes kesâ mebie lewmee
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50 (C) peekeâer jner YeeJevee pewmeer, ØeYeg cetjle osKeer efleve lewmeer
85. (i) `menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeced' Ùen meteqkeäle efkeâme (D) FveceW mes efkeâmeer kesâ meeLe veneR
cenekeâeJÙe mes Gæ=le nw? UGC 73 D–1997 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/30) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-114
(ii) ``menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeced'' meteqkeäle nw– 90. ``Denes ogjvlee yeueJeefÉjesefOelee'' – keâmÙe JeÛeveefceoced?
(iii) ``menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeceefJeJeskeâ: hejceeheoeb'' MH SET–2016
Fme meteqkeäle mes ÙegkeälekeâeJÙe nw– UGC 25 J–1994, (A) ceeIemÙe (B) YeejJes:
UP TET–2014, H TET–2014, UP PGT (H)–2010 (C) ßeern<e&mÙe (D) YeJeYetles:
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ieerlee œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) efMeMegheeueJeOeced 91. ``menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeced'' – FlÙeÙecegheosMe: kesâve
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (2/30) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-55 Øeoòe:? MH SET–2016
86. (i) ``menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeceefJeJeskeâ: hejceeheoeb heoced'' Fefle (A) Yeercesve (B) õewheÅee
JeÛeveb keâmÙe cenekeâJesjeqmle? MP Jeie&-1 (PGT)–2012, (C) ÙegefOeef‰jsCe (D) JevesÛejsCe
(ii) `menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeced' Fefle keâmÙe keâJes: œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (2/30) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-55
efJeJeskeâkeâewMeueb ØeLeÙeefle? K-SET–2015 92. ``efvejeßeÙee nvle! nlee ceveeqmJelee'' Ùen efkeâmekeâer Geqkeäle
(iii) `menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeceefJeJeskeâ:' – efkeâme nw? UP TGT–1999
keâefJe keâe efØeÙe Mueeskeâ nw? UP TGT–2009, (A) keâeMÙehe keâer (B) Yele=&nefj keâer
UGC 25 D–2007, MGKV Ph. D–2016 (C) õewheoer keâer (D) ÙegefOeef‰j keâer
(A) keâeefueoememÙe (B) ceeIemÙe œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/43) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-142
(C) YeJeYetles: (D) YeejJes: 93. ``meoevegk etâ ues< eg efn kegâ Je&l es jeEl e, ve=hes<JeceelÙes <eg Ûe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-250 meJe&mecheo:'' Ùen efkeâmekesâ Éeje keâne ieÙee nw?
87. jepeeDeesb keâe mJeYeeJe neslee nw– UP TGT–2011 UP TGT–1999
(A) oge|Je%esÙe (B) efJe%esÙe (A) õewheoer Éeje (B) JevesÛej Éeje
(C) DeØelÙe#e (D) ØelÙe#e (C) ogÙeexOeve Éeje (D) ÙegefOeef‰j Éeje
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/6) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-56 œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/5) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-53

83. (B) 84. (C) 85. (C) 86. (D) 87. (A) 88. (B) 89. (B) 90. (B) 91. (C) 92. (C)
93. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 44
94. ``me ef ÛevleÙelÙesJe efY eÙemlJeos< Ùeleer: , Denes ogjvlee 100. ``Denes ogjvlee yeueJeefÉjesefOelee'' Ùen meteqkeäle efkeâmekesâ
yeueJeefÉjesefOelee'' Ùen efkeâmekesâ efJe<eÙe ceW keâne ieÙee efueS keâefLele nw? UP TGT–2009
nw? UP TGT–1999 (A) ogÙeexOeve kesâ efJe<eÙe ceW (B) ÙegefOeef‰j kesâ efJe<eÙe ceW
(A) ÙegefOeef‰j kesâ (B) JevesÛej kesâ (C) Yeerce kesâ efJe<eÙe ceW (D) õewheoer kesâ efJe<eÙe ceW
(C) ogÙeexOeve kesâ (D) og:Meemeve kesâ œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-98 101. ``hejeYeJeesÓhÙeglmeJe SJe ceeefveveeced'' Ùen Geqkeäle efkeâme
95. ``efveiet{leòJeb veÙeJelce& efJeefÉ<eeced'' Ùen Geqkeäle efkeâmekeâer «evLe ceW nw? UP TGT–2009, 2013
nw? UP TGT–2001
(A) veerefleMelekeâced ceW (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW
(A) JevesÛej (B) ogÙeexOeve
(C) cegõeje#emeced ceW (D) efMeMegheeueJeOeced ceW
(C) õewheoer (D) ÙegefOeef‰j
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/41) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-138
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/6) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-56
102. ``Mecesve efmeeEæ cegveÙees ve YetYe=le:'' Ùen keâLeve efkeâmekeâe
96. ``efJeefÛe$e¤hee: Keueg efÛeòeJe=òeÙe:'' Ùen megYeeef<ele efkeâme
nw? UP TGT–2009
«evLe mes nw? UP TGT–2004
(A) õewheoer keâe (B) JevesÛej keâe
(A) cesIeotle mes (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes
(C) ogÙeexOeve keâe (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) GòejjeceÛeefjleced mes (D) efMeJejepeefJepeÙeced mes
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/37) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-129 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/42) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-140
97. ``leLeeefhe Jekeälegb JÙeJemeeÙeÙeeqvle ceeb efvejmleveejermeceÙee 103. ``JeÇpeeqvle les cet{efOeÙe: hejeYeJeb'' meteqkeäle efkeâjeleepeg&veerÙeced
ogjeOeÙe:'' Ùen MueeskeâebMe efkeâme «evLe mes efueÙee ieÙee kesâ efkeâme meie& mes GodOe=le nw? UP TGT–2010
nw? UP TGT–2001 (A) ØeLece meie& (B) efÉleerÙe meie&
(A) cesIeotleced (B) efMeJejepeefJepeÙeced (C) le=leerÙe meie& (D) ÛelegLe& meie&
(C) veerefleMelekeâced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/30) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-114
œeesle– efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/28) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-110 104. ``pešeOej: me_pegngOeern heeJekeâced'' Ùen keâLeve efkeâmekeâes
98. ``Øepeemeg Je=eEòe ÙeceÙeg*dkeäle Jesefolegced'' Ùen MueeskeâebMe keâne ieÙee nw? UP PGT–2010, UK TET–2011
keâneB mes GodOe=le nw? UP TGT–2004
(A) ÙegefOeef‰j keâes (B) Depeg&ve keâes
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes (B) Øeefleceeveeškeâced mes
(C) Yeerce keâes (D) ogÙeexOeve keâes
(C) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced mes (D) efMeMegheeueJeOeced mes
œeesle–efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/44) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-144
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-39
105. ``ef › eâÙeemeg Ùeg k eä lew v e= & h eÛeejÛe#eg < ees , ve Je_Ûeveer Ù ee:
99. (i)``efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:'' Ùen Geqkeäle efkeâmekeâer nw?
ØeYeJeesÓvegpeerefJeefYe:'' Fme Geqkeäle Jeeuee «evLe nw–
(ii) ``efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb keÛe:'' Fefle kesâve Gkeäleced?
BHU MET–2014
RPSC «es[-I (PGT)–2015, BHU MET–2008
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) efMeMegheeueJeOeced
(A) YeejefJe keâer (B) keâeefueoeme keâer
(C) efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced (D) jIegJebMeced
(C) JÙeeme keâer (D) Jeeuceerefkeâ keâer
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50
94. (C) 95. (A) 96. (B) 97. (D) 98. (A) 99. (A) 100. (A) 101. (B) 102. (A) 103. (A)
104. (A) 105. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efkeâjeleepeg&veerÙeced 45
106. ``Jejb efJejesOeesÓefhe meceb cenelceefYe:'' Ùen Geqkeäle efkeâme 111. `DeyevOÙekeâeshemÙe efJenvlegjeheoeb YeJeeqvle JeMÙee: mJeÙecesJe
«evLe ceW efkeâmeves keâner nw? UP TGT–2013 osefnve:' Fefle JeekeäÙeb keâeqmceved cenekeâeJÙesÓeqmle?
(A) efMeJejepeefJepeÙeced ceW, mesveeheefle ves GJ SET–2013
(B) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW, JevesÛej ves (A) jIegJebMes (B) efMeMegheeueJeOes
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW, ÙegefOeef‰j ves (C) efkeâjeleepeg&veerÙes (D) vew<eOeerÙeÛeefjles
(D) efMeJejepeefJepeÙeced ceW, efMeJeepeer ves œees le–ef k eâjeleepeg & v eer Ù eced (1/33) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-120
œeesle–efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/8) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-61 112. ÉwleJeves ÙegefOeef‰jb meceeÙeÙeew– GJ-SET–2014
107. ``efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:'' Fefle kesâve keâefLeleced? (A) veYeMÛej: (B) mLeueÛej:
UP GIC–2015, T-SET–2013 (C) JevesÛej: (D) MevewMÛej:
(A) keâeefueoemesve (B) DeMJeIees<esCe œeesle–efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/1) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-39
(C) ceeIesve (D) YeejefJeCee 113. `ØeJekeälegefceÛÚeqvle ce=<ee efnlewef<eCe:' – Deue¿ej: keâ:?
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50 KL SET–2015
108. `efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:' S<ee Geqkeäle: keâmÙe (A) Gheceeue¿ej: (B) GlØes#eeue¿ej:
keâeJÙemÙe? AWES TGT–2012 (C) keâeJÙeefue”eue¿ej: (D) DeLee&vlejvÙeemeeue¿ej:
(A) efMeMegheeueJeOeced/ßeerke=â<Ce (B) n<e&Ûeefjleced/jepÙeßeer œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/2)–jecemesJekeâ ogyes, hespe-45, 47
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced/ÙegefOeef‰j (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced/JevesÛej 114. `Je=Cegles efn efJece=MÙekeâeefjCeb iegCeuegyOee: mJeÙecesJe mecheo:'–
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-50 Ùen Geqkeäle keâneB Øeehle nesleer nw? BHU MET–2016
109. ``JeÇpeeqvle les cet{efOeÙe: hejeYeJeb YeJeeqvle ceeÙeeefJe<eg Ùes (A) veerefleMelekeâ (B) efMeMegheeueJeOe
ve ceeefÙeve:'' – FlÙeeÅegeqkeäle: efkeâjeleepeg&veerÙes YeJeefle– (C) efkeâjeleepeg&veerÙe (D) kegâceejmecYeJe
UGC 25 D–2015
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (2/30)–megOeekeâj ceeueJeerÙe , hespe-55
(A) Depeg&vemÙe (B) õewheÅee:
115. (i) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe ceequueveeLemetefjke=âlešerkeâeÙee: veece
(C) ÙegefOeef‰jmÙe (D) JevesÛejmÙe
efkeâced? KL SET–2016
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/30) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-114
(ii) ceequueveeLeefJejefÛeleb efkeâjeleepeg&veerÙeJÙeeKÙeeveb efkeâced?
110. ``Jemeeqvle efn ØeseqcCe iegCee ve Jemlegefve'' Fefle keâmÙeeseqkeäle:?
RPSC «es[-I PGT–2014
JNU M.Phil/Ph.D–2015
(A) me_peerJeveer (B) IeCšeheLe:
(A) keâeefueoememÙe (B) YeJeYetles:
(C) YeejJes: (D) ßeern<e&mÙe (C) ÚeÙee (D) Ûevõeueeskeâ:

œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (8/37) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-216 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced–jecemesJekeâ ogyes, hespe-40

mebmke=âle keâer meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW nsleg


meJe&ßes‰ veesšdme SJeb hegmlekeWâ Iej hej ner Øeehle keâjW
cees. 8004545095, 8004545096

106. (B) 107. (D) 108. (D) 109. (B) 110. (C) 111. (C) 112. (C) 113. (D) 114. (C) 115. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 46

06 efMeMegheeueJeOeced
1. (i) efMeMegheeueJeOemÙe jÛeefÙelee cenekeâefJe:– 5. `efMeMegheeueJeOeced' kesâ ØeLecemeie& ceW kegâue efkeâleves Mueeskeâ nQ?
(ii) `efMeMegheeueJeOeced' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? UP PGT–2010, BHU MET–2011, UK TET–2011
(iii) efMeMegheeueJeOemÙe jÛeefÙelee keâ: Deeqmle? (A) meòej (70) (B) mee" (60)
UP TGT (H)–2009, UP PGT–2000 (C) heÛenòej (75) (D) heÛeeme (50)
UGC 73D–2008, 2009, GJ SET–2008
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1.75)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰-161
(A) megyevOeg: (B) YeejefJe:
6. efMeMegheeueJeOe cenekeâeJÙe kesâ efkeâme meie& ceW veejo Deewj
(C) Yeefó: (D) ceeIe:
ßeerke=â<Ce keâe JeCe&ve Øeehle neslee nw? BHU MET–2012
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 259
(A) ØeLece (B) efÉleerÙe
2. (i) efMeMegheeueJeOecenekeâeJÙes keâefle meiee&: meeqvle?
(C) le=leerÙe (D) he_Ûece
(ii) `efMeMegheeueJeOe' cenekeâeJÙe ceW efkeâleves meie& nQ?
(iii) efMeMegheeueJeOe ceW meie& mebKÙee nw? mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 262
(iv) efMeMegheeueJeOes meiee&Ceeb mebKÙee Deeqmle? 7. (i) efMeMegheeueJeOemÙe ØeLecemeiex ØeÙegkeäleb Úvo: Deeqmle–

(v) efMeMegheeueJeOes keâeJÙes meie&mebKÙeeÓefYeOeerÙeleeced– (ii) `efMeMegheeueJeOeced' kesâ ØeLece meie& keâe ØeOeeve Úvo
BHU MET–2009, 2013, 2014, nw? UP PGT–2005, 2011 UP GDC–2012
RPSC SET–2010, UP PGT–2003, 2004, (A) Jemevleefleuekeâe (B) FvõJepeÇe
BHU AET–2011, UP GDC–2014,
(C) Ghepeeefle (D) JebMemLe
UGC 25 D–2002, UK TET–2011
(A) 17 (B) 18 œeesle–efMeMegheeueJeOe – osJeveejeÙeCe efceße, Yet. he=‰- 20
(C) 20 (D) 22 8. (i) efMeMegheeueJeOemÙe ØeOeevejme: keâ:?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 262 (ii) `efMeMegheeueJeOeced' cenekeâeJÙe keâe De”erjme nw?
3. efkeâme cenekeâeJÙe keâe ØeejcYe Deewj meceeefhle `ßeer' Meyo (iii) `efMeMegheeueJeOeced' cenekeâeJÙe ceW ØecegKe jme nw?
mes neslee nw? H-TET–2014 MH SET–2016, UP PGT–2004, UGC 25 J–2002
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) efMeMegheeueJeOeced (A) ëe=Áej (B) Jeerj
(C) jIegJebMeced (D) kegâceejmecYeJeced (C) DeodYegle (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs , Yet. he=‰- 27 œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 22
4. efMeMegheeueJeOecenekeâeJÙemÙe ØeLecemeie&mÙe veece efkeâced? 9. efMeMegheeueJeOemÙe ....... meiex ßeerke=â<CeveejomecYee<eCeceeqmle?
UGC 25 J–2015, Jn–2017 GJ SET–2003
(A) ke=â<CeveejomecYee<eCeced (B) veejoeJelejCeced (A)ØeLeces (B) efÉleerÙes
(C) veejoiegCekeâerle&veced (D) ke=â<CeiegCekeâerle&veced (C) le=leerÙes (D) ÛelegLex
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 164 œeesle–efMeMegheeueJeOe – leeefjCeerMe Pee, he=‰-158

1. (D) 2. (C) 3. (B) 4. (A) 5. (C) 6. (A) 7. (D) 8. (B) 9. (A)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efMeMegheeueJeOeced 47
10. (i) `efMeMegheeueJeOeced' keâe cetueœeesle nw–UK TET–2011 16. (i) jwJelekeâ heJe&le keâe JeCe&ve keâneB nw?
(ii) `efMeMegheeueJeOeced' keâer keâLeeJemleg ceneYeejle kesâ efkeâme (ii) jwJelekeâheJe&lemÙe JeCe&veb keâeqmceved keâeJÙes Jele&les?
heJe& mes GodOe=le nw? UP PGT–2005, 2010 (iii) jwJelekeâ heJe&le keâe JeCe&ve efkeâme keâeJÙe ceW nw?
(A) DeeefoheJe& (B) MeeeqvleheJe& (iv) jwJelekeâ heJe&le keâe JeCe&ve keâneB Øeehle neslee nw?
BHU MET–2008, 2009, 2013, UP PGT–2004, 2009,
(C) meYeeheJe& (D) FveceW mes keâesF& veneR
UGC 25 J–1998, GJ SET–2014, MH SET–2016
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 263 kegâceejmecYeJeced
(A) (B) keâeocyejer
11. `ßeer' Fefle Meyosve keâmÙe keâeJÙemÙe ce”ueeÛejCeb ØeejYÙeles– (C) efMeMegheeueJeOeced (D) cesIeotleced
RPSC SET–2010 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 262-263
(A) efMeMegheeueJeOemÙe (B) cesIeotlemÙe 17. efMeMegheeue keâe JeOe efkeâmeves efkeâÙee? BHU MET–2009, 2013
(C) kegâceejmecYeJemÙe (D) $e+legmebnejmÙe (A) ke=â<Ce ves (B) Depeg&ve ves
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 27 (C) efJe<Ceg ves (D) Yeerce ves
12. (i) DeOemleves<eg ceneYeejleeefßeleced Deeqmle– œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 262
(ii) ceneYeejle hej DeeOeeefjle cenekeâeJÙe nw– 18. efMeMegheeue kesâ efkeâme meie& ceW Ùecegvee veoer keâe JeCe&ve nw –
UP PGT–2009, UGC 25 J–1998, UP GDC–2012 UP PGT–2003
(A) ØeLece meie& (B) ÛelegLe& meie&
(A) kegâceejmecYeJe (B) jIegJebMe
(C) ÉeoMe meie& (D) $eÙeesoMe meie&
(C) jeJeCeJeOe (D) efMeMegheeueJeOe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 263
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 263 19. efMeMegheeueJeOemÙe ØeLecemeiex ÉeefjkeâeÙeeb keâmÙeeieceveb
13. efMeMegheeueJeOemÙeeshepeerJÙeceeqmle– UP GDC–2014 ÂMÙeles? G-GIC–2015
(A) jeceeÙeCeced (B) ceneYeejleced (A) efMeMegheeuemÙe (B) veejomÙe
(C) hegjeCeced (D) ieerlee (C) ÙegefOeef‰jmÙe (D) FvõmÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 263 œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/1) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰-2-3
14. `efMeMegheeueJeOeced' keâer keâLeeJemleg efJeYeeefpele nw – 20. `efßeÙe: heefle: ßeerceefle Meeefmelegb peieled' ceW `ßeerceefle' Meyo
efvecveebefkeâle ceW mes efkeâmekeâe efJeMes<eCe nw– UP PGT–2005
UP TGT–2010
(A) ue#ceer (B) veejo
(A) DebkeâeW ceW (B) meieeX ceW
(C) JemegosJe keâe Iej (D) #eerj meeiej
(C) DeOÙeeÙeeW ceW (D) heJeeX ceW
œeesle–(i) efMeMegheeueJeOe (1/1)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 4
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 20 (ii) efMeMegheeueJeOe (1/1)-leeefjCeerMe Pee, hespe-04
15. efMeMegheeueJeOemÙe eEkeâ JewefMe„dÙeced– BHU Sh.ET–2011 21. `kegâLesve veeiesvõefceJesvõJeenveced' Fefle GheceemetÛekeâJeekeäÙesve
(A) Ghecee (B) $eÙees iegCee: efMeMegheeueJeOes ueef#ele:–UP GDC–2012, UP PGT–2011
(C) DeLe&ieewjJeced (D) heoueeefuelÙeced (A) veejo: (B) ßeerke=â<Ce:
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 28 (C) efMeMegheeue: (D) efnjCÙekeâefMeheg:
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/8)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 20-21
10. (C) 11. (A) 12. (D) 13. (B) 14. (B) 15. (B) 16. (C) 17. (A) 18. (C) 19. (B)
20. (C) 21. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 48
22. (i) `efheMe”ceew_peerÙegpecepeg&veÛÚefJeced' Fefle efJeMes<eCesve 28. `jLee”heeCes: hešuesve jesef Ûe<eece=ef<eeqlJe<e: mebJeefuelee
ceeIekeâeJÙes metÛÙeles– UP GDC–2012 efJejsefpejs'–`FlÙe$e jLee”heeefCe:' keâ:– UGC 25 J–2014
(ii) `efheMe”ceew_peerÙegpecepeg&veÛÚefJeced' – efkeâmes mecePe (A) veejo: (B) jeJeCe:
efueÙee ieÙee? UP PGT–2011 (C) ke=â<Ce: (D) efMeMegheeue:
(A) ßeerke=â<Ce: (B) yeuejece: œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/21)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰-49-50
(C) Depeg&ve: (D) veejo: 29. jeJeCeYeÙeeled nsceeefõiegneie=nevlejb keâ: efoJemeeefve efveveeÙe–
UGC 25 J–2014
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/6) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 16
(A) ke=â<Ce: (B) keâewefMekeâ:
23. Ghecee DeLe&ieewjJe Deewj heoueeefuelÙe Ùes leerve iegCe Fme
(C) veejo: (D) JemegosJe:
keâeJÙe ceW nw– UGC 25 D–1997
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/53)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 121-122
(A) yegæÛeefjleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
30. efMeMegheeueJeOeevegmeejsCe keâ: efnjCÙeieYee&”Yet: cegefve:?
(C) jIegJebMeced (D) efMeMegheeueJeOeced UK SLET–2015
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 28 (A) veejo: (B) ke=â<Ce:
24. efkeâmeceW veejo keâe JeCe&ve nw? UGC 25 D–1998 (C) yeuejece: (D) ieie&:
(A) jIegJebMeced (B) yegæÛeefjleced œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/1) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 5
(C) efMeMegheeueJeOeced (D) n<e&Ûeefjleced 31. eEkeâ veece cenekeâeJÙeb `efßeÙe: heefle:' Fefle GuuesKesve
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 262 ØeejYÙeles? UP GDC–2014
(A) kegâceejmecYeJeced (B) efMeMegheeueJeOeced
25. (i) keâeqmceved meeqvle $eÙees iegCee:? UGC 25 J–2010
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) peevekeâernjCeced
(ii) keâeJÙes keâeqmceved meceeKÙeelee: keâeJÙeefJeodefYem$eÙees
iegCee:? BHU AET–2012
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/1) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 2
32. ßeerke=â<CemÙe meccegKeb ieewjJeCe&: veejo: keâmÙeeefYejeceleeced
(A) cesIes (B) jIegJebMes
DeÛeesjÙeled? UGC 25 J–2012
(C) vew<eOeerÙes (D) efMeMegheeueJeOes
(A) metÙe&mÙe (B) ke=â<CemÙe
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 28 (C) Ûevõceme: (D) yeueosJemÙe
26. veejocegves: mJeeieleeLeË keâes peJesve heer"eogoefle‰led? œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/16)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 37
UGC 25 D–2012 33. ceeIekeâeJÙes ßeerke=â<Ce: DecyejeoJelejvleb kebâ $e+eE<e ooMe&?
(A) yeueosJe: (B) efMeMegheeue: K-SET–2015
(C) efnjCÙekeâefMeheg: (D) DeÛÙegle: (ke=â<Ce:) (A) Ye=iegced (B) JeefMe‰ced
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/12)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 29 (C) veejoced (D) JeeceosJeced
27. `meleer Je Ùees ef<elØeke=âefle: meg efv eMÛeuee hegceebm eceYÙesef le œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/1)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 2-3
YeJeevlejs<Jeefhe~~' ............ Fefle heÅeebMeevegmeejb YeJeevlejs<eg 34. efMeMegheeueJeOe kesâ Devegmeej efMeMegheeue nw–
hegceebmeb efkeâced DeYÙesefle? UGC 25 D–2013 UP PGT–2013
(A) efnjCÙekeâefMeheg keâe pevceevlej (B) kebâme keâe pevceevlej
(A) peeefle: (B) meleer
(C) jeJeCe keâe pevceevlej (D) peuevOej keâe pevceevlej
(C) Ùeesef<eled (D) mJeYeeJe:
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/69)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 151
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/72)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 157
22. (D) 23. (D) 24. (C) 25. (D) 26. (D) 27. (D) 28. (C) 29. (B) 30. (A) 31. (B)
32. (C) 33. (C) 34. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efMeMegheeueJeOeced 49
35. ``ùlesÓefhe Yeejs cenlem$eheeYejeogJeen og:Kesve Ye=Meeveleb 40. `ieleb eflejMÛeervecevet®meejLes: ØeefmeæcetOJe&pJeueveb nefJeYegp& e:~'
efMej:'' keâmÙe JeCe&vee FÙeced? UGC 25 J–2015 efMeMegheeueJeOes Deeqmceved heÅeebMes `Devet®meejefLe:' YeJeefle?
(A) kegâyesjmÙe (B) ÙeceJeenveceefn<emÙe UGC 25 Jn–2017
(C) FvõmÙe (D) Je®CemÙe (A) Deeqive: (B) metÙe&:
efMeMegheeueJeOe (1/57)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 128-129 (C) Ûevõ: (D) efJeÅegled
36. ``me lehlekeâele&m JejYeemJejecyej: ..............'' Fefl e, œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/2) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 6
efMeMegheeueJeOemÙe MueeskeâebMes `keâele&mJej' heomÙe keâesÓLe&:?
41. ``cenerÙeebme: Øeke=âlÙee efceleYeeef<eCe:'' Fob JeekeäÙeceeqmle–
UGC 25 J–2015
UGC 25 J–2006
(A) jpeleced (B) leeceÇced
(A) jIegJebMes (B) vew<eOeerÙeÛeefjles
(C) megJeCe&ced (D) mHeâefškeâced
(C) efMeMegheeueJeOes (D) jeceeÙeCes
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/20)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 47
œeesle–(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 271
37. (i) ``meoeefYeceevewkeâOevee efn ceeefveve:'' Ùen meteqkeäle nw–
(ii) efMeMegheeueJeOeced (2/13)-efMeJeoòe DeOeerÛe, hespe–33
(ii) `meoeefYeceevewkeâOevee efn ceeefveve:~' DeÙeb MueeskeâeOe&:
keâeqmceved keâeJÙes Jele&les? 42. (i) `ßesÙeefme kesâve le=hÙeles' metkeäleb ie=nerleceeqmle –
UP PGT–2000, BHU MET – 2015, MH SET–2013 (ii) `ßesÙeefme kesâve le=hÙeles' Fefle mecegeqkeäle: GodOe=leeeqmle–
(A) jeceeÙeCe ceW (B) efMeMegheeueJeOe ceW (iii) `ßesÙeefme kesâve le=hÙeles'' FlÙeeqmle– UP GIC–2015,
(C) veueÛechet ceW (D) kegâceejmecYeJe ceW (iv) `ßesÙeefme kesâve le=hÙeles' meteqkeäle «enCe keâer ieF& nw–
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/67)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 147 UP PGT–2013, UGC 25 J–2007, UP GDC–2014,
38. (i) ``meleerJe Ùeesef<elØeke=âefle: megefveMÛeuee hegceebmeceYÙesefle BHU MET–2016
YeJeevlejs<Jeefhe'' hebeqkeäle efkeâme «evLe mes Gæ=le nw? (A) yegæÛeefjles (B) efMeMegheeueJeOes
(ii) ``meleerJe Ùeesef<elØeke=âefle: megefveMÛeuee hegceebmeceYÙesefle (C) efkeâjeleepeg&veerÙes (D) vew<eOecenekeâeJÙes
YeJeevlejs<Jeefhe~~'' kegâ$e Deeqmle DeÙeb heÅeebMe:?
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/29)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 68
UGC 25 D–2014, UP PGT–2005
43. ``MejerjYeepeeb YeJeoerÙeoMe&veb JÙeveeqkeäle keâeueef$eleÙesÓefhe
(A) efMeMegheeueJeOeced (B) efMeJejepeefJepeÙeced
ÙeesiÙeleeced'' Fob JeekeäÙeceeqmle– UGC 25 J–2008
(C) cevegmce=efle (D) kegâceejmecYeJeced
(A) ceeIekeâeJÙes (B) vew<eOes
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/72)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 156
(C) efkeâjeleepeg&veerÙes (D) kegâceejmecYeJes
39. (i) ``veJemeie&ieles ceeIes veJe Meyoes ve efJeÅeles'' Ùen meteqkeäle
efkeâme «evLe kesâ efueS ØeÛeefuele nw? UP PGT–2004, œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/26)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 61
(ii) `veJemeie&ieles ceeIes veJeMeyoes ve efJeÅeles' – Geqkeäle 44. ``MejerjYeepeeb YeJeoerÙeoMe&veb JÙeveeqkeäle keâeueef$eleÙesÓefhe
efkeâme «evLe kesâ efueÙes GodOe=le nw? 2009, 2010, ÙeesiÙeleeced'' Ùen meteqkeäle efkeâme «evLe ceW nw?
UK TET–2011 BHU MET–2014, UP PGT–2005
(A) cesIeotleced (B) efMeMegheeueJeOeced efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A) (B) cesIeotleced
(C) kegâceejmecYeJeced (D) peevekeâernjCeced (C) efMeMegheeueJeOeced (D) jIegJebMeced
œeesle–efMeMegheeueJeOe – peveeo&ve ie”eOej jšešs, Yet. he=‰- 16 œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/26)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 61

35. (B) 36. (C) 37. (B) 38. (A) 39. (B) 40. (B) 41. (C) 42. (B) 43. (A) 44. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 50
45. (i) ``#eCes #eCes ÙeVeJeleeceghewefle leosJe ¤heb jceCeerÙeleeÙee:'' 51. efMeMegheeueJeOes efMeMegheeue: keâerÂMeb hee$eced? GJ SET–2013
FÙecegeqkeäle: Jele&les? UGC 25 J–2011, (A) veeÙekeâ: (B) ØeefleveeÙekeâ:
(ii) #eCes #eCes ÙeVeJeleeceghewefle leosJe ¤heb jceCeerÙeleeÙee: (C) ve keâesÓefhe (D) menveeÙekeâ:
FÙeced Geqkeäle: Deeqmle– BHU MET–2016 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – jekesâMe kegâceej pewve, he=‰- 111
(A) efkeâjeleepeg&veerÙes (B) efMeMegheeueJeOes 52. efMeMegheeueJeOes jepemetÙeÙe%e: kesâveeÙeesefpele:?
(C) vew<eOeerÙeÛeefjles (D) kegâceejmecYeJes RPSC SET–2013-14
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 271 (A) efMeMegheeuesve (B) ogÙeexOevesve

46. ``njlÙeIeb mecØeefle nslegj<s Ùele: MegYemÙe hetJee&Ûeefjlew: ke=âleb MegYew:~ (C) ÙegefOeef‰jsCe (D) ke=â<Cesve
MejerjYeepeeb YeJeoerÙeoMe&veb JÙeveeqkeäle keâeueef$eleÙesÓefhe ÙeesiÙeleeced~~'' œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 262
Fme heÅe keâe keâLeve efkeâÙee nw– UP PGT–2013 53. efMeMegheeueJeOecenekeâeJÙeevegmeejced FvõmÙe mevosMeceeoeÙe
(A) efMeMegheeueJeOe ceW veejo ves (B) veueÛechet ceW veue ves ke=â<CemeYeeÙeeb keâ Deeiele:? RPSC SET–2013-14
(A) pejemevOe: (B) ogÙeexOeve:
(C) efMeMegheeueJeOe ceW ßeerke=â<Ce ves (D) keâeocyejer ceW yeeCeYeó ves
(C) veejoe|<e: (D) ÙegefOeef‰j:
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/26)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 61
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 201
47. ``#eCes #eCes ÙeVeJeleeceghewefle, leosJe ¤heb jceCeerÙeleeÙee:''
54. `efveefOe: ßegleerveeb OevemecheoeefceJe~' keâmÙesob JeCe&veced?
efkeâmeves Øeefleheeefole efkeâÙee? H-TET–2015
MH SET–2013
(A) ceeIe ves (B) YeejefJe ves
(A)veejocegves: (B) ßeernjs:
(C) keâeefueoeme ves (D) ßeern<e& ves
(C) ÙegefOeef‰jmÙe (D) Depeg&vemÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 271 œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/28)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 66
48. ``leLeeefhe Megßet<egjnb iejerÙemeere|iejesÓLeJee ßesÙeefme kesâve 55. ßeerke=â<CemÙe heeMJex DeekeâeMeceeiexCe keâ: meceeiele:?
le=hÙeles'' – efMeMegheeueJeOekeâeJÙes Fleerob keâmÙe JeÛeveced? T-SET–2013
K-SET–2015 (A) veejo: (B) Fvõ:
(A) ßeerke=â<CemÙe JeÛeveced (B) veejoJeÛeveced (C) JevesÛej: (D) Ùe#e:
(C) yeuejeceJeÛeveced (D) meelÙeefkeâJeÛeveced œeesle–efMeMegheeueJeOe – leeefjCeerMe Pee, Yet. he=‰- 22
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/29) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 68 56. ``MejerjYeepeeb YeJeoerÙeoMe&veb JÙeveeqkeäle keâeueef$eleÙesÓefhe
49. ``ve Ûe›eâcemÙee›eâceleeefOekeâvOejced'' keâmÙe? ÙeesiÙeleeced'' efMeMegheeueJeOes keâmÙe ØeMebmesÙeced?
K-SET–2014 UGC 25 D–2015
(A) jeJeCemÙe (B) efMeMegheeuemÙe (A) veejomÙe (B) ßeerke=â<CemÙe
(C) efnjCÙekeâefMehees: (D) YemceemegjmÙe (C) Jeemeg oJ
s emÙe (D) yeuejecemÙe

œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/54) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 123 œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/26)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 61-62
50. me yeeue DeemeerÉheg<ee ÛelegYeg&pees keâ:? – K-SET–2013 57. `vecegefÛeefÉ<ee' FlÙemÙe heomÙe keâesÓLe&:–
UGC 25 S–2013
(A) jeJeCe: (B) ßeerjece:
(A) veejosve (B) FvõsCe
(C) efJe<Ceg: (D) efMeMegheeue:
(C) jeJeCesve (D) ceeIesve
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/70) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 152 œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/51)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 117

45. (B) 46. (C) 47. (A) 48. (A) 49. (A) 50. (D) 51. (B) 52. (C) 53. (C) 54. (A)
55. (A) 56. (A) 57. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efMeMegheeueJeOeced 51
58. `peielØeYeesjØemeefn<Ceg Jew<CeJeb ve Ûe›eâcemÙee›eâceleeefOe 60. keâmÙe ie=ns Jemelee ßeerke=â<Cesve veejo: „:?
keâvOejced' MueeskeâebMe ces `Jew<CeJeb' heo ØeÙegkeäle ngDee nw – MH SET–2016
UP PGT–2011 (A) ÙegefOeef‰jmÙe (B) JemegosJemÙe
(A) YeieJeeve ke=â<Ce (B) efJe<Ceg-Gheemekeâ (C) efMeMegheeuemÙe (D) yeuejecemÙe
(C) peielheeuekeâ efJe<Ceg (D) Yemceer efJeMes<e œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/1) – peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 3
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/54)–peveeo&ve ieÁeOej jšešs, hespe-123, 124 61. veejo-JeerCeeÙee: veece efkeâced? MH SET–2016
59. efMeMegheeueJeOes– ``efJeefYeVeMe*dKe: keâueg<eerYeJevcegncg e&ovs e ovleerJe (A) ye=nleer
ceveg<ÙeOece&Ce:'' keâmÙe JeCe&vee FÙeced? – UGC 25 J–2016 (B) cenleer
(A) FvõmÙe (B) kegâyesjmÙe (C) keâÛÚheer
(C) Je®CemÙe (D) ieCesMemÙe (D) ®õJeerCee
œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/55)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰- 125 œeesle–efMeMegheeueJeOe (1/10)–peveeo&ve ie”eOej jšešs, he=‰-23-24

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
mecheke&â met$e
7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
58. (B) 59. (B) 60. (B) 61. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 52

07 vew<eOeerÙeÛeefjleced
1. `vew<eOeerÙeÛeefjleced' efkeâme ßesCeer keâer jÛevee nw? (i) efkeâme cenekeâeJÙe keâes efJeÉeveeW kesâ efueS `Deew<eefOe'
6.
UP TGT–2004 keâne peelee nw? UP PGT–2004, 2009
(A) cenekeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe (ii) efJeÉeveeW kesâ efueS Deew<eefOe nw–
(C) ieÅekeâeJÙe (D) veeškeâ (A) efMeMegheeueJeOeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-285 (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) jIegJebMeced
2. `vew<eOeerÙeÛeefjleced' keâLee keâe DeeOeej nw– œees
l m
e–meb ke=
â le meeef
n lÙe keâe Fef
l eneme-GceeMeb keâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-294,295
UGC 25 J–1999 7. `efve<eOe' - osMesve mecyeeqvOelemÙe hee$emÙe veeceeeqmle –
UP GDC–2012
(A) ceneYeejle (B) $e+iJeso
(A) oceÙevleer (B) veue:
(C) ye=nlkeâLee (D) jeceeÙeCe
(C) heefLekeâ: (D) nbme:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-287
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, Yet. hespe-68
3. (i) `vew<eOeerÙeÛeefjleced' ceW veeÙekeâ keâewve nw?
8. (i) `efJeÉoew<eOeced' eEkeâ keâeJÙeb efveieefoleced?
(ii) vew<eOeerÙeÛeefjlemÙe veeÙekeâ: –
(ii) efJeÉodYÙe Deew<eefOe¤heb cenekeâeJÙeceeqmle?
BHU MET–2010, GJ SET–2007 RPSC SET–2010, MGKV Ph. D–2016
(A) og<Ùevle: (B) veue: (A) jIegJebMeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) efMeJe: (D) Depeg&ve: (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) yegæÛeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-287 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-294
4. (i) vew<eOeerÙeÛeefjles cenekeâeJÙes ........ meiee&: meeqvle– 9. (i) `ceoskeâheg$ee peveveer pejelegje' Fefle keâLeveceeqmle–
(ii) `vew<eOeerÙeÛeefjleced' ceW efkeâleves meie& mJeerke=âle efkeâÙes (ii) ceoskeâheg$ee peveveer pejelegje ...... keâmÙe FÙecegefòeâ:?
ieÙes nQ? UGC 25 J–2013, S–2013, UP GDC–2012, UGC 25 J–2015
(iii) vew<eOeerÙeÛeefjles keâefle meiee&:? UP PGT–2003, (A) nbmemÙe (B) veuemÙe
(iv) ßeern<e& Éeje jefÛele cenekeâeJÙe `vew<eOeÛeefjle' ceW (C) heef
L ekeâmÙe (D) YeercemÙe
efkeâleves meie& nQ? H-TET–2015, œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/135) -osJeef<e& mevee{dÙd e MeeŒeer, hespe-114
MH-SET–2011, GJ SET–2016 10. efkeâme keâeJÙe ceW Skeâ hee$e kesâ heeBÛe ¤he nQ?
(A) 18 (B) 20 UGC 25 D–1997
(C) 22 (D) 27 (A) yegæÛeefjleced ceW (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced ceW
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-287 (C) cegõeje#emeced ceW (D) JesCeermebnejced ceW
5. (i) `vew<eOeerÙeÛeefjleced' ceW cegKÙe jme keâewve-mee nw? œees
l e–vew < eOeer Ù eÛeef j leced (meie& - 13)-os Jeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-127
11. (i) nbme keâe efJeueehe JeCe&ve nw–
(ii) vew<eOeerÙeÛeefjles ØeÙegkeäleesÓ”erjme: Deeqmle–
UP GDC–2012, UP TGT–2004, KL SET–2015 (ii) nbmeefJeueehe: keâeqmceved cenekeâeJÙes efJeÅeles?
UK SLET–2015, UGC 25 D–2003
(A) Jeerjjme: (B) ëe=Áejjme:
(A) jIegJebMeced (B) yegæÛeefjleced
(C) keâ®Cejme: (D) Meevlejme:
(C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) njefJepeÙeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-290
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/135)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-114
1. (A) 2. (A) 3. (B) 4. (C) 5. (B) 6. (B) 7. (B) 8. (B) 9. (A) 10. (B)
11. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 vew<eOeerÙeÛeefjleced 53
12. ``Ûelego&MelJeb ke=âleJeeved kegâlemmJeÙeb, ve Jesef©e efJeÅeemeg 18. `ßeern<e&' Éeje jefÛele `vew<eOeerÙeÛeefjle' ceW efkeâme jerefle keâer
Ûelego&MemJeÙeced'' keâ: me:? UGC 25 D–2012 ØeOeevelee nw? UP TGT (H)–2005
(A) og<Ùevle: (B) Depeg&ve: (A) hee_Ûeeueer jerefle (B) JewoYeea jerefle
(C) veue: (D) ke=â<Ce: (C) ieew[er jerefle (D) Øemeeo jerefle
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/4)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe- 06
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-226
13. ``DeOeeefj heodces<eg leo*defIeCÇ ee keäJe leÛÚÙe-ÛÚeÙeueJeesÓefhe
19. `ëe=”ejece=leMeerleieg:' efJeMes<eCe efkeâme keâeJÙe kesâ efueS
heuueJes~'' Deeqmceved heÅeebMes keâmÙe meewvoÙeË Jee|Celeced?
UGC 25 D–2013
Øeefmeæ nw? UP GIC–2009
(A) oceÙevlÙee: (B) veuemÙe (A) ëe=”ejMelekeâced (B) Dece®Melekeâced
(C) jecemÙe (D) meerleeÙee: (C) cesIeotleced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/20)-osJeef<e& mevee{ddÙe Meem$eer, hespe-24 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-291
14. `keâLeeØeme”s<eg efceLe: meKeercegKeeòe=CesÓefhe levJÙee veueveeceefve ßegles~' 20. ceequueveeLesve keâmÙe «evLemÙe šerkeâe ke=âlee?
De$e `veue' FlÙemÙe heomÙe keâesÓLe&: – UGC 25 D–2013 AWES TGT–2008
(A) veue: (B) keâece:
(A) $e+iJesomÙe (B) yegæÛeefjlemÙe
(C) le=Ceced (D) mlegeflehee"keâ:
(C) vew<eOeerÙeÛeefjlemÙe (D) cevoejÛeefjlemÙe
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/35)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-36
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-288
15. vew<eOeerÙeÛeefjles keâe: veuemÙe ovlew: Gheefcelee:?
21. vew<eOeerÙeÛeefjles keâmÙeeue¿ejmÙe JewefMe„dÙeced?
UK SLET–2015
(A) ef›eâÙee: (B) efJeÅee: BHU AET–2010
(C) yegæÙe: (D) keâerle&Ùe: (A) ÙecekeâmÙe (B) Mues<emÙe
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/5)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-07 (C) GheceeÙee: (D) DevegØeememÙe
16. (i) ``efveheerÙe ÙemÙe ef#eeflejef#eCe: keâLeeb leLeeefõÙevles ve yegOee: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-289
megOeeceefhe~'' Fefle keâmÙe keâLee De$e GequueefKelee? 22. ``lÙepevlÙemet _ Mece& Ûe ceeef v evees Jejb lÙepeeq v le ve
(ii) vew<eOes `efveheerÙe ÙemÙe ef#eeflejef#eCe: keâLeeced' Fefle lJeskeâceÙeeefÛele›eleced'' FÙecegeqkeäle:– UGC 25 D–2012
GuuesKesve Jee|CeleesÓeqmle– MH SET–2013
UGC 25 D–2014, UP GDC–2014 (A) efMeMegheeueJeOeeled (B) vew<eOeerÙeÛeefjleeled
(A) og<ÙevlemÙe (B) veuemÙe
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeeled (D) jIegJebMeeled
(C) jIees: (D) jeceÛevõmÙe
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/50)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-48
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/1)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-01
23. `Heâuesve cetuesve Ûe JeeefjYet®neb,
17. (i) veueoceÙevlÙees: keâLee keâefmceved cenekeâeJÙes efveyeæe?
(ii) veue Deewj oceÙevleer keâer keâLee keâneB efÛeef$ele nw? cegvesefjJeslLeb cece ÙemÙe Je=òeÙe:~'
BHU MET–2011, K SET–2015 kebâ Øeefle keâmÙesÙecegeqkeäle:? UGC 25 J–2014
(A) vew<eOeerÙeÛeefjleced (B) YeeefceveerefJeueeme (A) nbmeb Øeefle veuemÙe (B) veueb Øeefle nbmemÙe
(C) jlveeJeueer (D) peevekeâernjCe (C) oceÙevleeR Øeefle veuemÙe (D) veueb Øeefle oceÙevlÙee:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- 224 œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/133)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-113

12. (C) 13. (B) 14. (C) 15. (B) 16. (B) 17. (A) 18. (B) 19. (D) 20. (C) 21. (B)
22. (B) 23. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 54
24. veuemÙe efmcelesve keâmÙe efßeÙe: efpelee:? K-SET–2013 30. `efveheerÙe ÙemÙe ef#eeflejef#eCe: keâLeemleLeeefõÙevles ve yegOee:
(A) mejes®nmÙe (B) efJeOees: megOeeceefhe' FlÙe$e DeLee&ue¿ej Deeqmle–
DU M. Phil–2016
(C) keâeceosJemÙe (D) metÙe&mÙe
(A) DeLe&Mues<e: (B) JÙeeflejskeâ:
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/24)-osJeef<e& mevee{Ÿe MeeŒeer, hespe-27
(C) GlØes#ee (D) DeØemlegleØeMebmee
25. `keäJeefÛeod yegOewjhÙeheLesve iecÙeles' meteqkeäle keâe œeesle nw?
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/1)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-02
UP PGT–2013
31. `me hegvejvÙe SJe osJees vÙekeäke=âlemeJeexJeeaheefleÛeefjle:' –
(A) kegâceejmecYeJeced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced Fleerob JeekeäÙeb mecyeæced– DU M. Phil–2016
(C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) ceneJeerjÛeefjleced (A) efÛevleeceefCevee (B) keâvohe&kesâlegvee
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (9/36)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-226 (C) JemegosJesve (D) efJe<Cegvee
26. `Heâuesve cetuesve Ûe JeeefjYet®neb cegvesefjJeslLeb cece ÙemÙe Je=òeÙe:' œeesle–
vew<eOeerÙeÛeefjles FÙecegeqkeäleYe&Jeefle– UGC 25 Jn–2017 32. `DeOeerefleyeesOeeÛejCeØeÛeejCew:' Fefle JeekeäÙeb keâeqmcevcenekeâeJÙes

(A) veuemÙe (B) oceÙevlÙee: Jele&les? GJ SET–2013


(A) meewvojevevos (B) yegæÛeefjles
(C) nbmehelvÙee: (D) nbmemÙe
(C) vew<eOeerÙeÛeefjles (D) efMeMegheeueJeOes
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/133)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-113
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/4)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-06
27. vew<eOeerÙeÛeefjlemÙe veeefÙekeâe keâe?
33. vew<eOeerÙeÛeefjlecenekeâeJÙemÙe veeefÙekeâe ......... Deeqmle?
RPSC «es[-1 (PGT)–2014, GJ SET–2003
GJ SET–2016
(A) heodceeJeleer (B) ceoefvekeâe cegiOee
(A) (B) hejkeâerÙee
(C) oceÙevleer (D) leejeJeleer (C) Øeesef<eleYele=&keâe (D) mJekeâerÙee
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced -osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, Yet. hespe-44 œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced -osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, Yet. hespe-44
28. nbme: keâmÙe otle:? MH-SET–2016 34. `efOeiemleg le=<Ceelejueb YeJevceve: meceer#Ùe he#eeved cece
(A) jecemÙe (B) veuemÙe nscepevceve:' Fefle JeekeäÙeb keâ: kebâ Jeoefle? GJ SET–2016
(A) mJeCe&ce=iees jeceb Jeoefle (B) nbmees veueb Jeoefle
(C) ue#ceCemÙe (D) keâeefueoememÙe
(C) vekegâuees ÙegefOeef‰jb Jeoefle (D) õewheoer ÙegefOeef‰jb Jeoefle
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced -osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, Yet. hespe-28
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/130)-osJeef<e& mevee{ddÙe Meem$eer, hespe-111
29. veueoceÙevleer keâLeeefÛe$eCeb keâeqmceved cenekeâeJÙes ØeehÙeles?
35. `ve=he: hele”b meceOeòe heeefCevee' – hebeqkeäleefjÙeb keâmceeled
UGC 73 Jn–2017
keâeJÙeeled GodOe=leeÓeqmle? K SET–2014
(A) vew<eOeerÙeÛeefjles (B) efkeâjeleepeg&veerÙes
(A) jIegJebMeeled (B) vew<eOecenekeâeJÙeeled
(C) YeeefceveerefJeueemes (D) jIegJebMes
(C) efMeMegheeueJeOeeled (D) efkeâjeleepeg&veerÙeeled
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, Yet. hespe-43 œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/124)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-107

24. (B) 25. (C) 26. (D) 27. (C) 28. (B) 29. (A) 30. (B) 31. (A) 32. (C) 33. (D)
34. (B) 35. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 vew<eOeerÙeÛeefjleced 55
36. `YeJesoceerefYe: keâceueesoÙe: efkeâÙeeved' FlÙe$e `DeceerefYe:' 38. `efceleb Ûe meejb Ûe JeÛees efn Jeeeqicelee' – keâmÙe keâJes:
FlÙevesve meJe&veecvee hejece=MÙevles– D.U M. Phil–2016 keâeJÙeefceoced? K SET–2014
(A) keâeefueoememÙe (B) YeejJes:
(A) peuekeâCee:
(C) ßeern<e&mÙe (D) ceeIemÙe
(B) nbmehe#ee: œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (9/8)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-203
(C) leg<eejMeerkeâje: 39. `Deceg<Ùe efJeÅee jmevee«evele&keâer~' Fefle keâmÙe JeCe&veced?
(D) Gkeäles<eg ve kesâÓefhe MH SET–2013
(A) veejocegves: (B) veuemÙe
œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/130)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-111
(C) YeercemÙe (D) efMeMegheeuemÙe
37. `ieeflemleÙeesjs<e peve:' FlÙe$e nbme: keâÙees: ieefle:? œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/5)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-07
DU M.Phil–2016 40. `veueesheeKÙeeveeOeeefjleb keâeJÙeb efkeâced? MH SET–2016
(A) veueoceÙevlÙees: (B) ceele=JejšÙees: (A) jIegJebMeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) veueoceÙevleerjeKÙeÙees: (D) mJeYet&ueeskeâÙees: (C) efMeMegheeueJeOeced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced

œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/135)-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, hespe-114 œeesle– vew<eOeerÙeÛeefjleced-osJeef<e& mevee{ddÙe MeeŒeer, Yet. hespe-28

Sanskritganga App ceW 24 IeCšs Dee@ef[Ùees Jeeref[Ùees


keâ#eeÙeW GheueyOe neWieer
Øeeieer#eCeced (ceeefmekeâ šsmš heshej)
mebmke=âle hee"Ÿemeece«eer (PDF veesšdme)
efJeMes<e%eeW keâe ceeie&oMe&ve ueeFJe keäueeme kesâ Éeje
Heâesve Éeje meehleeefnkeâ mebheke&â Yeer keâj mekeâles nQ~
keâesme& keâer DeJeefOe 1 Je<e& cee$e

36. (B) 37. (B) 38. (C) 39. (B) 40. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 56

08 cenekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve


1. (i) cenekeâeJÙeb keâerÂMeced? DSSSB TGT–2014 6. (i) cenekeâeJÙes keâefle meiee&efCe YeefJeleJÙeeefve?
(ii) cenekeâeJÙemÙe ue#eCeced? UGC 73 J–2010, (ii) cenekeâeJÙe ceW keâce mes keâce efkeâleves meie& nesves ÛeeefnS?
(iii) cenekeâeJÙe efJeYekeäle neslee nw? UGC 25 J–2004, (iii) cenekeâeJÙe ceW meieeX keâer vÙetvelece mebKÙee nw?
UP PGT–2003, 2009, UP GDC–2008,
(ii) cenekeâeJÙe neslee nw? RPSC «es[-II (TGT)–2010
AWES TGT–2010, 2012, UGC 25 D–2005
(A) meie&yevOeced (B) Je=òeyevOeced
(A) 28 (B) 35
(C) heÅeyevOeced (D) jerefleyevOeced
(C) 8 (D) 12
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-132 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-196
2. cenekeâeJÙe keâer keâLeeJemleg nesleer nw– UP PGT–2009 7. `ye=nl$eÙeer' keâe Skeâ «evLe `efkeâjeleepeg&veerÙeced' Mes<e oes
(A) keâefJekeâequhele (B) efceefßele «evLeeW kesâ veece nQ– UP TGT–2005
(C) Fefleneme Øeefmeæ (D) FveceW mes keâesF& veneR (A) efMeMegheeueJeOeced, keâeocyejer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-132 (B) efMeMegheeueJeOeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced

3. Deieues meie& keâer keâLeeJemleg keâneB metefÛele keâer peeleer nw– (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced, JesceYetheeueÛeefjleced
(D) vew<eOeerÙeÛeefjleced, efleuekeâce_pejer
UP PGT–2009
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182
(A) meiee&jcYe ceW (B) meie& kesâ ceOÙe ceW
8. cenekeâeJÙes veeÙekeâ: keâerÂMe: mÙeeled– HAP–2016
(C) meiee&vle ceW (D) keâneR Yeer
(A) Oeerjesoeòe: (B) Oeerjueefuele:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-133
(C) Oeerjesæle: (D) OeerjMeevle:
4. (i) DeÙeb jme: cenekeâeJÙemÙe Deef”jmelJesve ve DeefYecele:?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-132
(ii) cenekeâeJÙe ceW De”erjme veneR neslee nw?
9. (i) ye=nl$eÙeer ceW veneR efievee peelee– UP PGT–2009, 2010
UP PGT–2003, UK SLET–2015 (ii) `ye=nl$eÙeer' kesâ Devleie&le keâewve-mee cenekeâeJÙe veneR nw?
(A) ëe=”ej: (B) Jeerj: (iii) ye=nl$eÙÙeeb ve ieCÙeles– UGC 25 J–2002, 2016,
(C) Meevle: (D) jewõ: (iv) ye=nl$eÙÙeeced DemÙe «evLemÙe ieCevee ve YeJeefle–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-132 (v) ye=nl$eÙeer kesâ Devleie&le vener nw– D–2013,
5. efkeâjeleepeg&veerÙeced jÛevee meeefnlÙe keâer efkeâme efJeOee kesâ (vi) `ye=nl$eÙeer' ceW keâewve-mee cenekeâeJÙe veneR Deelee nw?
Devleie&le Deeleer nw? UP TGT–2011 UP PGT (H)–2004, UP TGT (H)–2005, UP TET–2016
(A) ieereflekeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) efMeMegheeueJeOeced
(C) cenekeâeJÙe (D) mlees$ekeâeJÙe (C) jIegJebMeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208

1. (A) 2. (C) 3. (C) 4. (D) 5. (C) 6. (C) 7. (B) 8. (A) 9. (C)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 cenekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve 57
10. ye=nl$eÙeerceOÙes cenekeâeJÙeeveeb keâeueeefßele: ›eâceesÓeqmle? 16. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb
efJeefÛevegle– MH SET–2013
UP GIC–2015
(a) jIegJebMemÙeesheefj me_peerJeveer šerkeâe Jele&les~
(A) efMeMegheeueJeOeced, efkeâjeleepeg&veerÙeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced (b) efkeâjeleepeg&veerÙemÙeesheefj IeCšeheLešerkeâe Jele&les~
(B) vew<eOeerÙeÛeefjleced, efMeMegheeueJeOeced, efkeâjeleepeg&veerÙeced (c) efMeMegheeueJeOecenekeâeJÙes `eEJeMeefle: meiee&:' meeqvle~
(d) mJehveJeemeJeoòes efJeÅeceevemÙe efJeot<ekeâmÙe veece `Jemevlekeâ:' Fefle~
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced, efMeMegheeueJeOeced
(A) melÙeced, melÙeced, melÙeced, melÙeced
(D) efkeâjeleepeg&veerÙeced, efMeMegheeueJeOeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced
(B) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208 (C) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, melÙeced
11. mebmke=âlemeeefnlÙes ye=nòeceb cenekeâeJÙeceeqmle– G-GIC–2015 (D) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
œeesle–(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-202
(A) efMeMegheeueJeOeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(ii) efkeâjeleepeg&veerÙeced- jepesvõ efceße, Yet0 hespe–28
(C) njefJepeÙeced (D) peevekeâernjCeced (iii) mJehveJeemeJeoòeced -peÙeheeue efJeÅeeue¿ej, Yet0 hespe-xxiii
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-248 17. DeOeesefvee|o„s<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle –
12. DeOeesefueefKeles<eg ye=nl$eÙÙeeb heefjieCÙeles– G-GIC–2015 MH SET–2013
(keâ) ceejefJepeÙe: 1. vew<eOeerÙeÛeefjleced
(A) jeceeÙeCeced (B) jIegJebMeced
(Ke) oceÙevleer 2. jIegJebMeced
(C) efMeMegheeueJeOeced (D) ceneYeejleced (ie) Deuekeâeveiejer 3. cesIeotleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-202 (Ie) efoueerheeEmenmebJeeo: 4. yegæÛeefjleced
13. keâCe&: keâmcew keâJeÛekegâC[ueeefve ÙeÛÚefle–MH-SET–2013 keâ Ke ie Ie
(A) 4 1 3 2
(A) yeÇÿeCes (B) metÙee&Ùe
(B) 1 2 3 4
(C) ÛevõeÙe (D) FvõeÙe (C) 2 1 4 3
(D) 3 4 1 2
œeesle–(i) keâCe&Yeejced - jecepeer efceße, Yet0hespe-25
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-230,287,332,213
(ii) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466 18. efvecveefueefKele ceW mes keâewve `ueIeg$eÙeer' ceW meeqcceefuele veneR
14. DeOemleves<eg efJe¤heb efJeefÛevegle– MH SET–2013 nw? UP GDC–2008
(A) jIegJebMeced (B) peevekeâernjCeced (A) ieer leiees e f Jevo (B) ces
I eotle
(C) kegâceejmecYeJe (D) jIegJebMe
(C) Øeefleceeveeškeâced (D) meslegyevOe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466-467
19. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer jÛevee ueIeg$eÙeer ceW veneR
15. DeOemleves<eg efJe¤heb efJeefÛevegle– MH SET–2013 Deeleer nw? UP PGT (H)–2005
(A) keâCe&: (B) cee{JÙe: (A) jIegJebMe (B) kegâceejmecYeJe
(C) jece: (D) ÛeeCekeäÙe: (C) cesIeotle (D) $e+legmebnej

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-99 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208

10. (D) 11. (C) 12. (C) 13. (D) 14. (C) 15. (B) 16. (A) 17. (A) 18. (A) 19. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 58
20. ueIeg$eÙeer kesâ Devleie&le keâewve-keâewve mes «evLe Deeles nQ? 26. DeOeesefvee|o„s<eg eEkeâ JÙeekeâjCeØeOeevekeâeJÙeced–
UP PGT–2009, UP TGT–2010 BHU Sh.ET–2011
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced, efMeMegheeueJeOeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced (A) cesIeotleced (B) Ûee®oòeced

(B) ce=ÛÚkeâefškeâced, cesIeotleced, efMeMegheeueJeOeced


(C) JesCeermebnejced (D) YeefókeâeJÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-238
(C) jIegJebMeced, kegâceejmecYeJeced, efkeâjeleepeg&veerÙeced
27. keâewve-mee Ùegice mener veneR nw– BHU MET–2010
(D) jIegJebMeced, cesIeotleced, kegâceejmecYeJeced
(A) keâeefueoeme-jIegJebMeced (B) YeejefJe-efkeâjeleepeg&veerÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208
(C) ßeern<e&-peevekeâernjCeced (D) YeJeYetefle-GòejjeceÛeefjleced
21. ``Ûelege\JeMeeflemeenœeeR Ûe›esâ..........'' Fmekeâer hete|le Fmemes
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-225
nesleer nw– UGC 73 J–2005
28. cetuele: ``yegæÛeefjleced'' keâer meie& mebKÙee keâe GuuesKe
(A) megßeglemebefnleeced (B) jeJeCemebefnleeced efceuelee nw– UP PGT–2003
(C) Yeejlemebefnleeced (D) veejomebefnleeced (A) 28 (B) 32
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-147 (C) 35 (D) 37
22. DeOeesefueefKeles<eg ueIeg$eÙÙeeb veeeqmle– G-GIC–2015 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-229
29. `yegæÛeefjle' cenekeâeJÙe ceW cenelceeyegæ keâes yegælJe keâer
(A) jIegJebMeced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
Øeeefhle keâe JeCe&ve efkeâme meie& ceW ngDee nw?
(C) kegâceejmecYeJeced (D) cesIeotleced
UP PGT–2003
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182 (A) 9JeW meie& ceW (B) 12JeW meie& ceW
23. mebmke=âle meeefnlÙe ceW megØeefmeæ cenekeâeJÙe nQ– (C) 14JeW meie& ceW (D) 16JeW meie& ceW
UGC 73 D–2010 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-169
(A) <ešd (B) he_Ûe 30. Sles<eg cenekeâeJÙeb efkeâced? GJ SET–2013
(C) oMe (D) SkeâeoMe (A) vew<eOeerÙeÛeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced
œeesle–Jemlegefve‰-mebmke=âlemeeefnlÙeced -meJe&%eYet<eCe, hespe-307 (C) n<e&Ûeefjleced (D) GòejjeceÛeefjleced
24. YeefókeâeJÙes Jee|Celee keâLee Deeqmle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-225
MP Jeie&-1 (PGT)–2012 31. (i) yegæÛeefjlecenekeâeJÙes ØecegKees jme: keâ:? HAP–2016
(A) kebâmeJeOekeâLee (B) jecekeâLee (ii) yegæÛeefjlemÙe De”erjme: keâ:? RPSC SET–2010
(C) ke=â<CekeâLee (D) oceÙevleerkeâLee (A) ëe=”ej: (B) keâ®Ce:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-252 (C) Meevle: (D) jewõ:

25. Megæb JeieË efÛevegle– MP Jeie&-1 (PGT)–2012


œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-235
32. (i) efvecveefueefKele ceW mes keâewve cenekeâeJÙe veneR nw?
(A) jIegJebMeced - cesIeotleced - efMeMegheeueJeOeced
(ii) cenekeâeJÙe veneR nw–
(B) efkeâjeleepeg&veerÙeced - vew<eOeced - jIegJebMeced
UP PGT–2004, UGC 25 D–2001
(C) efMeMegheeueJeOeced - cesIeotleced - vew<eOeced (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) cesIeotleced
(D) efkeâjeleepeg&veerÙeced - efMeMegheeueJeOeced - vew<eOeced (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) jIegJebMeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-526

20. (D) 21. (C) 22. (B) 23. (B) 24. (B) 25. (D) 26. (D) 27. (C) 28. (A) 29. (C)
30. (A) 31. (C) 32. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 cenekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve 59
33. efvecveefueefKele leeefuekeâe-1 ceW hee$eeW kesâ Øekeâej efoS ieÙes 36. «evLeeved keâeueeveg›eâcesCe efueKele– MH SET–2013
nQ Deewj leeefuekeâe-2 ceW Fvekesâ Øeefmeæ GoenjCe efoÙes (keâ) efkeâjeleepeg&veerÙeced (Ke) vew<eOeerÙeÛeefjleced
ieÙes nQ~ Fvekesâ DeeOeej hej efoS ieÙes efJekeâuheeW ceW mes mener (ie) efMeMegheeueJeOeced (Ie) jIegJebMeced
megcesefuele keâes ÛegveW– UP PGT–2005
(A) keâ ie Ke Ie
leeefuekeâe-1 leeefuekeâe-2
(B) ie Ke keâ Ie
(keâ) efJeot<ekeâ (i) efMeMegheeue
(C) Ke ie Ie keâ
(Ke) veiejj#ekeâ (ii) cew$esÙe, ceeOeJÙe
(D) Ie keâ ie Ke
(ie) hetJe& pevce ceW jeJeCe (iii) meescejele
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151,180,199,224
(Ie) hegjesefnle (iv) Ûevovekeâ
37. ØeeÛeervelece cenekeâeJÙe keâewve-mee nw? UP PGT–2011
keâ Ke ie Ie
(A) kegâceejmecYeJeced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A) (iv) (iii) (ii) (i)
(C) yegæÛeefjleced (D) peevekeâernjCeced
(B) (iii) (ii) (i) (iv)
(C) (ii) (iv) (i) (iii) œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-231
(D) (ii) (iii) (iv) (i) 38. yegæÛeefjleced Skebâ ............ Deeqmle– GJ SET–2008, 2011
œeesle–(i) DeefYe%eeveMeekegâvleueced-keâefheueosJe efÉJesoer - Yet0 hespe-99 (A) ¤hekeâced (B) KeC[keâeJÙeced
(ii) ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße - Yet0 hespe-47 (C) cenekeâeJÙeced (D) ÛechetkeâeJÙeced
(iii) efMeMegheeueJeOeced - leeefjCeerMe Pee -Yet0 hespe-22,23 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-229
34. ueIeg$eÙÙeeb keâmÙe keâeJÙemÙe ieCevee YeJeefle? 39. yegæÛeefjlemÙe ØeLecemeie&mÙe veece ...... Fefle~
RPSC SET–2010 (A) DeefYeefve<›eâceCeced (B) mebJesieeslheefòe:
(A) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe (B) cesIeotlemÙe (C) Devle:hegjefJenej: (D) YeieJelØemetefle:
(C) vew<eOemÙe (D) efMeMegheeueJeOemÙe œeesle–yegæÛeefjleced - jeceÛevõoeme Meem$eer, hespe-01
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208 40. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
35. ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– MH SET–2013 MH SET–2014
(keâ) efkeâjeleepeg&veerÙeced 1. jepeJeenve: (keâ) efoueerhe: 1. jIegJebMeced
(Ke) vew<eOeerÙeÛeefjleced 2. KeC[keâeJÙeced (Ke) Ùe#e: 2. efkeâjeleepeg&veerÙeced
(ie) cesIeotleced 3. oceÙevleer (ie) õewheoer 3. cesIeotleced
(Ie) oMekegâceejÛeefjleced 4. õewheoer (Ie) GhenejJecee& 4. oMekegâceejÛeefjleced
keâ Ke ie Ie keâ Ke ie Ie
(A) 4 2 1 3 (A) 1 2 3 4
(B) 4 3 2 1 (B) 2 4 1 3
(C) 1 2 3 4 (C) 4 2 1 3
(D) 3 4 1 2 (D) 1 3 2 4
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-243,287,332,383 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâehf eueosJe efÉJesoer, hespe-151,528,184,475

33. (C) 34. (B) 35. (B) 36. (D) 37. (C) 38. (C) 39. (D) 40. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 60
41. DeOemleveÙegiceeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes< eg meceerÛ eerv eb 45. DeOeesefueefKele ceW mes keâewve-mee cenekeâeJÙe heÛeeme meieeX
efJeefÛevegle– MH SET–2011 ceW efveyeæ nw– UP GIC–2009
(keâ) `cenerÙeebme: Øeke=âlÙee efceleYeeef<eCe:' Fefle YeejefJeCee Gkeäleced~ (A) peevekeâernjCe (B) YeefókeâeJÙe
(Ke) DeeqiveJeCe&mÙe JeCe&veb ceeueefJekeâeeqiveefce$es efJeÅeles~ (C) meewvojvevo (D) njefJepeÙe
(ie) jefleefJeueehe: kegâceejmecYeJes efJeÅeles~ mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-278
(Ie) n<e&Ûeefjleced FlÙesleled keâeJÙeb ßeern<exCe jefÛeleced 46. jeceeÙeCe kesâ GhepeerJeer keâeJÙeeW ceW keâewve mee veneR nw?
(A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced UGC 73 J–2016
(B) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced (A) YeefókeâeJÙeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced (C) meslegyevOe: (D) peevekeâernjCeced
(D) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-287
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-271,478,211,395 47. MegæesOeve efkeâme «evLe keâe hee$e nw? UGC 25 D–2002
42. metÛeer-I SJeb metÛeer-II kesâ meeLe megcesefuele keâerefpeS leLee (A) oMekegâceejÛeefjleced (B) yegæÛeefjleced
metefÛeÙeeW kesâ veerÛes efoS ieS ketâš keâe ØeÙeesie keâj mener (C) n<e&Ûeefjleced (D) GòejjeceÛeefjleced
Gòej ÛegefveS– UP PGT–2009 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-229
metÛeer-I metÛeer-II 48. `peevekeâernjCeced' Fefle cenekeâeJÙes keâefle meiee&: meeqvle–
(keâ) efkeâjeleepeg&veerÙeced (i) ßeerke=â<Ce UGC 25 D–2011
(Ke) efMeMegheeueJeOeced (ii) Depeg&ve (A) 18 (B) 20
(ie) JesCeermebnejced (iii) og<Ùevle (C) 22 (D) 21
(Ie) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (iv) Yeerce mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-257
keâ Ke ie Ie 49. keâmÙe keâeJÙemÙe De„cemeie&heÙe&vleced SJe ceequueveeLesve
(A) (iii) (ii) (iv) (i) JÙeeKÙeeveb jefÛeleced– UGC 25 D–2012
(B) (i) (ii) (iii) (iv) (A) jIegJebMemÙe (B) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe
(C) (ii) (i) (iv) (iii) (C) kegâceejmecYeJemÙe (D) vew<eOemÙe
(D) (iii) (ii) (i) (iv) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-150
mebmkeâ=le meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-243,262,518,483 50. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle–
43. DeOeesefueefKele ceW mes keâewve-mee keâeJÙe DeJee&Ûeerve nw? UGC 25 D–2012
UP GIC–2009 (keâ) ÉeeEJeMeefle-meiee&lcekeâced (1) efMeMegheeueJeOeced
(A) n<e&Ûeefjleced (B) ceneJeerjÛeefjleced (Ke) eEJeMeeflemeiee&lcekeâced (2) jIegJebMecenekeâeJÙeced
(C) meerleeÛeefjleced (D) efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced (ie) SkeâesveeEJeMeefle-meiee&lcekeâced (3) efkeâjeleepeg&veerÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260 (Ie) De„eoMe-meiee&lcekeâced (4) vew<eOecenekeâeJÙeced
44. (i) DeOeeseuf eefKele ceW mes keâewve-mee Sself eneefmekeâ cenekeâeJÙe nw? (keâ) (Ke) (ie) (Ie)
(ii) DeOeesefueefKeles<eg SsefleneefmekeâcenekeâeJÙeceeqmle– (A) 3 1 4 2
UP GIC–2009, 2015 (B) 2 3 1 4
(A) vew<eOeerÙeÛeefjleced (B) peevekeâernjCeced (C) 1 4 3 2
(C) efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced (D) yegæÛeefjleced (D) 4 1 2 3
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-595 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-262,212,243,287

41. (D) 42. (C) 43. (C) 44. (C) 45. (D) 46. (B) 47. (B) 48. (B) 49. (C) 50. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 cenekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve 61
51. `nwÙe”Jeerveced' Fefle MeyomÙe DeLe&:– UGC 25 S–2013 57. ßeJÙekeâeJÙe ceW ieCevee efpemekeâer nesleer nw, Jen nw–
(A) #eerjced (B) Ie=leced BHU MET–2015
(C) peueced (D) Deeqive: (A) heÅekeâeJÙe (B) oMe&ve

œeesle–jIegJebMeced (1/45) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-21 (C) veeškeâ (D) Oece&Meem$e

52. ieewleceyegæmÙe efÛeefkeâlmekeâ: keâ Deemeerled? HE–2015 œeesle–cesIeotle -Deej0 yeer0 MeeŒeer, Yet. hesspe-3
(A) peerJekeâ: (B) ceefCeYeõkeâ: 58. DeeKÙeeefÙekeâeÙee: keâLeeJemleg Deeqmle–AWES TGT–2012
(A) Ssefleneefmekeâ (B) keâefJekeâequhele
(C) veeiemesve: (D) mebIeYeõ:
(C) efceefßele (D) ÛecelkeâejhetCe&
œeesle–ØeeÛeerve Yeejle - meewjYe Ûeewyes, hespe-138
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-390
53. keâeJÙemÙe keâefle Yesoe: ? BHU Sh.ET–2008
59. efMeJeueerueeCe&JekeâeJÙes meiee&:– CVVET–2015
(A) Éew (B) he_Ûe (A) 20 (B) 22
(C) De„ew (D) veJe (C) 21 (D) 23

œeesle–efMeMegheeueJeOe - leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-8 mebmke=âle meeefnlÙe keâe DeefYeveJe Fefleneme-jeOeeJeuueYe ef$ehee"er, hespe-506
60. JeeuceerefkeâjeceeÙeCeceeefßelÙe keâLee veeeqmle Ùe$e–
54. meeleJeenveØeCeerlee `ieeLeemehleMeleer' keâmÙeeb Yee<eeÙeeceeqmle?
UGC 25 J–2016
DSSSB PGT–2014 (A) jIegJebMeced (B) kegâvoceeuee
(A) mebmke=âles (B) Øeeke=âles (C) ceeueleerceeOeJeced (D) peevekeâernjCeced
(C) DeheYeÇbMes (D) YetleYee<eeÙeeced mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-116
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-343 61. ueIeg$eÙÙeeb heefjieCÙeles– KL SET–2015
55. he_ÛeesheemÙe osJeleeDeesb ceW keâewve-keâewve mes osJelee Meeefceue (A) jIegJebMeced (B) efMeMegheeueJeOeced

nQ? UP TGT–2004 (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced


mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208
(A) efMeJe, ieCesMe, metÙe&, efJe<Ceg, ogiee&
62. mecegefÛeleb mecyeæb efJekeâuheb efÛevegle– UGC 73 J–2016
(B) DejefJevoced, DeMeeskeâ, Ûetleced, veJeceequuekeâe, veerueeslheue~
(A) ieew[erÙemebmkeâjCeced – jeceeÙeCeced
(C) DeefnuÙee, õewheoer, meerlee, leeje, cevoesojer~ (B) heeqMÛeceesòejerÙemebmkeâjCeced – ceneYeejleced
(D) ogiOeced, oefOe, Ie=leced, cet$eced, ieesceÙeced~ (C) DeveIe&jeIeJeced – ie®[hegjeCeced
œeesle–efvelÙekeâce&-hetpeeØekeâeMe (ieerleeØesme)-ueeueefyenejer efceße, hespe-140 (D) FeflenemehegjeCeeYÙeeb ..... mecegheye=bnsled
56. yegæÛeefjle keâe JeCÙe&efJe<eÙe nw– BHU AET–2011 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
(A) yegæ keâe peerJeveÛeefjle 63. GefÛele mecyeæ efJekeâuhe ÛegefveÙes– UGC 73 J–2016
(A) Dee<e&keâeJÙeced – jeceeÙeCeced
(B) yegæ keâe efveJee&Ce
(B) efJeješheJe& – ceneYeejlemÙe oMeceheJe&
(C) yegæ keâe oMe&ve
(C) megvojkeâeC[ced – jeceeÙeCemÙe efÉleerÙeb keâeC[ced
(D) yeewæ efvekeâeÙeeW keâe mewæeeqvlekeâ efJeYeso
(D) GòejjeceÛeefjleÛechet: – Yeespejepe:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-169 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-3)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-46

51. (B) 52. (A) 53. (A) 54. (B) 55. (A) 56. (A) 57. (A) 58. (A) 59. (B) 60. (C)
61. (A) 62. (A) 63. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 62
64. mecegefÛele leeefuekeâe keâe ÛeÙeve keâerefpeÙes– ye=nl$eÙeer kesâ Devleie&le veneR nw–
65. UK TET–2011
UGC 73 J–2016 (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) efMeMegheeueJeOeced
(keâ) ßeerceodYeieJeodieerlee (1) jeceeÙeCeced (C) kegâceejmecYeJeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(Ke) ieew[erÙemebmkeâjCeced (2) efJe<Ceg mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208
66. FveceW mes keâewve-mee cenekeâeJÙe veneR nw– UGC 25 J–1994
(ie) he_Ûeue#eCeced (3) hegjeCeced
(A) jIegJebMeced (B) efMeMegheeueJeOeced
(Ie) cenehegjeCeced (4) ceneYeejleced
(C) n<e&Ûeefjleced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
keâ Ke ie Ie
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-395
(A) 3 1 2 4
67. DeOeesefueefKeles<eg jeceeÙeCeeefßeleb keâeJÙeb veeeqmle?
(B) 4 1 3 2
CVVET–2016
(C) 4 2 1 3
(A) jIegJebMeced (B) YeefókeâeJÙeced
(D) 2 4 1 3
(C) meslegyevOeced (D) yegæÛeefjleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-94,96,103, 118
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–116

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
mecheke&â met$e
7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
64. (B) 65. (C) 66. (C) 67. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 63

09 DeefYe%eeveMeekegâvleueced
1. (i) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' kesâ jÛeefÙelee nQ– 6. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' ceW efkeâme jerefle keâe ØeÙeesie nw?
(ii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' efkeâmeves efueKee– UP TGT–2009
MP PSC–2000, BHU B.Ed–2011, UP TGT–2011 (A) JewoYeeajerefle (B) ieew[erjerefle
(A) yeeCeYeó (B) JesoJÙeeme (C) hee_Ûeeueerjerefle (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) keâeefueoeme (D) YeJeYetefle œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-76
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-11,12 7. (i) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' keâe og<Ùevle veeÙekeâ nw?
2. (i) DeefYe%eeveMeekegâvleueced meeefnlÙe keâer efkeâme efJeOee kesâ (ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced keâe veeÙekeâ og<Ùevle nw?
Devleie&le nw? UP PGT–2000, UP TGT–2010
(ii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' nw– UP TGT–2004, 2011 OeerjØeMeevle (B) Oeerjesæòe
(A)
(A) cenekeâeJÙe (B) JÙeekeâjCe«evLe
(C) Oeerjueefuele (D) Oeerjesoeòe
(C) veeškeâ (D) ieÅekeâeJÙe
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced -keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-49
8. (i) ceneYeejlemÙe keâmceeled heJe&Ce: keâLeeb mJeerke=âlÙe
3. (i) `DeefYe%eeveMeekegâvleues' keâefle De¿e: meeqvle?keâeefueoemesve `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' efJejefÛeleced –
(ii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' keâer keâLee ceneYeejle kesâ efkeâme
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleue ceW efkeâleves De¿ nQ?
BHU MET–2008, 2012, 2013, BHU Sh.ET–2009, heJe& ceW Øeehle nesleer nw? UP PGT–2003,
2012, UPTGT–2011, BHU AET–2012, JNU MET–2015 (iii) Deef Y e%eeveMeekeg â vleuemÙe keâLeeÙee: cetu eœees le:
(A) 8 (B) 6 ceneYeejles kegâ$eeeqmle? UP TGT–2010
(C) 5 (D) 7 RPSC SET–2013-14, JNU MET–2015
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-334, (A) JeveheJe& (B) meYeeheJe&
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-483 (C) Deeef o heJe& (D) MeeeqvleheJe&
4. `MeekegâvleuekeâLeeÙee:' JeemleJÙeceghepeerJÙeceeqmle – œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-41
UP GDC–2013 9. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' keâe meJe&ØeLece Deb«espeer DevegJeeo
(A) $e+iJeso: (B) Oece&Meem$eced efkeâmeves efkeâÙee? UP PGT–2005

(C) meeceJeso: (D) ceneYeejleced (A) Mes k eämeheer


Ù ej (B) ies
š s
(C) efJeefueÙecepeesvme (D) cewkeämecetuej
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-6
5. (i) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' keâe De”er jme nw–
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe keâe Fefleneme - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe–17
10. `Meekegâvleueced' keâer keâLee Deewj keâneB Øeehle nw?
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe De”erjme: Deeqmle–
UP PGT–2010
UP PGT–2011, UGC 25 J–2007, MGKV Ph.D–2016
(A) Jeerj (B) ëe=”ej (A) ceneYeejle ceW (B) heodcehegjeCe ceW

(C) keâ®Ce (D) Meevle


(C) JeeÙeghegjeCe ceW (D) ceneYeejle/heodcehegjeCe oesveeW ceW

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-60 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-06

1. (C) 2. (C) 3. (D) 4. (D) 5. (B) 6. (A) 7. (D) 8. (C) 9. (C) 10. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 64
11. ceneYeejle hej Deeefßele veeškeâ nw– 17. DeefYe%eeveMeekegâvleueced keâe keâLeevekeâ– UP TGT–2011
UGC 25 D–1998, UP TGT–2004 (A) Ssefleneefmekeâ nw
(A) jlveeJeueer (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) GlheeÅe nw
(C) mJehveJeemeJeoòeced (D) ceeueleerceeOeJeced (C) Ssefleneefmekeâ nesves hej Yeer kegâÚ heefjJee|lele nw
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-06 (D) FveceW mes kegâÚ Yeer veneR nw
12. Skeâ DeeYejCe Kees peeves mes efkeâme keâLee ceW eqmLeefle yeoue
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-41
ieF& nw– UGC 25 J–1999
18. DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe pece&veYee<eeÙeeb ØeLece: DevegJeeokeâ:
(A) jlveeJeueer (B) mJehveJeemeJeoòeced
Deemeerled? DU Ph. D–2016
(C) yegæÛeefjleced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(A) iesšs (B) efJeefueÙecepeesvme:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-334
(C) cewkeämecetuej: (D) pee@pe&Heâesmšj:
13. (i) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' ceW `DeefYe%eeve' Meyo mes
œeesle–cesIeotleced - efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-15
efkeâmekeâe yeesOe neslee nw– UP TGT–2001, 2004
19. (i) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe veevoerhee"s Jee|CeleeÓÓÅee
(ii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' ceW DeefYe%eeve keâe mecyevOe
me=ef„jeqmle– UP GDC–2014
efkeâme Jemleg mes nw?
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe ØeejcYes veevoerheÅes œe„g: DeeÅee
(A) veLegveer (B) heeÙeue
me=ef„: keâe? G GIC–2015
(C) DeBiet"er (D) uee@kesâš
(A) he=LJeer (B) peueced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-3
(C) Deeqive: (D) JeeÙeg:
14. `DeefYe%eeve' Meyo keâe DeLe& nw– UP TGT–2011
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-1
(A) %eeve nesvee (B) mcejCe nesvee
20. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' ceW Mekegâvleuee keâes Meehe efkeâmeves
(C) henÛeeve (D) DeefYeÙeeve nesvee
efoÙee? UP PGT–2000, 2013
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-3
(A) JeefMe‰ (B) veejo
15. (i) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe cetueœeesle:–
(C) ogJee&mee (D) efJeMJeeefce$e
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe cetuekeâLeeÙee: œeesleesÓeqmle?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-39
(iii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced veeškeâ keâe Glme (cetue) nw?
21. (i) DeefYe%eeveMeekegâvleues efJeot<ekeâmÙe veece efkeâced?
UP TGT–2004, BHU AET–2010, AWES TGT 2009
(ii) Mekegâvleueeveeškesâ efJeot<ekeâmÙe veece–
(A) $e+iJeso: (B) ÚevoesiÙeesheefve<eod
(iii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' veeškeâ keâe efJeot<ekeâ nw–
(C) yeÇÿehegjeCeced (D) ceneYeejleced
(iv) DeefYe%eeveMeekegâvleues efJeot<ekeâmÙe veece mcejle meecØeleced?
(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-335
UP PGT–2002, 2010, UP TGT–2001, 2004, UK TET–
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced- keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-41 2011, BHU AET–2010, 2012, UGC 25 D–1998,
16. Meekegâvleuece”ueeÛejCes keâerÂMe: efMeJe: Jee|Cele:? 2007, UGC 25 J–2011, 2016 HE –2015, K SET–
HAP–2016 2014, JNU MET–2015, GJ SET–2016
(A) oMecete|le: (B) veJecete|le: (A) cew$esÙe (B) cee{JÙe
(C) De„cete|le: (D) he_Ûecete|le: (C) ceeCeJekeâ (D) ieewlece
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-01 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99

11. (B) 12. (D) 13. (C) 14. (C) 15. (D) 16. (C) 17. (C) 18. (D) 19. (B) 20. (C)
21. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 65
22. og<Ùevle keâer ceve: eqmLeefle peeveves kesâ efueS cesvekeâe ves 28. meevegceleer hee$e efkeâme keâeJÙe ceW nw– UGC 25 J–1995
Deheveer efkeâme meKeer keâes Yespee Lee– (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) GòejjeceÛeefjleced
UP PGT–2003, UP TGT–2004 (C) efMeMegheeueJeOeced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(A) meevegceleer (B) GJe&Meer
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100
(C) jcYee (D) efleueesòecee
29. (i) MeejÉlehee$emÙe JeCe&veb keâefmceved veeškesâ Deeqmle?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-40
(ii) MeejÉle hee$e keâe JeCe&ve efkeâme veeškeâ ceW nw?
23. (i) DeefYe%eeveMeekegâvleues ceeleefue: keâ: Deemeerled? BHU MET–2008, 2009, 2013
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW ceeleefue keâewve nw? (A) GòejjeceÛeefjles (B) DeefYe%eeveMeekegâvleues
UP PGT–2003, 2011 BHU MET–2012 (C) ce=ÛÚkeâefškesâ (D) cegõeje#emes
(A) og<Ùevle keâe hegjesefnle (B) og<Ùevle keâe mesveeheefle œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced -keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99
(C) Fvõ keâe meejefLe (D) keâCJe keâe efMe<Ùe
30. (i) `DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe veeÙekeâ: keâ: –
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueveeškesâ veeÙekeâ: keâ: Jele&les–
24. Skeâ Øeefmeæ veeškeâ ceW ceOegkeâefjkeâe keâewve nw–
BHU MET–2008, BHU B.Ed–2015
UP PGT–2005
(A) ÙeewievOejeÙeCe: (B) og<Ùevle:
(A) cesvekeâe keâer meKeer
(C) Jemevlekeâ: (D) GoÙeve:
(B) og<Ùevle keâer heefjÛeeefjkeâe
(C) ceejerÛe kesâ Deeßece keâer leheeqmJeveer
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced -keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99
31. DevemetÙee efkeâme veeškeâ ceW Skeâ hee$e nw–BHU MET–2010
(D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100 (A) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (B) efJe›eâceesJe&MeerÙeced

25. (i) ogJee&mee $e+ef<e kesâ ›eâesefOele nes peeves hej efkeâmeves GvnW (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) GòejjeceÛeefjleced
ØemeVe efkeâÙee? UP PGT–2010, UP TGT–2010, œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100
(ii) efkeâmeves Mekegâvleuee keâes Meehe kesâ ØeYeeJe mes cegkeäle keâjves 32. (i) meJe&oceve: keâmÙe veeškeâmÙe hee$eceeqmle–
kesâ efueÙes ogJee&mee mes ØeeLe&vee keâer– UK TET–2011 (ii) meJe&oceve efkeâme veeškeâ keâe hee$e nw?
(A) Mekegâvleuee (B) DevemetÙee BHU MET–2011, 2012
(C) efØeÙebJeoe (D) DevemetÙee/efØeÙebJeoe oesveeW DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe (B) GòejjeceÛeefjlemÙe
(A)
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-187 (C) ØeefleceeveeškeâmÙe (D) DeefYe<eskeâveeškeâmÙe
26. DeefYe%eeveMeekegâvleue ceW Jes$eJeleer nw– œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99
UP PGT–2010, UK TET–2011 33. jepee og<Ùevle: kegâ$e Øeefmeæ:– BHU Sh.ET–2011
(A) veoer (B) GÅeeveheeefuekeâe (A) efMeMegheeueJeOes (B) cesIeotles
(C) Øeleernejer (D) Dehmeje (C) kegâceejmecYeJes (D) DeefYe%eeveMeekegâvleues
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86
27. Mee|ce‰e kesâ efhelee Les– UP PGT–2010 34. og<Ùevle: keâmÙe «evLemÙe veeÙekeâ:– BHU Sh.ET–2013
(A) ÙeÙeeefle (B) Meg›eâeÛeeÙe& (A) keâeocyeÙee&: (B) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe
(C) oeveJejepeJe=<eheJee& (D) heg® (C) kegâceejmecYeJemÙe (D) cenekeâeJÙemÙe
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-211 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86
22. (A) 23. (C) 24. (B) 25. (C) 26. (C) 27. (C) 28. (D) 29. (B) 30. (B) 31. (C)
32. (A) 33. (D) 34. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 66
35. DeefYe%eeveMeekegâvleue ceW ÙeÙeeefle kesâ efkeâme heg$e keâe veece 40. DevemetÙee Deewj efØeÙebJeoe nQ– UP TGT–2003
GequueefKele nw? UP TGT–1999 (A) Mekegâvleuee keâer meefKeÙeeB (B) og<Ùevle keâer jeefveÙeeB

(A) Ùeog (B) legJe&Meg (C) keâCJe Deeßece keâer DeOÙe#ee (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100
(C) heg® (D) õgOÙeg
41. ogJee&mee $e+ef<e ves Mekegâvleuee keâes keäÙee Meehe efoÙee?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-210-211 UP TGT–2011
36. Mekegâvleuee keâer meKeer keâewve nw– UP TGT–2001 efkeâ let Ùeeo keâjer efJeÅee Yetue peeÙesieer
(A)
(A) ieewleceer (B) ceeueefJekeâe (B) efkeâ let DemJemLe nes peeÙesieer
(C) GJe&Meer (D) DevemetÙee/efØeÙebJeoe (C) efkeâ lesje heg$e legPes Yetue peeSiee

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100 (D) efkeâ let efpemekesâ OÙeeve ceW yew"er nw Jees legPes Yetue peeSiee
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/1) -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-184
37. (i) Mekegâvleuee kesâ meeLe jepeojyeej lekeâ keâewve ieÙeer Leer?
42. ogJee&mee $e+ef<e ves MeeheceesÛeve efkeâme lejn yeleeÙee –
(ii) FÙeb MekegâvleueÙee men og<Ùevleie=nb ieÛÚefle–
UP TGT–2011
(iii) Mekegâvleuee kesâ meeLe og<Ùevle kesâ jepeojyeej lekeâ (A) Ú: cenerves yeeo og<Ùevle keâes mJele: Mekegâvleuee keâe mcejCe
keâewve ieF& Leer? UP TGT–2001, 2004, 2009, nes peeSiee
(iv) DeefYe%eeveMeekegâvleueced kesâ Devegmeej Mekegâvleuee kesâ (B) Jemevle $e+leg ceW DeeceÇcebpejer osKekeâj og<Ùevle keâes Mekegâvleuee
meeLe heefleie=n neqmleveehegj ieF& Leer– keâer Ùeeo Dee peeSieer
(C) efkeâmeer DeefYe%eeve (henÛeeve) osKeves mes og<Ùevle keâes Mekegâvleuee
UP TET–2014, UK SLET–2015
keâe mcejCe nes peeSiee
(A) ieewleceer (B) cesvekeâe (D) hegvepe&vce ceW og<Ùevle keâes Mekegâvleuee keâe mcejCe nes peeSiee~
(C) DevemetÙee (D) efØeÙebJeoe œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced -keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-188
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-260 43. DeefYe%eeveMeekegâvleues ogJee&meme: Meehe: keâmÙe GoenjCeb
38. efkeâmekesâ Dee«en hej Mekegâvleuee kesâ Øeefle ogJee&mee kesâ Meehe YeJeefle– UGC 25 J–2016
ceW ueIeglee DeeÙeer? UP TGT–2001 (A) ØeJesMekeâmÙe (B) ÛetefuekeâeÙee:
(C) efJe<keâcYekeâmÙe (D) De¿eJeleejmÙe
(A) DevemetÙee (B) efØeÙebJeoe
DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-184,190
(C) keâCJe (D) ieewleceer
44. ÛelegLe& De¿ keâer efJe<eÙeJemleg ceeveJeerÙe peerJeve keâer efkeâme
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-187 Iešvee hej DeeOeeefjle nw? UP TGT–2011
39. ogJee&mee $e+ef<e kesâ Deeßece ceW heoehe&Ce kesâ meceÙe Mekegâvleuee (A) yeÛÛes kesâ pevce kesâ DeJemej keâer
efkeâmekesâ OÙeeve ceW ceive Leer? UP TGT–2011 (B) yeÛÛes kesâ ieg®kegâue peeves kesâ DeJemej keâer
(A) keâCJe $e+ef<e kesâ (B) og<Ùevle kesâ (C) yesšer keâer Meeoer nesves hej efJeoeF& kesâ DeJemej keâer
(C) meÅe: Øemetlee nefjCeer kesâ (D) veJeheuueJeÙegkeäle uelee kesâ (D) ce=lÙethejevle MceMeeve peeves kesâ DeJemej keâer

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-184 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-487

35. (C) 36. (D) 37. (A) 38. (B) 39. (B) 40. (A) 41. (D) 42. (C) 43. (C) 44. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 67
45. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' veeškeâ ceW Jee|Cele ieewleceer nw? 51. Mekegâvleuee keâes efJeoeF& keâe mevosMe efoÙee–UP TGT–2004
UP TGT–2003 (A) keâCJe ves (B) ogJee&mee ves
(A) og<Ùevle keâer heefjÛeeefjkeâe (C) leheesJeve kesâ Je=#eeW ves (D) ce=ieeW ves
(B) keâCJe Deeßece keâer DeOÙe#ee œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–229
(C) ceejerÛe Deeßece keâer leheeqmJeveer 52. ``cece efJejnpeeb ve lJeb Jelmes! MegÛeb ieCeefÙe<Ùeefme'' ÙeneB
`cece' mes leelheÙe& nw? UP TGT–2004
(D) Skeâ Dehmeje
(A) keâCJe (B) Mekegâvleuee
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100
(C) meJe&oceve (Yejle) (D) FveceW mes keâesF& veneR
46. ieewleceer keâewve Leer? UP TGT–2009
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/19)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-233
(A) Mekegâvleuee keâer meKeer (B) Je=æe leehemeer
53. (i) Mekegâvleuee keâer ceelee keâewve Leer? UP TGT–2004
(C) Deeßece keâer heefjÛeeefjkeâe (D) keâCJe keâer helveer
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleues MekegâvleueeÙee: ceeleg: veece efkeâced?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100 (iii) MekegâvleueeÙee: pevceoe$eer ceelee–
47. DeefYe%eeveMeekegâvleueced veeškeâ ceW ieewleceer nw– RPSC «es[-I (PGT)–2014, CCSUM Ph.D–2016
UP TGT–2004 (A) cesvekeâe (B) Mee|ce‰e
(A) Mekegâvleuee keâer meKeer (B) Dehmeje (C) ceefoje (D) cewvee
(C) leheesJeve keâer DeOÙe#ee (D) og<Ùevle keâer Øeleernejer œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100 54. (i) Mekegâvleuee-og<Ùevle kesâ heg$e keâe veece nw?
48. Mee”&jJe hee$e keâe JeCe&ve efkeâme veeškeâ ceW nw? (ii) og<ÙevlemÙe heg$e: keâ:? UP TGT–2004, RPSC SET–2010
BHU MET–2016 (iii) DeefYe%eeveMeekegâvleueveeškesâ og<ÙevleMekegâvleueÙees:
(A) GòejjeceÛeefjle (B) ce=ÛÚkeâefškeâ heg $emÙe veece efkebâ Jele&les? RPSC «es[-I (PGT)–2015
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleue (D) cegõeje#eme (A) meJe&oceve (Yejle) (B) Ûevõeheer[

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99 (C) JewMecheeÙeve (D) heg®

49. (i)`leheesOeveb Jeseqlme ve ceecegheeqmLeleced' ÙeneB leheesOeve Meyo


œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99
ØeÙegkeäle ngDee nw– UP TGT–2003, DL–2015 55. DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW meefKeÙeeW ves MeeheJe=òeevle
meJe&ØeLece efkeâmes megveeÙee? UP TGT–2004
(ii) `leheesOeveb Jeseqlme ve ceeced GheeqmLeleced' Fefle keâmÙe
(A) keâCJe keâes (B) cesvekeâe keâes
heefjÛeÙeesÓeqmle?
(C) Mekegâvleuee keâes (D) FveceW mes keâesF& veneR
(A) keâCJe kesâ efueS (B) og<Ùevle kesâ efueS
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-189
(C) ogJee&mee kesâ efueS (D) pebieue kesâ efueS
56. og<Ùevle kesâ meeLe Mekegâvleuee kesâ efJeJeen keâer metÛevee
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-184 cene|<e keâCJe keâes efkeâmeves oer? UP TGT–2005
50. `DemÙeecenb lJeefÙe Ûe mecØeefle JeerleefÛevle:' keâ:? (A) ieewleceer ves
KL SET–2016 (B) DevemetÙee Deewj efØeÙebJeoe ves
(A) og<Ùevle: (B) MeeÁ&jJe: (C) DeMejerefjCeer ÚvoesceÙeer JeeCeer ves
(C) keâCJe: (D) ceejerÛe: (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/13)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-245 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-198

45. (B) 46. (B) 47. (C) 48. (C) 49. (C) 50. (C) 51. (A) 52. (A) 53. (A) 54. (A)
55. (D) 56. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 68
57. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' veeškeâ ceW Jee|Cele Mee”&jJe nw – 64. DeefYe%eeveMeekegâvleues $e+ef<e-hee$eeCeeb mebKÙee Jele&les –
UP TGT–2005 BHU AET–2010
(A) 02 (B) 04
(A) keâCJe keâe efMe<Ùe (B) ceejerÛe keâe efMe<Ùe
(C) 06 (D) 03
(C) og<Ùevle keâe hegjesefnle (D) jepee ÙeÙeeefle keâe heg$e
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-53
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-93-94 65. ceeleefue efkeâme veeškeâ keâe hee$e nw? BHU MET–2016
58. DeefYe%eeveMeekegâvleueveeškesâ ceejerÛemÙe efMe<Ùe: keâ: Deeqmle– (A) Øeefleceeveeškeâ (B) ce=ÛÚkeâefškeâ
JNU MET–2015 (C) DeefYe%eeveMeekegâvleue (D) ceOÙeceJÙeeÙeesie
(A) ieeueJe: (B) Mee”&jJe: œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99
(C) ceeueJe: (D) MeejÉle: 66. cene|<e keâCJe efkeâvekesâ meeLe Mekegâvleuee keâes heefleie=n Yespeles
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99 nQ? UP TGT–2013
59. (i) keâCJe $e+ef<e keâes Fme veece mes Yeer hegkeâejles Les? (A) Mee”& j Je (B) MeejÉle
(ii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' ceW keâCJe $e+ef<e keâes efkeâme (C) ieewleceer (D) GheÙeg&keäle meYeer
DevÙe veece mes Jee|Cele efkeâÙee ieÙee nw? œees l e–Deef Y e%eeveMeekeg â vleueced - keâef heueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-39
67. (i) keâeefueoeme ves `megueYekeâeshees cene|<e:' efkeâmes keâne nw?
UP TGT–2009, 2011
(ii) megueYekeâeshees cenef<e&: Deefmle– UP TGT–2004,
(A) ogJee&mee (B) JeefMe‰
UP PGT (H)–2010
(C) ieewleceer (D) keâeMÙehe
(A) ogJee&mee keâes (B) efJeMJeeefce$e keâes
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-89 (C) hejMegjece keâes (D) JeefMe‰ keâes
60. jepee og<Ùevle keâer ØeLece hešjeveer Leer – UP TGT–2010 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-185
(A) meevegceleer (B) Jemegceleer 68. (i) Meekegâvleues og<Ùevleheg$emÙe ØeLeceb veece efkeâced Deemeerled–
(C) Mekegâvleuee (D) cesvekeâe (ii) og<Ùevleheg$emÙe ØeLeceb veece efkeâced Deemeerled?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-368 UGC 25 J–2015, Jn–2017
(A) Yejle: (B) oew<Ùeeqvle:
61. `efØeÙebJeoe' efkeâme veeškeâ ceW nw– UGC 73 D–1996
(C) meJe&oceve: (D) ieewlece:
(A) jeceotle (B) DeefYe<eskeâ
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-448
(C) ce=ÛÚkeâefškeâ (D) Meekegâvleueced
69. `ieC[keâmÙeesheefj efheC[keâ: mebJe=òe:' nw–
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-100 UP PGT–2003, 2004
62. heg® efkeâmekeâe heg$e Lee? UP GDC–2008 (A) meteqkeäle (B) keâeJÙeue#eCe
(A) osJeÙeeveer (B) cesvekeâe (C) cegneJeje (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
(C) Mekegâvleuee (D) Mee|ce‰e œees l e–Deef Y e%eeveMeekeg â vleueced - keâef h eueosJe efÉJesoer, hespe-91,93
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-211 70. `meJe&Lee Ûe›eâJee|leveb heg$eceehvegefn' mes keäÙee efvee|o„ nw?
UP PGT–2005
63. ceIeJele: mekeâeMeeled kesâve men ceveg<ÙeueeskeâceJelejefle
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleue kesâ keâLeevekeâ keâe ØeÙeespeve
og<Ùevle:? BHU AET–2012
(B) keâeefueoeme keâes heg$eØeeefhle
(A) peevegkesâve (B) ceeOeJÙesve
(C) kegâceejkeâee|lekesâÙe keâe pevce
(C) ieewlecesve (D) ceeleefuevee (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-388 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-28
57. (A) 58. (A) 59. (D) 60. (B) 61. (D) 62. (D) 63. (D) 64. (D) 65. (C) 66. (D)
67. (A) 68. (C) 69. (C) 70. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 69
71. melÙe keâLeve keâe ÛeÙeve keâjW– 76. `efo„dÙee Oetceekegâefuele„sjefhe ÙepeceevemÙe heeJekeâ SJeengefle:
UP PGT–2009, UP TGT–2009 heeflelee'– Fme „evle Éeje efkeâmeves Deheveer ke=âleeLe&lee
(A) og<Ùevle-Mekegâvleuee keâe efJeJeen `ieevOeJe&' Lee~ mJeerkeâej keâer nw? UP PGT–2011

(B) og<Ùevle-Mekegâvleuee keâe efJeJeen `owJe' Lee~ (A) keâCJe (B) ieewleceer
(C) ceeleefue (D) Mekegâvleuee
(C) og<Ùevle-Mekegâvleuee keâe efJeJeen `ØepeehelÙe' Lee~
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-197
(D) og<Ùevle-Mekegâvleuee keâe efJeJeen `hewMeeÛeer' Lee~
77. ``efo„dÙee Oetceekegâefuele„sjefhe ÙepeceevemÙe heeJekeâ SJeengefle:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-39 heeflelee~'' Fme JeekeäÙe ceW `heeJekeâ' Meyo mes efkeâmekeâes
72. ``.......... <e[dYeeiece#eÙÙeb oolÙeejCÙekeâe efn ve:~'' me¿seflele efkeâÙee ieÙee nw? UP TGT–2005
GheÙeg&keäle efjkeälemLeeve keâer hete|le kesâ efueS keâewve-mee efJekeâuhe (A) Mekegâvleuee keâes (B) og<Ùevle keâes
GheÙegkeäle nw? UP PGT–2005 (C) keâCJe keâes (D) Ùe%eMeeuee keâes
(A) ÙeMe: (B) lehe: œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-197
(C) ceve: (D) Oeveced 78. `Deecev$eÙemJe menÛejced' keâe DeefYeØeeÙe nw–
UP TGT–2005
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/13)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-120
(A) menÛej mes efceue uees (B) menÛej mes yeele keâj uees
73. Mekegâvleuee mes `Yeleg&ye&ngcelee YeJe' Ùen JeekeäÙe efkeâmeves
(C) menÛej keâes ÚesÌ[ oes (D) menÛej mes efJeoe ues uees
keâne nw? UP TGT–1999
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-173
(A) keâeMÙehe ves (B) Skeâ leehemeer ves
79. efJeoeF& kesâ meeLe keâCJe ves efkeâme Mueeskeâ mes Mekegâvleuee
(C) ieewleceer ves (D) efØeÙebJeoe ves keâes GheosMe efoÙee? UP TGT–2005
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-202 (A) Megßet<emJe ieg¤ved ........
74. `Jeecee: kegâuemÙeeOeÙe:' ceW `Jeecee' keâe DeefYeØeeÙe nw – (B) Demceeved meeOeg efJeefÛevlÙe ........
UP TGT–2005, 2009, UP PGT (H)–2009 (C) heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle peueced ........
(A) megvoj ÙegJeefleÙeeB (D) S<eeefhe efØeÙesCe efJevee ieceÙeefle ........
(B) DeÛÚs mJeYeeJe Jeeueer eqm$eÙeeB œees
l e–Deef Ye%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229
(C) ceveesvegketâue JÙeJenej keâjves Jeeueer eqm$eÙeeB 80. `ÙeelÙeskeâleesÓmleefMeKejb heeflejes<eOeerveeced' ÙeneB `heeflejes<eOeerveeced'
Meyo ØeÙegkeäle ngDee nw? UP TGT–2005
(D) keâns ieÙes {bie kesâ efJehejerle Ùee Øeefleketâue DeeÛejCe keâjves
(A) Ûevõcee kesâ efueS (B) metÙe& kesâ efueS
Jeeueer eqm$eÙeeB
(C) keâCJe kesâ efueS (D) efJeMJeeefce$e kesâ efueS
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190
75. `Jeecee: kegâuemÙeeOeÙe:' ces `Jeecee' keâe keäÙee DeLe& nw?
81. ``YetefÙe‰b YeJe oef#eCee heefjpeves'' ceW `heefjpeve' keâe DeLe&
BHU MET–2016 nw? UP TGT–2009
(A) keâše#e (B) megvojer (A) meewle (B) DelÙeefOekeâ
(C) JeeceYeeie ceW eqmLelee (D) efJehejerlee (C) Goej (D) mesJekeâpeve
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229

71. (A) 72. (B) 73. (B) 74. (D) 75. (D) 76. (A) 77. (B) 78. (D) 79. (A) 80. (A)
81. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 70
82. ``Dee heefjlees<eeod efJeog<eeb ve meeOeg cevÙes ....... efJe%eeveced~'' 89. ``le$e MueeskeâÛeleg„Ùeced'' FlÙegkeäleew `le$e' Fefle heosve
BHU AET–2012 DeeMeÙeesÓeqmle~ UP GIC–2015
(A) ØeyevOe (B) ØeceeCe (A) GòejjeceÛeef j lemÙe le= l eer Ùees Ó ¿:
(C) ØeÙeesie (D) Øemeeo (B) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe ÛelegLeexÓ¿:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/2) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-8 (C) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe ØeLeceesÓ¿:
(D) Gkeäles<eg efkeâceefhe ve
83. DeLeJee YeefJeleJÙeeveeb ............. YeJeeqvle meJe&$e~
BHU AET–2012
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-341
90. (i) OeerJejsCe MekegâvleueeÙee DebiegueerÙekeâØeeefhle: keâeqmceVe¿s
(A) hee$eeefCe (B) met$eeefCe
Jee|Celee– UP PGT–2000
(C) ÉejeefCe (D) lev$eeefCe
(ii) `OeerJej Øeme”' DeefYe%eeveMeekegâvleueced kesâ efkeâme De¿
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/16)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-38 ceW nw? RPSC SET–2013-14
84. ieÛÚefle hegj: Mejer jb OeeJeefle heMÛeeomebmleg leb Ûesle:~ (A) le=leerÙe (B) he_Ûece
ÛeerveebMegkeâefceJe kesâlees: ..... veerÙeceevemÙe– BHU AET–2012 (C) <e‰ (D) mehlece
(A) Øeefleketâueb (B) ØeefleYeJeveb œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-40
(C) megjveiejeR (D) ØeefleJeeleb 91. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' ceW efJeot<ekeâ keâe efÛe$eCe ngDee
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/34)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-89 nw? UP PGT–2002
85. ``meleeb efn mevosnheos<eg Jemleg<eg ............. cevle:keâjCe- (A) ØeLece De¿ ceW (B) efÉleerÙe De¿ ceW
ØeJe=òeÙe:~'' BHU AET–2012 (C) le=leerÙe De¿ ceW (D) he_Ûece De¿ ceW
(A) ØeOeeve (B) ØeceeCe œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-38
(C) mevOeeve (D) efmeæevle 92. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' kesâ efkeâme De¿ kesâ ØeejcYe ceW
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-54 meJe&ØeLece Megæ efJe<keâcYekeâ keâe ØeÙeesie efkeâÙee ieÙee nw?
86. ``Dele: hejer#Ùe keâle&JÙeb efJeMes<eeled me”leb jn:~ ............. UP PGT–2002
ùoÙes<JesJeb JewjerYeJeefle meewùoced~~'' BHU AET–2012 (A) ØeLece De¿ (B) efÉleerÙe De¿
(A) De„ (B) Deefve„ (C) le=leerÙe De¿ (D) ÛelegLe& De¿
(C) Deefce$e (D) De%eele œees l e–Deef Y e%eeveMeekeg â vleueced - keâef heueosJe efÉJesoer, hespe-134
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/24)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-291 93. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' veeškeâ ceW ØeJesMekeâ keâe ØeÙeesie
87. Ùesve Ùesve efJeÙegpÙevles Øepee: eqmveiOesve yevOegvee~ me me ...... ngDee nw– UP PGT–2002
leemeeb og<Ùevle Fefle Ieg<Ùeleeced~~ BHU AET–2012 (A) le=leerÙe De¿ ceW (B) efÉleerÙe De¿ ceW
(A) MeeheÂles (B) keâesheeÂles (C) he_Ûece De¿ ceW (D) <e‰ De¿ ceW
(C) heeheeÂles (D) oes<eeÂles œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-317
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (6/23)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-370 94. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' kesâ efkeâme De¿ ceW `efJe<keâcYekeâ'
88. ``lespeesÉÙemÙe Ùegieheod JÙemeveesoÙeeYÙeeb ueeskeâes ............
meceehle neslee nw? UP PGT–2004, 2009, 2010,
FJeelceoMeevlejs<eg~'' BHU AET–2011 UK TET–2011

(A) efveÙegpÙele (B) efveÙecÙele (A) efÉleerÙe (B) le=leerÙe


(C) efJeYepÙele (D) efJeyeesOÙele (C) ÛelegLe& (D) he_Ûece
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190

82. (C) 83. (C) 84. (D) 85. (B) 86. (D) 87. (C) 88. (B) 89. (B) 90. (C) 91. (B)
92. (C) 93. (D) 94. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 71
95. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW MeeheJe=òeevle efkeâme De¿ ceW 101. MekegâvleueeÙee: nmleeled heefjYeÇ„ced DeÁÏueerÙekebâ hegve:
nw? UP TGT–2004 keâeqmceVe¿s je%ee Deemeeefoleced? BHU AET–2012
(A) ØeLece (B) le=leerÙe (A) ÛelegLex (B) <e‰s
(C) ÛelegLe& (D) <e‰
(C) he_Ûeces (D) mehleces
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-184
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-40
96. DeefYe%eeveMeekegâvleueced keâer jÛevee keâjles meceÙe keâefJe
keâeefueoeme keâer efkeâme ceewefuekeâlee kesâ keâejCe og<Ùevle keâe 102. DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe keâeqmceVe¿s keâCJe: MekegâvleueecegheefoMeefle?
Ûeefj$e Goeòe yeve heeÙee– UP TGT–2011 BHU AET–2010
(A) Mekegâvleuee pewmeer Øeke=âefle-heg$eer keâes Øesce keâjves kesâ keâejCe (A) efÉleerÙes (B) le=leerÙes
(B) YeejleJe<e& kesâ Jeerj meceÇešd keâer ÚefJe Øemlegle keâjves kesâ keâejCe (C) ÛelegLex (D) he_Ûeces
(C) ogJee&mee $e+ef<e kesâ Meehe keâer keâuhevee kesâ keâejCe œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–229
(D) henÛeeve kesâ ¤he ceW Debiet"er osves kesâ keâejCe
103. DeefYe%eeveMeekegâvleues JeeÙees: efJeefYeVemlejs<eg heefjYeÇceCeb
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-336 keâeqmceVe¿s Jele&les– UGC 25 J–2016
97. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' kesâ ÛelegLe& De¿ ceW efJe<keâcYekeâ
(A) ÛelegLex (B) he_Ûeces
nw? UP TGT–2009
(A) De¿ kesâ Devle ceW (B) De¿ kesâ ØeejcYe ceW (C) <e‰s (D) mehleces
(C) De¿ kesâ ceOÙe ceW (D) FveceW mes keâesF& veneR œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/6)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190 104. DeefYe%eeveMeekegâvleues <e‰e¿iele: OeerJejJe=òeevle: keâmÙe
98. keâeefueoeme ke=âle `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' veeškeâ kesâ efkeâme De¿ GoenjCeb YeJeefle? UGC 25 D–2015
keâes meJee&eOf ekeâ cenòJe efoÙee peelee nw? UP TET–2014 (A) ØeJesMekeâmÙe (B) efJe<keâcYekeâmÙe
(A) efÉleerÙe (B) ÛelegLe& (C) De¿eJeleejmÙe (D) ØemleeJeveeÙee:
(C) he_Ûece (D) mehlece œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-317
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-341 105. (i) efkeâme mLeeve hej Mekegâvleuee keâer DeBiet"er efiejer?
99. keâeqmceved De¿s Mekegâvleuee ceveesieleb ieerleJemleg veefueveerhe$es
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW `DeefYe%eeve' keâneB hej
veKewe|veef#ehleJeCeË keâjesefle? BHU AET–2012
efieje Lee? UK SLET–2015, UGC 25 J–2013
(A) ØeLeces (B) le=leerÙes
(iii) MekegâvleueeÙee: DeÁÏueerÙekebâ kegâ$e ØeYeü„ced–
(C) efÉleerÙes (D) he_Ûeces
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-158 UP PGT–2003, UP TGT–2004, UP TET–2014
100. (i) DeekeâeMeÙeevesve meevegceleer veeceehmeje: keâeqmceved De¿s ceeie& ceW (A) (B) MeÛeerleerLe& ceW
ØeefJeMeefle? UGC 25 Jn–2017 (C) ØeYeemeleerLe& ceW (D) keâCJeeßece ceW
(ii) meevegcelÙee: GheeKÙeeveced DeefYe%eeveMeekegâvleues keâeqmceved
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-283,284
De¿s Deeqmle? BHU AET–2012
106. `ceef u eveceef h e ef n ceeb M ees u e& # ce ue#ceeR levees e f l e'-De$e
(iii) Meekegâvleues meevegceleerØeJesMe: keâefmceVe¿s Jele&les? keâeJÙeeoMe&keâejeefYeØesle: iegCe: keâ:? KL SET–2016
KL SET–2014
(A) meewkegâceeÙe&ced (B) Mues<e:
(A) ÛelegLes& (B) <e‰s
(C) ceeOegÙe&ced (D) Øemeeo:
(C) he_Ûeces (D) mehleces
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–318 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-47

95. (C) 96. (C) 97. (B) 98. (B) 99. (B) 100. (B) 101. (B) 102. (C) 103. (D) 104. (A)
105. (B) 106. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 72
107. Mekegâvleuee keâer Meehecegekq eäle keâe keâejCe nw? UP TGT–2003 113. Mekegâvleuee kesâ Deefve„ efveJeejCe kesâ efueS cene|<e keâCJe
(A) ceesefleÙeeW keâer ceeuee (B) keâ”ve keâneB ieÙes Les? UP TGT–2012
(C) yeepetyevo (D) DeBiet"er (A) efnceeueÙe (B) meesceleerLe&
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet. hespe-40 (C) kegâ®#es$e (D) ØeÙeeie

108. jepee og<Ùevle Mekegâvleuee keâes henÛeeve mekeâles nQ peye Jes


œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-31
114. `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' kesâ ÛelegLe& De¿ ceW kegâue efkeâleves
osKeWies– UP TGT–2004
Mueeskeâ nQ? UP TGT–2010, 2013
(A) kegâC[ue (B) nej
(A) 48 (B) 42
(C) DeBiet"er (D) kesâÙetj (C) 46 (D) 22
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet. hespe-39 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240
109. DevemetÙee SJeb efØeÙebJeoe ves Deheves efkeâme %eeve kesâ DeeOeej 115. DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe ÛelegLee&¿mÙe keâefle Mueeskeâe:
hej Mekegâvleuee keâes DeeYet<eCe henveeÙee? UP TGT–2005 Øeefmeæe:? RPSC «es[-II (TGT)–2010
(A) GvneWves DeeYet<eCe henveeves keâe ØeefMe#eCe efueÙee Lee~ (A) he_Ûe (B) $eÙe:
(C) mehle (D) ÛelJeej:
(B) ieewleceer ves GvnW DeeYet<eCe henveevee yeleeÙee Lee~
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-341
(C) Mekegâvleuee ves mJele: Deheves %eeve mes DeeYet<eCe henvee~
116. DeOeesÓef¿les<eg heÅes<eg MeekegâvleuemÙe ØeefmeæMueeskeâMÛeleg°Ÿeeb
(D) efÛe$ekeâejer ceW DeeYet<eCe ØeÙeesie mes Øeehle %eeve kesâ DeeOeej ve ieCÙeles– UP GDC–2012
hej henveeÙee~ (A) heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle........
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-207-208 (B) Megßet<emJe ieg¤ved kegâ®............
110. `Mekegâvleuee kesâ ieYe& ceW og<Ùevle keâe lespe (JeerÙe&) heue (C) ÙeemÙelÙeÅe Mekegâvleuesefle.........
jne nw'– Ùen yeele keâCJe keâes efkeâmeves yeleeF&? (D) DeveeIeÇeleb heg<heb..............
UP TGT–2005 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet. hespe-68
(A) DevemetÙee SJeb efØeÙebJeoe ves (B) ieewleceer ves 117. «eerJeeYe”eefYejeceb cegnjg vegheleefle mÙevoves oòeÂef°:, heMÛeeæxve
ØeefJe„: MejheleveYeÙeeod YetÙemee hetJe&keâeÙeced~ oYezjOee&Jeueer{w:
(C) ÚvoesceÙeer JeeCeer ves (D) keâCJe kesâ efMe<ÙeeW ves
ßeceefJeJe=lecegKeYeübefMeefYe: keâerCe&Jelcee&, heMÙeeso«ehuegleòJeeod
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-198 efJeÙeefle yenglejb mleeskeâcegJÙeeË ØeÙeeefle~~'' FlÙeeqmceved Mueeskesâ
111. Mekegâvleuee ves efJeoeF& kesâ meceÙe efpeme uelee keâe Deeefue”ve keâesÓue¿ej:? RPSC «es[-II (TGT)–2014
efkeâÙee Lee Gmekeâe keäÙee veece Lee? UP TGT–2005 (A) efveoMe&vee (B) mJeYeeJeeseqkeäle:
(A) JevepÙeeslmvee (B) veJeceeefuekeâe (Ûecesueer) (C) JÙeeflejskeâ: (D) oerhekeâced
(C) ueleeYeefieveer (D) kesâmejuelee œees l e–Deef Y e%eeveMeekeg â vleueced (1/7)- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-19
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-219 118. `DeefYe%eeveMeekegâvleue' kesâ ÛelegLe& De¿ ceW ``ueeskeâes efveÙecÙele
FkeelceoMeevlejs<eg'' heÅeebMe ceW Deue¿ej nw–
112. og<Ùevle kesâ JebMe keâe veece Lee– UP TGT–2009
UP GIC–2009
(A) jIegJebMe (B) heg®
(A) GlØes#ee (B) DeefleMeÙeeseqkeäle
(C) keâeMÙehe (D) kegâefMekeâ (C) Ghecee (D) DeLee&vlejvÙeeme
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86 DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190-192

107. (D) 108. (C) 109. (D) 110. (C) 111. (A) 112. (B) 113. (B) 114. (D) 115. (D) 116. (D)
117. (B) 118. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 73
119. DeOeesefueefKele heÅeeW ceW `Meekegâvleue' kesâ Øeefmeæ Ûeej 125. DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe ÛelegLee&¿s Jee|Celeced?
heÅeeW keâer ieCevee veneR keâer peeleer– UP PGT–2011 RPSC «es[-II (TGT) 2010
(A) heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle .... (A) ieewlecÙee: peerJeveced
(B) ÙeemÙelÙeÅe Mekegâvleuesefle ... (B) og<ÙevlemÙe heje›eâceced

(C) Megßet<emJe ieg¤ved kegâ® ..... (C) MekegâvleueeÙee: Yejlesve men mebJeeo:
(D) MekegâvleueeÙee: efJeoeJesueeÙeeb efheleg: mevosMeced
(D) GodieefueleoYe&keâJeuee ce=iÙe: ....
œeesle–(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-341
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-68
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229
120. MeekegâvleueMueeskeâÛeleg„Ùes S<e Mueeskeâ: ve heefjieCÙeles?
126. og<Ùevleieleeb jefleb Øeefle Mekegâvleuee kesâve Meyosve ØeefleheeÅeles?
K SET–2015
DSSSB TGT–2014
(A) ÙeemÙelÙeÅe Mekegâvleuesefle .....
(A) GodoerheveefJeYeeJe: (B) meceYeeJe:
(B) Megßet<emJe ieg¤ved ......
(C) DeeuecyeveefJeYeeJe: (D) YeeÙee&YeeJe:
(C) Demceeved meeOeg efJeefÛevlÙe ......... œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - DeefYejepejepesvõ efceße, hespe-215
(D) DemÙeemmeie&efJeOeew ØepeeheeflejYetled........... 127. `hejYe=le' efkeâme he#eer keâes keânles nQ? UP TGT–2010
œeesle–efJe›eâceesJe&MeerÙeced (1/10) - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-20 (A) keâewDee (B) keâesÙeue
121. heef#eefYe: heeefuelee veeefÙekeâe keâe? GJ SET–2013 (C) keâyetlej (D) ceÙetj
(A) Mekegâvleuee (B) GJe&Meer œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/10)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-215
(C) ceeueefJekeâe (D) jlveeJeueer 128. `Mekegâvleuee' veeškeâ keâe KeÌ[er yeesueer ieÅe ceW DevegJeeo

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-88 efkeâÙee– UP TGT (H)–2013


(A) jepeeefMeJeØemeeo efmeleejs efnvo ves
122. MekegâvleueeÙee: heeuekeâefhelee– GJ SET–2007
(B) jepeeue#ceCe eEmen ves
(A) YeejÉepe: (B) peceoeqive:
(C) Yeejlesvog nefjMÛevõ ves
(C) keâCJe: (D) Deeqive:
(D) efieefjOejoeme ves
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-99 œeesle–efnvoer meeefnlÙe keâe Fefleneme - jeceÛevõ Megkeäue, hespe-298
123. Me›eâeJeleejleerLe&mÙe efveJeemeer keâ:? MH SET–2016 129. jepee ue#ceCe eEmen ves `DeefYe%eeveMeekegâvleue' keâe DevegJeeo
(A) OeerJej: (B) ceeOeJÙe: keâye efkeâÙee? UGC (H) J–2012
(C) Mee”&jJe: (D) GoÙeve: (A) 1863 F&0 (B) 1880 F&0
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-306,307 (C) 1876 F&0 (D) 1881 F&0
124. `yeueJeoefhe efMeef#eleeveeceelcevÙeØelÙeÙeb Ûesle:' ceW Deue¿ej œeesle–
nw – BHU MET–2016 130. nbmeheefokeâe keâe ieerle nw– UGC 73 D–1997
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW (B) DeefYe<eskeâced ceW
(A) Ghecee (B) DeLee&vlejvÙeeme
(C) Meekegâvleueced ceW (D) cegõeje#emeced ceW
(C) GlØes#ee (D) ¤hekeâ
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-241
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/2) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-9

119. (D) 120. (D) 121. (A) 122. (C) 123. (A) 124. (B) 125. (D) 126. (C) 127. (B) 128. (B)
129. (A) 130. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 74
131. ie=efnCeer efkeâced GÛÙeles? RPSC «es[-II (TGT)–2010 137. ``ßeæe efkeòeb efJeefOeMÛesefle ef$eleÙeb lelmeceeieleced'' efkeâme
(A) Jeveced (B) ie=nced veeškeâ keâe Mueeskeâ nw? UP PGT–2009
(C) Oeveced (D) GÅeeveced (A) cegõeje#emeced (B) GòejjeceÛeefjleced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-231 (C) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
132. efvecve ceW mes keâewve-mee keâLeve DemelÙe nw–UP TGT–2009 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/29)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–441
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced veeškeâ ceW meele De¿ nQ~ 138. ``efßeÙee ogjehe: keâLeceereqhmelees YeJesled'' Fob JeekeäÙeceeqmle?
(B) Meekegâvleueced keâer keâLee ceneYeejle kesâ DeeefoheJe& ceW Jee|Cele nw~ UGC 25 D–2006
(C) keâeefueoeme JewoYeea jerefle kesâ keâefJe nQ~ (A) mJehveJeemeJeoòes (B) cegõeje#emes
(D) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced veeškeâ ceW meele De¿ nQ~ (C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) ce=ÛÚkeâefškesâ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-326 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (3/11)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-155
133. og<Ùevle kesâ meeLe Mekegâvleuee keâe efJeJeen mecheVe nesves hej 139. ``ÙeemÙelÙeÅe Mekegâvleueself e ùoÙeb mebmhe=„ceglkeâC"Ùee''– keâmÙe
Gmekeâer meefKeÙeeB nes peeleer nQ– UP TGT–2003 JeÛeveefceoced? BHU AET–2012, UGC 25 J–2012
(A) ØemeVe (B) efÛeeqvlele (A) og<ÙevlemÙe (B) keâCJemÙe
(C) ›eâesefOele (D) F&<Ùee&«emle (C) MeejÉlemÙe (D) ieewlecÙee:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-180 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/6)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-208
134. (i) ``DeefJeßeceesÓÙeb ueeskeâlev$eeefOekeâej:'' Fme Geqkeäle mes Ùegkeäle 140. ``YeefJeleJÙeeveeb ÉejeefCe YeJeeqvle meJe&$e'' efkeâme «evLe
veeškeâ nw~ UP PGT–2000, BHU MET–2016 keâer Geqkeäle nw? BHU MET–2008
(ii) `DeefJeßeceesÓÙeb ueeskeâlev$eeefOekeâej:' Ùen Geqkeäle keâneB nw? (A) ceneYeejleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A) cegõeje#emeced ceW (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) efnleesheosMe
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW (D) FveceW mes efkeâmeer ceW veneR œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/16)-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-38
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-249 141. ``jepejef#eleJÙeeefve leheesJeveeefve veece'' Ùen JeekeäÙe efkeâme
135. ``Denes jeieheefjJeeefnCeer ieerefle:'' jepee og<Ùevle keâe Ùen veeškeâ ceW nw? BHU MET–2008
keâLeve efkeâmekeâer ØeMebmee ceW nw– UP PGT–2005 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) jlveeJeueer
(A) Mekegâvleuee kesâ ieeves hej (B) efØeÙebJeoe kesâ ieeves hej (C) JesCeermebnejced (D) Øeefleceeveeškeâced
(C) nbmeheefokeâe kesâ ieeves hej (D) ieewleceer kesâ ieeves hej œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-61
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-243 142. ``heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle peueced'' efkeâme keâeJÙe keâer
136. (i) `m$eerCeeceefMeef#elehešglJececeeveg<eer<eg'– Fme Geqkeäle mes
Geqkeäle nw? BHU MET–2010
Ùegkeäle veeškeâ nw– UP PGT–2004, 2009, (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) efMeMegheeueJeOeced
(ii) ``m$eerCeeceefMeef#elehešglJececeeveg<eer<eg'' Ùen metefòeâ efkeâme (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) GòejjeceÛeefjleced
«evLe mes mecyeefvOele nw? H-TET–2015 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–213
(iii) `m$eerCeeceefMeef#elehešglJececeeveg<eer<eg mevÂMÙeles' Fefle 143. DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe veevoerhee": keâefmceved Úvoefme
Gefòeâ: kegâ$e– UGC 25 D–2014 YeJeefle– MGKV Ph. D–2016
(A) G®Ye”ced (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (A) efMeKeefjCeer (B) œeiOeje
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) efJe›eâcee¿Ûeefjleced (C) cevoe›eâevlee (D) Meeot&ueefJe›eâeref[le
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-287 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-05

131. (B) 132. (D) 133. (A) 134. (B) 135. (C) 136. (C) 137. (D) 138. (C) 139. (B) 140. (C)
141. (A) 142. (A) 143. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 75
144. `DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe' ceW keâvÙee keâer Ghecee 150. ``ueeskeâes efveÙecÙele FJeelceoMeevlejs<eg'' MueeskeâebMeesÓÙeb
efkeâme Gheceeve kesâ meeLe oer ieÙeer nw? UP TGT–2011 efle‰efle– UP GDC–2012
(A) keâceefueveer kesâ meeLe (B) ÛeeBoveer kesâ meeLe (A) ce=ÛÚkeâefškesâ (B) cesIeotles
(C) Oejesnj kesâ meeLe (D) yÙeepe kesâ meeLe (C) jIegJebMes (D) DeefYe%eeveMeekegâvleues
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190
145. ``DeefveJe&Ce&veerÙeb hejkeâue$eced'' Ùen Geqkeäle keâneB keâer nw? 151. ``YeeJeeqmLejeefCe peveveevlemeezùoeefve'' Ùen Geqkeäle nw–
BHU AET–2009, BHU MET–2013 UGC 73 J–1998
(A) Øeefleceeveeškeâced (B) jIegJebMeced (A) ceeueefJekeâeeqiveefce$es (B)cesIeotles

(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) JesCeermebnejced (C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) efJe›eâceesJe&MeerÙes

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-267 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–245


146. (i) ``Deeflemvesn: heeheMe¿er'' Fefle metekq eäle: keâeqmceved veeškesâ efJeÅeles– 152. ``lespeesÉÙemÙe ÙegieheodJÙemeveesoÙeeYÙeeb ueeskeâes efveÙecÙele
(ii) ``Deeflemvesn: heeheMe¿er'' Ùen metekq eäle efkeâme «evLe keâer nw–
FJeelceoMeevlejs<eg'' Ùen MueeskeâebMe `Meekegâvleueced' kesâ efkeâme
UP TGT–2009, RPSC SET–2010
De¿ mes nw? UP TET–2014

(A) veerefleMelekeâced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (A) ØeLece De¿ (B) efÉleerÙe De¿

(C) GòejjeceÛeefjleced (D) efMeJejepeefJepeÙeced (C) le=leerÙe De¿ (D) ÛelegLe& De¿

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-235 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190


147. ``ve Keueg Oeerceleeb keâeqMÛeoefJe<eÙees veece'' meteqkeäle nw– 153. (i) ``keâes veecees<Ceesokesâve veJeceeefuekeâeb efme_Ûeefle'' Ùen keâLeve
UP TGT–2010 efkeâmekeâe nw? UP TGT–1999, UP PGT–2009,
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced keâer (B) efMeJejepeefJepeÙeced keâer (ii) `keâes veecees<Ceesokesâve veJeceeefuekeâeb efme_Ûeefle' keâLeve
(C) MegkeâveemeesheosMe keâer (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced keâer nw– 2011, UP TET–2014, BHU MET–2011
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229 (A) Mekegâvleuee (B) efØeÙebJeoe

148. ``efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb veeke=âleerveeced'' Fefle keâmÙe (C) DevemetÙee (D) ieewleceer

hebekq eäle:? RPSC «es[-I (TGT)–2010, BHU AET–2010 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190
(A) efJe›eâceesJe&MeerÙemÙe (B) vew<eOeerÙeÛeefjlemÙe 154. ``kegâmegceefceJe.........ÙeewJevece”s<eg meVeæced''–
BHU AET–2011
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe (D) ceneYeejlemÙe
(A) ueesYeveerÙeb (B) oMe&veerÙeb
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-46
(C) JeCe&veerÙeb (D) ¤hejcÙeb
149. (i) ``ve ØeYeelejueb pÙeesefle®osefle JemegOeeleueeled'' FlÙegeqkeäle:
Jele&les– UP GDC–2012 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/21)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-50
(ii) `ve ØeYeelejueb pÙeesefle®osefle JemegOeeleueeled' Geqkeäle nw– 155. DeLeJee ................ ÉejeefCe YeJeeqvle meJe&$e~
G GIC–2013, UP PGT–2011 BHU AET–2011
(A) GòejjeceÛeefjles (B) ce=ÛÚkeâefškesâ (A) osJeoòeeveeb (B) YeefJeleJÙeeveeb
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) vew<eOeerÙeÛeefjles (C) ØeeefLe&leJÙeeveeb (D) Oece&ke=âlÙeeveeb
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/26)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-73 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/16)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-38
144. (C) 145. (C) 146. (B) 147. (D) 148. (C) 149. (C) 150. (D) 151. (C) 152. (D) 153. (B)
154. (A) 155. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 76
156. ``DeÙes, ueyOeb ves$eefv eJee&C eced' ' Fefle keâ: keâLeÙeef le 162. ``keâeceer mJeleeb heMÙeefle'' Ùen metekq eäle nw–UP PGT–2000
DeefYe%eeveMeekegâvleues? BHU AET–2010 (A) og<Ùevle keâer (B) keâCJe keâer
(A) og<Ùevle: (B) Mekegâvleuee (C) Mekegâvleuee keâer (D) ogJee&mee keâer
(C) ceeleefue: (D) efJeot<ekeâ: œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-95
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-140 163. MekegâvleueeÙee: SkeâmÙee: meKÙee: veece Deemeerled–
157. ``mejmJeleer ßeglecenleeb cenerÙeleeced'' Fefle keâmÙe veeškeâmÙe K/T SET–2013
YejleJeekeäÙesÓeqmle? BHU AET–2010 (A) efØeÙeJeboe (B) GJe&Meer
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (C) ceneMJeslee (D) Gefce&uee
(C) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (D) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet. hespe-100
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/35)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-453 164. DeefYe%eeveMeekegâvleues keâÙees: jmeÙeesjhetJe&meccesueve efJeÅeles?
158. ``F„ØeJeemepeefveleevÙeyeueepevemÙe og:Keeefve vetveceeflecee$emego:g meneefve'' KL SET–2015
Fefle metekq eäle: Deeqmle– UP GDC–2013 (A) ëe=Áej-JeerjÙees: (B) ëe=Áej-nemÙeÙees:
(A) keâeefueoememÙe (B) YeJeYetles: (C) ëe=Áej-keâ®CeÙees: (D) ëe=Áej-MeevleÙees:
(C) yeeCeYeómÙe (D) ßeern<e&mÙe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-487
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/3)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-192 165. ``pJeueefle ÛeefuelesvOeveesÓeqivee|JeØeke=âle: heVeie: HeâCeeb kegâ®les~
159. ``iegJe&efhe efJejnog:KeceeMeeyevOe: meenÙeefle'' Fefle Mueeskeâ:
ØeeÙe: mJeb ceefnceeveb #eesYeeled ØeefleheÅeles efn peve:~~''
ueYÙeles– UP GDC–2013
Ùen Mueeskeâ efvecveefueefKele ceW mes efkeâmemes mecyeeqvOele nw–
(A) ceeueefJekeâeeqiveefce$es (B) GòejjeceÛeefjles
UP PGT–2000
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) cesIeotles (A) ce=ÛÚkeâefškeâced/Metõkeâ (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced/ceeleefue
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/16)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-225 (C) GòejjeceÛeefjleced/ueJe (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced/õewheoer
160. (i) ``Dee heefjlees<eeod efJeog<eeb ve meeOeg cevÙes ØeÙeesieefJe%eeveced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (6/31)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-385
yeueJeoefhe efMeef#eleeveeceelcevÙeØelÙeÙeb Ûesle:~~'' Ùen
166. ``DeÛesleveb veece iegCeb ve ue#eÙesled'' Ùen hebeqkeäle efkeâmeves
Mueeskeâ efkeâme keâeJÙe keâe nw? UP PGT–2000, 2003
efkeâmemes keâner? UP PGT–2005
(ii) `Dee heefjlees<eeod efJeog<eeb ve meeOeg cevÙes ØeÙeesieefJe%eeveced'
(A) og<Ùevle ves OeerJej mes (B) efJeot<ekeâ ves og<Ùevle mes
efkeâme «evLe ceW Ùen Geqkeäle nw? BHU MET–2010
(C) OeerJej ves ceve ceW (D) og<Ùevle ves DeBiet"er mes
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) efMeMegheeueJeOeced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (6/13)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-350
167. ``Dele: hejer # Ùe keâle& J Ùeb ef J eMes < eeled meb i eleb jn:''
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-8
DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW Ùen Geqkeäle efkeâmekeâer nw?
161. ``Jeecee: kegâuemÙeeOeÙe:'' Ùen Geqkeäle efkeâme «evLe ceW Jee|Cele
nw? UP TGT–2013 UP PGT–2009, AWES TGT–2012

(A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (A) keâCJe keâer (B) ceejerÛe keâer

(C) veerefleMelekeâced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced (C) og<Ùevle keâer (D) Mee”&jJe keâer

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/24)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-291

156. (A) 157. (B) 158. (A) 159. (C) 160. (C) 161. (B) 162. (A) 163. (A) 164. (C) 165. (B)
166. (D) 167. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 77
168. `mejefmepecevegefJeæb MewJeuesveeefhe jcÙeb'' efkeâme veeškeâ mes 174. ``mesÙeb Ùeeefle Mekegâvleuee heefleie=nb meJezjveg%eeÙeleeced'' Ùen
Gæl= e nw? UP PGT–2009, UGC 73 J–2008 efkeâmemes keâne ieÙee? UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (A) JeveosefJeÙeeW mes (B) uelee-heeoheeW mes
(C) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (D) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (C) meefKeÙeeW mes (D) heMeg-heef#eÙeeW mes
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-46 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-213
169. ``DeveeIeÇeleb heg<heb efkeâmeueÙeceuetveb'' JeÛeve efkeâmekesâ mecyevOe 175. (i) ``efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb veeke=âleerveeced'' Ùen
ceW nw? UP PGT–2009 FmeceW nw– UGC 25 J–1998, 2000, D–2003
(A) efØeÙebJeoe kesâ (B) Mekegâvleuee kesâ (ii) `efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb veeke=âleerveeced' Ùen
(C) ieewleceer kesâ (D) DevemetÙee kesâ meteqkeäle efceueleer nw?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/10)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-115 (A) GòejjeceÛeefjleced (B) ceeueleerceeOeJeced
170. ``ØeJele&leeb Øeke=âefleefnleeÙe heee|LeJe:........ hegveYe&Jeb heefjiele (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) efJe›eâceesJe&MeerÙeced
MeeqkeälejelceYet:'' Ùen YejleJeekeäÙe efkeâme «evLe keâe nw? œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-46
UP PGT–2010, UK TET–2011 176. ``ÙeevlÙesJeb ie=efnCeerheob ÙegJeleÙees Jeecee: kegâuemÙeeOeÙe:''
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced Ùen meteqkeäle efkeâme veeškeâ mes nw? UGC 25 J–1999, 2009
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) GòejjeceÛeefjleced (A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/35)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-453 (C) cegõeje#emeced (D) JesCeermebnejced
171. ``ve leeÂMee Deeke=âefleefJeMes<ee iegCeefJejesefOevees YeJeeqvle'' œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229
efØeÙebJeoe Éeje Gkeäle JeekeäÙe efkeâmekesâ efueS nw? 177. ``Megßet<emJe ieg¤ved'' Mueeskeâ nw– UGC 25 J–2003
UP PGT–2010, UK TET–2011 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (B) jIegJebMeced ceW
(A) og<Ùevle (B) Mekegâvleuee (C) GòejjeceÛeefjleced ceW (D) cegõeje#emeced ceW
(C) cene|<e keâCJe (D) FveceW mes keâesF& veneR œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-180 178. (i) ``DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe'' meteqkeäle mecyeæ nw–
172. ``og<Ùevlesveeefnleb lespees oOeeveeb YetleÙes YegJe:~ (ii) DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe hebefkeäleefjÙeb keâeqmceved
DeJesefn leveÙeeb yeÇÿeVeeqiveieYeeË MeceerefceJe~~'' keâeJÙes Jele&les? UGC 25 J–2004, UP TET–2014,
Ùen metÛevee keâCJe keâes efkeâmemes Øeehle ngF&? (iii) `DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe' Ùen Gefòeâ keâneB keâer nw?
UP PGT–2010, UK TET–2011 (iv) `DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe' DeÙeb MueeskeâebMe: keâmÙe
(A) ieewleceer (B) DevemetÙee veeškeâmÙe? CCSUM Ph. D–2016,
(C) efØeÙebJeoe (D) ÚvoesceÙeer JeeCeer BHU MET–2011, 2012, 2016, MH SET–2013
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/4)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-198 (A) JesCeermebnejced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
173. `Mekegâvleuee kesâ ieYe& ceW og<Ùevle keâe lespe heue jne nw'–Ùen (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) jlveeJeueer
keâCJe keâes efkeâmekesâ Éeje helee Ûeuee? UP PGT–2011 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240
(A) ieewleceer Éeje 179. ``le$eeÓefhe Ûe ÛelegLeexÓ¿mle$e MueeskeâÛeleg„Ùeced'' FlÙegeqkeäle:
(B) DevemetÙee SJeb efØeÙebJeoe Éeje me”ÛÚles– UGC 25 D–2004, BHU B.Ed–2012
(C) keâCJe kesâ leheesJeve Je=#eeW Éeje (A) ce=ÛÚkeâefškesâ (B) JesCeermebnejs
(D) DeMejerefjCeer ÚvoesceÙeer JeeCeer Éeje (C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) GòejjeceÛeefjles
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-198 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-341
168. (B) 169. (B) 170. (C) 171. (A) 172. (D) 173. (D) 174. (B) 175. (C) 176. (B) 177. (A)
178. (C) 179. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 78
180. `heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle peueb.........' FlÙeeqmle– 186. DeefYe%eeveMeekegâvleue ceW ``ce=ieevegmeeefjCeb mee#eelheMÙeeceerJe
UGC 25 D–2005, D–2011 efheveeefkeâveced'' efkeâmeves keâne nw? BHU MET–2011, 2012
(A) mJehveJeemeJeoòeeÙeeced (B) GòejjeceÛeefjles (A) efJeot<ekeâ (B) keâCJe
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) ce=ÛÚkeâefškesâ (C) metle (D) leeheme
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-213 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/6)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-15
181. ``Dee heefjlees<eeefÉog<eeb ve meeOeg cevÙes ØeÙeesieefJe%eeveced'' 187. efkeâmeves keâne nw ``Deeqmle keâeuevesefceØemetefleog&pe&Ùees veece
Fefle JeekeäÙeb Jele&les– UGC 25 J–2008 oeveJeieCe:''– BHU MET–2011
(A) YeememÙe (B) YeejJes: (A) og<Ùevle (B) efJeot<ekeâ
(C) YeJeYetles: (D) keâeefueoememÙe (C) Mee”&jJe (D) ceeleefue
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/2) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-8 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-384
182. (i) ``DeefveJe&Ce&veerÙeb hejkeâue$eced'' Fefle JeekeäÙeb Deeqmle– 188. ``lespeesÉÙemÙe ÙegieheodJÙemeveesoÙeeYÙeeb ueeskeâes efveÙecÙele
(ii) `DeefveJe&Ce&veerÙeb hejkeâue$eced' Fefle keâmÙe keâLeveceeqmle– FJeelceoMeevlejs<eg'' Ùen efkeâme hee$e keâe keâLeve nw–
UGC 25 D–2008, MGKV Ph. D–2016 UP TGT–1999
(A) YejlemÙe (B) og<ÙevlemÙe (A) keâeMÙehe (B) keâCJeefMe<Ùe
(C) ÙegefOeef‰jmÙe (D) jIees: (C) DevemetÙee (D) efØeÙebJeoe
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-267 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190
183. `Jelmes! megefMe<Ùeheefjoòee efJeÅesJeeMeesÛeveerÙeeefme mebJe=òee'' 189. `GodieefueleoYe&keâJeuee ce=iÙe: heefjlÙekeälevele&vee ceÙetje:
keâmÙesÙecegeqkeäle:– UGC 25 J–2013 Deheme=leheeC[ghe$ee ceg_ÛevlÙeßetCeerJe uelee:~~' GheÙeg&keäle
(A) og<ÙevlemÙe (B) keâCJemÙe heÅe efkeâme hee$e Éeje keâne ieÙee nw? UP TGT–1999
(C) ieewlecÙee: (D) MekegâvleueeÙee: (A) keâeMÙehe Éeje (B) DevemetÙee Éeje
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-197 (C) efØeÙebJeoe Éeje (D) ieewleceer Éeje
184. `Deele&$eeCeeÙe Je: Mem$eb ve Øenlegc& eveeieefme'–DeefYe%eeveMeekegâvleues œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/12)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-217
keâmÙe JeÛeveefceoced? UGC 25 D–2013, 190. ``keâLeeb Øeceòe: ØeLeceb ke=âleeefceJe'' Ùen MueeskeâebMe nw –
UP GDC–2012, UP PGT–2011 UP TGT–2001
(A) JewKeevememÙe (B) og<ÙevlemÙe (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (B) MegkeâveemeesheosMe ceW
(C) keâCJemÙe (D) DevemetÙeeÙee: (C) efMeJejepeefJepeÙeced ceW (D) cesIeotleced ceW
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/11)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-26 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-184
185. `ieÛÚefle hegj: Mejerjb OeeJeefle he§eeomebmlegleb Ûesle:'' keâmÙe 191. ``heer[dÙevles ie=efnCe: keâLeb veg leveÙeeefJeMues<eog:Kewve&Jew:''
GeqkeäleefjÙeced– UGC 25 J–2014 Ùen Geqkeäle efkeâmekeâer nw? UP TGT–2001
(A) keâCJemÙe (B) og<ÙevlemÙe (A) efØeÙebJeoe keâer (B) DevemetÙee keâer
(C) ieewlecÙee: (D) Mee”&jJemÙe (C) ieewleceer keâer (D) keâCJe keâer
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/34)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-89 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/6)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-208

180. (C) 181. (D) 182. (B) 183. (B) 184. (A) 185. (B) 186. (C) 187. (D) 188. (B) 189. (C)
190. (A) 191. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 79
192. mesÙeb Ùeeefle Mekegâvleuee heefleie=nb.......... efjkeälemLeeve keâer 198. ``heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle peueced'' Ùen Geqkeäle nw–
hete|le keâjW– UP TGT–2001 UP TGT–2004
(A) meJezjveg%eeÙeleeced (B) veeoòes (A) keâCJe keâer (B) DevemetÙee keâer
(C) efØeÙebJeoe keâer (D) Mekegâvleuee keâer
(C) Devegceleiecevee (D) mvesnsve
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-213
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-213 199. ``efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb veeke=âleerveeced'' – JeekeäÙe
193. ``DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe'' efkeâmekesâ efueS keâne efkeâmekesâ yeejs ceW keâne ieÙee nw– UP TGT–2004
ieÙee nw– UP TGT–2001 (A) ogJee&mee (B) Mekegâvleuee
(A) Mekegâvleuee kesâ efueS (B) efØeÙebJeoe kesâ efueS (C) keâCJe (D) cesvekeâe
(C) DevemetÙee kesâ efueS (D) ieewleceer kesâ efueS œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-46
200. `ceefueveceefhe efnceebMeesue&#ce ue#ceeR leveesefle' FlÙe$e `ue#ce'
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240
MeyomÙe keâesÓLe&:? UGC 73 J–2016
194. ``levceeÓeflecee$eb cece ke=âle GlkeâC"mJe'' Ùen keâLeve (A) efÛeÖced (B) heg<heced
efkeâmekeâe nw– UP TGT–2001 (C) ueÙe: (D) MeesYee
(A) keâeMÙehe keâe (B) Mekegâvleuee keâe œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-47
(C) efØeÙebJeoe keâe (D) DevemetÙee keâe 201. `DeLeJeeÓveeÙe&: hejoejJÙeJenej:' Ùen keâLeve nw–
UP PGT–2011
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-238
(A) leehemeer (B) ieewleceer
195. ``ieÛÚ heeoÙees: ØeCecÙe efveJele&Ùewveced'' Ùen keâLeve nw–
(C) ceeleefue (D) og<Ùevle
UP TGT–2003
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-421
(A) DevemetÙee keâe efØeÙebJeoe kesâ Øeefle 202. ``MeevleevegketâueheJeveMÛe efMeJeMÛe hevLee:'' Ùen Geqkeäle
(B) efØeÙebJeoe keâe DevemetÙee kesâ Øeefle efkeâmekeâer nw? UP TGT–2005, UP PGT–2011
(C) Mekegâvleuee keâe DevemetÙee kesâ Øeefle (A) keâCJe keâer (B) efØeÙebJeoe keâer
(D) DevemetÙee keâe Mekegâvleuee kesâ Øeefle (C) DeekeâeMeYeeef<ele keâer (D) keâCJeefMe<Ùe keâer

œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-185 DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/11)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-215,216


203. `DeÙeb peve: keâmÙe nmles mecee|hele:' Ùen keâLeve nw?
196. ``DeefYe%eeveeYejCeoMe&vesve Meehees efveJee|le<Ùele'' Fefle Ùen
UP TGT–2005, UP PGT–2011
Geqkeäle nw– UP TGT–2004
(A) Mekegâvleuee keâe (B) DevemetÙee Deewj efØeÙebJeoe keâe
(A) keâCJe keâer (B) DevemetÙee keâer (C) keâCJe keâe (D) keâCJe efMe<Ùe keâe
(C) ogJee&mee keâer (D) ieewleceer keâer œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-221
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-188 204. ``jef#eleJÙee Keueg Øeke=âeflehesueJee efØeÙemeKeer''–Ùen keâLeve
197. ``mesÙeb Ùeeefle Mekegâvleuee heefleie=nb meJezjveg%eeÙeleeced'' Geqkeäle
nw– UP TGT–2005
(A) DevemetÙee keâe Mekegâvleuee kesâ Øeefle
nw – UP TGT–2004
(B) efØeÙebJeoe keâe Mekegâvleuee kesâ Øeefle
(A) keâCJe keâer (B) Mekegâvleuee keâer
(C) DevemetÙee keâe efØeÙebJeoe kesâ Øeefle
(C) DevemetÙee keâer (D) efØeÙebJeoe keâer (D) keâCJe keâe Mekegâvleuee kesâ Øeefle
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-213 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-189

192. (A) 193. (A) 194. (B) 195. (A) 196. (C) 197. (A) 198. (A) 199. (B) 200. (A) 201. (D)
202. (C) 203. (B) 204. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 80
205. (i) ``DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe leeceÅe mecØes<Ùe 211. efvecveefueefKele hebkeäleew Úvome: veece efveefo&Meleg
heefj«enerleg:'' Ùen JekeäleJÙe efkeâmekeâe nw? ``DemebMeÙeb #e$e heefj«en#ecee,
(ii) `DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe' Meekegâvleues keâmÙesÙeced ÙeoeÙe&cemÙeeceefYeueeef<e ces ceve:~~'' UGC 25 D–2014
Geqkeäle:? UP TGT–2009, 2010, G GIC–2015 (A) JebMemLeced (B) õgleefJeueefcyeleced
(A) ieewleceer keâe (B) og<Ùevle keâe (C) Meeefueveer (D) Jemevleefleuekeâe

(C) keâeMÙehe keâe (D) cesvekeâe keâe


œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-54-55
212. `ØeJele&leeb Øeke=âefleefnleeÙe heee|LeJe:'' Fefle YejleJeekeäÙeebMe:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240
keâmÙeeeqmle– UP GDC–2013
206. ``keâesÓvÙees ngleJeneod oiOegb ØeYeJeefle'' Ùen keâLeve nw –
(A) YeJeYetles: (B) keâefJekeâCe&hetjmÙe
UP TGT–2009
(C) ceefnceYeómÙe (D) keâeefueoememÙe
(A) efØeÙebJeoe keâe (B) DevemetÙee keâe œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/35)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-453
(C) keâCJe keâe (D) ieewleceer keâe 213. ``Deeqmle keâeuevesefceØemetefleog&pe&Ùees veece oeveJeieCe:'' Fme
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-185 hebeqkeäle keâes keâewve keânlee nw? BHU MET–2012, 2016
207. ``Deesokeâevleb eqmveiOeespeveesÓvegievleJÙe Fefle ßetÙeles'' Ùen (A) og<Ùevle (B) ceeleefue
keâLeve efkeâmekeâe nw? UP TGT–2010, UP PGT–2011 (C) efJeot<ekeâ (D) keâCJe

(A) keâCJe keâe (B) DevemetÙee keâe


œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-384
214. meeiejcegeqpPelJee kegâ$e Jee ceneveÅeJelejefle–
(C) efØeÙebJeoe keâe (D) keâCJe efMe<Ùe Mee”&jJe keâe
UP PGT–2011
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-225 (A) jeceeÙeCeced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
208. DeefYe%eeveMeekegâvleues heefjlÙeeieevevlejb Mekegâvleuee kegâ$e (C) jIegJebMeced (D) ce=ÛÚkeâefškeâced
vÙeJemeled? RPSC «es[-I PGT–2015 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-151
(A) keâCJeeßeces (B) De$Ùeeßeces 215. `jcÙeeefCe Jeer#Ùe ceOegjebMÛe efveMecÙe Meyoeved' meteqkeäle nw–
WB SET–2010
(C) Jeefme‰eßeces (D) ceejerÛeeßeces
(A) cesIeotle (B) keâeocyejer
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced-keâefheueosJe efÉJesoer, Yet. hespe-40-41
(C) jlveeJeueer (D) DeefYe%eeveMeekegâvleue
209. ``ßeæe efJeòeb efJeefOeMÛesefle ef$eleÙeb lelmeceeieleced'' Fefle œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-245
keâes efve¤heÙeefle– BHU AET–2012 216. ``mJehvees veg ceeÙee veg ceefleYeÇcees veg''– efvecveeef¿les<eg keâleeqmceved
(A) Deefoefle: (B) ceeleefue: mecegheueYÙeles– WB SET–2010
(C) ceejerÛe: (D) keâCJe: (A) mJehveJeemeJeoòes (B) n<e&Ûeef jles
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/29)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-441 (C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) cesIeotles
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (6/10)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-344
210. ``ceveesjLee veece lešØeheelee:'' FÙeced Geqkeäle: GheueYÙeles –
217. `hejceeLexve ve ie=¢eleeb JeÛe:'-kebâ ØelÙegeqkeäleefjÙeced –
UGC 25 D–2014
KL SET–2016
(A) jlveeJeuÙeeced (B) JesCeermebnejs (A) jepeeveced (B) mesveeheefleced
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) ce=ÛÚkeâefškesâ (C) peÙevleced (D) efJeot<ekeâced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (6/10)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-344 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-132

205. (C) 206. (B) 207. (D) 208. (D) 209. (C) 210. (C) 211. (A) 212. (D) 213. (B) 214. (B)
215. (D) 216. (C) 217. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeefYe%eeveMeekegâvleueced 81
218. DejCÙes ceÙee ®ef o leceemeer l ed - Meekeg â vleues keâmÙe 223. osJeÙeeveer ......... helveer Deemeerled? GJ SET–2016
JeÛeveefceoced? KL SET–2014 (A) Meg›eâeÛeeÙe&mÙe
(A) je%e: (B) efJeot<ekeâmÙe (B) efJeefÛe$eJeerÙe&mÙe
(C) keâCJemÙe (D) MeejÉlemÙe (C) Oe=„ÅegcvemÙe
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-100 (D) ÙeÙeeles:
219. `heelegb ve ØeLeceb JÙeJemÙeefle peueb Ùeg<ceemJeheerles<eg Ùee' – œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-211
GeqkeäleefjÙeb keâmÙe hee$emÙe Deeqmle– T-SET–2014 224. `Megßet<emJe ieg¤ved kegâ® efØeÙemeKeerJe=eEòe mehelveerpeves' –
(A) keâeMÙehemÙe (B) MeeÁ&jJemÙe hebeqkeäle ceW efveefnle Úvo keâe veece nw– H TET–2015
(C) efØeÙebJeoeÙee: (D) og<ÙevlemÙe (A) œeiOeje
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/9)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-213 (B) Meeot&ueefJe›eâeref[leced
220. `m$eerCeeceefMeef#elehešglJececeeveg<eer<eg mevÂMÙeles efkeâcegle Ùee: (C) hegeq<helee«ee
ØeefleyeesOeJelÙe:' DeefYe%eeveMeekegâvleues FÙecegeqkeäle: keâmÙe? (D) efJeÙeesefieveer
UGC 25 Jn–2017 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/18)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-229
(A) Mee”&jJemÙe (B) MeejÉlemÙe 225. ``leer›eeIeeleØeeflenlele®: mkeâvOeueivewkeâovle:'' kesâve Úvomee
(C) og<ÙevlemÙe (D) meescejelemÙe efJeefvee|celeesÓÙeb Mueeskeâheeo:? UGC 25 D–2015
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-287 (A) nefjCeer
221. ``Deef n CeJeceng u ees u eg J ees leg c eb len heefj Ûeg e q c ye De'' – (B) efMeKeefjCeer
FlÙeeefome”erleb YeJeefle– UGC 25 D–2015
(C) cevoe›eâevlee
(A) nbmeheefokeâeÙee: (B) DevemetÙeeÙee: (D) ceeefueveer
(C) MekegâvleueeÙee: (D) efØeÙebJeoeÙee: œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/33)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-85,86
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-242 226. ``YeeJeeqmLejeefCe peveveevlejmeewùoeefve'' Fefle kesâveeskeäleced?
222. ``meleerceefhe %eeeflekegâuewkeâmebßeÙeeb peveesÓvÙeLee Yele=&celeeR K SET–2014
efJeMe¿les''– keâmÙesÙecegeqkeäle:? UGC 25 D–2015 (A) keâCJesve (B) og<Ùevlesve
(A) og<ÙevlemÙe (B) MeejÉlemÙe (C) MeejÉlesve (D) keâ_Ûegefkeâvee
(C) Mee”&jJemÙe (D) keâCJemÙe œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-245
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/17)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-273

mebmke=âleieÁe Dee@veueeFve keäueeme nsleg mecheke&â keâjW–

218. (B) 219. (A) 220. (C) 221. (A) 222. (C) 223. (D) 224. (B) 225. (C) 226. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 82

10 GòejjeceÛeefjleced
1. (i) `GòejjeceÛeefjleced'kesâ jÛeefÙelee nQ? 5. (i) ieYee&¿ Fme veeškeâ ceW nw– UP TGT–2009,
(ii) `GòejjeceÛeefjleced' efkeâmekeâer jÛevee nw? (ii) efkeâme veešdÙeke=âefle ceW ieYee&¿ efceuelee nw?
UP TGT–2004, 2011, UP PGT (H)–2002, UGC 25 J–1998
BHU MET–2008, BHU B. Ed–2012, UP TET–2016 ceeueleerceeOeJeced
(A) (B) ceneJeerjÛeefjleced
(A) YeejefJe (B) YeJeYetefle (C) GòejjeceÛeefjleced (D) mJehveJeemeJeoòeced
(C) Yele=&nefj (D) Yejlecegefve œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-59
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-36 6. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙe De¿ ceW kegâue efkeâleves Mueeskeâ
2. (i) GòejjeceÛeefjleced ceW De¿ keâer efieveleer nw– nQ? UP TGT–2009
(ii) `GòejjeceÛeefjleced' ceW kegâue efkeâleves De¿ nQ? (A) 46 (B) 42
(iii) GòejjeceÛeefjleced ceW De¿eW keâer mebKÙee nw– (C) 48 (D) 38
(iv) GòejjeceÛeefjles keâefle De¿e: meeqvle? œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-261
UP TGT–2001, 2011, 2013, 7. efJeot<ekeâ jefnle jÛevee nw? UP TGT–2009
MH SET–2013, BHU B.Ed–2014, DL–2014 (A) GòejjeceÛeefjleced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(A) 5 (B) 6 (C) efMeMegheeueJeOeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) 7 (D) 10 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-62
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-51 8. YeJeYetefle keâe mecyevOe efkeâme ke=âefle mes veneR nw?
3. (i) keâ®CejmeØeOeeveb efkebâ veeškebâ Øeefmeæced? UP TGT–2010
(ii) `keâ®Cejme' ØeOeeve veeškeâ nw– (A) GòejjeceÛeefjleced (B) ceneJeerjÛeefjleced
(iii) efkeâme veeškeâ keâe De”erjme keâ®Ce jme nw? (C) yegæÛeefjleced (D) ceeueleerceeOeJeced
UP TGT–2001, UP PGT–2010,
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-36
UGC 25 D–2004, J–2001, UGC 73 S–2013,
9. YeJeYetefle keâe mecyevOe nw? UP TET–2013
UP GDC–2013, RPSC SET–2010, UK TET–2011
(A) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced mes (B) jIegJebMeced mes
(A) cegõeje#emeced (B) GòejjeceÛeefjleced
(C) De„eOÙeeÙeer mes (D) GòejjeceÛeefjleced mes
(C) ceeueleerceeOeJeced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-36
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86
10. YeJeYetefle keâe Glkeâ<e& efkeâme veeškeâ ceW nw?
4. `GòejjeceÛeefjleced' ceW hee$eeW keâer mebKÙee nw–
UGC 73 D–2010
UP TGT–2003
(A) GòejjeceÛeefjleced ceW (B) ceneJeerjÛeefjleced ceW
(A) 8 (Dee") (B) 30 (leerme)
(C) ceeueleerceeOeJeced ceW (D) veeieevevo ceW
(C) 5 (heeBÛe) (D) 12 (yeejn)
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-403
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-140

1. (B) 2. (C) 3. (B) 4. (B) 5. (C) 6. (C) 7. (A) 8. (C) 9. (D) 10. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 GòejjeceÛeefjleced 83
11. (i) ÚeÙee¿ Deeqmceved veeškesâ efveyeæceeqmle– 16. (i) `GòejjeceÛeefjleced' ceW efkeâme hee$e keâer Yetefcekeâe veieCÙe
(ii) ÚeÙee De¿ keâe mecyevOe efkeâme veeškeâ mes nw– nw? UP TGT–2013,
(iii) ÚeÙeeÓ¿mÙe Ùeespevee Jele&les? UP GDC–2012, (ii) GòejjeceÛeefjleced ceW efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee
UGC 25 J–2008, UP TGT–2010, 2013 hee$e vener nw? UK TET–2011, UP PGT–2010
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleues (B) GòejjeceÛeefjles (A) met$eOeej keâer (B) veeÙekeâ keâer
(C) cegõeje#emes (D) Øeefleceeveeškesâ (C) veeefÙekeâe keâer (D) efJeot<ekeâ keâer
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-58 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-126
12. GòejjeceÛeefjleced veeškeâ jeceeÙeCe kesâ– UP TGT–2011 17. GòejjeceÛeef jles `heoJeekeäÙ eØeceeCe%ees YeJeYet ef l evee&c e
(A) hetJee&æ& hej DeeOeeefjle nw~ pelegkeâCeeaheg$e:' Fefle kesâveeskeäleced? DU Ph.D–2016
(B) Gòejeæ& hej DeeOeeefjle nw~ (A) jeceYeõsCe (B) met$eOeejsCe
(C) mechetCe& jeceeÙeCe hej DeeOeeefjle nw~ (C) Jeeuceerefkeâvee (D) De„eJe›esâCe
(D) jeceeÙeCe kesâ Skeâ DebMe hej DeeOeeefjle nw~ œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-03
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-402,403 18. GòejjeceÛeefjleced kesâ le=leerÙe De¿ ceW keâefJe keâer ceewefuekeâ
13. (i) GòejjeceÛeefjles De”erjme: keâ:? keâuhevee nw? UP TGT–2011

(ii) GòejjeceÛeefjlemÙe ØeOeevees jme:– (A) ÚeÙee-meerlee Je jece keâe oC[keâejCÙe ceW hegvejeieceve
(B) ue#ceCe Je meerlee keâe efceueve
(iii) GòejjeceÛeefjleced veeškeâ keâe cegKÙe jme nw–
UGC 25 D-–1998, 2005, 2010, (C) Jeeuceerefkeâ Deeßece keâes ÚesÌ[keâj meerlee keâe oC[keâejCÙe ceW
UP TGT (H)–2003, AWES TGT–2008, ØeJesMe
UP TGT–2003, 2004, 2005, 2011, UP PGT–2009 (D) FveceW mes keâesF& veneR

(A) Jeerj: (B) ëe=Áej: mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-404
(C) keâ®Ce: (D) nemÙe: 19. ÚeÙee-meerlee kesâ meeLe oC[keâejCÙe ceW DeeS jece keâe
oMe&ve keâjves Jeeuee otmeje hee$e nw– UP TGT–2011
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-90
(A) YeeieerjLeer (B) lecemee
14. (i) `YeJeYetefle' keâe meJe&ßes‰ veeškeâ nw–
(C) cegjuee (D) FveceW mes keâesF& veneR
(ii) YeJeYetefle keâer cegKÙeveešdÙeke=âefle nw–
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-58
UP TET–2014, AWES TGT–2010
20. DeeqmceVeeškesâ Devlevee&škebâ efJeÅeles? K SET–2014
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) JesCeermebnejced
(A) cegõeje#emes (B) ØemeVejeIeJes
(C) cegõeje#emeced (D) efJe›eâceesJe&MeerÙeced
(C) ceneJeerjÛeefjles (D) GòejjeceÛeefjles
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-403 œeesle–GòejjeceÛeefjleced – jeceDeJeOe heeC[sÙe, Yet. hespe-23
15. cenekeâefJe YeJeYetefle efkeâme jme kesâ ØeÙeesie ceW efmeænmle 21. ieYee&¿mÙe Ùeespevee kesâve veeškeâkeâejsCe ke=âlee?
nQ? UP TET–2014 GJ SET–2013
(A) ëe=bieej jme (B) Jeerj jme (A) Yeemesve (B) keâeefueoemesve
(C) keâ®Ce jme (D) Meevle jme (C) YeJeYeteflevee (D) efJeMeeKeoòesve
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-82 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-403
11. (B) 12. (B) 13. (C) 14. (A) 15. (C) 16. (D) 17. (B) 18. (A) 19. (B) 20. (D)
21. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 84
22. GòejjeceÛeefjleb ........... ØeÙegkeäleb YeJeleerefle met$eOeejes 29. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙe De¿ ceW jece efkeâmemes Deheveer
efJe%eeheÙeefle– GJ SET–2016 JÙeLee keâe JeCe&ve keâjles nQ? UP TGT–2001
(A) cenekeâeueceeqvojÛelJejs (B) keâeueefØeÙeeveeLemÙe Ùee$eeÙeeced (A) Jeemevleer mes (B) lecemee mes
(C) veeruekeâC"eslmeJes (D) efJeMJeveeLeceeqvojeYeesies
(C) cegjuee mes (D) meerlee mes
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-03
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-49
23. (i) GòejjeceÛeefjlemÙe ØeLecee¿: GÛÙeles?
30. ogyeeje oC[keâejCÙe ces DeeÙes ngÙes jece kesâ meeLe efkeâme
(ii) YeJeYetles: GòejjeceÛeefjles efkebâ veece ØeLeceesÓ¿:?
hee$e keâes YeJeYetefle ves le=leerÙe De¿ ceW Jee|Cele efkeâÙee nw?
UGC 25 S–2013
UP TGT–2011
(A) kegâceejØelÙeefYe%eeveced (B)he_ÛeJešerØeJesMe:
(A) lecemee keâes (B) Jeemevleer keâes
(C) efÛe$eoMe&veced (D) ÚeÙee
(C) cegjuee keâes (D) YeeieerjLeer keâes
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-1)- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-96
24. `efÛe$eoMe&veced' FlÙeeKÙe: De¿: keâeqmceved veeškesâ Jele&les? œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48-49
UP GDC–2014, WB SET–2010 31. `GòejjeceÛeefjleced' ceW Jee|Cele lecemee Deewj cegjuee nQ?
(A) ce=ÛÚkeâefškesâ (B) DeefYe%eeveMeekegâvleues UP TET–2011, UP TGT–2001, 2003, 2009
(C) ceeueefJekeâeeqiveefce$es (D) GòejjeceÛeefjles (A)oes veefoÙeeB (B) JeveosefJeÙeeB
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-1) - keâefheueosJe efÉJesoer hespe-96 (C) meerlee keâer heefjÛeeefjkeâe (D) ueJekegâMe keâer heefjÛeeefjkeâe
25. `GòejjeceÛeefjleced' ceW ueJekegâMe kesâ pevce keâer efkeâme Je<e&ieeB" œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-155
keâe JeCe&ve nw? UP TGT–2013 32. GòejjeceÛeefjleced keâer keâLeeJemleg ØeejcYe nesleer nw?
(A) Dee"JeeR (B) omeJeeR UP TGT–2003
(C) yeejnJeeR (D) ÛeewonJeeR (A) Mecyetkeâ JeOe kesâ efueS jece kesâ oC[keâejCÙe peeves mes
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-162 (B) jece Éeje meerlee kesâ efveJee&meve mes
26. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙe De¿ keâe ØeejcYe efkeâmemes (C) jece-meerlee kesâ hegvee|ceueve mes
neslee nw? UP TGT–2013
(D) ueJe-kegâMe keâe Ûevõkesâleg Ùegæ mes
(A) veevoer (B) DeekeâeMeYeeef<ele
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-47
(C) met$eOeej (D) efJe<keâcYekeâ
33. (i) YeJeYeteflevee GòejjeceÛeefjlemÙe keâeqmceVe¿s ÚeÙeeÂMÙeb
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-165
ØeoefMe&leced?
27. `GòejjeceÛeefjleced' veeškeâ keâe ce”ueeÛejCe efkeâme Úvo
(ii) `ÚeÙee¿' GòejjeceÛeefjleced keâe keâewve-mee De¿ nw?
ceW nw? UP TGT–2013
(A) ieeÙe$eer (B) Deveg„ghed (iii) GòejjeceÛeefjlemÙe ÚeÙee¿: keâLÙeles–
(C) Ghepeeefle (D) JebMemLe (iv) GòejjeceÛeefjlemÙe keâ: De¿: ÚeÙee Fefle DeefYeOeerÙeles?
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-01 UP TGT–2003, 2001, 2009, 2010, 2013,
RPSC SET–2013-14, UGC 25 D–2012,
28. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ ce”ueeÛejCe ceW efkeâmekeâer Jevovee
MGKV Ph.D–2016
keâer ieÙeer nw? UP TGT–2013
(A) efMeJe (B) efJe<Ceg
(A)ÛelegLe&: (B) efÉleerÙe:

(C) Meeqkeäle (D) keâefJe leLee JeeCeer (C) he_Ûece: (D) le=leerÙe:
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-01 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-262

22. (B) 23. (C) 24. (D) 25. (C) 26. (D) 27. (B) 28. (D) 29. (A) 30. (B) 31. (A)
32. (B) 33. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 GòejjeceÛeefjleced 85
34. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙe De¿ ceW oes hee$eeW kesâ hejmhej 41. jeceÛevõ `ÚeÙeemeerlee' keâes keäÙeeW veneR osKe heeles?
mebJeeo ceW veeškeâerÙe leòJeeW keâe heefjÛeÙe efceuelee nw–Ùes UP TGT–2004
oes hee$e nQ– UP TGT–2003 $e+ef<e kesâ DeefYeMeehe keâer Jepen mes~
(A)
(A) jece Deewj Jeemevleer (B) jece Deewj cegjuee (B) keâCJe kesâ DeeMeerJee&o keâer Jepen mes~
(C) lecemee Deewj cegjuee (D) meerlee Deewj lecemee (C) meerlee keâes efoÙes ieÙes YeeieerjLeer kesâ DeeMeerJee&o keâer Jepen mes~
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48 (D) meerlee kesâ mJeÙeb DeÂMÙee nesves keâer Jepen mes~
35. keâeueefØeÙeeveeLemÙe Ùee$eeÙeeceefYeveerleced– GJ SET–2003 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-181
(A) mJehveJeemeJeoòeced (B) GòejjeceÛeefjleced 42. `ÚeÙee¿' keâe cegKÙe keâLeevekeâ nw– UP TGT–2004
(A) jece-meerlee efceueve (B) jece-meerlee hegvee|ceueve
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(C) efJejnJesovee keâer DevegYetefle (D) heefleYeeqkeäle
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-3
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-78
36. GòejjeceÛeefjles keâ: jme:– MH SET–2011
43. oC[keâejCÙe ces jece efkeâleves Je<e& yeeo ogyeeje DeeS Les?
(A) keâ®CeefJeØeuecYeëe=”ej: (B) nemÙe:
UP TGT–2011
(C) Jeerj: (D) Meevle: Dee" Je<e& yeeo
(A) (B) ome Je<e& yeeo
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86 (C) yeejn Je<e& yeeo (D) Ûeewon Je<e& yeeo
37. meerlee jece keâes efkeâleves Je<eeX kesâ Devlejeue hej osKeleer
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-58
nQ? UP TGT–2004 44. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙee¿ ceW efkeâme veoer keâe GuuesKe
(A) 12 Je<e& (B) 20 Je<e& nw? UP TGT–2004
(C) 14 Je<e& (D) 10 Je<e& (A) keâeJesjer (B) ke=â<Cee
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-58 (C) ieesoeJejer (D) Ùecegvee
38. `GòejjeceÛeefjle' kesâ le=leerÙe De¿ ceW IešveemLeue nw? œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48
UP TGT–2004, 2013 45. jeceÛevõ peer ogyeeje oC[keâejCÙe efkeâmeefueS ieÙes Les?
UP TGT–2005
(A) Jeeuceerefkeâ keâe Deeßece (B) DeÙeesOÙee
(A) je#emeeW kesâ JeOe kesâ efueS
(C) mejÙet veoer keâe leš (D) he_ÛeJešer
(B) $e+ef<eÙeeW kesâ oMe&ve kesâ efueS
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48 (C) oC[keâejCÙe osKeves kesâ efueS
39. `GòejjeceÛeefjleced' ceW meerlee keâer meKeer nw? (D) lehemÙee keâjles ngS Mecyetkeâ keâes oC[ osves kesâ efueS
UP TGT–2004, UP GDC–2008 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-128
(A) ueesheecegõe (B) Jeemevleer 46. (i) le=leerÙe De¿ ces meerleeefJeÙeesie pevÙe Meeskeâ kesâ keâejCe
(C) cegjuee (D) lecemee ceteqÛÚ&le jece keâes hegve: Ûeslevee kewâmes Øeehle nesleer nw?
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-132 (ii) ceteqÛÚ&le jece keâes Ûeslevee kewâmes efceueer?
40. $e+ef<e DeiemlÙe keâer helveer nw? UP TGT–2004, 2009 UP TGT–2005, 2011
(A) Jeemevleer (B) ueesheecegõe (A) Meer leue JeeÙeg kes â mheMe& mes (B) Meerleue peue kesâ mheMe& mes
(C) ieesoeJejer (D) lecemee (C) meerlee kesâ keâj mheMe& mes (D) Jeeuceerefkeâ kesâ DeeMeerJee&o mes
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-155 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48, 177

34. (C) 35. (B) 36. (A) 37. (A) 38. (D) 39. (B) 40. (B) 41. (C) 42. (B) 43. (C)
44. (C) 45. (D) 46. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 86
47. keâewve-mee jme efJeJele& Øeehle keâj ueslee nw? UP TGT–2005 53. ``DeeMÛÙeesleveb veg nefjÛevoveheuueJeeveeced'' ceW `veg' efkeâme
(A) ëe=”ej (B) Meevle Deue¿ej keâe JeeÛekeâ nw? UP TGT–2010
(C) keâ®Ce (D) nemÙe (A) GlØes#ee (B) YeÇeeqvleceeved
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260 (C) DeefleMeÙeeseqkeäle (D) mevosn
48. `GòejjeceÛeefjleced' veeškeâ ceW Jee|Cele Jeemevleer nw? œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/11)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-178,179
UP TGT–2005 54. DeiemlÙeeßece ceW jece kesâ jnves kesâ efueS heCe&kegâšer keâe
(A) je#emeer (B) veoer efvecee&Ce efkeâmeves efkeâÙee Lee? UP PGT–2000
(C) ueJe-kegâMe keâer heefjÛeeefjkeâe (D) meerlee keâer meKeer (A) DeiemlÙe (B) efMeJe
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-132 (C) jece (D) ue#ceCe
49. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙe De¿ keâes ÚeÙee¿ keânles
œeesle–keâeocyejer keâLeecegKeced -leeefjCeerMe Pee, hespe-170
nQ? keäÙeeWefkeâ– UP TGT–2005
55. (i) `GòejjeceÛeefjleced' ceW jece efkeâme keâesefš kesâ veeÙekeâ nQ?
(A) FmeceW jece keâes meerlee keâe efÛe$e efoKeeÙee peelee nw~
(ii) cenekeâefJe YeJeYetelf e kesâ jece efkeâme Øeke=âefle kesâ veeÙekeâ nQ?
(B) Fme De¿ ceW meerlee keâer ÚeÙee meYeer oMe&keâeW SJeb hee$eeW keâes
efoKeeF& heÌ[leer nw~ UP PGT–2009, UP TGT–2013

(C) Fme De¿ ceW jece keâes meerlee keâer ÚeÙee efoKeeF& osleer nw~ (A) Oeerjueefuele (B) Oeerjesoeòe
(D) ce_Ûe hej GheeqmLele meerlee jece keâes veneR efoKeeF& osleer~ (C) OeerjØeMeevle (D) Oeerjesæle
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-78 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/32) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-65
50. `GòejjeceÛeefjleced' ceW efkeâmemes kegâMe SJeb ueJe kesâ pevce 56. meerlee heefjlÙeeie kesâ yeeo hegve: jece Deewj meerlee keâe
keâe jnmÙeesodIeešve neslee nw? UP TGT–2009 efceueve Jee|Cele nw– UP TET–2014
(A) efJe<keâcYekeâ Éeje (B) ØeJesMekeâ Éeje (A) Øeefleceeveeškeâced ceW (B) GòejjeceÛeefjleced ceW
(C) Ûetefuekeâe Éeje (D) DeekeâeMeYeeef<ele Éeje (C) ceneJeerjÛeefjleced ceW (D) jIegJebMeced ceW
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-59, 60
51. efvecveefueefKele ceW mes efkeâmekeâe mecyevOe `GòejjeceÛeefjleced'
57. `GòejjeceÛeefjleced' ceW efkeâme keâeue kesâ meceepe SJeb mebmke=âefle
mes veneR nw? UP TGT–2010
keâe JeCe&ve nw? UP TET–2014
(A) efJeot<ekeâ keâe DeYeeJe (B) keâ®Cejme keâer ØeOeevelee
(A) ceneYeejlekeâeueerve (B) jeceeÙeCekeâeueerve
(C) ieYee&¿ keâer Ùeespevee (D) De„heoe veevoer
(C) hegjeCekeâeueerve (D) FveceW mes efkeâmeer keâe veneR
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-05
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-62
52. `ØelÙeghlemÙesJe oefÙeles le=<CeeoerIe&mÙe Ûe#eg<e:~ cece&ÛÚsoeshecewÙe&lvew:
meefVekeâ<eex efve®OÙeles~~' Fme Mueeskeâ kesâ `ØelÙeghlemÙesJe' 58. `DeejeOeveeÙe ueeskeâmÙe ceg_Ûelees veeeqmle ces JÙeLee' FlÙeeqmle?
Fme heo ceW Deue¿ej nw? UP TGT–2010 UGC–25 J–2007
(A) Ghecee (B) GlØes#ee (A) DeefYe%eeveMeekegâvleues (B) GòejjeceÛeefjles
(C) ¤hekeâ (D) „evle (C) ce=ÛÚkeâefškesâ (D) ceneJeerjÛeefjles
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/46)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-258,259 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/12) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-25
47. (C) 48. (D) 49. (D) 50. (A) 51. (D) 52. (B) 53. (D) 54. (D) 55. (B) 56. (B)
57. (B) 58. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 GòejjeceÛeefjleced 87
59. ``YeJeYeteflecenekeâJesefjceeb efvejie&uelejef”Ceer'' Fefle Jeoeqvle– 66. lecemee Deewj cegjuee oesveeW veefoÙeeB efkeâme keâeJÙe keâer hee$e
UGC 25 D–2012 nQ? BHU MET–2010
(A) œeiOeje (B) cevoe›eâevlee (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ceneJeerjÛeefjleced
(C) efMeKeefjCeer (D) Jemevleefleuekeâe (C) GòejjeceÛeefjleced (D) JesCeermebnejced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-530 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-140
60. ``JepeÇeoefhe keâ"esjeefCe ce=otefve kegâmegceeoefhe'' FlÙe$e eEkeâ 67. GòejjeceÛeefjles YeJeYeteflevee keâeqmceved De¿s YejlemÙe
Úvo:? UGC 25 D–2013 GuuesKe: ke=âle:? DU M.Phil–2016
(A) Deveg„ghed (B) efMeKeefjCeer (A) ØeLeces (B) efÉleerÙes
(C) Jemevleefleuekeâe (D) hegeq<helee«ee (C) le=leerÙes (D) ÛelegLex
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/7) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-117 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-320
61. `JepeÇeoefhe keâ"esjeefCe ce=otefve kegâmegceeoefhe' Fefle kesâveeskeäleced? 68. GòejjeceÛeefjles keâmÙe hee$emÙe veešdÙece_Ûes oMe&veb ve YeJeefle?
K SET–2013 DU M.Phil–2016
(A) Jeeuceerefkeâvee (B) YeJeYeteflevee (A) Jeefme‰mÙe (B) Me$egIvemÙe
(C) Yeemesve (D) keâeefueoemesve (C) ueJeCemÙe (D) Gkeäleeveeb $eÙeeCeeceefhe
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/7) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-117 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-140
62. ÚeÙee-meerlee FmeceW Deeleer nw? UGC 25 D–1998 69. GòejjeceÛeefjles Mecyetkeâcegefve: keâleceb ueeskebâ Øeehveesefle –
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) cegõeje#emeced DU M.Phil–2016
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) jlveeJeueer (A) Ùeceueeskeâced (B) Jewjepeced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-58 (C) celÙe&ueeskeâced (D) Gkeäles<eg keâceefhe ve
63. `GòejjeceÛeefjle' veeškeâ keâer efJeMes<elee nw? œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/12) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-127
UGC 25 D–2001 70. GòejjeceÛeefjlemÙe GhepeerJÙees «evLe: keâ: Deeqmle?
(A) ieYee&¿ keâer Ùeespevee (B) ÚeÙee meerlee keâe ØeÙeesie K SET–2014
(C) efJeot<ekeâ jefnle jÛevee (D) meYeer (A) Jeeuceer e f keâjeceeÙeCeced (B) DeOÙeelcejeceeÙeCeced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-58,59,62 (C) jeceÛeefjleceevemeced (D) YegMegeqC[jeceeÙeCeced
64. ÚeÙee¿ ................. ceW nw? UGC 25 D–2002 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-402,403
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) GòejjeceÛeefjleced 71. GòejjeceÛeefjles keâlece: De¿: `ieYee&¿:' Fefle veecvee
(C) cegõeje#emeced (D) JesCeermebnejced Øeefmeæ:– UK SET–2015
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-262 (A) ØeLeceesÓ¿: (B) le=leerÙeesÓ¿:
65. Devle:keâjCeleòJemÙe ochelÙees : mves n meb ß eÙeeled ~ (C) mehleceesÓ¿: (D) he_ÛeceesÓ¿:
Deevevo«eeqvLejskeâesÓÙecehelÙeefceefle he"Ÿeles~~ Fme Mueeskeâ œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-59
ceW efkeâmekeâe cenòJe Øeefleheeefole nw? 72. `efo„dÙeeÓheefjnerveOece&: Keueg me jepee' mebJeeosve YeJeYetefle:
UK TET–2011, UP PGT–2010 heefjÛeeÙeÙeefle– UP GDC–2013
(A) Øesce keâe cenòJe (B) heefle keâe cenòJe (A) peveveeÙekeâced (B) kegâueieg®ced
(C) helveer keâe cenòJe (D) heg$e keâe cenòJe (C) ßeerjececed (D) keâefueÙegieced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/17) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-196 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-172

59. (C) 60. (A) 61. (B) 62. (C) 63. (D) 64. (B) 65. (D) 66. (C) 67. (D) 68. (D)
69. (B) 70. (A) 71. (C) 72. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 88
73. YeeieerjLeer `GòejjeceÛeefjleced' ceW efkeâmekeâer hetpee keâjves kesâ 80. ``iegCee: hetpeemLeeveb iegefCe<eg ve Ûe efue”b ve Ûe JeÙe:''
yeneves meerlee keâes ueeleer nw? UP TGT–2013 meteqkeäle efkeâme «evLe mes mecyeeqvOele nw?
(A) efMeJe (B) efJe<Ceg UP PGT–2002, 2005, 2013, CCSUM Ph.D–2016
(C) yeÇÿee (D) metÙe&
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) oMekegâceejÛeefjleced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-162
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) GòejjeceÛeefjleced
74. `GòejjeceÛeefjleced' ceW DeÂMÙe¤he ceW meerlee efkeâmekesâ meeLe
he_ÛeJešer ceW Deeleer nQ? UP TGT–2013 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (4/11) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-291
(A) ieesoeJejer (B) iebiee 81. (i) ``efJelejefle ieg®: Øee%es efJeÅeeb ÙeLewJe leLee pe[s'' FlÙegekq eäle:
(C) lecemee (D) Jeemevleer keâeqmceved veeškesâ DeeÙeeefle? MGKV-Ph. D–2016
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-161-162 (ii) `efJelejefle ieg®: Øee%es efJeÅeeb ÙeLewJe leLee pe[s' Geqkeäle:
75. keâ®Ce kesâ jme-jepelJe keâer Øeefle‰ehevee efkeâme «evLe Éeje kesâve «evLesve mecyeæe Deeqmle? UGC 25 J–2012, D–2012
keâer ieF&? UP TGT (H)–2004, 2005
(A) ceneJeerjÛeefjles (B) ceeueleerceeOeJes
(A) jIegJebMeced (B) GòejjeceÛeefjleced
(C) ceeueefJekeâeeqiveefce$es (D) GòejjeceÛeefjles
(C) Øeefleceeveeškeâced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-105
76. `GòejjeceÛeefjleced' kesâ le=leerÙe De¿ keâe mecyevOe efkeâmemes 82. (i) ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe efveefceòeYesoeod'' FÙecegeqkeäle:
nw? UP PGT (H)–2009 kegâ$eesheueYÙeles– UGC 25 J–2014, 1995,
(A) Jeeuceerefkeâ kesâ Deeßece mes (B) DeÙeesOÙee mes (ii) `Skeâes jme: keâ®Ce SJe' kegâ$e Jele&les Fob JeekeäÙeced?
(C) mejÙet kesâ leš mes (D) he_ÛeJešer mes (iii) `Skeâes jme: keâ®Ce SJe efveefceòeYesoeled' mes mecyeæ
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-48 jÛevee nw? UP TGT–2009, GJ SET–2007,
77. Meevlee Leer– UGC 73 J–1991 G GIC–2015, K SET–2014, AWES TGT–2012
(A) oMejLe keâer heg$eer (B) jece keâer heg$eer (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) cegõeje#emeced
(C) $e+ef<ekeâvÙee (D) efJeog<eer
(C) JesCeermebnejced (D) GòejjeceÛeefjleced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-10
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/47) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
78. `meleeb meefÆ: me”: keâLeceefhe efn hegCÙesve YeJeefle' keâe
DeLe& nw– UP PGT–2010 83. ``leerLeexokebâ Ûe JeefÖMÛe veevÙele: Megefæcen&le:'' Ùen Geqkeäle
(A) meppeveeW keâe melÙe kesâ meeLe efceueve yeÌ[s hegCÙe mes neslee nw~ efkeâmes ue#Ùe keâjkesâ keâner ieÙeer nw– BHU MET–2014
(B) meppeveeW keâe meppeveeW kesâ meeLe efceueve yeÌ[s hegCÙe mes neslee nw~ (A) meerlee (B) õewheoer
(C) melÙe keâe meppeveeW mes efceuevee hegCÙekeâejer nw~ (C) jece (D) oceÙevleer
(D)meppeveeW keâe ogpe&veeW mes efceueve hegCÙekeâejer veneR nw~ œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/13) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- 27
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-97, 98 84. ``efo„dÙee DeheefjnerveOece&: Keueg me jepee'' GeqkeäleefjÙeced
79. ``efØeÙeeMeeskeâes peerJeb kegâmegceefceJe Ieceex iueheÙeefle'' Ùen
GòejjeceÛeefjles Jele&les– UP GDC–2012
Geqkeäle efkeâmemes mecyeeqvOele nw? UP PGT–2002
(A) Dee$esÙÙee: (B) lecemeeÙee:
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) cegõeje#emeced
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (C) JeemevlÙee: (D) meerleeÙee:
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/30) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-220 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-172

73. (D) 74. (B) 75. (B) 76. (D) 77. (A) 78. (B) 79. (C) 80. (D) 81. (D) 82. (D)
83. (A) 84. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 GòejjeceÛeefjleced 89
85. `Skeâes jme: keâ®Ce SJe efveefceòeYesoeled' GeqkeäleefjÙeced 90. `leesÙemÙesJeeØeeflenlejÙe: mewkeâleb meslegceesIe:'' MueeskeâebMe nw?
GòejjeceÛeefjlesÓeqmle? UP GDC–2012, UGC 25 J–2016 UP TGT–2001
(A) cegjueeÙee: (B) meerleeÙee: (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes (B) veerefleMelekeâced mes
(C) lecemeeÙee: (D) JeemevlÙee: (C) cesIeotleced mes (D) GòejjeceÛeefjleced mes
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/47) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/36) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- 228
86. (i) GòejjeceÛeefjleced ceW efvecveefueefKele Geqkeäle efkeâmekeâer nw– 91. ``keâ®CemÙe cete|lejLeJee MejerefjCeer efJejnJÙeLesJe Jevecesefle
``lJeb peerefJeleb lJeceefme ces ùoÙeb efÉleerÙeb, lJeb keâewcegoer peevekeâer'' Ùen keâLeve efkeâmekeâe nw? UP TGT–2001
veÙeveÙeesjce=leb lJece”s~ FlÙeeefoefYe: efØeÙeMelewjveg®OÙe cegiOeeb (A) cegjuee keâe (B) meerlee keâe
leecesJe MeevleceLeJee efkeâcele: hejsCe~~'' UP GDC–2008 (C) jece keâe (D) lecemee keâe
(ii) ``lJeb peerefJeleb lJeceefme ces ùoÙeb efÉleerÙeced'' GòejjeceÛeefjle œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-164
ceW Ùen efkeâmekeâer Geqkeäle nw? UP TGT–2001, 2005 92. `F&ÂMeeveeb efJeheekeâesÓefhe peeÙeles hejceeodYegle:'' Ùen keâLeve
(A) jece keâer (B) Yejle keâer nw– UP TGT–2003
(C) keâewMeuÙee keâer (D) Jeemevleer keâer (A) cegjuee keâe (B) lecemee keâe
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/26) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-212 (C) ieesoeJejer keâe (D) ueesheecegõe keâe
87. (i) ``$e+<eerCeeb hegvejeÅeeveeb JeeÛeceLeexÓvegOeeJeefle'' celeb œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-160
keâmÙe Deeqmle? UP GDC–2013 93. ``DeefJeefoleieleÙeecee jeef$ejsJe JÙejbmeerled'' GòejjeceÛeefjle
(ii) `$e+<eerCeeb hegvejeÅeeveeb JeeÛeceLeexÓvegOeeJeefle''– Ùen ceW Ùen efkeâmekeâer Geqkeäle nw? UP TGT–2004
meteqkeäle efkeâme keâefJe keâer nw? UGC 25 J–1999 (A) lecemee keâer (B) meerlee keâer
(A) ßeern<e&mÙe (B) YeJeYetles: (C) jece keâer (D) ueJe keâer
(C) efJeMeeKeoòemÙe (D) ÛeeCekeäÙemÙe œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/27) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-51
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/10) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-22 94. (i) ueewefkeâkeâeveeb efn meeOegveeceLeË JeeievegJele&les ..........
88. ``Deefvee|YeVees ieYeerjlJeeovleiet&{IeveJÙeLe:'', Ùen efkeâme keâefJe $e+<eerCeeb hegvejeÅeeveeb JeeÛeceLeexÓvegOeeJeefle– Fme meteqkeäle
ves Deewj efkeâme mevoYe& ceW keâne nw? UP TGT–1999 mes Ùegkeäle jÛevee nw? UP PGT–2000,
(A) keâeefueoeme ves cesIe kesâ JeCe&ve ceW~ (ii) ``$e+<eerCeeb hegvejeÅeeveeb JeeÛeceLeexÓvegOeeJeefle'' Ùen
(B) YeejefJe ves õewheoer kesâ JÙeLee JeCe&ve ceW~ JeekeäÙeebMe keâneB mes GodOe=le nw? UP TGT–2004,
UGC 25 J–1994, 2005
(C) YeJeYetefle ves jece kesâ keâ®Ce jme JeCe&ve ceW
(A) jIegJebMe mes (B) efleueesòecee mes
(D) Yele=&nefj ves cetKe& (peÌ[) kesâ JeCe&ve ceW~
(C) GòejjeceÛeefjle mes (D) jeceeÙeCe mes
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-156
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/10) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-22
89. ``mveheÙeefle ùoÙesMeb mvesnefve<Ùeeqvoveer les, OeJeueceOegjcegiOee
ogiOekegâuÙesJe Âef„:'' GheÙeg&keäle heÅeebMe efkeâme «evLe mes 95. `MegefÛe: efyecye«eens ceefCe: ve ce=oeoÙe:' GòejjeceÛeefjlemÙe
GodOe=le nw? UP TGT–1999 JeekeäÙeefceob eEkeâ metÛeÙeefle? MH SET–2016
(A) GòejjeceÛeefjleced mes (B) cesIeotleced mes (A) jeceue#ceCeÙees: JewcelÙeced (B) Dee$esÙeerJeemevleerkeâLeeshekeâLeveced
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes (D) veerefleMelekeâced mes (C) jecemeerleeefJeueeheced (D) Øee%epe[#e$eØeYesoced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/23) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-206 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-105

85. (C) 86. (D) 87. (B) 88. (C) 89. (A) 90. (D) 91. (D) 92. (A) 93. (C) 94. (C)
95. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 90
96. `YeJeYeteflee|JeefMe<Ùeles'' Ùen Geqkeäle efkeâme veeškeâ kesâ yeejs 102. (i) ``Deefhe «eeJee jeseof lÙeefhe oueefle JepeÇmÙe ùoÙeced'' Fmekeâe
ceW nw? UP TGT–2004 mecyevOe nw– UP PGT–2010, UGC 25 J–2000
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) ceneJeerjÛeefjleced (ii) ``Deefhe «eeJee jesefolÙeefhe oueefle JepeÇmÙe ùoÙeced''

(C) ceeueleerceeOeJeced (D) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced Ùen meteqkeäle efceueleer nw?


œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-529 (A) jlveeJeueer mes (B) mJehveJeemeJeoòee mes

97. `keâ®CemÙe cete|lejLeJee' Ùen Geqkeäle efkeâmekesâ yeejs ceW nw? (C) ce=ÛÚkeâefškeâced mes (D) GòejjeceÛeefjleced mes

UP TGT–2004 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/28) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-52


(A) Mecyetkeâ (B) lecemee 103. ``keâ®CemÙe cete|lejLeJee MejerefjCeer'' Fob JeCe&veb keâeqmceved

(C) meerlee (D) YeeieerjLeer


keâeJÙesÓeqmle? UGC 25 J–2013
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-164
(C) cegõeje#emeced (D) jlveeJeueer
98. ``efkeâmeueÙeefceJe cegiOeb yevOeveeod efJeØeuetveb ùoÙekeâceueMees<eer
oe®Cees oerIe&Meeskeâ:'' Øemlegle Mueeskeâ efkeâmemes GodOe=le nw– œeesle– GòejjeceÛeefjleced (3/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-164
UP TGT–2009 104. ``jnmÙeb meeOetveecevegheefOe efJeMegæb efJepeÙeles'' efpeme keâefJe
(A) cesIeotleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced keâer Geqkeäle nw, Jen nQ– UGC 25 D–1996

(C) jIegJebMeced (D) GòejjeceÛeefjleced (A) keâeefueoeme (B) DeMJeIees<e

œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/5) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-165 (C) YeJeYetefle (D) efo*dveeie

99. ``Meeskeâ#eesYes Ûe ùoÙeb ØeueehewjsJe OeeÙe&les'' Geqkeäle nw– œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/2) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-99
UP TGT–2009 105. (i) ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe'' Ùen keâLeve nw–
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) mJehveJeemeJeoòeced (ii) ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe efveefceòeYesoeled'' Fefle kesâveeskeäleced–
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) ce=ÛÚkeâefškeâced (iii) ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe'' Fefle kesâveeskeäleced?
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/29) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-218 (iv) ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe efveefceòeYesoeled efYeVe: he=Lekedâ
100. ``DeefÙe keâ"esj! ÙeMe: efkeâue les efØeÙeced'' keâLeve efkeâmekeâe he=LeefieJe ßeÙeles efJeJelee&ved'' Fmekesâ Jekeälee «evLekeâej nQ–
nw – UP TGT–2010 BHU AET–2010, UGC 25 J–2000, D–2007

(A) meerlee keâe (B) Jeemevleer keâe (A) keâeefueoeme (B) ceeIe

(C) lecemee keâe (D) cegjuee keâe (C) YeJeYetefle (D) ßeern<e&

œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/27) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-214 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/47) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
101. ``meleeb meefÆ: me”: keâLeceefhe efn hegCÙesve YeJeefle'' Ùen 106. ``ef J elejef l e ieg ® : Øee%es ef J eÅeeb ÙeLew J e leLee pe[s ' '
efkeâme veešdÙe«evLe mes mecyeæ nw– UP PGT–2004 GòejjeceÛeefjles keâmÙe mebJeeoesÓeqmle? UP GDC–2013
(A) jecemÙe (B) De„eJe›eâmÙe
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) GòejjeceÛeefjleced
(C) Dee$esÙÙee: (D) JeveosJeleeÙee:
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) efJe›eâceesJe&MeerÙeced
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-97 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/4) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-105

96. (A) 97. (C) 98. (D) 99. (C) 100. (B) 101. (B) 102. (D) 103. (A) 104. (C) 105. (C)
106. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 GòejjeceÛeefjleced 91
107. ``JepeÇeoefhe keâ"esjeefCe ce=otefve kegâmegceeoefhe'' heÅeebMeesÓÙeb 112. `hetjeslheer[s lešekeâmÙe hejerJeen: Øeefleef›eâÙee' ceW `hetjeslheer[s'
keâeqmceved veeškesâ DeeÙeeefle? UGC 25 D–2013 Meyo keâe DeLe& nw– UP TGT–2001, 2005
(A) JeeCeer (B) mejesJej
(A) ceeueleerceeOeJes (B) ceneJeerjÛeefjles
(C) peueJe=eæ f (D) yeeoue
(C) GòejjeceÛeefjles (D) DeefYe%eeveMeekegâvleues
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/29) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-219
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/7) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- 117 113. ``Devle:keâjCeleòJemÙe ochelÙees: mvesnmebßeÙeeled Deevevo«eeqvLe
108. (i) `hegšheekeâØeleerkeâeMees jecemÙe keâ®Cees jme:' GòejjeceÛeefjles jskeâesÓÙecehelÙeefceefle he"dÙeles''–ÙeneB `DehelÙeced' Meyo keâe
GeqkeäleefjÙeb YeJeefle? DeLe& nw? UP TGT–2003
(ii) ``hegšheekeâØeleerkeâeMees jecemÙe keâ®Cees jme:'' Fefle (A) efJeMJeeme (B) mevleeve
JeekeäÙeced GòejjeceÛeefjlemÙe kesâve hee$esCe ØeÙegkeäleced? (C) meerOee (D) iee|YeCeer
DL–2014, UGC 25 D–2015, J–2016 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/17) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-196
114. `hetjeslheer[s lešekeâmÙe hejerJeen: Øeefleef›eâÙee' mes keäÙee leelheÙe&
(A) meerleeÙee: (B) cegjueeÙee:
nw– UP TGT–2011
(C) lecemeeÙee: (D) JeemevlÙee:
(A) leeueeye kesâ DeefOekeâ Yej peeves hej peue keâes yeenj yenevee
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-156 ner Skeâcee$e mebj#eCe GheeÙe neslee nw~
109. ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe'' Ùen Geqkeäle GòejjeceÛeefjleced (B) leeueeye keâes Yejves kesâ efueÙes peue keâes yeenj mes [euevee ner
kesâ efkeâme De¿ mes mecyeeqvOele nw– UP TGT–2013 GheeÙe neslee nw~
(A) 1 (B) 2 (C) leeueeye kesâ DeefOekeâ Yej peeves hej yeenj keâe heeveer jeskeâ
(C) 3 (D) 4 os vee ner GheeÙe neslee nw~
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/47) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260 (D) leerveeW ner DeLe& mener veneR nw~
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/29) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-219
110. (i) ``hegšheekeâØeleerkeâeMees jecemÙe keâ®Cees jme:'' Fefle
115. `ueeskeâesòejeCeeb Ûesleebefme keâes efn efJe%eelegcen&efle'–Fefle
kesâveeskeäleced? JNU MET–2015
keâeqmceVeeškesâ JeCÙe&les– GJ SET–2013
(ii) `hegšheekeâØeleerkeâeMees jecemÙe keâ®Cees jme:'' efkeâme (A) DeefYe%eeveMeekegâvleues (B) GòejjeceÛeefjles
keâefJe mes mecyeæ nw? UP TET–2016 (C) keâCe&Yeejs (D) cegõeje#emes
(A) keâeefueoeme (B) Yeeme œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/7) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-117
(C) YeJeYetefle (D) DeMJeIees<e 116. efØeÙeØeeÙeeJe=efòee|JeveÙeceOegjes JeeefÛe efveÙece: ...... Geqkeäle:?
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-156 GJ SET–2016
(A) leehemÙee: (B) JeveosJeleeÙee:
111. (i) ueewefkeâkeâeveeb efn meeOetveeceLeË JeeievegJele&les–
(C) meerleeÙee: (D) jecemÙe
(ii) $e+<eerCeeb hegvejeÅeeveeb JeeÛeceLeexÓvegOeeJeefle'' kesâ Jekeälee
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/2) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-99
nQ– BHU MET–2014, UGC 25 D–2015
117. `efJeheekeâ' Meyo keâe DeLe& nw? UP TGT–2003
(A) ßeerue#ceCe (B) meerlee (A) ke=âef$ece veoer (B) ogjJemLee
(C) jece (D) De„eJe›eâ (C) mJeYeeJe (D) Ieeme
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/10) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-22 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/3) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-161

107. (C) 108. (B) 109. (C) 110. (C) 111. (C) 112. (C) 113. (B) 114. (A) 115. (B) 116. (A)
117. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 92
118. `DecejefmevOeg' nw? UP TGT–2004 124. `JeOetefÉleerÙe' keâe DeLe& nw– UP TGT–2010
(A) mejmJeleer (B) mecegõ (A) oes eqm$eÙeeB (B) otmejs keâer m$eer
(C) ie”e (D) Ùecegvee (C) otmejer m$eer (D) efØeÙee kesâ meeLe
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/48) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-262 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (Debkeâ-3)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-187-188
119. `heewuemlÙemÙe pešeÙeg<ee efJeIeefšle:' Mueeskeâ ceW `heewuemlÙemÙe' 125. `keâuÙeeefCe! me_peer JeÙe peielheefleced' Fme heÅeebMe ceW
mes leelheÙe& nw? UP TGT–2003
`peielheefleced' keâer JÙe_pevee nw?
(A) meg«eerJe mes (B) jeJeCe mes
UP PGT–2010, UK TET–2011
(C) ue#ceCe mes (D) nvegceeved mes
(A)jece kesâ efueS (B) efMeJe kesâ efueS
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/43) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-248
(C) jepee kesâ efueS (D) meerlee kesâ efueS
120. `hegšheekeâ' keâe DeefYeØeeÙe nw? UP TGT–2005
(A) Skeâ Øekeâej keâe JÙe_peve
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/10) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-177
(B) Skeâ Øekeâej keâe DeeYet<eCe 126. `jeef$ejsJe JÙejbmeerled'~ keâeqmceved veeškesâ Fob ÂMÙeles–
KL SET–2014
(C) Skeâ Øekeâej keâer Deew<eefOe
(D) Deew<eefOe hekeâeves keâe Skeâ efJeefMe„ {bie
(A) DeveIe&jeIeJes (b) JesCeermebnejs

œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-156,157 (C) GòejjeceÛeefjles (D) cegõeje#emes

121. `ØemeJe: Keueg Øekeâ<e&heÙe&vle: mvesnmÙe' ÙeneB `ØemeJe:' Meyo œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/27) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-51
keâe DeLe& nw? UP TGT–2005 127. `meleeb meefÆ: me”: keâLeceefhe efn hegCÙesve YeJeefle' – Fob
(A) mevleeve (B) ieYee&JemLee keâLeveced GòejjeceÛeefjles veeškesâÓeqmle– T SET–2013
(C) ØemeJe-Jesovee (D) mevleeveeslheefòe (A) ue#ceCemÙe (B) jecemÙe
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-196 (C) meerleeÙee: (D) JeveosJeleeÙee:
122. `lJeb peerefJeleced' keâe DeLe& nw? UP TGT–2009 œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/1) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-97
(A) legce peerefJele nes (B) legce peerJeve nes 128. GòejjeceÛeefjleced ceW lecemee Deewj cegjuee nQ–
(C) legce efpeÙees (D) legcnejs peerles peer UP PGT–2010
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/26) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-212 JeveosJelee
(A)
123. `veerjvOeÇyeeuekeâoueer' ceW `veerjvOeÇ' heo keâe DeLe& nw–
(B) meerlee keâer meefKeÙeeB
UP TGT–2010
(C) veoer efJeMes<eeefOe‰e$eer osefJeÙeeB
(A) veerj OeejCe keâjves Jeeuee (B) veerjme
(D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) meIeve (D) efve:Meyo
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/21) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-202 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-155
Sanskritganga Online Classes
TGT, PGT, UGC, UP-TET
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
118. (C) 119. (B) 120. (D) 121. (A) 122. (B) 123. (C) 124. (D) 125. (A) 126. (C) 127. (D)
128. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mJehveJeemeJeoòeced 93

11 mJehveJeemeJeoòeced
1. (i) `mJehveJeemeJeoòeced' kesâ uesKekeâ nQ– 7. (i) ueeJeeCekeâoenkeâLee keâeqmceved ¤hekesâ Ieefšlee Deemeerled?
(ii) mJehveJeemeJeoòemÙe jÛeefÙelee keâ: Deeqmle?
(ii) ueeJeeCekeâ«eece keâer Iešvee keâneB Jee|Cele nw?
BPSC–1999, UGC 25 J–2007, BHU Sh.ET–2013
H-TET–2015, RPSC SET–2010
(A) keâeefueoeme: (B) Yeeme:
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced ceW
(C) YeJeYetefle: (D) jepeMesKej:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 (C) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW (D) mJehveJeemeJeoòeced ceW
2. (i) mJehveJeemeJeoòes keâefle De¿e: meeqvle? œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - peÙeheeue efJeÅeeuebkeâej, hespe-192
(ii) `mJehveJeemeJeoòeced' veeškeâ ceW kegâue efkeâleves De¿ nQ? 8. (i) ÙeewievOejeÙeCe: De$e keâLeehee$elJesve DeeefJe<ke=âle:–
UP PGT–2003, DSSSB PGT–2014,
(ii) ÙeewievOejeÙeCe efkeâmekeâe ØecegKe hee$e nw?
UGC 25 J–2010, DSSSB TGT–2014
UGC 25 D–1996, K-SET–2014
(A) heeBÛe (B) Ú:
(C) meele (D) Dee" (A) GòejjeceÛeefjleced (B) jlveeJeueer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 (C) mJehveJeemeJeoòeced (D) keâeocyejer
3. mJehveJeemeJeoòee veeškeâ keâe veeÙekeâ GoÙeve efkeâme keâesefš œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’, Yet. hespe-16
keâe nw– UGC 25 J–1999
9. (i) ®ceCJeeved hee$e keâe JeCe&ve nw– UGC 25 J–2002
(A) Oeerjesoeòe (B) Oeerjesæle
(ii) `®ceCJeeved' keâeqmceved veeškesâ hee$eefJeMes<e:?
(C) Oeerjueefuele (D) OeerjØeMeevle
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-32 UK SLET–2015
4. GoÙeve: keâmÙe veeškeâmÙe veeÙekeâ:? AWES TGT–2008 (A) mJehveJeemeJeoòeced ceW (B) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW
(A) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (B) mJehveJeemeJeoòeced (C) JesCeermebnejced ceW (D) GòejjeceÛeefjleced ceW
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) kegâvoceeuee
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced -Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’, Yet. hespe-16
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced -leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-32
10. mJehveJeemeJeoòes Jee|Celehee$es<eg GoÙevemÙe mesveeheefle: keâ:
5. mebmke=âles DeefleØeeÛeerve¤hekeâmÙe veece efkeâced?
DSSSB TGT–2014
Deemeerled? UGC 25 J–2016

(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) Meeefjheg$eØekeâjCeced (A) Dee®efCe: (B) ®ceCJeeved


(C) mJehveJeemeJeoòeced (D) GòejjeceÛeefjleced (C) ÙeewievOejeÙeCe: (D) ØeÅeesle:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–285 œeesle–mJehveJeemeJeoòeced -leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-72
6. `mJehveJeemeJeoòeced' Fefle veeškeâmÙe Deekeâj«evLe:–
11. GoÙevemÙe Ûeefjleb keâeqmceved «evLes Deeqmle– T-SET–2014
DSSSB TGT–2014
(A)ceneYeejleced (B) jeceeÙeCeced (A) efMeMegheeueJeOes (B) cegõeje#emes
(C) ye=nlkeâLee (D) yeeueÛeefjleced (C) mJehveJeemeJeoòes (D) JesCeermebnejs
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet. hespe-17 œeesle–mJehveJeemeJeoòeced -leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-32

1. (B) 2. (B) 3. (C) 4. (B) 5. (C) 6. (C) 7. (D) 8. (C) 9. (A) 10. (B)
11. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 94
12. Jemevlekeâ (efJeot<ekeâ)–ÙegkeälejÛevee Deeqmle– 17. JeemeJeoòee keâmÙe jepÙemÙe jepekeâvÙee Deemeerled?
AWES TGT–2011 HAP–2016
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ceeueleerceeOeJeced
(A) DeJeeqvlekeâeÙee: (B) ceieOemÙe
(C) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (D) mJehveJeemeJeoòeced
(C) keâewMeecyÙee: (D) ieevOeejosMemÙe
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’, Yet0hespe-16
13. mJehveJeemeJeoòe-veeškesâ efJeot<ekeâmÙe veece efkeâced? œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0hespe-21
RPSC «es[-I (PGT)–2014 18. (i) `Ûe›eâejhebekq eäleefjJe ieÛÚefle YeeiÙehebekq eäle:' Ùen metekq eäle nw–
(A) Jemevlekeâ: (B) keâecevokeâ: (ii) `Ûe›eâejhebeqkeäleefjJe ieÛÚefle YeeiÙehebeqkeäle:' efkeâmeceW
(C) cekeâjvo: (D) ceeOeJÙe: heeÙee peelee nw?
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced -Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’, Yet0hespe-16 (iii) ``Ûe›eâejhebeqkeäleefjJe ieÛÚefle YeeiÙehebeqkeäle:'' –
14. `Iees<eJeleer JeerCee' keâe mecyevOe efkeâme veeškeâ mes nw?
meteqkeäleefjÙeb keâeqmceved keâeJÙes Jele&les–
UP PGT–2003
UGC 25 D–1999, UGC 73 D–1999, CVVET–2017
(A) Ûee®oòeced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(A) cesIeotleced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) ceneJeerjÛeefjleced (D) mJehveJeemeJeoòeced
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - ™heveejeÙeCe ef$ehee"er, Yet0hespe-13 (C) efnleesheosMeced (D) mJehveJeemeJeoòeced
15. (i) GoÙevemÙe JeerCeeÙee: veece efkeâced? œeesle–mJehveJeemeJeoòeced (1/4) - Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’, hespe-11
(ii) mJehveJeemeJeoòe-veeškesâ GoÙevemÙe JeerCeeÙee: veece 19. ``mJehves veeškesâ Yele=&mvesneled mee efn oiOeeÓhÙeoiOee''
efkeâceemeerled? RPSC «es[-I (PGT)–2014, 2015 keâmÙe JeÛeveefceoced? UGC 25 J–2011
(A) ØesceJeleer (B) jeieJeleer
(A) yeÇÿeÛeeefjCe: (B) ÙeewievOejeÙeCemÙe
(C) Iees<eJeleer (D) DeeueeheJeleer
(C) efJeot<ekeâmÙe (D) GoÙevemÙe
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - ™heveejeÙeCe ef$ehee"er, Yet0 hespe-13
16. (i) mJehveJeemeJeoòemÙe mJehveJe=òeevlees Jele&les– œeesle–mJehveJeemeJeoòeced (1/13)-Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer', hespe-41
(ii) mJehveJeemeJeoòeced keâe `mJehve De¿' keâewve-mee nw? 20. `og:Keb vÙeememÙe j#eCeced' S<ee Geqkeäle: keâmÙe veeškeâmÙe?

(iii) mJehveJeemeJeoòe-veeškeâmÙe mJehve: De¿: keâ:? AWES TGT–2011, K SET–2013


MGKV Ph. D–2016, UP TGT–2004, WB SET–2010 (A) Ûee®oòemÙe (B) mJehveJeemeJeoòemÙe
(A) efÉleerÙe: (B) le=leerÙe: (C) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe (D) efJe›eâceesJe&MeerÙemÙe
(C) ÛelegLe&: (D) he_Ûece:
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced (1/10)-™heveejeÙeCe ef$ehee"er, hespe-37
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0hespe-20

mebmke=âle keâer meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW nsleg


meJe&ßes‰ veesšdme SJeb hegmlekeWâ Iej hej ner Øeehle keâjW
cees. 8004545095, 8004545096
12. (D) 13. (A) 14. (D) 15. (C) 16. (D) 17. (A) 18. (D) 19. (A) 20. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ce=ÛÚkeâefškeâced 95

12 ce=ÛÚkeâefškeâced
1. (i) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe jÛeefÙelegvee&ce–BHU Sh.ET–2013, 6. (i) ØekeâjCemÙe GoenjCeb YeJeefle– UP GIC–2010,
(ii) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe keâes jÛeefÙelee? DSSSB PGT–2014, (ii) ØekeâjCeceeqmle........... UGC 25 J–2005, 2013,
(iii) ce=ÛÚkeâefškebâ kesâve efJejefÛeleced–UGC 25 J–2005, UGC 25 D–2009
GJ SET–2011 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(A) Metõkeâ: (B) YeJeYetefle:
(C) jlveeJeueer (D) JesCeermebnejced
(C) peÙeosJe: (D) megyevOeg:
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xxvii
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0 hespe-vii
2. MetõkeâmÙe keâe jÛevee Deeqmle– T-SET–2014 7. DeOeesefueefKeles<eg ØekeâjCeveeškeâb ¤hekeâesÓeqmle–
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) cesIeotleced UP GIC–2015
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) JesCeermebnejced (A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) mJehveJeemeJeoòeced
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0 hespe-vii (C) cegõeje#emeced (D) GòejjeceÛeefjleced
3. Metõkesâve ceeveYetleb ØekeâjCeveešdÙeb efvee|celeceemeerled– DL–2015 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xxx
(A) JesCeermebnejced (B) efJeæMeeueYeef_pekeâe 8. ce=ÛÚkeâefškeâmÙe veevoerhee"s keâmÙee: osJeleeÙee: meceeOes:
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) ce=ÛÚkeâefškeâced ceeOÙecesve j#eekeâecevee ke=âleeÓeqmle? GGIC–2015
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-7 yeÇÿeCe:
(A) (B) efJe<Cees:
4. (i) ce=ÛÚkeâefškeâced FlÙemÙe heomÙe efnvoerYee<eeÙeeced DeLeexÓeqmle– (C) mejmJelÙee: (D) Me¿jmÙe
(ii) `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâe Meeeqyokeâ DeLe& nw–
UP PGT–2013, T SET–2013
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/1) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-1
(A) efceóer keâer ieeÌ[er (B) efceóer keâe IeesÌ[e 9. `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâer keâLee efkeâmeceW meceeÙeesefpele nw?
(C) ce=le cev$eer (D) keâef"ve ØeÙeeme UP PGT–2000
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-6 (A) GÅeesle (B) meie&
5. (i) ce=ÛÚkeâefškebâ keâmÙe ¤hekeâmÙe GoenjCeb YeJeefle? (C) De¿ (D) GÛÚdJeeme
(ii) `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâerÂMeb ¤hekebâ cevÙeles?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-310
(iii) `ce=ÛÚkeâefškeâced' efkeâme Øekeâej keâe ¤hekeâ «evLe nw?
10. (i) `ce=ÛÚkeâefškesâ' keâefle De¿e: meeqvle?
(iv) ce=ÛÚkeâefškeâced Deeqmle– UP PGT–2004, 2005,
(v) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe ¤hekeâefJeOee Deeqmle– (ii) keâe ce=ÛÚkeâefškesâ De¿eveeb mebKÙeeieCeÙe meecØeleced?
(vi) ce=ÛÚkeâefškeâced ............................. Jele&les– (iii) De¿w: ØekeâjCeb ce=ÛÚkeâefškebâ keâefleefYe: ke=âleced?
(vii) `ce=ÛÚkeâefškeâced' YeJeefle– UGC 25 J–2006 BHU AET–2011, 2012, UGC 25 D–2007
(viii) ce=ÛÚkeâefškeâced eEkeâefJeOeb ¤hekeâced? (A) he_ÛeoMe (B) mehle
(ix) ¤hekeâ-Yeso keâer Âef„ mes `ce=ÛÚkeâefškeâced' keäÙee nw? (C) oMe (D) he_Ûe
RPSC SET–2013-14, JNU MET–2015, BHU MET– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-307
2011, UP GDC–2008, UGC 25 J–1998, D–2012,
J–2015, 2016, Jn–2017 BHU AET–2010, K SET– 11. `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâe veeÙekeâ keâewve nw? UP PGT–2000
2013, 2015, CCSUM Ph.D–2016, GGIC–2015 (A) Mekeâej (B) ogÙeexOeve
(A) veeškeâ (B) YeeCe
(C) mebJeenkeâ (D) Ûee®oòe
(C) JÙeeÙeesie (D) ØekeâjCe
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xxvii œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced- peieoerMeÛevõ efceße, Yet. hespe-47

1. (A) 2. (C) 3. (D) 4. (A) 5. (D) 6. (B) 7. (A) 8. (D) 9. (C) 10. (C)
11. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 96
12. `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâer veeefÙekeâe nw– UP PGT–2005 19. Mee|JeuekeâmÙe ØesefcekeâeÙee: veece– DU M.Phil–2016
(A) kegâuepee (B) JesMÙee (A) joefvekeâe (B) Jemevlemesvee
(C) leehemeer (D) kegâuepee/JesMÙee oesveeW (C) ceoefvekeâe (D) Oetlee

œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0 hespe-xxxvi œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-48
20. ce=ÛÚkeâefškeâØekeâjCemÙe <e‰e¿mÙe veece– GJ SET–2016
13. (i) Ûee®oòe: Deeqmceved ¤hekesâ veeÙekeâ:–UP PGT–2013,
(A) DeeÙe&keâehenjCeced (B) ØeJenCeefJeheÙe&Ùe:
(ii) `Ûee®oòe' veeÙekeâ nw– K SET–2014
(C) meeqvOeÛÚso: (D) Deue¿ejvÙeeme:
(A) efMeMegheeueJeOeced ceW (B) jIegJebMeced ceW œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-438
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW (D) keâeocyejer ceW 21. (i) `ce=ÛÚkeâefškesâ' ØeLeceesÓ¿: veecelees %eeÙeles–
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-47 (ii) `ce=ÛÚkeâefškeâ' ØekeâjCe kesâ ØeLece De¿ keâe veece nw?
14. `Ûee®oòe' efkeâme ßesCeer keâe veeÙekeâ nw? (iii) ce=ÛÚkeâefškesâ ØeLecee¿mÙe veece–
UP PGT–2005, UP GDC–2008 UP GIC–2009, UP GDC–2012, 2013,
KL SET–2014, UP PGT–2011
(A) Oeerjesoeòe (B) Oeerjesæle
(A) ÅetlekeâjmebJeenkeâ: (B) Deue¿ejvÙeeme:
(C) OeerjØeMeevle (D) Oeerjueefuele
(C) ceoefvekeâeMee|Jeuekeâ: (D) JÙeJenej:
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xxxi œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-117
15. ØekeâjCe keâe veeÙekeâ neslee nw– UGC 25 D–1996 22. `ce=ÛÚkeâefškesâ' efkeâÙevle: Øeeke=âleYesoe: ØeÙegkeälee:?
(A) Oeerjesoeòe (B) Oeerjueefuele BHU AET–2010
(C) Oeerjesæle (D) OeerjØeMeevle (A) 4 (B) 7
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xxxi (C) 6 (D) 5
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-323
16. Mekeâejer Øeeke=âle keâe ØeÙeesie efkeâme veeškeâ ceW nw–
23. ce=ÛÚkeâefškesâ .......... veece `ceoefvekeâe-Mee|Jeuekeâ:' Deeqmle?
UGC 25 D–1997
GJ SET–2016
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) mJehveJeemeJeoòeced (A)ÛelegLee&¿mÙe (B) le=leerÙee¿mÙe
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) JesCeermebnejced (C) efÉleerÙee¿mÙe (D) veJecee¿mÙe
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-13 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-313
17. Ûee®oòemÙe heefjÛeeefjkeâe keâe? KL SET–2015 24. ce=ÛÚkeâefškeâmÙe mebmLeevekeâ:? GJ SET–2003
(A) megoef#eCee (B) joefvekeâe (A) mLeeJejkeâ: (B) efJeš:
(C) De®vOeleer (D) Jemevlemesvee (C) Ûesš: (D) Mekeâej:

œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-48 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xl


25. OeerjØeMeevle: veeÙekeâ: keâmÙe ¤hekeâmÙe Jele&les?
18. Ûee®oòemÙe mesJekeâmÙe veece– DU M.phil–2016
RPSC SET–2010
(A) cew$esÙe: (B) mebJeenkeâ: (A)ceeueefJekeâeeqiveefce$emÙe (B) jlveeJeuÙee:
(C) DeeÙe&keâ: (D) petCe&Je=æ: (C) ceOÙeceJÙeeÙeesiemÙe (D) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-47 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-xxxi

12. (D) 13. (C) 14. (C) 15. (D) 16. (C) 17. (B) 18. (B) 19. (C) 20. (B) 21. (B)
22. (B) 23. (A) 24. (D) 25. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ce=ÛÚkeâefškeâced 97
26. jesnmesve: Fefle hee$eb keâeqmceved veeškesâ Jele&les? MH SET–2011 32. ce=ÛÚkeâefškesâ veeÙekeâmÙe YeeÙee&eqmle– BHU AET–2010
(A) ce=ÛÚkeâefškesâ (B) mJehveJeemeJeoòes (A) Jemevlemesvee (B) ceoefvekeâe
(C) Meekegâvleues (D) jlveeJeuÙeeced (C) Oetlee (D) joefvekeâe
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-47 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-48
27. (i) ce=ÛÚkeâefškeâØekeâjCemÙe veeefÙekeâe –
33. `Oetlee' efkeâme ke=âefle mes mecyeeqvOele nw– UP PGT–2005
(ii) `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâer veeefÙekeâe keâewve nw?
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) JesCeermebnejced
(iii) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe veeefÙekeâe ....... Deeqmle?
MP Jeie&-1 (PGT)–2012, BHU MET–2009, 2013 (C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) veeieevevoced
RPSC SET–2010, GJ SET–2007, 2008 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-34
(A) JeemeJeoòee (B) Jemevlemesvee 34. keâewve-meer veejer hee$e ce=ÛÚkeâefškeâced ceW veneR nw?
(C) ceoefvekeâe (D) Oetlee UP PGT–2005
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-48 (A) Jemevlemesvee keâer meKeer
28. ce=ÛÚkeâefškeâmÙe le=leerÙee¿mÙe veece efkeâced? UGC 25 J–2016 (B) Jemevlemesvee keâer ceelee
(A) Deue¿ejvÙeeme: (B) meeqvOeÛÚso:
(C) Jemevlemesvee keâer heefjÛeeefjkeâe
(C) ØeJenCe-efJeheÙe&Ùe: (D) JÙeJenej:
(D) Jemevlemesvee keâer mehelveer
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-235
29. JemevlemesveeÛee®oòeÙees: efÛe$eCeb keâeqmceved veeškesâ mle:?
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-1
BHU B.Ed–2014 35. (i) Mekeâej hee$e keâe JeCe&ve efkeâme veeškeâ ceW nw?
(A) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (B) jlveeJeueer (ii) Mekeâej keâe efJeJesÛeve efkeâme ke=âefle ceW nw?
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (iii) Mekeâej efkeâme jÛevee ceW nw? BHU MET– 2016
mebbmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-307 UP PGT–2004, UGC 25 J–1994, 2003
30. cew$esÙe efJeot<ekeâ efkeâme veeškeâ mes mecyeæ nw? (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
UP PGT–2003 (C) JesCeermebnejced (D) veeieevevoced
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) ceeueefJekeâeefiveefce$eced œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet0hespe-36
(C) Ûee®oòeced (D) mJehveJeemeJeoòeced
36. ce=ÛÚkeâefškesâ DeOeesefueefKeles<eg hee$es<eg keâ: veešdÙece_Ûes ve
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-47
ÂMÙeles– DU Ph. D–2016
31. (i) `ce=ÛÚkeâefškeâced' keâe efJeot<ekeâ nw–
(A) efJeš: (B) petCe&Je=æ:
(ii) ce=ÛÚkeâefškeâced ces efJeot<ekeâ keâe veece keäÙee nw?
(iii) ce=ÛÚkeâefškeâveeškesâ efJeot<ekeâmÙe veece eEkeâ Jele&les? (C) DeeÙe&keâ: (D) oog&jkeâ:
UP PGT–2002, 2009, 2010, 2011 UGC 25 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-1
J–1998, 2002, UK TET–2011, KL SET–2014 37. `ce=ÛÚkeâefškesâ' Mee|JeuekeâesÓeqmle– UP GDC–2013
RPSC «es[-I (PGT)–2015
(A) veeÙekeâ: (B) heleekeâeveeÙekeâ:
(A) ceeOeJÙe (B) cew$esÙe
(C) KeueveeÙekeâ: (D) ueeskeâveeÙekeâ:
(C) ceeCeJekeâ (D) ieewlece
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peÙeMe¿jueeue ef$ehee"er, Yet. hespe-61
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-47

26. (A) 27. (B) 28. (B) 29. (C) 30. (A) 31. (B) 32. (C) 33. (C) 34. (A) 35. (B)
36. (B) 37. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 98
38. Mee|Jeuekeâ hee$e efJeMes<e nw– UGC 73 J–1998 44. `ce=ÛÚkeâefškesâ' Jemevlemesveeb ce=lÙegcegKeeled keâ: j#eefle?
(A) Meekegâvleues (B) ce=ÛÚkeâefškesâ UP GIC–2015

(C) Øeefleceeveeškesâ (D) cegõeje#emes (A) Ûevovekeâ: (B) kegâcYeeruekeâ:


(C) Mee|Jeuekeâ: (D) mebJeenkeâ:
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet. hespe-47
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-41
39. keâewve Ûee®oòe kesâ Iej ceW meWOe ueieekeâj Jemevlemesvee kesâ
45. `meeqvOeÛÚsokeâce&Ce:' JeCe&veb ØeehÙeles– UP GDC–2012
ienves Ûegje ueslee nw? UP PGT–2009 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleues (B) GòejjeceÛeefjles
(A) Mee|Jeuekeâ (B) mebJeenkeâ (C) efMeMegheeueJeOes (D) ce=ÛÚkeâefškesâ
(C) oog&jkeâ (D) ceoefvekeâe œeesle–(i) ce=ÛÚkeâefškeâced (3/23) -jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-219
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet. hespe-30 (ii) ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–179
46. `ce=ÛÚkeâefškeâced' kesâ mecyevOe ceW DeOeesefueefKele keâLeve
40. ce=ÛÚkeâefškesâ Ûeewjkeâce&efvehegCe: Mee|JeuekeâesÓeqmle?
melÙe nw– UP PGT–2013
BHU AET–2010 (A) `ce=ÛÚkeâefškeâced' kesâJeue Øeeke=âleYee<ee ceW efueKee ieÙee nw~
(A) yeÇeÿeCe: (B) #eef$eÙe: (B) `ce=ÛÚkeâefškeâced' Skeâ veeškeâ nw~
(C) JewMÙe: (D) Metõ: (C) `ce=ÛÚkeâefškeâced' ceW kesâJeue heÅeeW keâe ØeÙeesie nw~
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet. hespe-29-30 (D) `ce=ÛÚkeâefškeâced' Skeâ ØekeâjCe nw~
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-14
41. (i) Ûee®oòe kesâ heg$e keâe keäÙee veece nw? UP PGT–2005
47. DeOemleves<eg GhepeerJÙecenekeâeJÙeeefßeleb veeeqmle–
(ii) ce=ÛÚkeâefškeâ ceW Ûee®oòe kesâ heg$e keâe veece nw? UP GDC–2012
(iii) DeeÙe&Ûee®oòemÙe heg$emÙe veece Deeqmle? (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
RPSC «es[-I (PGT)–2010, UP GDC–2008 (C) GòejjeceÛeefjleced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(A) Metjmesve (B) DeeÙe&keâ mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–310
48. efvecveefueefKele efkeâme veeškeâ ceW meJee&efOekeâ Meesef<ele, oefuele
(C) jesnmesve (D) jsefYeue
SJeb Ghesef#ele Jeie& keâe menevegYeteflehetCe& efÛe$eCe ngDee nw?
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-1 UP PGT–2009
42. `joefvekeâe' Fefle m$eerhee$eb efle‰efle? UP GDC–2012 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) GòejjeceÛeefjleced
(A) GòejjeceÛeefjles (B) ce=ÛÚkeâefškesâ (C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced
(C) jlveeJeuÙeeced (D) keâeocyeÙee&ced œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-18
49. Metõkeâ Éeje efueKeer ngF& ØeeÛeer v e Yeejleer Ùe hegmlekeâ
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-1
ce=ÛÚkeâefškeâced keâe efJe<eÙe Lee– IAS–2003
43. `ce=ÛÚkeâefškeâced' kesâ efvecveeef¿le hee$eeW ceW keâewve mebmke=âle (A) Skeâ Oeveer JÙeeheejer Deewj Skeâ ieefCekeâe keâer heg$eer keâer Øesce-ieeLee~
veneR yeesuelee nw? UP PGT–2004, 2010, UK TET–2011 (B) Ûevõieghle efÉleerÙe keâer heeqMÛeceer Yeejle kesâ Mekeâ #e$eheeW hej efJepeÙe
(A) Ûee®oòe (B) Jemevlemesvee (C) mecegõieghle kesâ mewvÙe DeefYeÙeeve leLee MeewÙe&hetCe& keâeÙe&~
(C) DeeÙe&keâ (D) Mee|Jeuekeâ (D) ieghle jepeJebMe kesâ Skeâ jepee leLee keâece¤he keâer jepekegâceejer
mebmke=âle meeeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–324 keâer ØesceieeLee~
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme Meem$eer, Yet. hespe-33, 34

38. (B) 39. (A) 40. (A) 41. (C) 42. (B) 43. (B) 44. (D) 45. (D) 46. (D) 47. (B)
48. (C) 49. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ce=ÛÚkeâefškeâced 99
50. MekeâšefJeheÙee&me efkeâmeceW neslee nw? UGC 25 J–1999 57. `ùoÙes ie=¢eles veejer' meteqkeäle efkeâme «evLe mes GodOe=le nw–
(A) JesCeermebnejced (B) cegõeje#emeced UP PGT–2005
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) mJehveJeemeJeoòeced (A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) jlveeJeueer
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0hespe-39,40 (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) n<e&Ûeefjleced
51. `ce=ÛÚkeâefškesâ' jepeMÙeeuekeâmÙe Yee<ee Deeqmle– œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/50) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-42
UP GDC–2012
58. ``ef u echeleer J e lecees ” eef v e Je<e& l eer J ee_peveb veYe:
(A) ceeieOeer (B) Meewjmesveer
Demelheg®<emesJesJe Âef„e|JeHeâueleeb ielee'' Ùen hebeqkeäle efpeme
(C) Mekeâejer (D) ceneje„^er
«evLe mes nw Jen nw– UGC 25 J–1995
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–324
(A) JesCeermebnejced (B) cesIeotleced
52. efkeâme veeškeâ ces jLe heefjJele&ve mes keâLeevekeâ Deeies Ûeuelee
nw – UGC 25 D–1997 (C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) jlveeJeueer

(A) cegõeje#emeced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/34) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-30


(C) JesCeermebnejced (D) GòejjeceÛeefjleced 59. (i) ``Jes MÙee: MceMeevemegcevee FJe Jepe&v eer Ùee:'' Fob
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-39,40 JeekeäÙeceeqmle? UGC 25 J–2006
53. DeefYemeeefjkeâeDeeW (JesMÙeeDeeW) keâe yeenguÙe mes JeCe&ve (ii) ``JesMÙee: MceMeevemegcevee FJe Jepe&veerÙee:'' hebeqkeäle
nw? UGC 25 D–1997 «enCe keâer ieF& nw– UP PGT–2013
(A) keâeocyejer (B) ce=ÛÚkeâefškeâced (A) GòejjeceÛeefjles (B) cegõeje#emes
(C) oMekegâceejÛeefjleced (D) jlveeJeueer (C) mJehveJeemeJeoòes (D) ce=ÛÚkeâefškesâ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-493 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (4/14) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-122
54. ``ce=ÛÚkeâefškebâ MetõkeâmÙe jÛevee veeeqmle'' Fefle cevÙeles?
60. ``eqm$eÙees efn veece KeuJeslee efvemeiee&osJe heeqC[lee:~
DU Ph. D–2016
(A) efheMesuecenesoÙesve (B) efmeuJeeBuesJeercenesoÙesve
heg®<eeCeevleg heeeqC[lÙeb Meem$ewjsJeesheefoMÙeles~~''
(C) keâerLecenesoÙesve (D) Gkeälew: meJezjsJe Øemlegle Mueeskeâ efkeâme hegmlekeâ mes GodOe=le nw?
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced -jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-ix-xi UP PGT–2009
55. `DeuhekeäuesMeb cejCeb oeefjõŸecevevlekebâ og:Keced' Fefle JeekeäÙeb (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
keâ: kebâ Øeefle keâLeÙeefle– DU Ph. D–2016 (C) JesCeermebnejced (D) efMeMegheeueJeOeced
(A) efJeot<ekeâ: Ûee®oòeb Øeefle (B) efJeš: efJeot<ekebâ Øeefle œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (4/19) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-124
(C) Ûee®oòe: efJeot<ekebâ Øeefle (D) Mekeâej: efJešb Øeefle 61. `ce=ÛÚkeâefškeâced' ceW nw– UP PGT–2004
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/11) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-14 (A) Denes ogjvlee yeueJeefÉjesefOelee
56. `mecejJÙemeveer ØeceeoMetvÙe:' Fefle SleÉCe&veb keâmÙe keâJes:?
(B) Denes DeefJeMJemeveerÙee: heg®<ee:
MH SET–2013
(A) YeJeYetles: (B) YeóveejeÙeCemÙe (C) Denes ogjemeoes jepeceefncee

(C) MetõkeâmÙe (D) ßeern<e&mÙe (D) Denes efveOe&velee meJee&heoeceemheoced


œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/5) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-4 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/14) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-16

50. (C) 51. (C) 52. (B) 53. (B) 54. (D) 55. (C) 56. (C) 57. (A) 58. (C) 59. (D)
60. (B) 61. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 100
62. `efÚõs<JeveLee& yengueerYeJeeqvle' Ùen meteqkeäle keâneB efueefKele 68. `DehesÙes<eg le[eies<eg yenglejcegokebâ YeJeefle'–JeÛeveefceob
nw – H TET–2014 keâeqmceVeeškesâ ÂMÙeles? GJ SET–2013
(A) jlveeJeueer ceW (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (A) cegõeje#emes (B) ce=ÛÚkeâefškesâ

(C) ce=ÛÚkeâefškeâ ceW (D) keâhet&jce_pejer ceW (C) JesCeermebnejs (D) GòejjeceÛeefjles

œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (9/26) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-286 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-159


69. `mecevlele GheeqmLele S<e jeef„^ÙeyevOe:'–`jeef„^ÙeyevOe:' keâe
63. `ÉÙeefceoceleerJe ueeskesâ efØeÙeb vejeCeeb megùÛÛe Jeefvelee Ûe'
DeefYeØeeÙe nw– UP PGT–2011
Ùen MueeskeâebMe efkeâme «evLe keâe nw– UP PGT–2011
(A) je„^ keâe yevOeve (B) jepee keâe yevOeve
(A) cesIeotleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(C) Ûee®oòe keâe yevOeve (D) jesnmesve keâe yevOeve
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) jIegJebMeced
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-725
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (4/25) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-130 70. `ceeflemleg ieew: he¿ielesJe meeroefle' – keâLeve efkeâmekeâe nw?
64. ``S<e ›eâer[efle ketâheÙev$eIeefškeâevÙeeÙeØemekeälees efJeefOe:'' UP PGT–2011
Ùen meteqkeäle efkeâme jÛevee mes nw– UP PGT–2011 (A) efJeot<ekeâ (B) Ûee®oòe
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) mJehveJeemeJeoòeced (C) Mekeâej (D) DeefOekeâjefCekeâ
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) jlveeJeueer œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (9/25) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-609
71. ``Gheeefmekesâ! lJeb efkeâue Ûee®oòesve ceeefjleemeerefle'' –
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (10/60) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-346
Gheeefmekeâe keâe mecyevOe nw– UP PGT–2011
65. `DeÙeb efn heelekeâer efJeØees ve JeOÙees cevegjyeÇJeerled'–Ùen
(A) keâewueOece& mes (B) yeewæOece& mes
keâLeve efkeâmekeâe nw– UP PGT–2011
(C) Jew<CeJeOece& mes (D) keâeheeefuekeâ cele mes
(A) Je=æe (B) Mekeâej
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-698-700
(C) DeefOekeâjefCekeâ (D) ßes‰er keâeÙemLe 72. mebmeej ceW oefjõ kesâ meceeve veneR nw– UP PGT–2011
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (9/39) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-633 (A) cÙeeve efJenerve leueJeej (B) Meg<keâ Je=#e
66. `kesâvees[ghesve hejueeskeâveoeR leefj<Ùes' Ùen keâLeve efkeâmekeâe (C) ovlenerve mehe& (D) hebKeefJenerve he#eer
nw? UP PGT–2011 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (5.41)- jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-374
(A) Ûee®oòe (B) Mekeâej 73. `ceebmeJe=#ewefjÙeb cetKezYee&je›eâevlee JemegvOeje' – efkeâmekeâe
(C) Ûesš (D) efJeš keâLeve nw– UP PGT–2011
(A) Ûesš (B) Mekeâej
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (8/23) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-505
(C) efJeš (D) efJeot<ekeâ
67. ``megpeve: Keueg Ye=lÙeevegkeâchekeâ: mJeeceer efveOe&vekeâesÓefhe
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (8/6) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-470
Mees Y eles ~ ef h eMeg v e: heg v eõ& J Ùeiee| J elees og < keâj: Keueg
74. DeÂMÙe¤hee Ûeheuee pejsJe Ùee ceveg<ÙemelJeb heefjYetÙe JeOe&les
heefjCeeceoe®Ce:''~ kegâ$e Jele&les– UP PGT–2000
keâe? KL SET–2016
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced/Metõkeâ (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced/YeejefJe
(A) Jemevlemesvee (B) ue#ceer:
(C) veerefleMelekeâced/Yele=&nefj (D) cesIeotleced/keâeefueoeme (C) efveõe (D) Oe=efle:
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (3/1) - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe-86 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (3/8) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-92
62. (C) 63. (C) 64. (C) 65. (C) 66. (D) 67. (A) 68. (B) 69. (B) 70. (D) 71. (B)
72. (A) 73. (C) 74. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ce=ÛÚkeâefškeâced 101
75. `ve Yeerlees cejCeeoeqmce' keâmÙesob JeÛeveced? MH SET–2011 77. `efuecheleerJe leceesÓ”eefve Je<e&leerJee_peveb veYe:'-keâmÙe
(A) ßeerjecemÙe (B) DeceelÙeje#ememÙe JeÛeveefceoced– KL SET–2014, 2015
(C) og<ÙevlemÙe (D) Ûee®oòemÙe (A) efJeot<ekeâmÙe (B) je%e:
(C) MekeâejmÙe (D) efJešmÙe
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (10/27) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-675
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (1/34) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-68
76. ce=ÛÚkeâefškesâ keâmÙe veeceheefjJele&veb peeleced?
78. `jceCeeefYecegKee: eqm$eÙe:' eEkeâ ve ieCeÙeefvle–
MH SET–2016
KL SET–2016
(A) cew$esÙemÙe (B) DeeÙe&keâmÙe
(A) Meerlees<Ceced (B) og:Keced
(C) Ûee®oòemÙe (D) mebJeenkeâmÙe (C) megKeced (D) oeefjõŸeced
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe- xlvi œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced (5/16) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-342

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
mecheke&â met$e
7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
www.Sanskritganga.com

75. (D) 76. (D) 77. (D) 78. (A)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 102

13 cegõeje#eme
1. cegõeje#eme keâe uesKekeâ efvecve ceW keâewve nw– 7. cegõeje#eme nw– UGC 25 D–2001
UP PCS–1992, BPSC–2004 (A) ØekeâjCe (B) JÙeeÙeesie
(A) DeMJeIees<e (B) efJeMeeKeoòe (C) YeeCe (D) veeškeâ
(C) kegâceejoeme (D) Yeeme œeesle–cegõeje#eme -heg<hee ieghlee, Yet0hespe- (xii)
œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- (xii) 8. cegõeje#emeveeškesâ vevomÙe cev$eer–AWES TGT–2012
2. cegõeje#eme veeškeâ keâe veeÙekeâ keâewve nw? UP PGT(H)–2013 (A) je#eme: (B) ÛeeCekeäÙe:

(A) efmeæeLe&keâ (B) meceeræeLe&keâ (C) ceueÙekesâleg: (D) Ûevõieghle:

(C) ÛeeCekeäÙe (D) Ûevõieghle


œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- xlv
9. cegõeje#ememÙe ØeLecee¿mÙe keâe meb%ee– MH SET–2013
œeesle–cegõeje#eme -heg<hee ieghlee, Yet0hespe-(xxxi)
(A) je#emeefJeÛeej: (B) ke=âlekeâkeâuen:
3. (i) cegõeje#eme ceW De¿eW keâer mebKÙee nw? BHU MET–2015
(C) cegõeueeYe: (D) je#emeefveJexo:
(ii) cegõeje#emeveeškesâ keâefle De¿e: meeqvle? T-SET–2013
œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, hespe-68
(A) 7 (B) 10 10. efkeâme veeškeâ ceW eqm$eÙeeW keâe ØeÙeesie veneR nw–
(C) 6 (D) 5 UGC 25 D–1999, J–2012
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-504 (A) JesCeermebnej (B) cegõeje#eme
4. (i) keâeqmceved ¤hekesâ veeefÙekeâe veeeqmle– DL–2015 (C) keâeocyejer (D) efMeMegheeueJeOe
(ii) veeefÙekeâeefJenerveb veeškebâ Jele&les– RPSC SET–2013-14 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-360
(A) kegâvoceeuee (B) veeieevevoced 11. cegõeje#emeveeškesâ cegõe kesâve mecyeæe YeJeefle?
(C) ØemeVejeIeJeced (D) cegõeje#emeced UGC 25 J–2012

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-360 (A) ceueÙekesâlegvee (B) Ûevõieghlesve

5. cegõeje#eme keâe ØeOeeve jme nw? UGC 25 J–1998 (C) ÛeeCekeäÙesve (D) je#emesve

(A) ëe=”ej (B) keâ®Ce


œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- (xix)
12. vevoJebMe hej DeeOeeefjle veeškeâ keâewve-mee nw?
(C) Meevle (D) Jeerj
BHU MET–2008, 2009, 2013
œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- (xxiv)
cegõeje#emeced (A)(B) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced
6. (i) je#eme hee$e efpeme ¤hekeâ ceW nw, Jen nw–
(C) JesCeermebnejced (D) otleIešeslkeâÛeced
(ii) je#emehee$eced GheueYÙeles?
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet. hespe-9
UGC 25 J–1995, 2003, GJ SET–2007 13. meJee&Le&efmeefæ: kesâve JebMesve mecyeæ:? MH SET–2013
(A) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced (B) jlveeJeueer (A) metÙe&JebMesve (B) ÛevõJebMesve
(C) mJehveJeemeJeoòeced (D) cegõeje#emeced (C) ieghleJebMesve (D) vevoJebMesve
œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- (xxxii) œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, hespe- (xivii)
1. (B) 2. (C) 3. (A) 4. (D) 5. (D) 6. (D) 7. (D) 8. (A) 9. (C) 10. (B)
11. (D) 12. (A) 13. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 cegõeje#eme 103
14. jepeveerefle Deewj ketâšveereflekeâ efJe<eÙeeW hej DeeOeeefjle mebmke=âle 20. `me: oes<e: meefÛeJemÙewJe Ùeomeled kegâ®les ve=he:'–Fmemes
veeškeâ keâewve nw? BHU MET–2013 mecyeeqvOele «evLe nw– BHU MET–2015
(A) cegõeje#emeced (B) veeieevevo (A) cegõeje#emeced (B) JesCeermebnejced
(C) efØeÙeoe|Mekeâe (D) ceneJeerjÛeefjleced (C) mJehveJeemeJeoòeced (D) GòejjeceÛeefjleced
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0hespe-9 œeesle–cegõeje#eme (3/32) - hejcesÕejoerve heeC[sÙe , hespe-198
15. Ûevoveoeme mes" efpeme veeškeâ ceW Deelee nw, Jen veeškeâ 21. ke=âlekeâkeâesheJe=òeevle: keâeqmceved ÂMÙekeâeJÙes Jeòe&les?
nw – BHU MET–2014 UGC 25 J–2015
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) keâCe&Yeejced (A) cegõeje#emes (B) ce=ÛÚkeâefškesâ
(C) JesCeermebnejced (D) cegõeje#emeced (C) GòejjeceÛeefjles (D) JesCeermebnejs
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0hespe-8 œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, hespe-192
16. (i) DeeqmceVeeškesâ efJeot<ekeâ: veeeqmle– 22. ke=âlekeâkeâesheJe=òeevle: cegõeje#emes keâeqmceVe¿sÓeqmle?
(ii) mebmke=âlemeeefnlÙes efJeot<ekeâjefnleveeškebâ Jele&les – UGC 25 Jn–2017
RPSC «es[-II (TGT)–2014, K SET–2014 (A) ØeLeces (B) efÉleerÙes
(A) ceeueleerceeOeJeced (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (C) le=leerÙes (D) ÛelegLex
(C) cegõeje#emeced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, hespe-192
œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe-xx 23. cegõeje#emeveeškesâ ÛeeCekeäÙe: kebâ ßesef‰veb efveie=nerlegced FÛÚefle–
17. efJeMeeKeoòe kesâ ØeeÛeerv e YeejleerÙe veeškeâ cegõeje#eme UK SLET–2012
keâer efJe<eÙeJemleg nw– IAS–2002 (A) ke=â<Ceoemeced (B) jeceoemeced
(A) ØeeÛeerve efnvot Devegßegefle kesâ osJeleeDeesb Deewj je#emeeW kesâ yeerÛe (C) Ûevoveoemeced (D) kegâceejoemeced
mebIe<e& kesâ yeejs ceW œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet. hespe-xLiii
(B) Skeâ DeeÙe& jepekegâceej Deewj Skeâ keâyeerues keâer ceefnuee keâer 24. DeOeesefueefKeles<eg veeškesâ<eg keâeqmceVeeškesâ m$eerhee$ees ve?
Øesce keâLee kesâ yeejs ceW AWES–2009
(C) oes DeeÙe& keâyeerueeW kesâ yeerÛe meòee kesâ mebIe<e& keâer keâLee kesâ yeejs ceW~ (A) cegõeje#emeced (B) mJehveJeemeJeoòeced
(D) Ûevõieghle ceewÙe& kesâ meceÙe ceW jepeojyeej keâer ogjefYemeeqvOeÙeeW (C) kegâvoceeuee (D) DeveIe&jeIeJeced
kesâ yeejs ceW œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- xx
œeesle–cegõeje#eme -hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0 hespe-9-11 25. ``ve efn Keueg meJe&: meJeË peeveeefle'' Fefle kegâ$e Jele&les –
18. cegõeje#emes keâewcegoerceneslmeJe: kesâve efveef<eæ:?
UGC 25 J–2013, BHU B. Ed–2012
UGC 25 Jn–2016 K SET–2014
JesCeermebnejs (A) (B) ceOÙeceJÙeeÙeesies
(A) je#emesve (B) Ûevõieghlesve
(C) jlveeJeuÙeeced (D) cegõeje#emes
(C) ÛeeCekeäÙesve (D) ceueÙekesâlegvee
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-29
œeesle–cegõeje#eme -hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0 hespe-10
26. ``vevoesvcetueve„JeerÙe&ceefncee yegefæmleg cee ieevcece'' –
19. keâmÙe ie=ns mJekegâšgcyeb mebvÙemÙe je#eme: veiejeod yeefn:
cegõeje#emes keâmÙesÙecegeqkeäle:? UGC 25 D–2012
peieece? UK SLET–2015
(A) ÛevõieghlemÙe (B) ÛeeCekeäÙemÙe
(A) peerJeefmeæs: (B) ÛevoveoememÙe
(C) MekeâšoememÙe (D) vevomÙe (C) je#ememÙe (D) ÛevoveoememÙe

œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0hespe-08 œees l e–ceg õ eje#eme (1/26) - heg <hee ieghlee, hespe-65

14. (A) 15. (D) 16. (C) 17. (D) 18. (C) 19. (B) 20. (A) 21. (A) 22. (C) 23. (C)
24. (A) 25. (D) 26. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 104
27. keâ: vevomeeceÇepÙemÙe ceneceelÙe:, Ùe: Devles ÛevõieghlemÙe 31. cegõeje#emes veevoerMueeskesâ keâmÙe mlegefle: efJeÅeles–
ceneceelÙeheob mJeerkeâjesefle– CCSUM Ph. D–2016 MH SET–2013
(A) Jej®efÛe: (B) ÛeeCekeäÙe: (A) efJe<Cees: (B) efMeJemÙe
(C) je#eme: (D) efmeæeLe&keâ: (C) yeÇÿeosJemÙe (D) ue#cÙee:
œeesle–cegõeje#eme - heg<hee ieghlee, Yet0hespe- xx
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-1,2
28. `ØeejYÙeles ve Keueg efJeIveYeÙesve veerÛew: ØeejYÙe efJeIveefJeefnlee
efJejceeqvle ceOÙee:~' cegõeje#emes keâmÙesÙecegeqkeäle:– 32. cegõeje#emes veeškesâ eEkeâ hee$eb meJe&ØeOeeveceeqmle–T-SET–2014
UGC 25 J–2016 (A) ÛeeCekeäÙe: (B) Ûevõieghle:
(A) efJejeOeieghlemÙe (B) ÛeeCekeäÙemÙe (C) je#eme: (D) ceueÙekesâleg:
(C) je#ememÙe (D) ÛevõieghlemÙe œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0hespe-06
œeesle–cegõeje#eme (2/17) - heg<hee ieghlee, hespe-110 33. ``DelÙeeojes Me¿veerÙe:'' – Fob keâLeveb cegõeje#emeveeškesâÓeqmle–
29. ``megueYes<JeLe&ueeYes<eg hejmebJesoves peve:~
T-SET–2013
keâ Fob og<keâjb kegâÙee&efooeveeR efMeefJevee efJevee~~''
(A) le=leerÙesÓ¿s (B) ØeLecesÓ¿s
cegõeje#emes FÙecegeqkeäleYe&Jeefle– UGC 25 J–2016
(A) je#ememÙe (B) ÛevoveoememÙe (C) <e‰sÓ¿s (D) efÉleerÙesÓ¿s
(C) ÛeeCekeäÙemÙe (D) YeeiegjeÙeCemÙe mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-365
œeesle–cegõeje#eme (1/24) - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-68 34. `ve efJeot<ekeâes veeefhe veeefÙekeâe' keâeqmceved ¤hekesâ –
30. keâ: ÛeeCekeäÙemÙe efMe<Ùe: Deemeerled? MH SET–2016 BHU AET–2010
(A) je#eme: (B) heJe&lekeâ: (A) JesCeermebnejs (B) yeeueYeejles
(C) Ûevõieghle: (D) Ûevoveoeme: (C) ceeueleerceeOeJes (D) cegõeje#emes
œeesle–cegõeje#eme -hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0hespe-12 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-360

Online Classes

TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET keâer


meJe&ßes‰ Online keâ#eeDeeW mes pegÌ[ves kesâ efueS
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
27. (C) 28. (A) 29. (C) 30. (C) 31. (B) 32. (A) 33. (B) 34. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 JesCeermebnej Deewj jlveeJeueer 105

14 JesCeermebnej Deewj jlveeJeueer


1. (i) JesCeermebnejmÙe jÛeefÙelee keâ:? UGC 25 D–2005, 2011 7. õewheoer keâeqmceVeeškesâ veeefÙekeâe –
(ii) JesCeermebnejveeškeâmÙe jÛeefÙelee keâ:? BHU B. Ed–2012, BHU AET–2010
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) cegõeje#emeced
(iii) JesCeermebnejmÙe keâlee&– GJ SET–2007, HAP–2016
(C) JesCeermebnejced (D) mJehveJeemeJeoòeced
(A) Yeeme: (B) keâeefueoeme:
œeesle–JesCeermebnejced - iebieemeeiej jeÙe, Yet0hespe-12
(C) Metõkeâ: (D) YeóveejeÙeCe:
8. õewheoerYeerceÙees: JeCe&veb keâeqmceved veeškesâ Jee|Celeced?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-381 BHU AET–2010
2. JesCeermebnejs õewheÅee: JesCeeryevOeveb kesâve ke=âleced? (A) GòejjeceÛeefjleced (B) cegõeje#emeced
RPSC SET–2010 (C) JesCeermebnejced (D) mJehveJeemeJeoòeced
(A) Yeercesve (B) ÙegefOeef‰jsCe œeesle–JesCeermebnejced - iebieemeeiej jeÙe, Yet0hespe-3
(C) ogÙeexOevesve (D) og:Meemevesve 9. Ún De¿eW Jeeues veeškeâ keâe veece nw–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-518-519 BHU MET–2014

3. `GòebmeefÙe<Ùeefle keâÛeebmleJe osefJe Yeerce:' Fefle JeekeäÙeb keâeqmceved


(A) GòejjeceÛeefjleced (B) JesCeermebnejced
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) cegõeje#emeced
«evLes Jele&les– MH SET–2013
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-382
(A) cegõeje#emes (B) efkeâjeleepeg&veerÙes
10. Yeerce: Øeefle%eeleJeeved– UGC 25 D–2011
(C) JesCeermebnejs (D) mJehveJeemeJeoòes
(A) ogÙeexOevesve JewjlJeced~
œeesle–JesCeermebnejced (1/21) - iebieemeeiej jeÙe, hespe-41 (B) ogÙeexOevesve ke=âleb õewheÅeeb Øeefle eflejmkeâejced Dehekeâleg&ced~
4. JesCeermebnejmÙe veešdÙeefJe<eÙe: mecyeæ: –BHU B. Ed–2014 (C) og:Meemevesve ke=âleb eflejmkeâejb Øeeflekeâleg&ced~
(A) jeceeÙeCesve (B) ceneYeejlesve (D) YeevegcelÙee õewheÅee: eflejmkeâej:~
(C) hegjeCesve (D) GòejjeceÛeefjlesve œeesle–JesCeermebnej - iebieemeeiej jeÙe, Yet0hespe-3
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-129 11. JesCeermebnejs ogÙeexOevemÙe keâ_Ûegkeâer keâ:?
5. JesCeermebnej ceW efkeâleves De¿ nQ? BHU MET–2009, 2013 UGC 25 D–2014
(A) 3 (B) 6 (A) efJeveÙevOej: (B) peÙevOej:
(C) 7 (D) 8 (C) ®efOejefØeÙe: (D) megvojkeâ:

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-382 œeesle–JesCeermebnejced - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0hespe-15
12. (i) JeerjjmeØeOeeveb veeškebâ efkeâced? UGC 25 J–2001
6. veeškeâmÙe GoenjCeb YeJeefle– UGC 25 J–2009
(ii) Jeerjjme ØeOeeve nw? K SET–2013
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) ceeueleerceeOeJeced
(A) JesCeermebnejced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(C) JesCeermebnejced (D) ef$ehegjefJepeÙe:
(C) mJehveJeemeJeoòeced (D) GòejjeceÛeefjleced
œeesle–JesCeermebnejced - iebieemeeiej jeÙe, Yet0hespe-12,13 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-388

1. (D) 2. (A) 3. (C) 4. (B) 5. (B) 6. (C) 7. (C) 8. (C) 9. (B) 10. (B)
11. (A) 12. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 106
13. JesCeermebnejs mebnejheomÙe DeeMeÙe:–CCSUM Ph. D–2016 19. veeefškeâeÓeqmle– UGC 25 D–2005
(A) efJeveeMe: (B) lÙeeie: (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) heefj<keâej: (D) nveveced (C) jlveeJeueer (D) JesCeermebnejced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-519 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-373
14. JesCeermebnejsÓ”erjme:? GJ SET–2004 20. (i) meeieefjkeâe efkeâmeceW veeefÙekeâe nw? UP GDC –2013
(A) keâ®Ce: (B) ëe=”ej: (ii) `meeieefjkeâe' veeefÙekeâe Deeqmle– BHU MET–2016
(C) Jeerj: (D) DeodYegle: (A) ce=ÛÚkeâefškesâ (B) keâeocyeÙee&ced
œeesle–JesCeermebnejced - iebieemeeiej jeÙe, Yet0hespe-13 (C) jlveeJeuÙeeced (D) efMeJejepeefJepeÙes
15. JesCeermebnejmÙe JesCeer keâÙee mecyeæe– CCSUM Ph. D–2016 œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, Yet0hespe-17
(A) megYeõe (B) ieevOeejer 21. jlveeJeueer keâmÙe osMemÙe jepekeâvÙee Jele&les–
(C) Gòeje (D) õewheoer CCSUM Ph. D–2016
œeesle–JesCeermebnejced - iebieemeeiej jeÙe, Yet0hespe-12 (A) ceieOe: (B) DeJevleer

16. (i) jlveeJeueerveeškeâmÙe keâlee& keâ:? (C) efJeoYe&: (D) eEmenue:

(ii) jlveeJeuÙee: jÛeefÙelee keâ:? œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, Yet0hespe-17


22. jlveeJeuÙeeb ØeOeevejme: keâ:? UGC 25 D–2014
(iii) jlveeJeueerefle keâmÙesÙeb efJeßeglee veeefškeâe keâJes:?
(A) Jeerjjme: (B) jewõjme:
UGC 25 D–2007, BHU AET–2012, RO–2015
(C) Meevlejme: (D) ëe=”ejjme:
(A) n<e&JeOe&ve: (B) ßeern<e&:
(C) Yeeme: (D) yeeCe:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-375
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366 23. jlveeJeueer keâmÙe Ghe¤hekeâØeYesomÙe GoenjCeb YeJeefle–
UGC 25 D–2012
17. (i) jlveeJeueer keäÙee nw– BHU MET–2008, 2009, 2013
(A) $eesškeâmÙe (B) veeefškeâeÙee:
(ii) jlveeJeueer keâerÂMeb ÂMÙekeâeJÙeb YeJeefle? K-SET–2014
(C) YeeefCekeâeÙee: (D) meókeâmÙe
(iii) jlveeJeuÙee: ¤hekeâØekeâej: UGC 25 D–2006,
œeesle–jlveeJeueer - leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-17
(iv) jlveeJeueer YeJeefle– J 2010, WB SET–2010
24. jlveeJeueerelf e veeefškeâeÙee: mJe¤heb Jele&les–UP GDC–2012
(v) jlveeJeueer efkeâced Deeqmle– GJ SET–2007, 2009
(A) veeškeâØekeâjCeÙees: efceefßeleb mJe¤heced
(A) veeškeâ nw (B) cenekeâeJÙe nw
(B) YeeCeef[ceÙees: efceefßeleb mJe¤heced
(C) veeefškeâe nw (D) KeC[keâeJÙe nw
(C) ØekeâjCemeceJekeâejÙees: efceefßeleb mJe¤heced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-373 (D) meókeânuueermekeâÙees: efceefßeleb mJe¤heced
18. (i) jlveeJeueerveeefškeâeÙee: veeÙekeâes Jele&les –
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-228-229
(ii) jlveeJeuÙeeb Jelmejepe: keâerÂMees veeÙekeâ:?
25. meeieefjkeâe efkeâme «evLe mes mecyeeqvOele nw–
UP GDC–2012, DSSSB PGT–2014
BHU MET–2008
(A)OeerjØeMeevle: (B) Oeerjesæle:
(A) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCe (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) Oeerjueefuele: (D) Oeerjesoeòe: (C) jlveeJeueer (D) cegõeje#eme
œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, Yet0hespe-14 œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, Yet0hespe-17
13. (C) 14. (C) 15. (D) 16. (A) 17. (C) 18. (C) 19. (C) 20. (C) 21. (D) 22. (D)
23. (B) 24. (A) 25. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 JesCeermebnej Deewj jlveeJeueer 107
26. (i) Jemevlekeâ efkeâmeceW nw? UP TGT–2004, UGC 25 J–1994 33. ueerueeJeOetleheodcee keâLeÙevleer he#eheeleceefOekebâ ve:~
(ii) Jemevlekeâ efkeâme veeškeâ mes mecyeeqvOele nw? ceevemeceghewefle kesâÙeb efÛe$eielee jepenbmeerJe~~
(A) jlveeJeueer (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
FÙecegeqkeäle: keâecegeföMÙe keâefLelee– UGC 25 J–2014
(A) Mekegâvleueeced (B) ceneMJesleeced
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(C) õewheoerced (D) meeieefjkeâeced
œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, Yet0hespe-25 œeesle–jlveeJeueer (2/9) - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-74
27. jlveeJeuÙeeb GoÙevemÙe keâ_Ûegkeâer keâ:? UGC 25 J–2015 34. jlveeJeuÙeeb keâmÙee: veieÙee&: ÂMÙeb Jele&les? GJ SET–2013
(A) yeeYeÇJÙe: (B) ÙeewievOejeÙeCe: (A) keâewMeecyÙee: (B) GppeefÙevÙee:
(C) Jemevlekeâ: (D) efJe›eâceyeeng: (C) ßeerue¿eÙee: (D) ßeeJemlÙee:
œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, Yet0hespe-25 œeesle–jlveeJeueer (1/10) - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-18
28. jlveeJeueerveeefškeâeÙee: ØeLecee¿mÙe veece efkeâced? 35. jlveeJeuÙee: ce”ueeÛejCemÙe ØeLeces Mueeskesâ keâmÙe mlegefle:
ØeehÙeles? UGC 25 D–2015
UGC 25 J–2013
(A) efJe<Cees: (B) yeÇÿeCe:
(A) mebkesâle: (B) keâoueerie=n: (C) efMeJemÙe (D) ieCesMemÙe
(C) ceoveceneslmeJe: (D) Ssvõpeeefuekeâ: œeesle–jlveeJeueer (1/1) - leeefjCeerMe Pee, hespe-02
œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-45 36. `efmeæsYeÇe&eqvlevee&eqmle melÙeb leLeeefhe mJesÛÚeÛeejer Yeerle
29. jlveeJeuÙeeb efÉleerÙee¿mÙe veece– UGC 25 D–2014 SJeeeqmce Yeleg&:~' FlÙegeqkeäle: jlveeJeuÙeeb kesâve mecyeæe?
UGC 25 J–2016
(A) ceoveceneslmeJe: (B) keâoueerie=nced
(A) GoÙevesve (B) Jemevlekesâve
(C) me¿sle: (D) Fvõpeeefuekeâced
(C) yeeYeÇJÙesCe (D) ÙeewievOejeÙeCesve
œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-99 œeesle– jlveeJeueer (1/7) - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-12
30. ceovecenes l meJemÙe JeCe& v eb keâeq m ceved «evLes ØeLecee¿s 37. jlveeJeuÙee Dehejb veece– GJ SET–2004
GheueYÙeles? UGC 25 S–2013 (A) JeemeJeoòee (B) meeieefjkeâe
(A) GòejjeceÛeefjles (B) DeefYe%eeveMeekegâvleues (C) keâhet&jce_pejer (D) Mekegâvleuee
(C) jlveeJeuÙeeced (D) ce=ÛÚkeâefškesâ mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-373
œeesle–jlveeJeueer - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-45 38. jlveeJeueer keâmÙe je%ees ogenf leeÓÓmeerled– RPSC SET–2013-14
(A) Â{Jece&Ce: (B) keâefue”jepemÙe
31. `ÙeeleesÓeqmce heodceveÙeves meceÙees cecew<e:' jlveeJeuÙee: mebJeeo–
(C) eEmenuesMJejmÙe (D) celmÙejepemÙe
Mueeskesâve keâ: mecyeesOÙeles? UP GDC –2013
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-374
(A) ceneje%eer (B) efJeot<ekeâ:
39. jlveeJeuÙee: veeÙekeâ: keâ:– MH SET–2016
(C) GoÙeve: (D) meeieefjkeâe (A) Ûee®oòe: (B) og<Ùevle:
œeesle–jlveeJeueer (3/6) - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-112 (C) ogÙeexOeve: (D) GoÙeve:
32. ``DeeveerÙe Peefšefle IešÙeefle efJeefOejefYeceleceefYecegKeerYetle:'' œeesle–jlveeJeueer - leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-43
GeqkeäleefjÙeb jlveeJeuÙeeb Jele&les– UP GDC–2012 40. JeemeJeoòeÙee kegâmegceeÙegOemÙe hetpee kegâ$e mecheeefolee–
(A) ÙeewievOejeÙeCemÙe (B) GoÙevemÙe UGC 25 J–2013
(A) yekegâueheeoheleues (B) jkeäleeMeeskeâheeoheleues
(C) met$eOeejmÙe (D) jlveeJeuÙee:
(C) menkeâejJe=#eleues (D) oeef[ceJe=#eleues
œeesle–jlveeJeueer (1/6) - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-10 œeesle–jlveeJeueer (ØeLece De¿) - leeefjCeerMe Pee, hespe-52

26. (A) 27. (A) 28. (C) 29. (B) 30. (C) 31. (D) 32. (C) 33. (D) 34. (A) 35. (C)
36. (D) 37. (B) 38. (C) 39. (D) 40. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 108

15 veeškeâ kesâ efJeefJeOe ØeMve


1. ``leJeeeqmce ieerlejeiesCe neefjCee ØemeYeb ùle:~ 7. (i) `efJe›eâceesJe&MeerÙeced' veeÙekeâ: – UP PGT–2003,
S<e jepesJe og<Ùevle: meej”sCeeeflejbnmee~~'' (ii) `efJe›eâceesJe&MeerÙeced' keâe veeÙekeâ nw? AWES TGT–2012
GheÙeg&keäle Mueeskeâ efkeâmekeâe GoenjCe nw? UP PGT–2000 (A) efJe›eâceeefolÙe (B) Deeqiveefce$e
(A) veevoer (B) heleekeâemLeevekeâ (C) ceeOeJe (D) heg®jJee (efJe›eâce)
(C) efyevog (D) ØemleeJevee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-329
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/5)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-13
8. meeefnlÙe keâer meYeer efJeOeeDeesb ceW mes meJee&efOekeâ jcÙeleehetCe&
2. ``efMejefme Oe=lemegjeheies mcejejeJe®CecegKesvog®efÛee|iejervõheg$eer~
efJeOee nw– UP TGT–2011
DeLe ÛejCeÙegieeveles mJekeâevles eqmcelemejmee YeJeleesmleg Yetelf ensleg:~~''
(A) cenekeâeJÙe (B) ieereflekeâeJÙe
– GheÙegk& eäle Mueeskeâ nw? UP PGT–2000
(C) keâLee (D) veeškeâ
(A) F&Me-mlegefle (B) ce”ueeÛejCe
(C) hetJe&j” (D) ÉeoMeheoeveevoer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-341
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/25) Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-173 9. FveceW mes keâewve ¤hekeâ veneR nw? UP PGT–2005
3. (i) `efJe›eâceesJe&MeerÙeced' veece ¤hekeâceeqmle? UP PGT–2000, (A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) efJe›eâceesJe&MeerÙeced
(ii) `efJe›eâceesJe&MeerÙe' nw? BHU AET–2010 (C) ceneJeerjÛeefjleced (D) oMekegâceejÛeefjleced
(A) ÛechetkeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe-381
(C) veeškeâ (D) $eesškeâ 10. Mekeâejer, DeJeeqvlepee, ÛeeC[eueer SJeb {keäkeâer Ùes Øekeâej
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-329 nQ– UP PGT–2005
4. (i) `efØeÙeoe|MekeâeÙee:' veeÙekeâ: keâ:– (A) JesMÙeeDeesb kesâ (B) efJeefMe„ veeefÙekeâeDeesb kesâ
(ii) efØeÙeoe|Mekeâe veeefškeâe kesâ veeÙekeâ nQ? (C) Øeeke=âle kesâ (D) keâeJÙe keâer jerefleÙeeW kesâ
UP PGT–2002, AWES TGT–2012 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced-peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe-12
(A) Jemlegefce$e (B) GoÙeve 11. efvecveefueefKele ceW mes keâewve `keâ_Ûegkeâer' keâer efJeMes<elee
(C) efce$eeJemleg (D) Â{Jecee& veneR nw? UP PGT–2005
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-369 (A) Devle:hegj ceW peeves Jeeuee Je=æ
5. veeieevevo kesâ veeÙekeâ keâe keäÙee veece nw? UP PGT–2002 (B) iegCeJeeved yeÇeÿeCe
(A) peercetleJeenve (B) og<Ùevle (C) meye keâeÙeeX keâes keâjves ceW kegâMeue
(C) GoÙeve (D) MebKeÛet[ (D) jepee keâe efJeMJemle efce$e
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-371 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-461
6. veeieevevo veeškeâ keâer veeefÙekeâe keâe keäÙee veece nw?
12. `ÙeJeefvekeâe' Meyo keâe DeLe& nw? UP PGT–2005
UP PGT–2002
(A) ÙeJeve osMe keâer keâvÙee (B) ÙeJeve mewefvekeâ
(A) FjeJeleer (B) ceueÙeJeleer
(C) heox kesâ heerÚs (D) heoe&
(C) ue#ceer (D) ceoefvekeâe
œeesle–oMe™hekeâ- jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-101
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-371
1. (D) 2. (B) 3. (D) 4. (B) 5. (A) 6. (B) 7. (D) 8. (D) 9. (D) 10. (C)
11. (D) 12. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeškeâ kesâ efJeefJeOe ØeMve 109
13. (i) hegòeefuekeâe-ve=lÙe mes mebmke=âle veeškeâ keâer Glheefòe ceeveves 18. `ØeyeesOeÛevõesoÙe:'– UGC 25 J–2008
Jeeuee efJeÉeved nw? UP PGT–2000, 2003 (A) ÛechetkeâeJÙeced (B) heÅekeâeJÙeced
(ii) efkeâmeves Ùen efJeÛeej, JÙeòeâ efkeâÙee nw efkeâ `hegòeefuekeâe (C) ieÅekeâeJÙeced (D) ¤hekeâced
ve=lÙe' mes veeškeâeW keâer Glheefòe ngF& nw? œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-543
(A) [e@0 keâerLe (B) [e@0 keâesvees 19. ceeueleerceeOeJeveeškeâmÙe FefleJe=òeb Jele&les?
(C) [e@0 efheMesue (D) [e@0 nš&ue UGC 25 J–2008
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-266 (A) Øeefmeæced (B) keâefJekeâequheleced
14. ceeueleerceeOeJe efkeâme ¤hekeâ kesâ Øekeâej keâe Yeeie nw? (C) GlheeÅeced (D) Ûeeefj$ekeâced
UGC 25 J–1995 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-543
(A) ØekeâjCe (B) veeškeâ 20. cegõeje#emeveeškeâmÙe keâLeeJemleg YeJeefle–UGC 25 D–2008
(A) Øeefmeæced (B) Ûeeefj$ekeâced
(C) F&nece=ie (D) Øenmeve
(C) GlheeÅeced (D) keâefJekeâequheleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-397
œeesle–cegõeje#emeced- hejcesMJejoerve heeC[sÙe, Yet0 hespe-6
15. ome De¿eW keâe ¤hekeâ nw– UGC 25 D–2001
21. `ef[ce' Fefle ¤hekesâ De¿e: YeJeeqvle? UGC 25 D–2009
(C) cegõeje#eme (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(A) 5 (B) 6
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) GòejjeceÛeefjleced (C) 10 (D) 4
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-307 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/242) -Meeefue«eeceMeeŒeer, hespe-216
16. megcesefuele keâerefpeS– UGC 25 J–2003 22. T®Ye”s veeÙekeâ: keâ:? UGC 25 D–2010
(De) jlveeJeueer 1. 10 De¿ (A) ogÙeexOeve: (B) Yeerce:
(ye) JesCeermebnejced 2. 4 De¿ (C) Oe=leje„^: (D) ßeerke=â<Ce:
(me) DeefYe%eeveMeekegâvleueced 3. 6 De¿ œees l e–meb m ke= â lekeâef Je-oMe& v e- Yees uee Meb keâj JÙeeme, hespe--193
(o) ce=ÛÚkeâefškeâced 4. 7 De¿ 23. GvceòejeIeJeb keâmÙe ¤hekeâmÙe GoenjCeb YeJeefle?
De ye me o UGC 25 D–2012

(A) 2 3 4 1 (A) De¿mÙe (B) ef[cemÙe


(B) 3 4 2 1 (C) JeerLÙee: (JeerLes:) (D) meceJekeâejmÙe
(C) 1 2 3 4 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-445
(D) 4 3 1 2 24. meeshenemeefveiet{eLee&-veeefuekewâJe– UGC 25 S–2013
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, (A) veeefškeâe (B) ØekeâjefCekeâe
hespe-De 515, ye-518, me-483, o-493 (C) Øensefuekeâe (D) YeeefCekeâe
17. (i) ØenmevemÙe GoenjCeced? UGC 25 J–1994, œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/261)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-219
(ii) Ùen Øenmeve nw– D–2007 25. DeOemleves<eg Skeâeef¿¤hekeâceeqmle? UGC 25 D–2013
(A) efØeÙeoe|Mekeâe (B) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced (A) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced (B) Ûee®oòeced

(C) ceòeefJeueeme: (D) ce=ÛÚkeâefškeâced (C) keâCe&Yeejced (D) DeefJeceejkeâced

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe-548 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276

13. (C) 14. (A) 15. (B) 16. (A) 17. (C) 18. (D) 19. (B) 20. (A) 21. (D) 22. (B)
23. (A) 24. (C) 25. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 110
26. `Øeefleceeveeškeâced' ceW efkeâleves De¿ nQ? 33. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
BHU MET–2011, BHU B. Ed–2011, UP TGT–2004 MH SET–2011
(A) 4 (B) 7 (keâ) ce=ÛÚkeâefškeâced 1. veeškeâced
(C) 5 (D) 9 (Ke) oMekegâceejÛeefjleced 2. ØekeâjCeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276 (ie) GòejjeceÛeefjleced 3. veeefškeâe
27. veeškesâ DeecegKe: keâmÙe Yeso:? BHU B. Ed–2013 (Ie) jlveeJeueer 4. ieÅekeâeJÙeced

(A) YeejleerJe=òes: (B) DeLeexhe#eshekeâmÙe


keâ Ke ie Ie
(A) 1 4 2 3
(C) mevOes: (D) heleekeâemLeevekeâmÙe
(B) 2 1 4 3
œeesle–oMe™hekeâ (3/5)-jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-204 (C) 3 4 2 1
28. `keâhet&jce_pejer' efkeâme Yee<ee ceW efueefKele nw? (D) 2 4 1 3
BHU MET–2013 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’,
(A) mebmke=âle (B) heeefue
hespe-keâ. 495, Ke. 381, ie. 528, Ie. 515
34. DeOeesefvee|o„eveeb «evLeeveeb keâeueeveg›eâcesCe meceerÛeerveb heÙee&Ùeb
(C) Øeeke=âle (D) F&jeveer
efJeefÛevegle– MH SET–2011
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe--539 1. mJeHveJeemeJeoòeced 2. cegõeje#emeced
29. yeeuejeceeÙeCe ceW efkeâleves De¿ nQ? BHU MET–2009, 2013 3. DeefYe%eeveMeekegâvleueced 4. GòejjeceÛeefjleced
(A) 7 (B) 8 (A) 2 1 4 3
(C) 9 (D) 10 (B) 1 2 3 4
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-539 (C) 1 3 4 2
(D) 3 1 2 4
30. veeškeâ veneR nw? UGC 73 J–2013
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
(A) mJehveJeemeJeoòeced (B) JeemeJeoòeced
hespe-275, 326, 355, 395
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) GòejjeceÛeefjleced
35. DeOeesefvee|o„s<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle –
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-391 MH SET–2013
31. mebmke=âlemeeefnlÙes ØeleerkeâelcekeâmÙe veeškeâmÙe veece Deeqmle? (keâ) jepeJeenve: 1. keâeocyejer
RPSC «es[-I (PGT)–2011 (Ke) ceneMJeslee 2. ce=ÛÚkeâefškeâced
(A) efJeæMeeueYeef_pekeâe (B) ØeyeesOeÛevõesoÙe (ie) ÙeewievOejeÙeCe: 3. oMekegâceejÛeefjleced
(C) ØemeVejeIeJeced (D) DeeMÛeÙe&Ûet[eceefCe (Ie) Mekeâej: 4. mJehveJeemeJeoòeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-543 keâ Ke ie Ie
32. ceneYeejlekeâLeeceeefßelÙe Yeemesve eEkeâ veeškebâ efueefKeleced? (A) 3 4 1 2
(B) 3 1 4 2
K SET–2014
(C) 4 3 1 2
(A) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced (B) mJehveJeemeJeoòeced (D) 2 1 3 4
(C) Øeefleceeveeškeâced (D) keâCe&Yeejced œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466 hespe– keâ-475, Ke-494, ie-275, Ie-309

26. (B) 27. (A) 28. (C) 29. (D) 30. (B) 31. (B) 32. (D) 33. (D) 34. (C) 35. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeškeâ kesâ efJeefJeOe ØeMve 111
36. Yeemeke=â le DeOeese fueefK ele veeškeâeW ceW mes keâewv e-mee 43. efvecveefueefKele ceW mes efkeâme jÛevee kesâ Devle ceW keâefJe ves
jeceeÙeCecetuekeâ nw? UP GIC–2009 YeieJeeved efMeJe mes cegeqkeäle keâer ØeeLe&vee keâer nw?
(A) DeefYe<eskeâveeškeâced (B) T®Ye”ced UP GDC–2008
(C) yeeueÛeefjleced (D) he_Ûeje$eced (A) GòejjeceÛeefjleced (B) cesIeotleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466 (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) Øeefleceeveeškeâced
37. Ùe$e GlheeÅeb ueeskeâmebßeÙe_Ûe Je=òeb YeJeefle leoeqmle ¤hekeâced? œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–453
UP GDC–2012 44. `ceneveeškeâced' Fefle keâLÙeles? BHU AET–2010
(A) veeškeâced (B) ØekeâjCeced (A) nvegceVeeškeâced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) ef[ce: (D) JÙeeÙeesie: (C) GòejjeceÛeefjleced (D) cegõeje#emeced
œeesle–oMe™hekeâ- (3/39)- jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-226 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-540
38. ceneJeerjÛeefjle keâe cetue nw– UGC 73 D–1997 45. keâerÂMees veeÙekeâ: peercetleJeenve:? BHU AET–2010
(A) jeceeÙeCeced (B) Meekegâvleueced (A) Oeerjesoeòe: (B) OeerjØeMeevle:
(C) ceneYeejleced (D) ieerlee (C) Oeerjesæle: (D) Oeerjueefuele:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-526 œeesle–oMe™hekeâ-jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-116
39. DeefYe<eskeâveeškeâ' kesâ keâLeeJemleg keâe cetue nw? 46. És veeefÙekesâ keâeqmceved ¤hekesâ YeJele:? BHU AET–2010
UGC 73 J–1999 (A) $eesškesâ (B) veeefškeâeÙeeced
(A) YeeieJeleced (B) ceneYeejleced (C) F&nece=ies (D) JeerLÙeeced
(C) jeceeÙeCeced (D) he©ehegjeCeced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–515
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘]$e+ef<e’, hespe-466 47. kesâve cenekeâefJevee mJe¤hekesâ<eg ØeeÙesCeeskeäleced `efveoex<eoMe&vee
40. DeÅelJes mebmke=âleYee<ee keâmÙe ke=âles mecegheÙegkeälee Yee<ee efn keâvÙekeâe:'? BHU AET–2010
cevÙeles? UP C-TET–2013 (A) Yeemesve (B) n<exCe
(A) ieefCelemÙe (B) KeieesueefJe%eevemÙe (C) YeJeYeteflevee (D) keâeefueoemesve
(C) efJeceeveMeem$emÙe (D) meÁCekeâmÙe œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/5)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–12,13
œeesle– 48. cenekeâef J eYeemeke= â les keâeq m cevveeškes â YejleJeekeä Ù eb
41. efvecveefueefKele ceW mes $eesškeâ nw? UP GDC–2008 veesheueYÙeles? BHU AET–2010
(A) ceeueleerceeOeJeced (B) keâhet&jce_pejer (A) mJehveJeemeJeoòes (B) Ûee®oòes
(C) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (D) jlveeJeueer (C) otleJeekeäÙes (D) DeefJeceejkesâ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-329 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–276
42. efvecveefueefKeles<eg keâlecees «evLees veeškeâ«evLees veeeqmle– 49. Yeemeke=âleeefve ceneYeejleeefßeleeefve veeškeâeefve meeqvle?
T SET–2014 BHU AET–2010
(A) n<e&Ûeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (A) 3 (B) 5
(C) cegõeje#emeced (D) JesCeermebnejced (C) 7 (D) 9
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-491 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466
36. (A) 37. (B) 38. (A) 39. (C) 40. (D) 41. (C) 42. (A) 43. (C) 44. (A) 45. (A)
46. (B) 47. (C) 48. (B) 49. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 112
50. kesâveeÛeeÙexCe Øeeskeäleb `meJe&Megkeäuee mejmJeleer' – 54. keâCe&Yeej¤hekebâ keâlÙe¿elcekeâced? RPSC SET–2013-14
BHU AET–2010 (A) Skeâe¿elcekeâced (B) Ûelegj¿elcekeâced
(A) Yeecensve (B) efJeMJeveeLesve (C) oMee¿elcekeâced (D) he_Ûee¿elcekeâced
(C) oeqC[vee (D) Yeespejepesve mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-472 55. keâeefueoeme Éeje jefÛele `ceeueefJekeâeeqiveefce$eced' veeškeâ
51. ieghlekeâeue ceW efueefKele mebmke=âleveeškeâeW ceW m$eer Deewj Metõ keâe veeÙekeâ Lee? UP PCS–1998
yeesueles nQ? IAS–1995 (A) heg<Ùeefce$e Megbie (B) ieewleceerheg$e Meelekeâe|Ce
(A) mebmke=âle (B) Øeeke=âle (C) Deeqiveefce$e (D) Ûevõieghle efÉleerÙe
(C) heeefue (D) Meewjmesveer mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-326
œeesle– 56. keâhet&jce_pejer Fefle ke=âefle: keâmÙe Ghe¤hekeâØeYesomÙe
52. DeOeesÓef¿leeveeb meceerÛeervecegòejb efÛevegle– K SET–2014
GoenjCeced? DSSSB PGT–2014
(keâ) keâeocyejer 1. ØekeâjCeced
(A) veeefškeâe (B) $eesškeâced
(Ke) n<e&Ûeefjleced 2. keâLee
(C) meókeâced (D) veešŸejemekeâced
(ie) ce=ÛÚkeâefškeâced 3. veeefškeâe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-539
(Ie) jlveeJeueer 4. DeeKÙeeefÙekeâe
57. ØemleeJeveeÙee: veeceevlejb efkeâced? DSSSB PGT–2014
keâ Ke ie Ie
(A) megcegKeced (B) ØecegKeced
(A) 2 3 1 4
(B) 2 4 1 3 (C) DeecegKeced (D) ogceg&Keced
(C) 1 4 2 3 œeesle–oMe™hekeâ- jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-206
(D) 3 2 4 1 58. meókeâ nw– UP PGT (H)–2005
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, (A) Skeâ Øekeâej keâe Úvo (B) Skeâ Øekeâej keâe veeškeâ
hespe-307,373,491,493
(C) Skeâ Øekeâej keâer Ùegæ Mewueer (D) Skeâ Øekeâej keâe ieerle
53. DeOeesÓef¿leeveeb Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-441
K SET–2015
59. GòeceeOeceefMe#ekeâÙees: ue#eCeb keâeqmceved keâeJÙes Gkeäleced?
(keâ) cegõeje#emeced veeefškeâe
1.
(Ke) DeefYe%eeveMeekegâvleueced 2. Ûeeefjef$ekeâ¤hekeâced DSSSB TGT–2014
(ie) GòejjeceÛeefjleced 3. ceneYeejleeOeeefjleb ¤hekeâced (A) DeefYe%eeveMeekegâvleues (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$es
(Ie) jlveeJeueer 4. keâ®Cejme¤hekeâced (C) cegõeje#emes (D) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCes
keâ Ke ie Ie mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-328
(A) 1 2 3 4 60. YeieJeeved jece kesâ peerJeve mes mecyeeqvOele veeškeâ nw?
(B) 3 4 2 1 UP PGT (H)–2013
(C) 2 3 4 1
(A) ceeueleerceeOeJe (B) ceneJeerjÛeefjle
(D) 4 3 1 2
(C) mJehveJeemeJeoòee (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
hespe-358, Ke-335, ie-403, Ie-373 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-401

50. (C) 51. (B) 52. (B) 53. (C) 54. (A) 55. (C) 56. (C) 57. (C) 58. (B) 59. (B)
60. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeškeâ kesâ efJeefJeOe ØeMve 113
61. veeškesâ efJeot<ekeâ: – AWES TGT–2012 69. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle –
(A) met$eOeejmÙe keâce& keâjesefle (B) ce_Ûemeppeeb keâjesefle GJ SET–2008
(C) me_Ûeeuevekeâce& keâjesefle (D) nemÙeefJeveesob keâjesefle (keâ) mJeHveJeemeJeoòes OeerJejJe=òeevle:
1.
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/42)-Meeefue«eece Meem$eer, hespe–68 (Ke) DeefYe%eeveMeekegâvleues ueJekegâMeJe=òeevle:
2.
62. ceeueefJekeâeeqiveefce$emÙe efJeot<ekeâ:– AWES TGT–2012 (ie) ce=ÛÚkeâefškesâ ueeJeeCekeâ«eeceØeme”:
3.
(A) ieewlece: (B) cew$esÙe: (Ie) GòejjeceÛeefjles Mee|JeuekeâØeme”:
4.
(C) Jemevlekeâ: (D) cee{JÙe: keâ Ke ie Ie
œeesle–mebmke=âleie”e-meeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe, hespe-304 (A) 1 2 4 3
63. keâCe&YeejveeškeâmÙe veeÙekeâ: Deeqmle–UK SLET–2012 (B) 3 1 4 2
(C) 3 4 1 2
(A) keâCe&: (B) og<Ùevle:
(D) 4 2 1 3
(C) Ûee®oòe: (D) jece: (i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-530, 474, 494
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276 (ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet. hespe–46
64. ``efJe›eâceesJe&MeerÙeced' keâe efJeot<ekeâ nw– UP PGT–2002 70. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeer veb
(A) ceeCeJekeâ (B) cew$esÙe efJeefÛevegle– MH SET–2011
(C) Jemevlekeâ (D) ceeOeJÙe (keâ) jIegJebMeefceefle veeškebâ Jele&les~
œeesle–mebmke=âleie”e-meeefnlÙeced -meJe&%eYet<eCe, hespe -304 (Ke) Ûee®oòe: mJehveJeemeJeoòemÙe veeÙekeâ:
65. efvecveefueefKele ceW mes efkeâmekeâe cele nw efkeâ mebmke=âle veeškeâeW (ie) Ûevõeheer[: keâeocyeÙee&: veeÙekeâ:
keâer Glheefòe `mJeebieJeeo' mes ngF& nw? UP PGT–2003 (Ie) meJe&oceve: MekegâvleueeÙee: heg$e:
(A) Øees0 efnueyeÇev[ (B) mšsve keâesvees (A) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
(C) GheÙeg&keäle oesveeW (D) [e@0 efheMesue (B) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe, efÉJesoer, hespe-266 (C) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
66. ØeeÛeerve Yeejle keâer efvecveefueefKele hegmlekeâeW ceW mes efkeâme (D) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
Skeâ ceW Megbie jepeJebMe kesâ mebmLeehekeâ kesâ heg$e keâer Øesce (i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–keâ-208, ie-398
keâneveer nw– IAS–2016 (ii) mJehveJeemeJeoòeced-leeefjCeerMe Pee, Yet. hespe–32
(A) mJehveJeemeJeoòee (B) ceeueefJekeâeefiveefce$eced (iii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–448
(C) cesIeotleced (D) jlveeJeueer 71. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeer veb
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-328 efJeefÛevegle– MH SET–2011
67. DeOeesefueefKele ¤hekeâeW ceW keâewve-mee ¤hekeâ ØeeÛeervelece (keâ) Gòejs jeceÛeefjles YeJeYeteflee|JeefMe<Ùeles
nw – UP PGT–2011 (Ke) JesCeermebnejmÙe keâefJe: efJeMeeKeoòe: Jele&les
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (ie) heoueeefuelÙeefcelÙesleod JewefMe„Ÿeb YeejJesjeqmle
(C) cegõeje#emeced (D) Meeefjheg$eØekeâjCeced (Ie) keâeefueoemesve És cenekeâeJÙes efJejefÛeles
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-303, 305 (A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& $e+ef<e, hespe–491 (B) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
68. veeškesâ De¿eveeced DeefOekeâlecee mebKÙee keâe? HAP–2016 (C) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
(A) De„ew (B) he_Ûe (D) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(C) oMe (D) <ešd œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-437 hespe (keâ) 425, (Ke) 381, (ie) 193, (Ie) 149, 151

61. (D) 62. (A) 63. (A) 64. (A) 65. (C) 66. (B) 67. (A) 68. (C) 69. (B) 70. (A)
71. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 114
72. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– 73. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– MH SET–2016
(keâ) keâeocyejer 1. veeškeâced
MH SET–2016
(Ke) jIegJebMeced 2. ieÅekeâeJÙeced
(keâ) Mee”&jJe: 1. GòejjeceÛeefjleced (ie) cegõeje#emeced 3. ieereflekeâeJÙeced
(Ke) Mekeâej: 2. DeefYe%eeveMeekegâvleueced (Ie) cesIeotleced 4. cenekeâeJÙeced

(ie) ogceg&Ke: 3. JesCeermebnejced keâ Ke ie Ie


(A) 2 4 1 3
(Ie) Yeerce: 4. ce=ÛÚkeâefškeâced (B) 2 3 4 1
keâ Ke ie Ie (C) 2 3 1 4
(D) 2 4 3 1
(A) 1 4 3 2 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e',
(B) 2 1 4 3 hespe–398, 208, 504, 332
(C) 2 1 3 4 74. ceOÙeceJÙeeÙeesies `ceOÙece' heosve keâmÙe me¿sle: Deeqmle–
(D) 2 4 1 3 MGKV Ph. D–2016
(A) Depeg&vemÙe (B) vekegâuemÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, (C) YeercemÙe (D) Yeer<cemÙe
hespe-338,309,404,388 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', hespe–466

Sanskritganga App ceW 24 IeCšs Dee@ef[Ùees Jeeref[Ùees


keâ#eeÙeW GheueyOe neWieer
Øeeieer#eCeced (ceeefmekeâ šsmš heshej)
mebmke=âle hee"Ÿemeece«eer (PDF veesšdme)
efJeMes<e%eeW keâe ceeie&oMe&ve ueeFJe keäueeme kesâ Éeje
Heâesve Éeje meehleeefnkeâ mebheke&â Yeer keâj mekeâles nQ~
keâesme& keâer DeJeefOe 1 Je<e& cee$e

72. (D) 73. (A) 74. (C)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâeocyejer 115

16 keâeocyejer
1. (i) `keâeocyejer' kesâ uesKekeâ keâewve nQ? 6. `Ûevõeheer[' efkeâme «evLe keâe veeÙekeâ nw? UP TGT–2003
(ii) MegkeâveemeesheosMe `keâeocyejer' keâe DebMe nw~ Gmekesâ (A) efMeJejepeefJepeÙeced (B) keâeocyejer
jÛeefÙelee– UP TGT–2004, 2011 (C) cesIeotleced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(A) yeeCeYeó (B) iegCee{dÙe
œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, Yet0 hespe-8
(C) megyevOeg (D) #escesvõ
7. `keâeocyejer' ceW efkeâmekesâ leerve pevceeW keâe JeCe&ve nw?
œeesle–(i) keâeocyejer-meceerj Mecee&, Yet0hespe-7
UP TGT–2003, 2009
(ii) MegkeâveemeesheosMe-jepesMJej Øemeeo efceße, hespe–37
2. (i) keâeocyejer meeefnlÙe keâer efkeâme efJeOee kesâ Devleie&le Deeleer
(A) Ûevõeheer[ (B) keâefhe_peue
nw? UP TGT–1999, 2004, 2005, 2011 2013, (C) hegC[jerkeâ (D) ue#ceer
(ii) `keâeocyejer' efkeâme efJeOee keâer jÛevee nw~ UP TET–2014, œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-398
(iii) keâeocyejer Skebâ ...... keâeJÙeceeqmle? UP PGT–2000, 8. (i) yeeCeYeó ves efkeâme jerefle ceW Deheves keâeJÙe keâer jÛevee
(iv) keâeocyejer keâerÂMe: meeefnlÙeØekeâejes Jele&les– 2009, keâer? UP TGT–2004, UP PGT–2004,
(v) keâeocyejer efkeâme Øekeâej keâe «evLe nw?
(ii) yeeCe ves keâeocyejer ceW efkeâme jerefle keâe ØeÙeesie efkeâÙee?
(vi) keâeocyejer nw– UGC 25 D–2009,
(iii) yeeCeYeómÙe ieÅes jereflejeqmle~ 2009, 2013
GJ SET–2008, 2011, 2013
(A) DeeKÙeeefÙekeâe (B) Fefleneme (iv) cegKÙele: keâeocyejer keâer Mewueer nw–
(C) keâLee (D) Ûechet (A) JewoYeea (B) ieew[er
œeesle–keâeocyejer-meceerj Mecee&, Yet0 hespe-07 (C) hee_Ûeeueer (D) FveceW mes keâesF& veneR
3. (i) Megkeâveeme ves efkeâmes GheosMe efoÙee–UP TGT–1999, 2004 œeesle–keâeocyejer-meceerj Mecee&, Yet0 hespe-8
(ii) keâeocyejer ceW cev$eer Megkeâveeme ves efkeâmes GheosMe efoÙee? 9. (i) MegkeâveemeesheosMe efkeâme «evLe keâe DebMe nw?
(A) leejeheer[ keâes (B) JewMecheeÙeve keâes
(ii) MegkeâveemeesheosMe: keâeqmceved «evLes efveyeæ: Deeqmle?
(C) Ûevõeheer[ keâes (D) hegC[jerkeâ keâes
UP TGT–2004, 2010, UGC 25 D–1996,
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-42
MGKV Ph. D–2016, BHU MET–2008, 2011
4. keâeocyejer keâer keâLee nw– UP TGT–2001
(A) keâuheveeØemetle (B) jeceeÙeCe hej DeeOeeefjle (A) jIegJebMeced (B) keâeocyejer
(C) ceneYeejle hej DeeOeeefjle (D) hetCe&le: keâeuheefvekeâ (C) ceneYeejleced (D) jeceeÙeCeced
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced- jepesvõ efceße, Yet0hespe-28 œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-37
5. keâeocyejer ceW efkeâleves pevceeW keâer keâLee nw? 10. keâeocyejer ceW heeMJe& veeefÙekeâe keâewve nw? UP TGT–2004
UP TGT–2001, 2010 (A) he$euesKee (B) efJeueemeJeleer
(A) oes (B) leerve
(C) ceneMJeslee (D) keâeocyejer
(C) Ûeej (D) heeBÛe
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-29 œeesle–keâeocyejer- leeefjCeerMe Pee, Yet. hespe-57

1. (A) 2. (C) 3. (C) 4. (A) 5. (B) 6. (B) 7. (A) 8. (C) 9. (B) 10. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 116
11. keâeocyejer Deewj n<e&Ûeefjleced ceW yeeCe ves efkeâme osJelee keâer 17. keâeocyeÙeeË MegkeâveememÙe heg$e: keâ: –
mlegefle keâer nw? UP TGT–2010 RPSC SET–2013-14
(A) efMeJe (B) efJe<Ceg (A) Ûevõeheer[: (B) JewMecheeÙeve:
(C) FveceW mes oesveeW (D) FveceW mes keâesF& veneR (C) hegC[jerkeâ: (D) nejerle:

œeesle–(i) keâeocyejer-leeefjCeerMe Pee, hespe-3,4,5 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-399
18. keâeocyejer ceW veeefÙekeâe keâewve nw? BHU MET–2010
(ii) n<e&Ûeefjleced - ceesnveosJe hevle, hespe-1
(A) ceneMJeslee (B) keâeocyejer
12. (i) keâeocyejerkeâLeeÙeeb veeÙekeâmÙe veece efkeâced?
(C) MeyejkeâvÙee (D) leecyetuekeâj¿Jeeefnveer
(ii) keâeocyejer keâe ØecegKe veeÙekeâ nw– UP PGT–2010,
œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, Yet0 hespe-8
(iii) keâeocyejerieÅekeâeJÙemÙe veeÙekeâesÓeqmle– UP GIC–2012
19. (i) keâeocyeÙee&: cetueb œeesleb efkeâced? BHU AET–2010
UP GDC–2012, UP TET–2014, UK TET–2011
(ii) keâeocyejer kesâ keâLeevekeâ keâe cetueœeesle nw–
K SET–2013
(iii) keâeocyejer keâLeevekeâ keâe DeeOeej nw–
(A) Metõkeâ (B) leejeheer[
UP TGT–2010, 2011, 2013
(C) Ûevõeheer[ (D) JewMecheeÙeve (A) iegCee{dÙe keâer ye=nlkeâLee (B) DecejkeâLee
œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, Yet0 hespe-8 (C) DeJeeqvlemegvojerkeâLee (D) MetõkeâkeâLee
13. keâeocyejer Skeâ megvoj GoenjCe nw? UP TGT–2011 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-495
(A) ieÅekeâeJÙe keâe (B) heÅekeâeJÙe keâe 20. keâeocyeÙee&: GòejeOeË keâ: efJejefÛeleJeeved?
(C) efceefßelekeâeJÙe keâe (D) GheÙeg&keäle ceW mes efkeâmeer keâe veneR DSSSB TGT–2014
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-493 (A) jeIeJeYeó: (B) Yet<eCeYeó:
14. yeeCeYeó keâer Mewueer keâer ØecegKe efJeMes<elee nw– (C) ceequueveeLe: (D) Me¿jYeó:
UP TGT–2011 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-495
(A) keâevleemeeqccele GheosMe keâer mejmeMewueer 21. keâeocyejer kesâ ØeejcYe ceW yeeCeYeó ves efkeâleves MueeskeâeW keâer
(B) Deue¿ej ØeOeeve Mewueer jÛevee keâer nw? UP TGT–2013
(A) 10 (B) 15
(C) oesveeW keâe meeqcceßeCe
(C) 20 (D) 25
(D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-51
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, Yet0 hespe, 14 22. keâeocyejer kesâ ØeLece ceÁueeÛejCe ceW efkeâmekeâer Jevovee
15. leejeheer[mÙe cev$eer keâ:? K SET–2015 keâer ieF& nw? UP TGT–2013
(A) Ûevõeheer[: (B) Megkeâveeme: (A) yeÇÿee (B) efJe<Ceg
(C) hegC[jerkeâ: (D) Metõkeâ: (C) censMe (D) ef$eiegCeceÙehejyeÇÿe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-399 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-1) - meceerj Mecee&, hespe-1
16. Ûevõeheer[: ............ DeJeleej:~ GJ SET–2016 23. keâeocyejer keâe ØeOeevejme nw– UP TGT–2013
(A) hegC[jerkeâmÙe (B) yeÇÿeCe: (A) Jeer j (B) keâ®Ce
(C) efMeJemÙe (D) Ûevõceme: (C) ëe=Áej (D) Meevle

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-493 œeesle–keâeocyejer -meceerj Mecee&, Yet0 hespe-12
11. (C) 12. (C) 13. (A) 14. (C) 15. (B) 16. (D) 17. (B) 18. (B) 19. (A) 20. (B)
21. (C) 22. (D) 23. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâeocyejer 117
24. `KeuJeveLe&hejcheje' ceW `Keueg' Meyo mes keäÙee DeeMeÙe nw? 31. Ûevõeheer[ keâe efJeJeen efkeâmemes neslee nw? UP TGT–2009
H TET–2015 (A) ceneMJeslee (B) ceveesjcee
(A) LeesÌ[e ner (B) efveeqMÛele ner (C) keâeocyejer (D) ue#ceer
(C) DeÛeevekeâ ner (D) DeveLe& ner œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-1
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-45 32. he$euesKee efkeâmekeâer heg$eer Leer? UP TGT–2010
25. JewMecheeÙeve keâer Øesefcekeâe Leer– UP TGT–2003 (A) ievOeJe&jepe keâer (B) Megkeâveeme keâer
(A) keâeocyejer (B) ceneMJeslee (C) leejeheer[ keâer (D) kegâuetlesMJej keâer
(C) ÛeeC[euekeâvÙee (D) FveceW mes keâesF& veneR mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-494
33. Metõkeâ DeJeleej Lee– UP PGT–2002
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-30
(A) hegC[jerkeâ (B) he=Leg
26. Ûevõeheer[ keâer Øesefcekeâe Leer– UP TGT–2005
(C) JewMecheeÙeve (D) Ûevõeheer[
(A) ceneMJeslee (B) keâeocyejer
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-30
(C) Mekegâvleuee (D) ÛeeC[euekeâvÙee
34. (i) nejerle heg$e Lee–
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-29,30
(ii) nejerle efkeâmekeâe heg$e Lee?
27. (i) Megkeâveeme efkeâme jepee keâe ØeOeeve DeceelÙe Lee?
UP PGT–2004, 2010, UK TET–2011
(ii) keâeocyeÙeeË Megkeâveeme: keâmÙe je%e: cev$eer Deemeerled?
(A) cene|<e DeiemlÙe keâe (B) cene|<e peeyeeefue keâe
UK SLET–2015,UP TGT–2005
(C) cene|<e MJeslekesâleg keâe (D) cene|<e efJeMJeeefce$e keâe
(A) jece keâe (B) og<Ùevle keâe
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-41
(C) oMejLe keâe (D) leejeheer[ keâe 35. MegkeâveemeesheosMe ceW Megkeâveeme kesâ Deefleefjkeäle otmeje hee$e
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-37 nw– UP TGT–2011
28. MegkeâveemeesheosMe ceW Megkeâveeme, keâeocyejer keâLee ceW keâewve (A) JewMecheeÙeve (B) Ûevõeheer[
nw? UP TGT–2011 (C) leejeheer[ (D) Metõkeâ
(A) jepee (B) cev$eer œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-42
(C) ÙegJejepe (D) ÛeeC[eue 36. efkeâmekesâ iegCe oes<eeW keâe JeCe&ve Megkeâveeme ves efkeâÙee nw?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-399 UP TGT–2011
29. (i) Ûevõeheer[ kesâ efhelee keâe veece Lee– UP TGT–2009 (A) jepee kesâ (B) ÙegJejepe kesâ
(ii) Ûevõeheer[: keâmÙe heg$e: Deemeerled? RPSC SET–2010 (C) ue#ceer kesâ (D) Øepee kesâ
(A) MJeslekesâlees: (B) leejeheer[mÙe œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-37-38
(C) MegkeâveememÙe (D) nbmemÙe 37. jepelev$e Meemeve hejcheje ceW GheosMe efoÙes peeles nQ –
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-37 UP TGT–2011
30. efJeueemeJeleer efkeâmekeâer helveer Leer? UP TGT–2009 (A) efJeJeen-mebmkeâej kesâ DeJemej hej
(B) jepÙeeefYe<eskeâ kesâ DeJemej hej
(A) Megkeâveeme keâer (B) leejeheer[ keâer
(C) efJeÅeesheepe&ve kesâ DeJemej hej
(C) Ûevõeheer[ keâer (D) hegC[jerkeâ keâer
(D) JeeveØemLe kesâ DeJemej hej
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-13
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-13
24. (B) 25. (B) 26. (B) 27. (D) 28. (B) 29. (B) 30. (B) 31. (C) 32. (D) 33. (D)
34. (B) 35. (B) 36. (C) 37. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 118
38. ue#ceer ves efve‰gjlee keâe iegCe efkeâmemes Øeehle efkeâÙee? 45. `jepÙeefJe<eefJekeâejlevõeØeoe' nw– UP TGT–2004
UP TGT–2004 (A) jepeue#ceer (B) mejmJeleer
(A) keâewmlegYeceefCe mes (B) GÛÛew:ßeJee mes (C) ÙegJeeJemLee (D) megvojlee
(C) keâeueketâš mes (D) ceefoje mes œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-56
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-59 46. ``GlkegâefheleueesÛevee FJe lespeeqmJevees ves#evles'' Ssmee DeeÛejCe
keâjles nQ– UP TGT–2004
39. ue#ceer `heeleeueiegnsJe...........' nw–
(A) meppeve (B) ÙegJekeâpeve
UP TGT–2004
(C) cetKe&peve (D) ue#ceer mes ØeYeeefJele jepee
(A) efJešhekeâeveOÙeejesnefle (B) leceesyenguee
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-91
(C) efÛejÅegeflekeâeefjCeer (D) ØekeâefšleefJeefJeOemeb›eâeeqvle:
47. (i) Ûevõeheer[ keâes jepÙeeefYe<eskeâ hej GheosMe oslee nw –
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-68
(ii) ÙeewJejepÙeelhetJeË Ûevõeheer[b keâ GheefoMeefle–
40. ue#ceer mes kegâØeYeeefJele jepee `oMe&veØeoeveceefhe.............. UP TGT–2004, BHU AET–2010
ieCeÙeeqvle– UP TGT–2004 (A) leejeheer[: (B) Megkeâveeme:
(A) Deveg«enb (B) JejØeoeveb (C) JewMecheeÙeve: (D) he$euesKee
(C) heeJeveb (D) Ghekeâejb œeesle– MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-13
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-104 48. `keâeocyejer' Meyo keâe DeLe& nw–
41. `efvece&ueeefhe keâeueg<ÙecegheÙeeefle' ceW efkeâmekeâer Deesj mebkesâle UP TGT–2004, UGC 25 D–2014
nw? H TET–2015 (A) megje (B) efJe<e
(C) Dece=le (D) peue
(A) yegefæ (B) ceve
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee , Yet0 hespe-12
(C) Deelcee (D) Mejerj
49. `keâeocyejer' ceW Ûevõeheer[ efkeâme jepÙe keâe ÙegJejepe nw?
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-47 UP TGT–2004
42. keâewve-mee jepee efmeæeosMe neslee nw? UP TGT–2004 (A) keâewMeecyeer (B) Oeejeveiejer
(A) Yeer®Øeke=âefle: (B) Gvceòe: (C) meleeje (D) GppeefÙeveer
(C) Dee®{Øeleehe: (D) lejueùoÙe: œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-37
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-118 50. (i) keâeocyejer keâe Megkeâ he#eer hetJe& pevce ceW keâewve Lee?
43. `ue#ceer `meeOegYeeJe' keâer keäÙee nw? UP TGT–2004 (ii) Megkeâ kesâ hetJe& pevce keâe veece Lee–
(A) ØemleeJevee (B) keâoefuekeâe UP TGT–2004, 2009, 2010
(A) Metõkeâ (B) JewMecheeÙeve
(C) jengefpe£e (D) JeOÙeMeeuee
(C) he$euesKee (D) keâefhe_peue
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-76
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-30
44. oes<eeW keâer ëe=bKeuee ceW keâewve meeqcceefuele veneR nw?
51. Metõkeâ keâer jepemeYee ceW Megkeâhe#eer keâes keâewve ueeÙee Lee?
H TET–2015 UP TGT–2004
(A) ieYe& mes ner OeveMeeueer nesvee (B) veJeerve ÙegJeeJemLee nesvee (A) Øeleernejer (B) he$euesKee
(C) DelÙeefOekeâ efMeef#ele nesvee (D) DelegueveerÙe megvoj nesvee (C) hegC[jerkeâ (D) ceeleef”veer (ÛeeC[euekeâvÙee)
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-45 œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, hespe-42
38. (A) 39. (B) 40. (A) 41. (A) 42. (C) 43. (D) 44. (C) 45. (A) 46. (D) 47. (B)
48. (A) 49. (D) 50. (B) 51. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâeocyejer 119
52. MegkeâveemeesheosMe keâer efJe<eÙeJemleg ceW efvecve ceW mes keâewve 57. efkeâme Øekeâej kesâ jepee keâe DeeosMe efmeæ Ùeesieer kesâ
meeqcceefuele veneR nw? UP TGT–2005 meceeve meHeâue neslee nw? UP TGT–2005
(A) ØeÛegj Oeve Jeeues keâe (B) DeefleMeÙe yeueJeeved keâe
(A) ÙegJeeJemLeepevÙe efJekeâej
(C) Dee¤{ Øeleehe Jeeues keâe (D) mejue JÙeJenej Jeeues keâe
(B) ue#ceerceo
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-118
(C) GòejeefOekeâej kesâ Øeefle ueehejJeener
58. efyevee peue Jeeuee mveeve keâewve-mee nw? UP TGT–2005
(D) SsMJeÙe& mecyevOeer oes<e (A) Oethemveeve (B) cev$emveeve
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, hespe-1 (C) ceeveefmekeâ mveeve (D) ieg¤heosMe¤heermveeve
53. keâeocyejer keâLee kesâ efJe<eÙe ceW efvecve ceW mes keâewve-meer œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, hespe-13
yeele ieuele nw– UP TGT–2005 59. ieg¤heosMemÙe cenòJeceefmcevvegheJee|Celeb efJemlejsCe–
(A) Megkeâ ves Metõkeâ keâes megveeÙee UGC 25 S–2013
(A) n<e&Ûeefjles (B) oMekegâceejÛeefjles
(B) peeyeeefue ves Megkeâ keâes megveeÙee
(C) vew<eOeerÙeÛeefjles (D) keâeocyeÙee&ced
(C) ceneMJeslee ves Ûevõeheer[ keâes megveeÙee
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, hespe-13
(D) Megkeâveeme ves Ûevõeheer[ keâes megveeÙee 60. jepeØeke=âefle kewâmeer nesleer nw? UP TGT–2009
œeesle–keâeocyejer- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-32-35 (A) efJe£uee (B) GppJeuee
54. `MegkeâveemeesheosMe' ceW efkeâmes DeefJeveÙeeW (ogjeÛeejeW) keâe (C) efvece&uee (D) megueYee
Iej veneR keâne ieÙee nw? UP TGT–2005 œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-56
(A) ieYexMJejlJeced (B) DeefYeveJeÙeewJevelJeced 61. `efÛekeâer<eg&:' efkeâme Oeeleg mes yevee nw? UP TGT–2009
(A) efÛe (B) ke=â<ed
(C) DeØeeflece¤helJeced (D) SsMJeÙe&efleefcejevOelJeced
(C) meg (D) ke=â
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-45
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-43
55. MegkeâveemeesheosMeevegmeejsCe Den¿ejmÙe Skebâ Øeyeueb keâejCeb
62. (i) jepee Metõkeâ keâer jepeOeeveer– UP TGT–2010, 2013
Jele&les– RPSC «es[-I (PGT)–2014
(ii) jepee Metõkeâ keâer jepeOeeveer Leer–
(A) yegefæceòee (B) %eevejeefnlÙeced (A) efJeefoMee (B) GppeefÙeveer
(C) ieYexMJejlJeced (D) meewpevÙeced (C) DeJeeqvlekeâe (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-45 œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, hespe-31
56. ue#ceerceo kewâmee neslee nw? UP TGT–2005 63. efvecveefueefKele DeJelejCe ceW efkeâmekesâ efJeMes<eCe nQ?

(A) ceefojeheeve kesâ meceeve `Deefl eMeg æ -mJeYeeJeceef he ke= â <CeÛeefj leced Dekeâjceefh e
nmleeqmLele-mekeâue-YegJeveleueb jepeeveced Deõe#eerled~
(B) efJe<eheeve kesâ meceeve
UP PGT–2000
(C) MeerIeÇefJeveeMeer (A) Metõkeâ (B) JewMecheeÙeve
(D) Deeqvlece DeJemLee ceW Yeer ve„ ve nesves Jeeuee (C) hegC[jerkeâ (D) Ûevõeheer[
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-42,43 œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, hespe-54

52. (C) 53. (D) 54. (D) 55. (C) 56. (D) 57. (C) 58. (D) 59. (D) 60. (A) 61. (D)
62. (A) 63. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 120
64. (i) Meeuceueer Je=#e keâe JeCe&ve efkeâme «evLe ceW nw? 70. hegC[jerkeâ: keâmceeled keâejCeeled ce=le: – K-SET–2013
(ii) MeeuceueerJe=#e keâe JeCe&ve efkeâmeceW nw? (A) efJejnleehesve (B) jesiesve
(iii) MeeuceueerJe=#e keâe JeCe&ve FmeceW heeÙee peelee nw? (C) DeelcenlÙeÙee (D) le=<CeÙee
(iv) `MeeuceueerJe=#eJeCe&veb' keâeqmceved keâeJÙes ÂMÙeles? œeesle–keâeocyejer (ceneMJesleeke=òeevle) - jepeosJe efceße, Yet. hespe-27
UP PGT–2004, UGC 25 J–1994, 1998, 2001, D–2013
71. he$euesKee Fmekeâer hee$e nw– UGC 25 D–1997
(A) jIegJebMeced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A) ce=ÛÚkeâefškeâ keâer (B) jlveeJeueer keâer
(C) keâeocyejer (D) efMeJejepeefJepeÙeced
(C) n<e&Ûeefjle keâer (D) keâeocyejer keâer
œeesle–keâeocyejer- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-32
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-15
65. (i) `ef$eYegJeveØemeJeYetefceefjJe efJemleerCee&' efJeMes<elee efkeâmekesâ
72. DeOetjer keâeocyejer keâe hetjCe Fvemes ngDee–
efueS ØeÙegkeäle nw? UP PGT–2004, 2009, 2010
UGC 25 J–1999
(ii) `ef$eYegJeveØemeJeYetefceefjJe efJemleerCee&' efJeMes<eCe efkeâmekesâ
(A) oC[er (B) megyevOeg
efueÙes ØeÙegkeäle nw?
(C) n<e&JeOe&ve (D) hegefuevoYeó
(A) efJeefoMee (B) GppeefÙeveer
(C) efJevOÙeešJeer (D) nsceketâš
œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, Yet0hespe-9
73. keâeocyejerkeâLeeÙeeb hegC[jerkeâmÙe meKee keâ:? K SET–2014
œeesle–keâeocyejer- leeefjCeerMe Pee, hespe-44
66. `efJevOÙeJeveYetefceefjJe Jes$eueleeJeleer' efvecveeef¿le ceW mes (A) JewMecheeÙeve: (B) Ûevõeheer[:

efkeâmekeâe efJeMes<eCe nw? UP PGT–2005 (C) keâefhe_peue: (D) Megkeâveeme:


(A) Øeeflenejer (B) ÛeeC[euekeâvÙee mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-494
(C) ceneMJeslee (D) kegâueosJeer 74. Fme keâLee keâe DeeOeej hegvepe&vce efmeæevle hej efJeMJeeme
œeesle–keâeocyejer-meceerj Mecee&, hespe-41 nw– UGC 25 D–1999
67. keâeocyejer ceW Jee|Cele FvõeÙegOe Lee? UP PGT–2005 (A) oMekegâceejÛeefjleced (B) Megkeâmehleefle
(A) cev$eer (B) jepee (C) keâeocyejer (D) efMeMegheeueJeOeced
(C) IeesÌ[e (D) JepeÇ œeesle–keâeocyejer- leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-67
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-13 75. Metõkeâ keâe JeCe&ve nw– UGC 25 D–2003
68. FvõeÙegOe efkeâmekeâe DeJeleej Lee? UP PGT–2009 (A) keâeocyejer (B) n<e&Ûeefjleced
(A) Ûevõcee keâe (B) keâefhe_peue keâe (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) oMekegâceejÛeefjleced
(C) hegC[jerkeâ keâe (D) JewMecheeÙeve keâe œeesle–keâeocyejer- (keâLeecegKeced )- leeefjCeerMe Pee, hespe-32
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-493 76. ue#ceer Ûee_ÛeuÙeceeqmceVegheJee|Celeceeqmle–
69. ue#ceer keâer Glheefòe ngF& nw– UP TET–2013 UGC 25 D–2012, 2014
(A) ie”eveoer mes (B) Oeve mecheefòe mes (A) Meekegâvleues (B) keâeocyeÙee&ced
(C) efMeJe mes (D) peueefOe (mecegõ) mes (C) n<e&Ûeefjles (D) jIegJebMes
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-60 œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, hespe-30
64. (C) 65. (A) 66. (A) 67. (C) 68. (B) 69. (D) 70. (A) 71. (D) 72. (D) 73. (C)
74. (C) 75. (A) 76. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâeocyejer 121
77. JewMecheeÙeveJe=òeevle: kegâ$eesheJee|Cele: – UGC 25 J–2014 83. (i) `DeÛÚesomejesJej' keâe JeCe&ve keâneB Øeehle neslee nw?
(A) oMekegâceejÛeefjles (B) ce=ÛÚkeâefškesâ (ii) `DeÛÚesomejesJej' keâe JeCe&ve nw–UGC 73 J–1999
(C) keâeocyeÙee&ced (D) n<e&Ûeefjles BHU MET–2016

œeesle–keâeocyejer- meceerj Mecee&, hespe-70 (A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) mJehveJeemeJeoòeced


(C) n<e&Ûeefjleced (D) keâeocyejer
78. ``ve JewoiOÙeb ieCeÙeefle'' FlÙeeqmceved JeekeäÙes JewoiOÙeMeyomÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-494
keâesÓLe&:– BHU B.Ed–2013
84. jepee Metõkeâ keâer leguevee efkeâmemes veneR keâer ieF& nw?
(A) efvehegCelee (B) heeeqC[lÙe
UP TET–2013
(C) ÛelegjeF& (D) cetKe&lee Ûe›eâOej mes
(A) (B) Je®Ce mes
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-64 (C) nj (efMeJe) mes (D) keâceueÙeesefve (yeÇÿee) mes
79. Ûevõeheer[mÙe mesefJekeâe Deeqmle– œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-leeefjCeerMe Pee, hespe-26,27
DU M Phil–2016
(A) ceoveuesKee (B) ÛevõuesKee 85. `cevceLe:' heo keâe DeLe& nw– UP TET–2013
(C) he$euesKee (D) efÛe$euesKee (A) ceve (B) keâeceosJe
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-33 (C) efMeJe (D) efJe<Ceg
80. (i) `Ûevõeheer[' hee$e keâneB Jee|Cele nw? œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-meceerj Mecee&, hespe-17
(ii) `Ûevõeheer[' hee$e keâneB GheueyOe nw? 86. DeØeeflenleMeeqkeäle mes Ùegkeäle nw– UP TET–2013
BHU MET–2009, 2013 (A) cevceLe (B) nj (efMeJe)
(A) yegæÛeefjle ceW (B) n<e&Ûeefjle ceW (C) iegn (keâee|lekesâÙe) (D) keâceueÙeesefve

(C) oMekegâceejÛeefjle ceW (D) keâeocyejer ceW œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced- meceerj Mecee&, hespe-16-17
87. `iegn FJeeØeeflenleMeeqkeäle:'–ÙeneB `iegn' keâe DeefYeØeeÙe nw–
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-01
UP PGT–2011
81. (i) `keâeocyejer' Meyo Øeefmeæ nw– UP GDC–2012
(A) iegneJeemeer (B) keâeceosJe
(ii) `keâeocyejer' Fefle MeyomÙe ØeefmeæesÓLeexÓeqmle–
(C) keâee|lekesâÙe (D) ieto
(iii) `keâeocyejer' Meyo keâe DeLe& nw– UP PGT–2011 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced- meceerj Mecee&, hespe-17
UP TGT–2011 88. jepenbme keâes efkeâmeves efJeceeve yeveeÙee? UP TET–2013
(A) Dehmeje (B) ceefoje (A) keâceueÙeesefve (yeÇÿee) ves (B) ue#ceer ves
(C) Yeer®m$eer (D) keâocyeOeeefjCeer (C) mecegõ ves (D) efJe<Ceg ves
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-12 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-16-17
82. Jes$eJeleer veoer efkeâme veiejer ceW eqmLele nw? UP GIC–2009 89. efkeâmeves jepee keâer Deesj cegKe keâjkesâ DeeÙee& Úvo keâes
(A) Deuekeâe ceW (B) efJeefoMee ceW
heÌ{e? UP TET–2014
(A) efJenÁjepe ves (B) Øeleernejer ves
(C) GppeefÙeveer ceW (D) DeJevleer ceW
(C) ÛeeC[euekeâvÙee ves (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced- leeefjCeerMe Pee, hespe-45
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced- meceerj Mecee&, hespe-71

77. (C) 78. (B) 79. (C) 80. (D) 81. (B) 82. (B) 83. (D) 84. (B) 85. (B) 86. (C)
87. (C) 88. (A) 89. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 122
90. keâewve Gme DeeÙee& Úvo keâes megvekeâj DeeMÛeÙe&Ûeefkeâle nes 97. `nj FJe efpelecevceLe:' DebMe kesâ DeeOeej hej efpeleseqvõÙe
ieÙee? UP TET–2014 jepee Metõkeâ nw– UP TET–2014
(A) jepee (B) Megkeâ (A) efMeJe kesâ meceeve (B) Fvõ kesâ meceeve
(C) osJelee (D) je#eme (C) yeÇÿee kesâ meceeve (D) efJe<Ceg kesâ meceeve
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-71 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-16
91. mecemle ceeqv$eceC[ue ceW ØeOeevecev$eer nw– UP TET–2014 98. keâeocyejer ceW Jee|Cele efJeefoMee veiejer efkeâme veoer kesâ
(A) kegâceejheeefuele (B) kegâceej efkeâveejs eqmLele nw? UP TET–2014
(C) Megkeâ (D) FveceW mes keâesF& veneR (A) mejÙet (B) Jes$eJeleer
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-72 (C) ie”e (D) ceneveoer
92. efkeâmekesâ JeCeeX kesâ GÛÛeejCe ceW mhe„lee Leer? œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-31
UP TET–2014
99. keâeocyeÙee&: efleÙe&keähee$eb JewMecheeÙeve: keâeqm ceVeeßeces
(A) Megkeâ kesâ (B) jepee kesâ
ueyOeJeeveeßeÙeced? UP GDC–2014
(C) Øepee kesâ (D) cev$eer kesâ
(A) jeceefieÙee&ßeces (B) peeyeeuÙeeßeces
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, hespe-101 (C) DeiemlÙeeßeces (D) efÛe$eketâšeßeces
93. Ûevõeheer[ keâe jepÙeeefYe<eskeâ keâjves keâer FÛÚe efkeâmes ngF&?
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, hespe-315, Yet.-33
UP TET–2014
100. keâeocyeÙee&: `Metõkeâ' Ssefleneefmekeâ: hee$eceeqmle ve Jee?
(A) Megkeâveeme keâes (B) leejeheer[ keâes
efveMÛeerÙeleeced– UP GDC – 2014
(C) keâeocyejer keâes (D) JewMecheeÙeve keâes
(A) Ssefleneefmekeâ: (B) keâequhele:
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-37
(C) GkeälecegYeÙeceefhe ve (D) DeefveCe&Ùe:
94. ``DeemeeroMes<evejheefle efMej:''–Ùen keâLeve efkeâmekesâ efueS
keâne ieÙee nw? UP TET–2014 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-`DeefYejepe' jepesvõ efceße, Yet. hespe-28
(A) JewMecheeÙeve (B) Metõkeâ 101. keâeocyeÙee&: JeemleefJekeâer keâLee kesâveeskeäleeÓÓmeerled?
(C) Ûevõeheer[ (D) Megkeâveeme UP GDC – 2014
(A) JewMecheeÙevesve (B) nejerlesve
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced- meceerj Mecee&, hespe-15
95. (i) keâeocyejer keâLee kesâ Devegmeej efJeefoMee efpeme jepee (C) peeyeeefuevee (D) leejeheer[sve
keâer jepeOeeveer Leer, Gmekeâe veece nw– UP TET–2014 œeesle–keâeocyejer- jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0 hespe-10
(ii) keâeocyeÙee&vegmeejb efJeefoMee keâmÙe jepeOeeveer Deemeerled? 102. keâeocyeÙeeË ceneMJeslee kebâ osJecegheJeerCeÙeefle mce?
T SET–2014 BHU AET–2010
(A) leejeheer[ (B) Ûevõeheer[ ieCesMeced
(A) (B) efMeJeced
(C) Megkeâveeme (D) Metõkeâ (C) efJe<Cegced (D) Fvõced
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced -
meceerj Mecee&, hespe-31, 20 œeesle–keâeocyejer (ceneÕesleeJe=òeevle)-jepeosJe efceße, hespe-01
96. `$eÙeerceÙeeÙe ef$eiegCeelceves vece:' Fme JeekeäÙe ceW hejceelcee 103. ÛeeC[euekeâvÙee ØeLeces pevceefve keâe Deemeerled?
keâer efkeâleveer DeJemLeeDeesb keâe JeCe&ve efkeâÙee ieÙee nw? BHU AET–2010
UP TET–2014, T SET–2013
(A) ue#ceer (B) ogiee&
(A) oes (B) leerve
(C) heeJe&leer (D) mejmJeleer
(C) Ûeej (D) heeBÛe
œeesle–(i) MegkeâveemeesheosMe-leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-18
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-1)-meceerj Mecee&, hespe-01
(ii) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–493

90. (A) 91. (A) 92. (A) 93. (B) 94. (B) 95. (D) 96. (B) 97. (A) 98. (B) 99. (B)
100. (B) 101. (C) 102. (B) 103. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâeocyejer 123
104. ÛeeC[euekeâvÙeÙeeÓÓveerle: Megkeâ: keâ Deemeerled? 110. (i) `efJevOÙeešJeer JeCe&ve' efkeâme «evLe keâe DebMe nw?
BHU AET–2010 (ii) `efJevOÙeešJeer' keâe JeCe&ve Øeehle neslee nw?
(A) keâefhe_peue: (B) FvõeÙegOe: UP PGT–2013, BHU MET–2016
(C) hegC[jerkeâ: (D) Ûevõcee:
(A) veueÛechet ceW (B) keâeocyejerkeâLeecegKeced ceW
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-18
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW (D) n<e&Ûeefjleced ceW
105. ceneMJesleeJe=òeevles eEkeâ veece mejes Jee|Celeced?
BHU AET–2010
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, Yet0 hespe-12
(A) hecheemej: (B) DeÛÚesomej: 111. keâewmlegYeceefCe keâes keâewve OeejCe keâjlee nw? UP TGT–2013
(C) ceevemej: (D) yeÇÿemej: (A) yeÇÿee (B) efJe<Ceg
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-29 (C) efMeJe (D) Fvõ
106. keâeocyejerkeâLeeÙeeb hegC[jerkeâmÙeevegjeie: kebâ Øeefle Deemeerled? œeesle–keâeocyejer-keâLeecegKeced (Mueeskeâ -7)-meceerj Mecee&, hespe-06
RPSC «es[-I (PGT)–2011 112. ceneMJeslee efkeâmekeâe heÙee&ÙeJeeÛeer nw? UP TGT (H)–2003
(A) keâeocyejerced (B) ceneMJesleeced
(A) ue#ceer (B) mejmJeleer
(C) Mekegâvleueeced (D) leehemeerced
(C) heeJe&leer (D) meerlee
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-01
107. (i) ceneMJesleeÛeefjleced DeJeleeefjleced–
œeesle–mebmke=âle-efnvoer-Deb«espeer MeyokeâesMe-GceeØemeeo heeC[sÙe, hespe-705
(ii) `ceneMJeslee' keâe JeCe&ve keâneB Øeehle neslee nw? 113. ``mleveÙegieceßegmveeleced'' ........ FlÙeeefo keâeocyejerkeâLee-
BHU MET–2012, WB SET–2010 cegKeMueeskeâmÙe JekeäleeÓeqmle– UP GIC–2015
(A) keâeocyejer (B) jeceeÙeCe (A) peeyeeefue: (B) Metõkeâ:
(C) ceneYeejle (D) oMekegâceejÛeefjle (C) Megkeâveeme: (D) JewMecheeÙeveMegkeâ:
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-29 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-71
108. Megkeâveeme kesâ GheosMe kesâ heMÛeeled ØemeVe ùoÙe Jeeuee 114. `keâeocyejerjme%eeveeceenejesÓefhe ve jesÛeles' FlÙe$e `keâeocyejer'
jepee keâneB ieÙee? UP TGT–2013
heos keâesÓue¿ej:? BHU AET–2010
(A) jepeojyeej ceW (B) GÅeeve ceW
(A) DevegØeeme: (B) Ùecekeâced
(C) Deheves YeJeve ceW (D) Jeve ceW
(C) Mues<e: (D) jmeJeled
œeesle–MegkeâveemeesheosMe- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-119
109. `efOeÙee efveyeæsÙeceefleÉÙeer keâLee' kesâ Devleie&le `DeefleÉÙeer' œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, Yet0 hespe-13
keâLee mes oes efkeâve keâLeeDeesb keâe GuuesKe nw? 115. keâeocyeÙeeË ef J evOÙeešJeer J eCe& v es DeÛes l eveheoeLee& v eeb
UP PGT–2013 ÛesleveosJeleeefYe: GheceekeâjCemÙe cetues ÛecelkeâejesÓeqmle?
(A) keâeocyejer leLee n<e&Ûeefjleced UP GDC–2012
(B) ye=nlkeâLee leLee JeemeJeoòee
(A) Je›eâeskeäles: (B) ÙecekeâmÙe
(C) heef©eveer leLee jÙeerMe:
(C) Mues<emÙe (D) DevegØeememÙe
(D) efleuekeâce_pejer leLee DeJeeqvlemegvojer
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ 20)-meceerj Mecee&, hespe-14,15 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, hespe-150,151

104. (C) 105. (B) 106. (B) 107. (A) 108. (C) 109. (B) 110. (B) 111. (B) 112. (B) 113. (D)
114. (C) 115. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 124
116. ``DevegeqpPeleOeJeueleeefhe mejeiewJe YeJeefle Ùetveeb Âef„:''– 122. (i) ``mHegâjlkeâueeueehe-efJeueeme-keâesceuee'' JeekeäÙeebMeesÓÙeb
Ùen meteqkeäle efkeâme «evLe mes mecyevOe jKeleer nw? JewefMe„dÙeb ØekeâšÙeefle– UP GDC–2012
UP PGT (H)–2000 (ii) `mHegâjlkeâueeueeheefJeueemekeâesceuee'–Ùen JeekeäÙeebMe efkeâmekesâ
(A) veerefleMelekeâced (B) keâeocyejer MegkeâveemeesheosMe
JewefMe„dÙe keâes Øekeâš keâjlee nw– UP PGT–2011
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) mJehveJeemeJeoòeced
(A) keâeocyeÙee&: (B) JeemeJeoòeeÙee:
œeesle–MegkeâveemeesheosMe - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-47
(C) jlveeJeuÙee: (D) keâLeekeâeJÙemÙe
117. ``Deefleienveb lecees ÙeewJeveØeYeJeced'' meteqkeäle efkeâme «evLe
keâer nw? UP PGT–2009 œeesle–keâeocyejer-keâLeecegKeced (Mueeskeâ-8)-peÙeMe¿j ueeue ef$ehee"er, hespe-09
(A) keâeocyejer (MegkeâveemeesheosMe) (B) veueÛechet 123. `meJe&Lee efve<Heâuee Øe%ee' Fefle JeekeäÙeb ........... efJeÅeles–
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced GJ SET–2016
œeesle–MegkeâveemeesheosMe - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-42 (A) cegõeje#emes (B) n<e&Ûeefjles
118. ``ievOeJe& v eiejues K es J e heMÙele SJe veMÙeef l e'' Fob (C) DeefYe%eeveMeekegâvleues (D) keâeocyeÙee&ced
JeekeäÙeceeqmle– UGC 25 D–2006 œeesle–keâeocyejer (ceneMJesleeJe=òeevle)-jepeosJe efceße, hespe–72
(A) oMekegâceejÛeefjles (B) n<e&Ûeefjles
124. `keâeuees efn iegCeeMÛe oge|veJeejleeceejesheÙeeqvle ceovemÙe
(C) cegõeje#emes (D) keâeocyeÙee&ced
meJe&oe'– JeekeäÙecesleod ............. Jeoefle? GJ SET–2016
œeesle–MegkeâveemeesheosMe - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-62
(A) efJeueemeJeleer (B) ceneMJeslee
119. ``meg Y eeef < eleb neef j ef J eMelÙeOees - ieueeVe og p e& v emÙee-
ke&âefjheesefjJeece=leced'' Fefle kesâve keâefJeveeskeäleced? (C) keâefhe_peue (D) lejefuekeâe
UGC 25 J–2012 œeesle–keâeocyejer (ceneÕesleeJe=òeevle)-ØeÅegcve heeC[sÙe, hespe-44
(A) JesoJÙeemesve (B) yeeCecenekeâefJevee 125. ceneMJesleeÙee: ØeseqcCe keâ: mJeØeeCeeved lÙekeäleJeeved?
(C) keâeefueoemesve (D) Yeemesve RPSC SET–2013-14
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-7) - meceerj Mecee&, hespe-05 (A) Ûevõeheer[: (B) nejerle:
120. ``jpeespeg<es pevceefve meòJeJe=òeÙes'' Mueeskeâ efpemeceW GheueyOe (C) FvõeÙegOe: (D) hegC[jerkeâ:
nw, Jen «evLe nw– BHU MET–2014
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-494
(A) keâeocyejer (B) n<e&Ûeefjleced
126. `DebMegceÙeerefceJe levegÛÚeÙeevegefuehleYetleueeced~' – FÙeb hebefkeäle:
(C) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (D) JeemeJeoòee
keâeb JeCe&Ùeefle– MH SET–2013
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-1) -meceerj Mecee&, hespe-01
(A) Mekegâvleueeced (B) ceneMJesleeced
121. (i) ``DekeâejCeeefJe<ke=âleJewjoe®Ceeomeppeveeled keâmÙe YeÙeb
ve peeÙeles'' heÅemÙeemÙe ØeCeslee keâefJejeqmle– (C) keâeocyejerced (D) meerleeced
(ii) ``DekeâejCeeefJe<ke=âleJewjoe®Ceeomeppeveeled keâmÙe YeÙeb œeesle–keâeocyejer (ceneÕesleeJe=òeevle)-jepeosJe efceße, hespe-15,16
ve peeÙeles'' – MueeskeâebMe kesâ jÛeefÙelee nQ? 127. ceneMJesleeÙee: efØeÙekeâj: keâ:– MH SET–2013
UP GDC–2012, UP PGT–2011
(A) Ûevõeheer[: (B) leejeheer[:
(A) YeJeYetefle: (B) ßeern<e&:
(C) Ûevõkesâleg: (D) hegC[jerkeâ:
(C) keâeefueoeme: (D) yeeCeYeó:
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-5)-meceerj Mecee&, hespe-04 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-494

116. (B) 117. (A) 118. (D) 119. (B) 120. (A) 121. (D) 122. (D) 123. (D) 124. (B) 125. (D)
126. (B) 127. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâeocyejer 125
128. (i) ``Demeppeveeled keâmÙe YeÙeb ve peeÙeles'' Ùen JeÛeve 133. ``ueyOeeefhe og:Kesve heefjheeuÙeles'' efkeâmekeâe keâLeve nw?
efkeâme «evLe keâe nw– UGC 25 J–2015 UP PGT–2005
(ii) ``DemeppeveelkeâmÙe YeÙeb ve peeÙeles ' ' Fef l e (A) Megkeâveeme keâe (B) Ûevõeheer[ keâe
metkeälesjekeâjesÓeqmle–UP TGT–2013, UP GDC–2014 (C) leejeheer[ keâe (D) efJeueemeJeleer keâe
(iii) ``DekeâejCeeefJe<ke=âleJewjoe®Ceeomeppeveeled keâmÙe YeÙeb œeesle–MegkeâveemeesheosMe-leeefjCeerMe Pee, hespe-19
ve peeÙeles'' FlÙeeefo Mueeskeâ: keâeqmceved «evLesÓeqmle? 134. ``cevemleg meeOegOJeefveefYe: heos heos njeqvle mevlees ceefCevethegje
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) GòejjeceÛeefjleced
FJe'' hebekq eäleÙeeB efkeâme «evLe mes GodOe=le nQ? UP PGT–2005
(C) keâeocyejer (D) veerefleMelekeâced
(A) veerefleMelekeâ (B) cesIeotle
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-5)-meceerj Mecee&, hespe-4
(C) keâeocyejer (D) efMeMegheeueJeOe
129. `DekeâeuekegâmegceØemeJee FJe ceveesnjeke=âleÙeesÓefhe ueeskeâefJeveeMe
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-6)-meceerj Mecee&, hespe-05
nsleJe:, MceMeeveeiveÙe FJeeeflejewõYetleÙe:, lewefceefjkeâe
FJeeot j oe| M eve:, Gheme= „e FJe #eg õeef Oeef ‰leYeJevee:, 135. `mleveÙegieceßegmveeleb meceerhelejJee|le ùoÙeMeeskeâeives:~ Ûejefle
ßetÙeceeCee Deefhe Øeslehešne FJeesÉspeÙeeqvle~' Øemlegle ieÅeebMe efJecegkeäleenejb JeÇleefceJe YeJelees efjhegm$eerCeeced~~' Fefle Mueeskeâ:
efkeâme «evLe mes GodOe=le nw? UP TGT–1999 efveyeæ: Jele&les– UGC 25 J–2008
(A) efMeJejepeefJepeÙeced (B) GòejjeceÛeefjleced (A) jIegJebMes (B) n<e&Ûeefjles
(C) keâeocyejer (MegkeâveemeesheosMe) (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (C) oMekegâceejÛeefjles (D) keâeocyeÙee&ced
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-94 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-meceerj Mecee&, hespe-71
130. `SsMJeÙe&efleefcejevOelJeced' Ùen keâLeve efkeâme «evLe keâe nw? 136. ``meJe&Lee ve keâ_Ûeve mhe=Meeqvle MejerjOecee&Cecegheleehee:''
UP TGT–2001 keâmceeod «evLeeosleled JeekeäÙecegodOe=leced? UGC 25 J–2012
(A) MegkeâveemeesheosMe keâe (B) cesIeotleced keâe (A) oMekegâceejÛeefjleced (B) n<e&Ûeefjleced
(C) veerefleMelekeâced keâe (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced keâe
(C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) keâeocyejer
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-44
œeesle–keâeocyejer (ceneÕesleeJe=òeevle)-jepeosJe efceße, hespe-31
131. ``heg®<eesòecejleeÓefhe KeuepeveefØeÙee'' Ùen Geqkeäle efkeâmekesâ
137. ``DeefÛejsCe Ûe lemÙee: mJeÙeb heeflelew: HeâuewjhetÙÙe&le efYe#eeYeepeveced''
efueS nw? UP TGT–2005
keâmÙe mecyevOes Geqkeäle:? UGC 25 J–2011
(A) ÛeeC[euekeâvÙee kesâ efueS (B) keâeocyejer kesâ efueS
(A) keâeocyeÙee&: mecyevOes (B) ceneMJesleeÙee: mecyevOes
(C) ceneMJeslee kesâ efueS (D) ue#ceer kesâ efueS
(C) he$euesKeeÙee: mecyevOes (D) ceouesKeeÙee: mecyevOes
œeesle–MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-72
132. ``®efÛejmJejJeCe&Øeoe jmeYeeJeJeleer peievcevees njefle'' efkeâme œeesle–keâeocyejer (ceneÕesleeJe=òeevle)-ØeÅegcve heeC[sÙe, hespe-26,33
keâefJe keâer jÛevee kesâ efueS keâne ieÙee nw? 138. ``efkeâefceJe efn og<keâjcekeâ®Ceeveeced'' meteqkeäle «enCe keâer
UP TGT–2009 ieF& nw– UP PGT–2013
(A) keâeefueoeme (B) YeJeYetefle (A) veueÛechet mes (B) efMeMegheeueJeOe mes
(C) yeeCeYeó (D) YeejefJe (C) DeefYe%eeveMeekegâvleue mes (D) keâeocyejer mes
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-meceerj Mecee&, Yet0hespe-16 œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-leeefjCeerMe Pee, hespe-271

128. (C) 129. (C) 130. (A) 131. (D) 132. (C) 133. (A) 134. (C) 135. (D) 136. (D) 137. (B)
138. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 126
139. `veeeqmle peerefJeleeovÙeoefYecelelejefcen peieefle meJe&pevletveeced' 141. `mJemÙewJeeefJeveÙemÙe HeâuecevesveevegYetÙeles' Fleerob keâmÙe
JeÛeveced? DU M.Phil–2016
meteqkeäle efkeâme «evLe keâer nw? UP PGT–2011
(A) ieie&cegves: (B) neefjlecegves:
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) veueÛechet:
(C) peeyeeefuecegves: (D) DeiemlÙecegves:
(C) keâeocyejer (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-leeefjCeerMe Pee, hespe-385, Yet. 54
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - meceerj Mecee&, hespe-138 142. hegC[jerkeâ: ceneMJesleeefJeÙeesiesve lehle: Mejerjb lÙekeälJee
Dehejeqmceved pevceefve keâ: yeYetJe? K SET–2015
140. ``Devleefjles Ûe leeqmceved Meyejmesveeheleew ...................
(A) JÙeeme: (B) JewMecheeÙeve:
ef h eyeef V eJeemceekeâceeÙet b e f < e~'' FlÙe$e ef j keä l emLeeveced (C) Megkeâ: (D) peeyeeefue:
DeOeesefueefKelesve GheÙegòesâve efJekeâuhesve hetjÙele– œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-54
DU Ph. D–2016 143. MegkeâveemeesheosMeevegmeejsCe ue#ceer: mejmJeleerheefjie=nerleb peveb
(A) peerCe&Meyej: (B) Meehe: keâmceeled veeefueÁefle– RPSC «es[-I (PGT)–2015
(A) F&<Ùee&keâejCeeled (B) DeheefJe$eefceJe cevÙeceevee
(C) eEmen: (D) MÙesve:
(C) DeefveefceòeefceJe cevÙeceevee (D) heeleefkeâveefceJe cevÙeceevee
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-leeefjCeerMe Pee, hespe-270 œeesle–MegkeâveemeesheosMe-leeefjCeerMe Pee, hespe-25,26

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
139. (C) 140. (A) 141. (C) 142. (B) 143. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 n<e&Ûeefjleced 127

17 n<e&Ûeefjleced
1. (i) `n<e&Ûeefjleced' «evLemÙe jÛeveekeâej: Deeqmle– 6. meceÇešdn<e&JeOe&vemÙe efheleg: veece efkeâced–UGC 25 S–2013
(ii) n<e&Ûeefjle keâe jÛeefÙelee keâewve nQ? (A) ØeYeekeâjJeOe&ve: (B) jepÙeJeOe&ve:
(iii) n<e&Ûeefjle efkeâmekeâer jÛevee nw? (C) DeJeeqvleJecee& (D) «enJecee&
(iv) n<e&ÛeefjlemÙe jÛeefÙelee Deeqmle– MGKV Ph. D–2016
œeesle–n<e&Ûeefjleced - peieVeeLe hee"keâ, Yet0hespe-15
BHU MET–2008, 2009, 2010, 2013
7. (i) yeeCeYeó keâer DeelcekeâLee efpeme jÛevee ceW nw, Jen nw–
(A) keâeefueoeme: (B) yeeCeYeó:
(ii) yeeCeYeómÙe peerJeveJe=òeevle: «evLes ØeehÙeles–
(C) efJe<Cegieghle: (D) heefjceueieghle:
UGC 25 J–1995, D–2003, GJ SET–2007
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-395
(A) oMekegâceejÛeefjleced (B) n<e&Ûeefjleced
2. (i) yeeCeYeómÙe ke=âleb n<e&Ûeefjleced– UGC 73 J–2010,
(C) yegæÛeefjleced (D) efMeMegheeueJeOeced
(ii) yeeCeYeó ke=âle n<e&Ûeefjle nw– UGC 25 D–1996, J–2007,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-396
(iii) n<e&Ûeefjle nw– AWES TGT–2009,
8. (i) `n<e&Ûeefjleced' ceW GÛÚdJeeme nQ– BHU AET–2010,
(iv) n<e&Ûeefjleced efkeâmekeâe GoenjCe nw– UP GIC–2009,
(ii) n<e&Ûeefjles GÛÚdJeemeeveeb mebKÙee efkeâÙeleer? UP PGT–2000
(v) n<e&Ûeefjleced Skeâe Deeqmle–GJ SET–2004, 2014, 2016,
(A) 5 (B) 7
(vi) n<e&Ûeefjleced ........... keâeJÙeceeqmle? HAP–2016 (C) 8 (D) 6
(A) keâLee (B) ÛechetkeâeJÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-396
(C) DeeKÙeeefÙekeâe (D) Ûeeefjef$ekeâkeâeJÙe 9. jepÙeßeer: hee$e ............ nw? UGC 25 D–2002
œeesle–n<e&Ûeefjleced - peieVeeLe hee"keâ, Yet0hespe-14 (A) n<e&Ûeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced
3. DeeKÙeeefÙekeâe nw– UGC 25 J–2002, (C) keâeocyejer (D) efMeMegheeueJeOeced
RPSC «es[-II TGT–2010 œeesle–n<e&Ûeefjleced - peieVeeLe hee"keâ, Yet0hespe-16
(A) n<e&Ûeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced 10. cenemeòJelee efn ØeLececeJeuecyeveb ueeskeâmÙe Fefle........
(C) keâeocyejer (D) ce=ÛÚkeâefškeâced DekeâLeÙeled? GJ SET–2016
œeesle–n<e&Ûeefjleced - peieVeeLe hee"keâ, Yet0hespe-14 (A) jepenbme: jepeJeenveced (B) ØeYeekeâjJeOe&ve: n<e&JeOe&veced
4. melÙeb efkeâceeqmle– UGC 25 J–2011 (C) ÙeMeesceleer n<e&JeOe&veced (D) ceeleÁ: jepeJeenveced
(A) n<e&Ûeefjleb keâLee Jele&les œeesle–n<e&Ûeefjleced (heÃeceesÛÚdJeeme) - peieVeeLe hee"keâ, hespe-293
(B) n<e&Ûeefjleced DeeKÙeeefÙekeâe Jele&les 11. n<e&Ûeefjles jmeeÙeve: keâ: ? UGC 25 J–2014
(C) n<e&Ûeefjleb Ûechet: Jele&les (A) JÙeeefOe: (B) Deew<eefOe:
(D) n<e&Ûeefjleb cenekeâeJÙeb Jele&les (C) JewÅekegâceejkeâ: (D) jepemetveg:
œeesle–n<e&Ûeefjleced - peieVeeLe hee"keâ, Yet0hespe-14 œeesle–n<e&Ûeefjleced (he_ÛeceesÛÚdJeeme) - efMeJeveeLe heeC[sÙe, hespe-67
5. `n<e&Ûeefjleb' keâerÂMeb keâeJÙeced? BHU Sh.ET–2011 12. kegâj”kesâve n<e&Ûeefjles eEkeâ keâce& ke=âleced? UGC 25 J–2015
(A) heÅeced (B) Ûechet: (A) efÛeefkeâlmeekeâce& (B) hetpeekeâce&
(C) ieÅeced (D) veeškeâced (C) Jeelee&Øeoeveced (D) YeeiÙeieCeveced
œeesle–n<e&Ûeefjleced - peieVeeLe hee"keâ, Yet0hespe-05 œeesle–n<e&Ûeefjleced (he_ÛeceesÛÚdJeeme)-efMeJeveeLe heeC[sÙe, Yet0hespe-30
1. (B) 2. (C) 3. (A) 4. (B) 5. (C) 6. (A) 7. (B) 8. (C) 9. (A) 10. (B)
11. (C) 12. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 128
13. ®iCe: ØeYeekeâjJeOe&ve: GheÛeejnslees: kegâ$e iele: – 17. n<e&Ûeefjles he_Ûeces GÛÚdJeemes `efJeMJemleeveeb ÙeMemee
UGC 25 J–2013 mLeelegefceÛÚeefce ueeskesâ ve Jeheg<ee' – FlÙegeqkeäleYe&Jeefle–
(A) GÅeeves (B) Jeves UGC 25 Jn.–2017
(C) OeJeueie=ns (D) mveeveie=ns (A) n<e&JeOe&vemÙe (B) ØeYeekeâjJeOe&vemÙe
œeesle–n<e&Ûeefjleced (he_ÛeceesÛÚdJeeme) - efMeJeveeLe heeC[sÙe, hespe-44 (C) ÙeMeescelÙee: (D) kegâjÁkeâmÙe
14. Skeâoe ØelÙeg<eefme n<e&: mJehves Deeqivevee o¢eceeveb keâceheMÙeled–
UGC 25 D–2013 œeesle–n<e&Ûeefjleced - efMeJeveeLe heeC[sÙe,hespe-108
(A) iepeced (B) DeMJeced 18. n<e&ÛeefjlemÙe le=leerÙes GÛÚdJeemes GequueefKele: DeeÛeeÙe&:
(C) kesâmeefjCeced (D) mehe&ced Deeqmle– GJ SET–2016
œeesle–n<e&Ûeefjleced (he_ÛeceesÛÚdJeeme) - efMeJeveeLe heeC[sÙe, hespe-06 (A) veeieepeg&ve: (B) jeceevegpe:
15. ``efv eie&l eemeg ve Jee keâmÙe keâeef ueoememÙe mete qkeä le<eg~ (C) YewjJeeÛeeÙe&: (D) MeewvekeâeÛeeÙe&:
Øeereflece&Oegjmeevõemeg ce_pejereq<JeJe peeÙeles~~'' keâeqmceved «evLes œeesle–n<e&Ûeefjleced - peievveeLe hee"keâ, hespe Yet. 37, 175
GheueYÙelesÓÙeb Mueeskeâ:? UGC 25 J–2015
19. JepeÇeÙegOemÙe JeCe&veceeqmle– UGC 25 J–2006
(A) n<e&Ûeefjles (B) DeefYe%eeveMeekegâvleues
(A) keâeocyeÙee&ced (B) JeemeJeoòeeÙeeced
(C) jIegJebMes (D) keâeocyeÙee&ced
(C) n<e&Ûeefjles (D) oMekegâceejÛeefjles
œeesle–n<e&Ûeefjleced (1/16) - peieVeeLe hee"keâ, hespe-08
œeesle–
16. `DeefleogOe&jes yeevOeJemvesn: meJe&ØeceeLeer' – n<e&Ûeefjles
FÙecegeqkeäleYe&Jeefle– UGC 25 J–2016 20. ßeern<e&mÙe menesojer jepeßeer: kebâ DeheefjCeÙeled–
K-SET–2015
(A) ØeYeekeâjJeOe&vemÙe (B) n<e&JeOe&vemÙe
(A) FvõJecee& (B) «enJecee&
(C) YeeqC[ve: (D) ÙeMeescelÙee:
(C) ÙeMeesJecee& (D) n<e&Jecee&
œeesle–n<e&Ûeefjleced (he_ÛeceesÛÚdJeeme) - efMeJeveeLe heeC[sÙe,hespe-60
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–492

Sanskritganga Online Classes


TGT, PGT, UGC, UP-TET
M.P. Jeie& 1-2, RPSC-«es[ -I, II
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
www.Sanskritganga.com

13. (C) 14. (C) 15. (A) 16. (B) 17. (C) 18. (C) 19. (C) 20. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oMekegâceejÛeefjleced 129

18 oMekegâceejÛeefjleced
1. oefC[vee jefÛeleb ieÅekeâeJÙeb efkeâced? K SET–2013 7. kegâ$e heoueeefuelÙeb Øeefmeæced? BHU Sh.ET–2008
(A) JeemeJeoòee (B) oMekegâceejÛeefjleced (A) keâeJÙes (B) oMekegâceejÛeefjles
(C) n<e&Ûeefjleced (D) keâeocyejer (C) YeemeveeškeâÛe›esâ (D) hegjeCes
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-381 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe–477
2. `ye=nlkeâLee' DeeOeeefjle «evLe nw– UGC 25 D–2001
8. efkeâme ØeeÛeerve ieÅekeâeJÙe ceW ueeskeâ peerJeve keâe meJee&efOekeâ
(A) vew<eOeerÙeÛeefjleced (B) jIegJebMeced
efÛe$eCe nw? UP GIC–2009
(C) JesCeermebnejced (D) oMekegâceejÛeefjleced
(A) oMekegâceejÛeefjleced (B) JeemeJeoòee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-435
(C) keâeocyejer (D) n<e&Ûeefjleced
3. (i) oMekegâceejÛeefjleb ØeCeerleced– GJ SET–2003,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-481
(ii) oMekegâceejÛeefjleb keâmÙe keâJes: jÛevee Deeqmle?
9. oMekegâceejÛeefjlemÙe veeÙekeâ: keâ:? UGC 25 J–2016
T SET–2014
(A) jepenbme: (B) GhenejJecee&
(A) yeeCeYeósve (B) megyevOegvee
(C) Oeveheeuesve (D) oeqC[vee (C) jepeJeenve: (D) DehenejJecee&

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer hespe-466 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-383
4. oMekegâceejÛeefjles DeÙeb ØeefleveeÙekeâ: YeJeefle – 10. oMekegâceejÛeefjleced ceW GequueefKele efkeâmeer Skeâ kegâceej keâe
UGC 25 J–2012, D–2014 veece– UGC 25 J–2001
(A) jepenbme: (B) ceevemeej: (A) jepeJeenve (B) nbme
(C) jepeJeenve: (D) heg<heesodYeJe: (C) veue (D) yegæ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-473 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-383
5. (i) oMekegâceejÛeefjles keâefle GÛÚdJeemee: meeqvle? 11. efJeßeglemÙe Je=òeevleb kegâ$eJeefCe&leced – UGC 25 J–2012
(ii) `oMekegâceejÛeefjleced' ceW GÛÚdJeemeeW keâer mebKÙee nw–
(A) keâeocyejer (B) oMekegâceejÛeefjleced
BHU AET–2010, UP TET–2014, K SET–2014
(C) n<e&Ûeefjleced (D) ÛechetjeceeÙeCeced
(A) Dee" (B) heeBÛe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-475
(C) meele (D) oMe
12. (i) hegCÙeJecee& keâmÙe osMemÙe ve=he Deemeerled oMekegâceejÛeefjles–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-475
6. oMekegâceejÛeefjles efkeâÙeleer mebKÙeeÓeqmle jepekegâceejeCeeced – (ii) hegCÙeJecee& keâmÙe osMemÙe ve=he Deemeerled?
BHU AET–2010 UGC 25 J–2013, D–2015
(A) 07 (B) 08 JelmeosMemÙe
(A) (B) GppeefÙevÙee:
(C) 09 (D) 10 (C) JeejeCemÙee: (D) efJeoYe&osMemÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-474-475 œeesle–oMekegâceejÛeefjleced - efJeÕeveeLe Pee, hespe-238, 239

1. (B) 2. (D) 3. (D) 4. (B) 5. (A) 6. (D) 7. (B) 8. (A) 9. (C) 10. (A)
11. (B) 12. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 130
13. (i) oMekegâceejÛeefjleevegmeejb jepeYethemÙe jepeOeeveer Deemeerled? 20. Dees‰Ùd eJeCee&veeceYeeJeesÓeqmle oMekegâceejÛeefjlemÙe GÛÚdJeemes–
(ii) `jepenbmeYethe:' keâmÙeeb veieÙeeË yeYetJe? GJ SET–2004
T-SET–2013, MH SET–2013 (A) mehleces (B) De„ces
(A) kegâmegcehegjveieÙee&ced (B) GppeefÙeveerveieÙee&ced
(C) <e‰s (D) ÛelegLex
(C) heg<hehegjerveieÙee&ced (D) efJeefoMeeveieÙee&ced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-473 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer ,hespe-478
14. `jepeJeenve' veecekeâ jepekegâceej keâe JeCe&ve nw–UP TET–2014 21. oMekegâceejÛeefjleced ceW oC[er ves keâewve-meer jerefle keâe ØeÙeesie
(A) oMekegâceejÛeefjleced ceW (B) ce=ÛÚkeâefškeâced ceW efkeâÙee nw? WB SET–2010
(C) jlveeJeueer ceW (D) JesCeermebnejced ceW (A) ieew[er jerefle (B) JewoYeea jerefle
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-475 (C) hee_Ûeeueer jerefle (D) DeJevleer jerefle
15. oMekegâceejÛeefjles HetJe&heeref"keâeÙeeb efveyeæeveecegÛÚdJeemeeveeb
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–475
mebKÙee Jele&les– BHU AET–2010
22. efJeßegle: keâÙee men efJeJeencekeâjesled– MH SET–2013
(A) 06 (B) 08
(C) 05 (D) 07 (A) keâvogkeâJelÙee (B) ceefCekeâe|CekeâÙee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e' hespe-384 (C) meewoeefcevÙee (D) ce_pegJeeefovÙee
16. oMekegâceejÛeefjlemÙe keâeqmceved Ûeefjles megjlece_peÙee&:
œeesle–oMekegâceejÛeefjleced- efJeÕeveeLe Pee, hespe-280
GheeKÙeeveceeqmle? UGC 25 J–2015
23. ØeÛeC[Jecee&Ceb keâ: nleJeeved– MH SET–2013
(A) DehenejJece&Ûeefjles (B) GhenejJece&Ûeefjles
(C) jepeJeenveÛeefjles (D) heg<heesodYeJeÛeefjles (A) megßegle: (B) efJeßegle:
œeesle–oMekegâceejÛeefjleced (ØeLeceesÛÚdJeeme)-efJeMJeveeLe Pee, hespe-10 (C) DehenejJecee& (D) GhenejJecee&
17. (i) oMekegâceejÛeefjles ceieOevejsMemÙe heg$e: keâ:? œeesle–oMekegâceejÛeefjleced- efJeÕeveeLe Pee, hespe-276
(ii) ceieOevejsMejepenbmemÙe heg$e: – AWES TGT–2012, 24. oMekegâceejÛeefjleced Fefle keâ: Jee*dceÙeØekeâej:?
GJ SET–2013 MH SET–2014
(A) efce$eieghle: (B) jepeJeenve:
veeškeâced
(A) (B) ØekeâjCeced
(C) keâeceheeue: (D) melÙeJecee&
(C) keâeocyejer (D) DeeKÙeeefÙekeâe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-383
18. `oMekegâceejÛeefjleced' keâer keâLeeJemleg keâe efJeÛeej keâneB mes œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-381
efueÙee ieÙee nw– UP PGT–2000 25. efkeâme jÛevee ceW kegâóefveÙeeW keâe JeCe&ve efkeâÙee ieÙee nw?
(A) $e+iJeso (B) ÚevoesiÙeesheefve<eod UP PGT (H)–2003
(C) ye=nlkeâLee (D) ceneYeejle (A) keâeocyejer (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–435 (C) oMekegâceejÛeefjleced (D) jlveeJeueer
19. oMekegâceejÛeefjles DeLe meesÓhÙeeÛeÛe#es – ``osJe, ceÙeeefhe mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-385-388
heefjYeÇcelee keâesÓefhe kegâceej: ......... „:'' – FlÙeeefo<eg
26. ogefYe&#e keâe JeCe&ve efkeâme keâeJÙe ceW nw? UGC 25 D–1998
keâmÙe heefjYeÇceCecegequueefKeleced? UGC 25 J–2016
(A) jepeJeenvemÙe (B) efJeßeglemÙe (A) n<e&Ûeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced
(C) DehenejJece&Ce: (D) GhenejJece&Ce: (C) keâeocyejer (D) JeemeJeoòee
œeesle– oMekegâceejÛeefjleced-efJeMJeveeLe Pee, hespe–237 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-384

13. (C) 14. (A) 15. (C) 16. (C) 17. (B) 18. (C) 19. (B) 20. (A) 21. (B) 22. (D)
23. (B) 24. (D) 25. (C) 26. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efMeJejepeefJepeÙeced 131

19 efMeJejepeefJepeÙeced
1. (i) `efMeJejepeefJepeÙeced' kesâ jÛeveekeâej nQ– 6. (i) efMeJejepeefJepeÙe efJeYekeäle nw– UP TGT–2003, 2004,
(ii) `efMeJejepeefJepeÙeced' kesâ uesKekeâ nQ– (ii) efMeJejepeefJepeÙeced keâe efJeYeepeve ngDee nw?
(iii) efMeJejepeefJepeÙemÙe JemlegefJeYeepeveb Jele&les?
(iii) efMeJejepeefJepeÙeced kesâ jÛeefÙelee nQ?
UP GDC–2012
UP TGT–2001, 2005, 2011 (A) meieeX ceW (B) KeC[eW ceW
(A) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme (B) oC[er (C) Gvces<eeW ceW (D) efve:MJeeme/efJejeceeW ceW
(C) keâeefueoeme (D) megyevOeg œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, Yet. hespe-16
7. (i) `efMeJejepeefJepeÙe' keâer mechetCe& keâLee efkeâleves efve:MJeemeeW ceW
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-13
meceeefnle nw? UP TGT–2001, 2004, 2005, 2010
2. `efMeJejepeefJepeÙe:' Fefle GhevÙeemeelcekebâ ieÅekeâeJÙeb
(ii) efMeJejepeefJepeÙe ceW efkeâleves efve:MJeeme nQ?
efJejefÛeleced– RPSC «es[-II (TGT)–2010
(iii) efMeJejepeefJepeÙe ceW efve:MJeeme mebKÙee efkeâleveer nw?
(A) yeeCeYeósve (B) Deeqcyekeâeoòesve (A) heeBÛe (B) Dee"
(C) oeqC[vee (D) efJe<Cegoòesve (C) ome (D) yeejn
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-13 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet. hespe-36
8. `efMeJejepeefJepeÙe' kesâ ØelÙeskeâ efJejece ceW efkeâleves efve:MJeeme
3. mebmke=âle meeefnlÙe ceW ØeLece Ssefleneefmekeâ GhevÙeeme keâe
nQ– BHU MET–2011, 2012, UP TGT–2013
meewYeeiÙe efkeâmes Øeehle ngDee? UP TGT–2001 (A) $eÙe: (3) (B) he_Ûe (5)
(A) keâeocyejer (B) efMeJejepeefJepeÙeced (C) ÛelJeej: (4) (D) <ešd (6)
(C) n<e&Ûeefjleced (D) JeemeJeoòee œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-36
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-13 9. `efMeJejepeefJepeÙeced' jÛevee kesâ veeÙekeâ nQ? UP TGT–2011
(A) ceneje„^kesâmejer efMeJeepeer (B) efMeJepeer
4. `efMeJejepeefJepeÙe:' «evLe: Skeâ:– AWES TGT–2013
(C) DeJej”peerJe (Deewjbiepesye) (D) DeHeâpeueKeeve
(A) cenekeâeJÙe: (B) Ùee$eeJe=òeevle: œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced (ØeLeceefJejece)-osJeveejeÙeCe efceße, Yet. hespe-42
(C) GhevÙeeme: (D) DeeKÙeeefÙekeâe 10. (i) `efMeJejepeefJepeÙe' keâeJÙe keâe ØeejcYe neslee nw–
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-13 (ii) `efMeJejepeefJepeÙe' keâeJÙemÙe meceejcYees YeJeefle–
5. `efMeJejepeefJepeÙeced' keâe ce”ueeÛejCe nw– (iii) `efMeJejepeefJepeÙeced' kesâ keâLeevekeâ kesâ ØeejcYe keâe
UP TGT–2005
keâeue nw? UP TGT–2003, 2004, 2009,
(iv) `efMeJejepeefJepeÙe', ieÅekeâeJÙe keâe DeejcYe neslee nw?
(A) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme Éeje efueKee ieÙee nw~ UP GIC–2009, UP GDC–2012 G GIC–2015
(B) ceneYeejle mes GodOe=le efkeâÙee ieÙee nw~ (A) metÙeexoÙe JeCe&ve mes
(C) ßeerceodYeieJeodieerlee mes GodOe=le efkeâÙee ieÙee nw~ (B) keâeWkeâCe Ùee$ee mes
(C) jIegJeerjeEmen keâer leesjCeÙee$ee mes
(D) ßeerceodYeeieJelehegjeCe mes GodOe=le efkeâÙee ieÙee nw~
(D) nvegceeve cebefoj kesâ JeCe&ve mes
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-01
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-03

1. (A) 2. (B) 3. (B) 4. (C) 5. (D) 6. (D) 7. (D) 8. (C) 9. (A) 10. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 132
11. `efMeJejepeefJepeÙeced' keâe ØeOeevejme keâewve nw? 17. meesceveeLe leerLe& kesâ osJelee nQ? UP TGT–2004
UP TGT–2001 (A) yeÇÿee (B) efJe<Ceg
(A) keâ®Cejme (B) Jeerjjme (C) jece (D) ceneosJe
(C) nemÙejme (D) ëe=Áejjme œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-51
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-22 18. cencetoiepeveJeer ves efmevOeg veoer heej keâjkesâ efkeâmes Deheveer
12. efMeJejepeefJepeÙe ceW efkeâme jerefle keâe DeeßeÙe efueÙee ieÙee jepeOeeveer yeveeÙee? UP TGT–2004
nw? UP TGT–2001, 2003 (A) ieefpeveer keâes (B) le#eefMeuee keâes
(A) ieew[er (B) JewoYeea (C) keâeyegue keâes (D) lesnjeve keâes
(C) ueešer (D) hee_Ûeeueer œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-53
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-18 19. efMeJejepeefJepeÙe ceW keâevÙekegâype kesâ jepee Les?
13. ieesheerveeLe nw? UP TGT–2003 UP TGT–2004
(A) efMeJeepeer keâe efce$e (B) DeHeâpeue KeeB keâe otle (A) Meneyegöerve (B) he=LJeerjepe
(C) nvegceevedceeqvoj keâe hegpeejer (D) jIegJeerj eEmen keâe ieg® (C) kegâlegyegöerve (D) peÙeÛevõ
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-209 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-57
14. (i) efMeJejepeefJepeÙeced efkeâme efJeOee (ßesCeer) ceW efueKee 20. `efMeJejepeefJepeÙeced' ceW efMeJeepeer kesâ Deefleefjkeäle Deewj
ieÙee «evLe nw? UP TGT–2003, 2004, 2005, 2011, efkeâmekeâe Ûeefj$e-efÛe$eCe nw? UP TGT–2004
(A) Yewjes eEmen (B) ieewj eEmen
(ii) efMeJejepeefJepemÙe keâeJÙeefJeOeeÓeqmle–
(C) iegpejeue eEmen (D) ceesnve eEmen
(iii) efMeJejepeefJepeÙe meeefnlÙe kesâ efkeâme efJeOee kesâ Devleie&le
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-42
Deelee nw? UP PGT–2010, UP GDC–2014
21. `efMeJejepeefJepeÙe' ceW keâneB keâer Iešvee keâe JeCe&ve nw?
(iv) efMeJejepeefJepeÙe keäÙee nw?
UP TGT–2004
(A) veeškeâ (B) Ssefleneefmekeâ GhevÙeeme
(A) ceneje„^ (B) jepemLeeve
(C) cenekeâeJÙe (D) keâLee
(C) efouueer (D) efyenej
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-16
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-44
15. heb0 Deeqcyekeâeoòe JÙeeme keâer DevÙe mebmke=âle jÛeveeDeesb ceW
22. `efMeJejepeefJepeÙe' ceW efkeâme lejn keâer Ûeslevee keâe ØekeâeMe
Meeefceue nw– UP TGT–2011
nw? UP TGT–2004
(A) efyenejer-efyenej (B) meeceJele (veeškeâ)
(A) je„^erÙe (B) ØeeosefMekeâ
(C) efMeJe-efJeJeen (D) Yeejle-Yeejleer (C) oweMf ekeâ (D) keâeefuekeâ
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0 hespe-15 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, Yet0 hespe-13
16. meesceveeLeleerLe& keâes Oetefue ceW efkeâmeves efceuee efoÙee? 23. `efMeJejepeefJepeÙeced' ØeLeceefve:MJeeme ceW henues ner heg<heÛeÙeve
UP TGT–2004 keâjves Jeeuee keâewve nw? UP TGT–2005
(A) Meneyegöerve (B) kegâlegyegöerve (A) MÙeeceJešg (B) ieewjJešg
(C) Dekeâyej (D) cenceto iepeveJeer (C) ieg® peer (D) yeeefuekeâe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-47–48 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-12-13

11. (B) 12. (D) 13. (B) 14. (B) 15. (B) 16. (D) 17. (D) 18. (A) 19. (D) 20. (B)
21. (A) 22. (A) 23. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efMeJejepeefJepeÙeced 133
24. Ùeesefiejepe ves henueer yeej keâye meceeefOe ueieeÙeer Leer? 30. ieewjJešg keâe heefjÛeÙe nw – UP TGT–2005
UP TGT–2005, 2009 (A) Jen efMeJeepeer keâe mesveeveer nw~
(A) ÙegefOeef‰j kesâ meceÙe (B) Jen Deeßece ceW efveJeeme keâjves Jeeuee efJeÅeeLeea nw~
(C) Jen MÙeeceJešg keâe yeÌ[e YeeF& nw~
(B) efJe›eâceeefolÙe kesâ meceÙe
(D) Jen mebvÙemle yeÇÿeÛeejer nw~
(C) ogjeÛeejhetCe& (ÙeJevekeâeue) meceÙe ceW
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-93
(D) FveceW mes keâesF& veneR 31. `Deheefpener<eg&:' ceW keâewve-meer Oeeleg nw? UP TGT–2009
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-37 (A) Deehed (B) efpe
25. efMeJejepeefJepeÙe ceW Skeâ efJeØekeâvÙee keâe DehenjCe efkeâÙee (C) ù (D) n<ed
Lee– UP TGT–2011 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-82
(A) õefJeCeeW ves (B) Skeâ ÙeJeve yeeuekeâ ves 32. cenceto iepeveJeer Lee– UP TGT–2011
(C) pebieueer peeefle kesâ ueesieeW ves (D) DeeÙeeX ves (A) yegKeeje keâe (B) hes®Meuece keâe
(C) leeMekeâvo keâe (D) ieefpeveer keâe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-34
26. efJeØe-yeeefuekeâe kesâ Dehenlee& ÙeJeve ÙegJekeâ keâe JeOe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-56
33. cenceto ves Yeejle hej Dee›eâceCe efkeâÙee– UP TGT–2011
efkeâmeves efkeâÙee? UP TGT–2005
(A) Yeejle keâer Oeve-mecheefòe uetšves kesâ efueÙes
(A) MÙeeceeEmen ves (B) ieewjeEmen ves
(B) Fmueece kesâ ØeÛeej kesâ efueS
(C) yeÇÿeÛeejer ieg® ves (D) efMeJeepeer ves (C) Deheves meeceÇepÙe kesâ efJemleej kesâ efueÙes
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-83 (D) GheÙeg&keäle leerveeW kesâ efueÙes
27. efJeØe keâvÙee keâer Ghecee oer ieF& nw? UP TGT–2011 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-56-59
(A) ue#ceer osJeer mes (B) heeJe&leer osJeer mes 34. heefJe$e Yeejle kesâ hejeOeerve nesves keâe keâejCe Lee–
UP TGT–2011
(C) mejmJeleer osJeer mes (D) ogiee& osJeer mes
(A) he=LJeerjepe Ûeewneve Deewj peÙeÛevo keâer Deehemeer Hetâš
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-14
(B) he=LJeerjepe Ûeewneve keâe keâcepeesj nesvee
28. (i) meesceveeLe ceeqvoj hej efkeâmeves Dee›eâceCe efkeâÙee?
(C) peÙeÛevo Éeje he=LJeerjepe Ûeewneve keâes veerÛee efoKeeves keâer YeeJevee
(ii) Yeejle kesâ `meesceveeLe ceeqvoj hej Dee›eâceCe keâjves (D) ÙeJeveeW keâe Dee›eâecekeâ ®Ke Dehevee uesvee
Jeeuee Meemekeâ Lee? UP TGT–2005, 2010 œeesle–(i) efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCeefceße, hespe–58
(A) yeeyej ves (B) Deewj”pesye ves (ii) efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe–68, 69, 70, 71
(C) cenceto iepeveJeer ves (D) cegncceoieesjer ves 35. `Ûevõneme' keâe DeLe& nw? UP TGT–2009
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-47, 48 (A) GoerÙeceeve Ûevõ (B) leueJeej
29. jesleer ngF& yeeefuekeâe keâes Meevle keâjves kesâ efueS efkeâmekeâes (C) Ûevõ keâe Gheneme (D) ÛeeBoveer kesâ meceeve Üeme Jeeuee

DeeosMe efoÙee ieÙee Lee? UP TGT–2005


œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-83
36. Ùeesefiejepe hegve: keâye meceeefOemLe ngS? UP TGT–2009
(A) ieewjJešg keâes (B) MÙeeceJešg keâes
(A) ÙegefOeef‰j kesâ meceÙe (B) efJe›eâceeefolÙe kesâ meceÙe
(C) mesJekeâ keâes (D) efkeâmeer keâes Yeer veneR (C) Yeespejepe kesâ meceÙe (D) he=LJeerjepe kesâ meceÙe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-20 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-37
24. (A) 25. (B) 26. (B) 27. (C) 28. (C) 29. (B) 30. (B) 31. (C) 32. (D) 33. (A)
34. (A) 35. (B) 36. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 134
37. `meleerLÙe&:' keâe DeLe& nw? UP TGT–2009 44. `vesoerÙeefme' keâe DeLe& nw? UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) menhee"er (B) metÙe& (A) DelÙevle meceerhe ceW (B) ve osves kesâ DeLe& ceW
(C) Leeune (D) oesvee (C) veoer kesâ leue ceW (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-11 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-65
38. `Jew›eâce:' ceW keâewve-mee ØelÙeÙe nw? UP TGT–2010
45. `ÙeeÙepetkeâ:' Meyo keâe DeLe& nw?
(A) DeCed (B) Ùeled
UP PGT–2010, UK TET–2011
(C) F&Ùemegved (D) celeghed
(A) Ùee$eeMeerue (B) YeÇceCeMeerue
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-46
(C) ogjeÛeejer (D) Ùe%eMeerue
39. `Goletlegueled' ceW keâewve-mee uekeâej nw? UP TGT–2010
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-52
(A) ue*d (B) efue*d
46. efMeJejepeefJepeÙes ÙegieJÙeeefheefveõele: peeiee|le–
(C) ueg*d (D) ue=*d
UP GDC–2012
œeesle–(i) eqMeJejepeefJepeÙeced - ¤heveejeÙeCe ef$ehee"er, hespe-52
(A) cenejepe: (B) ceneieg®:
(ii) ye=nodOeelegkegâmegceekeâj-njskeâevle efceße, hespe–623
(C) ceneceelÙe: (D) Ùeesefiejepe:
40. YeejleJe<e& ceW meJe&ØeLece ÙeJeve Meemeve keâe yeerpeejesheCe
efkeâmeves efkeâÙee? UP TGT–2010, 2013 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-20, 45, 46
(A) cenceto iepeveJeer ves (B) Meneyegöerve ves (cees0 ieesjer) 47. ``jeef$eie&efce<Ùeefle YeefJe<Ùeefle megØeYeeleb YeemJeevegos<Ùeefle
(C) kegâlegyegöerve ves (D) DeueeGöerve ves
nefme<Ùeefle hebkeâpeßeer:~ FlLeb efJeefÛevleÙeefle keâesMeieles efÉjsHesâ
ne nvle, nvle!! veefueveeR iepe Gppenej~~'' MueeskeâsÓeqmceved
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-56-59
41. yeÇÿeÛeejer yeeuekeâeW ves heneÌ[ mes Glejkeâj Deeves Jeeues
`keâesMeieleefÉjsHeâ' heosve keâJes: DeefYeØeeÙeesÓeqmle –
UP GDC–2012
Ùeesieer mes ØeeLe&vee keâer– UP TGT–2011
(A) efJeÅeeOÙeÙeve keâjeves keâer (B) Deheves Deeßece ceW Deeves keâer
(A) YeÇcej: (B) DeHeâpeueKeeve:
(C) Deewjbiepesye: (D) ieewjeEmen:
(C) GheosMe osves keâer (D) jepeveerefle efmeKeeves keâer
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-20 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, hespe-104-105
42. `efMeJejepeefJepeÙeced' kesâ mecyevOe ceW keäÙee mener veneR nw? 48. Meneyegöerve veecekeâ ÙeJeve ves efvecveefueefKele ceW keäÙee veneR
UP TGT–2010
efkeâÙee? UP TGT–2013

(A) Fmekesâ uesKekeâ DeeqcyekeâeoòeJÙeeme nQ~ (A) iepeveerosMe hej Dee›eâceCe


(B) Fmekesâ veeÙekeâ efMeJeepeer nQ~ (B) cenceto kesâ JebMepeeW keâer nlÙee
(C) efMeJejepeefJepeÙeced ceW 13 efve:MJeeme nQ~ (C) efouueerMJej he=LJeerjepe keâer nlÙee (cenceto iepeveJeer keâer nlÙee)
(D) efMeJejepeefJepeÙeced ØeLece Ssefleneefmekeâ GhevÙeeme nw~ (D) efouueer hej Dee›eâceCe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMe¿j efceße, Yet0 hespe-16 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMebkeâj efceße, hespe-66, 68, 71
43. JeÙemee <ees[MeJe<e&osMeerÙe: keâcyegkeâC": DeeÙeleueueeš: veesš– DeeÙeesie keâe Ùen ØeMve efJeJeeefole nw~
megyeenge|JeMeeueueesÛeve:, Ùes efJeMes<eCe efkeâmekesâ efueÙes ØeÙegkeäle 49. `OÙeeveeJeeqmLelewYe&JeeÂMewve& %eeÙeles keâeueJesie:' Ùen Geqkeäle
ngÙes nQ? UP PGT–2010, UK TET–2011 efkeâme «evLe mes mecyeeqvOele nw? UP TGT–2013
(A) jIegJeerj eEmen (B) efMeJeepeer (A)GòejjeceÛeefjleced (B) keâeocyejer
(C) ieewj eEmen (D) MÙeece eEmen (C) efMeJejepeefJepeÙeced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-07 œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-35

37. (A) 38. (A) 39. (C) 40. (B) 41. (B) 42. (C) 43. (C) 44. (A) 45. (D) 46. (D)
47. (B) 48. (C) 49. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 efMeJejepeefJepeÙeced 135
50. DeHeâpeue KeeB keâes ceejves kesâ heMÛeeled Jeerj efMeJeepeer ves 54. ``jeef$eie&efce<Ùeefle YeefJe<Ùeefle megØeYeeleced'' heÅeebMe keâe
jCeYetefce keâer meHeâeF& keâe keâeÙe& efvecveefueefKele ceW mes mecyevOe efkeâme jÛeveekeâej mes nw?
efkeâmes meeQhee? UP TGT–2013
UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) ieewjeEmen (B) mesveeheefle
(C) ceeuÙeßeerkeâ (D) meefÛeJe (A) Yele=&nefj (B) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced (efÉleerÙe efveŠMJeeme)-jceeMe¿j efceße, hespe-242 (C) YeJeYetefle (D) YeejefJe
51. ``melÙeb ve ueef#elees ceÙee meceÙeJesie:'' keâLeve nw – œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-88
UP PGT–2010
55. `keäJeefÛevceeqvojeefCe efYeÅevles, keäJeefÛeòeguemeerJeveeefve efÚÅevles'
(A) yeÇÿeÛeejerieg® keâe (B) Ùeesefiejepe keâe
(C) ieewjeEmen keâe (D) MÙeeceeEmen keâe
keäJeefÛeöeje DeheefùÙevles, keäJeefÛeæveeefve uegC"dÙevles'' ieÅeebMe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-37 kegâlees ie=nerle: – UP GDC–2014
52. keâoueer o uekeg â_peeef Ù elemÙe Slelkegâ šer jmÙe mecevleeled (A) keâeocyejerle: (B) n<e&Ûeefjleeled
heg<heJeeefškeâe, hetJe&le: hejce-heefJe$e-heeveerÙeb hejmmenœe (C) efMeJejepeefJepeÙeeled (D) JeemeJeoòeeÙee:
hegC[jerkeâ-hešue-heefjueefmeleb heleef$e-kegâue-ketâefpeleb hetefpele
heÙe: hetefjleb mej Deemeerled'' GheÙeg&keäle ieÅeebMe efkeâme jÛevee œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-30-31
mes GodOe=le nw? UP TGT–1999 56. `efMeJejepeefJepeÙeced' ceW ØeÙegkeäle `leeceÇÛet[Ye#eCeheelekesâve'
(A) keâeocyejer mes (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes keâe DeLe& nw– UP TGT–2011
(C) efMeJejepeefJepeÙeced mes (D) GòejjeceÛeefjleced mes (A) lee@cyes keâe ÛetÌ[e Ûeyeevee ¤heer heehe mes
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-08
(B) cegiee& Keeves kesâ heehe mes
53. `keâeÙeË Jee meeOeÙesÙeb osnb Jee heeleÙesÙeced' Geqkeäle nw–
UP TGT–2013 (C) ueeue ÛetÌ[er leesÌ[vee ¤heer heehe mes
(A) he=LJeerjepe keâer (B) ÙegefOeef‰j keâer (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) efMeJeepeer keâer (D) efJe›eâceeefolÙe keâer
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-87
œeesle–efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-62

Online Classes

TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET keâer


meJe&ßes‰ Online keâ#eeDeeW mes pegÌ[ves kesâ efueS
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033

50. (C) 51. (B) 52. (C) 53. (C) 54. (B) 55. (C) 56. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 136

20 ieÅekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve


1. `Dehejeref#elekeâejkeâced' keâmÙe hegmlekeâmÙe Yeeie:– 6. efnleesheosMes keâefle keâLee: meeqvle–
RPSC «es[-II (TGT)–2010 MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
(A) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe (B) ieerleieesefJevomÙe (A) 43 (B) 25
(C) 30 (D) 10
(C) he_Ûelev$emÙe (D) efJe›eâceesJe&MeerÙemÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-582
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-578
7. `efnleesheosMes' he_Ûelev$eeled keâefle keâLee: mecegæ l= ee:–
2. meJe&ØeLece `he_Ûelev$e' keâe mecheeove efkeâme efJeosMeer efJeÉeved
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
ves efkeâÙee? UP GIC–2009
(A) 43 (B) 20
(A) veece&ve yeÇeGve (B) nšxue (C) 25 (D) 28
(C) cewkeä[e@veue (D) cewkeämecetuej œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-433
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-576 8. efnleesheosMe keâe mecyevOe efkeâme efJeefOe mes nw?
3. he_Ûelev$emÙe jÛeveeÙee: GodosMÙeced Deemeerled– UP TET–2016
AWES TGT–2010 (A) met$eefJeefOe (B) keâneveer keâLeve efJeefOe
(A) meeceevÙepeveeved veerefle%eeved keâleg&ced (C) Yee<eCe efJeefOe (D) GheÙeg&keäle meYeer

(B) yeeuekeâeved veerefle%eb keâleg&ced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-433
9. heMegheef#eefJe<eÙekeâe: keâLee: Ùeeqmceved meeqvle me: Jele&les–
(C) je%e: Decejkeâerlex: heg$eeved efMeef#elegced
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
(D) efJe<CegMece&Ce: mJeefJeÉleeb efveJesefolegced
(A) efnleesheosMe: (B) ieerlee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-578
(C) yeeuejeceeÙeCeced (D) efÛe$eceerceebmee
4. he_Ûelev$e keâe `he_Ûecelev$e' keâewve-mee nw?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-582
H TET–2014
10. heMegheef#eefJe<eÙekeâeefYe: keâLeeefYe: kesâ cegefolee: YeJeeqvle–
(A) Dehejeref#elekeâejkeâ (B) efce$emecØeeefhle
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
(C) keâekeâesuetkeâerÙe (D) FveceW mes keâesF& veneR
(A) ieo&Yee: (B) Jeeveje:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-578
(C) yeeuee: (D) celmÙee:
5. `efnleesheosMe:' keâefle Yeeies<eg efJeYekeäle:– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–578-579
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011 11. ye=nlkeâLee keâer Yee<ee nw– UGC 25 J–2001
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe (A) mebmke=âle (B) Øeeke=âle
(C) <ešd (D) veJe (C) je#emeer (D) hewMeeÛeer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-582 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-584
1. (C) 2. (B) 3. (C) 4. (A) 5. (A) 6. (A) 7. (C) 8. (B) 9. (A) 10. (C)
11. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ieÅekeâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve 137
12. `meceemeyenguelee' efJeMes<elee keâmÙee: efJeOeeÙee: – 18. efvecveefueefKele ceW mes keâewve ieÅekeâejeW keâe mecetn nw?
RPSC «es[-II (TGT)–2010 UP GDC–2008
(A) mebmke=âleieÅemÙe (B) mebmke=âleveeškeâmÙe (A) keâeefueoeme - YeJeYetefle - Yeeme
(C) mebmke=âleJÙeekeâjCemÙe (D) mebmke=âleheÅemÙe (B) megyevOeg - oC[er - Yeeme
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-378 (C) kegâceejoeme - keâeefueoeme - peÙeosJe
13. peelekeâkeâLee: cetuele: efJejefÛelee:– (D) megyevOeg - oC[er - yeeCe
RPSC «es[-II (TGT)–2010 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-483
(A) mebmke=âleYee<eeÙeeced (B) Øeeke=âleYee<eeÙeeced 19. Meem$eerÙeb ieÅeb ØeehÙeles– BHU AET–2010

(C) efnvoerYee<eeÙeeced (D) heeefueYee<eeÙeeced (A) he_Ûelev$es (B) efnleesheosMes

œeesle–peelekeâceeuee-peieoerMeÛevõ efceße, Yet. hespe–02 (C) ¤hekesâ<eg (D) ceneYee<Ùes

14. mebmke=âlemeeefnlÙeceeqmle– RPSC «es[-II (TGT)–2010 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-374
20. keâJeerveeb efvekeâ<eb YeJeefle– BHU AET–2010
(A) he_ÛeefJeOeced (B) ef$eefJeOeced
(A) ieÅeced (B) MÙeeceueeoC[keâced
(C) efÉefJeOeced (D) mehleefJeOeced
(C) Meem$eced (D) ÚvoesÙeespeveced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-453
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘]$e+ef<e’, hespe-372
15. (i) JeemeJeoòeekeâLeeÙee: veeÙekeâesÓeqmle–
21. DeeKÙeeefÙekeâeÙee: keâLeeJemleg Deeqmle– AWES TGT–2010
(ii) efvecveefueefKele ceW mes `JeemeJeoòee' (ieÅekeâeJÙe)
(A) ÛecelkeâejhetCe&: (B) keâefJekeâequhele:
keâe veeÙekeâ nw–
(C) efceefßele: (D) Ssefleneefmekeâ:
MP Jeie&-1 (PGT)–2012, UP GDC–2008
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-491
(A) keâvohe&kesâleg: (B) cekeâjvo:
22. mebmke=âleJee*dceÙe ceW meJe&ØeLece ieÅe keâe ØeÙeesie efkeâme
(C) efJeÅeeOej: (D) efkeâjele:
«evLe ceW ngDee nw? UP TGT–2013
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-485
(A) $e+iJeso (B) ÙepegJexo
16. ``ØelÙe#ejMues<eceÙeØeyevOeefJevÙeemeJewoiOÙeefveefOeefve&yevOeced'' Fefle
(C) keâeocyejer (D) n<e&Ûeefjleced
keâLeveceeqmle– MP Jeie&-I (PGT)–2012
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-372
(A) yeeCeYeómÙe (B) megyevOees:
23. ieÅekeâeJÙe kesâ efkeâleves Yeso nesles nQ? UP TGT–2013
(C) oeqC[ve: (D) JeeoerYeeEmenmÙe
(A) 2 (B) 6
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-392 (C) 4 (D) 5
17. efvecveefueefKele ceW mes efkeâmekesâ celeevegmeej mebmke=âle ieÅekeâeJÙe kesâ mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-461
Devleie&le `ØeyevOekeâuheveekeâLee' Deewj `DeeKÙeeefÙekeâesheueyOeeLee&' 24. `ØelÙe#ejMues<eIevee' keâLee keâner peeleer nw–
keâe efJeYeepeve ngDee nw– UP PGT–2000 UP PGT–2013
(A) hele_peefue (B) Yele=&nefj (A) DeJeeqvlemegvojer keâLee (B) keâeocyejer keâLee
(C) oC[er (D) Jeeceve (C) JeemeJeoòee keâLee (D) efMeJejepeefJepeÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-375, 376 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-392
12. (A) 13. (D) 14. (C) 15. (A) 16. (B) 17. (C) 18. (D) 19. (D) 20. (A) 21. (D)
22. (B) 23. (A) 24. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 138
25. n<e&JeOe&ve Deewj mecegõieghle oesveeW ves– MP PSC–1994 27. ieÅekeâeJÙeb veeeqmle– UGC 25 J–2016
(A) DeMJecesOe Ùe%e efkeâÙee
(A) keâeocyejer (B) oMekegâceejÛeefjleced
(B) efJeosMeer jepeeDeesb kesâ otleeW keâe mJeeiele efkeâÙee
(C) yegæÛeefjleced (D) n<e&Ûeefjleced
(C) oef#eCe keâes peerlee
(D) mebmke=âle meeefnlÙe ceW Ùeesieoeve efkeâÙee~ œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-229
œeesle–Ùetefvekeâ-2015, hespe–57,71 28. JeemeJeoòee keâmÙe jepÙemÙe jepekeâvÙee Deemeerled?
26. ieÅekeâeJÙe$eÙÙeeced DeeÙeeeqvle – UP GIC–2015 HAP–2016
(A) oMekegâceejÛeefjleced, JeemeJeoòee, keâeocyejer
(A)DeJeeqvlekeâeÙee: (B) ceieOemÙe
(B) keâeocyejer, MetõkeâkeâLee, n<e&Ûeefjleced
(C) keâewMeecyÙee: (D) ieevOeejosMemÙe
(C) n<e&Ûeefjleced, oMekegâceejÛeefjleced, MetõkeâkeâLee
(D) efMeJejepeefJepeÙeced, keâeocyejer, n<e&Ûeefjleced œeesle–mJehveJeemeJeoòeced-megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0 hespe- 21
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-11

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
mecheke&â met$e
8004545091 , 8004545092
8004545096 , 7800138404
9839852033 , 7905859564
8004545095 , 6307455073
25. (D) 26. (A) 27. (C) 28. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veueÛechet: 139

21 veueÛechet:
1. (i) veueÛechet kesâ jÛeefÙelee nQ–BHU MET–2013, 2015 7. meYeÁMues<e keâe meJee&efOekeâ ØeÙeesie efkeâme «evLe ceW ngDee
(ii) veueÛechet kesâ keâlee& keâewve nQ? nw? UP PGT–2004

(iii) veueÛechetkeâej: keâesÓeqmle? UP GIC–2015 (A) keâeocyejer (B) JeemeJeoòee

(A) n<e&: (B) oC[er (C) veueÛechet (D) oMekegâceejÛeefjleced

(C) ef$eefJe›eâceYeó: (D) yeeCeYeó:


œeesle–veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe, hespe-16
œeesle–veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe, Yet0 hespe -07 8. veueÛechet kesâ ceÁueeÛejCe ceW efkeâme osJelee keâer mlegefle nw?
UP PGT–2005
2. (i) ieÅe Deewj heÅe mes Ùegkeäle keâeJÙe keâes keânles nQ–
(A) efMeJe-heeJe&leer keâer (B) ieCesMe keâer
(ii) ieÅe-heÅe efceefßele keâeJÙe keâes keânles nQ–UP TGT–2005
(C) mejmJeleer keâer (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& Yeer veneR
UGC 73 J–2013, UGC 25 D–2006, BHU MET–2010
(A) oC[keâced (B) veeškeâced
œeesle–veueÛechet (1/1)- OegjvOej heeC[sÙe, hespe-01
(C) Ûechet: (D) DeeKÙeeefÙekeâe
9. veueÛechet efkeâleves GÛÚdJeemeeW ceW Jee|Cele nw–
UP PGT–2009, 2011
œeesle–veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe, Yet0 hespe -05
(A) meele (B) Dee"
3. ieÅeheÅeceÙeb keâeJÙeced– DSSSB TGT–2014
(C) heeBÛe (D) Ú:
(A) ÛechetefjlÙeefYeOeerÙeles (B) efceßeefcelÙeefYeOeerÙeles
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-604
(C) efÛe$eefcelÙeefYeOeerÙeles (D) ÙegiceefcelÙeefYeOeerÙeles
10. veueÛechet keâer keâLeeJemleg keâe DeeOeej nw–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-601
UP PGT–2004, 2010, UK TET–2011
4. mebmke=âlemÙe ØeLece: Ûechet«evLe: keâ:? DSSSB TGT–2014
(A) MeeeqvleheJe& (B) Yeer<ceheJe&
(A) efJeMJeiegCeeoMe&Ûechet: (B) veueÛechet:
(C) JeveheJe& (D) meYeeheJe&
(C) ÛechetjeceeÙeCeced (D) ÛechetYeejleced
œeesle–veueÛechet- leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-21
œeesle–veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe, Yet0 hespe-07
11. ef$eefJe›eâceYeó keâer jÛevee nw– UP PGT–2011
5. ``veueÛechet'' efJeYekeäle efkeâÙee ieÙee nw– UP PGT–2013
(A) jeceeÙeCeÛechet (B) ceoeuemeeÛechet
(A) DeOÙeeÙeeW ceW (B) DebkeâeW ceW
(C) ÙeMeeqmleuekeâÛechet (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) GÛÚdJeemeeW ceW (D) meieeX ceW
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–603
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–604
12. jepee veue kesâ cenecev$eer keâe veece–
6. `veueÛechet' keâLee keâer veeefÙekeâe nw– UP PGT–2004, 2010 UP PGT–2010, UK TET–2011
(A) efØeÙeÁÏce_pejer (B) ¤heJeleer (A)meeue¿eÙeve (B) ßegefleMeerue
(C) efkeâVejer (D) oceÙevleer (C) Jeerjmesve (D) yeengkeâ
œeesle–veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe, Yet0 hespe-48 œeesle–veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe, Yet0hespe -14
1. (C) 2. (C) 3. (A) 4. (B) 5. (C) 6. (D) 7. (C) 8. (A) 9. (A) 10. (C)
11. (B) 12. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 140
13. `keâjesefle keâmÙe vee¥eob keâLee keâevlesJe Yeejleer' meteqkeäle
`ÂMÙeles ve Ûe Ùe$e m$eer veJeeheerveheÙeesOeje' – MueeskeâebMe
16.
efkeâme «evLe mes GodOe=le nw? UP PGT–2005 efkeâme «evLe mes nw? UP PGT–2011
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) veueÛechet (A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) veueÛechet:
(C) keâeocyejer (D) n<e&Ûeefjleced (C) efMeMegheeueJeOeced (D) ëe=”ejMelekeâced
œeesle–veueÛechet (1/13)- OegjvOej heeC[sÙe, hespe-13 œeesle–veueÛechet (1/26)- OegjvOej heeC[sÙe, hespe-34
14. (i) ``eEkeâ keâJesmlesve keâeJÙesve efkebâ keâeC[sve Oeveg<cele: hejmÙe
17. veueÛechet kesâ `DeeÙee&Jele&JeCe&veced' ceW cegKÙe ¤he mes efkeâve
ùoÙes ueiveb ve IetCe&Ùeefle ÙeeqÛÚj:'' Ùen heÅe JeekeäÙe
Deue¿ejeW keâe ØeÙeesie ngDee nw– UP GDC–2008
GodOe=le nw~ UP PGT–2005, 2011
(A) Mues<e - Ghecee - heefjmebKÙee
(ii) `hejmÙe ùoÙes ueiveb ve IetCe&Ùeefle ÙeeqÛÚj:' hebeqkeäle
«enCe keâer ieÙeer nw? UP PGT–2013 (B) DeheÖÏefle - Mues<e - efJeYeeJevee
(A) GòejjeceÛeefjleced mes (B) veueÛechet mes (C) Mues<e - ¤hekeâ - JÙeeflejskeâ
(C) veerefleMelekeâced mes (D) JesCeermebnejced mes (D) Mues<e - keâeJÙeefue” - oerhekeâ
œeesle–veueÛechet (1/5)- OegjvOej heeC[sÙe, hespe-05 œeesle–veueÛechet - leeefjCeerMe Pee, hespe-36, 38, 45
15. `meJeË mene: metjÙe:' keâmceeled «evLeeled Gkeäleced –18. `DevetÛeeve:' keâ:? HE–2015
UK SLET–2012 (A) JewÙeekeâjCe: (B) owJe%e:
(A) veueÛechet: (B) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) mee*dieJesoeOÙeslee (D) neslee
(C) jeceeÙeCeced (D) cegõeje#emeced
œeesle–veueÛechet - leeefjCeerMe Pee, hespe-22
œeesle–veueÛechet (1/15)- OegjvOej heeC[sÙe, hespe-15

Online Classes

TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET keâer


meJe&ßes‰ Online keâ#eeDeeW mes pegÌ[ves kesâ efueS
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
13. (B) 14. (B) 15. (A) 16. (B) 17. (A) 18. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 $e+legmebnejced / cesIeotleced 141

22 $e+legmebnejced / cesIeotleced
1. $e+legDeesb keâe JeCe&ve efkeâmeceW heeÙee peelee nw? 7. cesIeotleced kesâ jÛeefÙelee nQ– UP TGT–2011
BHU MET–2010 (A) YeejefJe (B) keâeefueoeme
(A) cesIeotle ceW (B) $e+legmebnej ceW (C) YeJeYetefle (D) ßeern<e&
(C) jIegJebMe ceW (D) cegõeje#eme ceW œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-332
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-330 8. (i) keâeefueoeme Éeje efJejefÛele KeC[keâeJÙe nw–
(ii) keâeefueoemesve ieerefleceÙeb KeC[keâeJÙeb efJejefÛeleced –
2. $e+legmebnej nw– UP PGT–2003
DL–2015, UGC 73 D–2012
(A) cenekeâeJÙe (B) ieÅekeâeJÙe
(A) nvegceöÒleced (B) heJeveotleced
(C) ieereflekeâeJÙe (D) veeškeâ
(C) cesIeotleced (D) nbmeotleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-330 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-332
3. (i) $e+legmebnejs efkeâÙeod $e+letveeb JeCe&veceeqmle– 9. cesIeotleced kesâ keâLeevekeâ keâe cetueœeesle nw–
(ii) $e+letveeb Jeo keâe mebKÙee $e+legmebnejJeCe&ves– UP TGT–2011
UGC 25 D–2011, BHU AET–2011 (A) Ssefleneefmekeâ (B) keâefJekeâequhele
(A) 5 (heÃe) (B) 6 (<ešd) (C) peveßegefle hej DeeOeeefjle (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) 3 (efleœe:) (D) 4 (Ûeleœe:) œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-332
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-330 10. `keâeefueoememÙe ieereflekeâeJÙes efJejnJÙeLee' Jee|Celee–
4. cenekeâefJe keâeefueoeme Éeje jefÛele `$e+legmebnej' keânueelee RPSC «es[-II (TGT)–2010
nw – UP TET–2014 (A) o#emÙe (B) Ùe#emÙe
(A) cenekeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe (C) kegâyesjmÙe (D) keâeefueoememÙe
(C) ieereflekeâeJÙe (D) veeškeâ œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-332
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-330 11. (i) cenekeâefJe keâeefueoeme keâer Deveghece ke=âefle `cesIeotleced' nw–
5. jepevles $e+legmebnejs meiee&: keâefle JeoeOegvee– (ii) cesIeotle efkeâme efJeOee keâer jÛevee nw?
(iii) cesIeotleced jÛevee meeefnlÙe keâer efkeâme efJeOee kesâ
BHU AET–2012
Devleie&le nw? UPTGT–2005, 2011 UPTET–2014
(A) he_Ûe (B) <ešd
(A) ieÅekeâeJÙe (B) cenekeâeJÙe
(C) mehle (D) De„ew
(C) ieereflekeâeJÙe (D) meókeâ
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-330 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-332
6. DeOe Gkeäles<Jeskeâes ueIeg$eÙÙeeb veeeqmle– DL–2015 12. cesIeotleced efkeâme ßesCeer keâe keâeJÙe nw? UP TGT–2004
(A) $e+legmebnejced (B) kegâceejmecYeJeced (A) ÛechetkeâeJÙe (B) mceele&keâeJÙe
(C) jIegJebMeced (D) cesIeotleced (C) ieÅekeâeJÙe (D) otlekeâeJÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-540
1. (B) 2. (C) 3. (B) 4. (C) 5. (B) 6. (A) 7. (B) 8. (C) 9. (B) 10. (B)
11. (C) 12. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 142
13. (i) cesIeotle nw– UP TGT–2000, 2001, 2010, 17. (i) cesIeotleesheefj ceequueveeLesve efJejefÛelee šerkeâe ..... Deeqmle?
(ii) cesIeotle efkeâme efJeOee keâe «evLe nw–UGC 73 D–1992, (ii) $e+ef<eheg$ehejcesMJejke=âlemÙe cesIeotleJÙeeKÙeevemÙe veeceOesÙeb
(iii) cesIeotleced Jele&les Skeâced– BHU MET–2010 efkeâced? GJ SET–2016, KL SET–2016

(iv) keâeefueoemeØeCeerleb cesIeotleced Skebâ ...... Deeqmle?


(A) me_peerJeveer (B) veejeÙeCeer
(C) Yeeceleer (D) oerheefMeKee
(v) cesIeotle keâe keâeJÙe Øekeâej nw–
JNU MET–2014, GJ SET–2003
œeesle–cesIeotleced- Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’, Yet0 hespe-23
18. cesIeotles kegâyesjsCe efveJee&efmelees Ùe#e: kegâ$e Jemeefleb Ûe›esâ?
(A) cenekeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe
RPSC SET–2013-14
(C) veeškeâ (D) Ûechet (A) jeceefieÙee&ßeces<eg (B) DeuekeâehegÙee&ced
œeesle–cesIeotleced- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-19 (C) GppeefÙevÙeeced (D) efJeMeeueeÙeeced
14. KeC[keâeJÙe nw– UP PGT–2009, UGC 25 D–1998, œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe Mueeskeâ-1) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe- 45
1997, J–1995, 2003, 2011 19. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeer veb
(A) oMekegâceejÛeefjleced (B) veueÛechet: efJeefÛevegle– MH SET–2011
(C) cesIeotleced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(keâ) cesIeotleced Fefle Sleled KeC[keâeJÙeb efJeÅeles~
(Ke) ce=ÛÚkeâefškeâced FlÙesleod veeškebâ Jele&les~
œeesle–cesIeotleced- efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-32
(ie) `cegõeje#emeced' veece ØekeâjCeced~
15. (i) cesIeotlekeâeJÙes ØeÙegkeälemÙe Úvome: veece Jele&les?
(Ie) `ceeueleerceeOeJeced' YeJeYeteflekeâJes: ØekeâjCeced~
(ii) cesIeotleKeC[keâeJÙes ØeÙegkeäleb Úvo: –
keâ Ke ie Ie
(iii) cesIeotles ØeÙegkeäleb Úvo: Deeqmle? (A) melÙeced melÙeced DemelÙeced DemelÙeced
(iv) cesIeotle ceW efkeâme Úvo keâe ØeÙeesie nw? (B) DemelÙeced melÙeced DemelÙeced melÙeced
(v) cesIeotlekeâeJÙeb keâeqmceved Úvoefme Gheefveyeæced– (C) melÙeced melÙeced melÙeced DemelÙeced
UP TGT–1999, 2009, 2013, UP GDC–2012, (D) melÙeced DemelÙeced DemelÙeced melÙeced
K SET–2014, 2015 , UP PGT–2009, UGC 25 J– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-332,495, 501, 525
2003, UP GIC–2015, AWES TGT–2010, 20. cesIeotleced keâe ØeOeeve jme nw? UP TGT–2011
GJ SET–2008, 2004, 2007 RPSC «es[-I (A) ëe=”ejjme (B) keâ®Cejme
(PGT)–2014, 2015, MGKV Ph. D–2016 (C) Meevlejme (D) Jeerjjme
(A) œeiOeje (B) cevoe›eâevlee œeesle–cesIeotleced - efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-43
(C) nefjCeer (D) efMeKeefjCeer 21. kesâJeueb cevoe›eâevleeÛÚvoefme efveyeæced–UGC 25 D–2004
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) cesIeotleced
œeesle–cesIeotleced- efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-20
(C) yegæÛeefjleced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
16. cesIeotleced ceW efkeâmekeâes mebmke=âle meeefnlÙe ceW Skeâ veJeerve
œeesle–cesIeotleced - efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-20
keâeJÙeØekeâej keâer GodYeeJevee keâe ßesÙe Øeehle nw pees Fme
22. cesIeotleced ceW ØeÙegkeäle Úvo kesâ ØelÙeskeâ ÛejCe ceW efkeâleves
veece mes efJeKÙeele nw– UP TGT–2011
De#ej nesles nQ– UP TGT–2013
(A) mevosMekeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe (A) 14 (D) 15
(C) ieereflekeâeJÙe (D) œeeslekeâeJÙe (C) 16 (D) 17
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-340 œeesle–cesIeotleced- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-4

13. (B) 14. (C) 15. (B) 16. (A) 17. (A) 18. (A) 19. (D) 20. (A) 21. (B) 22. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 $e+legmebnejced / cesIeotleced 143
23. cesIeotleced keâe De”erjme nw– UGC 25 J–2000 31. (i) efJejner Ùe#e keâneB efveJeeme keâj jne Lee?
(A) keâ®Ce (B) keâ®Ce efJeØeuecYe (ii) cesIeotlemÙe DeefYeMehle: Ùe#e: kegâ$e efveJemeefle?
(C) mecYeesie ëe=Áej (D) efJeÙeesie ëe=Áej (iii) cesIeotleced ceW DeefYeMehle Ùe#e keâneB jnlee nw?
œeesle–cesIeotleced - oÙeeMe¿j Meem$eer, hespe–38 (iv) cesIeotleced ceW DeefYeMehle Ùe#e keâneB efveJeeme keâj jne Lee?
24. cesIeotleced keâer keâLeeJemleg efJeYekeäle nw– UP TGT–2009
(v) cesIeotles Ùe#e: kegâ$e JemeeEle Ûe›esâ?
(A) KeC[eW ceW (B) efve:MJeemeeW ceW UP TGT–2001, 2004, 2009, 2011
(C) DeOÙeeÙeeW ceW (D) meieeX ceW UGC 25 J–2014, G GIC–2015
œeesle–cesIeotleced- efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-13 (A) vece&oe kesâ leš hej (B) Deuekeâehegjer ceW
25. cesIeotleced efkeâleves YeeieeW ceW efJeYekeäle nw–
(C) DeeceÇketâš heJe&le hej (D) jeceefieefj heJe&le ceW
UGC 25 J–2004, BHU MET–2010
(A) Ûeej (B) leerve
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-01)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45
32. Ùe#e keâer efJejnkeâLee efkeâme «evLe ceW Jee|Cele nw?
(C) oes (D) heeBÛe
œeesle–cesIeotleced- efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-13 BHU MET–2008
26. cesIeotleced keâe ØecegKe hee$e nw– UP TET–2014 (A) jIegJebMe ceW (B) kegâceejmecYeJe ceW
(A) Ùe#e (B) kegâyesj (C) efMeMegheeueJeOe ceW (D) cesIeotle ceW
(C) cesIe (D) Ùeef#eCeer œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-01)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45
œeesle–cesIeotleced - Deej0yeer0MeeŒeer, Yet0 hespe-26 33. Ùe#e ves cesIe keâes efkeâme ceeme kesâ ØeLece efove keâes osKee
27. Ùe#e keâe mJeeceer keâewve Lee? UP TGT–2009 Lee– UP TGT–2009
(A) kegâyesj (B) Ùece
(A) Ûew$e (B) ßeeJeCe
(C) Fvõ (D) Je®Ce
(C) ceeIe (D) Dee<ee{
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45
28. (i) Ùe#e keâes efkeâleveer DeJeefOe kesâ efueÙes Deheveer helveer mes œeesle–cesIeotleced (Mueeskeâ -2)-efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-4
otj jnvee Lee? UP TGT–2004, 2011 34. hegjeCeeW ceW `cesIeotleced' kesâ efJ ejner Ùe#e keâe veece efceuelee
(ii) cesIeotle ceW Meehe efkeâleves Je<e& keâe Lee– nw – UP TGT–2010
(A) Skeâ Je<e& (B) oes Je<e& (A) jepeJeenve (B) yegæ
(C) Ûeej ceeme (D) Dee" ceeme (C) nsceceeueer (D) kegâyesj
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45 œeesle–cesIeotleced - efJepesvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe-42
29. cesIeotleced keâe veeÙekeâ nw? UP TGT–2011
35. (i) efJejefnCeer Ùeef#eCeer keâneB efveJeeme keâj jner Leer?
(A) osJelee (B) ceveg<Ùe
(ii) Ùe#e keâer helveer keâneB jnleer Leer–
(C) Ùe#e (D) efkeâVej
(iii) cesIeotlekeâeJÙeevegmeejb Ùe#emÙe helveer kegâ$e Jemeefle mce?
œeesle–cesIeotleced -Deej.yeer. MeeŒeer, Yet. hespe-26
30. cesIeotleced ceW Ùe#e Meeefhele nw– UP TGT–2003, 2004 UGC 25 S–2013, UP TGT–2009, 2011

(A) efMeJe kesâ Éeje (B) kegâyesj kesâ Éeje (A) DecejeJeleer (B) efJeefoMee
(C) efnceeueÙe kesâ Éeje (D) cesIe kesâ Éeje (C) GppeefÙeveer (D) Deuekeâehegjer
œeesle–cesIeotleced - oÙeeMebkeâj Meem$eer, hespe-45 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-7)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer,hespe-63
23. (D) 24. (A) 25. (C) 26. (A) 27. (A) 28. (A) 29. (C) 30. (B) 31. (D) 32. (D)
33. (D) 34. (C) 35. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 144
36. cesIeotles keâmÙee: veieÙee&: JeCe&veceeqmle– 42. (i) cesIeotle ceW cesIe keâes efkeâleves heoeLeeX keâe meeqcceßeCe
RPSC «es[-II (TGT)–2010 keâne ieÙee nw? UP TGT–2001,
(A) ÉeefjkeâeÙee: (B) heg<hehegÙee&: (ii) keâeefueoeme kesâ Devegmeej efkeâleves leòJeeW keâer meceef„
mes cesIe yevelee nw? UP TGT–2013
(C) keâeMÙee: (D) GppeefÙevÙee:
(A) heeBÛe (B) Ûeej
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-28)–efJepesvoÇ kegâceej Mecee&, hespe-46
(C) leerve (D) oes
37. keâmÙe keâeJÙes cesIe: otleYeeJesve keâequhele: –
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-5)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58
BHU Sh. ET–2011
43. keâeefueoeme kesâ Devegmeej Ûesleve Deewj DeÛesleve ceW ke=âheCe
(A) ceeIemÙe (B) YeejJes:
keâewve n? UP TGT–2001
(C) keâeefueoememÙe (D) ßeern<e&mÙe (A) keâeceele& (B) Meeskeâele&
œeesle–cesIeotleced - LeevesMeÛevõ GØesleer, Yet. hespe–39 (C) #egOeele& (D) jesieele&
38. keâmÙe keâeJÙemÙeejcYe: `keâeqMÛeled' heosve YeJeefle? œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-5)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58
BHU Sh.ET–2011 44. (i) `ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee' FmeceW
(A) efMeMegheeueJeOemÙe (B) cesIeotlemÙe `DeefOeiegCe' Meyo mes efkeâmekeâe yeesOe neslee nw–
(C) ueIegkeâeJÙemÙe (D) ÂMÙekeâeJÙemÙe (ii) `ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee' FlÙe$e
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-01) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45 `DeefOeiegCes' Fefle heosve yeesOÙe Deefmle?
39. `leeqmceVeõew keâefleefÛeoyeueeefJeØeÙegkeäle:me keâeceer' cesIeotle UP TGT–2001, 2005, UP GDC–2012
keâer Fme hebeqkeäle kesâ Deeies keâer hebeqkeäle keâewve-meer nw? (A) Ùe#e keâe (B) cesIe keâe
UP TGT–1999 (C) ie”e keâe (D) kegâyesj keâe
(A) JeØe›eâer[eheefjCeleiepeØes#eCeerÙeb ooMe& œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-6) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-60
(B) peercetlesve mJekegâMeueceÙeeR nejefÙe<Ùeved ØeJe=efòeced 45. cesIe keâer Ùee$ee kesâ meceÙe JeeceheeMJe& ceW efkeâmekeâer OJeefve
nesleer nw? UP TGT–2001
(C) veerlJee ceemeevkeâvekeâJeueÙeYeÇbMeefjkeäleØekeâes‰:
(A) jepenbme keâer (B) yeueekeâe keâer
(D) DevleJee&<heeqMÛejcevegÛejes jepejepemÙe oOÙeew
(C) Ûeelekeâ keâer (D) meeefjkeâe keâer
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-2) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-51
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-10)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-70
40. cesIeotleced kesâ Devegmeej kewâueeMeheJe&le lekeâ cesIe kesâ menÙee$eer
46. cesIeotleced ceW efkeâme jepee keâe GuuesKe efceuelee nw –
keâewve neWies? UP TGT–2001
UP TGT–2003
(A) jepenbme (B) yeueekeâe
(A) GoÙeve keâe (B) Metõkeâ keâe
(C) Ûeelekeâ (D) veueefieefj (C) og<Ùevle keâe (D) jece keâe
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-11)-oÙeeMebkeâj Meem$eer, hespe-71 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-31)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-111
41. `keâC"eMues<eØeCeefÙeefve peves eEkeâ hegveot&jmebmLes' FmeceW `peve' 47. ``leeqmcevveõew keâefleefÛeoyeueeefJeØeÙegkeäle: me keâeceer''– ÙeneB
Meyo efkeâmekeâe yeesOekeâ nw– UP TGT–2001, 2004, 2010 `Deõew' keâe leelheÙe& nw– UP TGT–2003
(A) cesIe keâe (B) Ùeef#eCeer keâe (A) heJe&le mes (B) Iej mes
(C) jepenbme keâe (D) Ûeelekeâ keâe (C) met#ce Jem$e mes (D) ceeie& mes
œeesle–cesIeotleced (Mueeskeâ-3)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe–6, 7 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-02)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-51-52
36. (D) 37. (C) 38. (B) 39. (C) 40. (A) 41. (B) 42. (B) 43. (A) 44. (B) 45. (C)
46. (A) 47. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 $e+legmebnejced / cesIeotleced 145
48. `OetcepÙeesefle: meefueuece®leeb meefVeheele: keäJe cesIe:' Øemlegle 55. ``FlÙeeKÙeeles heJeveleveÙeb cewefLeueerJeesvcegKeer mee'' ÙeneB
MueeskeâebMe ceW `meefVeheele' keâe DeLe& nw– UP TGT–2003 `mee' mes leelheÙe& nw– UP TGT–2004
(A) petner keâer keâueer mes (B) iepe&ve mes (A) meerlee (B) efJeÅegled
(C) Ûecesueer mes (D) cesIe mecetn mes (C) Ùeef#eCeer (D) nvegceeved

œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-05) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58 œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-40) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-137
56. Ùe#e keâes Meehe efoÙee Lee– UP TGT–2004
49. cesIeotle ceW Jee|Cele `heg<keâjeJele&keâ' nw– UP TGT–2003
(A) Fvõ (B) veejo
(A) Ùe%e keâe otle (B) cesIeeW keâe efveJeeme mLeeve
(C) kegâyesj (D) ogJee&mee
(C) cesIeeW keâe kegâue (D) Deuekeâehegjer keâe cesIe
œeesle–cesIeotleced - oÙeeMebkeâj MeeŒeer, Yet.hespe-32
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-06)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer ,hespe-60-61 57. `cesIeotleced' ceW Ûesleve Deewj DeÛesleve ceW keâewve Yeso veneR
50. `mechelmÙevles keâefleheÙeefovemLeeefÙenbmee: oMeeCee&:', ÙeneB keâj heeles nQ? UP TGT–2004
`oMeeCee&:' nw Skeâ– UP TGT–2003 (A) efJeueemeer (B) Yeesieer
(A) heJe&le (B) osMe (C) keâeceele& (D) mebvÙeemeer
(C) veoer (D) jepee œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-5)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-24)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-97-98 58. ``Ùe#eMÛe›esâ pevekeâleveÙeemveevehegCÙeesokesâ<eg'' Fme MueeskeâebMe
51. cesIeotleced ceW `OetcepÙeesefle: meefueuece®leeb meefVeheele:' nw– ceW `pevekeâleveÙee' keâewve nw– UP TGT–2004
UP TGT–2004, UP PGT–2010 (A) Ùeef#eCeer (B) meerlee
(A) Ùe#e (B) cesIe (C) ie”e (D) FveceW mes keâesF& veneR

(C) kegâyesj (D) Fvõ œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-01)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45


59. keâeefueoeme kesâ Devegmeej efvecveefueefKele ceW mes efkeâmemes cesIe
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-05) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58
keâe mecheke&â veneR nw– UP TGT–2004
52. (i) `Øeke=âefleke=âheCeeMÛesleveeÛesleves<eg' SleeÂMe: keâmÙe mJeYeeJe:–
(A) OegSB mes (B) pÙeesefle mes
(ii) `Øeke=âefleke=âheCeeMÛesleveeÛesleves<eg' nesles nQ–
(C) meefueue mes (D) Je=#e mes
UP TGT–2004, CCSUM Ph. D–2016
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-05) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58
(A) cet{pevee: (B) efJeÉppevee:
60. eqm$eÙeeW keâe henuee ØeCeÙeJeÛeve keäÙee neslee nw–
(C) jepeeve: (D) keâeceelee&: UP TGT–2005
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-05)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer ,hespe-58 (A) Øesce keâer yeeleW keâjvee
53. jepenbme keâneB peeves keâes Glmegkeâ nQ– UP TGT–2004 (B) vewve mes vewve efceueevee
(A) kewâueemeheJe&le (B) JewkegâC" (C) eqm$eÙeeW keâe neJe-YeeJe Ùee efJeYeÇceØeoMe&ve keâjvee
(C) ceevemejesJej (D) mJeie&ueeskeâ (D) meeceves Dee-Dee keâj nš peevee
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-11) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-71-72 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-29) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-107
54. Ùe#e kesâ efJejn keâe efkeâlevee meceÙe yeerle Ûegkeâe nw? 61. `Meeheevlees ces YegpeieMeÙeveeogeqlLeles Mee”&heeCeew'– ÙeneB
UP TGT–2004 `Mee”&heeCeew' keâe DeLe& nw– UP TGT–2005
(A) Skeâ Je<e& (B) Dee" ceen (A) YeieJeeved metÙe& (B) YeieJeeved Me¿j
(C) Ûeej ceeme (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR (C) YeieJeeved ef Je<Ceg (D) YeieJeeved jece
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-2)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer ,hespe-51 œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-50) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-170-171

48. (D) 49. (C) 50. (B) 51. (B) 52. (D) 53. (C) 54. (B) 55. (C) 56. (C) 57. (C)
58. (B) 59. (D) 60. (C) 61. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 146
62. `peercetlesve mJekegâMeueceÙeeR nejefÙe<Ùeved ØeJe=efòeced' Øemlegle 69. `cesIeotleced' ceW Ùe#e kesâ Meeheevle keâer DeJeefOe ceeveer ieÙeer
hebeqkeäle ceW `peercetlesve' keâe DeefYeØeeÙe nw– UP TGT–2005 nw– UP TGT–2009
(A) heJeve mes (B) yeeoue mes (A) leerve ceen (B) Ûeej ceen
(C) Mekegâvleuee mes (D) ÙeMeesceefle mes (C) oes ceen (D) Skeâ mehleen
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-04) -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-56 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-02)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-4-5
63. cesIeotle kesâ ØeLece Mueeskeâ ceW `Je<e&YeesiÙesCe' Meyo DeeÙee 70. `cesIeotleced' keâeJÙe ceW veeÙekeâ efJejner Ùe#e keâes efkeâme
nw~ ÙeneB hej `ve' keâes `Ce' efkeâme met$e mes ngDee nw? keâejCe mes Deheveer veeefÙekeâe mes otj peevee heÌ[e?
UP TGT–2005 UP TGT–2011
(A) j<eeYÙeeb vees Ce: meceeveheos (B) hetJe&heoelmeb%eeÙeeceie: (A)helveer Deheves efhelee kesâ Iej Ûeueer ieÙeer Leer
(C) DešdkegâhJee*dvegcJÙeJeeÙesÓefhe (D) kegâceefle Ûe (B) heefle-helveer ceW kegâÚ JewcevemÙe nes ieÙee Lee
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-1)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-04 (C) Deheves keâòe&JÙe heeueve ceW Yetue keâjves kesâ keâejCe MeeheJeMe
64. eqm$eÙeeW keâe DeeMeeyevOe kewâmee neslee nw? UP TGT–2005 (D) Deheves keâle&JÙe heeueve ceW hejosMe peeves kesâ keâejCe
(A) veJeveerlemeÂMe (B) hee<eeCemeÂMe œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-1)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45
(C) kegâmegcemeÂMe (D) JepeÇmeÂMe 71. (i) efJevOÙeeÛeue keâer leuenšer ceW yenves Jeeueer veoer nw–

œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-09)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-68 (ii) hetJe&cesIe ceW efJevOÙeeÛeue keâer leuenšer ceW efyeKejer ngF&
65. meyemes DeefOekeâ ueIeg (nukeâe) keâewve neslee nw? ef keâme veoer keâe JeCe&ve nw?
UP TGT–2005 UP TGT–2010, UP GIC–2009

(A) letue (B) ceve (A) ie”e (B) vece&oe (jsJee)

(C) efjkeäle (D) eflevekeâe (C) keâeJesjer (D) JÙeeme

œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-20)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-89 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-19)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-33
72. (i) Ùe#e kesâ ØeJeeme keâer DeJeefOe keäÙee Leer?
66. efJeefoMee veiejer ceW keâewve-meer veoer Leer? UP TGT–2009
(ii) Ùe#e keâe ØeJeeme efkeâleves efoveeW keâe Lee? UP TGT–2010,
(A) Ûece&CJeleer (B) iecYeerje
UP TGT–2013
(C) Jes$eJeleer (D) efMeØee
(A) heeBÛe Je<e& (B) leerve Je<e&
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-25)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-100
(C) Skeâ Je<e& (D) leerve ceeme
67. `ke=âleevle:' keâe DeLe& nw–UP TGT–2009, UP GDC–2012
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-1)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-1
(A) efce$e kesâ Éeje ueeÙee ieÙee (B) efØeÙelece keâe meceeÛeej
73. (i) cesIeotleevegmeejb Ùe#emÙe MeeheevlekeâeueesÓeqmle?
(C) owJe (YeeiÙe) (D) keâce yeesueves Jeeueer
(ii) cesIeotleced ceW Ùe#e kesâ Meehe kesâ DeJemeeve keâe efove Lee–
œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-45)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-156 (iii) cesIeotles Ùe#emÙe Meeheevle: keâoe YeJeefle –
68. cesIeotleced ceW cesIe keâes efkeâme veoer mes peue «enCe keâjves
UP TGT–2010, UP PGT–2010, DU Ph. D–2016
keâer meueen oer ieÙeer nw? UP TGT–2009 MGKV Ph. D–2016
(A) Ùecegvee (B) ieesoeJejer (A) JewMeeKe hete|Cecee (B) Yeeõheoke=â<Ce De„ceer
(C) keâeJesjer (D) vece&oe (jsJee) (C) Yeeõheo Megkeäue ÛelegLeea (D) osJeØeyeesefOeveer SkeâeoMeer
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-20)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-89 œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-50)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-171
62. (B) 63. (D) 64. (C) 65. (C) 66. (C) 67. (C) 68. (D) 69. (B) 70. (C) 71. (B)
72. (C) 73. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 $e+legmebnejced / cesIeotleced 147
74. `kegâvo' keâe heg<he neslee nw– UP TGT–2010 81. (i) cesIeotleced ceW Ùe#e `Je›eâ: hevLee Ùeoefhe YeJele:' keânkeâj
(A) ueeue (B) meHesâo cesIe mes efkeâme veiejer ceW peeves keâe DevegjesOe keâjlee
(C) heeruee (D) yengj”er nw? UP GDC–2012
œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-02)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-02 (ii) cesIeotles `Je›eâ: hevLee Ùeoefhe YeJele:' FlÙeeefoefYeJe&ÛeeseYf e:
75. `Metueer' keâe DeLe& nw– UP TGT–2010 cesIeb ØeeLe&Ùeefle Ùe#e: ievlegced– UP GIC–2009
(A) Yeeues Jeeuee (B) efMeJe (A) Deuekeâe (B) GppeefÙeveer
(C) keâeBšos ej (D) keâ„Øeo (C) efJeefoMee (D) oMeeCe&
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-37)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-61 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-28)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-46
76. `keâevleesovle' keâe DeLe& nw– UP TGT–2010 82. Deemeg keâmÙee: veÅee GuuesKees cesIeotles veeeqmle?
(A) Ûecekeâles oeBle (B) efØeÙelece keâe Je=òeevle UGC 25 Jn–2017
(C) efØeÙee kesâ oeBle (D) efØeÙe keâe Devle (A) jsJeeÙee: (B) efMeØeeÙee:

œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-40)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-63 (C) leg”YeõeÙee: (D) ievOeJelÙee:
77. GppeefÙeveer ceW eqmLele efMeJeefue” keâe keäÙee veece nw? œeesle–cesIeotleced - Mes<ejepeMecee& jsiceer, Yet0 hespe-35
UP TGT–2010 83. `cesIe' Skeâ DeÛesleve, %eeve MetvÙe, OegDeeB-ØekeâeMe Deewj
(A) JewÅeveeLe (B) cenekeâeue JeeÙeg keâe meeqcceßeCe nw~ mevosMe lees efkeâmeer Ûesleve ØeeCeer
kesâ Éeje ner Yespee pee mekeâlee nw efpemekeâer FeqvõÙeeB kegâMeue
(C) ceeke&âC[sÙe (D) efJeMJeveeLe
nes~ Ùe#e Ùen meye mecePelee ngDee Yeer cesIe mes efveJesove
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-37)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-61
keâjlee nw~ efvecveefueefKele meteqkeäleÙeeW ceW mes efkeâme meteqkeäle ceW
78. efkeâme keâeJÙe ceW Deuekeâehegjer keâe JeCe&ve Øeehle neslee nw –
Fmekeâe keâejCe yeleeÙee ieÙee nw– UP GDC–2008
UP TGT–2010
(A) Øeerle: ØeerefleØecegKeJeÛeveb mJeeieleb JÙeepenej
(A) heJeveotle (B) cesIeotleced
(B) keâeceelee& efn Øeke=âefleke=âheCeeMÛesleveeÛesleves<eg
(C) jIegJebMeced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee~
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-528
(D) mevosMeb ces nj Oeveheefle›eâesOeefJeMuesef<elemÙe
79. cesIeotleced keâer Ùeef#eCeer MeeheefoJemeeW keâer ieCevee efkeâmemes
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-5)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-9
keâjleer nw? UP TGT–2010
84. keâeefueoeme keâe pevcemLeeve DeefOekeâebMe efJeÉeved Gvekesâ
(A) heg<heeW mes (B) uesKeveer mes «evLeeW ceW Jee|Cele meece«eer kesâ DeeOeej hej GppeefÙeveer ceeveles
(C) ceefCeÙeeW mes (D) DeVekeâCeeW mes nQ~ hetJe&cesIe ceW Yeer kegâÚ MueeskeâeW mes Fmeer DeefYeØeeÙe keâer
œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-27)–efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-42 Deesj mebkesâle efceuelee nw~ efvecveefueefKele ceW mes efkeâme Mueeskeâ
80. `MeHeâj' mes DeefYeØeeÙe nw– UP PGT–2010 keâes GveceW ØecegKe ¤he mes meeqcceefuele efkeâÙee peelee nw–
(A) yeeoue UP GDC–2008
(B) efJeMeeue veoer (A) efjkeäle: meJeex YeJeefle efn ueIeg: hetCe&lee ieewjJeeÙe~
(C) peue ceW Ûecekeâves Jeeueer Skeâ Úesšer ceÚueer (B) les<eeb efo#eg ØeefLeleefJeefoMeeue#eCeeb jepeOeeveerced

(D) FveceW mes keâesF& veneR (C) Je›eâ: hevLee Ùeoefhe YeJele: ØeeqmLelemÙeesòejeMeeced

œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-43)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-70 (D) jeMeerYetle: ØeefleefoveefceJe $ÙecyekeâmÙeeóneme:
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-28)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-46
74. (B) 75. (B) 76. (B) 77. (B) 78. (B) 79. (A) 80. (C) 81. (B) 82. (C) 83. (B)
84. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 148
85. cesIeotle ces efkeâme veiejer keâe GuuesKe efceuelee nw?– 92. Deuekeâehegjer kesâ<eeb Jemeefle:? HAP–2016
UP TGT–2005 (A) vejeCeeced (B) je#emeeveeced
(A) DeÙeesOÙee (B) Deuekeâe (C) veeieeveeced (D) Ùe#esMJejeCeeced
(C) keâeÃeer (D) ceLegje œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-7)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-13
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–528 93. cesIeotles `pevekeâleveÙeemveevehegCÙeesokesâ<eg' FlÙeguuesKele:
86. `njefMejMÛeeqvõkeâeOeewlencÙee&' ¤hesCe JeefCe&lee veiejer Deeqmle– heefjefÛelees YeJeefle– UP GDC–2014
UP GDC–2012 (A) efJevOÙeeÛeue: (B) ßeerMewue:
(A) efJeefoMee (B) GppeefÙeveer (C) efÛe$eketâšced (D) jeceefieÙee&ßece:
(C) Deuekeâe (D) oMehegjced œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-1)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-1
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-07)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-13 94. `Je›eâ: hevLee Ùeoefhe' Fefle me¿slesve keâe veiejer %eelee
87. cesIeotles `jepejepemÙe oOÙeew' FefleheÅes `jepejepemÙe' Fefle YeJeefle? UP GDC–2014
heosveeefYeefnleesÓeqmle– UP GDC–2012 (A) Deuekeâehegjer (B) GppeefÙeveer
(A) Ùe#e: (B) kegâyesj: (C) efJeefoMee (D) DeÙeesOÙee
(C) cenekeâeue: (D) Fvõ: œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-28)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-46
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-3)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-6 95. cesIeotles FÙeb veiejer veeeqmle Jee|Celee– BHU AET–2010
88. DeuekeâehegÙee&: JeCe&veb kegâ$e ØeehÙeles– UGC 25 J–2005 (A) GppeefÙeveer (B) JeejeCemeer
(A) keâeocyeÙee&ced (B) jIegJebMes (C) efJeefoMee (D) Deuekeâe
(C) cesIeotles (D) DeefYe%eeveMeekegâvleues cesIeotleced (hetJe&cesIe-28,26,7)-efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-46,42,13
œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-1)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-1 96. keâefJemeceÙeevegmeejsCe Je<ee&keâeues kesâ ceevemeb Ùeeeqvle?
89. keâeefueoeme ves efkeâme «evLe ceW DecejkeâCškeâ kesâ meewvoÙe& DSSSB PGT–2014
keâe efÛe$eCe efkeâÙee nw? MP PSC–2010 (A) keâekeâe: (B) nbmee:
(A) kegâceejmecYeJeced (B) Meekegâvleueced (C) ceÙetje: (D) Ûekeâesje:
(C) cesIeotleced (D) $e+legmebnejced œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-11)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-20
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-17)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-31 97. (i) `ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee'~
90. efJeefoMee ............... veoer kesâ leš hej eqmLele nw– efkeâmeves Ùen efueKee nw? BHU MET–2009, 2013
MP PSC–2010 (ii) ``ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee''–
(A) yesleJee (B) efMeØee Gefòeâ nw?
(C) vece&oe (D) Ûecyeue (A) keâeefueoeme (B) ceeIe
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-25)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-43 (C) YeejefJe (D) YeJeYetefle
91. cesIeotles `Ùe#esMJejeCeeb Jemeefle:' keâe Jee|Celee? œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-6)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-11
UK SLET–2015 98. cesIeotleced ceW `efo*dveeie' keâewve nQ? UP TGT–2004
(A) Deuekeâe (B) GppeefÙeveer (A) ceerceebmekeâ (B) vewÙeeefÙekeâ
(C) efJeefoMee (D) keâeMeer (C) yeewæ (D) Jesoevleer
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-7)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-13 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-14)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-26

85. (B) 86. (C) 87. (B) 88. (C) 89. (C) 90. (A) 91. (A) 92. (D) 93. (D) 94. (B)
95. (B) 96. (B) 97. (A) 98. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 $e+legmebnejced / cesIeotleced 149
99. Øeefmeæ šerkeâekeâej, ceequueveeLe kesâ Devegmeej cesIeotleced ceW 106. ``keâeceelee& efn Øeke=âefleke=âheCeeMÛesleveeÛesleves<eg''–Ùen hebeqkeäle
efkeâleves heÅe nQ? UP TGT–2013 efkeâme «evLe mes nw? UP PGT (H)–2000
(A) 115 (B) 120
(A) veerefleMelekeâced (B) ëe=”ejMelekeâced
(C) 121 (D) 125
(C) cesIeotleced (D) jIegJebMeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJeoer,hespe-527
100. cesIeotleced kesâ ØeejcYe ceW efvecve ceW mes efkeâme Øekeâej keâe œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-05)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58
ce”ueeÛejCe efkeâÙee ieÙee nw? UP TGT–2013 107. ``efjkeäle: meJeex YeJeefle efn ueIeg: hetCe&lee ieewjJeeÙe'' keâe
(A) DeeMeerJee&oelcekeâ (B) vecemkeâejelcekeâ mecyevOe efkeâme «evLe mes nw?
(C) JemlegefveoxMeelcekeâ (D) GheÙeg&keäle meYeer UP PGT–2010, UP TGT–2005, 2009
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-1)- efJepesvõ kegâceej Mecee&, hespe-4 (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
101. Deuekeâehegjer ceW Ùe#e keâe Iej kegâyesj kesâ cenue mes efkeâme
(C) cesIeotleced (D) jIegJebMeced
efoMee ceW cesIeotleced ceW yeleeÙee ieÙee nw? UP TGT–2013
(A) hetJe& (B) Gòej œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-20)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-89
(C) heeqMÛece (D) oef#eCe 108. efvecveebefkeâle ceW keâewve-meer meteqkeäle cesIeotleced mes mecyeæ
œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-15)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-39 veneR nw– UP PGT–2010, UK TET–2011
102. `cesIeotleced' ceW cesIe kesâ ceeie& ceW efvecveefueefKele ceW mes keäÙee (A) keâeceelee& efn Øeke=âefleke=âheCeeMÛesleveeÛesleves<eg~
veneR nw? UP TGT–2013 (B) Deke=âleeLexÓefhe ceveefmepes jeflecegYeÙeØeeLe&vee kegâ®les~
(A) vece&oe veoer (B) efJeefoMee
(C) ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeÓOeces ueyOekeâecee~
(C) GppeefÙeveer (D) DeÙeesOÙee
(D) m$eerCeeceeÅeb ØeCeÙeJeÛeveb efJeYeÇcees efn efØeÙes<eg
cesIeotleced (hetJe&cesIe-19,25,28)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-87,100,105
103. cesIeotleced Deeqmceved ieereflekeâeJÙes keâe peÖÏkeâvÙee? œeesle–cesIeotleced -oÙeeMebkeâj MeeŒeer, Yet0 hespe-42,43
AWES TGT–2011 109. (i) `ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee' Ùen
(A) vece&oe (B) efvee|JevOÙee hebeqkeäle keâneB mes GodOe=le nw~ JNU MET–2015
(C) jsJee (D) ie”e (ii) ``ÙeeÛ_ee ceesIee JejceefOeiegCes veeOeces ueyOekeâecee''
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-54)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-159 Ùen meteqkeäle efpeme jÛevee ceW nw Jen nw– UP TGT–2004
104. ``ve #egõesÓefhe ØeLecemegke=âleehes#eÙee mebßeÙeeÙe, UGC 25 J–1995, 2005, D–1999, BHU MET–2014,
Øeehles efce$es YeJeefle efJecegKe: eEkeâ hegveÙe&mleLeesÛÛew:~'' UP GDC–2014, DU Ph. D–2016
GheÙeg&keäle ceW keâewve mee Úvo nw? H TET–2014 (A) JesCeermebnejced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(A) efMeKeefjCeer (B) œeiOeje
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) cesIeotleced
(C) ceeefueveer (D) cevoe›eâevlee
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-06)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-60
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-17)- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-83
110. ``Øeerle: Øeerelf eØecegKeJeÛeveb mJeeieleb JÙeepenej'' kegâ$esÙecegeqkeäle:~
105. `keâevleeefJejnieg®Cee' FlÙe$e keâefle heoeefve meefvle?
BHU Sh.ET–2011 UGC 25 D–2013
(A) $eerefCe (B) És (A) cesIeotles (B) kegâceejmecYeJes
(C) Skeâced (D) ÛelJeeefj (C) $e+legmebnejs (D) jIegJebMes
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-01)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-04)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-56

99. (C) 100. (C) 101. (B) 102. (D) 103. (D) 104. (D) 105. (C) 106. (C) 107. (C) 108. (B)
109. (D) 110. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 150
111. cesIeotleced keâeJÙe keâe KeÌ[er yeesueer ces DevegJeeo efkeâÙee 118. ``keâmÙeelÙevleb meg K eceg h eveleb og : Keces k eâevlelees Jee
nw? UP PGT–2004 veerÛewie&ÛÚlÙegheefj Ûe oMee Ûe›eâvesefce›eâcesCe'' Fme Mueeskeâ
(A) meoue efceße ves (B) Yeejlesvog nefjMÛevõ ves keâe mevosMe nw– UP PGT–2000
(C) ueuuet ÙeeoJe ves (D) jepee ue#ceCe efmebn ves
(A) mebmeej heefjJele&veMeerue nw~
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–540
veesš–cesIeotleced keâeJÙe keâe KeÌ[er yeesueer ceW DevegJeeo ue#ceerOej yeepehesÙeer (B) og:Ke ceW eqmLej jnvee ÛeeefnS~
ves efkeâÙee Lee~ jepee ue#ceCe efmebn ves yeÇpeYee<ee ceW DevegJeeo efkeâÙee Lee~ (C) megKe-og:Ke heefjJele&veMeerue nw~
ue#ceerOej efJekeâuhe ceW ve nesves kesâ keâejCe jepee ue#ceCe efmebn keâes ner (D) veerÛe keâe meeLe veneR keâjvee ÛeeefnS~
ceevee pee mekeâlee nw~
112. ``m$eerCeeceeÅeb ØeCeÙeJeÛeveb efJeYeÇcees efn efØeÙes<eg'' meteqkeäle œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-49)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-168
efkeâme «evLe ceW nw? UP TGT–1999 119. (i) keâmÙeelÙevleb megK ecegheveleb og :Keceskeâevlelees Jee,
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (B) veerefleMelekeâced ceW veerÛewie&ÛÚlÙegheefj Ûe oMee Ûe›eâvesefce›eâcesCe~~ GheÙeg&keäle
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced ceW (D) cesIeotleced ceW MueeskeâebMe efkeâme «evLe ceW efceuelee nw?
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-29)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-107 (ii) ``veerÛewie&ÛÚlÙegheefj Ûe oMee Ûe›eâvesefce›eâcesCe'' Ùen
113. ``ve #egõesÓefhe ØeLecemegke=âleehes#eÙee mebßeÙeeÙe, JeÛeve efkeâme «evLe mes mecyeeqvOele nw? UP TGT–2013
Øeehles efce$es YeJeefle efJecegKe: eEkeâ hegveÙe&mleLeesÛÛew:'' GheÙeg&keäle MH SET–2013, BHU MET–2016
meteqkeäle efkeâme «evLe mes GodOe=le nw? UP TGT–1999
(A) cesIeotleced mes (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(C) GòejjeceÛeefjleced mes (D) veerefleMelekeâced mes (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) cesIeotleced
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-17)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-83 œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-49)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-168
114. ``kesâ Jee ve mÙeg: heefjYeJeheob efve<HeâueejcYeÙelvee:'' Ùen 120. ``meÅe: heeefle ØeCeefÙeùoÙeb efJeØeÙeesies ®Ceefæ''– Fme meteqkeäle
meteqkeäle Fme jÛevee mes GodOe=le nw– UP GDC–2008
Jeeuee «evLe nw– BHU MET–2015
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) veerefleMelekeâced
(C) cesIeotleced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (A) jIegJebMeced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-58)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-166 (C) cesIeotleced (D) $e+legmebnejced
115. ``peeleb JebMes YegJeveefJeefoles heg<keâjeJele&keâeveeced' Ùen Geqkeäle œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-09)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-68
nw – UGC 73 D–2009
121. ``MÙeeceemJe”b ÛeefkeâlenefjCeer Øes#eCes Âef„heeleb...........''
(A) vew<eOes (B) jIegJebMes
Fefle heÅeebMe: keâeqmceved «evLes GheueYÙeles?
(C) cesIeotles (D) kegâceejmecYeJes
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-06)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-60 UGC 25 J–2015
116. ``JesCeerYetleØelevegmeefueueeleeceleerlemÙe efmevOeg:'' FÙeb hebeqkeäle: (A) jIegJebMes (B) vew<eOeerÙeÛeefjles
Deeqmle– RPSC «es[ (TGT)–2010 (C) cesIeotles (D) yegæÛeefjles
(A) keâeocyeÙee&: (B) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe
(C) cesIeotlemÙe (D) JesCeermebnejmÙe
œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-44)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-152
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-30)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-110 122. `%eeleemJeeoes efJeke=lepeIeveeb keâes efJenelegb meceLe&:' kegâle:
117. ``Øeehles efce$es YeJeefle efJecegKe: eEkeâ hegveÙe&mleLeesÛÛew:'' Ùen GodOe=leced– UK SLET–2012
MueeskeâebMe GodOe=le nw– UP TGT–2003 (A) cesIeotleced (B) keâeocyejer
(A) cesIeotleced mes (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes (D) efMeJejepeefJepeÙeced mes
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-17)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-83 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-45)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-139
111. (D) 112. (D) 113. (A) 114. (C) 115. (C) 116. (C) 117. (A) 118. (C) 119. (D) 120. (C)
121. (C) 122. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 $e+legmebnejced / cesIeotleced 151
123. `cesIes ceeIes ieleb JeÙe:' keâmÙesÙecegeqkeäle:? G GIC–2015 127. ``keâeqMÛelkeâevleeefJejnieg®Cee'' – FlÙebMe: keâmÙe «evLemÙe
(A) ceequueveeLemÙe (B) jepeMesKejmÙe ØeLeces Mueeskesâ efJeÅeles? RPSC SET–2010
(C) nsceÛevõmÙe (D) ieesJeOe&veeÛeeÙe&mÙe
(A) cesIeotlemÙe (B) jIegJebMemÙe
œeesle–cesIeotleced -Mes<ejepeMecee& jsiceer, Yet0 hespe-33
(C) efMeMegheeueJeOemÙe (D) vew<eOeerÙeÛeefjlemÙe
124. efJeØeuecYeëe=”ej: De”erjme: YeJeefle Deeqmceved keâeJÙes–
UGC 25 D–2015 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-01)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-45
(A) jIegJebMes (B) cesIeotles 128. `lJelmechekeâe&led hegueefkeâleefceJe Øeew{heg<hew: keâocyew:~' FlÙeeqmceved
(C) efMeMegheeueJeOes (D) vew<eOeerÙeÛeefjles heÅeebMes keâ: DeLee&ue¿ej: Deeqmle? DU M. Phil–2016
œeesle–cesIeotleced -oÙeeMe¿j MeeŒeer, Yet0hespe-38 (A) GlØes#ee (B) Ghecee
125. `levJeer MÙeecee efMeKeefjoMevee hekeäJeefyecyeeOejes‰er' hebeqkeäle
(C) Ghecee GlØes#ee Ûe (D) GhecesÙeeshecee
keâe mecyevOe efkeâme keâeJÙe mes nw? H TET–2015
(A) $e+legmebnejced (B) mJehveJeemeJeoòeced
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-26)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-101
(C) jIegJebMeced (D) cesIeotleced 129. `Ùee Je: keâeues Jenef le meef ueueesodi eejcegÛ Ûew e| J eceevee

œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-22)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-62 cegkeäleepeeue«eefLeleceuekebâ keâeefceveerJeeYeÇJe=voced~' FlÙemÙe


126. `keâeceelee& efn Øeke=âefleke=âheCeeMÛesleveeÓÛesleves<eg' Fefle Geqkeäle: keâ: Meyo: Mues<eÙegkeäle: Deeqmle? DU M. Phil–2016
efJeÅeles? K SET–2013 (A) GÛÛewe|Jeceevee (B) cegkeäleepeeue«eefLeleced
(A) cesIemevosMes (B) $e+legmebnejs
(C) Deuekeâced (D) DeYeÇJe=voced
(C) jIegJebMes (D) heJevemevosMes
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-67)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-186
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-05)-oÙeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-58

Sanskritganga Online Classes


TGT, PGT, UGC, UP-TET
M.P. Jeie& 1-2, RPSC-«es[ -I, II
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
www.Sanskritganga.com

123. (A) 124. (B) 125. (D) 126. (A) 127. (A) 128. (A) 129. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 152

23 veerefleMelekeâced
1. (i) `veerefleMelekeâced' keâmÙe ke=âefle:? BHU MET–2008, 6. veerefleMelekeâ ceW efkeâleves heÅe nQ~ BHU MET– 2012
(ii) veerefleMelekeâced kesâ keâlee& keâewve nQ? BHU B.Ed–2013 (A) Skeâ meew (100) (B) Skeâ meew Skeâ (101
(iii) `veerefleMelekeâced' kesâ jÛeefÙelee nQ? UP TGT–2011 (C) Skeâ meew lesjn (113) (D) Skeâ meew iÙeejn (111)
(A) peÙeosJe (B) Dece®keâ œeesle–veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee,Yet0 hespe-8
(C) #escesvõ (D) Yele=&nefj 7. `veerefleMelekeâced' ceW efkeâleves Mueeskeâ nQ? UP TGT–2011
(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-541 (A) heÛeeme (B) heÛÛeerme
(ii) veerefleMelekeâced -leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-08 (C) meew (D) oes meew
2. Yele=&nefj ves veerefleMelekeâ efueKee nw– UP TGT–2011 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', hespe–344
(A) ieÅe ceW (B) ieÅe heÅe oesveeW ceW 8. (i) veerelf eMelekeâced meeefnlÙe keâer efkeâme efJeOee kesâ Devleie&le nw–
(C) ÚvoeW ceW (D) Mueeskeâ ceW (ii) veerefleMelekeâced efkeâme Øekeâej kesâ keâeJÙe kesâ Devleie&le
œeesle–veerefleMelekeâced- leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-08 Deelee nw– UK TET–2011, UP TGT–2011

3. Melekeâ$eÙe kesâ jÛeefÙelee nQ? UP TGT–2004 (A) ieÅekeâeJÙe (B) ØeyevOekeâeJÙe


(C) cegkeälekeâkeâeJÙe (D) FveceW mes keâesF& veneR
(A) Yele=&nefj (B) Yeefó
œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, Yet0 hespe-09
(C) ceÙetjYeó (D) Yeespe
9. veerefleMelekeâ ceW efkeâleves Øekeâej kesâ ØeeCeer yeleeÙes ieÙes nQ–
(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541
UP TGT–2001
(ii) veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee , Yet0 hespe-08
(A) leerve (B) Ûeej
4. YeejleerÙe peveßegefle cenejepe Yele=&nefj keâes– UP TGT–2011
(C) Ú: (D) Dee"
(A) efJe›eâcemebJeled kesâ mebmLeehekeâ cenejepe efJe›eâceeefolÙe keâe yeÌ[e
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-65)- leeefjCeerMe Pee, hespe-105
YeeF& ceeveleer nw~
10. veerefleMelekeâkeâej kesâ Devegmeej meYee ceW efkeâme GheeÙe kesâ
(B) keâeefueoeme kesâ mecekeâ#e ceeveleer nw~
Éeje cetKe& Deheveer cetKe&lee keâes efÚhee mekeâlee nw?
(C) iegpejele Deewj ceneje„^ kesâ meceerhe eqmLele jepÙe keâe jepee
UP TGT–2003
ceeveleer nw~
(A) keâce yeesuekeâj (B) ceewve jnkeâj
(D) efJeefoMee kesâ jepee keâe keâefve‰ heg$e ceeveleer nw~
(C) efJeÛeejhetJe&keâ yeesuekeâj (D) nBmekeâj
œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, Yet0 hespe-09 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-07)- leeefjCeerMe Pee, hespe-11
5. Melekeâ$eÙe «evLe kesâ jÛeveekeâej ves Deewj efkeâme Øeefmeæ 11. veerefleMelekeâkeâej kesâ celeevegmeej ›eâesOeer jepee kesâ efØeÙe
«evLe keâer jÛevee keâer nw? UP TGT–2004 nesles nQ– UP TGT–2003
(A) De„eOÙeeÙeer (B) ceneYee<Ùeced (A) Gmekesâ Deheves heefjpeve (B) Gmekesâ Ieefve‰ efce$e
(C) JeekeäÙeheoerÙeced (D) efmeæevlekeâewcegoer (C) Gmekesâ efvepeer mesJekeâ (D) keâesF& JÙeeqkeäle Yeer veneR~
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-47)- leeefjCeerMe Pee, hespe-77

1. (D) 2. (C) 3. (A) 4. (A) 5. (C) 6. (D) 7. (C) 8. (C) 9. (B) 10. (B)
11. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 153
12. og„eW keâer efce$elee keâer leguevee keâer ieÙeer nw? 19. veerefleMelekeâced keâer Yee<ee– UP TGT–2011
UP TGT–2003 (A) eqkeäue„ nw (B) Deue¿ejØeOeeve nw
(A) ÚeÙee mes (B) keâesÙeue mes (C) Deefle mejue, megyeesOe nw (D) Deefle iecYeerj nw
(C) mehe& mes (D) efJe<e mes œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-23
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-50)- leeefjCeerMe Pee, hespe-82 20. LeesÌ[s mes %eeve mes mJeÙeb keâes %eeveer ceeveves Jeeues ceveg<Ùe
13. meYeer Øekeâej keâer efJeheefòeÙeeW mes j#ee nesleer nw– keâes keâewve vener mecePee mekeâles nQ? UP TGT–2011
UP TGT–2003 (A) yeÇÿee (B) efJe<Ceg
(A) hetJe&ke=âle hegCÙeeW kesâ keâejCe (B) Jeerjlee kesâ keâejCe (C) censMe (D) ieCesMe
(C) osJeleeDeesb keâer meneÙelee mes œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-03)- leeefjCeerMe Pee, hespe-04
(D) ØelÙeglheVeceefle mes
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-101)- leeefjCeerMe Pee, hespe-162 21. Deheveer De%elee efÚheeves kesâ efueÙes cetÌ{ peveeW keâe Skeâcee$e
14. cewveekeâ efkeâmekeâe heg$e nw? UP TGT–2004 GheeÙe nw? UP TGT–2011
(A) Fvõ keâe (B) efnceeueÙe keâe (A) ceewveeJeuecyeve (B) ØeieuYeeuecyeve
(C) mecegõ keâe (D) owlÙe keâe (C) nejeuecyeve (D) ›eâesOeeuecyeve
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-29)- leeefjCeerMe Pee, hespe-49 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-07)- leeefjCeerMe Pee, hespe-11
15. ØeejYÙeles ve Keueg efJeIveYeÙesve ....... kewâ:? UP TGT–2004 22. mJeeefYeceeve Deewj mecceeve kesâ hee$e nesles nQ– UP TGT–2011
(A) pevew: (B) yeeuew: (A) jepee (B) OeveJeeved
(C) veerÛew: (D) heg®<ew: (C) efJeÉppeve (D) jepÙeeefOekeâejer
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-73)- leeefjCeerMe Pee, hespe-119 veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-12, 13, 14)- leeefjCeerMe Pee, hespe-20, 22, 24
16. efJeYeeefle keâeÙe: keâ®Ceekegâueeveeb ............ efjkeälemLeeve 23. melmebieefle kesâ ØeYeeJe mes– UP TGT–2011
keâer hete|le keâjW? UP TGT–2004 (A) ceveg<Ùe keâer yegefæ leerJeÇ nesleer nw
(A) kegâC[uesve (B)keâ¿Cesve (B) melÙe Deewj meoeÛejCe ceW Gmekeâer ØeJe=efòe nesleer nw
(C) hejeshekeâejsCe ve Ûevovesve (D) hejeshekeâeefjCeeced (C) ceeve ceÙee&oe Deewj Øeefle‰e Øeehle keâjlee nw
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-63)- leeefjCeerMe Pee, hespe-102 (D) heehe Deeefo mes cegkeäle neskeâj GheÙeg&keäle meYeer meodiegCe efJekeâefmele
17. `Ùes hejefnleb mJeeLee&Ùe efveIveefvle' veerefleMelekeâced kesâ Devegmeej nesles nQ?
Jes ueesie nQ? UP TGT–2004 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-19)- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-58
(A) melheg®<ee: (B) meeceevÙee: 24. `veemlÙegÅecemecees ............' efjkeälemLeeve keâer hete|le keâjW?
(C) ceeveg<eje#emee: (D) FveceW mes keâesF& veneR UP TGT–2004
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-65)- leeefjCeerMe Pee, hespe-105 (A) ueppee (B) Yet<eCeced
18. veerefleMelekeâced keâe efJe<eÙe– UP TGT–2011 (C) efjheg: (D) yevOeg:
(A) efkeâmeer Skeâ mecØeoeÙe mes mecyeeqvOele nw œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-02)- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-182
(B) efJe%eeve hej DeeOeeefjle nw 25. heJe&le kesâ hebKe keâešs Les? UP TGT–2004
(C) DeeOÙeeeqlcekeâ mebÛeslevee hej DeeOeeefjle nw~ (A) Fvõ (B) efJe<Ceg
(D) ceveg<Ùe cee$e keâer veerefle kegâMeuelee keâe GheosMe osves Jeeuee nw (C) efMeJe (D) yeÇÿee
œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-16-17 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-29)- leeefjCeerMe Pee, hespe-49

12. (A) 13. (A) 14. (B) 15. (C) 16. (C) 17. (C) 18. (D) 19. (C) 20. (A) 21. (A)
22. (C) 23. (D) 24. (D) 25. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 154
26. megØeefmeæ keâefJepeve efveOe&ve neskeâj jnles nQ, lees FmeceW 33. veerefleMelekeâced Deheveer iesÙelee kesâ keâejCe–UP TGT–2011
oes<eer nw? UP TGT–2004 (A) ieereflekeâeJÙe nw (B) jereflekeâeJÙe nw
(A) Øepee (B) jepee (C) Je›eâeseqkeäleÙegkeäle keâeJÙe nw (D) FveceW mes keâesF& veneR~
(C) cev$eer (D) mesveeheefle œeesle–veerefleMelekeâced–jepesÕej Øemeeo efceße, Yet0 hespe-8, 9
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-12)- leeefjCeerMe Pee, hespe-20 34. veerefleMelekeâkeâej kesâ celeevegmeej mecheefòe keâeue ceW ceneheg®<eeW
27. MetjJeerj cenerleue hej Dehevee ØeYeeJe Øekeâš keâj mekeâlee keâer ceveesJe=efòe nesleer nw? UP TGT–2005
nw? UP TGT–2004 (A) efJeMeeue heJe&le kesâ efMeueeDeesb keâer mecetn keâer YeeBefle keâ"esj
(A) Oeve mes (B) %eeve mes (B) keâceue kesâ meceeve keâesceue
(C) heje›eâce mes (D) Denbkeâej mes (C) heerheue heele keâer lejn Ûe_Ûeue
œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-184 (D) heJeve kesâ meceeve ieefleMeerue
28. veerefleMelekeâced ceW `hetJe&lehemee Keueg meeq_Ûeleeefve' nQ? œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-55)- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-111
UP TGT–2004 35. meyekeâe DeeYet<eCe keäÙee nw? UP TGT–2005
(A) keâcee&efCe (B) YeeiÙeeefve (A) mJeCe& (B) Oeve
(C) Heâueeefve (D) iegCeeefve (C) Meerue (D) melÙe
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-98)- leeefjCeerMe Pee, hespe-158 œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-186
29. (i) efJeÅeeefJenerve nQ? UP TGT–2004, BHU B.Ed–2011 36. meyemes yeÌ[e meeOeve nw? UP TGT–2005
(ii) Yele=&nefj ves efJeÅeeefJenerve ceeveJe keâes keäÙee keâne? (A) oeve (B) hetpeve
(A) YetYeejYetlee (B) heMeg (C) leerLe&Ùee$ee (D) hejefnlemeeOeve
(C) ogpe&ve (D) ùoÙenerve œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ 64) - leeefjCeerMe Pee, hespe-104
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-17) - leeefjCeerMe Pee, hespe-29 37. mebmeej ceW meyemes DeefOekeâ ceveesnj leLee keâ„keâejkeâ keâewve
30. jepeveerefle keâer leguevee keâer ieÙeer nw– UP TGT–2005 neslee nw? UP TGT–2005
(A) veejer mes (B) JesMÙee mes (A) Oeve (B) %eeve
(C) ÚeÙee mes (D) jeveer mes (C) jceCeer (D) ÙeMe
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-39)- leeefjCeerMe Pee, hespe-64 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ 8) heefjefMe°-leeefjCeerMe Pee, hespe-170
31. cenejepe Yele=&nefj keâer ØecegKe jÛeveeSB nQ– UP TGT–2011 38. efvecve efJekeâuheeW ceW mes efkeâmes Yele=&nefj ves cetKe& SJeb ogje«ener
(A) veerefleMelekeâced (B) ëe=”ejMelekeâced JÙeeqkeäle keâes ØemeVe keâjves keâer Dehes#ee DeefOekeâ mejue
(C) JewjeiÙeMelekeâced (D) GheÙeg&keäle leerveeW ner veneR keâne nw? UP TGT–2005
œeesle–veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-08 (A) ceiej keâer oeÌ{ mes yeueeled ceefCe efvekeâeue uesvee
32. Oeve keâer keâewve meer ieefle veneR nesleer nw– UP TGT–2011 (B) ›egâæ mehe& keâes Hetâue keâer lejn efmej hej OeejCe keâjvee
(A) oeve (B) Yeesie (C) keâYeer ce=iele=<Cee mes peue Øeehle keâjvee
(C) veeMe (D) mevlees<e Øeeefhle (D) veeJe mes veoer heej keâjvee
œeesle–veerefleMelekeâced - (Mueeskeâ -35) leeefjCeerMe Pee, hespe-58 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-04)- leeefjCeerMe Pee, hespe-06

26. (B) 27. (C) 28. (B) 29. (B) 30. (B) 31. (D) 32. (D) 33. (A) 34. (B) 35. (C)
36. (D) 37. (C) 38. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 155
39. `Ùeb Ùeb heMÙeefme lemÙe lemÙe hegjlees cee yeÇtefn oerveb JeÛe:''~ 45. efce$eeefCe leLee efjheJe: peeÙevles–
Fme meteqkeäle kesâ ceeOÙece mes efkeâmes efMe#ee oer pee jner nw? RPSC «es[-II (TGT)–2010, MP TET–2011
UP TGT–2005 (A) kegâuesve (B) %eevesve
(A) jepee keâes (B) yeeoue keâes
(C) pevcevee (D) JÙeJenejsCe
(C) Ûeelekeâ keâes (D) ÙeeÛekeâ keâes
œeesle–
œeesle–veerefleMelekeâced heefjefMe° Mueeskeâ-16-leeefjCeerMe Pee, hespe-180
46. Yele=&njs: iegne Deeqmle~ RPSC «es[-II (TGT)–2010
40. ``DeeuemÙeb efn ceveg<ÙeeCeeb MejerjmLees ceneefjheg:~
(A) ØeÙeeiemeceerhes (B) heg<keâjmeceerhes
veemlÙegÅecemecees yevOeg: ke=âlJee Ùeb veeJemeeroefle~~'' Fme
(C) keâMceerjmeceerhes (D) Éeefjkeâemeceerhes
Mueeskeâ ceW efkeâmekeâe cenòJe Øeefleheeefole nw?
UP TGT–2009 œeesle–
(A) %eeve keâe (B) Oece& keâe 47. ceveg<Ùe keâe keâewve mee Yet<eCe mLeeÙeer nw?
(C) keâce& keâe (D) efce$e keâe UP PGT–2010, UK (TET)–2011
œeesle–veerefleMelekeâced heefjefMe°, Mueeskeâ-1-leeefjCeerMe Pee, hespe-163 (A) mveeve (B) GppJeuenej
41. meeefnlÙe, mebieerle SJeb keâuee mes DeheefjefÛele JÙeeqkeäle neslee (C) heefj<ke=âle JeeCeer (D) FveceW mes keâesF& veneR
nw? UP TGT–2009 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-16)- leeefjCeerMe Pee, hespe-27
(A) hejcecetKe& (B) hejceyegefæceeved 48. keâefJe ves Je=#e, cesIe leLee melheg®<e keâes keâne nw?
(C) hejceheMeg (D) hejceog„ UP (TET)–2013
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-3) - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-44 (A) hejeshekeâejer (B) Denbkeâejer
42. (i) Yele=&nefj kesâ Devegmeej meJeexlke=â„ DeeYet<eCe nw? (C) ke=â<Ce (D) DeefleefLe
(ii) Yele=&nefjceles ceveg<ÙemÙe hejb Yet<eCeb efkeâced– œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101
RPSC «es[-I (PGT)–2015, UP TGT–2010 49. Je=#e keâye Pegkeâ peeles nQ? UP TET–2013
(A) efJeveÙe (B) #ecee (A) heòeeW mes Ùegkeäle nesves hej (B) Heâue Deeves hej
(C) Meerue (D) JeekedâmebÙece (C) Hetâue Deeves hej (D) metKe peeves hej
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-3)-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-186 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101
43. DeejcYeiegJeea #eefÙeCeer ›eâcesCe ueIJeer hegje Je=efæceleer Ûe 50. veÙes peue mes Ùegkeäle nesves hej keâewve DeefOekeâ ueškeâ peelee
heMÛeeled~ efovemÙe hetJee&æ&h ejeæ&efYevvee ÚeÙesJe cew$eer nw? UP TET–2013
Keuemeppeveeveeced~ Fme Mueeskeâ ceW Úvo nw? UP TGT–2010 (A) heJe&le (B) veoer
(A) FvõJepeÇe (B) GhesvõJepeÇe
(C) mecegõ (D) cesIe (Ieve)
(C) Ghepeeefle (D) Jemevleefleuekeâe
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-49)-jepesMJej Øemeeo efceße, hespe-104 51. mece=efæ kesâ meceÙe keâewve DeefYeceeve jefnle neslee nw?
44. efvecve ceW keâewve-meer ke=âefle Yele=&nefj keâer veneR nw?
UP TET–2013
UK TET–2011
(A) jepee (B) melheg®<e
(A) JewjeiÙeMelekeâced (B) veerefleMelekeâced
(C) JÙeeheejer (D) ke=âheCe
(C) he_Ûelev$eced (D) JeekeäÙeheoerÙeced
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62) leeefjCeerMe Pee hespe-101
œeesle–veerefleMelekeâced -jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-09,10
39. (C) 40. (C) 41. (C) 42. (C) 43. (C) 44. (C) 45. (D) 46. (B) 47. (C) 48. (A)
49. (B) 50. (D) 51. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 156
52. ef J eÅee eE k eâ ooeef le? keâe ve peerCee&, JeÙecesJe peerCee&:–
59.
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011 MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
(A) hee$eleeced (B) efJeveÙeced
(A) heef#eCee: (B) Yeesiee:
(C) Oeveced (D) Oece&ced
(C) le=<Cee (D) les
œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-6)- veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-2
53. hee$elJeeod eEkeâ Deehveesefle?
œeesle–Yele=&nefjMelekeâced -mJeeceer peieoerMJejevevo mejmJeleer, hespe-133
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011 60. keâ: ve Ùeele:? JeÙecesJe Ùeelee:–
(A) Oeveced (B) efJeveÙeced MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
(C) Oece&ced (D) hee$eleeced (A) le=<Cee (B) keâeue:
œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-6)- veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-02 (C) Yeesie: (D) lehe:
54. Ùesve yeeue: ve heeef"le: me: efhelee keâerÂMe:? œeesle–Yele=&nefjMelekeâced -mJeeceer peieoerMJejevevo mejmJeleer, hespe-133
UK TET–2011
61. Oeveeled efkebâ ØeehÙeles? MP Jeie&-2 (TGT)–2011
(A) Me$egJeled (B) JewjerJeled
UK TET–2011
(C) nbmeJeled (D) yekeâJeled
œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-38)- veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-08 (A) efJeÅee (B) efJeveÙe:

55. Deheef"le: yeeue: meYeeceOÙes keâLeefceJe MeesYeles? (C) Oeveced (D) Oece&:
UK TET–2011 œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-06)- veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-02
(A) Me$egJeled (B) JewjerJeled 62. Ùee yeeueb ve hee"Ùeefle mee ceelee keâerÂMeer?
(C) nbmeJeled (D) nbmeceOÙes yekeâJeled MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-38)- veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-08 (A) Me$eg (B) JewefjCeer
56. Ùe: efvelÙeb veerefleMeem$eb ëe=Ceesefle DeOeerles me: keâmceeod hejeYeJeb
(C) keâeefueveer (D) Ùeeefceveer
ve DeeHveeself e? MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
œeesle–(i) efnleesheosMe (Mueeskeâ-38)-veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-8
(A) Megkeâeled (B) Me›eâeled
(ii) ÛeeCekeäÙeveerefle (2.11)
(C) MeeJekeâeled (D) JÙeeIeÇeled
œeesle– 63. keâ: megKeced DeejeOÙe:?
57. kesâ ve Yegkeälee: JeÙecesJe Yegkeälee:? MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011 (A) De%e: (B) efJeMes<e%e:
(A) JeÙecesJe (B) lJecesJe (C) cetKe&: (D) cenecetKe&:
(C) pevee SJe (D) Yeesiee: œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-03)- leeefjCeerMe Pee, hespe-04
œeesle–Yele=&nefjMelekeâced -mJeeceer peieoerMJejevevo mejmJeleer, hespe-133 64. megKelejb keâ: DeejeOÙeles?
58. eEkeâ ve lehleced, JeÙecesJe lehlee: –
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011
(A) efJeMes<e%e: (B) De%e:
(A) Yeesiee: (B) lehe:
(C) ceesnve: (D) me:
(C) le=<Cee (D) les
œeesle–Yele=&nefjMelekeâced -mJeeceer peieoerMJejevevo mejmJeleer, hespe-133 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-03)- leeefjCeerMe Pee, hespe-04

52. (B) 53. (A) 54. (B) 55. (D) 56. (B) 57. (D) 58. (B) 59. (C) 60. (B) 61. (D)
62. (A) 63. (A) 64. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 157
65. %eeveueJeoge|JeoiOeb peveb keâ: ve j_peÙeefle? 72. ueesYeeled eEkeâ ve YeJeefle? MP TET–2011
MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011 (A) ›eâesOe: (B) keâece:
(A) cetKe&: Deefhe (B) De%e: Deefhe (C) ceesn: (D) hegCÙeced
(C) efJeMes<e%e: Deefhe (D) yeÇÿee Deefhe efnleesheosMe efce$eueeYe (Mueeskeâ-27)-veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-21
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-03)- leeefjCeerMe Pee, hespe-04 73. kesâ melheg®<ee: YeJeeqvle? C-TET–2012
66. #eerCes<eg efJeòes<eg keâeb peeveerÙeeled? MP TET–2011 (A) Ùes heg$eeved heeueÙeeqvle
(A) efce$eced (B) YeeÙee&ced (B) Ùes mJeeLeË efJeneÙe hejeshekeâejb kegâJe&eqvle
(C) MegefÛeced (D) yeevOeJeeved (C) Ùes mJeeLeË meeOeÙeeqvle
œeesle–ÛeeCekeäÙeveerefle (1.11)-ØeCeJe Megkeäue, hespe–14 (D) Ùes<eeb Oeveb veeeqmle
67. Ùes OeceË ve Jeoeqvle, les YeJeeqvle– MP TET–2011 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-65)-leeefjCeerMe Pee, hespe-105
(A) meYee: ve (B) Oecee&: ve 74. ceeveg<eje#emee: eEkeâ kegâJe&eqvle? C-TET–2012

(C) Je=æe: ve (D) Metje: ve (A) ceebmeb Ye#eÙeeqvle (B) mJeeLee&Ùe hejefnleb veeMeÙeeqvle
(C) efJeÅeeYÙeemeb ve Jee_Úeqvle (D) yevOegnlÙeeb kegâJe&eqvle
œeesle–
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-65)- leeefjCeerMe Pee, hespe-105
68. Ûevoveeled Deefhe DeefOekeâ: Meerleue: keâ: Jele&les?
75. mJeeLee&efJejesOesve hejefnleb kegâJee&Cee: kesâ? C-TET–2012
MP TET–2011
(A) meeceevÙee: (B) melheg®<ee:
(A) Ûevõ: (B) metÙe&:
(C) osMeeefYeceeefveve: (D) je#emee:
(C) leejkeâ: (D) meeOekeâ:
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-65)- leeefjCeerMe Pee, hespe-105
œeesle– 76. Ùes efveIveefvle efvejLe&kebâ hejefnleb les kesâ ve peeveercens–
69. keâ: vej: kegâueerve:, heeqC[le:, ßegleJeeved, iegCe%e: Ûe YeJeefle? C-TET–2012
MP TET–2011 (A) Deveg„ghedÛÚvoefme (B) cee$eeÛÚvoefme
(A) ÙemÙe efJeÅee Deeqmle (B) ÙemÙe Jekeäle=lJeced Deeqmle (C) Meeot&ueefJe›eâeref[leÛÚvoefme (D) JebMemLeÛÚvoefme
(C) ÙemÙe efJeòeced Deeqmle (D) ÙemÙe oMe&veerÙelJeced Deeqmle œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-65)-leeefjCeerMe Pee, hespe-105-107
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-33)- leeefjCeerMe Pee, hespe-54 77. keâ: heg$e:? C-TET–2012

70. Oeerceleeb keâeue: Ùesve ieÛÚefle? MP TET–2011 (A) Ùe: Oeveb DeeveÙesled
(B) Ùe: megÛeefjlew: efhelejb ØeerCeÙesled
(A) JÙemevesve (B) keâeJÙeMeem$eefJeveesosve
(C) Ùe: meoe ›eâer[efle
(C) efveõÙee (D) keâuensve
(D) Ùe: DejCÙes<eg Dešefle
efnleesheosMe (efce$eueeYe, Mueeskeâ-1)-veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-12
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-60)- leeefjCeerMe Pee, hespe-98
71. cetKee&Ceeb meceÙe: keâLeb ieÛÚefle? MP TET–2011
78. mee helveer Ùee– C-TET–2012
(A) efveõÙee (B) keâuensve (A) Yeleg&: OeveefceÛÚefle (B) megleb Øemetles
(C) efveõÙee keâuensve Ûe (D) keâeJÙeMeem$eefJeveesosve (C) Yeleg&: efnleefceÛÚefle (D) efØeÙeb Jeoefle
œeesle–efnleeheosMe (efce$eueeYe, Mueeskeâ-1)-veejeÙeCe jece DeeÛeeÙe&, hespe-12 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-60)- leeefjCeerMe Pee, hespe-98

65. (D) 66. (B) 67. (C) 68. (A) 69. (C) 70. (B) 71. (C) 72. (D) 73. (B) 74. (B)
75. (A) 76. (C) 77. (B) 78. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 158
79. eEkeâ veece efce$eced? C-TET–2012 mJeYeeJe SJew<e hejeshekeâeefjCeeced– Fob heÅeb keâeqmceved Je=òes
86.
(A) Ùeled Skeâmceeled iegjes: efJeÅeeced DeOeerles efveyeæced? C-TET–2012
(B) Ùe: meceerheie=ns Jemeefle (A) JebMemLeJe=òes (B) Meeot&ueefJe›eâeref[les
(C) Ùeled meneÙÙeb keâjesefle (C) cee$eeJe=òes (D) FvõJepeÇeJe=òes
(D) megKeog:KeÙees: meceef›eâÙeced œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101-102
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-60)- leeefjCeerMe Pee, hespe-98 87. heg®<emÙe Yet<eCeb efkeâced? C-TET–2011
80. `Slel$eÙeb peieefle hegCÙeke=âlees ueYevles' Fob heÅeb keâeqmceved (A) Deue¿jCeced (B) efJeuesheveced
Je=òes efveyeæced? C-TET–2012 (C) keâCee&Yet<eCeced (D) Jeekedâ
(A) DeeÙee& (B) Deveg„ghed œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-16)- leeefjCeerMe Pee, hespe-27
(C) Jemevleefleuekeâe (D) FvõJepeÇe 88. ceveg<Ùeb eEkeâ meppeerkeâjesefle? C-TET–2011
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-60)- leeefjCeerMe Pee, hespe-98 (A) JeeCeer (B) mveeveced
81. les ceveg<Ùee: Yetceew Yeej: SJe meeqvle~– C-TET–2012 (C) efJeuesheveced (D) Deue¿l= ee: cetOe&pee:
(A) Ùes efJeÅeenervee: (B) Ùes %eeefveve: œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-16)- leeefjCeerMe Pee, hespe-27
(C) Ùes heefjßeceMeeruee: (D) Ùes oeveMeeruee: 89. efJeÅee mes nerve ceveg<Ùe kesâ peerJeve mes keäÙee ueeYe?

œeesle–veerefleMelekeâced (heefjefMe° Mueeskeâ-11)-leeefjCeerMe Pee, hespe-174 RPSC «es[-(PGT)–2011


(A) efJeÅeenervemÙe vejmÙe eEkeâ ueeYeb peerefJelemÙe
82. Yele=&nefjjefÛele-JeekeäÙeheoerÙeced mecyeæced Deeqmle–
C-TET–2012 (B) efJeÅeenervemÙe vejmÙe keâ: ueeYe: peerefJelesve

(A) De„eOÙeeÙeer-met$eJÙeeKÙeÙee (B) ceneYee<ÙemÙe JÙeeKÙeÙee (C) efJeÅeenervemÙe vejmÙe peerefJehÙew eEkeâ ueeYeced
(D) efJeÅeenervemÙe vejmÙe peerefJeleeled eEkeâ ueeYeced
(C) JÙeekeâjCeoMe&vesve (D) keâeJÙeMeem$eefmeæevlesve
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-17)- leeefjCeerMe Pee, hespe-29
œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-11
90. Yele=&nefj kesâ veerefleMelekeâced ceW `leoe cetKeexÓmceerefle pJej
83. Heâueesodiecew: kesâ veceÇe: YeJeeqvle? C-TET–2011
FJe ceoes ces JÙeheiele:' keâe leelheÙe& nw–
(A) lejJe: (B) iegjJe:
UP GDC–2008
(C) kegâjJe: (D) Me$eJe: (A) cetKe&lee pJej nw~
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101 (B) ceocemle neLeer cetKe& neslee nw~
84. veJeecyegefYe: kesâ otjefJeueeqcyeve: meeqvle? C-TET–2011 (C) cetKe&lee ceo nw~
(A) Heâueesodiecee: (B) melheg®<ee: (D) yegefæceeveeW kesâ mecheke&â ceW Deeves hej %eeveer nesves keâe veMee
(C) cesIee: (D) hejeshekeâeefjCe: Glej peelee nw~
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-08)- leeefjCeerMe Pee, hespe-13
85. mece=efæefYe: kesâ Gælee: ve YeJeeqvle? C-TET–2011 91. efvecve ceW mes keâewve meer ke=âefle Yele=&nefj keâer veneR nw?
UK TET–2011
(A) Ievee: (B) Me$eJe:
(A) JewjeiÙeMelekeâced (B) YeefókeâeJÙeced
(C) melheg®<ee: (D) lejJe:
(C) veerefleMelekeâced (D) JeekeäÙeheoerÙeced
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-62)- leeefjCeerMe Pee, hespe-101
œeesle–veerefleMelekeâced - jepesMJej Øemeeo efceße, Yet. hespe–9, 10

79. (D) 80. (C) 81. (A) 82. (C) 83. (A) 84. (C) 85. (C) 86. (A) 87. (D) 88. (A)
89. (B) 90. (D) 91. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 159
92. Ùe$e heeo$eÙes keâLeeb Øeefle heÅemÙe Deeqvleceheeos veerefle: 98. ``cete|Ove Jee meJe&ueeskeâmÙe MeerÙe&les Jeve SJe Jee'' MueeskeâebMe
GÛÙeles leeÂMeb keâeJÙeb efkeâced? DSSSB TGT–2014 ceW `cete|Ove' Meyo keâe DeLe& nw? UP TGT–2003
(A) ÛeC[erMelekeâced (B) ceÙetjMelekeâced (A) Deeies (B) heerÚs

(C) GheosMeMelekeâced (D) veerefleMelekeâced (C) Thej (D) veerÛes

œeesle– œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-26)- leeefjCeerMe Pee, hespe-44


99. `keâvLee' Meyo keâe DeLe& nw– UP TGT–2003
93. `Devegòece' keâe keäÙee DeLe& nw? BHU MET–2009
(A) peerCe&Jem$e (B) mejuelee
(A) pees DeÛÚe ve nes
(C) legÛÚlee (D) mecegõ
(B) efpememes Glke=â„ keâesF& Deewj ve nes
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-74)- leeefjCeerMe Pee, hespe-121
(C) Gòecelee keâe DeYeeJe
100. ``ve efn ieCeÙeefle #egões pevleg: heefj«enHeâuiegleeced'' Fme
(D) JÙeLe&
JeekeäÙe ceW `ieCeÙeefle' keâe leelheÙe& nw~ UP TGT–2005
œeesle–mebmke=âle-efnvoer-Deb«espeer MeyokeâesMe-GceeØemeeo heeC[sÙe, hespe–45 (A) ieCevee keâjves mes (B) mebKÙee efieveves mes
94. veerefleMelekeâced ceW jepeveerefle keâes efkeâleves mJe¤heeW keâes (C) efJeÛeejves mes (D) Me$eglee keâjves mes
OeejCe keâjves Jeeueer keâne ieÙee nw? UP TGT–2013 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-9)- leeefjCeerMe Pee, hespe-14
(A) 8 (B) 9 101. ``Metjs efveIe&=Celee cegveew efJeceeflelee owvÙeb efØeÙeeueeefheefve''-
(C) 10 (D) 11 Fme MueeskeâebMe ceW `efveIe=&Celee' keâe keäÙee DeLe& nw~
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-39)-leeefjCeerMe Pee, hespe–64 UP TGT–2005
95. veerefleMelekeâced kesâ Devegmeej Oeve keâer efkeâleves oMeeÙeW nesleer (A) Ie=Cee (B) efveo&Ùelee
nQ? UP TGT–2013 (C) meppevelee (D) ogpe&velee
(A) 2 (B) 4 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-44)-leeefjCeerMe Pee, hespe-71
(C) 3 (D) 5 102. `veeiesvõ' keâe DeLe& nw– UP TGT–2009
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-35)- leeefjCeerMe Pee, hespe-58 (A) veeieeW keâe jepee (B) ßes‰ neLeer
96. ``mesJeeOece&: hejceienvees ÙeesefieveecehÙeiecÙe:'' MueeskeâebMe (C) veeieueeskeâ keâe mJeeceer (D) heJe&lejepe
ceW `hejceienvees' keâe keäÙee DeLe& nw? UP TGT–2001 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-11)-leeefjCeerMe Pee, hespe-19-20
(A) DelÙevle keâef"ve (B) Demebiele yeesueves Jeeues 103. `Metueer' keâe DeLe& nw– UP TGT–2010
(C) OeesKee ve osves Jeeues (D) ueppeeJeeueer (A) YeeuesJeeuee (B) efMeJe
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-48)- leeefjCeerMe Pee, hespe-79 (C) keâeBšos ej (D) keâ„Øeo
97. ``%eeveueJeoge|JeoiOeb yeÇÿeeefhe vejb ve j_peÙeefle''-MueeskeâebMe œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-52)-leeefjCeerMe Pee, hespe-84-85
ceW `j_peÙeefle' keâe leelheÙe& nw~ UP TGT–2003 104. `uegyOekeâ' keâe DeLe& nw– UP TGT–2010
(A) cetKe& (B) %eelee (A) ueesYeer (B) uegYeeJevee
(C) yeuehetJe&keâ (D) ØemeVekeâjvee (C) GheueyOe (D) yensefueÙee
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-03)- leeefjCeerMe Pee, hespe-04 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-51)-leeefjCeerMe Pee, hespe-83

92. (D) 93. (B) 94. (C) 95. (C) 96. (A) 97. (D) 98. (C) 99. (A) 100. (C) 101. (B)
102. (B) 103. (B) 104. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 160
105. (i) ``meJex iegCee: keâe_ÛeveceeßeÙevles'' Ùen Geqkeäle keâneB 111. ``cevÙeecens ceueÙecesJe ÙeoeßeÙesCe keâ¿esueefvecyekegâšpee
Øeehle nesleer nw– UP TGT–2010, Deefhe Ûevovee: mÙeg:'' Ùen MueeskeâebMe efkeâme «evLe mes
(ii) ``meJex iegCee: keâe_ÛeveceeßeÙeeqvle'' meteqkeäle efkeâme «evLe GodOe=le nw? UP TGT–1999
mes mecyeefvOele nw? BHU MET–2009, 2011, 2012, 2013 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes (B) veerefleMelekeâced mes
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) Dece®keâMelekeâced
(C) GòejjeceÛeefjleced mes (D) MegkeâveemeesheosMe mes
(C) veerefleMelekeâced (D) Ûeewjhe_ÛeeefMekeâe
œeesle–veerelf eMelekeâced (heefjefMe°, Mueeskeâ-17)-leeefjCeerMe Pee, hespe-181
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-33)-leeefjCeerMe Pee, hespe-55
112. ``efJeÅeeefJ enerv e: heMeg:'' Ùen Geqkeäle efkeâme «evLe mes
106. ``meJex iegCee: keâe_ÛeveceeßeÙeefvle'' efkeâmekeâer Geqkeäle nw–
UP GIC–2009 mecyeeqvOele nw– UP TGT–2001
(A) keâeefueoeme (B) Yele=&nefj (A) veerefleMelekeâced mes (B) cesIeotleced mes
(C) Jeeuceerefkeâ (D) ceeIe (C) GòejjeceÛeefjleced mes (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced mes
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-33)-leeefjCeerMe Pee, hespe-55 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-17)-leeefjCeerMe Pee, hespe-29
107. ``Ùeeb efÛevleÙeeefce meleleb ceefÙe mee efJejkeälee'' hebeqkeäle efkeâme 113. ``ØeejyOecegòecepevee ve heefjlÙepeeqvle'' MueeskeâebMe GodOe=le
hegmlekeâ mes GodOe=le nw– UP PGT–2010, UK TET–2011
nw– UP TGT–2001
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) cesIeotleced
(A) cesIeotleced mes (B) keâeocyejer mes
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) veerefleMelekeâced
(C) veerefleMelekeâced mes (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes
œeesle–veerelf eMelekeâced (heefjefMe°, Mueeskeâ-21)-leeefjCeerMe Pee, hespe-185
108. ``ogpe&ve: heefjnle&JÙees efJeÅeÙeeue¿=leesÓefhe meved'' Ùen JeÛeve œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-73)-leeefjCeerMe Pee, hespe-119
efkeâmeves keâne nw? UP TGT–1999 114. ``Yeesiee ve Yegkeälee JeÙecesJe Yegkeälee:'' Ùen MueeskeâebMe
(A) YeJeYetefle ves (B) keâeefueoeme ves efkeâme «evLe mes GodOe=le nw? UP TGT–2004
(C) Yele=&nefj ves (D) YeejefJe ves (A) Dece®Melekeâ mes (B) veerefleMelekeâ mes
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-43)-leeefjCeerMe Pee, hespe-70 (C) cegõeje#eme mes (D) JewjeiÙeMelekeâ mes
109. `ve cetKe&pevemecheke&â: megjsvõYeJeves<Jeefhe' Ùen meteqkeäle keâneB
œeesle–JewjeiÙeMelekeâced – mJeeceer efJeosnelceevevo, hespe–5
Øeehle nesleer nw? BHU MET–2016
115. ``mesJeeOeceex hejceienvees ÙeesefieveecehÙeiecÙe:'' keâLeve nw–
(A) efnleesheosMe (B) he_Ûelev$e
UP TGT–2009
(C) MegkeâveemeesheosMe (D) veerefleMelekeâ
(A) YeJeYetefle keâe (B) Yele=&nefj keâe
œeesle–veerefleMelekeâced (heefjefMe° Mueeskeâ-12)-leeefjCeerMe Pee, hespe-175
110. ``efJeefOejnes yeueJeeefveefle ces ceefle:'' Ùen megYeeef<ele efkeâme (C) keâeefueoeme keâe (D) YeejefJe keâe
«evLe ceW nw– UP TGT–1999, 2009 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-48)- leeefjCeerMe Pee, hespe-78
(A) veerefleMelekeâced ceW 116. veerefleMelekeâced ces efkeâleveer heæefleÙeeB nQ?
(B) GòejjeceÛeefjleced ceW BHU MET–2011
(C) keâeocyejer (MegkeâveemeesheosMe) ceW (A) 09 (B) 10
(D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW (C) 18 (D) 12
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-86)-leeefjCeerMe Pee, hespe-138 œeesle–veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee, Yet. hespe–09
105. (C) 106. (B) 107. (D) 108. (C) 109. (D) 110. (A) 111. (B) 112. (A) 113. (C) 114. (D)
115. (B) 116. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 161
117. ``De%e: megKeceejeOÙe: megKelejceejeOÙeles efJeMes<e%e:'' keâmÙe 122. `meeefnlÙemebieerlekeâueeefJenerve: mee#eelheMeg: hegÛÚefJe<eeCenerve:~'
«evLemÙe Jele&les–MP Jeie&-2 (TGT)–2011, UK TET–2011 Geqkeäle keâneB mes GodOe=le nw? H-TET–2015
(A) veerefleMelekeâmÙe (B) he_Ûelev$emÙe (A) efJeogjveerefle mes (B) JewjeiÙeMelekeâ mes
(C) efnleesheosMemÙe (D) keâLeemeefjlmeeiejmÙe (C) veerefleMelekeâ mes (D) ceneYeejle mes
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-03)- leeefjCeerMe Pee, hespe-04 œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-3)-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-44
118. ``efJeheefo OewÙe&ceLeeYÙegoÙes #ecee'' Ùen hebeqkeäle efkeâme «evLe
123. ``meJex iegCee: ......... DeeßeÙeeqvle~'' efjkeälemLeeveb hetjefÙelJee
mes mecyeeqvOele nw– UP TGT–2013
meteqkeäleb efvecee&heÙele– REET–2016
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A) efveOeeveced (B) keâe_Ûeveced
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) veerefleMelekeâced
(C) meewvoÙe&ced (D) %eeveced
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-53)- leeefjCeerMe Pee, hespe-86
119. ``cee yeÇtefn oerveb JeÛe:'' Ùen Geqkeäle efkeâme «evLe mes œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-33)- leeefjCeerMe Pee, hespe-55
mecyeeqvOele nw– UP TGT–2013 124. `vÙeeÙÙeeled heLe: ØeefJeÛeueeqvle' JeekeäÙeefceob ueesšduekeâejs
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced heefjJele&Ùele– REET–2016
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) veerefleMelekeâced (A) vÙeeÙÙeeled heLe: ØeefJeÛeefue<Ùeefle
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-3)- jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-92 (B) vÙeeÙÙeeled heLe: ØeefJeÛeuesled
120. ``ØeejYÙeles ve Keueg efJeIveYeÙesve veerÛew:'' kesâ keâlee& keâewve (C) vÙeeÙÙeeled heLe: ØeefJeÛeuevleg
nQ – UP PGT (H)–2013 (D) vÙeeÙÙeeled heLe: DeefJeÛeueled
(A) Yeeme (B) Yele=&nefj
œeesle–™heÛeefvõkeâe- yeÇÿeevevo ef$ehee"er, hespe-139
(C) YeJeYetefle (D) YeejefJe
125. veerefleMelekesâ Yele=&njs: YeeÙee&Ùee: veece efkeâced?
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-72)-jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-138
RPSC «es[-I (PGT)–2014
121. `vÙeeÙÙeeled heLe: ØeefJeÛeueeqvle heob ve Oeerje:' – Ùen
(A) ceveesJeleer (B) jeefieveer
Geqkeäle keâneB Øeehle nesleer nw? BHU MET–2016
(C) DeJeeqvlekeâe (D) efhe”uee
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleue (B) efkeâjeleepeg&veerÙe
(C) veerefleMelekeâ (D) Ûeewjhe_ÛeeefMekeâe œeesle–veerefleMelekeâced- jepesÕej Øemeeo efceße, Yet0 hespe-09
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-75)-leeefjCeerMe Pee, hespe-122

mebmke=âle keâer meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW nsleg


meJe&ßes‰ veesšdme SJeb hegmlekeWâ Iej hej ner Øeehle keâjW
cees. 8004545095, 8004545096

117. (A) 118. (D) 119. (D) 120. (B) 121. (C) 122. (C) 123. (B) 124. (C) 125. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 162

24 cegòeâkeâkeâeJÙe/ieerelf ekeâeJÙe/KeC[keâeJÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve


1. efkeâme Øekeâej kesâ keâeJÙe keâes `SkeâosMeevegkeâeefj' keâne 7. ieerleieesefJevokeâeJÙemÙe keâ: efJe<eÙe:? BHU Sh.ET–2008
ieÙee nw? UP GIC–2009
(A) veerefle: (B) Yeeqkeäle:
(A) KeC[keâeJÙe (B) cenekeâeJÙe
(C) DeLe&veerefle: (D) meceepeveerefle:
(C) ieÅekeâeJÙe (D) ÛechetkeâeJÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-521 œeesle–ieerleieesefJevo- jeceÛevõ Jecee& MeeŒeer, Yet0 hespe-11
2. `KeC[keâeJÙe' keâne peelee nw pees– UP PGT–2013 8. he_Ûelev$es keâmÙe je%ees cetKe&heg$eeved efJe<CegMecee& Øee%eeved
(A) keâeJÙe kesâ Skeâ osMe keâe DevegmejCe keâjlee nw~ keâjesefle? DSSSB PGT–2014, DSSSB TGT–2014
(B) KeC[eW ceW efJeYekeäle neslee nw~ (A) hee<eeCeyegæs: (B) pe[yegæs:
(C) KeeqC[lee veeefÙekeâe kesâ Ûeefjle hej DeeOeeefjle nes~ (C) DecejMekeäles: (D) ogye&ueMekeäles:
(D) cenekeâeJÙe kesâ kegâÚ meieeX keâe efveyeæerkeâjCe nes~ mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-578
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-521
9. Dece®keâMelekebâ Jele&les– AWES TGT–2008
3. efvecveefueefKele ceW mes keâewve ieereflekeâeJÙe keâe «evLe veneR
nw? UP TGT–2010 (A) cenekeâeJÙe (B) cegòeâkeâkeâeJÙe
(A) kegâceejmecYeJeced (B) $e+legmebnejced (C) DeeKÙeeefÙekeâe (D) ueeskeâkeâLee
(C) cesIeotleced (D) B Deewj C oesveeW œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-348
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138 10. efJe›eâceesJe&MeerÙeced nw? BHU MET–2016
4. DeOeesefueefKele ceW mes keâewve-mee keâeJÙe ieereflekeâeJÙe veneR
(A) $eesškeâ (B) veeefškeâe
nw? UP GIC–2008
(C) ØekeâjCe (D) YeeCe
(A) Dece®keâMelekeâ (B) ieerleieesefJevoced
(C) ceòeefJeueeme: (D) YeeefceveerefJeueeme: mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-329
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-443 11. ieÅeheÅeelcekeâ-ßeJÙekeâeJÙemÙe veece– K SET–2013
5. Melekeâ$eÙe ceW meeqcceefuele veneR nw– UGC 25 J–2004 (A) veeškeâced (B) ueIegkeâeJÙeced
(A) veerefleMelekeâ (B) Dece®keâMelekeâ (C) efÛe$ekeâeJÙeced (D) ÛechetkeâeJÙeced
(C) JewjeiÙeMelekeâ (D) ëe=”ejMelekeâ
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-227
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541
12. JewjeiÙeMelekeâ efkeâme Øekeâej keâer jÛevee nw?
6. efJeogj efkeâmekeâes veerefle keâe yeesOe keâjeles nQ?
UP TGT – 2004
UGC 73 J–2012
(A) Ssefleneefmekeâ (B) cenekeâeJÙe
(A) ßeerke=â<Ceced (B) Oe=leje„^ced
(C) KeC[keâeJÙe (D) JÙeekeâjCe«evLe
(C) ogÙeexOeveced (D) ÙegefOeef‰jced
œeesle–efJeogjveerefle- ieg_pesÕej ÛeewOejer, Yet0 hespe-3 œeesle–veerefleMelekeâced - jekesâMe Meem$eer, Yet. hespe–11, 16

1. (A) 2. (A) 3. (A) 4. (C) 5. (B) 6. (B) 7. (B) 8. (C) 9. (B) 10. (A)
11. (D) 12. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâef
veereJfleeMelekeâced
heefjÛeÙe 163

25 keâefJe heefjÛeÙe
1. (i) DeeefokeâefJe kesâ veece mes efkeâmekeâes peevee peelee nw? 6. lecemee veoer kesâ leš hej efkeâmekeâe Deeßece Lee?
BHU MET– 2008, 2009, 2013
(ii) DeeefokeâefJe kesâ ¤he ceW efkeâmekeâes peevee peelee nw?
(A) Jeeuceerefkeâ keâe (B) ogJee&mee keâe
(iii) mebmke=âlemeeefnlÙes DeeefokeâefJe¤hesCe keâ: Øeefmeæ:?
(C) keâCJe keâe (D) efJeMJeeefce$e keâe
(iv) DeeefokeâefJe: Jele&les– BHU MET– 2011, mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-61
(v) mebmke=âleYee<ee ceW `DeeefokeâefJe' keâer GheeefOe mes efJeYetef<ele 7. (i) `Meeskeâ: MueeskeâlJeceeiele:' Geqkeäle efkeâmemes mecyeæ nw–
keâefJe nQ– BHU AET– 2011, H TET–2015 (ii) keâes veeceemeew keâefJeÙe&mÙe Meeskeâ: MueeskeâlJeceeiele:?
BHU B.Ed– 2011, UP TET– 2014, BHU AET– 2011
(A) Jeeuceerefkeâ: (B) JÙeeme:
UGC 73 D– 2004, J–2016, RPSC SET–2010
(C) Yeeme: (D) keâeefueoeme:
(A) JÙeeme (B) leguemeeroeme
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-140
(C) Jeeuceerefkeâ (D) keâeefueoeme 8. (i) efkebâJeovleer kesâ Devegmeej Jeeuceerefkeâ keâefJe yeveves kesâ
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-122 hetJe& keäÙee Les?
(ii) eEkeâJeovleer kesâ Devegmeej ØeejeqcYekeâ peerJeve ceW Jeeuceerefkeâ
2. Jeeuceerkesâ DehejceefYeOeeveceeqmle– AWES TGT– 2012
keäÙee Les? BHU AET– 2010, 2011
(A) keâefJekegâueieg®: (B) heoJeekeäÙeØeceeCe%e: (A) [kewâle (B) mebvÙeemeer
(C) megjieg®: (D) DeeefokeâefJe: (C) yeÇÿeÛeejer (D) keâesF& veneR
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-134 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-61
9. cene|<e JÙeeme keâe otmeje veece keäÙee Lee?
3. Jeeuceerekf eâ efkeâme JebMe kesâ ceeves ieÙes nQ? BHU AET–2011
BHU AET– 2011
(A) kegâ®JebMe (B) ÙeogJebMe
(A) keâelÙeeÙeve (B)ke=â<CeÉwheeÙeve
(C) jIegJebMe (D) Ye=iegJebMe (C) hejeMej (D) Ye=ieg
œeesle–keâefJepe&Ùeefle Jeeuceerefkeâ:- Deevevo kegâceej ßeerJeemleJe, hespe- 114 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-145
4. cene|<e Jeeuceerefkeâ Deeßece mLeeefhele nw– UP PCS– 2007 10. JÙeememÙe efheleecen: keâ Deemeerled? UGC 25 S– 2013
(A) Meeqkeäle: (B) hejeMej:
(A) ßeeJemleer ceW (B) efye"tj ceW
(C) ÉwheeÙeve: (D) efJeMJeeefce$e:
(C) keâeuheer ceW (D) FveceW mes keâesF& veneR œeesle– hegjeCe efJeceMe& - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-63
œeesle–keâefJepe&Ùeefle Jeeuceerefkeâ:- Deevevo kegâceej ßeerJeemleJe, hespe- 119 11. (i) ceneYeejleevegmeejb JesoJÙeememÙe ceeleg: veece Deemeerled?
5. mebmke=âles Dee<e&keâefJe¤hesCe Øeefleef‰le: Deeqmle– DL– 2014 (ii) cene|<e JÙeeme keâer ceelee keâe keäÙee veece Lee–
BHU AET– 2010, 2011, UGC 25 J–2016
(A) megyevOeg: (B) Yeeme:
(A) melÙeJeleer (B) kegâvleer
(C) keâeefueoeme: (D) Jeeuceerefkeâ:
(C) Mekegâvleuee (D) ieevOeejer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-134 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-145

1. (C) 2. (D) 3. (D) 4. (B) 5. (D) 6. (A) 7. (A) 8. (A) 9. (B) 10. (A)
11. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 164
12. cene|<eJesoJÙeememÙe heg$emÙe veece Deemeerled– 19. keâe jÛevee YeememÙe veeeqmle– JNU MET–2015
AWES TGT– 2010 (A) mJehveJeemeJeoòeced (B) Ûee®oòeced
(A) jeceosJe: (B) veeceosJe: (C) T®Ye”ced (D) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) MegkeâosJe: (D) meesceosJe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-71
20. YeememÙe ceneYeejleeOeeefjle-veeškeâeveeb mebKÙee Jele&les–
13. ke=â<CeÉwheeÙeve kesâ efMe<ÙeeW ceW keâewve veneR nQ?
RPSC «es[-II TGT– 2014
BHU AET– 2010
(A) hewue (B) JewMecheeÙeve (A) mehle (7) (B) veJe (9)
(C) Dee®efCe (D) pewefceefve (C) De„ (8) (D) $eÙeesoMe (13)
mebmke=âle Jee*ddceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[–3)-yeueosJe hespe-437 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-466
14. yeeojeÙeCe: keâ:? BHU AET– 2012 21. keâmÙe ¤hekesâ<eg ØemleeJevee mLeehevee FlÙegÛÙeles –
(A) Megkeâ: (B) veejo: UGC 25 J– 2010, 2012
(C) metle: (D) JÙeeme: MetõkeâmÙe
(A) (B) ßeern<e&mÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-72 (C) YeememÙe (D) YeóveejeÙeCemÙe
15. keâ: melÙeJeleermegle:? BHU AET– 2012
mebmke=âle
meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&,hespe-229
(A) hejeMej: (B) Megkeâ:
22. veeškeâÛe›ebâ keâmÙe Øeefmeæced? BHU Sh. ET– 2011
(C) JÙeeme: (D) Meevleveg:
(A) keâeefueoememÙe (B) ceeIemÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-145
16. efvecveefueefKele ceW keâewve keâeue›eâce ceW ØeLece nQ? (C) YeJeYetles: (D) YeememÙe
UP GDC– 2008 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-224
(A) Yeeme (B) YeJeYetefle 23. YeememÙe jeceeÙeCeeOe=leb veeškeâceeqmle–
(C) keâeefueoeme (D) Metõkeâ RPSC SET–2013-14
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-465 (A) Øeefleceeveeškeâced (B) mJehveJeemeJeoòeced
17. efvecveefueefKele ceW mes keâewve keâefJe keâeefueoeme mes hetJe&Jeleea (C) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced (D) keâCe&Yeej:
nQ– UP PGT (H)– 2005 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276
(A) YeejefJe (B) Yeeme 24. `meJe&MeesYeveerÙeb meg¤heb veece' Fme Geqkeäle kesâ jÛeefÙelee
(C) oC[er (D) YeJeYetefle keâewve nQ? BHU MET–2016
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-465 (A) keâeefueoeme (B) Yeeme
18. (i) cenekeâefJeYeemeØeCeerleeefve ....... ¤hekeâeefCe meeqvle? (C) YeJeYetefle (D) Metõkeâ
(ii) YeememÙe veeškeâeveeb mebKÙee cevÙeles– YeemeveeškeâÛe›eâced (Yeeie-2, Øeefleceeveeškeâced ) jeceÛevõ efceße , hespe-20
(iii) Yeeme Éeje efueefKele GheueyOe veeškeâeW keâer mebKÙee nw–
25. mebmke=âlemeeefnlÙes keâefJeleekeâeefcevÙee: neme: keâ: keâLÙeles–
RPSC «es[-II (TGT)– 2010, GJ SET–2014 RPSC «es[-I (PGT)– 2011
MP Jeie&-1 (PGT)– 2012, UP GIC– 2009
(A) Yeeme: (B) keâeefueoeme:
(A) $eerefCe (3) (B) $eÙeesoMe (13)
(C) Jelmejepe: (D) peieVeeLe:
(C) eE$eMeled (30) (D) oMe (10)
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-465 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-225

12. (C) 13. (C) 14. (D) 15. (C) 16. (A) 17. (B) 18. (B) 19. (D) 20. (A) 21. (C)
22. (D) 23. (A) 24. (B) 25. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâefeflJeMelekeâced
veer e heefjÛeÙe 165
26. keâefJekegâueieg®: keâ:? UGC 25 D– 2010 32. JewoYeeajereflemevoYex.....efJeefMe<Ùeles– BHU AET– 2010
(A) ceeIe: (B) keâeefueoeme: (A) YeJeYetefle: (B) yeeCeYeó:
(C) DeMJeIees<e: (D) YeejefJe: (C) keâeefueoeme: (D) DeefYevevo:
œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-218 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-346
27. (i) keâeefueoeme efkeâme jepee kesâ Deeefßele keâefJe Les? 33. keâeefueoeme kesâ mebmke=âle veeškeâeW ceW m$eer SJeb Metõ Ûeefj$e
(ii) keâeefueoeme efkeâmekesâ Meemevekeâeue ceW Les? efkeâme Yee<ee ceW yeesueles nQ? NVS TGT–2016
UP TGT– 2009, MP PSC– 1990 (A) mebmke=âle (B) heeueer
(A) Ûevõieghle efJe›eâceeefolÙe II (B) OeJeueÛevõ (C) Øeeke=âle (D) yeÇeÿeer
(C) DeJeeqvleJecee& (D) ÙeMeesJecee&
œeesle– cenekeâefJe keâeefueoeme - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe–157
œeesle– cesIeotleced - oÙeeMebkeâj MeeŒeer, Yet0 hespe-9
34. `oerheefMeKee' Fefle GheeefOe: keâmcew keâJeÙes Øeoòe:?
28. (i) keâeefueoeme: kesâveesheeefOevee efJeYetef<ele: –
RPSC SET–2010
(ii) cenekeâJes: keâeefueoememÙeesheeefOejeqmle–
(A) YeejJeÙes (B) keâeefueoemeeÙe
BHU AET– 2010, JNU MET– 2014
(C) ceeIeeÙe (D) DeMJeIees<eeÙe
(A) mJeCe&efMeKee (B) DeeqiveefMeKee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-159
(C) oerheefMeKee (D) jlveefMeKee
35. `keâ Fn .... ve jceles'– BHU AET– 2010
œeesle– mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-78
(A) jIegkeâejs (B) keâeefueoemes
29. (i) `oerheefMeKee' efye®oeef¿le: keâefJe: –
(ii) `oerheefMeKee' Meyo efkeâmemes mecyeæ nw? (C) cesIeotles (D) Meekegâvleues
(iii) oerheefMeKee veecvee ØeefmeækeâefJejeqmle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-98
BHU MET–2016, K SET–2013, MGKV Ph. D–2016 36. `Dece=lesvesJe mebefmekeälee: ÛevovesvewJe Ûee|Ûelee:' – FlÙegeqkeäle:
(A) ßeern<e& (B) YeejefJe kebâ ue#eÙeefle– UGC 25 D–2015
(C) yeeCeYeó (D) keâeefueoeme (A) Yeemeced (B) yeeCeYeóced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-159 (C) Metõkeâced (D) keâeefueoemeced
30. (i) keâ: keâefJe mJeesheceeÙee: ke=âles Øeefmeæ: – œeesle– cesIeotleced - oÙeeMebkeâj Meem$eer, Yet. hespe–43
(ii) Gheceeue¿ejs keâ: keâefJe: Øeefmeæ: – 37. (i) cenekeâefJekeâeefueoememÙe keâefle veeškeâeefve meeqvle–
AWES TGT– 2008, 2012, K SET–2015 (ii) Jele&ceeve ceW keâeefueoeme kesâ efkeâleves veeškeâ GheueyOe nQ–
(A) keâeefueoeme: (B) ßeern<e&: (iii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced meefnle keâeefueoeme ves efkeâleves
(C) ceeIe: (D) yeeCeYeó: veeškeâ efueKes nQ? BHU MET– 2013,
œeesle– cesIeotleced - oÙeeMebkeâj MeeŒeer, Yet0 hespe-24 (iv) keâeefueoemeke=âleveeškeâeefve meeqvle? BHU B.Ed– 2013,
31. (i) cenekeâefJe keâeefueoeme efkeâme Deue¿ej kesâ efueS Øeefmeæ nQ? MP Jeie&-1 (PGT)– 2012, UP PGT–2011
(ii) keâeefueoeme: keâmÙeeue¿ejØeÙeesies meJe&ßes‰ Deemeerled?
(A) ÛelJeeefj (4) (B) he_Ûe (5)
(iii) keâeefueoeme efkeâmeer Skeâ efJeefMe„ Deue¿ej kesâ ØeÙeesie
(C) <ešd (6) (D) $eerefCe (3)
ceW DelegueveerÙe nQ, Jen Deue¿ej nw?
UP TGT (H) 2005, 2009, MP (Jeie&- 2) TGT– 2011,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-478
UK TET– 2011, UP TGT–2011 38. keâLee meeefnlÙekeâej veneR nQ? UGC 25 D– 2003
(A) Ghecee (B) Mues<e (A) efJe<CegMecee& (B) veejeÙeCeheeqC[le
(C) GlØes#ee (D) Ùecekeâ (C) meesceosJe (D) keâeefueoeme
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-223 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer , Yet. hespe-49

26. (B) 27. (A) 28. (C) 29. (D) 30. (A) 31. (A) 32. (C) 33. (C) 34. (B) 35. (A)
36. (D) 37. (D) 38. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 166
39. keâeefueoeme efkeâme jerefle kesâ keâefJe nQ? UP PGT–2011 45. (i) ``Dee heefjlees<eeefÉog<eeb ve meeOeg cevÙes ØeÙeesieefJe%eeveced''–
(A) JewoYeea (B) ieew[er Fefle JeekeäÙeb Jele&les– UGC 25 J– 2008,
(C) hee_Ûeeueer (D) ueešer (ii) `Dee heefjlees<eeefÉog<eeb ve meeOeg cevÙes ØeÙeesieefJe%eeveced'
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-220 FleerÙeb keâmÙeeseqkeäle:? BHU AET– 2010
40. keâefJe keâeefueoeme kesâ mecyevOe ceW keâewve-mee keâLeve DemelÙe (A) YeememÙe (B) YeejJes:
nw– UP PGT– 2010 (C) keâeefueoememÙe (D) YeJeYetles:
(A) keâeefueoeme ves Deheves efkeâmeer Yeer «evLe ceW Deheves peerJeve mes œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/02) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-8
mecyeæ efkeâmeer Yeer yeele keâe GuuesKe veneR efkeâÙee nw~ 46. ``De%eeleùoÙes<JesJeb JewjerYeJeefle meewùoced''– Fefle JeekeäÙemÙe
(B) Jes keâMceerj kesâ efveJeemeer Les~ keâlee& Jele&les– UGC 25 J– 2009
(C) keâeefueoeme keâe GppeefÙeveer kesâ Øeefle efJeMes<e Dee«en Lee~ (A) YeejefJe: (B) keâeefueoeme:
(D) Jes efMeJe keâer Gheemevee keâjles Les~ (C) ceeIe: (D) ßeern<e&:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve/ceveceesnve Mecee&, hespe-93-94 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/24)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-291
41. mevosMekeâeJÙeØemLeeveb kesâve meceejyOeced–UGC 25 J– 2010 47. `ve ØeYeelejueb pÙeesefle®osefle JemegOeeleueeled'– Ùen meteqkeäle
(A) DeMJeIees<esCe (B) keâeefueoemesve efpemekeâer nw, Jen nw– BHU MET– 2015
(C) kegâvlekesâve (D) Jeecevesve (A) keâeefueoeme (B) Jeeuceerefkeâ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-340 (C) oC[er (D) ceeIe
42. ueIeg$eÙeerefle meb%eÙee ØeefLelemÙe keâeJÙe$eÙemÙe ØeCeslee keâefJe: œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/26) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-73
Jele&les– UP GDC– 2012 48. ``DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe'' Fefle JeekeäÙemÙe keâlee&
(A) #escesvõ: (B) peÙeosJe: Jele&les– UGC 25 D– 2009
(C) efyeunCe: (D) keâeefueoeme: (A) keâeefueoeme: (B) ceeIe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208 (C) ßeern<e&: (D) YeejefJe:
43. (i) `meleeb efn mevosnheos<eg Jemleg<eg ØeceeCecevle:keâjCeØeJe=òeÙe:' œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/22) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240
Fefle keâmÙe Geqkeäle:? UGC 25 D– 2008, 49. kesâveeskeäleced– `ve Oece&Je=æs<eg JeÙe: meceer#Ùeles?'
(ii) `meleeb ef n mevos n heos < eg Jemleg < eg ØeceeCecevle: AWES TGT– 2009
keâjCeØeJe=òeÙe:' Fefle JeekeäÙeb Jele&les– UP GIC– 2015 (A) MetõkesâCe (B) YeJeYeteflevee
(A) Yele=&njs: (B) keâeefueoememÙe (C) DeMJeIees<esve (D) keâeefueoemesve
(C) YeememÙe (D) YeJeYetles: mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - jekesâMe kegâceej pewve, hespe-99
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/22) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-54 50. `veeÅevles lele: ØeefJeMeefle met$eOeej:' Fefle keâmÙe keâJes:
44. `mejmJeleer ßeglecenleeb cenerÙeleeced' Fefle kesâveeskeäleced? veeškeâeveeb ØeejcYes efJeÅeles– BHU AET– 2010
UGC 25 D– 2012 K SET–2014
(A) Jeeuceerefkeâvee (B) keâeefueoemesve (A) keâeefueoememÙe (B) n<e&mÙe
(C) YeJeYeteflevee (D) ßeern<exCe (C) YeememÙe (D) YeJeYetles:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/35)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-453 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-05, 15
39. (A) 40. (B) 41. (B) 42. (D) 43. (B) 44. (B) 45. (C) 46. (B) 47. (A) 48. (A)
49. (D) 50. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâefefJleMelekeâced
veer e heefjÛeÙe 167
51. `hegjeCeefcelÙesJe ve meeOeg meJe&ced' – Fme Geqkeäle keâe jÛeefÙelee 58. DeMJeIees<e: keâmÙe Oece&mÙe ØeÛeejeLeË keâeJÙeeefve DeefueKeled –
keâewve nw? BHU MET–2016 UGC 25 J– 2013
(A) JÙeeme (B) Jeeuceerefkeâ (A) pewveOece&mÙe (B) yeewæOece&mÙe
(C) Yeeme (D) keâeefueoeme
(C) efmeKeOece&mÙe (D) ef¡e„Oece&mÙe
œeesle– ceeueefJekeâeefiveefce$eced (1/2) - jceeMebkeâj heeC[sÙe, hespe–04
œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-121
52. keâeefueoeme keâer jÛevee `jIegJebMeced' nw–
59. DeMJeIees<e kesâ «evLe efkeâme Yee<ee ceW efueKes ieÙes nQ?
UP TGT (H)– 2001
Chh. PSC– 2005
(A) Skeâ KeC[keâeJÙe (B) Skeâ ieereflekeâeJÙe
(C) Skeâ cegkeälekeâkeâeJÙe (D) Skeâ cenekeâeJÙe (A) heeefue (B) Øeeke=âle
œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve ,hespe-95 (C) mebmke=âle (D) efnvoer
53. keâeefueoemeke=âle-keâeJÙeeveeb me_peerJeveer-šerkeâeke=âleeeqmle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-170-171
BHU AET–2010 60. (i) DeMJeIees<e efkeâmekeâe mecekeâeueerve Lee?
(A) ceequueveeLe: (B) oef#eCeeJele&veeLe: (ii) Øeefmeæ yeewæ efJeÉeved DeMJeIees<e efkeâmekesâ mecekeâeueerve
(C) De®CeefieefjveeLe: (D) ØeceLeveeLe: Les? UK PCS– 2009, MPPSC– 1995
œeesle– cesIeotleced -Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’,Yet0 hespe-23 (A) DeMeeskeâ (B) keâefve<keâ
54. efvecve DeefYeuesKeeW ceW mes efkeâmeceW keâeefueoeme keâe veece (C) veeieepeg&ve (D) n<e&
efceuelee nw? MP PSC– 2005
œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-123
(A) ceLegje mlecYeuesKe ieghlemebJeled 61 (B)GoÙeefieefj iegneuesKe
61. YeejefJe Les– UP TGT– 2010
(C) meeBÛeer keâe uesKe (D) Ssnesue keâe uesKe
(A) oeef#eCeeòÙe (B) DeewoerÛÙe
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-13
55. (i) keâeefueoeme: keâmÙeeue¿ejmÙe ØeÙeesies efvehegCe:? (C) heeqMÛeceerYeejle kesâ (D) hetJeeaYeejle kesâ
(ii) keâeefueoeme: keâmÙeeue¿ejØeÙeesies meJe&ßes‰ Deemeerled? œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyes, Yet0 hespe -13
CVVET–2015, MP Jeie&-1 (TGT)–2011 62. YeejefJe kesâ DeeßeÙeoelee Les– UP TGT– 2010
(A) DeLee&vlejvÙeememÙe (B) efveoMe&veeue¿ejmÙe (A) heguekesâefMeve keâe YeeF& (B) n<e&
(C) Gheceeue¿ejmÙe (D) ¤hekeâeue¿ejmÙe (C) ÙeMeesJecee& (D) heguekesâefMeve
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-223 œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyes, Yet0 hespe -14
56. keâJes: DeMJeIees<emÙe ceeleg: veece Deemeerled? 63. YeejefJe: keâmÙeesheemekeâ: Deemeerled? UGC 25 D– 2000
RPSC «es[-II (TGT)– 2014 (A) yeÇÿeCe: (B) efJe<Cees:
(A) keâvekeâe#eer (B) ceervee#eer
(C) efMeJemÙe (D) heeJe&lÙee:
(C) nefjCee#eer (D) megJeCee&#eer
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyess, Yet0 hespe -13
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-226
64. JeMÙeYeósve leguevee kesâve– UK SLET– 2012
57. `meewvojvevo' efkeâmekeâer jÛevee nw? MP PCS– 1991
(A) keâeefueoemesve (B) ceeIesve
(A) DeMJeIees<e (B) yeeCeYeó
(C) YeJeYetefle (D) Yeeme (C) yeeCeYeósve (D) YeejefJevee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-227 œeesle–

51. (D) 52. (D) 53. (A) 54. (D) 55. (C) 56. (D) 57. (A) 58. (B) 59. (C) 60. (B)
61. (A) 62. (A) 63. (C) 64. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 168
65. (i) cenekeâefJe: YeejefJe: Øeefmeæ:? UGC 25 D– 2011, 69. YeejefJe keâer Mewueer ces keâewve-mee leòJe ØeOeeve nw–
(ii) YeejefJe: kesâve keâejCesve Øeefmeæ:? DSSSB PGT– 2014, UP TGT–2011
(iii) YeejefJe keäÙeeW Øeefmeæ nQ? UGC 73 J– 2008, (A) DeespeØeeOeevÙelee (B) JewoYeeajerefle keâer ØeOeevelee
(iv) YeejJes: keâeJÙemÙe eEkeâ JewefMe°dÙeb Øeefmeæced? (C) ieew[erjerefle keâer ØeOeevelee (D) DeLe&ieewjJelee
(v) YeejefJe: keâLeb Øeefmeæ:? DSSSB TGT– 2014, œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyess, Yet0 hespe -25
GJ SET–2011, RPSC SET–2013-14 70. YeejefJe Meyo keâe DeLe& nw– UP TGT–2011
(A) DeLe&ieewjJeeled (B) MeyoØeÙeesieeled (A) efpemekeâes jefJe DeLee&led metÙe& keâer Ûecekeâ DeeÙes
(C) GheceeØeÙeesieeled (D) Meyoeue¿ejØeÙeesieeled (B) Yeej keâes {esves Jeeuee
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyess, Yet0 hespe -25 (C) metÙe& keâer keâeeqvle
66. DeLe&ieewjJe kesâ efueS keâewve keâefJe Øeefmeæ nQ? (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
(ii) keâmÙe keâJesjLe&ieewjJeb mlegleced? UP TGT– 2009, œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-139
(iii) DeLe&ieewjJes keâmÙe keâJes: ßes‰lee – 71. YeejefJe: keâmÙe meYeeheeqC[le Deemeerled? KL SET–2015
(iv) mebmke=âlemeeefnlÙe ceW DeLe&ieewjJe kesâ efueÙes Øeefmeæ nQ? (A) ÛeeuegkeäÙeJebMeer-efJe<CegJeOe&vecenesoÙemÙe
UP PGT– 2002, 2009, UP PGT (H)– 2005, (B) efJe›eâceeefolÙemÙe
UP TET– 2013, BHU MET– 2008, (C) peÙeÛevõmÙe
BHU AET– 2010,BHU Sh.ET– 2013 (D) n<e&osJemÙe
(A) ceeIe (B) oC[er mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-180
(C) YeejefJe (D) keâeefueoeme 72. DeLe&ieewjJe keâe DeLe& nw– UP TGT–2011
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyess, Yet0 hespe -25 (A) ieewjJe ieefjcee mes Ùegkeäle yeeleW keânvee
67. cenekeâefJe YeejefJe efkeâme Mewueer kesâ ØeJele&keâ ceeves peeles (B) Meyo mes pÙeeoe DeLe& hej peesj osvee
nQ? UP TGT– 2005 (C) LeesÌ[s mes MeyoeW ceW pÙeeoe DeLe& keân osvee
(A) mejue (B) keâ"esj (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
(C) DeLe&ieewjJe (D) FveceW mes veneR œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced - jepesvõ efceße, hespe -24
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyes, Yet0 hespe -25 73. YeejefJe keâefJe kesâ JeÛeve keâes keâne ieÙee nw–
68. (i) ``veeefjkesâueHeâuemeeqcceleb JeÛe:'' efkeâme keâefJe kesâ yeejs UP GIC– 2009
ceW keâne ieÙee nw? UP TGT– 2004, 2009, 2010, (A) hegšheekeâ kesâ meceeve (B) õe#eeheekeâ kesâ meceeve
(ii) efkeâme keâefJe keâer JeeCeer `veeefjkesâue Heâue' kesâ meceeve nw? (C) veeefjkesâueheekeâ kesâ meceeve (D) jmeeueheekeâ kesâ meceeve
(iii) keâmÙe keâeJÙeb `veeefjkesâueHeâuemeeqcceleced' – œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ otyes, Yet0 hespe -21
(iv) keâmÙe JeÛeveb `veeefjkesâueHeâue-meeqcceleb' keâequheleced? 74. YeejefJe kesâ keâeJÙeceeie& keâes keâne peelee nw–
UP PGT (H)– 2013, UGC 25 D– 2014, G GIC–2015 UPGDC– 2008
(A) YeejJes: (B) keâeefueoememÙe (A) efJeefÛe$eceeie& (B) megkegâceejceeie&
(C) ceeIemÙe (D) yeeCemÙe (C) ØeeÛeerveceeie& (D) DevÙeeseqkeäleceeie&
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced- jecemesJekeâ ogyess, Yet0 hespe -21 œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-173

65. (A) 66. (C) 67. (C) 68. (A) 69. (D) 70. (C) 71. (A) 72. (C) 73. (C) 74. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâefefJleMelekeâced
veer e heefjÛeÙe 169
75. cenekeâeJÙe ues K eve keâer Deue¿ej yeng u e heæef l e 80. Yele=&nefjjefÛeleb JeekeäÙeheoerÙeb mecyeæceeqmle– C TET– 2012
`efJeefÛe$eceeie&' kesâ ØeJele&keâ nQ– UP PGT– 2000 (A) De„eOÙeeÙeer-met$eJÙeeKÙeÙee (B) ceneYee<ÙemÙe JÙeeKÙeÙee
(A) ceeIe (B) keâeefueoeme (C) JÙeekeâjCeoMe&vesve (D) keâeJÙeMeem$eefmeæevlesve
(C) YeejefJe (D) ßeern<e& œeesle– veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, Yet0hespe-11
œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee - yeueosJe GheeOÙeeÙe,hespe-173 81. `cetKe&mÙe veemlÙeew<eOeced' Fefle veerles: keâefJejeqmle–
76. mebmke=âlecenekeâeJÙekeâejs<eg `Deelehe$e'-efye®osve keâ: Yetef<ele:? UP GIC– 2015

RPSC «es[-I (PGT)– 2011 efyeunCe: (A) (B) jepeMesKej:

(A) keâeefueoeme: (B) YeejefJe: (C) Yele=&nefj: (D) Yeuueš:

(C) DeMJeIees<e: (D) Yele=&cesC": œeesle–veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße, hespe-43


82. Yele=&njs: iegne Deeqmle– RPSC «es[-II (TGT)– 2010
œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes, Yet0 hespe -13
(A) ØeÙeeiemeceerhes (B) heg<keâjmeceerhes
77. (i) heoueeefuelÙes efJeKÙeele: keâ:? UP TGT (H)– 2009,
(C) keâMceerjmeceerhes (D) Éeefjkeâemeceerhes
(ii) heoueeefuelÙes ØeefLele: keâefJe: keâ:? UP PGT– 2009,
œeesle–
(iii) keâmÙe keâJes: JewefMe„dÙeb heoueeefuelÙeced –
83. Yele=&nefjCee Sles<eg eEkeâ ve jefÛeleced? JNU MET–2015
(iv) heoueeefuelÙe kesâ efueS Øeefmeæ nQ– UP TET– 2014,
(A) veerefleMelekeâced (B) JeekeäÙeheoerÙeced
(v) heoueeefuelÙeefJe<eÙes Øeefmeæ: keâefJejeqmle?
(C) efMeJeMelekeâced (D) ëe=ÁejMelekeâced
(vi) heoueeefuelÙes ØeefmeæmÙe ieÅekeâejmÙe veeceeeqmle–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541
RPSC «es[- II (TGT)– 2014, MGKV Ph. D–2016
84. mebmke=âle kesâ efkeâme keâefJe kesâ efueS `IeCše' efJeMes<eCe ØeÙegkeäle
AWES TGT– 2009, UGC 25 J 2002, D– 2009
ngDee nw– UP PGT (H)– 2009
K SET–2015
(A) yeeCeYeó (B) ceeIe
(A) keâeefueoeme (B) oC[er
(C) YeejefJe (D) ßeern<e&
(C) YeejefJe (D) ceeIe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-269
œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-295 85. `veJemeie&ieles....veJeMeyoes ve efJeÅeles' Geqkeäle nw–
78. ``mebmke=âleb veece owJeerJeekedâ''– Fme meteqkeäle kesâ uesKekeâ nQ– UP PGT– 2005, 2009
BHU MET– 2014 (A) keâeefueoeme kesâ efJe<eÙe ceW (B) ßeern<e& kesâ efJe<eÙe ceW
(A) keâeefueoeme (B) oC[er (C) ceeIe kesâ efJe<eÙe ceW (D) YeejefJe kesâ efJe<eÙe ceW
(C) Jeeuceerefkeâ (D) ceeIe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-268
œeesle– keâeJÙeeoMe& (1/33) - ßeerjeceÛevõ efceße, hespe–31 86. leeJeod Yee YeejJesYee&efle ÙeeJeved........ veesoÙe:–
79. oeqC[vees celesve mejmJeleer keâerÂMeer? DSSSB TGT– 2014 BHU AET– 2010
(A) meJe&MÙeecee (B) meJe&jkeälee (A) cesIemÙe (B) ceeIemÙe
(C) meJe&Oetcee (D) meJe&Megkeäuee (C) ÛevõmÙe (D) n<e&mÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-472 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-221

75. (C) 76. (B) 77. (B) 78. (B) 79. (D) 80. (C) 81. (C) 82. (B) 83. (C) 84. (B)
85. (C) 86. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 170
87. (i) keâeJÙejÛevee keâer Âef„ mes cenekeâefJe ceeIe efkeâve leerve 92. yeeCeYeómÙe hetJe&pe: Deemeerled– BHU AET– 2010
iegCeeW mes efJeYetef<ele efkeâÙes peeles nQ? (A) ieewlece: (B) hejeMej:
(ii) ceeIe kesâ iegCe nQ? UGC 25 D– 2002, (C) GhecevÙeg: (D) Jelme:
UP PGT (H)– 2004 œeesle–keâeocyejer (Mueeskeâ -10) - leeefjCeerMe Pee, hespe-12
(A) heoueeefuelÙe, Deespe, ceeOegÙe& 93. cenekeâefJe yeeCeYeó kesâ ieg® keâe veece Lee–UP PGT– 2013
(A) Yelmeg (YeJeg&) (B) ceewKeefj
(B) Deespe, ceeOegÙe&, Ghecee
(C) meoevevo (D) JeelmÙeeÙeve
(C) Ghecee, DeLe&ieewjJe, heoueeefuelÙe
œeesle–keâeocyejer (Mueeskeâ -4) - leeefjCeerMe Pee, hespe-06
(D) DeLe&ieewjJe, Ghecee, Øemeeo
94. yeeCe kesâ efheleecen nQ– UGC 25 J– 2004
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-269
(A) heeMeghele (B) ßeerOej
88. Ghecee, heoueeefuelÙe Deewj DeLe&ieewjJe keâer Âef„ mes Skeâ
(C) DeLe&heefle (D) efJeMJesMJej
meeLe leerveeW mes Ùegkeäle keâewve-mee mebmke=âle keâefJe Øeefmeæ œeesle–keâeocyejer (Mueeskeâ-13) - leeefjCeerMe Pee, hespe-16
nw? UP PGT (H)– 2010
95. yeeCeYeómÙe pevce«eece: keâmÙe veomÙeesòejs leerjsÓJeeqmLele:–
(A) keâeefueoeme (B) YeejefJe BHU AET– 2010
(C) oC[er (D) ceeIe (A) MeesCeveomÙe (B) ieC[keâerveomÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-269 (C) yeÇÿeheg$eveomÙe (D) ieÁeÙee:
89. (i) keâeJÙes<eg ceeIe: FlÙegkeälÙee eEkeâ keâeJÙeb Øeefmeæced? œeesle–MegkeâveemeesheosMe - leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-02
(ii) ceeIekeâeJÙeb efkeâced? BHU B.Ed– 2015 96. keâefJe `yeeCe' efveJeemeer Les– BPSC– 1996
(A) kegâceejmecYeJeced (B) efMeMegheeueJeOeced (A) heešef ueheg $e kes â (B) Leeves MJej kesâ
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced (C) Yeespehegj kesâ (D) Ghejeskeäle ceW mes keâesF& veneR

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-262 œeesle–MegkeâveemeesheosMe - leeefjCeerMe Pee, Yet0hespe-02
97. (i) yeeCeYeómÙe DeeßeÙeoelee keâ: Deemeerled–
90. ``kegâcegoJeveceheefße ßeerceocYeespeKeC[ced''– FlÙeeefo heÅeb
(ii) yeeCeYeó efkeâme meceÇešd kesâ meYeeheeqC[le Les?
kesâve mecyeæced? UGC 25 D–2015
UP TGT– 2013, BHU AET– 2010
(A) ceeIesve (B) keâeefueoemesve
(A) Ûevõieghle (B) mecegõieghle
(C) ßeern<exCe (D) Yeemesve
(C) n<e&JeOe&ve (D) MeenpeneB
œeesle–efMeMegheeueJeOeced - peveeo&ve iebieeOej jšešs, hespe-3
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-396
91. (i) ieÅekeâej yeeCeYeó keâe eqmLeeflekeâeue keäÙee nw? 98. (i) meeefnlÙepeieled keâe efkeâmekeâes `GeqÛÚ„' keâne peelee nw?
(ii) yeeCeYeó keâe meceÙe mJeerkeâej efkeâÙee peelee nw– (ii) meJeË peieled keâmÙe keâJes: GeqÛÚ„b efveieefoleced?
(iii) yeeCeYeó keâe keâeue ceevee peelee nw– UP PGT– 2009, RPSC SET–2010
UP PGT 2000, UP TGT– 1999, 2010 (A) yeeCeYeó (B) ßeern<e&
(A) <e‰ Meleeyoer F&. (B) mehlece Meleeyoer F&. (C) oC[er (D) megyevOeg
(C) De„ce Meleeyoer F&. (D) veJece Meleeyoer F&. œeesle–(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-404
œeesle–keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-9 (ii) keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-7

87. (C) 88. (D) 89. (B) 90. (A) 91. (B) 92. (D) 93. (A) 94. (C) 95. (A) 96. (A)
97. (C) 98. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâef
veereJfleeMelekeâced
heefjÛeÙe 171
99. (i) ieÅekeâeJÙe keâer yeeCeYeó keâer ke=âefleÙeeW keâer mebKÙee? 105. ``yeeCe: keâJeerveeefcen Ûe›eâJeleea'' FlÙegkeäleced–
(ii) yeeCeYeó keâer ieÅe ke=âefleÙeeB efkeâleveer nw? UGC 25 J– 2014
UP TGT– 2013 (A) keâeefueoemesve (B) mees[d{uesve
(A) 1 (B) 2 (C) ceeIesve (D) ßeern<exCe
(C) 3 (D) 4 œeesle–mebmke=âleie”e Jemlegevf e‰ mebmke=âlemeeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe,hespe-12
œeesle–keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-15 106. ``Sveb keâJeerveeefcen Ûe›eâJeleea''– Fefle Jeoeqvle efJeheeqMÛele:–
100. (i) yeeCeYeó ves efkeâme jerelf e ceW Deheves keâeJÙe keâer jÛevee keâer? UGC 25 D– 2012
(ii) yeeCe kesâ keâeocyejer ceW efkeâme jerelf e keâe ØeÙeesie efkeâÙee nw (A) keâeefueoeme: (B) Jeeuceerefkeâ:
(iii) keâefJeyeeCeYeómÙe Mewueer keâLÙeles– UP TGT 2004, (C) ßeern<e&: (D) yeeCe:
(iv) yeeCe ves keâeocyejer ceW efkeâme jerelf e keâe ØeÙeesie efkeâÙee nw? œeesle–mebmke=âleieÁe Jemlegefve‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced-meJe&%eYet<eCe, hespe–12
(v) yeeCeYeó kesâ ieÅe keâer jerefle keäÙee nw? 2009, 2013, 107. `keâJeerveeceieueöhe&: vetveb JeemeJeoòeÙee' FleerÙeb keâmÙeeseqkeäle:?
(vi) yeeCeYeómÙe ieÅes jerelf ejeqmle– AWES TGT– 2013, DU Ph.D–2016
G GIC–2015 (A) ieesJeOe&veeÛeeÙe&mÙe (B) megyevOees:
(A) JewoYeea (B) ieew[er (C) yeeCeYeómÙe (D) peunCemÙe
(C) hee_Ûeeueer (D) GheÙeg&keäle ceW mes veneR œees l e–n<e& Ûeef j leced - cees n veos J e hevle, hespe-6
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-496 108. `®efÛejmJejJeCe&Øeoe jmeYeeJeJeleer peievcevees njefle'– efkeâme
101. n<e&Ûeefjleevegmeejb yeeCeYeómÙe iees$eb efkeâced? GJ SET–2013 keâefJe keâer jÛevee kesâ efueS keâne ieÙee nw? UP TGT– 2009
(A) JeelmÙeeÙeveced (B) ieeiÙe&ced (A) keâeefueoeme (B) YeJeYetefle
(C) heejeMejced (D) keâeMÙeheced (C) yeeCeYeó (D) YeejefJe
(i) mebmkeâle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-489 œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve, hespe-207
(ii) keâeocyejerkeâLeecegKeced - jepesvõ efceße, hespe-10 109. keâeefueoememÙeeshecesJe yeeCeYeómÙe keâesÓue¿ejes efJeefMe<Ùesleg?
102. yeeCemleg..... BHU AET– 2010 BHU AET– 2010
(A) Ûelegjeveve: (B) lekeâe&veve: (A) GlØes#ee (B) ¤hekeâced
(C) he_Ûeeveve: (D) <e[eveve: (C) DeLee&vlejvÙeeme: (D) mevosn:
œeesle–keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-16 œeesle–keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-02
103. `yeeCemleg he_Ûeeveve:' meteqkeäle efkeâmeves keâner? 110. n<e& kesâ efJe<eÙe ceW GuuesKe efkeâmemes Øeehle neslee nw–
UP TGT– 2010, 2013 MP PSC– 1990
(A) ÛevõosJe ves (B) ceequueveeLe ves keâunCe mes
(A) (B) yeeCe mes
(C) peÙeosJe ves (D) ke=â<CekeâefJe ves (C) keâeefueoeme mes (D) Yeeme mes
œeesle–keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-16 œeesle–keâeocyejer - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0hespe-16
104. `he_ÛeyeeCemleg yeeCe:' Ùen keâLeve efkeâmekeâe nw? 111. yeeCeYeómÙe efJe<eÙes `JeeCeer yeeCees yeYetJesefle' keâLevemÙe
UP TGT– 2010 uesKekeâ: Deemeerled? G GIC–2015
(A) peÙeosJe keâe (B) ÛevõosJe keâe (A) ÛevõosJe: (B) efyeunCe:
(C) ie”eosJeer keâe (D) ef$eefJe›eâceYeó keâe (C) ieesJeOe&veeÛeeÙe&: (D) Oece&oeme:
œeesle–mebmke=âleie”e Jemlegevf e‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe,hespe-12 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-498
99. (B) 100. (C) 101. (A) 102. (C) 103. (A) 104. (A) 105. (B) 106. (D) 107. (C) 108. (C)
109. (A) 110. (B) 111. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 172
112. n<e& kesâ meeceÇepÙe keâer jepeOeeveer Leer– UP PCS– 1993 119. mebmke=âlemeeefnlÙes `ßeerkeâC":' FlÙegheeefOevee efJeYetef<eleesÓÙeb
(A) keâVeewpe (B) heešefueheg$e keâefJe: – JNU MET–2015
(A) keâeefueoeme: (B) #escesvõ:
(C) ØeÙeeie (D) LeevesMJej
(C) YeJeYetefle: (D) efJeMeeKeoòe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe-396
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-13
113. meceÇešd n<e& ves Deheveer jepeOeeveer LeevesMJej mes keâneB
120. (i) YeJeYetefle efkeâmekesâ Deeefßele keâefJe Les?
mLeeveevleefjle keâer Leer? UP PCS– 1992
(ii) YeJeYetefle kesâ DeeßeÙeoelee vejsMe keâe veece Lee?
(A) ØeÙeeie (B) efouueer UP TGT– 2001, 2005
(C) keâVeewpe (D) jepeie=n (A)ÙeMeesJecee& (B) n<e&JeOe&ve
œeesle–uetmeWš meeceevÙe%eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe–25 (C)Ûevõieghle efJe›eâceeefolÙe (D) efJe<CegJeOe&ve
114. meceÇešd n<e&JeOe&ve ves oes ceneved Oeee|cekeâ meccesueve keâe œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-43,44
DeeÙeespeve efkeâÙee Lee? UP PCS– 2003 121. cenekeâefJe YeJeYetefle keâer efkeâleveer jÛeveeÙeW nQ?

(A) keâVeewpe leLee ØeÙeeie ceW (B) ØeÙeeie leLee LeevesMJej ceW UP TGT– 2013
(A) 3 (B) 4
(C) LeevesMJej leLee JeuueYeer ceW (D) JeuueYeer leLee ØeÙeeie ceW
(C) 5 (D) 6
œeesle– ietieue meÛe&
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
115. n<e& efkeâme JebMe kesâ Les? MP PSC– 2003 122. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer jÛevee YeJeYetefle keâer veneR
(A) heg<ÙeYetefle jepeJebMe (B) heeue jepeJebMe nw– UP TGT–2011
(C) Øeeflenej jepeJebMe (D) Ûevosue jepeJebMe (A) Øeefleceeveeškeâced (B) GòejjeceÛeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-396 (C) ceeueleerceeOeJeced (D) ceneJeerjÛeefjleced
116. ßeern<e&mÙe YeÇelee keâ:? MH SET–2013 œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-318
123. YeJeYetefle keâe Glkeâ<e& efkeâme veeškeâ ceW nw?
(A) jepÙeJeOe&ve: (B) DeevevoJeOe&ve:
UGC 73 D– 2010
(C) keâere|leJeOe&ve: (D) iegCeJeOe&ve:
GòejjeceÛeefjles
(A) (B) ceneJeerjÛeefjles
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-513 (C) ceeueleerceeOeJes (D) veeieevevos
117. YeJeYetefle keâe cetue veece Lee– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-403
UP TGT– 2005, UP TGT (H)– 2010 124. pelegkeâCeeaheg$e: YeJeefle– UGC 25 Jn–2017
(A) ßeerheefle (B) Gcyeskeâ (A) YeJeYetefle: (B) keâeefueoeme:
(C) ßeerkeâC" (D) veeruekeâC" (C) ceeIe: (D) ßeern<e&:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve, hespe–248 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-12
125. YeJeYetefle ves Øeke=âefle JeCe&ve ceW DeeßeÙe efueÙee nw–
118. YeJeYetefle keâe eqmLeeflekeâeue keäÙee nw? UP TGT– 1999
UP TET– 2014
(A) he_Ûece Meleeyoer (B) <e‰ Meleeyoer
(A) ieew[er jerefle keâe (B) JewoYeea jerefle keâe
(C) mehlece Meleeyoer (D) De„ce Meleeyoer
(C) hee_Ûeeueer jerefle keâe (D) ieew[er/JewoYeea oesveeW keâe
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-45 œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-111, 112
112. (D) 113. (C) 114. (A) 115. (A) 116. (A) 117. (C) 118. (C) 119. (C) 120. (A) 121. (A)
122. (A) 123. (A) 124. (A) 125. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâef
veereJfleeMelekeâced
heefjÛeÙe 173
126. (i) ``Skeâes jme: keâ®Ce SJe'' Fefle keâmÙe celeced? 132. ßeerkeâC"heouee_Úve: heoJeekeäÙeØeceeCeleòJe%e:–
(ii) mebmke=âle kesâ efkeâme keâefJe ves `Skeâes jme: keâ®Ce SJe' UGC 25 D–2015
keânkeâj keâ®Ce jme keâes `jmejepe' Ieesef<ele efkeâÙee? (A) Yeemesve (B) YeJeYeteflevee
(iii) mebmke=âleJee*dceÙes `keâ®CejmemÙe' JeCe&ves keâ: efJeefMe<Ùeles? (C) ßeern<exCe (D) DeMJeIees<esCe
UP TGT (H)– 2001, UGC 25 D– 2013, BHU Sh.ET– œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-13
2008, UP PGT (H)– 2005, UGC 73 Jn–2017 133. Fvekesâ efhelee keâe veece `veeruekeâC"' ceelee `pelegkeâCeea'
(A) keâeefueoeme: (B) DeMJeIees<e: Je ieg® `%eeveefveefOe' – nce efkeâme keâefJe keâer yeele keâj
(C) yeeCeYeó: (D) YeJeYetefle: jns– H TET–2015
(A) efJeMeeKeoòe (B) Yele=&nefj
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/47) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
(C) jepeMesKej (D) YeJeYetefle
127. (i) ......... YeJeYeteflee|JeefMe<Ùeles–
(ii) `YeJeYeteflee|JeefMe<Ùeles' Ùen Gefkeäle efkeâme veeškeâ kesâ
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve, hespe-248
yeejs ceW nw? UP TGT– 2004, GJ SET–2004 134. GoÙehegjmÙe jepeepeieleeEmenJeCe&veb peieVeeLe: keâeqmceved «evLes
Dekeâjesled? UGC 25 D– 2011
(A) ceneJeerjÛeefjleced (B) GòejjeceÛeefjleced
(A) ØeeCeeYejCes (B) peieoeYejCes
(C) ceeueleerceeOeJeced (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) ÙecegveeJeCe&ves (D) ie”euenÙee&ced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve, hespe-253
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–555
128. YeJeYeteflecenekeâJesefjceeb ``efvejie&uelejef”Ceer' Fefle Jeoeqvle?
135. (i) keâmÙe keâeJÙeb `efJeÉoew<eOeced' keâLÙeles?
UGC 25 D–2012
(ii) ``vew<eOeb efJeÉoew<eOeced' Øeefmeæceeqmle –
(A) œeiOeje (B) efMeKeefjCeer
(iii) efJeÉeveeW kesâ efueS `Deew<eefOe' ceevee ieÙee nw?
(C) cevoe›eâevlee (D) Jemevleefleuekeâe
(iv) `Gefoles vew<eOes keâeJÙes keäJe ceeIe: keäJe Ûe YeejefJe:'
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-124
ÙeneB `vew<eOes' heo efkeâme cenekeâefJe keâer Deesj me¿sle
129. GòejjeceÛeefjles keâefJe: keâesÓÙeb efJeefMe<Ùeles–
keâjlee nw? UP PGT– 2009, UP PGT (H)– 2003,
BHU AET– 2012
AWES TGT– 2010, 2012, UGC 25 J– 2015
(A) DeMJeIees<e: (B) peÙeosJe:
(A) YeejefJe (B) ceeIe
(C) keâeefueoeme: (D) YeJeYetefle: (C) ßeern<e& (D) keâeefueoeme
œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-333 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-294
130. ......YeJeYeteflejsJe levegles– BHU AET– 2010 136. (i) ``leecyetueÉÙeceemeveb Ûe ueYeles Ùe: keâevÙekegâypesMJejeled''
(A) lee®CÙeced (B) oe®CÙeced Deeqmceved keâLeves `Ùe:' Fefle heosve keâmÙe cenekeâJes:
(C) Dee®CÙeced (D) keâe®CÙeced efveoxMe:? MP Jeie& 1 (PGT)– 2012,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve, hespe-253 (ii) keâ: keâefJe: mJeeßeÙeoeleg: je%e: leecyetueÉÙeb ueYeles
131. GòejjeceÛeefjlemÙe jÛeveekeâej: keâ:? BHU B.Ed– 2015 mce? DU Ph.D–2016
(A) keâeefueoeme: (B) Metõkeâ: (A) ceeIemÙe (B) ßeern<e&mÙe
(C) YeJeYetefle: (D) Yeeme: (C) oeqC[ve: (D) YeejJes:
œeesle–GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0hespe-36 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-284
126. (D) 127. (B) 128. (B) 129. (D) 130. (D) 131. (C) 132. (B) 133. (D) 134. (B) 135. (C)
136. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 174
137. GlØes#eeue¿ej ceW meceLe& keâefJe nQ? UGC25 D– 2001 144. `IeefškeâeMelekeâ' keâer GheeefOe mes efJeYetef<ele efkeâÙes ieÙes nQ–
(A) keâeefueoeme (B) ceeIe UP TGT– 2010
(C) ßeern<e& (D) YeejefJe (A) yeeCeYeó (B) Yele=&nefj
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-230 (C) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme (D) keâeefueoeme
138. (i) vew<eOeerÙeÛeefjleØeCesleg: efhelee keâ:? œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - jceeMe¿j efceße, Yet0 hespe-11
(ii) vew<eOekeâejmÙe efhelegvee&ce–
145. DeeqcyekeâeoòeJÙeeme keâes efvecveefueefKele ceW mes efkeâme GheeefOe
DU Ph.D–2016, K SET–2015
mes efJeYetef<ele veneR efkeâÙee ieÙee nw? UP PGT– 2013
(A) ßeerefveJeeme: (B) ßeerOej:
(A) IeefškeâeMelekeâ (B) MeleeJeOeeve
(C) ßeernerj: (D) cecceš:
(C) meeefnlÙeeÛeeÙe& (D) ceerceebmekeâ
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/145) - megjsvõosJe MeeŒeer, hespe-287
œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - jceeMe¿j efceße, Yet0 hespe-11
139. ``ßeernerj: meg<egJes efpelesefvõÙeÛeÙeb ceeceuueosJeer Ûe Ùeced'' –
Fefle Jeelee& kesâve mecyeæe– UGC 25 D–2015 146. `jeef$eie&efc e<Ùeefle YeefJe<Ùeefl e megØeYeeleced' heÅeebMe keâe
(A) ceeIesve (B) YeejefJeCee mecyevOe efkeâme jÛeveekeâej mes nw? UK TET– 2011
(C) ßeern<exCe (D) Yeemesve (A) Yele=&nefj (B) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme

œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1.145)-osJeef<e& mevee{dÙe Meem$eer, hespe–122 (C) YeJeYetefle (D) YeejefJe


140. DeeqcyekeâeoòeJÙeeme keâer pevceYetefce nw–UP PGT– 2005 œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - osJeveejeÙeCe efceße, hespe-88
(A) peÙehegj (B) ØeÙeeie 147. (i) ÛeeCekeäÙe keâe DevÙe veece Lee–
(C) hešvee (D) keâeMeer (ii) ÛeeCekeäÙe yeÛeheve ceW efkeâme veece mes peeves peeles Les?
œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - jceeMe¿j efceße, Yet0hespe-10 UP PCS– 2006, IAS– 1993
141. `efMeJejepeefJepeÙeced' kesâ jÛeefÙelee keâneB kesâ ØeeOÙeehekeâ (A) DepeÙe (B) ÛeeCekeäÙe
Les? UP TGT– 2004 (C) efJe<Cegieghle (D) osJeieghle
(A) keâevehegj (B) hešvee œeesle–keâewefšueerÙe-DeLe&Meem$eced-JeeÛemheefle iewjesuee, Yet0 hespe–67
(C) peÙehegj (D) efouueer 148. keâeueevegmeejer ›eâce:– UGC 25 D– J 2004, J– 2011
œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - jceeMe¿j efceße, Yet0hespe-11 (A) keâeefueoeme:, Yeeme:, yeeCeYeó:, YeJeYetefle:
142. `mebmke=âle me_peerJeveer meceepe' keâer mLeehevee efkeâmeves keâer?
(B) Yeeme:, keâeefueoeme:, yeeCeYeó:, YeJeYetefle:
UP TGT– 2001
(C) YeJeYetefle:, keâeefueoeme:, Yeeme:, yeeCeYeó:
(A) ieesefJevooeme ves (B) kegâmegceosJe ves
(D) yeeCeYeó:, keâeefueoeme:, YeJeYetefle:, Yeeme:
(C) ceeOeJeYeó ves (D) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme ves
œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - osJeveejeÙeCe efceße, Yet0hespe-13 mebmke=âleie”e Jemlegefve‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced-meJe&%eYet<eCe, hespe-291,292
149. efvecve ceW hetJe& mes hej keâer Deesj mener keâeue›eâce nw?
143. efMeJejepeefJepeÙeced kesâ jÛeefÙelee keâes efkeâme mecceeve mes
efJeYetef<ele efkeâÙee ieÙee Lee? UP TGT– 2004 UP TGT– 2010
(A) IeefškeâeMelekeâ (B) oerheefMeKee (A) ceeIe, YeejefJe, keâeefueoeme (B) ceeIe, keâeefueoeme, YeejefJe
(C) JeeiosJeleeJeleej (D) ßeerkeâC"heouee_Úve (C) keâeefueoeme, YeejefJe, ceeIe (D) keâeefueoeme, ceeIe, YeejefJe
œeesle–efMeJejepeefJepeÙe - jceeMe¿j efceße, Yet0hespe-11 mebmke=âleie”e Jemlegefve‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe, hespe-291

137. (C) 138. (C) 139. (C) 140. (A) 141. (B) 142. (D) 143. (A) 144. (C) 145. (D) 146. (B)
147. (C) 148. (B) 149. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâef
veereJfleeMelekeâced
heefjÛeÙe 175
150. efvecve keâes keâeue›eâceevegmeej yeleeFS? UGC 25 J– 2001 155. efvecve ceW mes keâewve-mee mebmke=âle keâefJe ceOÙeØeosMe keâe veneR
(A) keâeefueoeme, ceeIe, YeejefJe, Jeeuceerefkeâ nw? MP PSC– 2010
(B) Jeeuceerefkeâ, keâeefueoeme, YeejefJe, ceeIe
(A) keâunCe (B) YeJeYetefle
(C) ceeIe, YeejefJe, keâeefueoeme, Jeeuceerefkeâ
(C) ceC[ve efceße (D) keâeefueoeme
(D) YeejefJe, keâeefueoeme, ceeIe, Jeeuceerefkeâ
mebmke=âleie”e Jemlegevf e‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced-meJe&%eYet<eCe, hespe-291-292 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–265
151. efvecveefueefKele peesÌ[eW ceW mes keâewve-mee peesÌ[e megcesefuele 156. Yeeqkeälekeâeue kesâ efkeâme keâefJe ves mebmke=âle keâes ÚesÌ[keâj Yeer
veneR nw? UP PCS– 1997 mebmke=âle keâer Meem$eerÙe hejcheje keâe efveJe&nCe efkeâÙee?
(A) jefJekeâere|le heguekesâefMeve efÉleerÙe UP TGT (H)– 2004
(B) YeJeYetefle keâVeewpe kesâ ÙeMeesJece&ved
peeÙemeer (A) (B) metjoeme
(C) nefj<esCe n<e&
(C) leguemeeroeme (D) keâeefueoeme
(D) oC[er vejeEmen Jece&ved
œeesle–ietieue meÛe& - efJeefkeâheeref[Ùee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-159,234
152. DeOeesefvee|o„s<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– 157. keâeue kesâ Devegmeej efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâe mener
MH SET–2013 Deveg›eâce keäÙee nw? UGC (H) J– 2013
(keâ) IeCše 1. vew<eOeced (A) Yeecen, oC[er, DeevevoJeOe&ve, DeefYeveJeieghle
(Ke) oerheefMeKee 2. keâeefueoeme: (B) oC[er, DeevevoJeOe&ve, DeefYeveJeieghle, Yeecen
(ie) efJeÉoew<eOeced 3. Yeeme:
(C) DeevevoJeOe&ve, oC[er, Yeecen, DeefYeveJeieghle
(Ie) neme: 4. ceeIe:
keâ Ke ie Ie (D) DeefYeveJeieghle, Yeecen, oC[er, DeevevoJeOe&ve
(A) 4 2 1 3 mebmke=âleie”e Jemlegefve‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced-meJe&%eYet<eCe, hespe-292, 278
(B) 1 2 3 4 158. efvecveefueefKele ceW mes efJepeÙeveiej kesâ efkeâme Meemekeâ ves
(C) 3 4 1 2
(D) 2 1 4 3
lesuegiet Deewj mebmke=âle meeefnlÙe keâes mece=æ efkeâÙee Lee?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-jekesâMe kegâceej pewve, hespe–96, 111, 118, 225 MP PSC– 2008
153. ieewleceyegæmÙe ceeleg: veece efkeâced? MH SET–2016 (A) osJejeÙe ØeLece (B) osJejeÙe efÉleerÙe
(A) ceneceeÙee (B) DeeceÇheeueer (C) ke=â<Ce osJejeÙe (D) jecejeÙe
(C) ÙeMeesOeje (D) efhe”uee
œeesle– ietieue meÛe& - YeejlekeâesMe
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - ßeerkeâevle heeC[sÙe, hespe–113
159. efvecveefueefKele ceW DeJejesn›eâce mes mecegefÛele keâeue›eâce
154. keâefve<keâ kesâ mecekeâeueerve efvecveefueefKele veeceeW keâe DeOÙeÙeve
keâjW Deewj efvecveeef¿le Gòej keâes[ kesâ Devegmeej Dehevee keâes ÛegefveÙes– UGC 73 D–2015
Gòej Fbefiele keâjW– UP PCS– 1994 (A) efJeMeeKeoòe:, peÙeosJe:, cegjeefj:, ceeIe:
I. DeMJeIees<e II. Jemegefce$e (B) efJeMeeKeoòe:, ceeIe:, cegjeefj:, peÙeosJe:
III. keâeefueoeme IV. keâcyeved (C) ceeIe:, peÙeosJe:, efJeMeeKeoòe:, cegjeefj:
(A) I Deewj IV (B) II Deewj III
(D) efJeMeeKeoòe:, cegjeefj:, ceeIe:, peÙeosJe:
(C) I Deewj II (D) Jes meYeer
œeesle– uetmeWš meeceevÙe %eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe–23 mebmke=âleie”e Jemlegefve‰ mebmke=âlemeeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe, hespe-291-293

150. (B) 151. (C) 152. (A) 153. (A)154. (C) 155. (A) 156. (C) 157. (C) 158. (C) 159. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 176
160. efvecveefueefKele keâes keâeueeveg›eâce ceW JÙeJeeqmLele keâerefpeÙes 162. `ceeIes cesIes ieleb JeÙe:' keâeqmceved keâJes: Geqkeälejeqmle–
leLee veerÛes efoÙes ieÙes ketâšeW mes mener Gòej ÛegefveÙes– MGKV Ph. D–2016
UGC 06 J–2011
(A) JeuueYeosJemÙe (B) YeemkeâjeÛeeÙe&mÙe
1. ßeern<e& 2. ceeIe
3. YeejefJe 4. Yeefó (C) ceequueveeLemetefjCe: (D) jepeMesKejmÙe

(A) 1 2 3 4 œeesle–mebmke=âleie”e Jemlegefve‰ mebmke=âlemeeefnlÙeced-meJe&%eYet<eCe, hespe-10


(B) 2 3 1 4 163. megyevOeg: De«eCeer keâefJejeqmle–
(C) 3 4 2 1
RPSC «es[-I (PGT)–2015
(D) 4 2 1 3
mebmke=âleie”e Jemlegefve‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe, hespe-292 (A) Mues<ejÛeveeÙeeced
161. YeememÙe jecekeâLeeefßeleeveeb veeškeâeveeb mebKÙee Deeqmle– (B) DevegØeemejÛeveeÙeeced
MGKV Ph. D–2016 (C) efJejesOeeYeemejÛeveeÙeeced
(A) $eerefCe (B) És
(D) GlØes#eejÛeveeÙeeced
(C) he_Ûe (D) ÛelJeeefj
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–392
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–275

Sanskritganga App ceW 24 IeCšs Dee@ef[Ùees Jeeref[Ùees


keâ#eeÙeW GheueyOe neWieer
Øeeieer#eCeced (ceeefmekeâ šsmš heshej)
mebmke=âle hee"Ÿemeece«eer (PDF veesšdme)
efJeMes<e%eeW keâe ceeie&oMe&ve ueeFJe keäueeme kesâ Éeje
Heâesve Éeje meehleeefnkeâ mebheke&â Yeer keâj mekeâles nQ~
keâesme& keâer DeJeefOe 1 Je<e& cee$e

160. (C) 161. (B) 162. (C) 163. (A)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 megYveer
eeefe<flele/met efòeâÙeeB
eMelekeâced 177

26 megYeeef<ele/metefòeâÙeeB
1. (i) `cesIes ceeIes ieleb JeÙe:' Ùen meteqkeäle efkeâme efJeÉeved kesâ 5. ``jnmÙeb meeOetveecevegheefOe efJeMegæb efJepeÙeles'' efpeme keâefJe
Éeje keâner ieÙeer nw? UP PGT– 2003, 2004, keâer Geqkeäle nw Jen nw– UGC 25 D– 1996
(ii) ``cesIes ceeIes ieleb JeÙe:'' Ùen meteqkeäle efkeâme efJeÉeved
(A) keâeefueoeme (B) DeMJeIees<e
keâer nw? UGC 25 D– 1999
(C) YeJeYetefle (D) efo*dveeie
(A) ceequueveeLe metefj (B) jepeMesKej
(C) JeuueYeosJe (D) ceeIe œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/2) -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-99
œeesle–cesIeotleced (hetJe&) -oÙeeMe¿j MeeŒeer, hespe-44 6. ....... oenkeâesÓYetVe heeJekeâ:? GJ SET–2008
2. `meJe&: keâevleceelceerÙeb heMÙeefle' Ùen meteqkeäle JeekeäÙe efkeâmekesâ (A) Øeefleceeveece-veešdÙemÙe (B) keâCe&YeejmÙe veešdÙemÙe
Éeje keâefLele nw? UP PGT– 2004 (C) mJehveJeemeJeoòemÙe (D) he_Ûelev$emÙe
(A) Ûee®oòe (B) ÛeeCekeäÙe
œeesle–mJehveJeemeJeoòeced - peÙeheeue efJeÅeeuebkeâej, Yet0 hespe- (XIII)
(C) og<Ùevle (D) GoÙeve
7. ``OevÙees ceeIekeâefJeJe&Ùeb leg ke=âefleve: lelmeteqkeälemebmesJeveeled''
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (De¿-2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-111
Fme yeele keâes keânves Jeeues Les– UGC 25 J–1999
3. ``meleeb efn mevosnheos<eg Jemleg<eg ØeceeCecevle:keâjCeØeJe=òeÙe:''
Ùen keâLeve efkeâmekeâe nw? (A) ceeIekeâefJe (B) JeuueYeosJe
UP PGT– 2004, UGC 25 D– 2008 (C) ceequueveeLemetefj (D) oef#eCeeJele&veeLe
(A) ceeIe (B) ßeern<e& œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-265
(C) YeejefJe (D) keâeefueoeme 8. ``$e+<eerCeeb hegvejeÅeeveeb JeeÛeceLeexÓvegOeeJeefle'' Ùen meteqkeäle
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-54 efkeâme keâefJe keâer nw– UGC 25 J– 1999
4. efvecveebefkeâle meteqkeäleÙeeW keâes Gvekesâ jÛeveekeâejeW kesâ meeLe
(A) keâeefueoeme (B) YeJeYetefle
megcesefuele keâerefpeS? UP PGT– 2010, UK TET– 2011
(C) YeejefJe (D) Yeeme
(keâ) Jejb efJejesOeesÓefhe meceb cenelceefYe:(1) keâeefueoeme
(Ke) efo„dÙee JeOe&mes (2) Yele=&nefj œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/10)- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-22
(ie) keâesÓvÙees ngleJeneod oiOegb ØeYeJeefle (3) YeJeYetefle 9. ``ØeefleyeOveeefle efn ßesÙe: hetpÙehetpeeJÙeefle›eâce:'' Fob
(Ie) vÙeeÙÙeeled heLe: ØeefJeÛeueeqvle (4) YeejefJe JeekeäÙeceeqmle– UGC 25 J– 2006
heob ve Oeerje: (A) jIegJebMes (B) ceneYeejles
keâ Ke ie Ie (C) efMeMegheeueJeOes (D) efkeâjeleepeg&veerÙes
(A) 4 1 2 3
œeesle–jIegJebMeced (1/79) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-35
(B) 1 3 2 4
(C) 4 3 1 2 10. ``meleeb efn efØeÙebJeolee kegâueefJeÅee'' Fob JeekeäÙeceeqmle–
(D) 3 2 4 1 UGC 25 J– 2006
œeesle–keâ. efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/8) jecemesJekeâ ogyes, hespe-61 (A) n<e&Ûeefjles (B) keâeocyeÙee&ced
Ke. GòejjeceÛeefjleced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190 (C) oMekegâceejÛeefjles (D) yegæÛeefjles
ie. DeefYe%eeveMeekegâvleueced , keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-185 œeesle–n<e&Ûeefjleced-ceesnveosJe hevle, hespe-45
Ie. veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee, hespe-122

1. (A) 2. (C) 3. (D) 4. (C) 5. (C) 6. (C) 7. (C) 8. (B) 9. (A) 10. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 178
11. ``ce=ieÙeeÓIeeÙe ve YetYe=leeb Iveleeced'' Fob JeekeäÙeceeqmle– 18. (i) `keâeueefJeHeâueevÙem$eeefCe les mevleg' – keâmÙeeÙeb Meehe:?
UGC 25 D– 2006 (ii) ``ceeb Ûe MeMeehe keâeueef J eHeâueevÙem$eeef C e les
(A) vew<eOeerÙeÛeefjles (B) yegæÛeefjles meeqvlJeefle' De$e keâ: MeMeehe?
(C) efkeâjeleepeg&veerÙes (D) jIegJebMes UGC 25 D– 2012, K SET–2013
œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (2/10) - osJeef<e& mevee{Ÿe MeeŒeer, hespe-8 (A) keâCe&: (B) MeuÙe:
12. ``Øeef l eyeOveeef l e ef n ßes Ù e: het p Ùehet p eeJÙeef l e›eâce:'' (C) peceoeqive: (D) Me›eâ:
keâmÙesÙecegeqkeäle:? UGC 25 J– 2012 œeesle–keâCe&Yeejced (1/10) - jecepeer efceße, hespe-11
(A) keâeceOesvees: (B) veefvovÙee: 19. DeOeesefvee|o„eveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle–
(C) efoueerhemÙe (D) Jeefme‰mÙe UGC 25 D– 2012
œeesle–jIegJebMeced (1/79) -ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-35 A. hejeYeJeesÓhÙeglmeJe SJe ceeefveveeced 1. jIegJebMe:
13. (i) ``nleesÓefhe ueYeles mJeieË efpelJee leg ueYeles ÙeMe:'' B. ßesÙeefme kesâve le=hÙeles 2. keâeocyejer
Fefle kegâ$e Jele&les? UGC 25 J–1999, 2012 C. menœeiegCeceglœe„gceeoòes efn jmeb jefJe: 3. efMeMegheeueJeOeced
(ii) ``nleesÓefhe ueYeles mJeieË efpelJee leg ueYeles ÙeMe:~ D. ve efn #egõefveIeefle heeleeefcenlee 4. efkeâjeleepegv& eerÙeced
GYes yengceles ueeskesâ veeeqmle efve<Heâuelee jCes~~'' Ûeueefle JemegOee
Fefle kesâve keâeqmceved veeškesâ Gkeäleced? MH SET–2016 A B C D
(A) T®Ye”s ogÙeexOevesve (B) otlekeâeJÙes ke=â<Cesve (A) 3 1 2 4
(C) keâCe&Yeejs keâCexve (D) ceOÙeceJÙeeÙeesies Yeercesve (B) 4 3 1 2
œeesle– keâCe&Yeejced - jecepeer efceße (1/12), hespe-13 (C) 2 4 3 1
14. `FÙeb mee peeeflemlÙekeälee' – keâmÙesob JeÛeveced– (D) 1 2 4 3
MH SET–2013 œeesle–keâ- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/41) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-138
(A) DeMJelLeecve: (B) ßeerjecemÙe Ke- efMeMegheeueJeOeced (1/29) - leeefjCeerMe Pee, hespe-63
(C) Ûee®oòemÙe (D) keâCe&mÙe ie- jIegJebMeced (1/18) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-10
œeesle– JesCeermebnej - iebieemeeiej jeÙe, hespe–159 Ie- keâeocyejer (ceneMJesleeJe=òeevle)-jepeosJe efceße, hespe-31
15. `men<e&ÛeefjleeMeMJeod Oe=lekeâeocyejer keâLee~ MH SET–2016 20. DeOeesef¿leeveeb Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle –
yeeCemÙe JeeCÙeveeÙexJe mJeÛÚvoe Ûejefle ef#eleew~~' Fefle UGC 25 J– 2013
kesâveeskeäleced? (De) ØeefmeæcetOJe&pJeueveb nefJeYeg&pe: 1. efkeâjeleepeg&veerÙeced
(A) jepeMesKejsCe (B) yeeCesve (ye) Deve”esÓÙeceve”lJece 2. DeefYe%eeve
(C) ef$eueesÛevesve (D) ßeerkeâC"sve Åeefveeqvo<Ùeefle OeÇgJeced Meekegâvleueced
œeesle–mebmke=âle megkeâefJe meceer#ee- yeueosJe GheeOÙeeÙe,hespe-534 (me) Denes ogjvlee yeueJeefÉjesefOelee 3. efMeMegheeueJeOeced
16. peerJevleg les kegâ®kegâuemÙe efveJeehecesIee Jewjb Ûe efJe«enkeâLeeMÛe JeÙeb (o) efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb 4. jlveeJeueer
Ûe ve„e:~ T®Ye”s keâmÙe JeÛeveefceoced? KL SET–2014 veeke=âleerveeced
(A) YeercemÙe (B) yeueosJemÙe De ye me o
(C) ke=â<CemÙe (D) ogÙeexOevemÙe (A) 2 3 4 1
YeemeveeškeâÛe›eâced (Yeeie-2 T®YeÁced 1/31)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–29 (B) 4 2 1 3
(C) 3 4 1 2
17. `yeewæyegefæefceJe efvejeuecyeveeb JewosnerefceJe ØeehlepÙeesefle:~'
(D) 1 3 2 4
keâmÙee: Fob JeCe&veced? MH SET–2013
œeesle–De. efMeMegheeueJeOeced (1/2) - leeefjCeerMe Pee, hespe-6
(A) keâeocyeÙee&: (B) ceneMJesleeÙee:
me. efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/23)- jecemesJekeâ ogyes, hespe-98
(C) MekegâvleueeÙee: (D) meerleeÙee:
œeesle–keâeocyejer (ceneMJesleeJe=òeevle)-jepeosJe efceße, hespe-14 o. DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20) - keâefheueosJe efÉJeso, hespe-46

11. (A) 12. (D) 13. (C) 14. (A) 15. (A) 16. (D) 17. (B) 18. (C) 19. (B) 20. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 megYveereeefe<flele/met
eMelekeâced
efòeâÙeeB 179
21. DeOeesefvee|o„eveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle? 24. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
UGC 25 S– 2013 UGC 25 J– 2014

(De) ØeeJe=<esCÙeb heÙeesJeenb 1. oMekegâceejÛeefjleced (De) efJeefÛe$e¤hee: Keueg efÛeòeJe=òeÙe:1.GòejjeceÛeefjleced


efJeÅegowjeJeleeefJeJe~ (ye) helelÙeOees OeeceefJemeeefj meJe&le:~ 2. n<e&Ûeefjleced
(ye) Jejb efJejesOeesÓefhe meceb 2. GòejjeceÛeefjleced (me) leerLeexokebâ Ûe JeefÖMÛe 3.efkeâjeleepeg&veerÙeced

cenelceefYe: veevÙele: Megefæcen&le:~


(o) ueeskesâ efn ueesnYs Ùe: keâef"veleje 4. efMeMegheeueJeOeced
(me) lemÙe Jemegceleer veecemegceleer 3. jIegJebMeced
Keueg mvesnceÙee yevOeveheeMee:
ueerueeJeleer kegâueMesKej
De ye me o
jceCeer-jceCeer yeYetJe~
(A) 4 2 3 1
( o) pevekeâeveeb jIetCeeb Ûe 4. efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) 1 3 4 2
mecyevOe: keâmÙe ve efØeÙe:~ (C) 2 1 3 4
De ye me o (D) 3 4 1 2
(A) 3 4 1 2 œeesle–De- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/37) - jecemesJekeâ ogyes,hespe-129
(B) 1 2 3 4 ye- efMeMegheeueJeOeced (1/2) - leeefjCeerMe Pee, hespe-6
(C) 2 1 4 3 me- GòejjeceÛeefjleced (1/13) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-27
(D) 2 3 1 4
25. `Ùeoskeâ SJe Øeefleie=¢e mesJeles' Skeâ: keâ:? KL SET–2016
œeesle–De- jIegJebMeced (1/36) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-17
(A) cees#e: (B) lÙeeie:
ye- efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/8) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-61
(C) DeLe&: (D) Oece&:
o- GòejjeceÛeefjleced (1/51) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-93
œeesle–
22. `ngleb Ûe oòeb Ûe leLewJe efle‰efle' – Fefle JeÛeveb keâeqmceVeeškesâ
26. ............Ûeefjleeveeb leg JemegOewJe kegâšgcyekeâced?
Jele&les? GJ SET–2013
BHU B.Ed– 2012, 2015
(A) keâCe&Yeejs (B) T®Ye”s Gòece (A) (B) Goej
(C) otleJeekeäÙes (D) ceOÙeceJÙeeÙeesies (C) n" (D) ieJe&
œeesle–keâCe&Yeejced (1/22) - jecepeer efceße,hespe-23 œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ -70) – jecesÕej Yeó, hespe-36
23. `%eeleemeejesÓefhe KeuJeskeâ: meeqv oiOes keâeÙe&J emletefv e'' 27. ``heeleÙeefle ceneheg®<eeved mececesJe yentveveeojsCewJe~''
FlÙegeqkeäle: kegâ$eeeqmle? UGC 25 J– 2014
S<ee hebeqkeäle: keâeqmceved keâeJÙes Jele&les? MH SET–2013
(A) vew<eOeerÙeÛeefjles (B) ceeIekeâeJÙes
(A) oMekegâceejÛeefjles (B) n<e&Ûeefjles
(C) jIegJebMes (D) YeefókeâeJÙes (C) jIegJebMes (D) efMeMegheeueJeOes
œeesle–efMeMegheeueJeOeced (2/12) - njieesefJevo MeeŒeer, hespe-63 œeesle–n<e&Ûeefjleced (5/2)-efMeJeveeLe heeC[sÙe, hespe-02

21. (A) 22. (A) 23. (B) 24. (D) 25. (B) 26. (B) 27. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 180
28. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– 33. ``Ùemceeovle: eqmLele: meJe&: mJeÙeceLeexÓJeYeemeles~
MH SET–2011 meefueuemÙesJe metkeälemÙe me Øemeeo Fefle mce=le:''
(keâ) owJeeÙeòeb kegâues pevce 1. kegâceejmecYeJeced GheÙeg&keäle Mueeskeâ efkeâme «evLe keâe nw? BHU MET– 2011
(A) meeefnlÙeohe&Ce (B) veešdÙeMeem$e
(Ke) DemlÙegòejmÙeeb efoefMe osJeleelcee 2. JesCeermebnejced
(C) Ûevõeueeskeâ (D) oMe¤hekeâ
(ie) menmee efJeoOeerle ve ef›eâÙeeced 3. cesIeotleced
œeesle–Ûevõeueeskeâ-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-65
(Ie) keâeceelee& efn Øeke=âefleke=âheCee: 4. efkeâjeleepeg&veerÙeced 34. ``meJe&%eeveceÙees efn me:'' Ùen Geqkeäle keâneB mes Øeehle nw?
keâ Ke ie Ie BHU MET– 2013
(A) 1 3 2 4 (A) cevegmce=efle (B) jeceeÙeCe
(B) 2 1 4 3 (C) ceneYeejle (D) Jeso
(C) 3 1 4 2 œeesle–cevegmce=efle (2/7) -efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-63
(D) 2 4 3 1 35. ``hejesheosMes heeeqC[lÙeb meJex<eeb megkeâjb ve=Ceeced'' FlÙeÙeb
œeesle–keâ-JesCeermebnejced ( 3/37) Ke-kegâceejmecYeJeced (1/1) MueeskeâebMe:......«evLes Jele&les? BHU B.Ed– 2014
ie-efkeâjeleepeg&veerÙeced (2/30) Ie-cesIeotleced (hetJe&cesIe-5) (A) JewjeiÙeMelekesâ (B) ÛeeCekeäÙemet$es
29. `F&eqhmeleb leoJe%eeveeod efJeefæ meeie&ueceelceve:' – De$e (C) ef n lees h eos Mes (D) veerefleMelekesâ
Deue¿ej: keâ:? KL SET–2015 œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-102)-efJeÕeveeLe Mece&Cee, hespe-95
(A) GlØes#ee (B) ceeueeshecee 36. peveveer pevceYetefceMÛe.............Deefhe iejerÙemeer~
BHU B.Ed– 2014
(C) DeLee&vlejvÙeeme: (D) oerhekeâced
(A) ie=neled (B) mJeiee&led
œeesle–jIegJebMecenekeâeJÙe (1/79)-yeueJeeve efmebn ÙeeoJe, hespe–94-95
(C) ueeskeâeled (D) osMeeled
30. «eerJeeYe”eefYejeceb cegngjvegheleefle mÙevoves oòeÂef„:' – De$e
œeesle–
Deue¿ej– KL SET–2015
37. ``meb«eeceeOJejoeref#elees vejheefle:'' Ùen JeekeäÙe efpemeceW nw
(A) JÙeepemlegefle: (B) heÙee&Ùeeseqkeäle: Jen «evLe nw– BHU MET– 2014
(C) keâeJÙeefue”ced (D) mJeeYeeJeeseqkeäle: (A) GòejjeceÛeefjleced (B) mJeHveJeemeJeoòeced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/7)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-18,19 (C) Øeefleceeveeškeâced (D) JesCeermebnejced
31. mJeosMes hetpÙeles jepee..... meJe&$e hetpÙeles~ œeesle– JesCeermebnej (1/25) -iebieemeeiej jeÙe, hespe-47
BHU B.Ed– 2015 38. ``melÙeeohÙeve=leb ßesÙees efOekedâ mJeieË vejkeâesÓmleg ces'' kesâ
Jekeälee nQ– BHU MET– 2014
(A) cetKe&: (B) efJeÉeved
(A) keâCe& (B) ogÙeexOeve
(C) efce$eced (D) Je=æ:
(C) Yeerce (D) DeMJelLeecee
œeesle–heÃelev$eced (efce$e mecØeefle Mueeskeâ-59)-ieg¤ Øemeeo Meem$eer, hespe–444 œeesle–JesCeermebnej (3/48) - iebieemeeiej jeÙe, hespe-169
32. ``DeÙeb efvepe: hejes Jesefle ieCevee ueIeg Ûeslemeeced'' Fefle 39. F&ÂiedefJeveeso: kegâle: – keâ: De$e hejece=„: efJeveeso:?
keâeqmceved «evLes Jee|Celeced? BHUB.Ed– 2011 KL SET–2013
(A) efnleesheosMes (B) jIegJebMes (A) Åetleced (B) ce=ieÙee
(C) cesIeotles (D) efMeMegheeueJeOes (C) efÛe$euesKeveced (D) JÙeeÙeece:
œeesle–efnleesheosMe (Mueeskeâ-70) - efJeÕeveeLe Mece&Cee, hespe-74 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/5)- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-104

28. (B) 29. (C) 30. (D) 31. (B) 32. (A) 33. (C) 34. (A) 35. (C) 36. (B) 37. (D)
38. (D) 39. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer<eele/met
megYeeef fleMelekeâced
efòeâÙeeB 181
40. ``ÚueyenguecejerCeeb mebiejced'' Fme Geqkeäle Jeeuee «evLe nw– 47. keâCe&Yeejs keâCe&mÙe ØeCeeceb ßeglJee... DeeMeerJe&ÛevecegÛÛeeefjleced?
BHU MET– 2014 GJ SET–2016
(A) JeemeJeoòeced (B) JesCeermebnejced oerIee&ÙegYe&Je
(A) (B) efJepeÙeer YeJe
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) jlveeJeueer (C) efle‰leg les ÙeMe: (D) memeeiejeb Oeefj$eeR ueYemJe
œeesle–JesCeermebnej (5/21) -iebieemeeiej jeÙe, hespe-245 œeesle–keâCe&Yeejced - jecepeer efceße, hespe-18
41. ``Jeso SJeb efÉpeeleerveeb efve:ßesÙemkeâj: hej:'' efkeâme «evLe 48. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
ceW nw? BHU MET– 2014 K SET–2013
(A) hejeMejmce=efle: (B) Ùee%eJeukeäÙemce=efle: (keâ) meleeb meefÆ: me”: keâLeceefhe1. ceeIe:
(C) cevegmce=efle: (D) efJeogjveerefle: efn hegCÙesve YeJeefle
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/40)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-16 (Ke) efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb 2. YeejefJe:
42. ØeJe=òeb Ûe efveJe=òeMÛe efÉefJeOeb keâce&Jewefokeâced'' efkeâmekeâer ceC[veb veeke=âleerveeced
Geqkeäle nw? BHU MET– 2014 (ie) me eEkeâ meKee meeOeg ve Meeeqmle 3. keâeefueoeme:
(A) ceveg (B) Ùee%eJeukeäÙe ÙeesÓefOeheced
(C) ieewlece (D) hejeMej (Ie) DeveerlJee he¿leeb OeteEue 4. YeJeYetefle:
œeesle–cevegmce=elf e (12/88) -efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve,hespe-877 Gokebâ veeJeefle‰les
43. yengiegCejceCeerÙees keâeefceveerefÛeòenejer'' efpemeceW heeÙee peelee keâ Ke ie Ie
nw, Jen «evLe nw– BHU MET– 2014 (A) 2 3 1 4
(A) efnleesheosMeced (B) $e+legmebnejced (B) 3 2 4 1
(C) veerefleMelekeâced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (C) 4 3 2 1
œeesle–$e+legmebnej (2/29) - meerleejece ÛelegJexoer, hespe-354 (D) 2 4 1 3
44. ``lehemee cevemee JeeeqiYe: hetefpelee yeefuekeâce&efYe:~ œees l e–keâ. GòejjeceÛeef j leced (2/1) Ke. Deef Ye%eeveMeekegâvleueced (1/20)
leg<Ùeeqvle Meefceveeb efvelÙeb osJelee: eEkeâ efJeÛeeefjlew:~~'' Jeeuee ie. efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/5)
«evLe nw– BHU MET– 2014 49. DeOemleveeefve JeekeäÙeeefve keâefJeefYe: ÙeLeesefÛeleb ÙeespeÙele –
(A) JesCeermebnejced (B) ce=ÛÚkeâefškeâced K SET–2014
(C) cegõeje#emeced (D) Øeefleceeveeškeâced (keâ) ef n leb cevees n eef j Ûe og u e& Y eb JeÛe: 1. YeJeYetefle:
œeesle– ce=ÛÚkeâefškeâced (1/16) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-40 (Ke) MejerjceeÅeb Keueg Oece&meeOeveced 2. ceeIe:
45. meJex kesâve leg<Ùeeqvle? RPSC «es[-II (TGT)– 2010 (ie) meJe&: mJeeLeË meceernles 3. YeejefJe:
(A) melÙesve (B) DemelÙesve (Ie) ueeskeâesòejeCeeb Ûesleebefme keâes efn 4. keâeefueoeme:
(C) efØeÙeJeekeäÙeØeoevesve (D) mevlees<esCe efJe%eelegcen&efle
œeesle– keâ Ke ie Ie
46. ``Oeceex j#eefle jef#ele:'' FÙeb heeqkeäle: Deeqmle– (A) 1 4 2 3
RPSC «es[-II TGT– 2010 (B) 3 4 2 1
(C) 4 1 2 3
(A) cevegmce=les: (B) ceneYeejlemÙe
(D) 3 4 1 2
(C) veerefleMelekeâmÙe (D) efnleesheosMemÙe
œeesle–keâ- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) Ke- kegâceejmecYeJeced (5/33)
œeesle–cevegmce=elf e (8/15)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve , hespe-517
Ie- GòejjeceÛeefjleced (2/7)

40. (B) 41. (B) 42. (A) 43. (B) 44. (B) 45. (C) 46. (A) 47. (C) 48. (C) 49. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 182
50. `efo„dÙee efce$ekeâeÙexCe ces efJeveeMees peefvele: ve hegve: heg®<eoes<esCe' 56. jcÙeeefCe Jeer#Ùe ceOegjebMÛe efveMecÙe Meyoeved heÙeg&lmegkeâes
FlÙesleÉekeäÙeb keâeqmceved veeškesâ Jele&les? MH SET–2013 YeJeefle Ùeled........... pevleg:~ BHU AET– 2011
(A) cegõeje#emes (B) DeefYe%eeveMeekegâvleues (A) kegâMeueesÓefhe (B) meHeâueesÓefhe
(C) mJehveJeemeJeoòes (D) GòejjeceÛeefjles (C) megefKeleesÓefhe (D) kegâefheleesÓefhe
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-70 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-245
51. ``ve peeÙeles efceüÙeles Jee keâoeefÛeled'' Fefle keâmÙe ke=âles? 57. ``hegjeCeefcelÙesJe ve meeOeg meJe&ced'' Fefle keâeefueoemeeseqkeäle:
RPSC «es[-II (TGT)– 2010 kegâ$e ØeehÙeles? BHU AET– 2010
(A) DeeefolÙemÙe (B) Deelceve: (A) efJe›eâceesJe&MeerÙes (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$es
(C) Depeg&vemÙe (D) DecyejmÙe (C) jIegJebMes (D) kegâceejmecYeJes
œeesle–ßeerceodYeieJeodieerlee (2/20)-ieerleeØesme, hespe-31 œeesle–ceeueefJekeâeefiveefce$eced (1/2)-jceeMebkeâj heeC[sÙe, hespe-4
52. ``MejerjsÓefj: Øenjefle, ùoÙes mJepevemleLee'' meteqkeäle keâe 58. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
œeesle nw– UP GIC – 2009
UGC 25 D– 2014
(A) Øeefleceeveeškeâced (B) GòejjeceÛeefjleced
(De) ÛeueeheeÁeb ÂeE„ 1. efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) veerefleMelekeâced (D) veueÛechet
mhe=Meefme yengMees
œeesle–Øeefleceeveeškeâ (1/2) - Oejevevo MeeŒeer, hespe-33
JesheLegceleerced~
53. (i) ``Ùe$e veeÙe&mleg hetpÙevles jcevles le$e osJelee:'' Geqkeäle nw–
(ye) iegCeevegjesOesve efJevee ve 2. DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(ii) Ùe$e veeÙe&mleg hetpÙevles jcevles le$e osJelee: FlÙegeqkeäle:
keâeqmceved «evLes ØeehÙeles? meeql›eâÙee~
UGC 73 J– 1999, RPSC SET–2010 (me ) #eCeefcen cece keâC"s 3. efMeMegheeueJeOeced
(A) cevegmce=efle (B) jeceeÙeCe yeengheeMeb efJeOesefn~
(C) ceneYeejle (D) ieerlee (o ) hegjeleveb lJeeb heg®<eb 4. jlveeJeueer
œeesle–cevegmce=elf e (3/56)- efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, hespe-215 hegjeefJeo:~
54. ``veešdÙeeKÙeb he_Ûeceb Jesoced'' Ùen keâLeve nw– De ye me o
UP TET– 2013 (A) 1 2 3 4
(A) Yejlecegefve keâe (B) DeMJeIees<e keâe (B) 2 1 4 3
(C) 3 2 1 4
(C) ßeern<e& keâe (D) Metõkeâ keâe
(D) 4 3 2 1
œeesle–veešŸeMeeŒe(1.15)-yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, hespe-05
55. `meleeb meodefYe: me”: keâLeceefhe efn hegCÙesve YeJeefle' keâe œeesle–De- DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/24)
DeLe& nw~ UK TET– 2011 ye- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/12) o- efMeMegheeueJeOeced (1/33)
(A) meppeveeW keâe melÙe kesâ meeLe efceueve yeÌ[s hegCÙe mes neslee nw~ 59. ``keäuesMe: Heâuesve efn hegveve&Jeleeb efJeOeòes'' FÙeced Geqkeäle:
(B) meppeveeW keâe meppeveeW mes efceueve yeÌ[s hegCÙe mes neslee nw~ kegâ$e Jele&les– RPSC «es[-II (TGT)– 2010
(C) melÙe keâe meppeveeW mes efceuevee hegCÙekeâejer nw~ (A) jIegJebMes (B) efkeâjeleepeg&veerÙes
(D) meppeveeW keâe ogpe&veeW mes efceuevee hegCÙekeâejer veneR nw~ (C) kegâceejmecYeJes (D) vew<eOeerÙeÛeefjles
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/1)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-97, 98 œeesle–kegâceejmecYeJeced (5/86)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe–159

50. (A) 51. (B) 52. (A) 53. (A) 54. (A) 55. (B) 56. (C) 57. (B) 58. (B) 59. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 megYveer
eeefe<flele/met efòeâÙeeB
eMelekeâced 183
60. `Denes GoejjceCeerÙee he=efLeJeer' Ùen JeekeäÙe Fme veeškeâ 64. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb cesueveleeefuekeâeb efÛevegle–
keâe nw– UGC 25 J– 1994 UGC 25 J–2016
(keâ) meleeb meefodYe: me”: (i) efMeMegheeueJeOeced
(A) cegõeje#eme (B) DeefYe%eeveMeekegâvleue
keâLeceefhe efn hegCÙesve YeJeefle
(C) JesCeermebnej (D) ceeueefJekeâeeqiveefce$e (Ke) De„cehÙeLe&ce„JewYeJeeled (ii) DeefYe%eeveMeekegâväleueced
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (De¿-7)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-400 keâjeself e megehf lepe&ve oMe&veeefleefLeced
61. efvecveefueefKele meteqkeäleÙeeW keâes Gvekesâ jÛeveekeâejeW kesâ meeLe
(ie) nbmees efn #eerjceeoòes (iii) GòejjeceÛeefjleced
leeqvceßee Jepe&ÙelÙehe:
megcesefuele keâerefpeS– UP PGT– 2013
(Ie) leheves Je<ee&: Mejoe (iv) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(De) meleerJe Ùeesef<elØeke=âefle: (i) keâeefueoeme efnceeiecees Jemevleue#cÙee
megefveMÛeuee hegceebmeceYÙesefle efMeefMej: meceslÙe Ûe
YeJeevlejs<Jeefhe~ keâ Ke ie Ie
(A) 4 1 2 3
(ye) efnleb ceveesneefj Ûe ogue&Yeb JeÛe:~ (ii) ceeIe (B) 2 3 4 1
(me) Deefleke=âheCee: KeuJeceer ØeeCee:~ (iii) YeejefJe (C) 1 2 3 4
(D) 3 4 2 1
(o) m$eerCeeceeÅeb ØeCeÙeJeÛeveb (iv) yeeCeYeó
œeesle–keâ- GòejjeceÛeefjleced (2/1) Ke- vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/39)
efJeYeÇcees efn efØeÙes<eg~ ie- DeefYe%eeveMeekegâvleueced (6/28) Ie- efMeMegheeueJeOeced (1/66)
De ye me o 65. `GÅecesve efn efmeOÙeeqvle keâeÙee&efCe ve ceveesjLew:' Ùen Geqkeäle
keâneB Øeehle nesleer nw? BHU MET–2016
(A) (i) (ii) (iii) (iv)
(A) he_Ûelev$e (B) veerefleMelekeâ
(B) (iii) (iv) (ii) (i) (C) jIegJebMe (D) ieerlee
(C) (ii) (iii) (iv) (i) he_Ûelev$eced (efce$emecØeefle) Mueeskeâ (138)-ieg™ Øemeeo MeeŒeer, hespe-512
(D) (iv) (ii) (iii) (i) 66. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
œeesle–De- efMeMegheeueJeOeced (1/72) ye- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/4) UGC 25 Jn–2017
(keâ) ueeskesâ efn ueesnsYÙe: keâef"veleje: (i) jlveeJeueer
me- keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, hespe-291
Keueg mvesnceÙee: yevOeveheeMee:
o- cesIeotleced (hetJe&-29) (Ke) Jejb efJejesOeesÓefhe meceb cenelceefYe: (ii) n<e&Ûeefjleced
62. `efJevewJe ÙegæeoeÙexCe efpeleb ogpe&Ùeb efjhegkegâueefceefle' – (ie) ßeern<eex efvehegCe: keâefJe: (iii) cegõeje#emeced
JeÛeveb....... GJ SET–2016 heefj<eohÙes<ee iegCe«eeefnCeer
(A) ÛevõieghlemÙe (B) ÛeeCekeäÙemÙe
(Ie) iepesvõeMÛe vejsvõeMÛe ØeeÙe: (iv) efkeâjeleepegv& eerÙeced
meeroeqvle og:efKelee:
(C) yeÇÿeje#ememÙe (D) efJe›eâceeefolÙemÙe keâ Ke ie Ie
œeesle–cegõeje#eme - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-377 (A) iii ii i iv
(B) ii iv i iii
63. ``ngleb Ûe oòeb Ûe leLewJe efle‰efle'' – Fefle keâLeveb keâCe&Yeejced (C) ii iii iv i
Fefle `veeškesâÓeqmle'? T SET–2013 (D) iv i iii ii
œeesle–keâ- n<e&Ûeefjleced-efMeJeveeLe heeC[sÙe, hespe-6
(A) keâCe&mÙe (B) Me›eâmÙe
Ke- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/8)-jecemesJekeâ ogyes, hespe-61
(C) MeuÙemÙe (D) osJeotlemÙe ie- jlveeJeueer (1/5)-ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-7
œeesle–keâCe&Yeejced (1/22) - jecepeer efceße, hespe-23 Ie- cegõeje#emeced (1/16)-hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-26

60. (B) 61. (C) 62. (A) 63. (A) 64. (D) 65. (A) 66. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 184
67. `ve m$eer mJeelev$Ùecen&efle' efceuelee nw–UGC 73 D– 1997 73. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
UGC 25 J–2015
(A) jeceeÙeCeced (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(De) ÛeerÙeles yeeefueMemÙeeefhe (i) ce=ÛÚkeâefškeâced
(C) ceneYeejleced (D) cevegmce=efle
mel#es$eheeflelee ke=âef<e~
œeesle–cevegmce=efle (9/3)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve,hespe-635 (ye) Deemeerled me oesueeÛeue (ii) keâCe&Yeejced
68. (i) ``owJeeÙeòeb kegâues pevce ceoeÙeòeb leg heew®<eced''? Fme efÛe$eJe=efòe:
meteqkeäle Jeeuee «evLe nw– BHU MET– 2015 ( me ) ùoÙes ie=¢eles veejer (iii) jIegJebMeced
Ùeoerob veeeqmle iecÙeleeced~
(ii) `owJeeÙeòeb kegâues pevce ceoeÙeòeb leg heew®<eced' Fefle
(o ) ngleb Ûe oòeb Ûe leLewJe (iv) cegõeje#emeced
Geqkeäle: keâeqmceved veeškesâ Jele&les? K SET–2015
efle<"efle
(A) cesIeotleced (B) jIegJebMeced (De) (ye ) (me) (o)
(C) JesCeermebnejced (D) kegâceejmecYeJeced (A) (iv) (i) (ii) (iii)
(B) (iii) (ii) (i) (iv)
œeesle–JesCeermebnej (3/37) - iebieemeeiej jeÙe, hespe-155 (C) (ii) (iii) (iv) (i)
69. ``Oece&meejefceob peieled'' Fme JeekeäÙe Jeeuee «evLe nw– (D) (iv) (iii) (i) (ii)
BHU MET– 2015 œees l e–De- ceg õeje#eme (1/3) hejces M Jejoer v e heeC[sÙe, hespe-4
(A) ieerlee (B) JeeuceerefkeâjeceeÙeCe me- ce=ÛÚkeâefškeâced (1/50) jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-95
o- keâCe&Yeejced (1/22) jecepeer efceße,hespe-23
(C) veerefleMelekeâced (D) GòejjeceÛeefjleced
74. kesâveeskeäleced `keäuesMe: Heâuesve efn hegveve&Jeleeb efJeOeòes' –
œeesle–Jeeuceerekf eâ jeceeÙeCe (DejCÙekeâeC[ 9/30)-ieerleeØesme, hespe–490 AWES TGT– 2008
70. ``meJeË heefjlÙepÙe efJeÉeved OeceË meceeÛejsled'' mes mecyeeqvOele (A) YeJeYeteflevee (B) Yeemesve
«evLe nw– BHU MET– 2015 (C) keâeefueoemesve (D) megyevOegvee
(A) ieerlee (B) ceneYeejle œeesle–kegâceejmecYeJeced (5/86) megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-159
(C) mkeâvohegjeCe (D) keâequkeâhegjeCe 75. ``mJemLee YeJevleg kegâ®jepemeglee: meYe=lÙee:'' Fefle heÅeYeeie:
keâeqmceved veeškesâ Deeqmle? UK SLET– 2015
œeesle–
(A) cegõeje#emes (B) ce=ÛÚkeâefškesâ
71. ``efJeØes Mem$e«enCeieg®Cee meenefmekeäÙeeod efyeYesefce'' Fmemes (C) JesCeermebnejs (D) GòejjeceÛeefjles
mecyeeqvOele «evLe nw– BHU MET– 2015 œeesle–JesCeermebnej (1/7) - iebieemeeiej jeÙe,hespe-16
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) Øeefleceeveeškeâced 76. ``mvesn#eÙeeled kesâJeuecesefle Meeefvleced'' – Ùen metefòeâ Fme
(C) nvegceVeeškeâced (D) JesCeermebnejced keâeJÙe mes nw? UGC 25 D–1997
(A) cesIeotleced mes (B) yegæÛeefjleced
œeesle– nvegcevveeškeâced (1/42)-cevveeueeue `DeefYecevÙeg', hespe–17
(C) efMeMegheeueJeOeced mes (D) efkeâjeleepeg&veerÙeced mes
72. `JÙeJenejsCe efce$eeefCe peeÙevles efjheJemleLee' Ùen meteqkeäle
œeesle–
heef"le nw– BHU MET– 2015 77. `ÙeLee m$eerCeeb leLee JeeÛeeb meeOeglJes ogpe&vees peve:' Fefle
(A) efnleesheosMe: (B) veerefleMelekeâced keâmÙeeseqkeäle:? K SET–2015
(C) efJeogjveerefle: (D) veereflece_pejer (A) YeememÙe (B) keâeef ueoememÙe
(C) YeJeYetles: (D) ßeern<e&mÙe
œeesle–efnleesheosMe efce$eueeYe (Mueeskeâ 71)-jecesÕej Yeó, hespe-37
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (1/5) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-12
67. (D) 68. (C) 69. (B) 70. (C) 71. (C) 72. (A) 73. (D) 74. (C) 75. (C) 76. (B)
77. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 megYveer
eeefe<flele/met efòeâÙeeB
eMelekeâced 185
78. ``ceveefme JeÛeefme keâeÙes hegCÙeheerÙet<ehetCee&:'' – hebeqkeäle 81. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb cesueveleeefuekeâeb efÛevegle–
efkeâme Úvo keâer Deesj Fbefiele keâj jner nw? H TET–2015 UGC 25 J–2016
(A) Ghepeeefle (B) efMeKeefjCeer (A) ieleb eflejMÛeervecevet®meejLes: (i) GòejjeceÛeefjleced
(C) ceeefueveer (D) DeeÙee& (B) ve efn efØeÙeb ØeJekeälegefceÛÚeqvle
œeesle–veerefleMelekeâced - ieesheeue Mecee&, hespe-127 ce=<ee efnlewef<eCe: (ii) vew<eOeerÙeÛeefjleced
79. ``meJex YeJevleg megefKeve:'' efkeâme Øekeâej keâe JeekeäÙe nw?
(C) efveheerÙe ÙemÙe ef#eeflejef#eCe: (iii) efMeMegheeueJeOeced
UP TET–2016
keâLeeced
(A) mebkesâleJeeÛekeâ (B) efJemceÙeyeesOekeâ
(D) DeÉwleb megKeog:KeÙeesjvegieleced (iv) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) ØeMveJeeÛekeâ (D) FÛÚeJeeÛekeâ
keâ Ke ie Ie
œeesle–
(A) 3 4 1 2
80. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveleeefuekeâeb efÛevegle–
(B) 2 3 4 1
UGC 25 J–2016
(C) 3 4 2 1
(keâ) Deve”esÓÙeceve”lJeceÅe (i) GòejjeceÛeefjleced
(D) 1 2 3 4
efveeqvo<Ùeefle OeÇgJeced
œeesle– A- efMeMegheeueJeOeced (1/2) - leeefjCeerMe Pee,hespe-6
(Ke) Gosefle hetJeË kegâmegceb lele: (ii) keâeocyejer
B- efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/2) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-45
Heâueced
C- vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/1) - osJeef<e& mevee{Ÿe MeeŒeer,hespe-1
(ie) ØeYeJeefle MegefÛeefye&cye«eens (iii) jlveeJeueer
D- GòejjeceÛeefjleced (1/39)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-75
ceefCeve& ce=oeoÙe:
(Ie) ve efn #egõefveIee&lehee- (iv) DeefYe%eeveMeekegâvleueced 82. `ceivemÙe og:Kes peielees efnleeÙe' Fefle keâmÙe JeCe&veced –
leeefYenlee Ûeueefle JemegOee UGC 25 J–2014

keâ Ke ie Ie (A) heešefueheg$emÙe (B) Megæesoveheg$emÙe

(A) (i) (ii) (iii) (iv) (C) GÅeevemÙe (D) osJeoòemÙe


(B) (iii) (iv) (i) (ii) œeesle– yegæÛeefjleced (1/20)-jeceÛevõoeme Meem$eer, hespe–04
(C) (ii) (iii) (iv) (i) 83. ``veešdÙeb efYeVe®Ûespe&vemÙe yengOeehÙeskebâ meceejeOeveced''
(D) (iv) (i) (ii) (iii)
JeekeäÙeefceob kegâ$eeeqmle? DSSSB PGT–2014
œeesle–keâ - jlveeJeueer (1/22) - ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-38
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleues (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$es
Ke- DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/30)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-442
(C) efJe›eâceesJe&MeerÙes (D) cegõeje#emes
ie-GòejjeceÛeefjleced (2.4)
œeesle– ceeueefJekeâeefiveefce$eced (1/4)-jceeMebkeâj heeC[sÙe, hespe-12
Ie-keâeocyejer (ceneMJesleeJe=òeevle)-ØeÅegcve heeC[sÙe, hespe–29

mebmke=âle keâer meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW nsleg


meJe&ßes‰ veesšdme SJeb hegmlekeWâ Iej hej ner Øeehle keâjW
cees. 8004545095, 8004545096
78. (C) 79. (D) 80. (B) 81. (C) 82. (B) 83. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 186

27 meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâej
1. (i) `mJehveJeemeJeoòeced' kesâ uesKekeâ nQ? 7. `Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCe' efkeâmekeâer jÛevee nw? UK TET–2011
(ii) mJehveJeemeJeoòemÙe keâes jÛeefÙelee? (A) keâeefueoeme (B) Yeeme
(iii) mJehveJeemeJeòeeÙee: uesKekeâ: keâ: Deeqmle? (C) YeejefJe (D) YeJeYetefle
BPSC–1999, UGC 25 J–2007, mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275
BHU Sh.ET–2013, UGC 73 D–2007 8. Yeeme jefÛele `Øeeflecee' keâeJÙe keâer keâewve-meer efJeOee nw?
(A) keâeefueoeme (B) Yeeme UK TET–2011
(C) YeJeYetefle (D) jepeMesKej (A) cenekeâeJÙe (B) KeC[keâeJÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 (C) ÛechetkeâeJÙe (D) veeškeâ
2. Ùen Yeeme keâer jÛevee veneR nw– UP PGT–2000 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276
(A) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCeced (B) mJehveJeemeJeoòeced 9. `Øeefleceeveeškeâced' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ?
(C) jlveeJeueer (D) oefjõÛee®oòeced BHU MET–2008
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275, 365 (A) Yeeme (B) YeóveejeÙeCe
3. keâe ke=âefle: YeemeefJejefÛelee veeeqmle– UGC 25 J–2010 (C) keâeefueoeme (D) efJeMeeKeoòe
(A) Øeefleceeveeškeâced (B) T®Ye”ced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275
10. `yeeueÛeefjleced' kesâ uesKekeâ keâewve nQ? BHU MET–2016
(C) mJehveJeemeJeoòeced (D) JeemeJeoòee
(A) Yeeme (B) efyeunCe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275, 482
(C) DeMJeIees<e (D) YeJeYetefle
4. Yeeme keâer jÛevee nw– UGC 25 D–2002
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275
(A) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (B) JesCeermebnejced
11. Yeeme Éeje jefÛele veneR nw? BHU MET–2016
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) mJeHveJeemeJeoòeced
(A) DeefJeceejkeâced (B) GòejjeceÛeefjleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 (C) ceOÙeceJÙeeÙeesie: (D) keâCe&Yeejced
5. cenekeâefJe Yeeme keâe veeškeâ veneR nw? mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275/395
UP TET–2014, UP PGT (H)–2009 12. ceOÙeceJÙeeÙeesie: efkeâmekeâer jÛevee nw?BHU MET–2010
(A) otleJeekeäÙeced (B) mJeHveJeemeJeoòeced (A) Yeeme (B) JÙeeme
(C) Øeefleceeveeškeâced (D) ce=ÛÚkeâefškeâced (C) keâeefueoeme (D) Metõkeâ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275, 300 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275
6. (i) keâmÙe jÛevee `otleJeekeäÙeced' Jele&les– UP TET–2013, 13. (i) DeefYe<eskeâveeškeâ efkeâmekeâer ke=âefle nw?
(ii) `otleJeekeäÙeced' ke=âefle nw– BHU MET–2010, (ii) `DeefYe<eskeâveeškebâ' keâmÙe ke=âefle:? BHU B.Ed–2013,
(iii) `otleJeekeäÙeced' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? (iii) DeefYe<eskeâveeškebâ kesâve jefÛeleced? JNU MET–2014,
MP-Jeie&-1 (PGT)–2012, AWES TGT–2008 BHU MET–2016
(A) Yeeme (B) YeJeYetefle (A) YeememÙe (B) efJeMeeKeoòemÙe
(C) YeóveejeÙeCemÙe (D) YeJeYetles:
(C) YeejefJe (D) keâeefueoeme
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275
1. (B) 2. (C) 3. (D) 4. (D) 5. (D) 6. (A) 7. (B) 8. (D) 9. (A) 10. (A)
11. (B) 12. (A) 13. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meeefneflveer
efleMelekeâced
Ùekeâ «evLe-«evLekeâejB 187
14. `DeefJeceejkeâced' kesâve jefÛeleced– JNU MET–2014 20. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
(A) cegjeefjCee (B) jepeMesKejsCe WB SET–2010
(C) Yeemesve (D) YeJeYeteflevee (keâ) YeJeYetefle (i) kegâceejmecYeJeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 (Ke) YeóveejeÙeCe (ii) mJehveJeemeJeoòeced

15. (i) ceneYeejleceeefßelÙe efJejefÛeleb ¤hekeâced (ie) Yeeme (iii) GòejjeceÛeefjleced

(ii) YeememÙe veeškesâ<eg eEkeâ veeškebâ ceneYeejlemÙe keâLeeefßeleced–


(Ie) keâeefueoeme (iv) JesCeermebnejced

AWES TGT–2011, K SET–2014


keâ Ke ie Ie
(A) ceOÙeceJÙeeÙeesie: (B) DeefYe<eskeâ: (A) (iv) (iii) (ii) (i)
(B) (ii) (i) (iv) (iii)
(C) Øeefle%eeÙeewievOejeÙeCe: (D) oefjõÛee®oòe:
(C) (iii) (iv) (ii) (i)
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-129, 275 (D) (i) (iii) (ii) (iv)
16. (i) YeemeveeškeâÛe›eâmÙe heeC[gefueheerveeb mecheeoveced Devesve mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefle.-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395, 381, 275, 138
FocØeLeceleÙee ke=âleced– JNU M Phil/Ph. D–2015, 21. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee «evLe keâeefueoeme ves veneR
(ii) YeemeveeškeâeveecevegmebOeevekeâlee& ......... GÛÙeles? efueKee– MP PSC–2003
GJ SET–2016 (A) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (B) kegâceejmecYeJeced
(A) Jeer0 jeIeJeved (B) heer0 Jeer0 keâeCes (C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) peevekeâernjCeced
(C) šer0 ieCeheefleMeem$eer (D) Sce0 Deej0 keâeues œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 22. ueIeg$eÙÙee: keâlee& keâ:– BHU AET–2010
17. oefjõÛee®oòe, yeeueÛeefjle, otleIešeslkeâÛe – Ùes meYeer (A) kegâceejoeme: (B) ogiee&oeme:
¤hekeâ Fvekesâ Éeje efueefKele nQ? H TET–2015 (C) keâeefueoeme: (D) ßeerOejoeme:
(A) Yeeme (B) YeJeYetefle œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-208
(C) Metõkeâ (D) YeóveejeÙeCe 23. keâeefueoeme efJejefÛele veeškeâ veneR nw? UP TET–2014
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275 (A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced
18. DeOeesefueefKeles<eg eEkeâ YeememÙe ¤hekeâced– K SET–2014 (C) mJeHveJeemeJeoòeced (D) efJe›eâceesJe&MeerÙeced
(A) cegõeje#emeced (B) DeefYe<eskeâveeškeâced mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138,275
(C) ceòeefJeueemeØenmeveced (D) jlveeJeueer 24. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer ke=âefle keâeefueoeme keâer veneR
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276 nw– UP TET–2014
19. (i) DeefYe%eeveMeekegâvleueced kesâ uesKekeâ keâewve nQ? (A) jIegJebMeced (B) cesIeotleced
(ii) `DeefYe%eeveMeekegâvleueced' efkeâmeves efueKee? (C) $e+legmebnejced (D) JesCeermebnejced
(iii) DeefYe%eeveMeekegâvleuemÙe jÛeefÙelee keâ:? mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138, 518
MP PSC–2000, BHU B.Ed–2011, 25. efvecve ceW mes keâewve-meer jÛevee keâeefueoeme keâer veneR nw?
UP TGT (S.S.) 2010 BHU MET–2014
(A) yeeCeYeó (B) JesoJÙeeme (A) cesIeotleced (B) jIegJebMeced
(C) keâeefueoeme (D) YeJeYetefle (C) Øeef leceeveeškeâced (D) kegâceejmecYeJeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-326 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138, 275

14. (C) 15. (A) 16. (C) 17. (A) 18. (B) 19. (C) 20. (C) 21. (D) 22. (C) 23. (C)
24. (D) 25. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 188
26. mener efJekeâuhe ÛegefveÙes– UGC 73 D–2014 31. (i) mebmke=âle kesâ megØeefmeæ veeškeâkeâej efJeMeeKeoòe keâer
(A) jeceeÙeCeced– JesoJÙeeme:(B) ceneYeejleced–Jeeuceerefkeâ: Øeefmeæ ke=âefle keâe veece nw– UGC 25 D–1996
(C) cesIeotleced–keâeefueoeme: (D) keâeocyejer–oC[er (ii) efJeMeeKeoòe keâer jÛevee nw? UP TET–2016
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) JesCeermebnejced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138
(C) veeieevevoced (D) cegõeje#emeced
27. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee «evLe keâeefueoeme ØeCeerle
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-354
nw? UP PGT (H)–2009
32. jepeveerefle Deewj ketâšveerefle efJe<eÙeeW hej DeeOeeefjle mebmke=âle
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced
veeškeâ keâewve nw? BHU MET–2009
(C) ce=ÛÚkeâefškeâced (D) cegõeje#emeced (A) cegõeje#eme (B) efØeÙeoe|Mekeâe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138 (C) veeieevevo (D) ceneJeerjÛeefjle
28. keâeefueoeme keâer meeefneqlÙekeâ ke=âefle keâewve-meer veneR nw? mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-361
Chh. PSC–2004, MP PSC–1991, 1996 33. he_Ûee¿b veeškebâ `veeieevevo' keâmÙe keâJes: ke=âefle:?
(A) ce=ÛÚkeâefškeâced (B) cesIeotleced BHU AET–2011
(C) $e+legmebnejced (D) efJe›eâceesJe&MeerÙeced (A) YeememÙe (B) ceÙetjmÙe

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer0 Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-300,138 (C) n<e&JeOe&vemÙe (D) ke=â<CeeefceßemÙe

29. (i) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe uesKekeâ: keâ: cevÙeles?


mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-365
34. `veeieevevo' `jlveeJeueer' SJeb `efØeÙeoe|Mekeâe' kesâ uesKekeâ
(ii) ce=ÛÚkeâefškeâmÙe keâes jÛeefÙelee?
nQ– RPSC «es[-I–1999
(iii) ce=ÛÚkeâefškeâced kesâve efJejefÛeleced?
(A) yeeCeYeó (B) efJeMeeKeoòe
BHU Sh.ET–2013, DSSSB PGT–2014,
(C) JeelmÙeeÙeve (D) n<e&JeOe&ve
UGC 25 J–2005, RPSC SET–2010
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366
(A) Metõkeâ: (B) YeJeYetefle:
35. `n<e&JeOe&vemÙe' jÛevee veeeqmle– DL–2015
(C) peÙeosJe: (D) megyevOeg: (A) efØeÙeoe|Mekeâe (B) jlveeJeueer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-300 (C) veeieevevoced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
30. (i) `cegõeje#emeced' ¤hekeâ kesâ «evLekeâlee& nQ' mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366
(ii) cegõeje#ememÙe jÛeefÙelee keâ:? BHU AET–2011, 36. efvecve ceW mes keâewve-meer jÛevee n<e& Éeje jefÛele veneR nw?
(iii) keâes cegõeje#emeb veece veeškebâ ke=âleJeeved keâefJe:? MP PSC–2009
(A) jlveeJeueer (B) veeieevevo
(iv) `cegõeje#eme' – efkeâmekeâer jÛevee nw?
(C) n<e&Ûeefjle (D) efØeÙeoe|Mekeâe
(v) `cegõeje#eme' kesâ jÛeveekeâej nQ? UP PGT (H)–2005,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366
BHU MET–2010, 2015, BHU Sh.ET–2011,
37. `efØeÙeoe|Mekeâe' kesâ keâlee& keâewve nQ?
UGC 25 J–2007
BHU MET–2009, 2013
(A) Yeeme: (B) efJeMeeKeoòe: (A) n<e& (B) keâeefueoeme
(C) n<e&: (D) YeJeYetefle: (C) YeJeYetefle (D) efJeMeeKeoòe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-354 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366

26. (C) 27. (B) 28. (A) 29. (A) 30. (B) 31. (D) 32. (A) 33. (C) 34. (D) 35. (D)
36. (C) 37. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâejB 189
38. `efØeÙeoe|Mekeâe' Je `jlveeJeueer' kesâ jÛeveekeâej keâewve nQ? 44. (i) `GòejjeceÛeefjleced' kesâ uesKekeâ nQ–
H TET–2015 (ii) GòejjeceÛeefjlemÙe jÛeefÙelee keâ:?
(A) efJeMeeKeoòe (B) cegjeefj (iii) GòejjeceÛeefjleced efkeâmekeâer jÛevee nw?
(C) n<e&JeOe&ve (D) nsceÛevõ UP TGT–2004, BHU MET–2008,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366 BHU B.Ed–2012, UP PGT (H)–2002
39. (i) jlveeJeueer keâmÙe jÛevee Deeqmle–UGC 25 D–2007, (A) YeejefJe (B) YeJeYetefle
(ii) jlveeJeuÙee: jÛeefÙelee keâ:? BHU AET–2012,
(C) Yele=&nefj (D) Yejlecegefve
RO–2015, G GIC–2015
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
(A) ßeern<e&: (B) n<e&osJe:
45. YeJeYeteflejefÛelemÙe ØekeâjCeveešdÙemÙe veece efkeâced?
(C) Yeeme: (D) yeeCe:
RPSC «es[-I (PGT)–2014
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-366
(A) oefjõÛee®oòeced (B) ceeueleerceeOeJeced
40. n<e& kesâ mecyevOe ceW efvecve keâLeve efkeâmekeâe nw ``Jen keâYeer
(C) ceOegceeueleerÙeced (D) veeieevevoced
Lekeâlee vener Lee~ meeje efove keâece keâjlee Lee, efove
Gvekesâ efueS Úesše heÌ[lee Lee~'' MP PSC–1992 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-397
(A) £svemeebie (B) yeeCeYeó 46. `ceeueleerceeOeJe' kesâ uesKekeâ nQ–
(C) keâunCe (D) DeMJeIees<e RPSC–1999, BHU MET–2010, UP PGT (H)–2009
œeesle– (A) Yeeme (B) YeJeYetefle
41. (i) YeóveejeÙeCe: keâmÙe keâlee&? JNU MET–2014 (C) Metõkeâ (D) n<e&
(ii) YeóveejeÙeCemÙe jÛevee Deeqmle mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
(iii) YeóveejeÙeCe efkeâme ¤hekeâ kesâ jÛeefÙelee nQ– 47. `ceneJeerjÛeefjle' efkeâmekeâer jÛevee nw? UP PGT–2002
UGC 25 J–1995, UP GIC–2015 (A) keâeefueoeme (B) Metõkeâ
(A) JesCeermebnejmÙe (B) vew<eOeÛeefjlemÙe (C) YeJeYetefle (D) DeMJeIees<e
(C) DeveIe&jeIeJemÙe (D) cegõeje#ememÙe mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-381 48. YeJeYetefle keâe mecyevOe nw? UP TET–2013
42. JesCeermebnejmÙe jÛeefÙelee keâ:? UGC 25 D–2005, 2011
(A) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced mes (B) jIegJebMeced mes
WB SET–2010
(C) De„eOÙeeÙeer mes (D) GòejjeceÛeefjleced mes
(A) Yeeme: (B) keâeefueoeme:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
(C) Metõkeâ: (D) YeóveejeÙeCe:
49. Ùen veeškeâ YeJeYetefle keâer jÛevee veneR nw?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-381
BHU MET–2010
43. keâeJÙeeoMe&: keâmÙe ke=âefle: Deefmle – MGKV Ph. D–2017
(A) JesCeermebnejced (B) GòejjeceÛeefjleced
(A) oefC[ve: (B) YeecenmÙe
(C) ceneJeerjÛeefjleced (D) ceeueleerceeOeJeced
(C) JeecevemÙe (D) efJeMJeveeLemÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-578 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-381
38. (C) 39. (B) 40. (A) 41. (A) 42. (D) 43. (A) 44. (B) 45. (B) 46. (B) 47. (C)
48. (D) 49. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 190
50. (i) YeJeYetles: keâJes: meJe&ßes‰b veeškeâced? 56. (i) DeveIe&jeIeJe efkeâmekeâer ke=âefle nw– BHU AET–2011,
(ii) YeJeYetefle Éeje efueefKele jÛevee keâewve nw? (ii) `DeveIe&jeIeJe' Fme «evLe kesâ jÛeefÙelee nQ–
BHU MET–2009, 2013, UP TGT (H)–2010, (iii) `DeveIe&jeIeJeb' keâesÓmeew jÛeÙeeceeme veeškeâced?
AWES TGT–2011 H TET–2014, BHU MET–2009, 2013
(A) Øeefleceeveeškeâ (B) GòejjeceÛeefjle (A) cegjeefj: (B) Metõkeâ:
(C) cegõeje#eme (D) ce=ÛÚkeâefškeâ (C) jepeMesKej: (D) peÙeosJe:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-403 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-430
51. YeJeYetefle keâe mecyevOe efkeâme ke=âefle mes veneR nw? 57. jepeMesKej keâer efvecveefueefKele jÛeveeDeesb ceW mes keâewve jÛevee
UP TGT–2010 DeOetjer nw– UP PGT (H)–2005
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) ceneJeerjÛeefjleced
(A) yeeueYeejle (B) keâeJÙeceerceebmee
(C) yegæÛeefjleced (D) ceeueleerceeOeJeced
(C) keâhet&jce_pejer (D) efJeæMeeueYeef_pekeâe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168, 395
œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, Yet0 hespe - 41, 42
52. DeOeesefueefKeleemeg ke=âefle<eg DeMJeIees<emÙe ke=âeflejeqmle–
58. keâefJeefo*dveeiesve efueefKeleced– AWES TGT–2008
RPSC «es[-II (TGT)–2014
(A) meerleejeceÛeefjleced (B) jeJeCeÛeefjleced
(A) ieerleieesefJevoced (B) Meeefjheg$eØekeâjCeced
(C) kegâvoceeuee (D) kebâmeJeOeced
(C) jIegJebMeced (D) kegâceejmecYeJeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-436
53. `Meeefjheg$eØekeâjCe' kesâ jÛeefÙelee nQ– BHU AET–2011 59. `ØeyeesOeÛevõesoÙe' efkeâmekeâe veeškeâ nw? UP PGT–2002

(A) yegæIees<e (B) DeMJeIees<e (A) jepeMesKej (B) ke=â<Ceefceße


(C) ce_pegIees<e (D) Oece&$eele (C) efo*dveeie (D) cegjeefj
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-438
54. (i) yegæÛeefjle kesâ uesKekeâ keâewve nQ? 60. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle –
(ii) yegæÛeefjlemÙe uesKekeâmÙe veece– UGC 25 D–2004
(iii) yegæÛeefjlemÙe keâlee&? UP TGT (S. S.)–2010, (De) JesCeermebnejced (i) YeJeYetefle:
(iv) yegæÛeefjle cenekeâeJÙe kesâ jÛeefÙelee nQ? (ye) mJeHveJeemeJeoòeced (ii) keâeefueoeme:
UGC 25 J–1998, 1999, 2003 (me) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (iii) YeóveejeÙeCe:
(A) nefj<esCe (B) DeMJeIees<e (o) GòejjeceÛeefjleced (iv) Yeeme:
(C) Jemegefce$e (D) keâeefueoeme De ye me o
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168 (A) (ii) (i) (iii) (iv)
55. kes â ve keâef J evee yeew æ Oece& m Ùe ØeÛeejeLeË keâeJÙeeef v e (B) (i) (iii) (iv) (ii)
efueefKeleeefve– UGC 25 J–2016 (C) (iv) (iii) (ii) (i)
(A) keâeefueoemesve (B) ceeIesve (D) (iii) (iv) (ii) (i)
(C) DeMJeIees<esCe (D) YeJeYeteflevee œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168 hespe- De-381, ye-275, me-326, o-395

50. (B) 51. (C) 52. (B) 53. (B) 54. (B) 55. (C) 56. (A) 57. (A) 58. (C) 59. (B)
60. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâejB 191
61. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle – UGC 25 D–2008 65. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveleeefuekeâeb efÛevegle–
(De) cegjeefj: (i) cegõeje#emeced UGC 25 J–2016
(ye) Metõkeâ: (ii) Øeefleceeveeškeâced (keâ) ßeern<e&: (i) n<e&Ûeefjleced
(me) Yeeme: (iii) ce=ÛÚkeâefškeâced (Ke) oC[er (ii) cegõeje#emeced
(o) efJeMeeKeoòe: (iv) DeveIe&jeIeJeced (ie) yeeCeYeó: (iii) vew<eOeerÙeÛeefjleced
De ye me o (Ie) efJeMeeKeoòe: (iv) oMekegâceejÛeefjleced
(A) (iii) (iv) (i) (ii)
(B) (iv) (iii) (ii) (i) keâ Ke ie Ie
(C) (ii) (i) (iv) (iii) (A) (i) (iii) (iv) (ii)
(D) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (iii) (iv) (i) (ii)
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, (C) (ii) (iii) (iv) (i)
hespe- De-430, ye-300, me-275, o-354 (D) (iv) (iii) (ii) (i)
62. keâeefueoemesve jefÛelee ke=âefle: ve Jele&les–UGC 25 D–2003 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
(A) mJeHveJeemeJeoòeced (B) cesIeotleced hespe- keâ-223, Ke-466, ie-490, Ie-354
(C) jIegJebMeced (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced 66. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-275, 138 UGC 25 J–2014
63. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– (De) cegõeje#emeced (i) Yeeme:
UGC 25 S–2013 (ye) JesCeermebnejced (ii) efJeMeeKeoòe:
(De) ßeern<e&: 1. GòejjeceÛeefjleced (me) jlveeJeueer (iii) n<e&:
(ye) yeeCeYeó: 2. yegæÛeefjleced
(o) mJeHveJeemeJeoòeced (iv) YeóveejeÙeCe:
(me) YeJeYetefle: 3. vew<eOeerÙeÛeefjleced
De ye me o
(o) DeMJeIees<e: 4. n<e&Ûeefjleced
(A) (iv) (ii) (i) (iii)
De ye me o (B) (ii) (iv) (iii) (i)
(A) 2 3 4 1 (C) (i) (ii) (iii) (iv)
(B) 3 4 1 2 (D) (iii) (i) (ii) (iv)
(C) 1 2 3 4
(D) 4 1 2 3 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- De-354, ye-381, me-365, o-275
hespe- De-223, ye-490, me-395, o-168 67. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
64. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 25 D–2014
UGC 25 D–2013 (De) jlveeJeueer 1. DeMJeIees<e:
(De) n<e&: (1) cegõeje#emeced (ye) JesCeermebnejced 2. n<e&:
(ye) YeJeYetefle: (2) mJeHveJeemeJeoòeced (me) yeeueÛeefjleced 3. YeóveejeÙeCe:
(me) efJeMeeKeoòe: (3) GòejjeceÛeefjleced (o) yegæÛeefjleced 4. Yeeme:
(o) Yeeme: (4) jlveeJeueer De ye me o
De ye me o (A) 4 3 2 1
(A) 3 2 4 1 (B) 3 2 4 1
(B) 4 3 1 2 (C) 2 3 4 1
(C) 2 1 3 4
(D) 2 4 1 3
(D) 1 4 2 3
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
hespe- De-365, ye-395, me-354, o-275 hespe- De-365, ye-381, me-275, o-168

61. (B) 62. (A) 63. (B) 64. (B) 65. (B) 66. (B) 67. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 192
68. keâeefueoeme: – WB SET–2010 72. DeeÛeeÙe&efJeMJeveeLeke=âlee veeefškeâeÓeqmle–
(A) jIegJebMeced, cesIeotleced, efMeMegheeueJeOeced BHU AET–2010
(B) yegæÛeefjleced, oMekegâceejÛeefjleced, jlveeJeueer (A) MeefMekeâuee (B) Ûevõkeâuee
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced, JesCeermebnejced, keâeocyejer (C) jlveeJeueer (D) efØeÙeoe|Mekeâe
(D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced, jIegJebMeced, cesIeotleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-587
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138
73. (i) `jeceeÙeCeced' kesâve jefÛeleced? UGC 73 D–1992,
69. megcesefuele keâerefpeS– UGC 25 J–2002
(De) ce=ÛÚkeâefškeâced 1. YeJeYetefle (ii) `jeceeÙeCe' kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU MET–2012,
(ye) GòejjeceÛeefjleced 2.YeóveejeÙeCe (iii) jeceeÙeCe efueKeer? BHU B.Ed–2012, 2015
(me) JesCeermebnejced 3. keâeefueoeme (iv) jeceeÙeCemÙe jÛeefÙelee keâ:
(o) DeefYe%eeveMeekegâvleueced 4. Metõkeâ UP TGT (S.S.) 2005, 2009, 2010
De ye me o (A) JÙeeme: (B) Jeeuceerefkeâ:
(A) 4 1 2 3
(C) ceveg: (D) leguemeeroeme:
(B) 3 2 1 4
(C) 1 2 3 4 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
(D) 3 1 4 2 74. (i) Jeeuceerefkeâ ves efkeâme «evLe keâer jÛevee keâer? UGC 73
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, (ii) Jeeuceerekf eâ keâer jÛevee nw? D–1992, BHU AET–2011
hespe- De-300, ye-395, me-381, o-326
(A) ceneYeejle (B) ieerlee
70. DeMegæb Ùegiceb efÛevegle– MP Jeie&-I (PGT)–2012
(A) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced – keâeefueoeme: (C) jeceeÙeCe (D) GòejjeceÛeefjle
(B) GòejjeceÛeefjleced – YeJeYetefle: mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-103
(C) Ûee®oòeced – Metõkeâ: 75. ceneYeejle kesâ uesKekeâ keâewve nQ? BHU AET–2011
(D) mJeHveJeemeJeoòeced – Yeeme: (A) ceveg (B) keâewlme
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, (C) veejo (D) JÙeeme
hespe- (A)-138, (B)-395, (C)-275, (D)-275
71. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-117
UGC 25 D–2015 76. keâefJehe©eieghleheefjceuejefÛeleb cenekeâeJÙeceeqmle–
(keâ) n<e&: (i) cegõeje#emeced RPSC «es[-II (TGT)–2011
(Ke) YeJeYetefle: (ii) keâCe&Yeejced (A) efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced (B) megØeYeosJeÛeefjleced
(ie) efJeMeeKeoòe: (iii) GòejjeceÛeefjleced (C) veJemeenmee¿Ûeefjleced (D) ÛeeuegkeäÙeJebMecenekeâeJÙeced
(Ie) Yeeme: (iv) jlveeJeueer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-255
keâ Ke ie Ie
77. ceeveJeJebMecenekeâeJÙemÙe keâefJe:–
(A) (iii) (ii) (iv) (i)
(B) (iv) (iii) (i) (ii) RPSC «es[-II (TGT)–2010
(C) (ii) (i) (iii) (iv) (A) heb0 metÙe&veejeÙeCeMeem$eer (B) [e@0 ØeYeekeâjMeem$eer
(D) (i) (iv) (ii) (iii)
(C) heeqC[lejepepeieVeeLe: (D) ceC[veefceße:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
hespe- De-365, ye-395, me-354, o-275 mebmke=âle meeefnlÙe keâe DeefYeveJe Fefleneme-jeOeeJeuueYe ef$ehee"er, hespe–437

68. (D) 69. (A) 70. (C) 71. (B) 72. (B) 73. (B) 74. (C) 75. (D) 76. (C) 77. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefl«evLe-«evLekeâejB
meeefneflÙekeâ eMelekeâced 193
78. keâeueevegmeejsCe leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 25 Jn–2017 82. efvee|o„s<eg Megæb Ùegiceb efÛevegle– MP Jeie&-1 (PGT)–2012
(1) YeejefJe: (2) Yeeme: (A) kegâceejmecYeJeced – jIegJebMeced
(3) keâeefueoeme: (4) meeefnlÙeohe&Cekeâej: efJeMJeveeLe:
(B) jIegJebMeced – DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(A) 1 2 3 4
(B) 2 1 3 4 (C) kegâceejmecYeJeced – cesIeotleced
(C) 3 1 2 4 (D) cesIeotleced – efJe›eâceesJe&MeerÙeced
(D) 2 3 1 4
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe–465, 202, 242, 587 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138
79. `meslegyevOeced' Fefle Øeeke=âlekeâeJÙeb kesâve ke=âleced– 83. (i) `kegâceejmecYeJe' cenekeâeJÙe efkeâme keâefJe ves efueKee nw–
DSSSB PGT–2014
(ii) `kegâceejmecYeJe' cenekeâeJÙe kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ?
(A) efJepeÙemesvesve (B) ØeJejmesvesve
(C) cenemesvesve (D) efJe<Cegmesvesve BPSC–2002, BHU MET–2010
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-254 (A) yeeCeYeó (B) ÛevoJejoeF&
80. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– (C) nefj<esCe (D) keâeefueoeme
MH SET–2013
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138
(keâ) keâCe&Yeejced 1. keâeefueoeme:
(Ke) ce=ÛÚkeâefškeâced 2. YeJeYetefle: 84. `jIegJebMeced' cenekeâeJÙemÙe jÛeveeb keâ: Dekeâjesled?
(ie) ceeueleerceeOeJeced 3. Metõkeâ: BHU B.Ed–2012, UP TGT (H)–2009
(Ie) Meekegâvleueced 4. Yeeme: (A) YeejefJe: (B) JÙeeme:
keâ Ke ie Ie
(C) keâeefueoeme: (D) ceeIe:
(A) 4 3 2 1
(B) 1 2 3 4 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138
(C) 2 3 4 1 85. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee cenekeâeJÙe keâeefueoeme
(D) 3 4 1 2
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, keâe nw– BHU MET–2008
hespe- keâ-275, Ke-300, ie-395, Ie-138 (A) yegæÛeefjleced (B) efMeMegheeueJeOeced
81. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– (C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) kegâceejmecYeJeced
UGC 25 Jn–2017
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138
(keâ) Yeeme: (1) ceeueleerceeOeJeced
(Ke) keâeefueoeme: (2) ce=ÛÚkeâefškeâced 86. (i) DeMJeIees<esCe efJejefÛeleceeqmle– BHU AET–2010,
(ie) YeJeYetefle: (3) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (ii) DeMJeIees<eke=âleb keâeJÙeceeqmle–UGC 25 D–2005, 2008,
(Ie) Metõkeâ: (4) he_Ûeje$eced (iii) Sles<eg DeMJeIees<e: keâmÙe keâeJÙemÙe keâlee&?
keâ Ke ie Ie
(iv) DeMJeIees<e ves keäÙee efueKee– MP PSC–1998,
(A) 4 3 1 2
(B) 2 3 4 1 GJ SET–2013
(C) 3 4 2 1 (A) n<e&Ûeefjleced (B) yegæÛeefjleced
(D) 1 2 3 4
(C) efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced (D) kegâceejheeueÛeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
hespe- keâ-275, Ke-138, ie-395, Ie-301 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168

78. (D) 79. (B) 80. (A) 81. (A) 82. (A) 83. (D) 84. (C) 85. (D) 86. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 194
87. (i) meewvojvevocenekeâeJÙemÙe keâòee& keâefJejeqmle – 92. (i) `jeJeCeJeOekeâeJÙeced' kesâ jÛeefÙelee nQ–
(ii) meewvojvevo cenekeâeJÙe Fvekeâer jÛevee Ùee ke=âefle nw? (ii) jeJeCeJeOe veecekeâ cenekeâeJÙe keâer jÛevee efkeâmeves
(iii) meewvojvevomÙe ØeCeslee? UGC 73 D–1999, 2016 keâer nw? BHU MET–2010, H TET–2015
(A) Jeeuceerefkeâ (B) Yeefó
(iv) meewvojvevocenekeâeJÙemÙe jÛeefÙelee Jele&les–
(C) JÙeeme (D) oC[er
(v) meewvojvevo efkeâmekeâer ke=âefle nw? UGC 25 D–2009,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-238
BHU AET–2011, BHU Sh.ET–2013, MP Jeie&-1
(PGT)–2012, CVVET–2015 93. `peevekeâernjCeb' veece cenekeâeJÙeb jefÛeleced?
UGC 73 J–2012
(A) Me¿jeÛeeÙe&: (B) keâeefueoeme:
(A) keâeefueoemesve (B) Yeemesve
(C) DeMJeIees<e: (D) n<e&osJe:
(C) kegâceejoemesve (D) ÛeC[eroemesve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-168
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-244
88. DeMJeIees<ejefÛeleb meewvojvevob cenekeâeJÙeb keâefle<eg meiex<eg
94. (i) `efMeMegheeueJeOeced' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ?
efveyeæ:? RPSC «es[-I (PGT)–2015
(ii) efMeMegheeueJeOemÙe jÛeefÙelee keâesÓeqmle?
(A) he_ÛeoMemeg (B) De°eoMemeg
(iii) efMeMegheeueJeOemÙe jÛeefÙelee keâ: Deeqmle?
(C) ÉeoMemeg (D) SkeâesveefJebMeefle<eg
UP TGT (H)–2009, UP PGT–2000,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', hespe–232, 233 UGC 73 D–2008, 2009, T SET–2014
89. (i) `efkeâjeleepeg&veerÙeced' kesâ keâòee& nQ– UGC 73 J–2009, (A) megyevOeg: (B) YeejefJe:
(ii) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe keâlee& keâ: Deeqmle? (C) Yeefó: (D) ceeIe:
(iii) efkeâjeleepeg&veerÙemÙe cenekeâeJÙemÙe jÛeefÙeleeÓeqmle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-198, 199
BHU MET–2008, RPSC «es[-II (TGT)–2010 95. cenekeâefJevee ceeIesve jÛevee ke=âlee– GJ SET–2007
(A) ceeIe: (B) Yeecen: (A) efkeâjeleepeg&veerÙeced (B) vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) ßeern<e&: (D) YeejefJe: (C) efMeMegheeueJeOeced (D) yegæÛeefjleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-199
90. efvecveefueefKele ke=âefleÙeeW ceW mes keâewve-meer YeejefJe Éeje 96. ceeIekeâefJe: ceeIe: keâmÙe heg$e: Deemeerled? KL SET–2016
jefÛele nw? UP PGT (H)–2005 (A) ßeerJece&ueelemÙe (B) oòekeâmÙe
(A) efMeMegheeueJeOeced (B) kegâceejmecYeJeced (C) DeefYevevomÙe (D) YetceYeómÙe
(C) efkeâjeleepeg&veerÙeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-198,199
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182 97. `njefJepeÙe' cenekeâeJÙe kesâ ØeCeslee keâewve nQ?
91. keâ: «evLe: YeejJes: keâ<e&les– AWES TGT–2010 BHU MET–2012
(A) veueoceÙevleerÛeefjleced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced (A) ßeern<e& (B) nefjMÛevõ
(C) cesIeotleced (D) JeemeeqvlekeâmJeHve: (C) jlveekeâj (D) keâefJejepe

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-248

87. (C) 88. (B) 89. (D) 90. (C) 91. (B) 92. (B) 93. (C) 94. (D) 95. (C) 96. (B)
97. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meeefneflveer
efleMelekeâced
Ùekeâ «evLe-«evLekeâejB 195
98. ßeern<e& keâe «evLe nw? UP TGT (H)–2009 104. (i) jepelejef”CÙee: keâòee& keâ:? DSSSB PGT–2014,
(A) efnlenefjJebMe (B) vew<eOekeâeJÙe (ii) `jepelejef”Ceer' efkeâme keâefJe keâer jÛevee nw?
(C) jepelejef”Ceer (D) cesIeotle (iii) jepelejef”CÙee: jÛeefÙelee keâ:–UP PGT (H)–2004
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-223 (A) efyeunCe: (B) ceeÙeCe:
99. (i) vew<eOeerÙeÛeefjle kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? (C) keâunCe: (D) GuJeCe:
(ii) vew<eOeb keâmÙe keâeJÙeced? BHU Sh.ET–2011, œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-597
BHU MET–2009, 2013 105. `keâunCe' keâer `jepelejef”Ceer' keâer jÛevee efkeâme Meleeyoer
(A) yeeCemÙe (B) keâeefueoememÙe ceW ngF& Leer? MP PSC–2005
(C) YeememÙe (D) ßeern<e&mÙe (A) 10 JeeR Meleeyoer F& 0 (B) 11 JeeR Meleeyoer F&0
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-223 (C) 12JeeR Meleeyoer F&0 (D) 13JeeR Meleeyoer F&0

100. `KeC[veKeC[KeeÅe' «evLe kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ?


œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-597
H TET–2015 106. efvecveefueefKele ceW keâewve-mee «evLe ye=nl$eÙeer ceW Meeefceue
(A) meJe&%eelcecegefve (B) efvecyeekeâe&ÛeeÙe&
veneR nw? UP TET–2014
(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) JeeÛemheefle efceße (D) ßeern<e&
(C) efMeMegheeueJeOeced (D) vew<eOeerÙeÛeefjleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-223
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182
101. keâunCe keâer `jepelejef”Ceer' keâes efkeâmeves Deeies yeÌ{eÙee?
107. $eÙecesleled ye=nl$eÙÙeeb ieCÙeles– UGC 25 J–2014
UP PCS–2000
(A) efkeâjeleepeg&veerÙeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced, efMeMegheeueJeOeced
(A) efyeunCe SJeb ces®legbie (B) efyeunCe SJeb cecceš (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced, jIegJebMeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) peesvejepe SJeb ces®legbie (D) peesvejepe SJeb ßeerJej (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced, kegâceejmecYeJeced, efkeâjeleepeg&veerÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-599 (D) efMeMegheeueJeOeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced, jIegJebMeced
102. (i) keâefJe keâunCemÙe jÛevee – BPSC–2011, mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182
(ii) keâunCe keâer jÛevee nw? UGC 25 J–2004, 108. ye=nl$eÙeer keâe Skeâ «evLe `efkeâjeleepeg&veerÙeced' nw Mes<e oes
(iii) keâunCe keâer hegmlekeâ keâe keäÙee veece nw? «evLeeW kesâ veece nQ– UP TGT–2005
(A) efMeMegheeueJeOeced, keâeocyejer
MP PSC–2003, AWES TGT–2008
(B) efMeMegheeueJeOeced, vew<eOeerÙeÛeefjleced
(A) DeLe&Meem$e (B) FeqC[keâe
(C) vew<eOeerÙeÛeefjleced, JesceYetheeueÛeefjleced
(C) hegjeCe (D) jepelejef”Ceer
(D) vew<eOeerÙeÛeefjleced, efleuekeâce_pejer
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-599
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182
103. keâunCe Éeje jefÛele `jepelejef”Ceer' efvecveefueefKele ceW mes
109. cenekeâeJÙeeW keâer ye=nl$eÙeer ceW keâewve meeqcceefuele veneR nw?
efkeâmemes mecyeeqvOele nw– MP PSC–2012 H TET–2015
(A) Ûevõieghle kesâ Meemeve mes (B) ieerleeW kesâ mebkeâueve mes (A) efMeMegheeueJeOeced (B) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(C) keâMceerj kesâ Fefleneme mes (D) ke=â<CeosJe jeÙe kesâ Meemeve mes (C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) cesIeotleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-597, 598 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182

98. (B) 99. (D) 100. (D) 101. (D) 102. (D) 103. (C) 104. (C) 105. (C) 106. (A) 107. (A)
108. (B) 109. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 196
110. ye=nl$eÙÙeeb Ùes «evLeemles<eg «evLes<eg SkeâesÓeqmle– 116. DeÙeceeqmle oC[ereJf ejefÛele: keâLee«evLe:– UK SLET–2015
BHU AET–2010 (A) n<e&Ûeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced
(A) njefJepeÙeced (B) kebâmeJeOeced (C) keâeocyejer (D) efMeJejepeefJepeÙeced
(C) ieew[JeOeced (D) efMeMegheeueJeOeced mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-466
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-182 117. `keâueeheefjÛÚso' kesâ uesKekeâ keâewve nQ? UP TGT (H)–2003
(A) keâeefueoeme (B) YeJeYetefle
111. ``G<eenjCeced'' cenekeâeJÙe kesâ jÛeefÙelee nQ~
(C) oC[er (D) YeejefJe
UGC 73 S–2013
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-467
(A) kegâceejoeme: (B) ef$eefJe›eâceheeqC[le:
118. (i) `JeemeJeoòee' kesâ jÛeefÙelee nQ? UP PGT–2013,
(C) peieVeeLe: (D) veeruekeâC"oeref#ele: (ii) `JeemeJeoòeeÙee:' jÛeveekeâejesÓeqmle? BHU AET–2010,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-255 (iii) JeemeJeoòee kesâ uesKekeâ keâewve nQ? BHU MET–
112. (i) oeqC[vee jefÛeleb keâeJÙeceeqmle – (iv) JeemeJeoòeeÙee: jÛeefÙelee Jele&les– 2009, 2012, 2013,
(ii) DeeÛeeÙe&oeqC[vee ke=âleb ieÅekeâeJÙeb efkeâVeece? (v) mebmke=âlemeeefnlÙes JeemeJeoòeekeâLee kesâve jefÛelee?
RPSC «es[ -I (PGT)–2011, AWES TGT–2010
BHU AET–2010, UGC 25 D–2013
(A) hele_peefue: (B) Yeeme:
(A) n<e&Ûeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced
(C) n<e&: (D) megyevOeg:
(C) GòejjeceÛeefjleced (D) JesceYetheeueÛeefjleced mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-482
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-466 119. (i) `megyevOeg' ØeCeslee nQ–
113. (i) `DeJeeqvlemegvojerkeâLee' efkeâmekeâer jÛevee nw? (ii) keâJes: megyevOees: jÛevee Jele&les?
(ii) `DeJeeqvlemegvojer' kesâ uesKekeâ nQ? BHU MET–2010, RPSC «es[ -II (TGT)–2014
UP PGT–2005, UP TET–2014 (A) keâeocyejer (B) he_Ûelev$e
(C) JeemeJeoòee (D) efnleesheosMe
(A) oC[er (B) yeeCeYeó
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-482
(C) YeóveejeÙeCe (D) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme
120. megyevOees: `JeemeJeoòeeÙee:' veeÙekeâ: keâ:?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-466 RPSC «es[-I PGT–2014
114. DeeÛeeÙe& oC[er keâer ke=âefle nw– UP PGT–2009 (A) efce$eieghle: (B) keâvohe&kesâleg:
(A) keâeJÙeeoMe& (B) oMekegâceejÛeefjleced (C) De„eJe›eâ: (D) GoÙeve:
(C) DeJeeqvlemegvojer (D) FveceW mes meYeer mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-485
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-466 121. (i) `n<e&Ûeefjle' efkeâmekeâer jÛevee nw? BPSC–2004,
(ii) `n<e&ÛeefjlemÙe' jÛeefÙelee Deeqmle? UGC 25 D–2009,
115. (i) `oMekegâceejÛeefjleced' kesâve ØeCeerleced? UGC 25 D–
(iii) `n<e&Ûeefjle' veecekeâ hegmlekeâ efkeâmeves efueKeer?
(ii) `oMekegâceejÛeefjleced' kesâ uesKekeâ nQ? 2003,
(iv) n<e&Ûeefjle kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? BHU MET–
MP PGT–2012 , RPSC SET–2010 2008, 2009, 2010, 2013, MP PSC–2003
(A) YeJeYetefle (B) keâeefueoeme (A) keâeefueoeme (B) yeeCeYeó
(C) oC[er (D) ceeIe (C) efJe<Cegieghle (D) heefjceueieghle
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-466 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490

110. (D) 111. (B) 112. (B) 113. (A) 114. (D) 115. (C) 116. (B) 117. (C) 118. (D) 119. (C)
120. (B) 121. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâejB 197
122. efveyeæe yeeCeYeósve keâe veeceeefleÉÙeer keâLee– 128. yeeCeYeómÙe ke=âefle: n<e&Ûeefjleceeqmle– UP GIC–2015
BHU AET–2012 (A) keâLee (B) DeeKÙeeefÙekeâe
(A) ye=nlkeâLee (B) keâeocyejer (C) GhevÙeeme (D) Ûechet
(C) JeemeJeoòee (D) DeJeeqvlemegvojerkeâLee œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-491
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced (Mueeskeâ-20),- leeefjCeerMe Pee, hespe-23 129. `heeJe&leerheefjCeÙe' efkeâmekeâer jÛevee nw? UP TGT–2001
123. MegkeâveemeesheosMe keâeocyejer keâe DebMe nw, Gmekesâ jÛeefÙelee
(A) keâeefueoeme (B) yeeCeYeó
nQ– UP TGT–2004
(C) ceeIe (D) kegâceejoeme
(A) yeeCeYeó (B) iegCee{dÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-491
(C) megyevOeg (D) #escesvõ
130. keâewve-meer jÛevee yeeCeYeó keâer veneR nw– UP TGT–2010
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490-496
(A) n<e&Ûeefjleced (B) keâeocyejer
124. yeeCeYeóefJejefÛeleceeqmle– UGC 25 J–2005
(C) efleuekeâce_pejer (D) cegkegâšleeef[leced
(A) yegæÛeefjleced (B) n<e&Ûeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490-91
(C) vew<eOeerÙeÛeefjleced (D) oMekegâceejÛeefjleced
131. `ÛeC[erMelekeâ' efkeâmekeâer jÛevee nw? UP PGT–2011
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490
(A) ef$eefJe›eâceYeó (B) yeeCeYeó
125. (i) `keâeocyejer' kesâ uesKekeâ keâewve nQ? BHU MET–2008,
(C) veejeÙeCeYeó (D) oC[er
(ii) `keâeocyejer' efkeâmekeâer jÛevee/ke=âefle nw– 2009, 2013,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490
(iii) keâeocyeÙee&: ØeCeslee keâ:? RPSC SET–2010,
132. (i) kesâve efueefKeleb efMeJejepeefJepeÙe:–AWES TGT–2008,
(iv) keâeocyejer kesâ jÛeefÙelee nQ? UP PGT (H)–2005,
(ii) efMeJejepeefJepeÙeced kesâ uesKekeâ keâewve nQ?
UP TGT–2004, BHU B.Ed–2011
(iii) efMeJejepeefJepeÙeced kesâ jÛeefÙelee nQ?
(A) ßeern<e& (B) yeeCe
(iv) efMeJejepeefJepeÙe veecekeâ hegmlekeâ kesâ uesKekeâ nQ?
(C) Yeeme (D) YeJeYetefle
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490 BHU MET–2009, 2013, MP Jeie&-1 (PGT)–2012,

126. cenekeâefJe yeeCeYeó keâer jÛevee veneR nw? UP TGT–2001, 2005, UP TET–2016

UP TET–2014, 2016 (A) DeeqcyekeâeoòeJÙeeme: (B) megyevOeg:


(A) n<e&Ûeefjleced (B) oMekegâceejÛeefjleced (C) kewâÙeš: (D) veeiesMeYeó:

(C) ÛeC[erMelekeâced (D) keâeocyejerkeâLee œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-508,509
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490 133. (i) `efleuekeâce_pejer' kesâ uesKekeâ nQ–
127. yeeCeYeómÙe SsefleneefmekeâkeâeJÙeb efkeâced Deeqmle? (ii) efleuekeâce_pejer efkeâmekeâer jÛevee nw?
K SET–2014, 2016 UP TGT–2003, 2009, UP PGT–2003
(A) n<e&Ûeefjleced (B) efMeMegheeueJeOeced (A) n<e& (B) jlveekeâj

(C) oMekegâceejÛeefjleced (D) keâeocyejer (C) Oeveheeue (D) oC[er

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-491 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-517
122. (B) 123. (A) 124. (B) 125. (B) 126. (B) 127. (A) 128. (B) 129. (B) 130. (C) 131. (B)
132. (A) 133. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 198
134. Oeveheeueke=âleb ieÅekeâeJÙeb efkeâced? KL SET–2016 139. (i) `Melekeâ$eÙe' kesâ jÛeefÙelee nQ–
(A) peÙeeqvlekeâe (B) ieÅeefÛevleeceefCe (ii) `Melekeâ$eÙe' kesâ ØeCeslee keâewve nQ?
(C) efleuekeâce_pejer (D) $e+<eYehe_ÛeeefMekeâe (iii) `Melekeâ$eÙe' kesâ uesKekeâ keâewve nQ?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-517 UP TGT–2004, BHU MET–2011, 2012
(A) Yele=&nefj (B) Yeefó
135. megcesefuele keâerefpeS– UK TET–2011
(C) ceÙetjYeó (D) Yeespe
(De) megyevOeg 1. JeemeJeoòee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541
(ye) yeeCe 2. efMeJejepeefJepeÙe
140. efvecve ceW mes keâewve-meer ke=âefle Yele=&nefj keâer veneR nw?
(me) oC[er 3. n<e&Ûeefjle UK TET–2011
(o) Deeqcyekeâeoòe 4. keâeJÙeeoMe& (A) JewjeiÙeMelekeâced (B) he_Ûelev$eced
De ye me o (C) veerefleMelekeâced (D) JeekeäÙeheoerÙeced
(A) 1 3 4 2 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-575,541
(B) 3 4 2 1 141. (i) `veerefleMelekeâced' keâmÙe ke=âefle:? BHU MET–2008,
(C) 1 4 2 3 (ii) `veerelf eMelekeâced' kesâ keâlee& keâewve nQ? BHU B.Ed–2013
(D) 4 3 1 2 (A) peÙeosJe (B) Dece®keâ
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, (C) #escesvõ (D) Yele=&nefj
hespe- De-482, ye-491, me-466, o-509 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541
136. (i) cesIeotlemÙe jÛeefÙelee keâ:? BHU B.Ed–2013, 2014 142. `JewjeiÙeMelekeâmÙe' jÛeefÙeleeeqmle–
(ii) cesIeotleced Fefle keâmÙe ke=âefle:? RPSC «es[-I (PGT)–2010
(A) YeejefJe: (B) keâeefueoeme: (A) Jej®efÛe: (B) JesoJÙeeme:
(C) Yeeme: (D) peÙeosJe: (C) Yele=&nefj: (D) efJeMeeKeoòe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541
137. efvecve ceW mes keâewve-meer ke=âefle Yele=n&efj keâer vener nw? 143. `Dece®keâMelekeâced' jÛeefÙelee– AWES TGT–2012
UP PGT–2010 (A) Yele= & n ef j (B) Dece®keâ keâefJe
(A) JewjeiÙeMelekeâced (B) YeefókeâeJÙeced (C) oeceesojieghlee (D) #escesvõ

(C) veerefleMelekeâced (D) JeekeäÙeheoerÙeced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-545
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-344, 355 144. (i) `ieerleieesefJevo' kesâ jÛeefÙelee nQ?
(ii) `ieerleieesefJevoced' Fefle keâeJÙemÙe keâlee& keâ:?
138. (i) `ëe=”ejMelekeâmÙe' keâes jÛeefÙelee
(iii) keâesÓmeew Ùees `ieerleieesefJevob' jÛeÙeeceeme melkeâefJe: –
(ii) `ëe=”ejMelekeâ' efkeâmekeâer ke=âefle nw?
(iv) `ieerleieesefJevo' kesâ uesKekeâ nQ?
(iii) ëe=”ejveerefleJewjeiÙeMelekeâeefve Ûekeâej keâ:? CVVET–2017, UP PCS–2010, MP PCS–1997,
BHU AET–2010, 2011, BHU Sh.ET–2013 AWES TGT–2013, BHU AET–2012
(A) Yejle: (B) peieæj: (A) OeesÙeer (B) ieesJeæ&veeÛeeÙe&
(C) jefJekeâere|le: (D) Yele=&nefj: (C) peÙeosJe (D) ue#ceCemesve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-541 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-440

134. (C) 135. (A) 136. (B) 137. (B) 138. (D) 139. (A) 140. (B) 141. (D) 142. (C) 143. (B)
144. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meeefneflveer
ÙekeâefleMelekeâced
«evLe-«evLekeâejB 199
145. (i) `peÙeosJemÙe' Øeefmeæe jÛevee Deeqmle–MP Jeie&-1 PGT–2012, 152. yeeCeYeójefÛeleb n<e&Ûeefjleceeqmle– G GIC–2015
(ii) `peÙeosJe; keâe Øeefmeæ «evLe keâewve nw? G GIC–2015, (A) DeeKÙeeefÙekeâe (B) keâLee
(iii) `keâefJeJejpeÙeosJe' jefÛeleb mejmeb mebmke=âle-keâeJÙeceeqmle (C) GhevÙeeefmekeâe (D) Ûechet:
BHU MET–2009, 2013 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-491
(A) ieerlejeIeJe (B) DeefYeveJeieerleieesefJevo 153. `DeOÙeOe&Melekeâ' kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU AET–2011
(C) ieerleieesefJevo (D) mebieerleuenjer (A) DeeÙe&Metj (B) ceele=Ûesš
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-440 (C) veeieepeg&ve (D) keâeefueoeme
146. peÙeosJe Les– BHU MET–2010 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
(A) ëe=”ejMelekeâkeâlee& (B) ieerlece_pejerkeâlee& 154. `Yepe ieesefJevoced' ieerlemÙe jÛeefÙelee? BHU AET–2011
(C) ieerleieesefJevokeâlee& (D) ieerleefJeveesokeâlee& AWES TGT–2010
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-440 (A) DeeÛeeÙe&Me¿j: (B) ue#ceeroòe:
147. `Ûeewjhe_ÛeeefMekeâe' Fefle–ieereflekeâeJÙemÙe keâlee& keâefJejeqmle? (C) efoJeekeâj: (D) jeceYeõoeref#ele:
MP Jeie&-1 (PGT)–2012 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-365
(A) efyeunCe: (B) keâunCe: 155. Me¿jeÛeeÙe&jefÛelee keâe veece uenjer mce=lee –
(C) peÙeosJe: (D) Ieškeâhe&j: BHU AET–2011
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-559 (A) ie”euenjer (B) meewvoÙe&uenjer
148. keâewve-mee Ùegice GheÙegkeäle veneR nw? BHU MET–2016 (C) megOeeuenjer (D) keâ®Ceeuenjer
(A) cecceš - keâeJÙeØekeâeMe (B) efJeMJeveeLe - meeefnlÙeohe&Ce œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-561
(C) ceÙetj - Ûeewjhe_ÛeeefMekeâe (D) peÙeosJe - Ûevõeueeskeâ 156. (i) YeeefceveerefJeueemekeâeJÙemÙe keâlee& Deeqmle?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-559 (ii) `YeeefceveerefJeueeme' ieereflekeâeJÙemÙe jÛeefÙelee Deeqmle?
149. metÙe&MelekeâmÙe uesKekeâ:– AWES TGT–2010, 2011 (iii) `YeeefceveerefJeueeme:' Fefle cegkeälekeâkeâeJÙemÙe jÛeefÙelee–
(A) yeeCeYeó: (B) kegâueMesKej: Jele&les– RPSC «es[-I (PGT)–2011,
(C) jeceevegpeeÛeeÙe&: (D) ceÙetjYeó: MP Jeie&-1 (PGT)–2012, UP GIC–2015, G GIC–2015
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-561 (A) peÙeosJe: (B) heeqC[lejepepeieVeeLe:
150. keâeJÙemÙe jÛevesve keâmÙe keâJes: kegâ‰jesiemÙe efveJe=efòe: (C) ieesJeOe&veeÛeeÙe&: (D) Dece®keâ:
mecheVee? DSSSB TGT–2014 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-555
(A) OeeJekeâmÙe (B) ceÙetjmÙe 157. (i) `veueÛechet' kesâ jÛeefÙelee nQ– CVVET–2017
(C) ßeern<e&mÙe (D) ceeIemÙe (ii) veueÛechetkeâeJÙemÙe jÛeefÙelee– UP PGT–2004,
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced-leeefjCeerMe Pee, Yet0 hespe-23 2009, 2010, 2013,
151. `ÛeC[erMelekeâmÙe' uesKekeâ:– AWES TGT–2010 BHU MET–2009, MP Jeie&-1 (PGT)–2012
(A) ceÙetjYeó: (B) yeeCeYeó: (A) yeeCeYeó (B) efJeMJesMJejheeC[sÙe
(C) osJeYeó: (D) MeerueYeó:
(C) DeeÛeeÙe&cesOeeJeÇle (D) ef$eefJe›eâceYeó
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-490 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-602
145. (C) 146. (C) 147. (A) 148. (C) 149. (D) 150. (B) 151. (B) 152. (A) 153. (B) 154. (A)
155. (B) 156. (B) 157. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 200
158. ef$eefJe›eâceYeóefJejefÛeleb keâeJÙeb efkeâced? KL SET–2016 164. (i) `keâLeemeefjlmeeiej'-jÛeveekeâej: Deeqmle–
(A) veueÛechet: (B) keâerjotleced (ii) keâLeemeefjlmeeiejmÙe uesKekeâesÓeqmle–RPSC «es[-I (PGT)–
(C) heeefjpeelenjCeced (D) kegâJeueÙeceeuee 2011, MP Jeie&-I (PGT)–2012, BHU MET–2016
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-602 (A) meesceosJe: (B) #escesvõ:
(C) efMeJeoeme: (D) pecYeueoòe:
159. `efJeMJeiegCeeoMe&Ûechet:' Fefle keâeJÙeb kesâve efJejefÛeleced?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-586
DSSSB TGT–2014
165. (i) `efnleesheosMemÙe' uesKekeâ: Jele&les– KL SET–2014
(A) Jes¿šeOJeefjCee (B) Yeespejepesve (ii) efnleesheosMemÙe jÛeveekeâejesÓeqmle– G GIC–2013
(C) meesceosJesve (D) ef$eefJe›eâcesCe (iii) efnleesheosMemÙe keâòee& YeJeefle– UK TET–2011,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-615 MP Jeie&-2 (TGT)–2011,
160. `ÙeMeeqmleuekeâ Ûechet' jÛevee efkeâmekeâer nw? (A) efJe<CegMecee& (B) veejeÙeCeheefC[le:
UGC 73 J–2016 (C) yeeCeYeó: (D) megyevOeg:
(A) nefjÛevõmÙe (B) ef$eefJe›eâceYeómÙe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-582
(C) meesceosJemetjs: (D) DevevleYeómÙe 166. (i) `ye=nlkeâLeece_pejer' kesâ uesKekeâ keâewve nQ?
(ii) `ye=nlkeâLeece_pejer' «evLe efkeâmeves efueKeer nw?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-610
BHU MET–2011, 2012
161. Megæb Ùegiceb efÛevegle– MP-Jeie& -1 (PGT)–2012
iegCee{dÙe (A) (B) #escesvõ
(A) peerJevOejÛechet: – nefjMÛevõ:
veejeÙeCeheeqC[le (C) (D) oC[er
(B) jeceeÙeCeÛechet: – mees[d{ue: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-585
(C) ÙeMeeqmleuekeâÛechet: – Yeespejepe: 167. Megæb Ùegiceb efÛevegle– MP Jeie&-1 (PGT)–2012
(D) YeejleÛechet: – meesceosJemetefj: (A) efnleesheosMe: – efJe<CegMecee&(B) he_Ûelev$eced – veejeÙeCeheeqC[le
(C) ye=nlkeâLeece_pejer–meesceosJe (D) ye=nlkeâLee – iegCee{dÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-610
162. keâLee meeefnlÙe nw– œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-583
BHU MET–2011
168. `ye=nlkeâLee' kesâ uesKekeâ nQ? UP TGT–2009
(A) he_Ûelev$e (B) cesIeotle
(A) veejeÙeCeheeqC[le (B) efJe<CegMecee&
(C) jIegJebMe (D) kegâceejmecYeJe
(C) iegCee{dÙe (D) #escesvõ
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-575
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-583
163. (i) `he_Ûelev$e' efkeâmeves efueKee Lee? RPSC «es[-I (TGT)–2010,
169. (i) `hegjeCeeveeb' uesKekeâ:....... Deefmle–UGC 73 J– 1991,
(ii) `he_Ûelev$e'-uesKekeâ: keâ: MP Jeie&-1 (PGT)– 2012,
(ii) De„eoMehegjeCeeveeb keâlee& keâ:? D–1992, 1994,
(iii) `he_Ûelev$emÙe' jÛeveekeâejesÓeqmle UP GIC–2015, (iii) hegjeCeeW kesâ uesKekeâ keâewve ceeves peeles nQ?
(iv) `he_Ûelev$emÙe' jÛeefÙelee keâ:? AWES TGT–2012 (iv) YeeieJelehegjeCe kesâ keâlee& nQ? BHU AET–2010,
UP TGT (S.S.)–2009, H TET–2015, (v) YeeieJele kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU B.Ed–2013,
MGKV Ph. D–2016 AWES TGT–2010
(A) veejeÙeCeheeqC[le: (B) efJe<CegMecee& (A) JÙeeme (B) Deef$e
(C) hejeMej (D) veejo
(C) Yele=&nefj: (D) ÛeeCekeäÙe:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-173
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-575
158. (A) 159. (A) 160. (C) 161. (A) 162. (A) 163. (B) 164. (A) 165. (B) 166. (B) 167. (D)
168. (C) 169. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefl«evLe-«evLekeâejB
meeefneflÙekeâ eMelekeâced 201
170. DeeqivehegjeCe efkeâmekeâer jÛevee nw? UGC 73 D–1992 177. (i) `ieeLeemehleMeleer' efkeâmekeâer jÛevee nw?UP PGT–2003
(A) JÙeeme keâer (B) DeeqiveosJe keâer (ii) ieeLeemehleMeleer jÛevee keâe keâlee& keâewve nw?
(C) Deef$e keâer (D) ceveg keâer UGC 73 J–2016
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe–250,263 (A) Ieškeâhe&j (B) DeMJeIees<e
171. ßeerceodYeeieJele hegjeCe kesâ ØeJekeälee keâewve Les? (C) neue (D) efmeæmesveefoJeekeâj
H TET–2014
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-561
(A) MegkeâosJe (B) hejeref#ele
178. `efMeJeMelekeâ' kesâ uesKekeâ nQ– UP PGT–2003
(C) JewMecheeÙeve (D) pevecespeÙe
(A) meescesMJej (B) DeevevoJeOe&ve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-182,183
(C) ieeskegâueveeLe (D) Jeuueue
172. DeOeesefueefKele: keâ: «evLe: veerefle«evLe: ve–
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-566
AWES TGT–2010
179. `jeIeJeefJeueeme' efkeâmekeâer jÛevee nw? UP PGT–2003, 2004
(A) efnleesheosMe: (B) he_Ûelev$e:
(A) jepeMesKej (B) kegâvlekeâ
(C) ÛeeCekeäÙeveerefle: (D) ßeerceodYeeieJeleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-182 (C) Yejle (D) efJeMJeveeLe

173. YeieJelee JÙeemesve– AWES TGT–2013 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, Yet. hespe – 19
(A) Jesoe: efueefKelee: (B) ceneYeejleb Jeieeake=âlecegkeälee Ûe 180. `efJe<eceyeeCeueeruee' efkeâmekeâer jÛevee nw?UP PGT–2005
(C) ceneYeejleb efueefheJeoke=âleced (D) hegjeCeeefve efueefKeleeefve (A) oC[er (B) Yeecen
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe– 250 (C) DeevevoJeOe&ve (D) ®õš
174. ieesJeOe&veeÛeeÙexCeeÓOemleves<eg keâes «evLees efJejefÛele: – œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, Yet. hespe – 19
BHU AET–2010 181. DeOeesefueefKele ceW mes mecegefÛele cesue ÛegefveÙes–
(A) ogiee&mehleMeleer (B) ieeLeemehleMeleer UGC 73 D–2015
(C) DeeÙee&mehleMeleer (D) vece&mehleMeleer (keâ) Metõkeâ: (i) yegæÛeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-559 (Ke) oC[er (ii) ce=ÛÚkeâefškeâced
175. efvecve ceW mes keâewve-mee Ùegice mener veneR nw–
(ie) DeMJeIees<e: (iii) DeveIe&jeIeJeced
UP TGT–2009
(Ie) cegjeefj: (iv) oMekegâceejÛeefjleced
(A) ce=ÛÚkeâefškeâ – Metõkeâ (B) JesCeermebnej – YeóveejeÙeCe
keâ Ke ie Ie
(C) cegõeje#eme – efJeMeeKeoòe (D) jepelejef”Ceer – #escesvõ
(A) (i) (iv) (ii) (iii)
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-597
(B) (iii) (ii) (iv) (i)
176. `he=LJeerjepeefJepeÙe' efkeâmekeâer jÛevee nw? UP PGT–2002
(C) (ii) (iv) (i) (iii)
(A) Jemlegheeue (B) ÛeC[keâefJe (D) (iv) (ii) (i) (iii)
(C) ceeOeJeeÛeeÙe& (D) meesceveeLe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-255 hespe- De-300, ye-466, me-167, o-429

170. (A) 171. (A) 172. (D) 173. (D) 174. (C) 175. (D) 176. (B) 177. (C) 178. (C) 179. (D)
180. (C) 181. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 202
182. megcesefuele keâerefpeÙes– UP PGT–2010 186. DeOemleveÙegicemÙe meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
(De) megyevOeg: 1. JeemeJeoòee
GJ SET–2011
(ye) yeeCe: 2. efMeJejepeefJepeÙe:
(me) oC[er 3. n<e&Ûeefjleced (keâ) Jeeuceerefkeâ: 1. yegæÛeefjleced
(o) Deeqcyekeâeoòe: 4. keâeJÙeeoMe&: (Ke) keâeefueoeme: 2. jeceeÙeCeced
De ye me o
(A) 1 3 4 2 (ie) DeMJeIees<e: 3. jIegJebMeced
(B) 3 4 2 1 (Ie) ßeern<e&: 4. vew<eOeerÙeÛeefjleced
(C) 1 4 2 3
(D) 2 3 1 4 keâ Ke ie Ie
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, (A) 2 3 1 4
hespe- De-482,ye-490, me-466,o-509
183. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 25 J–2008 (B) 1 2 3 4
(De) $e+legmebnejced 1. Ûeeefjef$ekeâkeâeJÙeced (C) 3 2 1 4
(ye) YepeieesefJevoced 2. cenekeâeJÙeced (D) 4 2 1 3
(me) jepelejef”Ceer 3. KeC[keâeJÙeced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
(o) vew<eOeerÙeÛeefjleced 4. mlees$ekeâeJÙeced
hespe- keâ-103, Ke-138, ie-168, Ie-223
De ye me o
(A) 4 1 3 2 187. ßeerke=â<CeefJepeÙecenekeâeJÙemÙe keâlee& keâ:? KL SET–2001
(B) 1 3 2 4
(A) megkegâceejkeâefJe: (B) Me¿jkeâefJe:
(C) 3 4 1 2
(D) 1 2 4 3 (C) ueerueeMegkeâ: (D) veejeÙeCeYeó:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-256
hespe- De-330, ye-365, me-315, o-285
184. `ceOegjeefJepeÙe' veece keâeJÙeevleYe&Jeefle– 188. DeOeesefvee|o„s<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
UGC 25 D–2008 MH SET–2013
(A) ueIegkeâeJÙes<eg (B) ieÅekeâeJÙes<eg
(C) Ûeeefjef$ekeâkeâeJÙes<eg (D) mlees$ekeâeJÙes<eg (keâ) n<e&: 1. ceneJeerjÛeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe DeefYeveJe Fefleneme - jeOeeJeuueYe ef$ehee"er, hespe-433 (Ke) DeMJeIees<e: 2. JesCeermebnejced
185. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle:–
(ie) YeJeYetefle: 3. jlveeJeueer
UGC 25 J–2010
(De) veeieevevoced 1. efJe<CegMecee& (Ie) YeóveejeÙeCe: 4. yegæÛeefjleced
(ye) ieerleieesefJevoced 2. yeeCeYeó: keâ Ke ie Ie
(me) he_Ûelev$eced 3. peÙeosJe:
(A) 4 2 1 3
(o) n<e&Ûeefjleced 4. n<e&:
De ye me o (B) 3 4 2 1
(A) 3 2 4 1 (C) 2 3 1 4
(B) 4 3 1 2 (D) 3 4 1 2
(C) 1 2 3 4
(D) 1 3 2 4 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- keâ-365, Ke-168, ie-395, Ie-381
hespe- De-365, ye-548, me-575, o-490

182. (A) 183. (C) 184. (C) 185. (B) 186. (A) 187. (B) 188. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 203
189. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– 192. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 25 D–2001
UGC 25 D–2012 (De) JeekeäÙeheoerÙeced 1. n<e&:
(De) ce=ÛÚkeâefškeâced 1. DeMJeIees<e: (ye) cegõeje#emeced 2. Yele=&nefj:
(ye) JesCeermebnejced 2. Metõkeâ: (me) DeefYe%eeveMeekegâvleueced 3. efJeMeeKeoòe:
(me) yeeueÛeefjleced 3. YeóveejeÙeCe: (o) jlveeJeueer 4. keâeefueoeme:
(o) yegæÛeefjleced 4. Yeeme: De ye me o
De ye me o (A) 2 3 4 1
(A) 4 3 2 1 (B) 3 1 4 2
(B) 3 2 4 1 (C) 1 2 3 4
(C) 2 3 4 1
(D) 2 1 3 4
(D) 2 4 1 3
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
De-564,ye-501,me-485 o-514
hespe- De-300, ye-381, me-275, o-167
193. efÉleerÙe jepelejefÁCÙee: jÛeefÙelee– CVVET–2017
190. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
(A) ßeerJej: (B) peesvejepe:
UGC 25 J–2013
(De) efkeâjeleepeg&veerÙeced 1. Yeeme: (C) keâunCe: (D) cecceš:
(ye) oMekegâceejÛeefjleced 2. oC[er memke=âle meeefnlÙe keâe DeefYeveJe Fefleneme-jeOeeJeuueYe ef$ehee"er, hespe-138
(me) mJeHveJeemeJeoòeced 3. YeejefJe: 194. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer ke=âefle keâeefueoeme ke=âle
(o) yegæÛeefjleced 4. DeMJeIees<e: veneR nw– UP PGT (H)–2005
De ye me o (A) kegâceejmecYeJe (B) DeefYe%eeveMeekegâvleue
(A) 4 3 2 1 (C) GòejjeceÛeefjle (D) jIegJebMe
(B) 2 1 3 4 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-395
(C) 3 2 1 4 195. peercetleJeenve keâer jÛevee nw? UGC 73 D–1997
(D) 1 4 3 2 (A) DeeÙeYeeie (B) keâce&Yeeie
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
(C) oeÙeYeeie (D) me=ef„Yeeie
hespe- De-182, ye-466, me-275, o-167
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-608
191. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 25 D–2002
196. `meòeke&âoerheeJeefue' veecekeâ «evLe keâe jÛeefÙelee nw?
(De) DeMJeIees<e 1. jlveeJeueer
UGC 73 J–2007
(ye) efJeMeeKeoòe 2. meewvojvevo
(me) n<e& 3. cegõeje#eme (A) JÙeemeleerLe&: (B) jeIeJesvõleerLe&:
(o) kegâceejoeme 4. peevekeâernjCe (C) heodceveeYeleerLe&: (D) peÙeleerLe&:
De ye me o mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece KeC[)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–379
(A) 1 2 3 4 197. (i) keâhet&jce_pejer efkeâme Yee<ee ceW efueKee «evLe nw?
(B) 2 3 1 4 (ii) keâhet&jce_pejer keâer Yee<ee nw–BHU MET–2009
(C) 2 3 4 1 (A) mebmke=âle (B) Øeeke=âle
(D) 4 2 3 1
(C) heeefue (D) DeheYeÇbMe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
hespe- De-168, ye-354, me-365, o-244 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-433

189. (C) 190. (C) 191. (B) 192. (A) 193. (B) 194. (C) 195. (C) 196. (C) 197. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 204
198. (i) efkeâmes heeqC[lejepepeieVeeLe ves veneR efueKee nw– 204. `veejeÙeCeerÙeced' kesâ jÛeveekeâej nQ? BHU MET–2014
(ii) heeqC[lejepepeieVeeLe efJejefÛele keâewve veneR nw? (A) keâCeeo (B) veejo
(iii) heeqC[lejepe peieVeeLe efkeâmekesâ uesKekeâ veneR nQ? (C) veejeÙeCe Yeóefleefj (D) ceeOeJe
BHU MET–2009, 2011, 2013 œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-565
(A) DeemeHeâefJeueeme (B) jmeie”eOej 205. YeeJeveeheg®<eesòece kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU MET–2014
(C) ie”euenjer (D) efÛe$eceerceebmee (A) ¤heieesmJeeceer (B) YeJemJeeceer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-555 (C) ßeerefveJeemeoeref#ele (D) ßeerke=â<CeejLe&
199. `mejmJeleerkeâC"eYejCeced' kesâ jÛeefÙelee nQ? H TET–2015 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-446
(A) Yeespejepe (B) DeefYeveJeieghle 206. YeóceLegjeveeLeMeeeqm$eCee jefÛelemÙe YeeqkeälekeâeJÙemÙe veece
(C) ceefnceYeó (D) ®ÙÙekeâ Deeqmle– RPSC «es[-II (TGT)–2014
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-582 (A) ieerleieesefJevoced (B) ie”eJelejCeced
200. (i) efyeunCe efkeâmekesâ ØeCeslee nQ? (C) ieesefJevoJewYeJeced (D) JesCegMelekeâced
(ii) keâefJe: efyeunCe: eEkeâ jefÛeleJeeved? œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-259
(iii) efyeunCe keâer ke=âefle keâewve-meer nw? 207. `peÙehegjJewYeJeced' keâeJÙeb kesâve efJejefÛeleced?
BHU MET–2011, 2012, 2013 RPSC «es[-I (PGT)–2014
(A) peevekeâernjCe (B) efJe›eâceebkeâosJeÛeefjle (A) YeóceLegjeveeLeMeeeqm$eCee(B) DeeÛeeÙe&efMeJemeeiejef$eheeef"vee
(C) KeC[veKeC[KeeÅe (D) ëe=”ejefleuekeâ (C) heeqC[leheodceMeeeqm$eCee (D) osJee|<ekeâueeveeLeMeeeqm$eCee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-595 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-259
201. (i) `peecyeJeleer efJepeÙe' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? 208. efvecveefueefKele ceW mes efkeâme «evLe ceW keâeheeefuekeâeW, heeMegheleeW
(ii) `peecyeJeleer efJepeÙe' - keâeJÙekeâlee& keâ:? Deewj yeewæeW kesâ YeÇ„ DeeÛejCe keâe JeCe&ve nw?
BHU MET–2011, 2012, JNU MET–2014 UGC 06 J–2014
(A) ceneJeerjÛeefjle (B) ceòeefJeueeme
(A) oC[er (B) ßeern<e&
(C) ce=ÛÚkeâefškeâ (D) GòejjeceÛeefjle
(C) DeMJeIees<e (D) heeefCeefve
mebmke=âle meeefnlÙe keâe DeefYeveJe Fefleneme-jeOeeJeuueYe ef$ehee"er, hespe-318
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-254
209. heodceMeem$eerefJejefÛelee jÛevee Deeqmle–
202. `jmeØeoerhe' kesâ uesKekeâ nQ? BHU MET–2014
RPSC «es[-II (TGT)–2010
(A) oC[er (B) ØeYeekeâj
(A) JesCegJeeokeâ: (B) jepeheg$e:
(C) ke=â<CeMecee& (D) heeefCeefve
(C) jepelejef”Ceer (D) JesCegOeejkeâ: jepelev$e:
mebmke=âle keâeJÙeMeem$e keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe–264
œeesle–
203. `DeeceÇheeueer' keâer uesefKekeâe nQ? BHU MET–2014
210. ßeerheodceMeeeqm$eCe: jÛeveeeqmle– RPSC «es[-II (TGT)–2010
(A) [e@0 meg<ecee kegâueßes‰ (B) [e@0 heg<hee oeref#ele
(A) keâuhele®: (B) mJeCe&keâekeâ:
(C) [e@0 oerefhle ef$ehee"er (D) [e@0 efceefLeuesMekegâceejer efceßee
(C) ueewnleguee (D) ØelÙeefYe%eeveced
mebmke=âle keâe DeJee&Ûeerve meceer#eelcekeâ keâeJÙeMeem$e-DeefYejepe jepesvõ efceße, hespe–387
œeesle–
198. (D) 199. (A) 200. (B) 201. (D) 202. (B) 203. (D) 204. (C) 205. (C) 206. (C) 207. (A)
208. (B) 209. (D) 210. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâejB 205
211. DeJee&ÛeervekeâefJe: Deeqmle– RPSC «es[-II (TGT)–2010, 218. efceueeve keâerefpeÙes– UP TGT (H)–2005
RPSC «es[-I (PGT)–2011 (De) keâeefueoeme 1. oMekegâceejÛeefjleced
(A) ßeern<e&: (B) osJee|<eveejo: (ye) ceeIe 2. DeefYe%eeveMeekegâvleueced
(C) osJee|<ekeâueeveeLeMeem$eer (D) peÙeosJe: (me) YeJeYetefle 3. efMeMegheeueJeOeced
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), hespe–466 (o) oC[er 4. GòejjeceÛeefjleced
212. JeerjYetefcekeâeJÙemÙe jÛeefÙeleeeqmle–
De ye me o
RPSC «es[-II (TGT)–2010, RPSC «es[-I (PGT)–2011
(A) 1 2 3 4
(A) YeóveeÙekeâ: (B) heb0 MeesYeeueeueMeem$eer
(B) 2 3 4 1
(C) heb0 heodceMeem$eer (D) YeejefJe:
(C) 3 1 2 4
œeesle–
(D) 4 2 3 1
213. `GheosMeMelekeâced' keâ: efJejefÛeleJeeved– DSSSB PGT–2014
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
(A) keâeefueoeme: (B) iegceeefvekeâefJe:
hespe- De-138, ye-199, me-395, o-466
(C) yeeCe: (D) ceÙetj:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-566 219. metÛeer I mes metÛeer II mes efceueeve keâerefpeÙes–
214. `GppJeueveerueceefCe' efkeâme DeeÛeeÙe& keâer jÛevee nw? UP TGT (H)–2010, UP PGT (H)–2009
UGC (H) D–2008 (De) keâeefueoeme 1. $e+legmebnejced
(A) ceOegmetovemejmJeleer (B) ¤heieesmJeeceer (ye) YeJeYetefle 2. oMekegâceejÛeefjleced
(C) jeceevevo (D) jeceevegpeeÛeeÙe& (me) oC[er 3. vew<eOeerÙeÛeefjleced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-588,589 (o) yeeCeYeó 4. GòejjeceÛeefjleced
215. ¤heieesmJeeceer keâer jÛevee nw? UGC 73 J–2016
(Ùe) ßeern<e& 5. keâeocyejer
(A) veešdÙeohe&Ce: (B) ëe=”ejØekeâeMe:
(C) jmeeCe&JemegOeekeâj: (D) GppJeueveerueceefCe:
De ye me o Ùe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-588,589 (A) 1 4 2 5 3
216. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer Skeâ jÛevee keâeefueoeme (B) 2 3 4 5 1
keâer veneR nw? UP PGT (H)–2004 (C) 3 4 3 2 5
(A) cesIeotleced (B) oMekegâceejÛeefjleced (D) 4 1 5 3 2
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) jIegJebMeced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138 hespe- De-138, ye-395, me-466, o-490, Ùe-223
217. efceueeve keâerefpeÙes– UP TGT (H)–2004 220. `peelekeâceeuee' efkeâmekeâer jÛevee nw? BHU AET–2011
ke=âefle uesKekeâ (A) DeMJeIees<e (B) kegâceejueele
(keâ) oMekegâceejÛeefjleced 1. ßeern<e& (C) DeeÙe&Metj (D) efpeveYeõ
(Ke) vew<eOeerÙeÛeefjleced 2. YeJeYetefle
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
(ie) GòejjeceÛeefjleced 3. oC[er
keâ Ke ie 221. peeefleØeLee keâer leerJeÇ DeeueesÛevee keâjves Jeeuee «evLe
(A) 1 2 3 `JepeÇmetÛeer' kesâ jÛeefÙelee nQ– MP PSC–1997
(B) 3 2 1 (A) Ùee%eJeukeäÙe (B) DeMJeIees<e
(C) 3 1 2 (C) ieeieea (D) veeieepeg&ve
(D) 2 1 3
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-466, 221, 395 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-229
211. (C) 212. (B) 213. (B) 214. (B) 215. (D) 216. (B) 217. (C) 218. (B) 219. (A) 220. (C)
221. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 206
222. mecegõieghle kesâ `ØeÙeeiemlecYe DeefYeuesKe' keâe jÛeefÙelee 229. `melÙee«enieerlee' keâmÙe ke=âefle:– AWES TGT–2009
keâewve nw? MP PSC–1997, MP PSC–1999, 2005 (A) cenelceeieeBOeer (B) ceLegjeØemeeooeref#ele:
(A) nefj<esCe (B) jefJekeâere|le (C) ueeskeâceevÙeefleuekeâ: (D) heeqC[lee#eceejeJe:
(C) keâeefueoeme (D) JeelmÙeeÙeve œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', hespe–414
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-254 230. kesâve efueefKeleced `kegâcYeMelekeâced'? AWES TGT–2009
223. keâewefšuÙe uesKekeâ nQ? MP PSC – 2003 (A) jecepeer GheeOÙeeÙe (B) yeueosJe GheeOÙeeÙe
(A) jepelejbefieCeer kesâ (B) DeLe&Meem$e kesâ (C) efMeJepeer GheeOÙeeÙe (D) jceekeâevle GheeOÙeeÙe
(C) keâeocyejer kesâ (D) De„eOÙeeÙeer kesâ œeesle–
œeesle–mebmkeâle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-611 231. efvecveefueefKele ÙegiceeW ceW keâewve Skeâ megcesefuele veneR nw–
224. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer jÛevee keâeefueoeme keâer UP PCS–2012
veneR nw? MP PSC–1999 (A) keâhet&jce_pejer–n<e& (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$e–keâeefueoeme
(A) $e+legmebnejced (B) jIegJebMeced (C) cegõeje#eme–efJeMeeKeoòe (D) meewvojvevo–DeMJeIees<e
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) keâeocyejer mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-433
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-138 232. efvecveefueefKele ceW mes mener megcesefuele keâerefpeÙes–IAS–1998
225. `ÙeesieJeeefMe<"' keâe Heâejmeer DevegJeeo efkeâmeves efkeâÙee Lee? 1. ce=ÛÚkeâefškeâced – Metõkeâ
2. yegæÛeefjleced – JemegyevOeg
MP PSC–2008
3. cegõeje#emeced – efJeMeeKeoòe
(A) Deueye¤veer (B) Hewâpeer
4. n<e&Ûeefjleced – yeeCeYeó
(C) veeceosJe (D) oejeefMekeâesn
(A) 1, 2 Deewj 4 (B) 1, 3 Deewj 4
œeesle–ietieue meÛe&
(C) 1 Deewj 4 (D) 2 Deewj 3
226. `he$eotleced' kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU MET–2015
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe
(A) ®õosJe ef$ehee"er (B) heóeefYejece Meem$eer
efÉJesoer, hespe-300, 167, 354, 490
(C) ieewjerveeLe Meem$eer (D) yešgkeâveeLe Meem$eer
233. efvecveefueefKele keâes megcesefuele keâerefpeÙes– IAS–1997
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), hespe–194,360 (De) Jejenefceefnj 1. ØeyevOeefÛevleeceefCe
227. efvecveefueefKele ceW mes Ùegice megcesefuele veneR nw– (ye) efJeMeeKeoòe 2. ce=ÛÚkeâefškeâced
MP PSC–2008
(me) Metõkeâ 3. ye=nlmebefnlee
(A) yegæÛeefjle – DeMJeIees<e
(o) efyeunCe 4. osJeerÛevõieghleced
(B) ye=nlmebefnlee – DeeÙe&Yeó
5. efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced
(C) ce=ÛÚkeâefškeâ – Metõkeâ
De ye me o
(D) efMeueehheeefokeâejced – Fueebiees Deef[ieue (A) 3 4 5 2
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-605 (B) 3 4 2 5
228. efJeMJesMJej heeqC[le keâer jÛevee nw– BHU MET–2015 (C) 5 3 4 1
(A) jmelejef”Ceer (B) efÛe$eceerceebmee (D) 1 3 5 2
(C) keâeJÙejlveced (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-
mebmke=âle keâeJÙeMeem$e keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLeheeC[sÙe, hespe–180 De-605, ye-502 me-490, o-310
222. (A) 223. (B) 224. (D) 225. (D) 226. (A) 227. (B) 228. (C) 229. (D) 230. (*) 231. (A)
232. (B) 233. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâejB 207
234. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveleeefuekeâeb efÛevegle– `mJeiee&jesnCe' efkeâmekeâer jÛevee nw? UP PGT–2002, 2004
237.
UGC 25 J–2015 (A) hele_peefue (B) Jej®efÛe
(De) GòejjeceÛeefjleced 1. Yeeme: (C) heeefCeefve (D) yeeCeYeó
(ye) yegæÛeefjleced 2. YeJeYetefle: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-254
(me) JesCeermebnejced 3. YeóveeÙekeâ:
238. Deveeke&âueer Fefle veeškebâ jefÛeleJeeved – CVVET–2017
(o) mJeHveJeemeJeoòeced 4. DeMJeIees<e:
(A) keâeuetefjnvegcevlejeJe: (B) JeWkeâšjeIeJe:
De ye me o
(C) ßeerYee<Ùeb efJepeÙemeejefLe: (D) veeruekeâC"oeref#ele:
(A) 2 4 3 1
(B) 1 2 3 4 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-555
(C) 4 3 2 1 239. metÛeer-I metÛeer-II megcesefuele keâerefpeS– BPSC–1995
(D) 2 3 4 1 (A) veeieevevo 1. yeeCeYeó
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer,
(B) n<e&Ûeefjle 2. n<e&JeOe&ve
hespe- De-395, ye-168, me-381, o-275
(C) legieuekeâveecee 3. DeceerjKegmejes
235. efceueeve keâerefpeÙes– UP PGT (H)–2004
(De) keâeefueoeme 1. ceeueleerceeOeJeced (D) lee-Gue-cees 4. jepeejececeesnvejeÙe
(ye) YeJeYetefle 2. oMekegâceejÛeefjleced 5. Deyosceefuekeâ Fmeemeer
(me) oC[er 3. vew<eOeerÙeÛeefjleced 6. oerveyevOeg efceße
(o) ßeern<e& 4. ceeueefJekeâeeqiveefce$eced A B C D E
De ye me o (A) 1 2 3 4 6
(A) 2 1 4 3 (B) 1 5 3 4 6
(B) 3 2 4 1 (C) 2 1 3 5 6
(C) 4 1 2 3 (D) 2 1 3 4 6
(D) 1 3 2 4 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- 365, 490
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, 240. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb
hespe- De-138, ye-395, me-466, o-223
efJeefÛevegle– MH SET–2013
236. megcesefuele keâerefpeÙes– UP PGT (H)–2005
(keâ) keâefJeleekeâeefcevÙee: Yeemees nemees Jele&les~
(De) keâeefueoeme 1. mJeHveJeemeJeoòee
(ye) Yeeme 2. cesIeotle
(Ke) Ûee®oòeced FlÙemÙe keâeJÙemÙe keâlee& MetõkeâesÓeqmle~
(me) cecceš 3. meeefnlÙeohe&Ce (ie) `ve efn MekeäÙee efn eqm$eÙees jesægb ØeeqmLelee oefÙeleb
(o) efJeMJeveeLe 4. keâeJÙeØekeâeMe Øeefle' FlÙesleÉekeäÙeb MekegâvleueeÙee: Jele&les~
De ye me o (Ie) `yegæÛeefjleced' Fefle keâeJÙeced DeMJeIees<esCe efJejefÛeleced~
(A) 2 1 4 3 (A) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, melÙeced
(B) 1 2 3 4 (B) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
(C) 3 4 1 2 (C) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(D) 4 3 2 1
(D) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme - keâefheueosJe
efÉJesoer, hespe- De-138, ye-275 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-276, 167

234. (A) 235. (C) 236. (A) 237. (B)238. (B) 239. (D) 240. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 208
241. keâuhele®heefjceuemÙe ØeCeslee keâ:? KL SET–2016 249. YeeieJelemeej¤hemÙe veejeÙeCeerÙemÙe ØeCeslee– CVVET–2015
(A) Deceueevevo: (B) DehheÙÙeoeref#ele: (A) meescesMJej: (B) YeóveejeÙeCe:
(C) ØekeâeMeelceÙeefle: (D) JeeÛemheefleefceße: (C) nsceÛevõ: (D) veejeÙeCeYeó:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee&, `$e+ef<e', hespe–589 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-565
242. kegâueMesKejmÙe keâeJÙeb efkeâced– KL-SET–2015 250. jeceeÙeCece_peÙee&: jÛeefÙelee– CVVET–2015
(A) ®õe#eceeuee (B) cegkegâvoceeuee (A) #escesvõ: (B) hejeref#eleMecee&
(C) õe#eeceeuee (D) cegkeälekeâceeuee (C) DeefYejepejepesvõefceße: (D) keâunCe:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-562 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
243. hee_Ûeeueer-mJeÙebJejÛechetkeâeJÙemÙe keâlee& keâ:? 251. veueeYÙegoÙekeâeJÙemÙe keâlee&– CVVET–2015
KL-SET–2015 (A) jepeÛet[eceefCeoeref#ele: (B) DecejÛevõmetefj:
(A) veejeÙeCeYeó: (B) jeceÛevõ: (C) ke=â<CeoemekeâefJejepe: (D) JeeceveYeóyeeCe:
(C) Yeespe: (D) Ûe›eâkeâefJe: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- 255
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-420 252. keâC"eYejCekeâeJÙe-keâlee&– CVVET–2015
244. kesâjueeYejCeeÛechet: keâmÙe jÛevee? KL-SET–2015 (A) heeefCeefve: (B) Jej®efÛe:
(A) jeIeJeeÛeeÙe&mÙe (B) JeWkeâšeÛeeÙe&mÙe (C) hele_peefue: (D) YeJeYetefle:
(C) jeceÛevõoeref#elemÙe (D) ßeerke=â<CemÙe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe–195
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-5), hespe-141 253. keâhHeCeeYÙegoÙekeâeJÙe-ØeCeslee– CVVET–2015
245. JeemegosJemÙe keâeJÙeb YeJeefle– KL-SET–2015 (A) jlveekeâj: (B) iegCee{Ÿe:
(A) ÙegefOeef‰jefJepeÙeced (B) njefJepeÙeced (C) efMeJemJeeceer (D) #escesvõ:
(C) ÛevõefJepeÙeced (D) jIegefJepeÙeced mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-260
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–255 254. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 25 D–2015
246. `JeeuceerefkeâùoÙeced' šerkeâe kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? (keâ )DeefYe%eeveMeekegâvleueced (i) GòejjeceÛeefjleced
UGC 73 D–2015 (Ke)leerLeexokeâ_Ûe JeefÖMÛe (ii)ßeern<eex efvehegCe: keâefJe:
(A) Denesyeue-Dee$esÙe: (B) ceeOeJeÙeesieer veevÙele: Megefæcen&le:
(C) JewÅeveeLeoeref#ele: (D) ueeskeâveeLe: Ûe›eâJeleea (ie ) jlveeJeueer (iii) n<e&Ûeefjleced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceebMekeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-143 (Ie) heefjJele&ceeve: Skeâ: keâeue: (iv) ßeæeefJeòeb
247. `ue#eeYejCe' veecekeâ šerkeâe kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? MewueefveJeevevle: efJeefOeMÛesefle ef$eleÙeb
UGC 73 D–2015 leled meceeieleced
(A) veejeÙeCe:, Jeeefojepe: (B) veeruekeâC": (keâ) (Ke ) (ie ) (Ie )
(C) Depeg&veefceße: (D) efJeceueyeesOe: (A) (iv) (i) (ii) (iii)
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’ hespe-157 (B) (iii) (i) (ii) (iv)
(C) (iv) (ii) (i) (iii)
248. he©eieghleheefjceuemÙe ke=âefle:– CVVET–2015
(D) (i) (ii) (iii) (iv)
(A) ieG[Jenes (B) efJe›eâcee¿osJeÛeefjleced
œeesle–(A) DeefYe%eeveMeekegâvleueced- keâefheueosJe efÉJesoer (7/29), hespe-441
(C) veJemeenmee¿Ûeefjleced (D) heeleeueefJepeÙeced (B) GòejjeceÛeefjleced- keâefheueosJe efÉJesoer (1/13), hespe-27
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-258 (C) jlveeJeueer, ßeerke=â<Ce ef$ehee"er, hespe-7, (D) n<e&Ûeefjleced (5/2)

241. (B) 242. (B) 243. (A) 244. (C) 245. (A) 246. (A) 247. (A) 248. (C) 249. (D) 250. (A)
251. (D) 252. (B) 253. (C) 254. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
meeefneflÙekeâ «evLe-«evLekeâejB 209
255. efvecveefueefKele keâes ›eâceevegmeej efueefKeS Deewj efvecve ketâš 258. efvecveefueefKele keâes DevegJeleea ›eâce ceW jKeW Deewj efoÙes ieÙes
ceW mes mener Gòej ÛegefveÙes– UGC 06 J–2010 ketâš mebkesâleeW ceW mes mener Gòej keâe ÛeÙeve keâjW–
(1) ceeueefJekeâeeqiveefce$eced (2) n<e&Ûeefjleced UGC 06 J–2008
(3) De„eOÙeeÙeer (4) jepelejbefieCeer (1) jeceeÙeCe (2) meeceJeso
(3) De„eOÙeeÙeer (4) ceneYeejle
(A) 2 3 4 1
(B) 3 2 1 4 (A) 1 4 3 2
(C) 4 2 1 3 (B) 2 3 1 4
(D) 3 1 2 4 (C) 3 1 2 4
(D) 4 2 1 3
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-
A-201, B-394, C-558, D-320 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe–52, 93, 122, 148
256. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 06 D–2009 259. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 06 D–2007

(keâ) ef$ejlve (1) yeewæ Oece& uesKekeâ «evLe


(Ke) peelekeâ (2) pewve Oece& (keâ) YeejefJe (1) yegæÛeefjleced
(Ke) DeMJeIees<e (2) efkeâjeleepeg&veerÙeced
(ie) cegõeje#eme (3) meesceosJe
(ie) Jejenefceefnj (3) jepelejbefieCeer
(Ie) keâLeemeefjlmeeiej (4) efJeMeeKeoòe
(Ie) keâunCe (4) ye=nlmebefnlee
keâ Ke ie Ie
keâ Ke ie Ie
(A) 2 3 4 1
(A) 1 2 4 3
(B) 2 1 3 4
(B) 2 1 4 3
(C) 4 2 1 3
(C) 3 4 2 1
(D) 2 1 4 3
(D) 4 3 1 2
œeesle–keâ- YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-159, ie- mebmke=âle meeefnlÙe mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-keâ-180, Ke-167
keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme, keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-354, Ie-586, Ke-590
ie- mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme, GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-605 Ie-313
257. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 06 J–2009
260. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 06 J–2005
(keâ) FeqC[keâe (1) yeeCeYeó
(keâ) n<e& 1. n<e&Ûeefjle
(Ke) n<e&Ûeefjle (2) ÛevojyejoeF& (Ke) efJe%eevesMJej 2. mecejebieCe met$eOeej
(ie) he=LJeerjepejemees (3) cesiemLeveerpe (ie) Yeespe 3. efØeÙeoe|Mekeâe
(Ie) jepelejbefieCeer (4) keâunCe (Ie) yeeCe 4. efcelee#eje
keâ Ke ie Ie keâ Ke ie Ie
(A) 4 3 1 2 (A) 1 2 4 3
(B) 3 1 2 4 (B) 3 2 4 1
(C) 2 4 3 1 (C) 3 4 2 1
(D) 1 2 4 3 (D) 1 2 3 4
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, Ke-491 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer. Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe- keâ-
Ie- mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme, GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-313 365, Ie-489, Ke- mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-608

255. (D) 256. (D) 257. (B) 258. (B) 259. (B) 260. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 210
261. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 06 D–2004 (Ie) efJe›eâceebkeâosJeÛeefjle 4. peÙeosJe
(keâ) oC[er 1. ieG[Jenes keâ Ke ie Ie
(Ke) Jeekedâheefle 2. yegæÛeefjle (A) 1 2 3 4
(ie) DeMJeIees<e 3. keâhet&jce_pejer (B) 4 3 2 1
(C) 3 4 2 1
(Ie) jepeMesKej 4. oMekegâceejÛeefjle (D) 2 3 4 1
keâ Ke ie Ie mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-keâ-548, ie-
(A) 4 1 2 3 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-586, Ie-310
(B) 2 3 4 1 263. `ceòeefJeueeme:' ke=âefle efkeâme ßesCeer ceW Deeleer nw?
(C) 1 3 4 2 UGC 73 J–2016
(D) 3 2 4 1 (A) ieereflekeâeJÙes (B) MeeskeâkeâeJÙes
œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme keâefheueosJe efÉJesoer, (C) ëe=”ejkeâeJÙes (D) Øenmeves
hespe- keâ-466, Ke-254, ie-167, Ie-433 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-548
262. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 06 D–2011 264. `ke=â<CeefJeueemekeâeJÙemÙe' keâlee& keâ:? KL SET–2015
(keâ) ieerleieesefJevo 1. efyeunCe (A) megkegâceejkeâefJe: (B) veejeÙeCekeâefJe:
(Ke) heefjefMe„heJe&ced 2. meesceosJe (C) JeemegosJekeâefJe: (D) ßeerke=â<CekeâefJe:
(ie) keâLeemeefjlmeeiej 3. nsceÛevõ mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (Yeeie-4)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-559

Online Classes

TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET keâer


meJe&ßes‰ Online keâ#eeDeeW mes pegÌ[ves kesâ efueS
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033

261. (A) 262. (B) 263. (D) 264. (A)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$eer Ùe/efJeefJeOe «evLeB 211

28 keâeJÙeMeem$eerÙe/efJeefJeOe «evLe
1. DeeÛeeÙe& Yejleke=âlees «evLeesÓeqmle BHU AET– 2010 7. (i) `jmeieÁeOej' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ?
(A) keâeJÙeMeem$eced (B) veešdÙeMeem$eced (ii) jmeieÁeOej«evLekeâleg&vee&ceeefYeOeerÙeleeced –
(C) DeLe&Meem$eced (D) jepeMeem$eced (iii) jmeie”eOej efkeâmekeâe «evLe nw?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-577 BHU AET– 2012, UGC (H) D– 2011, J-2012
2. (i) jmemecØeoeÙemÙe ØeJele&keâ: keâ: – (A)DeevevoJeOe&ve: (B) heeqC[lejepepeieVeeLe:
(ii) jme mecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ DeeÛeeÙe& nQ– (C) keâefJejepeefJeMJeveeLe: (D) jepeevekeâ®ÙÙekeâ:
BHU AET– 2010, UP PGT– 2004 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-589, 590
(A) Yeecen: (B) #escesvõ: 8. (i) `OJevÙeeueeskeâ' efkeâmekeâer ke=âefle nw?
(C) efJeMJeveeLe: (D) Yejle:
(ii) `OJevÙeeueeskeâ' efkeâmekeâer jÛevee nw?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-591 UP PGT– 2002, BHU MET– 2009, 2013
3. DeeÛeeÙe& peÙeosJeke=âlees «evLeesÓeqmle BHU AET– 2010
(A) ®õš (B) jepeMesKej
(A) OJevÙeeueeskeâ: (B) Ûevõeueeskeâ:
(C) DeefYeveJeieghle (D) DeevevoJeOe&ve
(C) keâeJÙeeueeskeâ: (D) meùoÙeeueeskeâ:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-580
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-586
9. (i) meeefnlÙeohe&Ce kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? UP PGT– 2003,
4. (i) `Je›eâeseqkeälepeerefJeleced' Fefle «evLe: kesâve efueefKele:?
(ii) meeefnlÙeohe&Ce efkeâmekeâer jÛevee nw– 2013,
(ii) Je›eâeseqkeälepeerefJelemÙe keâlee& keâ:?
(iii) meeefnlÙeohe&Ce kesâ ØeCeslee nQ– UGC 25 D–2004,
BHU AET– 2010, UGC 73D– 1994
UGC 25 D– 2003, BHU B.Ed– 2013
(A) kegâvlekesâve (B) ®õšsve
(A)heb. peieVeeLe (B) jepeMesKej
(C) ceefnceYeósve (D) Jeecevesve
(C) cecceš (D) DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-595
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-587
5. OJevÙeeueeskeâeefYeOeeveb keâ: memepe& «evLecegòececed?
10. (i) veešdÙeMeem$e efkeâmekeâer jÛevee nw? BHU MET– 2012,
BHU AET– 2012
(ii) veešdÙeMeem$emÙe jÛeefÙelee keâesÓeqmle? UP PGT– 2003,
(A) Yeecen: (B) Jeeceve:
(iii) veešdÙeMeem$e kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU AET– 2012,
(C) oC[er (D) DeevevoJeOe&ve:
(iv) veešdÙeMeem$e kesâ uesKekeâ nQ– T SET–2014
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-580
(v) cegefve: efkeâceefYeOeeveesÓmeew veešdÙeMeem$eb Ûekeâej Ùe:–
6. keâeJÙeue#eCecegeföMÙe efJeMJeveeLesve Oeercelee
(vi) veešdÙeMeem$e kesâ ØeCeslee keâewve nQ?
keâes veece jefÛelees «evLe: mecegoenj meecØeleced~~
(vii) veešdÙeMeem$e keâer jÛevee efkeâmeves keâer?
BHU AET– 2012
(A) cecceš (B) ceeOeJeeÛeeÙe&
(A) oMe¤hekeâced (B) meeefnlÙeohe&Ce:
(C) keâeJÙeØekeâeMe: (D) keâeJÙeceerceebmee (C) Yejle (D) ®ÙÙekeâ

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-587 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-577

1. (B) 2. (D) 3. (B) 4. (A) 5. (D) 6. (B) 7. (B) 8. (D) 9. (D) 10. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 212
11. (i) veešdÙeMeem$e kesâ ØeJele&keâ nQ– UP PGT– 2004, 17. peieVeeLe keâer ke=âefle nw? UGC– 73 D– 1992
(ii) veešdÙeMeem$e kesâ ØeCeslee nQ? UP TGT– 2005, BHU (A) keâeJÙeeoMe& (B) jmeie”eOej
MET– 2008, 2009, 2011, 2013, UGC 25 J–2004, (C) ÚvoMeem$e (D) meeefnlÙeohe&Ce
UGC 73 J - 1992, UPTET– 2014, UP PGT (H) 2009
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-589, 590
(A) Oeve_peÙe (B) jeceÛevõ iegCeÛevõ
18. heeqC[lejepe peieVeeLe efkeâmekesâ uesKekeâ veneR nQ?
(C) Yejlecegefve (D) efJeMJeveeLe
BHU MET–2016
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-577
(A) DeemeHeâefJeueeme (B) ie”euenjer
12. `keâeJÙeeue¿ejmeejmeb«enmÙe:' keâlee& keâ:? JNU MET–2015
(C) jmeie”eOej (D) meewvoÙe&uenjer
(A) Yeecen: (B) ®õš:
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe Fefleneme-jepeJebMe meneÙe ‘nerje’, hespe-229, 230
(C) GodYeš: (D) cegkegâueYeó:
19. mejmJeleerkeâC"eYejCemÙe keâlee& Deefmle– KL SET–2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMsJeÕej, Yet0 hespe-43
(A) keâeefueoeme: (B) Yeeme:
13. (i) `JÙeeqkeäleefJeJeskeâ' kesâ jÛeveekeâej nQ– UP PGT– 2005,
(C) Yeespe: (D) megyevOeg:
(ii) `JÙeeqkeäleefJeJeskeâes' efJejefÛele: –UGC - 73 J–2014
(A) Yeespejepe (B) Oeve_peÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-582
(C) #escesvõ (D) ceefnceYeó 20. (i) efJeMJeveeLe keâer ke=âefle nw–

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’ hespe-582 (ii) efJeMJeveeLe uesKekeâ nQ- UGC- 73 D– 1994, 1996

14. (i) keâeJÙeeoMe& kesâ jÛeefÙelee nQ– UGC - 25 J- 2005 (A) keâeJÙeeoMe& (B) meeefnlÙeohe&Ce
(ii) keâeJÙeeoMe&keâej: keâ:? UGC - 73 J - 2015, (C) keâeJÙeØekeâeMe (D) Ûevõeueeskeâ
(iii) keâeJÙeeoMe& kesâ jÛeveekeâej nQ? UPTET– 2014 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-587
(iv) keâeJÙeeoMe& kesâ jÛeveekeâej efvecveefueefKele ceW mes keâewve nQ? 21. Yeecen keâer jÛevee nw– UGC 73 D– 1997
UP PGT (H)– 2005, BHU MET - 2010, (A) keâeJÙeØekeâeMe: (B) OJevÙeeueeskeâ:
RPSC «es[-I (TGT)– 2010 (C) keâeJÙeeue¿ej: (D) keâeJÙeeue¿ejkeâeefjkeâe
(A) ®õš: (B) Jeeceve: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578
(C) oC[er (D) jepeMesKej: 22. (i) oC[er-jefÛele «evLe nw–
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578 (ii) oC[er Éeje efueefKele «evLe keâewve nw?
15. keâeJÙeeue¿ejmet$eJe=efòekeâej: keâ:? UGC - 25 D – 2005 (iii) cenekeâefJe oC[er ves efkeâme «evLe keâes efueKee nw?
(A) Yeecen: (B) Jeeceve: UGC 73 J– 1999, BHU MET– 2011, 2012
(C) oC[er (D) ®õš: (A) keâeJÙeØekeâeMe (B) keâeJÙeeue¿ej
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-579 (C) keâeJÙeeoMe& (D) keâeJÙekeâewcegoer
16. veešdÙeMeem$emÙe ``DeefYeveJeYeejleer'' Fefle JÙeeKÙeeÙee: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578
keâlee& keâ:? UGC 25 J– 2012 23. ceefnceYeó jefÛele «evLe nw– UGC 73 J– 1998
(A) DeevevoJeOe&ve: (B) Yejle: (A) keâeJÙeeue¿ej: (B) keâeJÙeØekeâeMe:
(C) DeefYeveJeieghle: (D) Oeve_peÙe: (C) JÙeeqkeäleefJeJeskeâ: (D) meeefnlÙeohe&Ce:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-582 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-582

11. (C) 12. (C) 13. (D) 14. (C) 15. (B) 16. (C) 17. (B) 18. (D) 19. (C) 20. (B)
21. (C) 22. (C) 23. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$eer Ùe/efJeefJeOe «evLeB 213
24. (i) jmemet$e kesâ Øeefleheeokeâ nQ– UGC 73 D– 2006, 31. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
(ii) jmemet$emÙe keâlee& – 2011 WB SET–2010
(A) DeefYeveJeieghle: (B) YeóveeÙekeâ: (keâ) MeyoMeeqkeäle: 1. Glmeen:
(C) ueesuueš: (D) Yejlecegefve: (Ke) leke&âYee<ee 2. DeefYeOee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-591 (ie) Jeerj: 3. ØekeâjCeced
25. meeefnlÙeohe&Ce efkeâme Øekeâej keâer jÛevee nw?BHU MET– 2009 (Ie) ¤hekeâced 4. kesâMeJeefceße:
(A) Oece&«evLe (B) ue#eCe«evLe keâ Ke ie Ie
(C) veeškeâ«evLe (D) DeeKÙeeefÙekeâe (A) 1 2 3 4
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-587 (B) 2 3 4 1
26. keâewve mee Ùeesie mener veneR nw– BHU MET– 2009 (C) 2 4 1 3
(D) 3 2 4 1
(A) cecceš – keâeJÙeØekeâeMe (B) efJeMJeveeLe – meeefnlÙeohe&Ce
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eeceMeeŒeer, hespe keâ-26 Ie-170
(C) Yejlecegefve – jmeieÁeOej (D) peÙeosJe – Ûevõeueeskeâ
Ke- leke&âYee<ee- iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-2
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-590
ie- keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeMsJeÕej, hespe-97
27. jmeieÁeOej efkeâme Øekeâej keâe «evLe nw?BHU MET– 2011
32. `Øeleehe®õÙeMeesYet<eCe' kesâ jÛeveekeâej nQ–
(A) cenekeâeJÙe (B) ue#eCe«evLe
BHU MET– 2014
(C) veeškeâ (D) ieereflekeâeJÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-590 (A) iegCee{dÙe (B) #escesvõ
28. kegâJeueÙeevevo kesâ jÛeefÙelee nQ– BHU MET– 2014 (C) efJeÅeeveeLe (D) efJeÅeeOej
(A) DehheÙeoeref#ele (B) JeeÛemheefleefceße mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-154
(C) ke=â<CemegOeer (D) efJe<CegMecee& 33. `DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee&'' kesâ jÛeefÙelee nQ –
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-589 BHU - MET– 2014
29. `efÛe$eceerceebmee' keâmÙe Meem$emecyeæ: «evLe:? cecceš
(A) (B) peieVeeLe
JNU MET–2015 oC[er
(C) (D) #escesvõ
(A) Oece&Meem$eced (B) ceerceebmeeMeem$eced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-596
(C) Deue¿ejMeem$eced (D) efÛe$euesKeMeem$eced 34. (i) keâeJÙeeue¿ejmÙe uesKekeâ: – MPPSC – 2003
œeesle– mebmke=âle MeeŒeeW keâe Fefleneme, yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-269 (ii) keâeJÙeeue¿ej efkeâmekeâer jÛevee nw?
30. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–GJ SET–2008 (iii) keâeJÙeeue¿ej kesâ jÛeefÙelee–
(keâ) YejlemÙe 1. DeewefÛelÙemecØeoeÙe: AWES - TGT– 2010, JNU - MET– 2014,
(Ke) JeecevemÙe 2. OJeefvemecØeoeÙe: UP PGT–2004, UGC (H) J– 2011
(ie) DeevevoJeOe&vemÙe 3. jereflemecØeoeÙe: (A) ceefnceYeó (B) GodYeš:
(Ie) #escesvõmÙe 4. jmemecØeoeÙe: (C) pewÙeš: (D) Yeecen:
keâ Ke ie Ie œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578
(A) 4 1 2 3 35. jepeMesKejmÙe ke=âefle: keâe?
(B) 4 1 2 3 DSSSB - TGT, DSSSB PGT– 2014
(C) 4 3 2 1
(D) 1 3 4 2 meewvoÙe&ceerceebmee
(A) (B) keâeJÙeceerceebmee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee&, ‘$e+ef<e’, (C) efÛe$eceerceebmee (D) meeefnlÙeceerceebmee
hespe- keâ-591, Ke-592, ie-594, Ie-596 mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-81
24. (D) 25. (B) 26. (C) 27. (B) 28. (A) 29. (C) 30. (C) 31. (C) 32. (C) 33. (D)
34. (D) 35. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 214
36. efvecveefueefKele ceW mes nsceÛevõ keâer jÛevee keâewve meer nw? 42. ``DeuebkeâejmegOeeefveefOekeâlee&'' Deeqmle? UGC 73 (D)– 2014
UGC 73 J–2016 (A) YeóYeemkeâj: (B) peieVeeLe:
(A) keâeJÙeceerceebmee (B) keâeJÙeevegMeemeveced (C) cecceš: (D) meeÙeCe:
(C) keâefJekeâC"eYejCeced (D) keâeJÙeefveCe&Ùe: œeesle–
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-144 43. efvecveefueefKele DeeueesÛevee «evLeeW keâes Gvekesâ uesKekeâeW kesâ
meeLe megcesefuele keâerefpeS– UGC (H) J–2013
37. Deue¿ejMesKej: kesâve ke=âle:– JNU - MET– 2014
(keâ) ëe=ÁejØekeâeMe (i) ceefnceYeó
(A) ®ÙÙekesâve (B) efJeÅeeveeLesve
(Ke) JÙeeqkeäleefJeJeskeâ (ii) DehheÙeoeref#ele
(C) efJeÅeeOejsCe (D) kesâMeJeefceßesCe (ie) efÛe$eceerceebmee (iii) Yeespe
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-167 (Ie) jmece_pejer (iv) ®õYeó
38. megcesueÙeleg– JNU MET– 2014 (v) Yeevegoòe
«evLe: jÛeveekeâej: ketâš : (keâ) (Ke ) (ie ) (Ie )
1. DeefYeveJeYeejleer (keâ) Yejlecegefve: (A) (iii) (i) (ii) (v)
(B) (iv) (iii) (i) (ii)
2. keâeJÙeØekeâeMe: (Ke) ®ÙÙekeâ: (C) (ii) (i) (iii) (iv)
3. veešdÙeMeem$eced (ie) DeefYeveJeieghleheeoeÛeeÙe&: (D) (v) (ii) (iv) (iii)
4. Deue¿ejmeJe&mJeced (Ie) ceccešeÛeeÙe&: œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe
(A) 1. ie 2. Ie 3. Ke 4. keâ heeC[sÙe, hespe- (A)-106, (B)-103, (C)-169, (D)-159
(B) 1. keâ 2. Ke 3. ie 4. Ie 44. keâeue›eâceevegmeej «evLeeW keâe mener Deveg›eâce nw–
(C) 1. Ie 2. ie 3. Ke 4. keâ UGC (H) J– 2011
(D) 1. ie 2. Ie 3. keâ 4. Ke (A) keâeJÙeMeem$e, oMe¤hekeâ, keâeJÙeeue¿ejmet$eJe=eòf e, veešdÙeMeem$e
(B) veešdÙeMeem$e, keâeJÙeeue¿ejmet$eJe=eòf e, oMe¤hekeâ, keâeJÙeØekeâeMe
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe
(C) keâeJÙeeue¿ejmet$eJe=efòe, veešdÙeMeem$e, keâeJÙeØekeâeMe, oMe¤hekeâ
heeC[sÙe, hespe- (1)-98 (2)-120 (3)-2 (4)-136
(D) oMe¤hekeâ, keâeJÙeØekeâeMe, keâeJÙeeue*dkeâejmet$eJe=eòf e, veešdÙeMeem$e
39. `keâeJÙeceerceebmee' kesâ uesKekeâ nQ–
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Feflenememe - DecejveeLe
DL (H)– 2015, UP PGT (H) – 2004 heeC[sÙe,hespe- 2, 26, 99, 120
(A) ®õš (B) Yeecen 45. efvecveefueefKele «evLeeW keâes Gvekesâ DeeÛeeÙeeX kesâ meeLe megcesefuele
(C) jepeMesKej (D) oC[er keâerefpeS– UGC (H) D– 2010
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-81 (De) OJevÙeeueeskeâ (i) cecceš
40. oC[er kesâ keâeJÙeMeem$eerÙe «evLe keâe veece nw? ( ye ) keâeJÙeeue¿ej (ii) DeevevoJeOe&ve
UP TGT (H)– 2010 (me) keâeJÙeØekeâeMe (iii) Yeecen
(A) ØeefleoMe& (B) keâeJÙeMeem$e ( o ) keâeJÙeeveg Meemeve (iv) nsceÛevõ
(C) keâeJÙeeoMe& (D) Yee<eeoMe&
De ye me o
(A) (ii) (iii) (i) (iv)
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578
(B) (iv) (iii) (i) (ii)
41. `jmece_pejer' kesâve efJejefÛeleeÓeqmle? BHU AET– 2010
(C) (iii) (iv) (i) (ii)
(A) efMe”Yetheeuesve (B) Yeevegoòesve (D) (iv) (iii) (ii) (i)
(C) keâCe&hetjsCe (D) efJeMJesMJejheeqC[lesve œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-159 heeC[sÙe, hespe- De-41, ye-8 me-120 o-144

36. (B) 37. (D) 38. (D) 39. (C) 40. (C) 41. (B) 42. (A) 43. (A) 44. (B) 45. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$eer Ùe/efJeefJeOe «evLeB 215
46. efvecveefueefKele «evLe Deewj «evLekeâejeW keâes megcesefuele keâerefpeS– 51. keâeJÙeeue¿ejs MueeskeâmebKÙee Deeqmle–BHU Sh.ET– 2003
UGC (H) J– 2009 (A) 500 (B) 400
(De) jmeieÁeOej (i) cecceš (C) 425 (D) 300
(ye) meeefnlÙeohe&Ce (ii) DeevevoJeOe&ve œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578
(me) keâeJÙeØekeâeMe (iii) efJeMJeveeLe 52. Fve «evLeeW keâe keâeue kesâ DeeOeej hej mener Deveg›eâce keâewve
(o) Je›eâeseqkeälepeerefJeleced (iv) kegâvlekeâ mee nw– UGC (H) D - 2013
(v) heeqC[lejepe peieVeeLe (A) keâeJÙeeoMe&, OJevÙeeueeskeâ, keâeJÙeØekeâeMe, meeefnlÙeohe&Ce
De ye me o (B) OJevÙeeueeskeâ, keâeJÙeØekeâeMe, meeefnlÙeohe&Ce, keâeJÙeeoMe&
(A) v iii i iv (C) keâeJÙeØekeâeMe, meeefnlÙeohe&Ce, keâeJÙeeoMe&, OJevÙeeueeskeâ
(B) iii ii iv i (D) meeefnlÙeohe&Ce, keâeJÙeeoMe&, OJevÙeeueeskeâ, keâeJÙeØekeâeMe
(C) v i ii iii mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-578, 580,584, 587
(D) iii ii i v 53. ®õš Éeje efueefKele Deue¿ej «evLe keâe veece nw–
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe UGC 73 J-2015
heeC[sÙe, hespe-De-174, ye-157,me-120, o-88 (A) keâeJÙeeue¿ej (B) Deue¿ejmet$eced
47. Yeecen: keâmÙe mecØeoeÙemÙe DeeÛeeÙe&:?JNU MET–2015 (C) Deue¿ejmeJe&mJeced (D) jmeeue¿ej:
(A) DeewefÛelÙemecØeoeÙemÙe (B) jmemecØeoeÙemÙe mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-36
(C) Deue¿ejmecØeoeÙemÙe (D) OJeefvemecØeoeÙemÙe 54. (i) ieefCele keâer hegmlekeâ ``ueerueeJeleer'' kesâ uesKekeâ nQ –
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-592 (ii) ueerueeJeleer kesâ jÛeveekeâej keâewve nQ?
48. jerefle mecØeoeÙe mes mecyeeqvOele keâeJÙeMeem$eerÙe «evLe nw – (iii) `ueerueeJeleer' «evLemÙe keâlee& keâ: Deeqmle–
UP PGT (H)– 2005 (iv) `ueerueeJeleer' keâer jÛevee efkeâmeves keâer?
(A) keâeJÙeeue¿ejmet$e (B) keâeJÙeeue¿ej (v) `ueerueeJeleer'-keâej: Deeqmle– UK PCS– 2009,
(C) keâeJÙeeue¿ejmet$eJe=efòe (D) keâeJÙeeoMe& (vi) ueerueeJeleer kesâve jefÛelee? UGC 73D– 1994,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-592 1996, 2004, 2009, J–1999, 2008, 2013
49. (i) Deue¿ejmecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ DeeÛeeÙe& keâewve nQ? (A) jeceeveg pe (B) keâewefšuÙe
(ii) DeuebkeâejmecØeoeÙemÙe ØeJele&keâ: –AWES TGT– 2011 (C) DecelÙe&mesve (D) YeemkeâjeÛeeÙe&

(iii) Deue¿ejmecØeoeÙe kesâ mebmLeehekeâ DeeÛeeÙe& nQ?


œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606
UGC (H) J–2013, UP PGT–2002, 2003 55. `Ùes jmemÙeeef”vees Oecee&: MeewÙee&oÙe FJeelceve:~' Fleerceeced
UP TGT–2002, H TET–2015
Geqkeäleced Deeue#Ùe Øemlegles<eg DeOeesefueefKeles<eg JeekeäÙes<eg Skeâced
DemeceerÛeerveceeqmle? DU M. Phil–2016
(A) DeeÛeeÙe&Yeecen: (B) DeeÛeeÙe&oC[er
(A) FÙeb efJeMJeveeLesve Øeefleheeefolee
(C) DeeÛeeÙe&Jeeceve: (D) DeeÛeeÙe&: DeevevoJeOe&ve:
(B) FÙeb efJeMJeveeLesve GodOe=lee
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-592 (C) FÙeb iegCeefJe<eÙes keâmÙeefÛeoeÛeeÙe&mÙe celeb ØeefleheeoÙeefle
50. peÙeosJe: keâmÙe «evLemÙe ØeCeslee? BHU Sh.ET–2013
(D) FÙeb meeefnlÙeohe&Ces keâmÙeefÛ eod DevÙemÙe DeeÛeeÙe&mÙe
(A) oMe¤hekeâced (B) Ûevõeueeskeâ: keâeJÙemJe¤heb efvejefmelegb ØeÙegkeälee
(C) keâeJÙeevegMeemeveced (D) DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe (8/86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-148 (ii) meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-15

46. (A) 47. (C) 48. (A) 49. (A) 50. (B) 51. (B) 52. (A) 53. (A) 54. (D) 55. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 216
56. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– 60. (i) `efcelee#eje šerkeâe' nw–
K SET–2015 (ii) efcelee#eje veece keâer šerkeâe keâneB efceueleer nw?
(keâ) Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced 1. Yeespejepe: (iii) efcelee#eje šerkeâe efkeâme mce=efle keâer nw?
UGC 73 D– 1996, J–1998, 1999
(Ke) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced 2. cecceš:
(A) ieewlecemce=efle keâer (B) nejerlemce=efle keâer
(ie) leooes<eew MeyoeLeez meiegCeew 3. efJeMJeveeLe:
(C) Ùee%eJeukeäÙemce=efle keâer (D) cevegmce=efle keâer
(Ie) efveoex<eb iegCeJelkeâeJÙeced 4. kegâvlekeâ:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-608
keâ Ke ie Ie 61. JeeÛemhelÙeced veecekeâmÙe Meyokeâes<emÙe ØeCesleeÓeqmle –
(A) 4 3 2 1 DU M. Phil–2016
(B) 3 2 1 4 (A) JeeÛemheefleefceße: (B) leejeveeLeleke&âJeeÛemheefle:
(C) 1 3 2 4 (C) jeceveeLeleke&âJeeÛemheefle: (D) jeOeekeâevleosJeyeneogj:
(D) 1 2 3 4 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-603
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe–18-25 62. jÛevee jÛeveekeâej
57. (i) Deue¿ejmeJe&mJekeâej:– KL SET–2015 (keâ) efÛe$ekeâeJÙekeâewlegkeâced (i) jecekeâjCe Mecee&
(ii) Deue¿ejmeJe&mJeced keâmÙe ke=âeflejeqmle–CVVET–2015 (Ke) mevOÙee (ii) ßeerjeceÛeõg[g:
(A) Yeecen: (B) ®ÙÙekeâ: (ie) ßeercelØeleehejeCeeÙeveced (iii)jece¤hehee"keâ:
(C) ®õš: (D) Øeleernejsvogjepe: (Ie) keâes Jew jme: (iv) DeeBiesefšhejeref#eleMecee&

mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-136 GheÙeg&keäl eeveeb meeefnlÙeekeâeoceerhegjmke=âleeveeb jÛeveeveeb
leõÛeveekeâejeCeeb Ûe mecegefÛeleeefve Ùegiceeefve keâeqmceved
58. (i) `ye=nlmebefnlee' kesâ jÛeveekeâej nQ? BHU MET– 2010,
efJekeâuhes meeqvle– DU M. phil–2016
(ii) ye=nlmebefnlee kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? UGC 73D, keâ Ke ie Ie
(iii) ye=nlmebefnleeÙee: keâlee& keâ: Deeqmle? 1996, 1999, (A) 3 4 1 2
(iv) ye=nlmebefnleeÙee: uesKekeâesÓeqmle~ J-2009, D-2012 (B) 3 1 4 2
(C) 4 2 3 1
J-1991, D-1992, BHU AET–2011
(D) 1 3 2 4
(A) DeeÙe&Yeó (B) Jejenefceefnj œeesle–(i) mebmke=âle-Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), hespe–115-127
(C) YejÉepe (D) YeemkeâjeÛeeÙe& (ii) mebmke=âle keâe DeJee&Ûeerve meceer#eelcekeâ keâeJÙeMeem$e-DeefYejepesvõ efceße, hespe–359
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-605 63. OJeefvemecØeoeÙemÙe ØeJele&keâ: – KL SET–2015
59. (i) «enueeIeJe kesâ jÛeefÙelee nQ–UGC 73 D–1997, 1992 (A) jepeMesKej: (B) DeevevoJeOe&ve:
(ii) «enueeIeJe ke=âeflejefmle– BHU AET–2011, 2012 (C) Jeeceve: (D) kegâvlekeâ:

(iii) «enueeIeJees uesKekeâesjefmle– œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-580
64. `peelekeâeue¿ej' kesâ jÛeefÙelee nQ– UGC 73 D– 1994
(A) ieCesMeowJe%e (B) jeceowJe%e
(A) jeceowJe%e (B) ieCesMekeâefJe
(C) ieCesMekeâefJe (D) he=LegÙeMe
(C) Jejenefceefnj (D) ieCesMeowJe%e
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er- hespe-2

56. (A) 57. (B) 58. (B) 59. (A) 60. (C) 61. (B) 62. (B) 63. (B) 64. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veereflÙeMelekeâced
keâeJÙeMeem$eer e/efJeefJeOe «evLeB 217
65. (i) `efveCe&ÙeefmevOeg' kesâ keâlee& nQ– UGC 73 D 1996, 72. `he_Ûeefmeæeeqvlekeâe' «evLe kesâ ØeCeslee nQ–
(ii) `efveCe&ÙeefmevOeg' kesâ jÛeefÙelee nQ– J-1998 BHU MET– 2012
(A) keâceueekeâj (B) kegâceeefjue (A) Jejenefceefnj (B) JeeÛemheefleefceße
(C) ØeYeekeâj (D) Me¿j (C) keâeefueoeme (D) ßeern<e&
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-609 œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er- hespe-1
66. cevegmce=efle kesâ šerkeâekeâej nQ– UGC 73 D– 1996 73. (i) `efcelee#eje' kesâ uesKekeâ nQ– BHU MET– 2013, 2014,

(A) GJJeš (B) kewâÙeš (i) efcelee#ejeÙee: keâlee& keâ:? UGC– 73, J– 2006,
MP PSC– 2000
(C) ceefnceYeó (D) kegâuuetkeâYeó
(A) YeJeYetefle (B) Yejle
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-607
(C) efJe%eevesMJej (D) cecceš
67. (i) meejeJeueerkeâej: efJeÅeles– UGC 73 J– 1998,
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-608
(ii) meejeJeueer keâer jÛevee FvneWves keâer–BHU-AET– 2011
74. `ÛelegJe&ie&efÛevleeceefCe' kesâ uesKekeâ keâe veece nw?
(A) Jejenefceefnj: (B) Yeóeslheue:
BHU MET– 2014
(C) keâuÙeeCeJecee& (D) {gefC{jepe: (A) OecexMJej (B) jIegveeLeYeó
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, hespe-1 (C) nsceeefõ (D) MetueheeefCe
68. `efmeæevleefMejesceefCekeâej' nQ– UGC 73 D– 1999 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-609
(A) ieCesMe (B) keâceueekeâj 75. `Oece&keâesMe' kesâ uesKekeâ nQ– BHU MET– 2014
(C) Yeemkeâj (D) jeceowJe%e (A) ef$eueesÛeve efceße (B) DevevleosJe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-606 (C) ßeeroòe (D) jIegvevove
69. cevoejce_pejer' «evLe kesâ jÛeefÙelee nQ–UGC 73 D– 2007 œeesle–
(A) meeÙeCeeÛeeÙe&: (B) JesoevleosefMekeâ: 76. ``YeejleerÙe Yee<eeefÛevleve'' kesâ jÛeefÙelee nQ –
(C) jeIeJesvõleerLe&: (D) JÙeemeleerLe&: BHU MET– 2014
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe– 391 (A) [e@. YeesueeveeLe efleJeejer (B) efJeÅeeefveJeeme efceße
70. `ye=nleer' FlÙeeKÙe «evLemÙe keâlee&– UGC 73 D– 2011 (C) heb. jeceØemeeo ef$ehee"er (D) jeceefJeueeme Mecee&
(A) ØeYeekeâj: (B) kegâceeefjue: œeesle–
(C) ceC[veefceße: (D) MeeefuekeâveeLe: 77. `An Introduction to Comparative
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet0 hespe-9 Philasophy' kesâ uesKekeâ nw? BHU MET– 2014
71. (i) JesoeÁpÙeesefle<e«evLemÙe jÛeveeb keâ: ke=âleJeeved? (A) heer.[er. iegCes (B) pescheme&ve
(C) yuetceHeâeru[ (D) YeesueeveeLe efleJeejer
(ii) Jesoe”pÙeesefle<emÙe ØeCeslee Jele&les?
(iii) `Jesoe”pÙeesefle<eced' efueefKeleced?
œeesle–Yee<eeefJe%eeve SJeb Yee<eeMeem$e-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–500
78. ceerceebmeemet$ekeâejesÓeqmle– UGC 73 J–2005
BHU AET– 2010, 2012, 2011
(A) JÙeeme: (B) ieewlece:
(A) heeefCeefve: (B) YeemkeâjeÛeeÙe&:
(C) pewefceefve: (D) keâefheue:
(C) meerleejece Pee (D) ueieOe:
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet0 hespe–5
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-95

65. (A) 66. (D) 67. (C) 68. (C) 69. (B) 70. (A) 71. (D) 72. (A) 73. (C) 74. (C)
75. (A) 76. (B) 77. (A) 78. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 218
79. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– WB SET–2010 84. efJe<Ceg keâe meoeiecewkeâ efJe%esÙelJe Øeefleheeokeâ «evLe nw–
keâeJÙeue#eCeced keâeJÙeue#eCekeâlee& UGC– 73 J– 2012

(keâ) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced 1. Jeeceve: (A) ØeceeCeue#eCeced (B) GheeefOeKeC[veced


(C) keâLeeue#eCeced (D) efJe<CegleòJeefveCe&Ùe:
(Ke) jereflejelcee keâeJÙemÙe 2. efJeMJeveeLe:
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme- (KeC[-10), hespe-362
(ie) keâeJÙemÙeelcee OJeefve: 3. kegâvlekeâ:
85. ``he_Ûeefmeæeeqvlekeâe'' efkeâmeves efueKeer nw–
(Ie) Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced 4. DeevevoJeOe&ve:
BHU MET– 2011
keâ Ke ie Ie
(A) Jejenefceefnj (B) keâeefueoeme
(A) 2 1 4 3
(C) JeeÛemheefle efceße (D) efJe<CegMecee&
(B) 1 2 3 4
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-605
(C) 2 3 4 1
86. (i) oeÙeYeeie«evLe: kesâve efueefKele:?UGC– 73, J– 2005,
(D) 3 4 2 1
(ii) oeÙeYeeie «evLe keâe uesKekeâ keâewve nw– 2007, 2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe–keâ-27 Ke-25 ie-26
(iii) oeÙeYeeiemÙe ØeCeslee–
80. `oòekeâceerceebmee' kesâ ØeCeslee nQ–
(A) efJe%eevesMJej (B) jIegvevove
UGC 73 J-2005, D– 2012
(C) peercetleJeenve (D) veeruekeâC"
(A) kegâyesj: (B) vevoheeqC[le: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-608
(C) MetueheeefCe: (D) Øeleehe®õosJe: 87. YeemkeâjeÛeeÙe&mÙe ke=âeflejeqmle– BHU AET– 2010
œeesle– (A) «enueeIeJeced (B) leòJeefJeJeskeâ:
81. (i) `cevJeLe&cegkeäleeJeueer' kesâ jÛeefÙelee nQ– (C) ye=nlmebefnlee (D) efmeæevleefMejesceefCe:
(ii) cevJeLe&cegkeäleeJeuÙee: ØeCesleeÓeqmle – œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606
UGC 73 J– 1998, 2008 88. keâeJÙeohe&Ce: Fefle «evLemÙe keâlee& keâ:? KL SET–2016
(A) cesOeeefleefLe: (B) kegâuuetkeâ: (A) efJeMJesMJejheeqC[le: (B) jepeÛet[eceefCeoeref#ele:
(C) efJe%eevesMJej: (D) ceveg: (C) ieesefJevo"keäkegâj: (D) kesâMeJeefceße:

œeesle–cevegmce=efle-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-1 mebmke=âle keâeJÙeMeem$e keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe–265
89. (i) JejenefceefnjsCe efueefKelee– BHU AET– 2011, 2012
82. (i) ``efmeæevleefMejesceefCe'' kesâ jÛeefÙelee nQ–
(ii) JejenefceefnjefJejefÛelee ke=âefle: keâe? CVVET–2017
(ii) efmeæevleefMejesceCes: keâlee&eqmle– UGC– 73 J–2013
(A) meejeJeueer (B) ieesueceerceebmee
(A) DeeÙe&Yeó: (B) YeemkeâjeÛeeÙe&:
(C) ye=nlmebefnlee (D) ye=noemlegceeuee
(C) Jejenefceefnj: (D) meecevleÛevõMesKej:
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’ hespe-605
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606 90. Ûevõeueeskeâ efkeâme Øekeâej keâer jÛevee nw?
83. `metÙe&efmeæevle' kesâ ØeJele&keâ nQ– UGC 73 D– 2012 BHU MET–2016
(A) YeemkeâjeÛeeÙe&: (B) JejenefceefnjeÛeeÙe&: (A) ue#eCe«evLe (B) veeškeâ«evLe
(C) ueieOeeÛeeÙe&: (D) DeeÙe&Yeó: (C) DeeKÙeeefÙekeâe (D) Oece&«evLe
œeesle–metÙe&efmeæevle (1.9) - jeceÛevõ heeC[sÙe, Yet0 hespe–09 meb
m ke=
â le keâeJÙeMeeŒe keâe Deeuees
Û eveelcekeâ Fef
l eneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-149

79. (A) 80. (B) 81. (B) 82. (B) 83. (A) 84. (D) 85. (A) 86. (C) 87. (D) 88. (B)
89. (C) 90. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$eer Ùe/efJeefJeOe «evLeB 219
91. cegntòe&efÛevleeceefCekeâejes efJeÅeles– BHU AET– 2011 98. `kegâuuetkeâYeó' ke=âle cevegmce=efle šerkeâe keâe veece nw?
(A) ßeerOejeÛeeÙe&: (B) DevevleowJe%e: UGC 73 J– 1999
(C) jeceowJe%e: (D) jeceeÛeeÙe&: (A) cevJeLe&keâuheuelee (B) cevJeLe&ØekeâeMe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606 (C) leòJeJewMeejoer (D) cevJeLe&cegkeäleeJeueer
92. ieCesMeowJe%emÙe ke=âeflee|JeÅeles– BHU AET– 2011 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-1
(A) «enefÛevleeceefCe: (B) «enueeIeJeced 99. `Ùe%eleòJeØekeâeMe' kesâ jÛeefÙelee nQ? BHU MET– 2015
(C) ieesueefÛevleeceefCe: (D) «enCeueeIeJeced (A) heóeefYejeceMeem$eer (B) efÛeVemJeeceer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606 (C) ceC[veefceße (D) yeueosJe GheeOÙeeÙe
93. ye=nppeelekeâmÙe Øeefmeæ: šerkeâekeâejes efJeÅeles– œeesle–
BHU AET– 2011 100. The `efHeâuee@meHeâer Dee@Heâ Je[& SC[ ceereEveie'' kesâ jÛeefÙelee

(A) ueuue: (B) Yeóueesuueš


nQ– BHU MET– 2015
(A) Øees. ieewjerveeLe Meem$eer (B) Øees. DeMeeskeâ Meem$eer
(C) keâceueekeâj: (D) Yeóeslheue:
(C) Øees. heóeefYejece Meem$eer(D) Øees. kewâueeMeheefle Meem$eer
œeesle–ye=nppeelekeâced - heb0 kesâoejoòe peesMeer, Yet0 hespe–(xxxviii)
œeesle– ietieue meÛe&
94. cevegmce=efle keâer šerkeâe cevJeLe&cegkeäleeJeueer kesâ šerkeâekeâej
keâewve nQ? BHU AET– 2011 101. ßeerefJeÅee Jeeues «evLeeW ceW efpemekeâer ieCevee nesleer nw, Jen
nw– BHU MET– 2015
(A) DemeneÙe (B) kegâuuetkeâYeó
(A) keâce&keâeC[Øeoerhe (B) «enMeeeqvle ØeÙeesie
(C) ieesefJevojepe (D) jeceÛevõ
(C) cev$ecenesoefOe (D) MÙeeceemeheÙee&heæefle
œeesle–cevegmce=efle - efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-1
œeesle–
95. DeeieceMeem$e keâe «evLe keâewve mee nw?BHU AET– 2011
102. efJeMJekeâce&ØekeâeMe mes mecyeeqvOele Meem$e nw–
(A) meebKÙekeâeefjkeâe (B) megJeCe&mehleefle
BHU MET– 2015
(C) leeceÇmehleefle (D) hejeeE$eefMekeâe
(A) JeemlegMeem$e (B) oMe&ve
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-11), hespe- 619
(C) mce=efle (D) keâeJÙe
96. (i) `lev$eeueeskeâmeej' kesâ jÛeefÙelee nQ? UGC 73 D– 1992,
œeesle–
(ii) lev$eeueeskeâmeej kesâ keâlee& nQ? 1994, J– 2006,
103. (i) `Yepe ieesefJevomÙe' ieerlemÙe jÛeefÙelee–
(iii) lev$eeueeskeâmeejmÙe keâlee& keâ:? 2007, 2009
(ii) `Yepe ieesefJevoced' jÛeefÙelee keâ:?
(A) DeefYeveJeieghle (B) Yeespejepe
AWES TGT– 2010, 2011
(C) ceeOeJe (D) #escesvõ
(A) efoJeekeâj: (B) jeceevevo:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’ hespe-581, 582
(C) DeeÛeeÙe&Me¿j: (D) jeceevegpe:
97. `ueerueeJeleer' efkeâme efJe<eÙe mes mecyeeqvOele «evLe nw –
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-365
MP PCS– 1990
104. `DecejkeâesMemÙe' uesKekeâ: Deeqmle– AWES TGT– 2012
(A) ieefCele (B) efJeceeveMeem$e
(A) DecejosJe: (B) DecejeEmen:
(C) YetieYe&Meem$e (D) KeieesueMeem$e
(C) DecejveeLe: (D) DecejmJeeceer
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-606 œeesle–DecejkeâesMe- ßeerceVeeueeue ‘DeefYecevÙeg’, Yet0 hespe-2

91. (C) 92. (B) 93. (D) 94. (B) 95. (D) 96. (A) 97. (A) 98. (D) 99. (A) 100. (A)
101. (D) 102. (A) 103. (C) 104. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 220
105. JejenefceefnjmÙe pÙeeself e<e«evLemÙe veece– AWES TGT– 2011 113. `Ûejkeâmebefnlee' keäÙee nw? MP PSC– 1993
(A) meejeJeueer (B) ye=nppeelekeâ: (A) Fefleneme«evLe (B) efÛeefkeâlmee«evLe
(C) KeC[veKeC[KeeÅe: (D) ueIegceeveme: (C) Oeee|cekeâ«evLe (D) keâLeemeb«en
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-605 œeesle–YeejleerÙe Meem$e Deewj Meem$ekeâej-efieefjpeeMebkeâj Meem$eer, hespe-109
106. Deeqmceved «evLes mJemLeJe=òeb JeefCe&leced–AWES TGT– 2010
114. ØeMveeveeb mecÙekedâ cesueveb keâòe&JÙeced– JNU MET–2015
(A) megßeglekeâeJÙes (B) De„ebieùoÙekeâeJÙes
efmeæevlee: DeeÛeeÙee&:
(C) ÛejkeâmebefnleeÙeeced (D) efÛeefkeâlmeemeejmeb«ens
YeejleerÙe Meem$e Deewj Meem$ekeâej-efieefjpeeMebkeâj Meem$eer, hespe-110-111 (keâ) GlheefòeJeeo: (i) DeefYeveJeieghle:

107. DeeÙe&Yeó ves 23 Je<e& keâer DeJemLee ceW efkeâme «evLe keâer (Ke) DevegefceefleJeeo: (ii) Yeóueesuueš:
jÛevee keâer? H TET– 2014 (ie) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo: (iii) ßeerMebkegâkeâ:
(A) ueerueeJeleer (B) DeejYešerÙe (Ie) YegeqkeäleJeeo: (iv) YeóveeÙekeâ:
(C) JesOeMeeuee (D) FveceW mes keâesF& veneR keâ Ke ie Ie
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-605 (A) (i) (ii) (iii) (iv)
108. kegâuuetkeâYeósve keâmÙe «evLemÙe šerkeâe efueefKelee? (B) (ii) (iii) (i) (iv)
AWES TGT– 2009 (C) (ii) (iii) (iv) (i)
(A) cegC[keâesheefve<eod (B) ÙepegJexo: (D) (iii) (iv) (i) (ii)
(C) cevegmce=efle: (D) keâelev$eJÙeekeâjCed œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe- 101, 102, 107, 105
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-607 115. MeewæesoefveveecekeâmÙe DeeÛeeÙe&mÙe met$eeCeeb JÙeeKÙee¤he:
109. `Je=òeyeesOekeâced' Meem$eb keâLÙeles– AWES TGT– 2009 Deue¿ej«evLe: keâ:? KL SET–2016
(A) Deue¿ejMeem$eced (B) ÚvoMeem$eced (A) yeewæeue¿ej: (B) Deue¿ejMesKej:
(C) ØekeâerCe&keâced (D) KeC[keâeJÙeced (C) megyeesOeeue¿ej: (D) Deue¿ejmeJe&mJeced
œeesle–Je=òejlveekeâj-heJevekegâceej heeC[sÙe, Yet0 hespe–03
œeesle–
110. `DeeÛeejefveCe&Ùe' kesâ efvecee&lee nQ? BHU MET– 2014
116. `Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced' FlÙesleuue#eCeb keâmceeled
(A) veeiesMeYeó (B) JeWkeâšsMe
hejemleced? MGKV Ph. D–2016
(C) JeerjjeIeJe (D) ieesheeue
(A) Je›eâeskeäles: oes<e¤helJeeled
œeesle–
111. efMeJemet$e «evLe ceW nw? UGC 73 J–2016 (B) Je›eâeskeäles: keâeJÙeiegCe¤helJeeled

(A) efokedâmebKÙes meb%eeÙeeced (B) MeeqkeäleÛe›eâmebOeeves efJeMJemebnej: (C) Je›eâeskeäles: Deue¿ej¤helJeeled


(C) levlegmecevJeÙeeled (D) lelØeefle<esOeeLe&ceskeâleòJeeYÙeeme: (D) Je›eâeskeäles: keâeJÙeelce¤helJeeled
œeesle– œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (1.2) - Meeefue«eeceMeem$eer, hespe–16
112. `efmeæevleuesMemeb«en' kesâ jÛeefÙelee nQ? 117. `ye=nppeelekeâ' kesâ jÛeefÙelee nQ? UGC 73 D–1992
UGC 73 D– 2008 (A) Jejenefceefnj (B) ieCesMe
(A) ceOegmetove mejmJeleer (B) ØekeâeMeelceÙeefle: (C) jeceowJe%e (D) cegveerMJej
(C) DehheÙeoeref#ele: (D) ßeern<e&: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–605
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-589

105. (B) 106. (C) 107. (B) 108. (C) 109. (B) 110. (D) 111. (B) 112. (C) 113. (B) 114. (B)
115. (*) 116. (C) 117. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerveešŸeMeem$eB
efleMelekeâced 221

29 veešŸeMeem$e
1. `<ešdeE$eMeoOÙeeÙeer <ešdmeenœeermebefnlee' keâne peelee nw? 7. veešŸeJesoeslheòeÙes hee"dÙeb kegâlees pe«een–
UGC 73 J–2013 RPSC SET–2013-14
(A) jeceeÙeCeced (B) veešdÙeMeem$eced $e+iJesoeled
(A) (B) meeceJesoeled
(C) ceneYeejleced (D) DeLe&Meem$eced (C) DeLeJe&Jesoeled (D) ÙepegJexoeled
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet0 hespe-13 œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92
2. `veešdÙeMeem$e' keâes keâne peelee nw– UP PGT–2009 8. keâ: Øes#eeie=neCeeb ØeceeCeb ue#eCe_Ûe efvee|oMeefle?
(A) ÛelegLe& Jeso (B) he_Ûece Jeso UGC 25 D–2012
(C) Jeso$eÙeer (D) mehlece Jeso DeeefolÙe:
(A) (B) efJeMJekeâcee&
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet0 hespe-13 (C) ®õ: (D) Ùece:
3. YejlemÙe veešdÙeMeem$eb heefjÛeeÙeÙeefle– UP GDC–2014 œeesle–veešŸeMeem$eced (2/7) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-126
(A) veešdÙeced (B) vešmÙe peerJeveÛeefjleced 9. veešdÙes meewvoÙe&JewefMe„dÙeeieJeeefnkeâe Je=efòe: keâe?
(C) vešsMJejced (D) keâefJeefMe#eeced MH SET–2013
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet0 hespe-11 Yeejleer
(A) (B) meeòJeleer
4. veešdÙeJeso: kesâve efvee|cele:? UK SLET–2015 (C) DeejYešer (D) kewâefMekeâer
(A) FvõsCe (B) yeÇÿeCee
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-97-98
(C) efJe<Cegvee (D) efMeJesve
10. ØeLeceveešdÙeØeÙeesie: keâoe peele:– MH SET–2016
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet0 hespe-45
(A) FvõOJepe-GlmeJeØeme”s (B) efJeJeenØeme”s
5. veešdÙeMeem$e ceW `veevoer' mes DeefYeØesle nw?
(C) yeÇÿeeslmeJeØeme”s (D) oerheeslmeJeØeme”s
UP PGT–2004, 2010
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet0 hespe-56
(A) veevoer osJelee (B) yewue
11. kewâefMekeâerJe=efòe: kesâve efvee|celee– MH SET–2016
(C) ce”ueeÛejCe (D) hee$e
(A) ÛevõsCe (B) yeÇÿeCee
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-5
(C) hejMegjecesCe (D) FvõsCe
6. (i) pe«een hee"d Ùece= iJeso eled meeceYÙees ieer leces Je Ûe~
ÙepegJexoeoefYeveÙeeved jmeeveeLeJe&Ceeoefhe~~ Ùen Geqkeäle nw? œeesle–veešŸeMeem$eced (1/42)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-96-97
(ii) `pe«een hee"dÙece=iJesoeled' Ùen keâLeve nw? 12. keâmÙee: Je=òÙee: JÙeeheejeLe&ced Dehmejmeeb me=ef„: DeYeJeled?
UP PGT–2004, UGC 73 D–2014 MH SET–2013

(A) Yejlecegefve keâe (B) Oeve_peÙe keâe YeejleerJe=òÙee:


(A) (B) meeòJeleerJe=òÙee:
(C) cecceš keâe (D) efkeâmeer keâe veneR (C) DeejYešerJe=òÙee: (D) kewâefMekeâerJe=òÙee:
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92 œeesle–veešŸeMeem$eced (1/46) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-99

1. (B) 2. (B) 3. (A) 4. (B) 5. (C) 6. (A) 7. (A) 8. (B) 9. (D) 10. (A)
11. (B) 12. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 222
13. jmemet$es Deefvee|o„b ØeOeeveb heob efkeâced? KL SET–2014 20. Ùeeqlkeâeq_Ûeuueeskesâ MegeÛf e cesOÙecegppJeueb oMe&veerÙeb veešdÙeMeem$es
(A) Glheefòe: Fefle heoced (B) mLeeefÙeve: Fefle heoced leled kesâveesheceerÙeles? UGC 25 J–2014
(C) JÙeeqkeäle: Fefle heoced (D) Yegeqkeäle: Fefle heoced (A) nemÙesve (B) Meevlesve
(C) ëe=”ejsCe (D) JeerjsCe
œeesle–veešŸeMeem$eced Yeeie-(1)-yeeyetueeue Megkeäue, hespe-229
œeesle–veešŸeMeem$eced Yeeie-(i)-yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer , hespe-298
14. veešdÙeMeem$eevegmeejb keâefle veešdÙeJe=òeÙe:– T SET–2013
21. `pe«een hee"dÙece=iJesoeled' Jeeuee «evLe nw?
(A) 4 (B) 5
BHU MET–2014
(C) 6 (D) 2
(A) meeefnlÙeohe&Ce (B) veešdÙeMeem$e
œeesle–veešŸeMeem$eced (6/24)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-176-177
(C) veešdÙeohe&Ce (D) oMe¤hekeâ
15. `uees k eâJe= ò eeveg k eâjCeb veešd Ù eces l evceÙee ke= â leced '
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92
MueeskeâheeoesÓÙeb keâeqmceved? UGC 25 J–2013
22. (i) Yejle ves veešdÙe ceW...jme ceeves nQ– UGC 73 J–2012,
(A) Oece&Meem$es (B) veešdÙeMeem$es
(ii) veešdÙe ceW jme nesles nQ? D–2013, Jn–2017
(C) DeLe&Meem$es (D) efMeuheMeem$es
(iii) veešdÙeMeem$es efkeâÙeleeb jmeeveeb JeCe&veb ØeehÙeles?
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/112)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-112 UP TGT–2013
16. veešdÙeMeem$eevegmeejb veešdÙeceC[hemÙe j#eCes keâ: efveÙegkeäle:? (A) <ešd (B) De„ew
UGC 25 S–2013 (C) veJe (D) oMe
(A) Ûevõ: (B) Deeqive: œeesle–veešŸeMeem$eced (6/15)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-157
(C) metÙe&: (D) Je®Ce: 23. veešdÙeMeem$e keâe <e‰ DeOÙeeÙe nw? UGC 73 D–2013
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/84) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-107 (A) veešdÙeeslheefòejOÙeeÙe: (B) Øes#eeie=nesÓOÙeeÙe:
17. veešdÙeMeem$es Øes#eeie=nmÙe JeCe&veb keâeqmceved DeOÙeeÙesÓeqmle? (C) jmeeOÙeeÙe: (D) DeefYeveÙeeOÙeeÙe:
UGC 25 S–2013 œees le–veešŸeMeem$eced (6/83) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-221
(A) le=leerÙesÓOÙeeÙes (B) efÉleerÙesÓOÙeeÙes 24. mebmke=âleveeškeâeveeb ØeejeqcYekeâ¤heb ÂMÙeles–
RPSC «es[-II (TGT)–2010
(C) he_ÛecesÓOÙeeÙes (D) ÛelegLexÓOÙeeÙes
(A) keâeocyeÙee&ced (B) $e+iJesos
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-126
(C) he_Ûelev$es (D) efnleesheosMes
18. meb «enkeâeefj keâe efv e®keäl eeveeb JeCe&v eb veešd ÙeMeem$emÙe
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet0 hespe-44
keâeqmceVeOÙeeÙes Jele&les? UGC 25 D–2013
25. (i) `jmemet$eced' ØeehÙeles? UGC 73 D–1997,
(A) efÉleerÙes (B) ÛelegLex
(ii) jmemet$e keâe cetue nw? JNU MET–2014
(C) le=leerÙes (D) <e‰s
(A) keâeJÙeMeem$e (B) keâeJÙeØekeâeMe
œeesle–veešŸeMeem$eced (6/3)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-149 (C) jmeie”eOej (D) veešdÙeMeem$e
19. ceC[hemeefVeJesMes<eg veešŸeMeem$es ve ieCÙeles? œeesle–veešŸeMeem$eced (1/15) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-159
UGC 25 J–2014 26. jmemet$e kesâ Skeâ JÙeeKÙeelee nQ? UGC 73 J–1999
(A) Ûelegjœe: (B) Jeleg&ue: (A) ®õš (B) YeóveeÙekeâ
(C) $Ùeœe: (D) efJeke=â„: (C) Yejle (D) Me¿j
œeesle–veešŸeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-127 œeesle–veešŸeMeem$eced (Yeeie-1)-yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, Yet0 hespe-30
13. (A) 14. (A) 15. (B) 16. (A) 17. (B) 18. (D) 19. (B) 20. (C) 21. (B) 22. (B)
23. (C) 24. (B) 25. (D) 26. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
veešŸeMeem$eB 223
27. ëe=”ejnemÙekeâ®CejewõJeerjYeÙeevekeâe: yeerYelmeeodYeglemeb%eew 34. YejleveešdÙeMeem$es eEkeâ veešdÙeesösMÙeb veeeqmle? DL–2015
ÛeslÙe„ew......... jmee: mce=lee:~ BHU AET–2012 (A) efnleesheosMepeveveced (B) efJeveesopeveveced
(A) veešdÙes (B) keâeJÙes
(C) mesJee-meceeÙeespeveced (D) efJeßeeeqvleØeoeveced
(C) ueeskesâ (D) met$es
œeesle–veešŸeMeeŒeced (1/113-114)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-112-115
œeesle–veešŸeMeem$eced (6/16)-yeeyetueeue Megkeäue Meem$eer, hespe-218
35. veešdÙeefMe#eCes ceevekeâØeoMe&veeÙe JeeefÛekeâeefYeveÙesve keâ:
28. veeškesâ DeÙeb cegKÙees jme: mÙeeled– UK SLET–2015
(A) jewõ: (B) Meevle:
efMe#eÙeefle? DL–2015
(C) nemÙe: (D) Jeerj: (A) Úe$e: (B) Úe$ee
œeesle–oMe™hekeâcedd (3.33) -jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-224 (C) JesleveYeesieer veešdÙekeâceea (D) veešdÙeefMe#ekeâ:
29. (i) Yejle: veešdÙeMeem$emÙe efvecee&Ces jmeb keâmceeod pe«een? œeesle–
(ii) veešdÙes jmee: keâmceeod Jesoeled ie=nerlee:? 36. veešdÙeMeem$es Øeefleheeefoleeveeced Deue¿ejeCeeb mebKÙee keâefle?
UK SLET–2015, K SET–2015 JNU MET–2015
(A) $e+iJesoeled (B) ÙepegJexoeled (A) 5 (B) 4
(C) meeceJesoeled (D) DeLeJe&Jesoeled (C) 6 (D) 3
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92 œeesle–veešŸeMeem$eced (17/43) Yeeie-2-yeeyetueeue Megkeäue,hespe-286
30. veešdÙeJemleg keâefleefJeOeced? UK SLET–2015 37. ``Devle:heg j Ûejes Je= æ es ef J eØees ieg C eieCeeeq v Jele:~
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced meJe&keâeÙee&Le&kegâMeue: keâ_ÛegkeâerlÙeefYeOeerÙeles~~'' Ùen Mueeskeâ
(C) Ûelege|JeOeced (D) he_ÛeefJeOeced keâneB efueKee nw? BHU MET–2012
œeesle–oMe™hekeâced-jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-13 (A) oMe¤hekeâ ceW (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced ceW
31. veešdÙeMeem$emÙe `DeefYeveJeYeejleer' JÙeeKÙeeÙee: keâlee& keâ:?
(C) veešdÙeMeem$e ceW (D) meeefnlÙeohe&Ce ceW
UGC 25 D–2014
(A) DeevevoJeOe&ve: (B) DeefYeveJeieghle: œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-461
(C) Oeve_peÙe: (D) Yejle: 38. DeeÛeeÙe& Yejlecegefve kesâ Devegmeej veeškeâ ceW ieerle keâe
œeesle–veešŸeMeem$eced Yeeie-1-yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, Yet0hespe-32, 33 GodYeJe ngDee nw? UP PGT–2013
32. yeÇÿeCee heefjkeâuheles veešdÙes efvecveeef¿les<eg eEkeâ veeeqmle? (A) $e+iJeso mes (B) mebieerle mes
UP GDC–2014 (C) ieevOeJe&Jeso mes (D) meeceJeso mes
(A) meJex<eeb efnleesheosMepeveveced~ (B) $ewueeskeäÙemÙe YeeJeevegkeâerle&veced~ œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17) yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92
(C) keâeues efJeßeeeqvlepeveveced~ (D) peveeveeb meb$eemekeâejkeâced~ 39. veeškeâ keâes `he_ÛeceJeso' keâer ceevÙelee Øeoeve keâer?
œeesle–veešŸeMeeŒeced (1/107-114)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-110-113 UP PGT (H)–2004
33. (i) veešdÙeJesoefvecee&Ces Yejlesve DeefYeveÙees ie=nerle:? (A) Yejlecegefve ves (B) efJeMJeveeLe ves
(ii) yeÇÿee keâmceeled Jesoeled DeefYeveÙeb mJeerke=âleJeeved?
(C) oMejLe DeesPee ves (D) heeefCeefve ves
(iii) veešdÙes DeefYeveÙee: keâmceeled Jesoeled ie=nerlee:?
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/12)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-89
(iv) veešdÙeJesoevleYet&leceefYeveÙeleòJeb kegâlees ie=nerleced?
UP GDC–2012, 2013, UK SLET–2015, 40. DeeÛeeÙe& Yejle ves efkeâme jme keâes veešdÙe ØeÙeesie ceW mJeerkeâej
UGC 25 D–2012 veneR efkeâÙee nw? UP PGT (H)–2009
(A) DeLeJe&Jesoeled (B) ÙepegJexoeled (A) Meevle (B) keâ®Ce
(C) meeceJesoeled (D) $e+iJesoeled (C) YeÙeevekeâ (D) DeodYegle
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92 œeesle–veešŸeMeem$eced (6/15)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-157

27. (A) 28. (D) 29. (D) 30. (A) 31. (B) 32. (D) 33. (B) 34. (C) 35. (D) 36. (B)
37. (C) 38. (D) 39. (A) 40. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 224
41. DeeMeerJe&ÛevemebÙegkeälee osJeeoerveeb mlegefle: keâe FlÙegÛÙeles? 48. efjkeälemLeeveb hetjÙele– ``veešdÙeeKÙeb .............. Jesob meseflenemeb
DSSSB TGT–2014 keâjescÙenced~'' UGC 25 J–2015
(A) ØemleeJevee (B) YejleJeekeäÙeced (A) Gòececed (B) DehetJe&ced
(C) hetJe&j”: (D) veevoer (C) efÉleerÙeced (D) he_Ûececed
œeesle–veešŸeMeem$eced Yeeie-1 (5/24)-yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, hespe-159 œeesle–veešŸeMeem$eced (1/15)- yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, hespe-05
42. DeOeesefueefKeles<eg DeefYeveÙeØekeâej: keâesÓeqmle? 49. ueeskesâ Ùeeefve keâejCeeefve leeefve keâeJÙes veeškesâ Ûe kesâve
BHU AET–2010 veecvee JÙeheefoMÙevles? UGC 25 D–2010
(A) DeeÛeeÙe&: (B) JÙeJeneÙe&: (A) YeeJee: (B) DevegYeeJee:
(C) DeeneÙe&: (D) ØemeeÙe&: (C) me_ÛeeefjCe: (D) efJeYeeJee:
œeesle–veešŸeMeem$eced Yeeie-2 (8/9)-yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, hespe-5 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-64
43. j”ce_ÛemÙe osJehetpeveb kesâve leguÙeb YeJeefle? 50. leLee vejeCeeb ve=heefle: efMe<ÙeeCeeb Ûe ÙeLee ieg®:~ SJeb efn
UGC 25 D–2013 meJe&YeeJeeveeb ................~ hetjÙele~ UGC 25 S–2013
(A) Ùe%esve leguÙeced (B) lehemee leguÙeced (A) efJeYeeJe: (B) me_ÛeejerYeeJe:
(C) oevesve leguÙeced (D) OecexCe leguÙeced (C) DevegYeeJe: (D) mLeeefÙeYeeJe:
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/124)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-116 œeesle–veešŸeMeem$eced (Yeeie-1) (7/8)-yeeyetueeue Megkeäue, hespe-379
44. Yejlecegefve ves iegCeeW keâer mebKÙee yeleeÙeer nw? 51. Yejle Éeje mLeeefhele mLeeÙeerYeeJeeW keâer mebKÙee nw–
UGC 73 J–2015
UP PGT (H)–2013
oMe
(A) (B) De„ew
(A) 10 (B) 8
(C) 9 (D) 7
ÉeoMe
(C) (D) SkeâeoMe
œeesle–veešŸeMeem$eced (17/95)-yeeyetueeue Megkeäue Meem$eer, hespe-300 œeesle–veešŸeMeem$eced (6/18) yeeyetueeue Megkeäue, hespe-221
45. JeeCeer Deewj De”eW kesâ DeefYeveÙe Éeje efpevemes Øekeâš nes, 52. jme keâe meJe&ØeLece Meem$eerÙe efJeJesÛeve efkeâmeves efkeâÙee?
Jes nw– UP PGT (H)–2013 BHU B.Ed–2015
(A) mebÛeejerYeeJe (B) efJeYeeJe (A) Yeóueesuueš (B) Yejlecegefve
(C) DevegYeeJe (D) YeeJe (C) jepeMesKej (D) Me¿Ïkeâ
œeesle–veešŸeMeem$eced (7/5)-yeeyetueeue Megkeäue Meem$eer, hespe–375 œeesle–veešŸeMeem$eced - yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer, Yet0 hespe-66
46. ``efJeYeeJe, DevegYeeJe Deewj JÙeefYeÛeejer YeeJeeW kesâ mebÙeesie 53. `ve lep%eeveb ve leeqÛÚuheb ve mee efJeÅee ve mee keâuee' Fefle
mes jme keâer efve<heefòe nesleer nw'' Ùen efkeâmekeâe keâLeve nw? keâmceeled «evLeeled GodOe=leesÓeqmle? GGIC–2015
UP PGT (H)–2013 (A) meeefnlÙeohe&Ceeled (B) keâeJÙeØekeâeMeeled
(A) Yeecen (B) Yejle (C) veešdÙeMeem$eeled (D) oMe¤hekeâeled
(C) cecceš (D) peieVeeLe œeesle–veešŸeMeem$eced (1/116)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-113
œeesle–veešŸeMeem$eced - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-182 54. ``ve lep%eeveb ve leeqÛÚuheb ve mee efJeÅee ve mee keâuee'' –
47. `DeejYešerJe=efòe:' keâeqmceved jmes YeJeefle? UP GIC–2015 FlÙeeefo Mueeskeâ: YeJeefle– UGC 25 D–2015
(A) Jeerjs (B) ëe=”ejs (A) keâeJÙeØeMebmee (B) iegCeØeMebmee
(C) jewõs yeerYelmes Ûe (D) DeodYegles (C) veešdÙeØeMebmee (D) Deue¿ejØeMebmee
œeesle–veešŸeMeem$eced - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–229 œeesle–veešŸeMeem$eced (1/116)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-113

41. (D) 42. (C) 43. (A) 44. (A) 45. (C) 46. (B) 47. (C) 48. (D) 49. (D) 50. (D)
51. (B) 52. (B) 53. (C) 54. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerveešŸeMeem$eB
efleMelekeâced 225
55. ``og:Keelee&veeb ßeceelee&veeb Meeskeâelee&veeb leheeqmJeveeced~ 59. Deueef#eleefÉpeb Oeerjcegòeceeveeb eqmceleb YeJesled–
...... ueeskesâ veešdÙecesleod YeefJe<Ùeefle~~'' UGC 25 J–2016
veešdÙeMeem$ele: efjkeälemLeeveb hetjÙele– UGC 25 Jn–2017 (A) nefmeleced (B) Ghenefmeleced
(A) cees#eØeoeÙekeâced (B) %eeveØeoeÙekeâced (C) efJenefmeleced (D) eqmceleced
(C) Dee¥eopeveveced (D) efJeßeecepeveveced œeesle– veešdÙeMeem$e (6/55) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–205
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/114)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-113 60. veevoer ØeÙegkeäle neslee nw– UP PGT–2009
56. yeÇÿee veešdÙeJesoeÙe ÙepegJexoeled eEkeâ GheeòeJeeved?
(A) keâeJÙe ceW (B) ÛechetkeâeJÙe ceW
K SET–2014
(A) hee"Ÿeced (B) ieerleced (C) ieÅekeâeJÙe ceW (D) veeškeâ ceW
(C) DeefYeveÙeeved (D) jmeeved œeesle– veešdÙeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet. hespe–14
œeesle–veešŸeMeem$eced (1/17)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-92 61. `YejleveešdÙeMeem$eced' keâefle<eg DeOÙeeÙes<eg efJeYekeäleceeqmle –
57. nemÙejmemÙe keâefle Yesoe: Yejlesve Gkeälee:? K SET–2013 RPSC «es[-I (PGT)–2015
(A) mehle (B) <ešd (A) De„eeE$eMeled (B) veJeeE$eMeled
(C) oMe (D) De„ (C) ÛelJeeeEjMeled (D) <e[deE$eMeled
œeesle–veešŸeMeem$eced (6/51)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-204 œeesle– veešdÙeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–13
58. veešdÙeMeem$ekeâejmÙe celes ieeveb keâefleefJeOeced–
62. veešdÙeMeem$emÙe šerkeâekeâej: Deeqmle? T SET–2014
KL SET–2016
(A) DeevevoJeOe&ve: (B) DeefYeveJeieghle:
(A) mehleefJeOeced (B) ef$eefJeOeced
(C) efÉefJeOeced (D) he_ÛeefJeOeced (C) efJeMJeveeLe: (D) oC[er
œeesle–veešŸeMeem$eced (6/30)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-181 œeesle– veešdÙeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, Yet. hespe–25

Sanskritganga Online Classes


TGT, PGT, UGC, UP-TET
M.P. Jeie& 1-2, RPSC-«es[ -I, II
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
www.Sanskritganga.com

55. (D) 56. (C) 57. (B) 58. (D) 59. (D) 60. (D) 61. (D) 62. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 226

30 oMe¤hekeâ
1. oMe™hekeâmÙe jÛeefÙelee keâesÓefmle? T-SET–2014 8. ``Heâueee|LeefYe: ØeejyOemÙe keâeÙee&JemLee:'' keâefle meeqvle –
(A) Oeve_peÙe: (B) DeevevoJeOe&ve: UGC 25 J–2013
(C) cecceš: (D) Yeespe: (A) <ešd (B) mehle
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-1 (C) he_Ûe (D) oMe
2. ¤hekeâeW kesâ Yesokeâ leòJe nQ– UP PGT–2000 œeesle–oMe™hekeâ (1/19) -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23
(A) De¿, mebJeeo, jme (B) jme, veslee, Jemleg 9. `mJeerÙee'- veeefÙekeâeÙee: keâefle Yesoe:? UGC 25 J–2014
(C) Jemleg, veslee, j”ce_Ûe (D) jme, keâLeeshekeâLeve, De¿
(A) SkeâeoMe (B) $eÙeesoMe
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-12
(C) Ûelego&Me (D) De„eoMe
3. (i) oMe™hekeâ ceW ØekeâeMe nQ—
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-149
(ii) oMe¤hekesâ keâefle ØekeâeMee: meeqvle?
UGC 73J–2016, MGKV Ph D–2016 10. veešdÙe ceW peneB Øemlegle YeeJeer keâLeeJemleg keâer DevÙeeseqkeäleceÙe
(A) ÛelJeej: (B) De„ew metÛevee oer peeleer nw, Jen neslee nw– UP GIC–2009
(C) he_Ûe (D) $eÙe: (A) heleekeâemLeevekeâ (B) heleekeâe
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0 hespe-21 (C) DeeefOekeâeefjkeâ (D) ØekeâjCe
4. DeejcYe, Ùelve, ØeehlÙeeMee, efveÙeleeefhle Deewj Heâueeiece œeesle–oMe™hekeâ (1/14) -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-15
...... nw– UP PGT–2000 11. (i) Yetle SJeb YeeJeer IešveeDeesb keâer metÛevee osves Jeeues
(A) DeLeexhe#eshekeâ nQ (B) DeLe&Øeke=âefleÙeeB nQ veešdÙeØeÙeesie nQ– UP GIC–2009
(C) meeqvOeÙeeB nQ (D) keâeÙee&JemLeeSB nQ (ii) ¤hekeâ ceW Yetle DeLeJee YeeJeer IešveeDeesb keâer metÛevee
œeesle–oMe™hekeâ (1/19) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23 peneB ceOÙece hee$eeW Éeje oer peeleer nw, Jen neslee nw–
5. efkeâme jme ceW `DeejYešerJe=efòe' nesleer nw? (A) DeekeâeMeYeeef<ele (B) efJe<keâcYekeâ
UP PGT–2000
(C) ØeJesMekeâ (D) De¿emÙe
(A) jewõ (B) ëe=”ej
œeesle–oMe™hekeâ (1/59) -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99
(C) Jeerj (D) DeodYegle
12. `Heâueeiece' keâer heefjieCevee nesleer nw—
œeesle–oMe™hekeâ (2/62) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-195
UP GIC–2009, UP GDC–2012
6. `Gvceeo' nw– UGC 25 D–2002
(A) DeLe&Øeke=âefleÙeeW ceW (B) keâeÙee&JemLeeDeesb ceW
(A) efJeYeeJe (B) DevegYeeJe
(C) veešdÙemeeqvOeÙeeW ceW (D)DeLeexhe#eshekeâeW ceW
(C) mebÛeejerYeeJe (D) JÙeefYeÛeejerYeeJe
œeesle–oMe™hekeâ (4/8) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-253 œeesle–oMe™hekeâ (1/19) -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23
7. `Jemleg Ûe efÉOee' Fefle kesâve «evLesve mecyeæesÓeqmle– 13. ¤hekeâYesoeW ceW Skeâue DeefYeveÙe efkeâmeceW neslee nw?
UGC 25 D–2011 UP GIC–2009
(A) keâeJÙeØekeâeMesve (B) oMe™hekesâve ØekeâjCe ceW
(A) (B) ef[ce ceW
(C) meeefnlÙeohe&Cesve (D) jmeie”eOejsCe (C) YeeCe ceW (D) JÙeeÙeesie ceW
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-13 œeesle–oMe™hekeâ - kesâMeJejece cegmeueieeBJekeâj, hespe-293

1. (A) 2. (B) 3. (A) 4. (D) 5. (A) 6. (D) 7. (B) 8. (C) 9. (B) 10. (A)
11. (B) 12. (B) 13. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeroMe¤hekeâ
efleMelekeâced 227
14. (i) DeeÛeeÙe& Oeve_peÙe ves oMe™hekeâ ceW `veeieevevo' kesâ 20. ‘meókeâced, $eesškeâced, Je iees…er’ efkeâmekesâ Yeso nQ?
veeÙekeâ peercetleJeenve keâes ceevee nw? H-TET-2015
(ii) oMe¤hekeâeveg m eejs C e veeieevevomÙe veeÙekeâ: (A) ™hekeâ kesâ (B) Ghe™hekeâ kesâ
peercetleJeenve: Deeqmle– UP GIC–2009, 2015 (C) cenekeâeJÙe kesâ (D) ceneYeejle kesâ hee$eeW kesâ
(A) OeerjØeMeevle: (B) Oeerjesoeòe: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-441
(C) Oeerjueefuele: (D) Oeerjesæle: 21. (i) efkeâleves mLeeÙeerYeeJe nQ– UGC 73 D–2008
œeesle–oMe™hekeâ (2/4) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-116 (ii) mLeeÙeerYeeJee: keâefle meeqvle– JNU MET–2014
15. (i) ëe=”ejjme ceW keâewve-meer Je=efòe keâe ØeÙeesie neslee nw? (A) De„ew (B) veJe
(ii) ëe=”ejjmeeßeÙee Je=efòejeqmle– (C) he_Ûe (D) ÛelJeej:
UP GIC–2009, UP GDC–2014 œeesle–oMe™hekeâ (4/35) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-293
(A) kewâefMekeâer (B) meelJeleer 22. (i) JÙeefYeÛeejerYeeJe efkeâleves nQ–
(C) DeejYešer (D) Yeejleer (ii) DeeÛeeÙeeX ves JÙeefYeÛeejerYeeJeeW keâer mebKÙee mJeerke=âle
œeesle–oMe™hekeâ (2/62) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-195 keâer nw– DSSSB TGT–2014, BHU AET–2010
16. ™hekeâced .......... GÛÙeles? GJ- SET-2016 (iii) JÙeefYeÛeeefjYeeJee: YeJeeqvle–
(A) DeefYeveÙeeled (B) ™heejesheeled UGC 73 D–2009, UP PGT–2013
(C) JeÛeveeled (D) mebuueehekeâeled (A) he_ÛeeMeled (B) $eÙeeqm$ebMeled
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-7 (C) veJe (D) De„eeEJeMeefle:
17. DeodYegleIešveeÙee: meceeJesMees Jele&les Ùeeqmceved leled keâLÙeles – œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-252,253
UP GDC–2012 23. jewõjme keâe mLeeÙeerYeeJe nw– UGC 73 D–2011
(A) efJeueesYeveced (B) heefjYeeJe: (A) pegieghmee (B) Meeskeâ:
(C) GodYeso: (D) efJeOeeveced (C) ›eâesOe: (D) Mece:
œeesle–oMe™hekeâ - ueeskeâceefCe oeneue, hespe-63 œeesle–oMe™hekeâ (4/74) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-360
18. kewâefMekeâerJe=efòe: cegKÙe¤hesCe ØeÙegpÙeles–UP GDC–2012 24. osJeeefoefJe<eÙee jefle: keâe? BHU AET–2010
(A) ëe=”ejs nemÙes Ûe (B) yeerYelmes YeÙeevekesâ Ûe (A) YeeJe: (B) jme:
(C) jewõs DeodYegles Ûe (D) Jeerjs DeodYegles Ûe (C) iegCe: (D) Deue¿ej:
œeesle–oMe™hekeâ (2/62) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-195 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/260) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-124
19. (i) mebmke=âle veešdÙeMeem$e ceW Ghe¤hekeâeW kesâ efkeâleves Yeso nQ? 25. (i) cegKemevOes: yeerpeejcYemecevJeÙeeled keâefle De”eefve
(ii) Ghe¤hekeâeW keâer mebKÙee nesleer nw– YeJeeqvle– BHU AET–2012, MH-SET-2013
(iii) Ghe¤hekeâeefCe meeqvle? UGC 73 J–2007, (ii) oMe™hekeâJeÛeveevegmeejb cegKemevOes: keâefle De”eefve?
UP PGT–2003, UGC 25 J–2004 UGC 25 J–2002, 2012
(A) oMe (10) (B) he_ÛeoMe (15) oMe
(A) (B) SkeâeoMe
(C) <ees[Me (16) (D) De„eoMe (18) (C) ÉeoMe (D) $eÙeesoMe
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170 œeesle–oMe™hekeâ (1/25) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-27

14. (B) 15. (A) 16. (B) 17. (B) 18. (A) 19. (D) 20. (B) 21. (A) 22. (B) 23. (C)
24. (A) 25. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 228
26. cegKemevOeew DeLe&Øeke=âefleYe&Jeefle– G-GIC-2015 34. DeÙeb veeeqmle me_ÛeejerYeeJe:– UK SLET–2015
(A) efyevog: (B) heleekeâe (A) JeÇer[e (B) efJe<eeo:
(C) Øekeâjer (D) yeerpeced (C) pe[lee (D) YeÙeced
œeesle–oMe™hekeâ (1/24) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-27 œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-253
27. Je= ò eJee| l e<ÙeceeCekeâLeebM eeveeb De¿ÉÙemÙeevlee|v eef J e„: 35. (i) ¤hekesâ<eg ØeÙegpÙevles `DeLe&Øeke=âleÙe:' keâefle?
veer Û ehee$eØeÙees e f pele: DeLeex h e#es h ekeâ: ef k eâceef Y eOeeve: (ii) ¤hekesâ<eg meceeKÙeelee DeLe&Øeke=âleÙe: keâefle?
Øekeâere|lele:– BHU AET–2012 (iii) veeškeâ ceW DeLe&Øeke=âefleÙeeB efkeâleveer nesleer nQ?
(A) ØeJesMekeâ: (B) efJe<keâcYekeâ: (iv) keâefle DeLe&Øeke=âleÙe:? UGC 25 D–1998,
(C) Ûetefuekeâe (D) De¿eJeleej: (v) veeškeâ ceW DeLe&Øeke=âefle nQ? J–2010, 2014,
œeesle–oMe™hekeâ (1/60) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-100 (vi) DeLe&Øeke=âleÙe: keâefle Øeeskeälee:? BHU AET–2009,
28. veešdÙeOecee&hes#eÙee efveÙeleßeeJÙeb keâefleOee YeJeefle? 2011, 2012, DL (H)–2015, RPSC SET-2013-14
BHU AET–2012 BHU MET–2013
(A) efÉOee (B) ef$eOee (A)<ešd (B) he_Ûe
(C) ÛelegOee& (D) he_ÛeOee (C) mehle (D) oMe
œeesle–oMe™hekeâ (1/65) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-105 œeesle–oMe™hekeâ (1/18) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-22
29. Jeerjjmes keâe Je=efòejeuecyÙeles— DU. Ph.D-2016 36. (i) oMe™hekeâceleevegmeejb ``„ve„mÙe yeerpemÙe DevJes<eCeb
(A) kewâefMekeâer (B) meelJeleer YeJeefle''– UGC 25 D–2014, Jn -2017
(C) DeejYešer (D) Yeejleer (ii) „ve„mÙe yeerpemÙe DevJes<eCeb YeJeefle–
œeesle–oMe™hekeâ (2/62) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-198 (A) ØeeflecegKemeeqvOe: (B) cegKemeeqvOe:
30. `kewâefMekeâerJe=efòe:' kegâ$e Devegketâuee? BHU Sh.ET–2013 (C) efveJe&nCemeeqvOe: (D) ieYe&meeqvOe:
(A) ëe==”ejs (B) jewõs œeesle–oMe™hekeâ (1/36) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-55
(C) Meevlejmes (D) nemÙes 37. oMe¤hekeâkeâejmÙe jmeefmeæevleesÓeqmle–UP GDC–2013
œeesle–oMe™hekeâ (2/62) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-198 (A) DeefYeveJeieghlemeccele: (B) DeevevoJeOe&veevegiele:
31. oMe™hekeâevegmeejced DeJemLee veeefmle— T SET-2013 (C) ®õševegiele: (D) YeóveeÙekeâevegcele:
(A) efveÙeleeefhle: (B) ØeehlÙeeMee œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0 hespe-15
(C) Ùelve: (D) heleekeâe 38. JÙe_peveeJe=efòe keâe efJejesOeer DeeÛeeÙe& nw?
œeesle–oMe™hekeâ (1/19) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23 UGC 73J -2016
32. `JewoYeea' Fefle keâe Deeqmle? RPSC «es[-II (TGT)–2010 Oeve_peÙe:
(A) (B) efJeMJeveeLe:
(A) Yee<ee-Mewueer (B) cenekeâeJÙe (C) peieVeeLe: (D) Yeevegoòe:
(C) veeškeâced (D) Deue¿ej œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-298
œeesle–keâeJÙeceerceebmee - iebieemeeiej jeÙe, hespe-21 39. `DeJemLeeÓvegke=âefle:' FlÙevesve yeesefOeleb YeJeefle–
33. efkeâceeqmle leeueueÙeeßeced? UK SLET–2015 UP GDC–2013
(A) ve=òeced (B) ve=lÙeced Meem$eced
(A) (B) keâeJÙeced
(C) ¤hekeâced (D) ¤heced (C) veešdÙeced (D) meeefnlÙeced
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-11 œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-6
26. (D) 27. (A) 28. (A) 29. (B) 30. (A) 31. (D) 32. (A) 33. (A) 34. (D) 35. (B)
36. (D) 37. (D) 38. (A) 39. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerveešŸeMeem$eB
efleMelekeâced
oMe¤hekeâ 229
40. veešdÙes `Ghemebùefle:' eEkeâ YeJeefle– UP GDC–2013 46. veešdÙes Ùe$e ØemleglemÙe YeeefJeve: keâLeeJemlegve: DevÙeeseqkeäleceÙeer
(A) keâeÙee&JemLee (B) DeLeexhe#eshekeâ: metÛevee oerÙeles leod YeJeefle– UP GDC–2012
(C) DeLe&Øeke=âefle: (D) meeqvOe: (A) heleekeâemLeevekeâced (B) heleekeâe
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-27 (C) DeeefOekeâeefjkeâced (D) Øeemeef”keâced
41. SkeâcesJe hee$eb meJeË veešdÙeJemleg Øemleewefle–UP GDC–2013 œeesle–oMe™hekeâ (1/14) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-15
(A) ef[ces (B) ØekeâjCes 47. ve=òeve=lÙeÙees: mJe¤heb YeJeefle– UP GDC–2012
(C) JÙeeÙeesies (D) YeeCes (A) ve=òeb YeeJeeßeÙeb, ve=lÙeb leeueueÙeeßeÙeced
œeesle–oMe™hekeâ (3/49) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-231-232 (B) ve=òeb leeueueÙeeßeÙeb, ve=lÙeb YeeJeeßeÙeced
42. (i) oMe¤hekesâ ieefCeleeefve mevOÙe”eefve meeqvle– (C) ve=òeb YeeJeeßeÙeb, ve=lÙeb jmeeßeÙeced
(ii) mevOÙeÁeveeb mebKÙee Deefmle – UP GDC–2013, (D) ve=òeb jmeeßeÙeb, ve=lÙeb leeueueÙeeßeÙeced
(iii) mevOÙe”eefve keâefle– G-GIC-2015, œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-9-11
DSSSB PGT–2014 48. jece: keâerÂMees veeÙekeâ:? DSSSB PGT–2014
(A) <eef„: (B) Ûeleg<<eef„: (A) Oeerjesoeòe: (B) ÙeesiÙe:
(C) De„<eef„: (D) Ûeleg:he_ÛeeMeled (C) Oeerjesæle: (D) Oeerjueefuele:
œeesle–oMe™hekeâ (1/54) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-97 œeesle–oMe™hekeâ -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-117
43. `¤hekebâ lelmeceejesheeled' Fefle keâmÙe ke=âles Gkeäleced– 49. ``cenemeòJeesÓefleiecYeerj: #eceeJeeveefJekeâlLeve:~
UP GDC–2014 eqmLejes efveiet{en¿ejes Oeerjesoeòees Â{›ele:~~ Ùen Mueeskeâ.......
(A) Deue¿ej: (B) veešdÙemÙeeÓhejb veecekeâjCeced efkeâme «evLe keâe nw– BHU MET–2012
(C) keâeJÙeced (D) keâeJÙeeefYeveÙe: (A) Ûevõeueeskeâ (B) oMe™hekeâ
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-7 (C) meeefnlÙeohe&Ce (D) DeefYe%eeveMeekegâvleueced
44. (i) `DeJemLeevegke=âeflevee&šdÙeced' Fefle veeškeâue#eCeb ke=âleced – œeesle–oMe™hekeâ (2/4) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-116
(ii) `DeJemLeevegke=âefle: veešdÙeced' keâmÙe efÛevleveceeqmle? 50. (i) veeškeâ ceW meeqvOeÙeeW keâer mebKÙee nesleer nw–
MGKV Ph. D–2016, UP GDC–2012 (ii) veeškeâs keâefle mevOeÙe: YeJeefvle?
(A) Oeve_peÙesve (B) Oeefvekesâve UP PGT–2013, BHU Sh.ET–2008,
(C) Yejlesve (D) efJeMJeveeLesve GJ SET-2014, K-SET-2013, 2015,
UP GDC–2008, UGC 25 J–1995, 2006, D–2010
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-6
(A) oes (B) Ûeej
45. (i) oMe™hekesâ veešŸeue#eCeb efkeâced?
oMe (C) (D) heeBÛe
(ii) veešŸeue#eCes Oeve_peÙe GòeâJeeved—
œeesle–oMe™hekeâ (1/22) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-26
RPSC SET-2013-14, G-GIC-2015
51. DeJeevlej ØeÙeespeve keâer meceeefhle mes keâLeeJemleg kesâ cegKÙe
(A) veešŸeb efYeVe®Ûes: ....... Skebâ meceejeOeveced
ØeÙeespeve ceW efJeÛÚso Øeehle nes peeves hej pees Gmekesâ DeefJeÛÚso
(B) vešmÙe keâce& veeškeâced keâe keâejCe nw, Gmes keânles nQ– UP PGT–2013
(C) DevegkeâjCeb veešdÙeced (A) efyevog (B) yeerpe
(D) DeJemLeevegke=âeflevee&šdÙeced (C) DeejcYe (D) Heâueeiece
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-6 œeesle–oMe™hekeâ (1/17) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-21
40. (D) 41. (D) 42. (B) 43. (B) 44. (A) 45. (D) 46. (A) 47. (B) 48. (A) 49. (B)
50. (D) 51. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 230
52. veeÙekeâ efkeâleves Øekeâej kesâ nesles nQ– UP TGT–2013 58. veeškeâ ceW efkeâmeer hee$e kesâ Éeje cegBn Hesâjkeâj otmejs JÙeeqkeäle
(A) 3 (B) 4 mes jnmÙeelcekeâ yeele keâner peeleer nw, Gmes keânles nQ–
(C) 5 (D) 6 UP PGT–2013
œeesle–oMe™hekeâ (2/3) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-113 (A) peveeeqvlekeâ (B) DeekeâeMeYeeef<ele
53. ßeJÙekeâeJÙe kesâ efkeâleves Yeso nQ? UP TGT–2013 (C) DeheJeeefjle (D) DebkeâemÙe
(A) 1 (B) 3 œeesle–oMe™hekeâ (1/66) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-106
(C) 5 (D) 6 59. veeškeâ ceW `mJeieleced' keâe DeLe& nw– UP PGT–2013
œeesle–efMeMegheeueJeOe - leeefjCeerMe Pee, Yet. hespe-9 (A) DeßeeJÙe (B) meJe&ßeeJÙe
54. (i) mebmke=âle veešdÙeMeem$e ceW ¤hekeâ kesâ efkeâleves Yeso nQ? (C) mJeeieleÙeesiÙe (D) mJeÙeb ieÙee ngDee
(ii) ¤hekeâ kesâ efkeâleves Yeso nesles nQ– UP TGT–2013, œeesle–oMe™hekeâ (1/64) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-105
(iii) ¤hekeâYesoe: YeJeefvle? UP PGT–2003 60. `peveeeqvlekeâ' ceW Skeâ cegõe keâe ØekeâeMeve neslee nw, Gmes
(iv) ¤hekeâeefCe keâefle? UGC 25 J–1994, keânles nQ– UP PGT–2013
(v) ¤hekeâ efkeâleves Øekeâej kesâ nesles nQ? 1995, 2000, 2001 (A) efÛevcegõe (B) Debieg‰eveeefcekesâ
(vi) ¤hekeâeCeeb Yesoe:? GJ SET-2003, D–2004, 2007 (C) ceòeJeejCeer (D) ef$eheleekeâekeâj
DSSSB TGT–2014, DSSSB PGT–2014
œeesle–oMe™hekeâ (1/65) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-106
(A) 6 (B) 10
61. ‘ef$eheleekeâekeâjsCe’ meceeÛeÙe&les ce_Ûeesheefj–
(C) 8 (D) 12
G-GIC–2015
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8
(A) DeheJeeefjleced (B) DeekeâeMeYeeef<eleced
55. jeceeÙeCe keâLeevekeâ kesâ Øemebie ceW meg«eerJeeefo keâe Je=òeevle
(C) peveeefvlekeâced (D) mJeieleced
keâne peelee nw– UP PGT–2013
œeesle–oMe™hekeâ (1.65) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-106
(A) Øekeâjer (B) GheÛeejJe=òeevle
62. veeškeâ kesâ ce”ueeÛejCe keâes keâne peelee nw–
(C) heleekeâe (D) meeqvOe
UP PGT–2013
œeesle–oMe™hekeâ (1/13) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-14-15
(A) cebieueeMeemeve (B) veeqvoleekeâjCe
56. efpeme veeefÙekeâe keâe veeÙekeâ otj osMe ceW efkeâmeer ØeÙeespeve mes
(C) veevoer (D) JesomleJeve
jnlee nes, lees Gme veeefÙekeâe keâes keânles nQ–
UP PGT–2013
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/23-25)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-172-173
(A) mJeeOeerveheeflekeâe (B) DeefYemeeefjkeâe 63. ÂMÙekeâeJÙe keâer efJeOee nw– UP TGT–2010
(A) veeškeâ (B) efveyevOe
(C) keâuenevleefjlee (D) Øeesef<eleefØeÙee
(C) GhevÙeeme (D) ieereflekeâeJÙe
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-159
57. pees Øeemeef”keâ keâLee otj lekeâ Ûeueleer nw, keâne peelee nw— œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170
UP PGT–2011 64. nemÙe ØeOeevejme FefleJe=òe Jeeuee nw? UGC 25 D–2002
(A) Øekeâjer (B) heleekeâe (A) ØekeâjCe (B) De¿
(C) ØemleeJevee (D) peveeefvlekeâced (C) Øenmeve (D) YeeCe
œeesle–oMe™hekeâ (1/13) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-14-15 œeesle–oMe™hekeâ (3/54) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-234
52. (B) 53. (B) 54. (B) 55. (C) 56. (D) 57. (B) 58. (C) 59. (A) 60. (D) 61. (C)
62. (C) 63. (A) 64. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeroMe¤hekeâ
efleMelekeâced 231
65. Ùen Ghe¤hekeâ keâe Skeâ Yeso nw— UGC 25 D–1996 72. (i) YeeCes veeÙekeâ: keâ:? BHU AET–2010,
(A) veeefškeâe (B) Øenmeve (ii) YeeCe keâe Skeâcee$e hee$e neslee nw?
(C) YeeCe (D) ef[ce UGC 25 J–1999, 2010,
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/4) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170 (A) efJeš (B) Ûesš
66. (i) ØekeâjCe keâe veeÙekeâ neslee nw? (C) veeÙekeâ (D) efJeot<ekeâ

(ii) ØekeâjCe keâe veeÙekeâ nesvee ÛeeefnÙes– œeesle–oMe™hekeâ (3/49) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-231
73. Ùen Oeerjesoeòe veeÙekeâ nw? UGC 25 D–1998
(iii) ØekeâjCes keâerÂMe: veeÙekeâ: YeJeefle–
(A) GoÙeve (B) Yeerce
UGC 25 D–1996, J–2004, MGKV Ph. D–2016
(C) og<Ùevle (D) Ûee®oòe
(A) Oeerjesoeòe: (B) Oeerjueefuele:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, Yet0 hespe-86
(C) Oeerjesæle: (D) OeerjØeMeevle:
74. FmeceW Øeeke=âle keâe ØeÙeesie neslee nw?UGC 25 D–1999
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/224-225)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-214
(A) Megæ efJe<keâcYekeâ (B) heleekeâemLeevekeâ
67. `JÙeeefhe Øeemeef”keâJe=òe' keânueelee nw—UGC 25 D–1997 (C) ØemleeJevee (D) ØeJesMekeâ
(A) Øekeâjer (B) efyevog œeesle–oMe™hekeâ (1.60) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-100-101
(C) heleekeâe (D) meeqvOe 75. (i) Fme veeškeâ keâes meókeâ kesâ veece mes peevee peelee nw?
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-182 (ii) DeOeesefueefKeles<eg keâesÓeqmle `meókeâ:'?
68. jmeYeeJevewjvleÙe& FmeceW neslee nw? UGC 25 D–1997 UGC 25 D–1999, BHU AET–2010
(A) ¤hekeâ (B) KeC[keâeJÙe (A) jlveeJeueer (B) ceeueefJekeâeeqiveefce$e
(C) keâhet&jce_pejer (D) efJe›eâceesJe&MeerÙe
(C) cenekeâeJÙe (D) Ûechet
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/276) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-221
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/8) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-171
76. (i) ØekeâjCe ceW De¿eW keâer mebKÙee nesieer –
69. Ùen meeceevÙe iegCeeW mes Ùegkeäle veeÙekeâ nw—
(ii) ØekeâjCes keâefle De¿e: YeJeeqvle–
UGC 25 D–1997
UGC 25 D–1999, 2005, J–2007
(A) Oeerjesoeòe (B) OeerjØeMeevle (A) 7 (B) 5
(C) Oeerjueefuele (D) oef#eCe (C) 10 (D) 4
œeesle–oMe™hekeâ (2/4) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-115 œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced -peieoerMeÛevõ efceße,Yet0hespe-15
70. YeeCe nw? UGC 25 D–1997, J–2004 77. veeškeâ keâe veeÙekeâ neslee nw—
UGC 25 J–2000, D–2006
(A) jlveeJeueer (B) cegõeje#eme
OeerjØeMeevle
(A) (B) Oeerjueefuele
(C) Oetle&meceeiece (D) Ûevõkeâuee
(C) Oeerjesoeòe (D) Oeerjesæle
œeesle–oMe™hekeâ (3/49) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-231
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/9) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-171
71. Ùen Oeerjueefuele veeÙekeâ nw–UGC 25 J–1998, 2002
78. Skeâ De¿ keâe ¤hekeâ nw– UGC 25 J–2000
(A) GoÙeve (B) og<Ùevle (A) veeškeâ (B) YeeCe
(C) Yeerce (D) jece (C) ØekeâjCe (D) veeefškeâe
œeesle–oMe™hekeâ (2/3) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-114 œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-232
65. (A) 66. (D) 67. (C) 68. (A) 69. (B) 70. (C) 71. (A) 72. (A) 73. (C) 74. (D)
75. (C) 76. (C) 77. (C) 78. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 232
79. (i) JeerLeer keäÙee nw? UGC 25 D–2001,UP PGT 87. ØeehlÙeeMee veece– UGC 25 D–2008
(ii) `JeerLeer'– (H)–2000, AWES TGT–2012 (A) meeqvOeefJeMes<e (B) DeJemLeeefJeMes<e
(A) Je=efòe (B) DeefYeveÙe (C) ¤hekeâefJeMes<e (D) DevegYeeJeefJeMes<e
(C) meeqvOe (D) ¤hekeâ œeesle–oMe™hekeâ (1/19) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23
œeesle–oMe™hekeâ (1/8) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8 88. heleekeâe Øekeâjer Yesoeled efÉOee YeJeefle– UGC 25 D–2008
80. JeerLÙeece¿mebKÙee mÙeeled— D.U. Ph. D-2016
(A) ØeekeâjefCekeâced (B) ØeOeeveced
(A) 1 (B) 5
(C) Øeemeef”keâced (D) Ûeeefj$ekeâced
(C) 3 (D) 6
œeesle–oMe™hekeâ (1/13) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-14
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-239
89. DeLeexhe#eshekeâe: GheÙegpÙevles– UGC 25 D–2008
81. (i) ¤hekeâ veneR nw? UGC 25 J–2002,
(A) ¤hekesâ<eg (B) ØekeâjCe«evLes<eg
(ii) oMe™hekesâ<eg veeeqmle— UP GIC–2015
(A) YeeCe (B) De¿ (C) keâeJÙes<eg (D) Oece&Meem$es<eg

(C) ef[ce (D) meókeâ œeesle–oMe™hekeâ (1/58) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99


œeesle–oMe™hekeâ (1/8) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8 90. meeeqòJekeâYeeJeeveeb mebKÙee YeJeefle–UGC 25 J–2012
82. oMe™hekesâ<eg veeefmle– JNU MET-2015 (A) $eÙeeqm$ebMeled (B) veJe
(A) ØekeâjCeced (B) Øenmeveced (C) De„ew (D) De„eoMe
(C) De¿: (D) veeefškeâe œeesle–oMe™hekeâ (4/5-6) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-251
œeesle–oMe™hekeâ -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8 91. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
83. (i) Ûetefuekeâe nw– UGC 25 D–2002, J–2008 UGC 25 J–2011
(ii) `Ûetefuekeâe' leeJeled– (De) veeškeâced 1. efvevoveerÙeheg®<e:
(A) meeqvOeYeso (B) DeLeexhe#eshekeâ
(ye) ØekeâjCeced 2. efJeš:
(C) keâLeeJemleg Yeso (D) ¤hekeâ Yeso
(me) YeeCe: 3. OeerjØeMeevle:
œeesle–oMe™hekeâ (1/58) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99
(o) Øenmeveced 4. Oeerjesoeòe:
84. veešdÙemeeqvOeÙeeW kesâ De” nQ– UGC 25 J–2004
De ye me o
(A) 15 (B) 12
(C) 13 (D) 64 (A) 4 3 2 1
œeesle–oMe™hekeâ (1/54) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-97 (B) 1 2 4 3
(C) 3 4 2 1
85. DeOeesefueefKeles<eg eEkeâ ¤hekebâ veeeqmle? UGC 25 J–2005
(D) 1 2 3 4
(A) YeeCe: (B) DeeKÙeeefÙekeâe
œeesle–oMe™hekeâ-jceeMebkeâj ef$ehee"er, De-(3/23) hespe-220 ye- (3/40)
(C) veeškeâ (D) JeerLeer
œeesle–oMe™hekeâ (1/8) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8 hespe-226 me-(3/49) hespe-231 o-(3/54) hespe-234
86. `Ghemebùefle' veece– UGC 25 J–2008 92. Deemeg keâe veešdÙeJe=efòeve& YeJeefle– UGC 25 J–2016
(A) DeJemLeeefJeMes<e: (B) ¤hekeâefJeMes<e: (A) kewâefMekeâer (B) DeejYešer
(C) DeLeexhe#eshekeâefJeMes<e: (D) meeqvOeefJeMes<e: (C) DeefYeOee (D) Yeejleer
œeesle–oMe™hekeâ (1/24) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-27 œeesle–oMe™hekeâ (2/47) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-182
79. (D) 80. (A) 81. (D) 82. (D) 83. (B) 84. (D) 85. (B) 86. (D) 87. (B) 88. (C)
89. (A) 90. (C) 91. (A) 92. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeroMe¤hekeâ
efleMelekeâced 233
93. mebmke=âleveeškesâ<eg efJeot<ekeâmÙe keâes Jeie&:? 99. DeJeevlejeLe&efJeÛÚsos ............... efkeâceÛÚsokeâejCeced
IAS–1994, UGC 25 J–2013 UGC 25 J–2014
(A) yeÇeÿeCeJeie&: (B) #eef$eÙeJeie&: (A) yeerpeced (B) efyevog:
(C) JewMÙeJeie&: (D) MetõJeie&: (C) heleekeâe (D) Øekeâjer
œeesle–ce=ÛÚkeâefškeâced-jceeMebkeâj ef$ehee"er, Yet0 hespe- xlii (42) œeesle–oMe™hekeâ (1/17) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-21
94. `Deuhecee$eb mecegefö„b yengOee ÙeefÉmehe&efle'–Fefle keâmÙe 100. oMe¤hekeâevegmeejb Øenmeveb YeJeefle? UGC 25 J–2016
ue#eCeced? UGC 25 J–2013 (A) efÉefJeOeced (B) ÛelegefJe&Oeced
(A) cegKemÙe (B) yeerpemÙe (C) ef$eefJeOeced (D)heÃeefJeOeced
(C) efveJe&nCemÙe (D) heleekeâeÙee: œeesle–oMe™hekeâ (3/54) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe–234
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/65)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-182 101. veeškeâ meeqvOeÙeeW ceW ØeLece nw? UGC 25 J–1994
95. meceJekeâejs hee$eeefCe kesâ YeJeeqvle– UGC 25 D–2013 (A) efveJe&nCe (B) ieYe&
(A) ceeveJee: (B) owlÙee: (C) ØeeflecegKe (D) cegKe
(C) osJee: oeveJee: Ûe (D) Dehmejme: œeesle–oMe™hekeâ (1/24) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-27
œeesle–oMe™hekeâ (3/63) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-237 102. veeefškeâe keâes keâne ieÙee nw? UGC 25 J–2003
96. (i) Je= ò eJee| l e<ÙeceeCeeveeb keâLeeb M eeveeb ef v eoMe& k eâ:~ (A) ¤hekeâ (B) Ghe¤hekeâ
mebef#ehleeLe&mleg... DeeoeJe¿mÙe oe|Mele:~~ (C) keâeJÙe (D) Ûechet
(ii) Je=òeJee|le<ÙeceeCeeveeb keâLeebMeeveeb efveoMe&keâ:' Fefle œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/4) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170
veeškesâ keâLÙeles– UGC 25 D–2013, J–2014, 103. veeškebâ veece efkeâced– MH SET–2013
UP GIC–2015
(A) heÃemeefvOeÛelegJe=&efòeÛeleg:<e°ŸeÁmebÙegleced
(A) ØeJesMekeâ: (B) efJe<keâcYekeâ:
(B) efkeâleJeÅetlekeâejeefoefJešÛesškeâmebkegâueced
(C) met$eOeej: (D) De¿eJeleej:
(C)kewâefMekeâerJe=efòejefnleced
œeesle–oMe™hekeâ (1/59) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99
(D) DeÁerjewõjmemlemÙe meJexÓÁeefve jmee: hegve:
97. `Je=òeJee|le<ÙeceeCeeveeb keâLeebMeeveeb .... meb#esheeLe&mleg efJe<keâcYees
meeefnlÙeohe&Ce (6, 7, 115, 122)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170-198-199
ceOÙehee$eØeÙeesefpele:~~' – efjkeälemLeeveb hetjÙeleg?
104. [escyeer ßeerieefoleb Ûe .......... efJeYeeies DevleYe&Jeefle
BHU AET–2011
KL SET–2014
(A) ØeÙeespekeâ: (B) efveoMe&keâ:
(A) YeeCeefceefle (B) Øenmeveefceefle
(C) efveÙeecekeâ: (D) ØeoMe&keâ:
(C) Ghe¤hekeâefceefle (D) JÙeeÙeesieefceefle
œeesle–oMe™hekeâ (1/59) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-9
98. `Je=òeJee|le<ÙeceeCeeveeb keâLeebMeeveeb efveoMe&keâ: meb#esheeLe&mleg
105. ef[ce: keâlÙe¿elcekeâes YeJeefle– RPSC SET–2013-14
efJe<keâcYe: ....... hee$eØeÙeesefpele:~~ BHU AET–2012
(A) he_Ûee¿elcekeâ: (B) mehlee¿elcekeâ:
(A) cegKÙe (B) veerÛe
(C) Ûelegj¿elcekeâ: (D) De„e¿elcekeâ:
(C) ceOÙe (D) efoJÙe
œeesle–oMe™hekeâ (3/59) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-235
œeesle–oMe™hekeâ (1/59) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99
93. (A) 94. (B) 95. (C) 96. (B) 97. (B) 98. (C) 99. (B) 100. (C) 101. (D) 102. (B)
103. (A) 104. (A) 105. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 234
106. (i) he_ÛemeeqvOemeceeqvJeleb ¤hekebâ efkeâced? 113. Øenmeves ØeOeevejme: keâ:? K SET–2014
(ii) heeBÛe meeqvOeÙeeB efkeâmeceW nesleer nQ? BHU MET–2010 (A) ëe=”ej: (B) DeodYegle:
RPSC SET–2013-14 (C) nemÙe: (D) Jeerj:
(A) veeefškeâe (B) KeC[keâeJÙe œeesle–oMe™hekeâ - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-246
(C) veeškeâ (D) DeeKÙeeefÙekeâe 114. veeškeâmÙe keâLeeJemleg keâerÂMeb YeJeefle– K SET–2014
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/7) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–170 (A) ØeKÙeeleced (B) efceßeced
107. he_ÛemevOeÙe: kegâ$e Øeefmeæe:? BHU Sh.ET–2011 (C) GlheeÅeced (D) ueeskeâeÙeòeced
(A) keâeJÙes (B) cenekeâeJÙes œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170
(C) ieereflekeâeJÙes (D) ÂMÙekeâeJÙes 115. ØekeâjCes Je=òeb .......... YeJeefle– K SET–2013
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/7) Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170 (A) ØeKÙeeleced (B) efceßeced
108. veešdÙeb efkeâced? BHU Sh.ET–2013 (C) GlheeÅeced (D) Øeemeef”keâced
(A) jmeeslheeokeâced (B) ßeJeCeerÙeced œeesle–oMe™hekeâ (3/39) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-226
(C) ÂMÙeced (D) DeJemLeevegke=âefle: 116. ¤hekebâ ..... keâeJÙeb YeJeefle– GJ SET–2004
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-6 (A) ßeJÙe (B) ÂMÙe
109. DeOeesefueefKeles<eg keâefMÛeoskeâesÓLeexhe#eshekeâes veeeqmle? (C) Ûechet (D) cenekeâeJÙe
BHU AET–2010 œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-7
(A) ØeJesMekeâ: (B) veevoer 117. oMe¤hekesâ<eg ........... ve ieCÙeles– GJ SET–2016
(C) efJe<keâcYekeâ: (D) Ûetefuekeâe (A) veeškeâced (B) ØekeâjCeced
œeesle–oMe™hekeâ (1/58) -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99 (C) YeeefCekeâe (D) ef[ce:
110. DeOeesefueefKeles<eg keâesÓeqmle veešŸemeeqvOe:BHU AET–2010 œeesle–oMe™hekeâ -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8
(A) efJeceMe&: (B) heleekeâe 118. meewieeqvOekeâenjCeced' keâmÙe ¤hekeâmÙeesoenjCeced?
(C) ØeehlÙeeMee (D) efyevog: GJ SET–2013
œeesle–oMe™hekeâ (1/23) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-27 (A) veeškeâmÙe (B) F&nece=iemÙe
111. veeškesâ efveJe&nCemevOeew keâes jme: keâeÙe&:?UK SLET–2015 (C) meceJekeâejmÙe (D) JÙeeÙeesiemÙe
(A) YeÙeevekeâ: (B) DeodYegle: œeesle–meeefnlÙeohe&Ce -Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-215
(C) ëe=”ej: (D) Meevle: 119. `ef[ce' veeeqcve ¤hekesâ De”erjme: keâ:? GJ SET–2013
œeesle–oMe™hekeâ (3/33-34) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-224 (A) Jeerj: (B) nemÙe:
112. oMe¤hekeâevegmeejb– UGC 25 J–2016 (C) jewõ: (D) Meevle:
`yeerpeJevlees cegKeeÅeLee& efJeØekeâerCee& ÙeLeeÙeLeced~ œeesle–oMe™hekeâ - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-248
SskeâeLÙe&cegheveerÙevles' – FlÙeeefoue#eCeb YeJeefle– 120. Sles<eg ....... meeeqòJekeâYeeJees ve YeJeefle– GJ SET–2016
(A) cegKemevOes: (B) ieYe&mevOes: (A) mlecYe: (B) ØeueÙe:
(C) efveJe&nCemevOes: (D) ØeeflecegKemevOes: (C) JewJeCÙe&ced (D) DeewlmegkeäÙeced
œeesle–oMe™hekeâ (1/48) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-85 œeesle–oMe™hekeâ - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-266

106. (C) 107. (D) 108. (D) 109. (B) 110. (A) 111. (B) 112. (C) 113. (C) 114. (A) 115. (C)
116. (B) 117. (C) 118. (D) 119. (C) 120. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veeroMe¤hekeâ
efleMelekeâced 235
121. keâeÙee&JemLee: keâefle? UK SLET–2015 129. efvecveefueefKele ceW Oeerjesæle veeÙekeâ keâewve nw?
(A) De„ew (B) mehle UP PGT (H)–2013
(C) <ešd (D) he_Ûe ÙegefOeef‰j
(A) (B) og<Ùevle
œeesle–oMe™hekeâ (1/19) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23 ceeOeJe(C) (D) Yeercemesve
122. `JeerLeer' Fefle keâmÙe ØeYeso:? UK SLET–2015 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/33) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-65
(A) cenekeâeJÙemÙe (B) ieÅekeâeJÙemÙe 130. Deeqmceved keâ: he_ÛemeeqvOeYeso: veeeqmle?UP GIC–2015
(C) ¤hekeâmÙe (D) Ghe¤hekeâmÙe (A) cegKe: (B) meccegKe:
œeesle–oMe™hekeâ (1/8) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8 (C) ØeeflecegKe: (D) ieYe&:
123. YeeCe: keâmÙe ceneefJe<eÙemÙe Yeeie: DL–2015 œeesle–oMe™hekeâ (1/23) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-26
(A) cenekeâeJÙemÙe (B) Ssefle¢emÙe 131. ve=òeb .............~~ MetvÙeb mLeeveb hetjÙele~UGC 25 J–2015
(C) veešdÙemÙe (D) cegkeälekeâJee*dceÙemÙe (A) YeeJeeßeÙeced (B) kesâJeueb ueÙeeßeÙeced
œeesle–oMe™hekeâ (1/8) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-8 (C) kesâJeueb leeueeßeÙeced (D) leeueueÙeeßeÙeced
124. DeLeexhe#eshekeâe: keâefle? DSSSB TGT–2014 œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-11
K SET–2014 132. ØeehlÙeeMee YeJeefle– UGC 25 J–2015
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe (A) HeâueueeYeeÙe DeewlmegkeäÙecee$eced
(C) <ešd (D) mehle (B) GheeÙeeheeÙeMe¿eYÙeeb ØeeefhlemecYeJe:
œeesle–oMe™hekeâ (1/58) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99 (C) DeØeehleew DeeqlelJejeeqvJele: JÙeeheej:
125. ¤hekeâ kesâ Yesokeâ leòJe efpevekesâ DeeOeej hej GveceW Devlej (D) DeheeÙeeYeeJele: Øeeefhle:
efkeâÙee peelee nw, Jes efkeâleves nQ? UP TGT–2013
œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-24
(A) 3 (B) 4
133. oMe¤hekeâceles veeškeâmÙe De¿mebKÙee YeJeefle–
(C) 5 (D) 6
UGC 25 J–2015
œeesle–oMe™hekeâ-jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-12 (A) 5-7 (B) 5-8
126. ëe=”ej jme keâer Âef„ mes ke=â<Ce efkeâme Øekeâej kesâ veeÙekeâ nQ? (C) 5-10 (D) 7-10
UP PGT (H)–2013 œeesle–oMe™hekeâ (3/38) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-226
(A) Devegketâue (B) oef#eCe 134. oMe¤hekesâ Jemlegkeâce& keâefleefJeOeced– UK SLET–2012
(C) Me" (D) Oe=„ (A) efÉefJeOeced (B) Ûelege|JeOeced
œeesle– (C) ef$eefJeOeced (D) mehleefJeOeced
127. efvecveefueefKele ceW keâewve mee DeLeexhe#eshekeâ veneR nw? œeesle–oMe™hekeâ - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-13
UP PGT (H)–2013
135. ieefCekeâe veeefÙekeâe YeJeefle– UGC 25 D–2006
(A) ØeJesMekeâ (B) Ûetefuekeâe
(A) veeškesâ (B) ØekeâjCes
(C) efveÙeleeefhle (D) efJe<keâcYekeâ
(C) YeeCes (D) meceJekeâejs
œeesle–oMe™hekeâ (1/58) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-99 œeesle–oMe™hekeâ (3/41) -jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-227
128. FveceW mes keâewve veešdÙe-Je=efòeÙeeW kesâ Devleie&le veneR nw?
136. `veevoer' ØeÙegkeälees YeJeefle– UP GIC–2015
UP PGT (H)–2013
(A) cenekeâeJÙes (B) KeC[keâeJÙes
(A) hee_Ûeeueer (B) kewâefMekeâer
(C) ieÅekeâeJÙes (D) ¤hekesâ
(C) DeejYešer (D) Yeejleer
œeesle–oMe™hekeâ (2/61) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-195 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/23-24) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-172
121. (D) 122. (C) 123. (C) 124. (B) 125. (A) 126. (B) 127. (C) 128. (A) 129. (D) 130. (B)
131. (D) 132. (B) 133. (C) 134. (A) 135. (B) 136. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 236
137. efvecveeef¿les<eg GefÛele: ›eâce: keâ:? G GIC–2015 145. DeOeesefvee|o„s<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
(A) yeerpeb, efyevog:, keâeÙeË, heleekeâe, Øekeâjer MH SET–2013
(B) Øekeâjer, heleekeâe, keâeÙeË, yeerpeb, efyevog: (keâ) ØekeâjCeced 1. meewieeqvOekeâenjCeced
(C) yeerpeb, efyevog:, heleekeâe, Øekeâjer, keâeÙe&ced (Ke) JÙeeÙeesie: 2. ef$ehegjoen:
(D) keâeÙeË, yeerpeb, Øekeâjer, heleekeâe, efyevog: (ie) ef[ce: 3. kegâmegceMesKejefJepeÙe:
œeesle–oMe™hekeâ (1/18) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-22 (Ie) F&nece=ie: 4. ceeueleerceeOeJeced
138. DeekeâeMeYeeef<eles hee$emebKÙee YeJeefle? G GIC–2015 keâ Ke ie Ie
(A) Skeâced (B) És (A) 1 2 3 4
(B) 4 1 2 3
(C) $eerefCe (D) ÛelJeeefj
(C) 4 3 1 2
œeesle–oMe™hekeâ (1/67) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-107 (D) 2 4 3 1
139. oMe¤hekeâeveg m eejb HeâuemÙeeØeehleeJeg h eeÙeÙees p eveeef o -
œeesle–mebmke=âleiebieemeeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe, hespe-304
¤heÛes„eefJeMes<e: YeJeefle? UGC 25 D–2015 146. JÙeeÙeesies eEkeâ efJeÅeles– MH SET–2013
(A) DeejcYe: (B) ØeÙelve: (A) Oetle&Ûeefjleced (B) veeefÙekeâe kegâuepee keäJeeefhe
(C) ØeehlÙeeMee (D) efveÙeleeefhle: (C) vesleej: Øeeke=âleeveje: (D) mJeuhem$eerpevemebÙeglelJeced
œeesle–oMe™hekeâ (1/20) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-23 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/231) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-215
140. ``oes<ee iegCee iegCee oes<ee Ùe$e mÙegce=&oJeb efn leled''– 147. DeOemleves<eg Oeerjueefuele: veeÙekeâ: keâ:?MH SET–2016
oMe¤hekesâ keâeqmceved Øeme”s FÙecegeqkeäle:?UGC 25 D–2015 (A) GoÙeve: (B) Ûee®oòe:
(A) JeerLÙe”Øeme”s (B) ve=lÙeue#eCeØeme”s (C) og<Ùevle: (D) Deefiveefce$e:
(C) meeqvOeYesoØeme”s (D) Øenmeveue#eCeØeme”s œeesle–oMe™hekeâ (2.3) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-114
œeesle–oMe™hekeâ (3/21) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-218 148. ef[cemleg YeJeefle– MGKV Ph. D–2016
141. DeJeceMe&meeqvOe<eg ve heefjieCÙeles? GJ SET–2016 (A) ieYe&meeqvOejefnle: (B) efJeceMe&meeqvOejefnle:
(A) DeheJeeo: (B) efJeõJe: (C) cegKemeeqvOejefnle: (D) ØeeflecegKemeeqvOejefnle:
(C) JÙeJemeeÙe: (D) DevegJÙeJemeeÙe: œeesle–oMe¤hekeâ - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe–236
œeesle–oMe™hekeâ (1/44) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-70 149. Øenmeveb ................~ GJ SET–2016
142. ØemleglemecyeeqvOe efYeVeeLeË menmeesefoleced ....GJ SET–2016 (A) efÉefJeefOeced (B) ef$eefJeOeced
(A) Úueveced (B) Jeekeäkesâefue: (C) ÛelegefJe&Oeced (D) he_ÛeefJeOeced
(C) ieC[: (D) veeefuekeâe œeesle–oMe¤hekeâ - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe–246
œeesle–oMe™hekeâ (3/18) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-214 150. (i) Skeâ hee$e ØeÙeesefpele jÛevee nw?UGC 25 J–2001,
143. meceJekeâejs keâlÙe¿e: YeJeeqvle?RPSC SET–2013-14 (ii) Skeâ hee$e ØeÙeesefpele ¤hekeâ nw? 2002
(A) Skeâ: (B) oMe (A) De¿ (B) F&nece=ie
(C) ÛelJeej: (D) $eÙe: (C) YeeCe (D) ef[ce
oMe™hekeâ (3/65) - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-250-251 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/228) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–215
151. `ØeMebmeele GvcegK eer keâjCeb oMe¤hekesâ ' keâmÙe ue#eCeb
144. cenekeâeJÙes veeÙekeâ: eEkeâ efJeOees YeJeefle?
RPSC SET–2013-14
YeJeefle– UGC 25 J–2016
(A) OeerjØeMeevle: (B) Oeerjesoeòe: (A) YeejlÙee: (B) JeerLÙee:
(C) Oeerjesæle: (D) Oeerjueefuele: (C) Øejes ÛeveeÙee: (D) ØenmevemÙe
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/316) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-225 œeesle–oMe¤hekeâ (3/6) - jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe–205
137. (C) 138. (A) 139. (B) 140. (A) 141. (D) 142. (C) 143. (D) 144. (B) 145. (B) 146. (D)
147. (A) 148. (B) 149. (B) 150. (C) 151. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
meeefeflneMelekeâced
lÙeohe&Ce 237

31 meeefnlÙeohe&Ce
1. (i) meeefnlÙeohe&CemÙe ØeCeslee- DeOeesefueefKeles<eg keâleceled efJeMes<eCeb efJeMJeveeLeke=âles ve
7.
(ii) meeefnlÙeohe&Ce«evLekeâleg&: veeceeefYeOeerÙeleeced– ØeÙegpÙeles– D. U.- Ph.D-2016
BHU Sh.ET–2011, GJ-SET-2011 (A) meeefnlÙeeCe&JekeâCe&Oeej: (B) OJeefveØemLeehevehejceeÛeeÙe&:
(A) efJeMJeveeLe: (B) peieVeeLe: (C) meeefvOeefJe«eefnkeâ: (D) Ûelego&MeYee<eeJeejefJeueeefmeveerYegpe”:
(B) Oeveheeue: (D) Oeve_peÙe:
mebmke=âle keâeJÙeMeem$e keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe–157
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, Yet0 hespe-19
8. DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLeevegmeej keâeJÙe keâe ØeÙeespeve nw–
2. meeefn lÙeohe& CemÙe DeejcYes efJ eMJeveeLe: keâeb os Jeleeb
UP PGT–2003
vecemkeâjesefle? BHU AET–2010
(A) heg®<eeLe&-Ûeleg„Ùe (B) cees#e
(A) ieCesMeced (B) censMeced
(C) DeLe& (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) megjsMeced (D) JeeiosJeleeced
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce (1/1)- YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-97 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, Yet0 hespe-45,46
3. ‘heefjÛÚso’ efJeYeepeve efkeâme «evLe mes mecyeæ nw? 9. `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced' FlÙe$e jmeceOÙes «enCeb ke=âleced–
BHU MET–2016 UGC 25 D–2015
(A) meeefnlÙeohe&Ce (B) YeeJeØekeâeMeve kesâJeueb jmemÙe
(A) (B) kesâJeueb YeeJemÙe
(C) keâeJÙeØekeâeMe (D) Ûevõeueeskeâ (C) kesâJeueb jmeeYeememÙe (D) jme-YeeJe-leoeYeemeeoerveeced
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, Yet0 hespe-22 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, Yet0 hespe-43
4. (i) meeefnlÙeohe&Ce ceW heefjÛÚsoeW keâer mebKÙee nw– 10. (i) efJeMJeveeLeceles keâeJÙeMejerjs jmemÙe keâe eqmLeefleJe&le&les–
(ii) meeefnlÙeohe&Ces efkeâÙevle: heefjÛÚsoe: meeqvle? (ii) meeefnlÙeohe&Ce ceW `keâeJÙe ceW jme keâer eqmLeefle' keâes
UP PGT–2000, 2010, BHU AET–2010 UK TET–2011 keâne ieÙee nw? UGC 25 D–2014, UK TET–2011
(A) ome (B) Dee" (A) Deue¿ejJeled (B) DeelceJeled
(C) meele (D) veew (C) iegCeJeled (D) jerefleJeled
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, Yet0 hespe-22 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-134
5. (i) meeefnlÙeohe&Ces ........... meefvle?UGC 25 J–2001,
11. (i) efJeMJeveeLe keâe keâeJÙeue#eCe nw– UGC 25 J–1994, 2001,
(ii) meeefnlÙeohe&Ce ceW nw–UP PGT-2011, GJ-SET-2011
(ii) efJeMJeveeLesve ke=âleb keâeJÙeue#eCeb efkeâced?
(ii) meeefnlÙeohe&Ce efJeYekeäle nw?
(iii) efJeMJeveeLe kesâ Devegmeej keâeJÙeue#eCe nw–
(A) heefjÛÚso (B) GÛÚdJeeme
(iv) efJeMJeveeLeeskeäleb keâeJÙeue#eCeced .....~ RPSC-SET-
(C) meie& (D) De¿
2010, GJ-SET-2013, 2008, MH-SET-2013
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, Yet0 hespe-22
(A) MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced
6. meeefnlÙeohe&Ce kesâ ØeLece heefjÛÚso keâe veece nw–
UP PGT–2002, 2004 (B) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced
(A) keâeJÙe-oes<e-efve¤heCe (B) keâeJÙe-mJe¤he-efve¤heCe (C) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced
(C) keâeJÙe-ØeÙeespeve-efve¤heCe (D) keâeJÙe-ue#eCe-efve¤heCe (D) Mejerjb leeJeefo„eLe&JÙeJeeqÛÚVeeheoeJeueer
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-170 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157
1. (A) 2. (D) 3. (A) 4. (A) 5. (A) 6. (B) 7. (D) 8. (A) 9. (D) 10. (B)
11. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 238
12. keâerÂMeb JeekeäÙeb keâeJÙeced? HAP-2016 18. `MJeslees OeeJeefle' keâmÙe GoenjCeceefmle?
(A) jerlÙeelcekeâced (B) oes<eelcekeâced MGKV Ph. D–2016
(C) jmeelcekeâced (D) iegCeelcekeâced
(A) ØeÙeespeves Gheeoeveue#eCeeÙee:
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157
(B) ®{eJegheeoeveue#eCeeÙee:
13. (i) efJeMJeveeLe ves efkeâmekesâ keâeJÙeue#eCe keâe KeC[ve efkeâÙee–
(ii) efJeMJeveeLe: keâmÙe keâeJÙeue#eCemÙe KeC[veb ke=âleJeeved? (C) ØeÙeespeves ue#eCeue#eCeeÙee:
(iii) efJ eMJeveeLes v e keâmÙe keâeJÙeue#eCemÙe KeC[veb (D) ¤{ew ue#eCeue#eCeeÙee:
ØeOeevelJesve ke=âleced? UGC 25 J–1998, 2000 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - DeefYejepejepesvõ efceße, hespe-164
2011, S-2013, K-SET–2013
19. ‘oes<eemlemÙeehekeâ<e&keâe:’ FlÙe$e ‘lemÙe’ FlÙevesve men
(A) Yeecen (B) cecceš
(C) oC[er (D) peieVeeLe
meeefnlÙeohe&Ceceles keâmÙe yeesOe:? UGC 25 J–2016
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-37 (A) jmemÙe (B) Deue¿ejmÙe
14. (i) ‘JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced’ Fefle keâeJÙeue#eCeb keâefmceved (C) iegCemÙe (D) me¿slemÙe
meeefnlÙeMeem$es ØeehÙeles?JNU MET-2015, CCSUM- œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-165,166
(ii) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeb' Jee|Cele nw– Ph.D-2016
20. DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe keâer keâeJÙeheeefjYeeef<ekeâ MeyoeJeueer
(iii) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeb'' FlÙegeqkeäle: kegâ$eesheueYÙeles–
UGC 25 D–2003, BHU Sh.ET–2008
nw– UP PGT–2002, JNU MET–2014
(A) keâeJÙeØekeâeMes (B) meeefnlÙeohe&Ces (A) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced
(C) OJevÙeeueeskesâ (D) keâeJÙeeue¿ejs (B) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157 (C) Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced
15. efJeMJeveeLeceles keâeJÙelJeefmeefæYe&Jeefle–UGC25 J–2006
(D) leooes<eew MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe
(A) MeyoeLee&YÙeeced (B) iegCeeue¿ejeYÙeeced
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157
(C) jerefleJe=efòeYÙeeced (D) jmeeled
œeesle-meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-19 21. ÙeesiÙeleekeâeb#eemeefòeÙegòeâ: heoesÛÛeÙe: YeJeefle—
16. efJeMJeveeLemÙe celes keâeJÙeced– UGC 25 D–2006 UGC–25 J 2016
(A) Meyo: (B) MeyoeLeez (A) Deef Y eOee (B) ue#eCee
(C) JeekeäÙeb (D) heoeJeefue: (C) JeekeäÙeced (D) ceneJeekeäÙeced
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-43 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce (2/1) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-171
17. (i) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeb' FlÙegkeäleced–
22. DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe ves keâeJÙe keâe ue#eCe meeefnlÙeohe&Ce
(ii) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeb' Fefle keâeJÙeue#eCecegkeäleced–
kesâ efkeâme heefjÛÚso ceW efoÙee nw– UP PGT–2003
(iii) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeb' kesâ Øeefleheeokeâ DeeÛeeÙe& nQ–
(iv) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced' keâmÙesob keâeJÙeue#eCeced? (A) ØeLece (B) efÉleerÙe
(v) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâLeve nw– BHU Sh.ET–2011, (C) le=leerÙe (D) ÛelegLe&
(vi) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced' Fefle keâeJÙeue#eCesve œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157
mecyeæ: DeeÛeeÙe&: Deeqmle? G-GIC-2015 23. DeveskeâeLe&mÙe MeyomÙe meefVeOeeves SJe JÙe_pevee mecYeJeefle–
UGC 25 D–2007, BHU B.Ed–2014, T-SET-2013, 14
K-SET-2014, UP TET–2013, UP PGT–2000, D.U.-M.Phil-2016
UP GIC–2012, MH-SET-2013 (A) DeeLeea (B) DeefYeOeeßeÙee Meeyoer
(A) kegâvlekeâ: (B) efJeMJeveeLe: (C) ue#eCeeßeÙee Meeyoer (D) Gòeâe: meJe&efJeOee SJe
(C) oC[er (D) Yejle: œeesle- meeefnlÙeohe&Ce (2/14) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-266
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157
12. (C) 13. (B) 14. (B) 15. (D) 16. (C) 17. (B) 18. (B) 19. (A) 20. (B) 21. (C)
22. (A) 23. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
meeefeflneMelekeâced
lÙeohe&Ce 239
24. S<eg efJeMJeveeLemÙe eEkeâ celeced– BHU Sh.ET–2013 30. meeefnlÙeohe&Ce kesâ Devegmeej `keâce&efCe kegâMeue:' GoenjCe
(A) jmees Jew me: (B) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced nw– UGC 25 D–2003
(C) OJeefvejelcee keâeJÙemÙe (D) MeyoeLeez keâeJÙeced (A) DeefYeOee keâe (B) ue#eCee keâe
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157 (C) JÙe_pevee keâe (D) leelheÙee& keâe
25. DeodYeglejmemÙe mLeeefÙeYeeJe: – K-SET-2013 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-213
(A) YeÙeced (B) efJemceÙe: 31. (i) Deef«ecee MeyoMeeqkeäle: – UGC 25 D–2004
(C) pegieghmee (D) ›eâesOe: (ii) Deef«ecee MeyoMeeqkeäle: keâe Deeqmle–
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce (3/242)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-120 (A) leelheÙee& (B) JÙe_pevee
26. DeeÛeeÙe&efJeMJeveeLe: keâleerveeced DeeÛeeÙee&Ceeb keâeJÙeue#eCeb (C) ue#eCee (D) DeefYeOee
KeeqC[leJeeved– HE–2015 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-56
(A) $eÙeeCeeced (B) ÛelegCee&ced 32. (i) mee#eelmebkesâefleleeLe&mÙe yeesefOekeâe keâe?
(C) he_Ûeeveeced (D) <eCCeeced (ii) me¿sefleleceLeË yeesOeÙevleer Meeqkeäle:–
UGC 25 D–2007, K-SET-2014
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-43
(A) DeefYeOee (B) ue#eCee
27. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle—
K-SET-2013 (C) JÙe_pevee (D) leelheÙee&
(keâ) efJeYeeJe: 1. DeemJeeoJesÅe: œeesle- (i) meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-56
(Ke) DevegYeeJe: 2. menkeâejer (ii) keâeJÙeØekeâeMe (met$e-9)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–42
(ie) JÙeefYeÛeeefjYeeJe: 3. keâeÙe&ced 33. (i) meeefnlÙeohe&Ces ue#eCeeÙee: keâefle Yesoe: ØeoefMe&lee: —
(ii) meeefnlÙeohe&Ces meekeâuÙesve ue#eCeeÙee: keâefle Yesoe:?
(Ie) jme: 4. keâejCeced
(iii) meeefnlÙeohe&Ces ue#eCeeÙee: ........... Yesoe: meeqvle–
keâ Ke ie Ie
(iv) meeefnlÙeohe&Ceevegmeejb ue#eCeeÙee: ØeYesoe: –
(A) 2 3 1 4
(v) efJeMJeveeLesve `ue#eCeeÙee:' keâefle Yesoe: Øeoe|Melee: –
(B) 1 2 4 3
UGC 25 J–2006, BHU AET–2010, JNU MET–2014,
(C) 4 3 2 1 2015, UGC 25 D–2013, 2014, 2015,
(D) 4 2 1 3 GJ SET-2008, RPSC SET-2010
œeesle- keâeJÙeØekeâeMe (met$e-43)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–95 (A) <ees[Me (16) (B) Ûelege\JeMeefle: (24)
28. `JeekeäÙeb jmeelcekebâ ......~' FlÙeeqmceved efjkeälemLeeves ÙeespÙeced– (C) DeMeerefle: (80) (D) ÉeoMe (12)
UP GIC–2012 œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-59
(A) keâeJÙeced (B) leòJeced 34. `ue#eCee' mJeerke=âefle keâe DeeOeej nw–UGC 25 J–1998
(C) melÙeced (D) efoJÙeced (A) ÙeesiÙelee (B) Deemeeqkeäle:
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157 (C) me¿s le: (D) cegKÙeeLe&yeeOe:
29. keâeJÙeue#eCeKeC[veefJeÛeejs keâmÙe celeb `mJeJeÛeveefJejesOeeod œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-57
Deheemleced' Fefle efJeMJeveeLesve keâefLeleced? 35. efpeme ue#eCee ceW cegKÙeeLe& keâe Yeer «enCe neslee nw, Jen
UGC 25 J–2015, Jn-2017 keâewve meer ue#eCee keânueeleer nw– UP PGT–2011
(A) DeevevoJeOe&vemÙe (B) JeecevemÙe (A) ØeÙeespevecetuee (B) ™ef{cetuee
(C) ceccešmÙe (D) JÙeeqkeäleefJeJeskeâkeâejmÙe (C) Gheeoeveue#eCee (D) ue#eCe-ue#eCee
œeesle- meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-18 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2/6) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-216
24. (B) 25. (B) 26. (C) 27. (C) 28. (A) 29. (A) 30. (B) 31. (D) 32. (A) 33. (C)
34. (D) 35. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 240
36. ue#eCee kesâ 80 Yeso efkeâmeves efkeâÙes nQ–UP PGT–2000 43. efJeMJeveeLeevegmeejb MeeyoerJÙe_pevee keâefleOee–
(A) Jeeceve (B) efJeMJeveeLe UGC 25 J–2013
(C) peieVeeLe (D) DeevevoJeOe&ve (A) ÛelegOee& (B) efÉOee
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-59 (C) ef$eOee (D) he_ÛeOee
37. `ie”eÙeeb Iees<e:' efkeâme ue#eCee Yeso keâe GoenjCe nw – œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2.12) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-63
UP PGT–2003
44. meeefnlÙeohe&CemÙe keâeqmcevheefjÛÚsos JÙe_peveeÙee: mLeehevee
(A) ®efÌ{ ue#eCeue#eCee (B) ¤efÌ{ Gheeoeveue#eCee
ke=âlee? JNU MET–2014
(C) ØeÙeespeve ue#eCeue#eCee (D) ØeÙeespeve Gheeoeveue#eCee
(A) efÉleerÙes (B) he_Ûeces
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-58
38. `keâefue”: meenefmekeâ:' efkeâme ue#eCee Yeso keâe GoenjCe (C) ÛelegLex (D) le=leerÙes
nw? UP PGT–2003 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-23
(A) ®efÌ{Jeleer meejeshee ue#eCeue#eCee 45. MeyomÙeeLee&eo f keâmÙe Je=eòf e: keâe Deeqmle? UGC 25 D–2004
(B) ®efÌ{Jeleer meeOÙeJemeevee ue#eCeue#eCee (A) DeefYeOee (B) JÙe_pevee
(C) ®efÌ{Jeleer meeOÙeJemeevee meesheeoeveue#eCee (C) ue#eCee (D) leelheÙee&
(D) FveceW mes keâesF& veneR œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2.12)-YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-261
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-234 46. MeyoeLe&Ùees: Meefòeâ: keâe HAP–2016
39. `®{s: ØeÙeespeveeÉeÓmeew ue#eCee Meeqkeäleje|helee' Ùen ue#eCe
(A) ue#eCee (B) JÙe_pevee
nw– UP PGT–2009
(C) DeefYeOee (D) leelheÙee&KÙee
(A) efJeMJeveeLe keâe (B) DeevevoJeOe&ve keâe
(C) cecceš keâe (D) heeqC[lejepepeieVeeLe keâe œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2.12)-YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-261,262
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2.5) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-202 47. ‘DeeÙegIe&=leced’ Fefle GoenjCeceefmle?JNU MET–2015
40. DeOeesefueefKeleemeg MeyoMeeqkeäle¤hesCe keâe ve heefjieCÙeles? (A) ™{ew Gheeoeveue#eCeeÙee: meejesheeÙee:
MGKV Ph. D–2016 (B) ØeÙeespeves Gheeoeveue#eCeeÙee: meejesheeÙee:
(A) OJeefve: (B) ue#eCee (C) ØeÙeespeves ue#eCeue#eCeeÙee: meejesheeÙee:
(C) DeefYeOee (D) JÙe_pevee
(D) ™{ew ue#eCeue#eCeeÙee: meejesheeÙee:
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2/3) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–26
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-231
41. (i) ``cegKÙeeLe&yeeOes leÅegkeälees ÙeÙeeÓvÙeesÓLe&: ØeleerÙeles
48. (i) `efJejleemJeefYeOeeÅeemeg ÙeÙeeÓLeex yeesOÙeles hej:' Ùen
....~'' mee Meeqkeäle: keâe?UGC 25 J–2013, K- SET-2014
(ii) ``cegKÙeeLe&yeeOes leÅeesies keâ: JÙeeheej: YeJeefle—
efkeâme Je=efòe keâe ue#eCe nw– UGC 73 D–2014,
(A) DeefYeOee (B) ue#eCee (ii) efJejleemJeefYeOeeÅeemeg ÙeÙeeÓLeex yeesOÙeles hej:~ mee
(C) JÙe_pevee (D) leelheÙee& Je=efòe: ..... keâLÙeles~ UGC 25 J–2001,
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2.5) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-202 (iii) efJejleemJeefYeOeeÅeemeg ÙeÙeeÓLeex yeesOÙeles hej:, mee...~
42. `Gheke=âleb yeng le$e efkeâcegÛÙeles' GoenjCeceeqmle– GJ- SET-2003, 2004, UK TET–2011,
UP GIC–2015 UP PGT–2009, 2010
(A) ue#eCeue#eCeeÙee: (B) Gheeoeveue#eCeeÙee: (A) leelheÙee& (B) DeefYeOee
(C) meejesheeue#eCeeÙee: (D) meeOÙeJemeeveeue#eCeeÙee: (C) ue#eCee (D) JÙe_pevee
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-222 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2.12)-YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-261
36. (B) 37. (C) 38. (B) 39. (A) 40. (A) 41. (B) 42. (A) 43. (B) 44. (B) 45. (B)
46. (B) 47. (C) 48. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
meeefeflneMelekeâced
lÙeohe&Ce 241
49. ™{ew meeOÙeJemeeveeÙee: Gheeoeveue#eCeeÙee: GoenjCeceefmle– 55. jmeveeJe=efòe keâe GuuesKe efkeâÙee nw– UP PGT–2013
JNU MET -2015 (A) DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe ves (B) DeeÛeeÙe& cecceš ves
(A) MJeslees OeeJeefle (B) keâefue”: meenefmekeâ: (C) DeeÛeeÙe& DeevevoJeOe&ve ves (D) DeeÛeeÙe& Yeecen ves
(C) kegâvlee: ØeefJeMeefvle (D) ie”eÙeeb Iees<e: œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-51
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-234 56. efJeMJeveeLeceleevegmeejb Jeerjjme: keâefleefJeOe:–
50. DeOeesefueefKeles<eg efJeMJeveeLeevegmeejb keâleceod ™ef{cetueieewCe- UGC 25 J-2016
meeOÙeJemeeveeÙee: ue#eCeeÙee GoenjCeb mÙeeled? (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
D.U. Ph.D-2016 (C) he_ÛeefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(A) DeMJe: MJeslees OeeJeefle (B) jepee keâCškebâ MeesOeÙeefle œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-118
(C) Sles kegâvlee: ØeefJeMeefvle(D) Sleeefve lewueeefve nscevles megKeeefve 57. (i) efJeMJeveeLeceles nemÙeb keâefleefJeOeb YeJeefle?
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-237 (ii) nemÙejme: keâefleefJeOe: YeJeefle–
51. (i) jmeYesoe: meefvle—UGC 25 J–2001, GJ-SET-2004 MGKV Ph. D–2016, UGC 25 J–2015, Jn–2017
(ii) meeefnlÙeohe&Ce kesâ Devegmeej jme efkeâleves nQ– (A) Ûelege|JeOeced (B) ef$eefJeOeced
(A) 2 (B) 5 (C) efÉefJeOeced (D) <e[defJeOeced
(C) 7 (D) 9 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/217)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-115
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-16 58. ‘Ùe$e leg jefle: Øeke=â„e veeYeer„ceghewefle...... ’ Fefle keâ:?
52. meeefnlÙeohe&Ceevegmeejb MeevlejmemÙe mLeeÙeerYeeJeesÓeqmle– UGC-25J -2016
UGC 25 D–2006 (A) efJeØeuecYe: (B) mebYeesie:
(A) Mece: (B) efveJexo: (C) keâ®Ce: (D) Jeerj:
(C) efJeJeskeâ: (D) ceeÙee œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/186)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-106
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/245)-Meeefue«eece Meem$eer, hespe–121 59. MeevlejmemÙe JeCe&: keâ:? UGC 25 J-2016
53. (i) efJeMJeveeLeceleevegmeejb keâeJÙes jmemÙe mLeeveb efkeâced? (A) veeruekeCe&: (B) heerleJeCe&:
(ii) efJeMJeveeLeceleevegmeejsCe keâeJÙes jmees YeJeefle– (C) kegâvosvogmegvojÛÚeÙe: (D) jòeâJeCe&:
(iii) meeefnlÙeohe&Ce ceW keâeJÙe ceW jme keâer eqmLeefle keâes œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/245)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-121
keâne ieÙee nw–UGC 25 D–2007, K-SET- 2013 60. `eqMue„w: heowjveskeâeLee&efYeOeeves Mues<e F<Ùeles~' Mues<e kesâ
(iv) meeefnlÙeohe&Ce kesâ Devegmeej keâeJÙe ceW jme keâer eqmLeefle Fme ue#eCe kesâ Øeefleheeokeâ nQ– UP PGT–2000
nw? UP PGT–2004, 2010 (A) efJeMJeveeLe (B) cecceš
(A) Deelcee (B) DeJeÙeJemebmLeeveced (C) ®õš (D) Yeecen
(C) DeeYet<eCeced (D) Mejerjced œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.11)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-282
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-70. 61. ‘ëe= ” ejJeer j Meevleeveeces k eâes Ó ”er jme F<Ùeles ’ -keâmÙe
54. keâeJÙes jerles: efkebâ mJe¤heced? MGKV Ph. D–2016 ue#eCeefceoced? K-SET-2013
(A) Deue¿ejmJe¤heced (B) iegCemJe¤heced (A) ÂMÙekeâeJÙemÙe (B) ÛechetkeâeJÙemÙe
(C) me‹šveemJe¤heced (D) DeelcemJe¤heced (C) cenekeâeJÙemÙe (D) ieÅekeâeJÙemÙe
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-270 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6.317) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-225
49. (A) 50. (B) 51. (D) 52. (A) 53. (A) 54. (C) 55. (A) 56. (D) 57. (D) 58. (A)
59. (C) 60. (A) 61. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 242
62. (i) efJeMJeveeLeevegmeejb MeyomÙe keâefle MeòeâÙe:? 69.Ghecee-Deue¿ejs YeJeefle —RPSC «es[ I PGT - 2014
(ii) efJeMJeveeLeceles MeyoMeòeâÙe:? (A) GheceeveeshecesÙeÙees: mhe„b megvojb meecÙeced
K-SET-2013, T-SET-2013 (B) iet{b Jewke=âeflekebâ meecÙeced
(A) És (B) Ûeleœe: (C) efkeâef_Ûeled efJeefÛe$eb mÙeeled meecÙeced
(C) efleœe: (D) he_Ûe (D) Demhe„b Øeeke=âeflekebâ meecÙeced
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-55 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (10/15)- Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-292
63. GÛÛeeÙe&lJeeÅeoskeâ$e mLeeves leeuegjoeefokesâ~ 70. meeefnlÙeohe&Ces Ghe¤hekeâeCeeb keâefle Yesoe: DeeKÙeelee: –
meeÂMÙeb JÙe_pevemÙewJe ........ GÛÙeles~~ BHU AET–2010
(A) 10 (B) 18
efjòeâmLeeve keâer hetefle& keâerefpeÙes— UP PGT-2011
(C) 12 (D) 15
(A) ÚskeâevegØeeme: (B) Je=lÙeevegØeeme: œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.6) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170
(C) ßeglÙeevegØeeme: (D) DevlÙeevegØeeme: 71. ‘ef$eJeieË meeOÙeced’..........
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.5) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-276 GefÛele efJeOee Éeje efjòeâmLeeve keâer hetefle& keâerefpeS~
64. efJeMJeveeLe ves keâeJÙe ceW `Je›eâeseqkeäle' keâes efkeâme ¤he ceW UP PGT-2011
ceevee nw– UP PGT–2010 (A) cenekeâeJÙeced (B) KeC[keâeJÙeced
(A) jerefle (B) iegCe (C) veešdÙeced (D) ÛechetkeâeJÙeced
(C) Deue¿ej (D) Deelcee œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-11
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-137 72. `DeßeeJÙeb Keueg ÙeodJemleg leefon mJeieleb celeced' Ùen hebeqkeäle
65. meeefnlÙeohe&Ces Mues<e: keâefleefJeOe: efve¤efhele:– keâneB Øeehle nesleer nw– BHU MET–2012
BHU AET–2010 (A) oMe¤hekeâ ceW (B) veešdÙeMeem$e ceW
(A) De„efJeOe: (B) mehleefJeOe: (C) Ûevõeuees k eâ ceW (D) meeefnlÙeohe&Ce ceW
(C) <e[defJeOe: (D) Ûelege|JeOe: œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/137)- Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-201
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (10/11)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-282 73. mebmke=âle veeškeâ ceW `veevoer' keâe GodosMÙe nw–
66. melÙeLex he=LeieLee&Ùee: ....... efJeefveieÅeles? UP PGT-2011 UP PGT–2000
(A) DeLe&Øeeefhle (B) ÙeMeØeeefhle
(A) DevegØeeme: (B) Ùecekeâced
(C) DeevevoØeeefhle (D) efJeIveesheMeeeqvle
(C) Ghecee (D) JÙeeflejskeâ:
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/23)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-172
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (10/08)- Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-280
74. ¤hekeâeW ceW eqm$eÙeeW keâer Yee<ee nesleer nw–UP PGT–2000
67. Je›eâesefòeâ: keâefleefJeOee? HAP - 2016
(A) mebmke=âle (B) mebmke=âle Deewj Øeeke=âle
(A) efÉefJeOee (B) ef$eefJeOee
(C) Øeeke=âle (D) Meewjmesveer
(C) ÛelegefJe&Oee (D) he_ÛeefJeOee
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-272
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe (met0-102) DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-401 75. veeškeâeW ceW `efJe<keâcYekeâ' keâe ØeÙeesie neslee nw–
68. meeefnlÙeohe&CemÙe keâeqmceved heefjÛÚsos veešdÙ eleòJeeefv e UP PGT–2002
Jee|Celeeefve–BHU B.Ed–2011, BHU AET–2010 (A) ØeejcYe ceW (B) Devle ceW
(A) ØeLeces (B) le=leerÙes (C) ceOÙe ceW (D) keâneR hej Yeer
(C) ÛelegLex (D) <e‰s œeesle–(i) oMe™hekeâ - yewpeveeLe heeC[sÙe, hespe-119
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-23 (ii) meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-180

62. (C) 63. (C) 64. (C) 65. (A) 66. (B) 67. (A) 68. (D) 69. (A) 70. (B) 71. (C)
72. (D) 73. (D) 74. (C) 75. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
meeefeflneMelekeâced
lÙeohe&Ce 243
76. veeškeâeW ceW `ØeJesMekeâ' keâer Yee<ee nesleer nw– 83. (i) `veevoer' ØeÙegkeäle neslee nw–
UP PGT–2002 (ii) veevoer FlÙemÙe JÙeJenej: keâeqmceved «evLes YeJeefle –
(A) mebmke=âle (B) mebmke=âle/Øeeke=âle MGKV Ph. D–2016, UP PGT–2009
(C) Øeeke=âle (D) keâesF& veneR keâeJÙe ceW
(A) (B) ÛechetkeâeJÙe ceW
œeesle–oMe™hekeâ-yewpeveeLe heeC[sÙe, hespe-119 (C) ieÅekeâeJÙe ceW (D) veeškeâ ceW
77. meYeer ¤hekeâeW keâe meeceevÙe ue#eCe efkeâme ¤hekeâ kesâ œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/22.23)- Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-172
meceeve nw? UP PGT–2003 84. (i) veeškesâ vÙetvele: keâefle De¿e: YeJeefvle–
(A) YeeCe (B) Øenmeve (ii) veeškeâ ceW keâce mes keâce Je DeefOekeâ mes DeefOekeâ
(C) ØekeâjCe (D) veeškeâ efkeâleves De¿ nesves ÛeeefnS?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme, GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-437 UP PGT–2009, UGC 25 J–2005, D–2010
(A) 5–10 (B) 5–7
78. veeškeâ ceW efJeot<ekeâ neslee nw– UP PGT–20004
(C) 5–7 (D) 7–10
(A) veeškeâ keâe veeÙekeâ (B) veeškeâ keâe ØeefleveeÙekeâ
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/8)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-171
(C) nemÙejme keâe hee$e (D) keâ®Cejme keâe hee$e
85. ome De¿eW keâer jÛevee nw– UGC 25 D–2003
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/42) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-68
(A) YeeCe (B) ØekeâjCe
79. veeškeâ ceW pees yeele megveves ÙeesiÙe veneR nesleer, Gmes keânles
(C) ef[ce (D) JÙeeÙeesie
nQ– UP PGT–2004, 2010
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-307
(A) ØekeâeMe (B) Deelceiele/mJeiele
86. Øenmeve keâer keâLeeJemleg nesleer nw– UGC 25 J–2004
(C) DeheJeeefjle (D) peveeeqvlekeâ
(A) Fefleneme Øeefmeæ (B) keâefJekeâequhele
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/137)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-201 (C) efceefßele (D) ueewefkeâkeâ
80. veeškeâeW ceW YejleJeekeäÙe keâe ØeÙeesie neslee nw– œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.264) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-220
UP PGT–2004, H TET-2015
87. ÛelJeej: mevOeÙees YeJeeqvle– UGC 25 D–2005
(A) ØeejcYe ceW (B) Devle ceW
(A) veeškesâ (B) veeefškeâeÙeeced
(C) ceOÙe ceW (D) keâneR Yeer
(C) ØekeâjCes (D) YeeCes
œeesle– DeefYe%eeveMeekegâvleueced-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-453,454 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/272)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-221
81. `keâwefMekeâerJe=efòe' efkeâme jme ceW nesleer nw–UP PGT–2005 88. JeerLÙeeb ØeÙegkeälee Je=efòe:–UGC 25 J–2007 D–2012
(A) ëe=Áejjme ceW (B) Jeerjjme ceW (A) Yeejleer (B) meelJeleer
(C) jewõjme ceW (D) DeodYeglejme ceW (C) kewâefMekeâer (D) DeejYešer
œeesle– oMe™hekeâ (2/62)-jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-195 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/254)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-217
82. veeškeâ ceW ØeJesMekeâ keâe ØeÙeesie neslee nw– UP PGT–2005 89. (i) JÙeeÙeesies veeÙekeâ:–UGC 25 J–2007, D–2012
(A) ØeejcYe ceW (B) Devle ceW (ii) JÙeeÙeesies veeÙekeâ: keâerÂMe:?
(C) oes De¿eW kesâ ceOÙe ceW (D) Ûeej De¿eW kesâ ceOÙe ceW (A) Oeerjesoeòe: (B) OeerjMeevle:
œeesle–(i) DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-463 (C) Oeerjueefuele: (D) Oeerjesæle:
(ii) meeefnlÙeohe&Ce (6.57)- Meeefue«eece Meem$eer,hespe–180 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/233)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-215
76. (C) 77. (D) 78. (C) 79. (B) 80. (B) 81. (A) 82. (C) 83. (D) 84. (A) 85. (B)
86. (B) 87. (B) 88. (C) 89. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 244
90. (i) veeškesâ FefleJe=òeb efkeâced? UGC 25 J–2010, 2012, `leLee jeceeÙeCeeoerveeb YeefJelee og:Kensleglee' hebefòeâ «enCe
96.
(ii) veeškesâ FefleJe=òeb eEkeâ YeJeefle? GJ SET -2014 keâer ieÙeer nw– UP PGT–2013
(A) keâequheleced (B) Øeefmeæced (A) keâeJÙeØekeâeMe mes (B) meeefnlÙeohe&Ce mes
(C) DeØeefmeæced (D) efceßeced (C) veešdÙeMeem$e mes (D) Jesoevlemeej mes
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/7) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3.6) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-52
91. met$eOeej neslee nw? UP PGT–2004, 2005 97. ``ßeJeCeeöMe&v eeÉeefhe efceLe: meb™{jeieÙees:~
(A) veeÙekeâ kesâ ¤he ceW DeefYeveÙe keâjves kesâ efueS oMeeefJeMes<ees ÙeesÓØeehleew...... me GÛÙeles~~''
(B) veeškeâ DeejcYe keâjves kesâ efueS efjòeâmLeeveb meeefnlÙeohe&Cele: hetjÙele UGC 25 D–2013
(C) DeefYeveÙe keâe efveoxMeve SJeb efveÙev$eCe keâjves kesâ efueS (A) hetJe&jeie: (B) ceeve:
(D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR (C) ØeJeeme: (D) keâ®Ce-efJeØeuecYe:
œeesle– ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-48 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/188)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-106
92. efJeYeeJesveevegYeeJesve JÙeòeâ: meÃeeefjCee leLee jmeleecesefle 98. mLeeÙeerYeeJeesÓefmle— CCSUM - Ph.D.-2016
jlÙeeefo: mLeeefÙeYeeJe: meÛeslemeeced De$e `JÙeòeâ:' FlÙemÙe (A) eflejesOeelegb #ecee: (B) eflejesOeelegce#ecee:
heomÙe keâesÓLe&:? MGKV Ph. D–2016 (C) DeefvelÙe: (D) ve keâesÓefhe
(A) oOÙeeefovÙeeÙesve heefjCele: (B) oerhesve Ieš FJe Øeleerle: œeesle– veešŸeMeeŒe - yeÇpeceesnve ÛelegJes&oer, hespe-160
(C) mLeeÙeer (D) ueef#ele: 99. DeeÛeeÙe&efJeMJeveeLesv e JeekeäÙeefv e<heòeew keâefle leòJeeefv e
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3.1) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–47 efvee|o„eefve? HE–2015
93. DeefYevesleeieCe peneB hej veeškeâ kesâ GheÙegkeäle JesMeYet<ee (A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj
OeejCe keâjles nQ, Gmes keânles nQ–UP PGT–2004, 2010 (C) És (D) he_Ûe
(A) hetJe&j” (B) vesheLÙe œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2/1) - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-171
(C) peveeeqvlekeâ (D) mJeiele 100. meeefnlÙeohe&Ceevegmeejb HeâueeJeehleew DeeflelJejeefvJele: JÙeeheej:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-460 YeJeefle? UGC 25 D–2015
(A) DeejcYe: (B) efveÙeleeefhle:
94. jecekeâLeeÙeeb pešeÙeg–DeeKÙeeveced DeLe&Øeke=âefle: Deeqmle–
(C) ØeehlÙeeMee (D) ØeÙelve:
UP PGT–2000
(A) yeerpe-DeLe&Øeke=âefle: (B) heleekeâe-DeLe&Øeke=âefle: œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-183
101. efJeMJeveeLeceles me¿sle: ie=¢eles..........UGC 25 J–2015
(C) Øekeâjer-DeLe&Øeke=âefle: (D) keâeÙe&-DeLe&Øeke=âefle:
(A) peeleew, iegCes, õJÙes, ef›eâÙeeÙee_Ûe (B) kesâJeueb peeefleiegCeÙees:
œeesle– oMe™hekeâ- jceeMebkeâj ef$ehee"er, hespe-14
(C) kesâJeueb õJÙes (D) kesâJeueb ef›eâÙeeÙeeced
95. ‘‘ÙeVeešŸeJemlegve: hetJeË j”efJeIveesheMeevleÙes~
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2/4)- YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-194
kegâMeerueJee: ØekegâJe&efvle ......... me GÛÙeles~~’’
102. efJeMJeveeLesve ieesyeueerJeo&vÙeeÙesve keâÙees: Yeso: mJeerke=âle:?
GheÙeg&òeâ ue#eCe ceW efjòeâmLeeve keâe hetjkeâ Meyo nw—
D.U.- Ph.D-2016
UP PGT–2000
(A) DevegYeeJemeeefòJekeâYeeJeÙees: (B) jmeYeeJeÙees:
(A) met$eOeej: (B) hetJe&j”:
(C) mLeeefÙeJÙeefYeÛeeefjYeeJeÙees: (D) DeeuecyeveesöerheveefJeYeeJeÙees:
(C) mebmLeehekeâ: (D) j”ce_Ûe:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/134) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–94
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/22)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-172
90. (B) 91. (C) 92. (A) 93. (B) 94. (C) 95. (B) 96. (B) 97. (A) 98. (B) 99. (A)
100. (D) 101. (A) 102. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
meeefeflneMelekeâced
lÙeohe&Ce 245
103. ÂMÙekeâeJÙeb ™hekeâefceefle keâLÙeles Ùeleesefn le$e — 109. JÙeeÙeesiees YeJeefle— CCSUM- Ph.D-2016
D.U. M. Phil -2016 (A) KÙeelesefleJe=òÙeelcekeâ: (B) keâefuhelesefleJe=òÙeelcekeâ:
(A) jeceeefomJe™hemÙe Deejeshe: YeJeefle
(C) GYeÙeLee (D) ve keâesÓefhe
(B) DeJemLeevegke=âefleYe&Jeefle
(C) ™hekeâeue¿ejmÙe ØeÛegj: ØeÙeesie: YeJeefle
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/231) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-215
(D) Gòebâ meJe&cesJe YeJeefle 110. Deuhecee$eb mecegefö„b yengOee ÙeefÉmehe&efle~
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170 HeâueeJemeeveb ÙeÛÛewJe ....... leled efkeâced DeefYeOeerÙeles?
104. ‘MJesslees OeeJeefle’ FlÙe$e leoe SJe ue#eCee mÙeeled Ùeoe— UGC 25 Jn–2017
D.U. M. Phil -2016 yeerpeced
(A) (B) efyevog:
(A) iegCes DeefYeOee mJeeref›eâÙeles (C) heleekeâe (D) Øekeâjer
(B) iegefCeefve DeefYeOee mJeeref›eâÙesle
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/65) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-182
(C) iegCes iegefCeefve Ûe DeefYeOee mJeeref›eâÙesle
111. JeekeäÙeb .................. keâeJÙeced? GJ - SET-2014
(D) peeleew DeefYeOee mJeeref›eâÙesle
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2/6) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–31 (A) YeeJeelcekebâ (B) jmeelcekebâ
105. meeefnlÙeohe&Ceceles veeruekeCe&: cenekeâeueowJele: jme: keâ: (C) ef›eâÙeelcekebâ (D) Meyoelcekeâced
YeJeefle— UGC 25 Jn–2017 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-157
(A) jewõ: (B) Jeerj: 112. efJeMJeveeLeesòeâefoMee DeMeerefleYesoe: YeJeefvle—
(C) YeÙeevekeâ: (D) JeerYelme: GJ- SET-2004
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-120 DeefYeOeeÙee:
(A) (B) ue#eCeeÙee:
106. (i) JeerjjmemÙe mLeeÙeerYeeJe: keâ:?
(C) JÙe_peveeÙee: (D) leelheÙee&Ùee:
(ii) JeerjjmemÙe mLeeÙeerYeeJeesÓeqmle?
K-SET-2014, 2015, T-SET-2013
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-59
(A) neme: (B) Meeskeâ: 113. (i) meie&yevOees.................. GJ SET-2004, 2008
(C) ›eâesOe: (D) Glmeen: (ii) meie&yevOees GÛÙeles–
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97 (A) ÂMÙekeâeJÙeced (B) ieÅekeâeJÙeced
107. ‘veeefÙekeâe kegâuepee keäJeeefhe JesMÙee keäJeeefhe ÉÙeb keäJeefÛeled’ (C) cenekeâeJÙeced (D) ieereflekeâeJÙeced
Fefle keâmÙe ™hekeâmÙe veeefÙekeâeue#eCeced —
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/315) - Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-225
CCSUM - Ph.D. - 2016
114. (i) meeefnlÙeohe&CekeâejsCe ØeÙegòeâmÙe jmeelcekeâefceefle heomÙe
(A) veeškeâced (B) JÙeeÙeesie:
efJe«en: ..........YeJeefle? GJ- SET-2016
(C) F&nece=ie: (D) ØekeâjCeced
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (6/226)-Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-214-215 (ii) meeefnlÙeohe&Ces jmeelcekeâced Fefle heomÙe efJe«en: —

108. YeeCes YeJeefvle De¿e: – CCSUM- Ph.D-2016 KL- SET-2015


(A) Skeâ: (B) $eÙe: (A) jmes Deelcee ÙemÙe (B) jme: Deelcee ÙemÙe
(C) Éew (D) ÛelJeej: (C) jme SJe Deelcee ÙemÙe (D) jme: Deelceefve ÙemÙe
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/228)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-215 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-19

103. (A) 104. (A) 105. (D) 106. (D) 107. (D) 108. (A) 109. (A) 110. (A) 111. (B) 112. (B)
113. (C) 114. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 246
115. veeškesâ De”erjme: keâ:? GJ- SET-2013 122. efJeMJeveeLesve keâ: jme: Fefle Øeesòeâ: —MH-SET-2013
(A) ëe=”ej SJe (B) Jeerj: SJe (A) DeemJeÅeles Fefle (B) ÛeJÙe&les Fefle
(C) ëe=”ejes Jeerj SJe Jee (D) nemÙe: SJe (C) DeefYeJÙepÙeles Fefle (D) jmÙeles Fefle

œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/10) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-171 œees l e– meeef nlÙeohe& C e - YeJeeveer Meb keâj Mecee&, hespe–157
123. efve:Mes<eÛÙegleÛevoveced ......... Fefle efJeMJeveeLeevegmeejb keâmÙee
116. cenekeâeJÙes vÙetveeeflevÙetvee: keâefle meiee&:?GJ- SET-2013
Je=òes: GoenjCeced MH-SET-2013
(A) 28 (B) 35 (A) DeefYeOeeÙee: (B) JÙe_peveeÙee:
(C) 12 (D) 8 (C) efJehejerleue#eCeeÙee: (D) YeejlÙee:
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.320)-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-225 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - DeefYejepejepesvõ efceße, hespe–195
117. (i) cenekeâeJÙemÙe ue#eCeced — GJ- SET-2003, 124. efJeMJeveeLeevegmeejb keâeJÙeMejerjs keâeJÙeiegCee: ....... Jele&vles?
(ii) cenekeâeJÙemÙe ue#eCeb efkeâced? MH SET-2013 GJ SET–2016
(A) Oece&yeælee (B) keâce&yeælee (A) keâškeâkegâC[ueeefoJeled (B) DeelceJeled
(C) DeJeÙeJemebmLeeveJeled (D) MeewÙee&efoJeled
(C) mJeie&yeælee (D) meie&yeælee
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–16
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.315) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-225
125. ``Øeef l eket â ueleeceg h eieles ef n ef J eOeew ef J eHeâuelJeces e f l e
118. (i) ........ KÙeeleJe=òeb mÙeeled— efjòesâ heob Ùeesefpeleb mÙeeled — yengmeeOevelee'' DemÙeeb hebòeâew keâefmceved heos Mues<eeue¿ej:
(ii) veeškebâ KÙeeleJe=òeb mÙeeled he_ÛemeeqvOemeceeqvJeleb efkeâced? Deefmle – RPSC «es[-I PGT–2015
MGKV Ph. D–2016, UPGDC-2014, GJ SET-2008 (A) Øeefleketâuelee (B) efJeHeâuelJeced
(A) veeškeâced (B) $eesškeâced (C) yengmeeOevelee (D) efJeOeew
(C) ØekeâjCeced (D) veešdÙeced œees l e–meeef nlÙeohe& C e (10/11) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-282
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.7) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170 126. efJeMJeveeLeevegmeejb ™hekebâ keâefleefJeOeced— T-SET-2013
119. meeefnlÙeohe&Ces keâmÙeeÛeeÙe&mÙe keâeJÙeue#eCeb ØelÙeeKÙeeleced (A) oMeefJeOeced (B) De„efJeOeced
RPSC SET-2013, 14 (C) <e[defJeOeced (D) SkeâeoMeefJeOeced
(A) heefC[lejepepeieVeeLemÙe (B) oefC[ve:
œees l e–meeef nlÙeohe& C e (6.3) - Meeef ue«eece MeeŒeer, hespe-170
127. efJeMJeveeLeevegmeejb cenekeâeJÙes meiee&: mÙeg: T-SET-2013
(C) YeecenmÙe (D) ceccešmÙe
(A) oMeeefOekeâe: (B) veJeeefOekeâe:
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-18
(C) SkeâeoMeeefOekeâe: (D) De„eefOekeâe:
120. MetvÙeb mLeeveb ÙeLeesefÛelesve heosve hetÙe&leeced—
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.320) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-225
keâerševegefJeæjlveeefomeeOeejCÙesve...... WB. SET-2010 128. JeekeäÙeb mÙeeod ÙeesiÙelee ......... DeemeefòeâÙegòeâ: heoesÛÛeÙe:~
(A) keâeJÙelee (B) MetvÙelee T-SET-2014
(C) jcÙelee (D) vÙetvelee (A) meef V eef Oe: (B) meeLe& k eâlee
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveerr Mebkeâj Mecee&, hespe-126 (C) iegCeJeòee (D) Deekeâeb#ee
121. keâmÙe ™hekeâmÙe veeefÙekeâe efÉOee kegâuem$eer ieefCekeâe Ûe? œees l e– meeef n lÙeohe& C e - Meeef ue«eece MeeŒeer, hespe-24
129. `Dehe&Ceb mJemÙe JeekeäÙeeLex hejmÙeevJeÙeefmeæÙes' heefjYee<esÙeb
MH- SET-2013
keâmÙee: ue#eCeeÙee: mevoYex meceerÛeervee Deefmle—T-SET-2014
(A) veeškeâmÙe (B) ØenmevemÙe
(A) Gheeoeveue#eCee (B) ue#eCeue#eCee
(C) ØekeâjCemÙe (D) YeeCemÙe (C) meejesheeue#eCee (D) meeÂMÙeeue#eCee
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/226) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-215 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2.7) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-32

115. (C) 116. (D) 117. (D) 118. (A) 119. (D) 120. (A) 121. (C) 122. (D) 123. (B) 124. (D)
125. (D) 126. (A) 127. (D) 128. (D) 129. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veermeeef
efleMelekeâced
nlÙeohe&Ce 247
130. ‘Deefivevee efme_Ûeefle’ Fefle JeekeäÙeb ØeceeCeb ve keâmceeled? 136. DeOeeseuf eefKeles<eg efkeâced DeefYeveÙes veevleYe&Jeefle—K-SET-2013
MH-SET-2013
(A) Deeef”keâced (B) efveJexo:
(A) DevegYeJeefJejesOeeled (B) ÙeesiÙeleeefJejneled
(C) Deekeâeb#eeefJejneled (D) meeefVeOÙeYeeJeeled (C) JeeefÛekeâced (D) DeeneÙe&ced
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2.7) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-24 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6/2) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170
131. efJeMJeveeLemÙe Fceeced Gefòeâced GefÛeleMeyosve hetjÙele ........ 137. DeOÙeJemeevemJe™heced— K-SET-2013
ceneJeekeäÙeced— T-SET-2014
(A) kesâJeueced Deejeshe: (B) meeÂMÙeelcekeâced
(A) oerIe&JeekeäÙeced (B) JeekeäÙeeveeb mecetn:
(C) efveiejCeeOÙeJemeeveced (D) DeheùJeelcekeâced
(C) JeekeäÙeesÛÛeÙe: (D) ØekeâjCeced
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-25 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2/8) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-33
132. meeefnlÙeohe&CeevegmeejsCe S<eg keâmÙe ™hekeâceOÙes ieCeveb ve 138. efj keäl emLeeveb het j Ùele – ``DeefJ e®æe ef Je®æe Jee Ùeb
YeJeefle— UGC 25 Jn- 2017 eflejesOeelegce#ecee:~ DeemJeeoe¿jkeâvoesÓmeew YeeJe: .........
(A) meceJekeâejmÙe (B) veeefškeâeÙee: Fefle meccele:~~'' UGC 25 J–2014
(C) ØekeâjCemÙe (D) ØenmevemÙe
(A) meeeqòJekeâ: (B) me_Ûeejer
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.3) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-170
133. (i) efJeMJeveeLecelecevegme=lÙe peeefleiegCeõJÙeef›eâÙeemeg keâ:? (C) mLeeÙeer (D) DevegYeeJe:
(ii) peeefleiegCeõJÙeef›eâÙeemeg keâ: ie=¢eles? œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/174)-Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-104-105
K-SET-2015, MH-SET-2011 139. mJejmÙe Jew<ecÙesÓefhe Ùeled MeyomeecÙeb leled?
(A) ue#ÙeeLe&: (B) JÙeÁŸeeLe&:
BHU AET–2010, MP Jeie&-1 (PGT)–2012
(C) me¿sle: (D) leelheÙee&Le&:
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (2.4) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-27 (A) Ùecekeâced (B) Mues<e:
134. nemÙejmeØeOeeveb ™hekebâ efkeâced? K- SET-2015 (C) DevegØeeme: (D) Yee<eemece:
(A) Øenmeveced (B) ef[ce: œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (10/3)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-275
(C) ØekeâjCeced (D) JeerLeer 140. ``DevegØeeme: MeyomeecÙeb Jew<ecÙesÓefhe mJejmÙe Ùeled''–
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (6.265) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-220 FlÙe$e MeyomeecÙeheomÙe leelheÙe&ceeqmle–
135. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle—
K- SET-2015 RPSC «es[-I (PGT)–2011
(A) ëe=”ej: 1. efveJexo: (A) heomeecÙeced (B) JeCe&meecÙeced
(B) keâ®Ce: 2. efJemceÙe: (C) mJejmeecÙeced (D) JÙe_pevemeecÙeced
(C) DeodYegle: 3. Meeskeâ: œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (10/3)- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-275
(D) Meevle: 4. jefle:
141. meeefnlÙeohe&Ces keâeJÙeØeÙeespeveb celeced?
keâ Ke ie Ie
(A) 4 3 2 1 MGKV Ph. D–2016
(B) 2 4 1 3 (A) ÙeMe: (B) ef$eJeie&:
(C) 1 4 3 2 (C) ÛelegJe&ie&: (D) meÅe: hejefveJe=&efòe:
(D) 1 2 3 4 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (1.2) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–7-8
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3/175)-Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-104-105
130. (B) 131. (C) 132. (B) 133. (C) 134. (A) 135. (A) 136. (B) 137. (C) 138. (C) 139. (C)
140. (B) 141. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 248

32 OJevÙeeueeskeâ
1. (i) OJeefveefmeæevle kesâ Øeefle‰ehekeâ DeeÛeeÙe& nQ– 5. `ueesÛeveb' keâmÙe «evLemÙe DeeKÙeeveced Deeqmle?
(ii) OJeefveefmeæevlemÙe ØeJele&keâ: keâ:? DSSSB PGT–2014, UGC 25 D–2010, MH- SET-2013
(iii) OJeefvemecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ nQ?UGC 73 D–1996 (A) veešdÙeMeem$emÙe (B) keâeJÙeeoMe&mÙe
RPSC SET- 2010, BHU MET-2016 (C) OJevÙeeueeskeâmÙe (D) keâeJÙeeue¿ejmÙe
(A) efJeMJeveeLe (B) oC[er œeesle–OJevÙeeueeskeâ - ÛeefC[keâe Øemeeo Megkeäue, Yet0 hespe-14
(C) Jeeceve (D) DeevevoJeOe&ve 6. DeevevoJeOe&ve efkeâme mecØeoeÙe kesâ DeeÅeØeJele&keâ nQ?
mebmke=âle keâe DeJee&Ûeerve meceer#eelcekeâ keâeJÙeMeeŒe-jepesvõ efceße, hespe-94 BHU MET–2008
(A) Deue¿ej (B) jme
2. (i) ``keâeJÙemÙeelcee OJeefve:'' Ùen keâLeve nw–
(C) DeewefÛelÙe (D) OJeefve
(ii) `keâeJÙemÙeelcee OJeefve:' yeÇtles—
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-48
(iii) `keâeJÙemÙeelcee OJeefve:' Fefle keâmÙe celeceeqmle?
7. DeevevoJeOe&ve kesâ Éeje jefÛele «evLe keäÙee nw?
(iv) ‘OJeefvejelcee keâeJÙemÙe’ Fme heefjYee<ee mes mecyeæ
BHU MET–2010
DeeÛeeÙe& nQ– UP PGT–2003, 2004,
(A) OJevÙeeueeskeâ (B) DeeqivehegjeCe
CCSUM Ph.D-2016, UGC 25 J–2000, UGC 73
(C) efJe<CeghegjeCe (D) veešdÙeMeem$e
J–2006, BHU Sh.ET–2011, DSSSB TGT–2014
(A) DeefYeveJeieghle (B) DeevevoJeOe&ve œeesle–OJevÙeeueeskeâ - ÛeefC[keâe Øemeeo Megkeäue, Yet0hespe-13
8. ``Øeleer Ù eceeveb heg v ejvÙeos J e JemlJeeq m le JeeCeer < eg
(C) cecceš (D) peieVeeLe
cenekeâJeerveeced'' efmeæevlemÙeemÙe Øeefle‰ehekeâ: DeeÛeeÙe&:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2
Deeqmle– UP GDC–2012
3. OJevÙeeueeskeâ: efJeYekeäle: Deefmle–MGKV Ph. D–2016
(A) ceccešeÛeeÙe&: (B) #escesvõ:
(A) Guueemes<eg (B) heefjÛÚsos<eg
(C) DeefYeveJeieghle: (D) DeevevoJeOe&ve:
(C) GÅeesles<eg (D) DeOÙeeÙes<eg œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–580 9. OJeefveØemLeehevehejceeÛeeÙe& nQ– UGC 73 S–2013
4. (i) DeevevoJeOe&veeÛeeÙe&celeevegmeejb keâeJÙemÙeelcee YeJeefle– (A) DeevevoJeOe&ve: (B) cecceš:
(ii) keâeJÙemÙeelcee keâ: — UGC 25 J–2000, 2009 (C) heeqC[lejepepeieVeeLe: (D) keâefJejepeefJeMJeveeLe:
(iii) DeevevoJeOe&ve kesâ Devegmeej keâeJÙe keâer Deelcee nw– (i) mebmke=âle keâeJÙeMeem$e keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe–121
(iv) DeevevoJeOe&veceles keâeJÙemÙeelcee YeJeefle– (ii) keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, Yet0 hespe–18
BHU MET–2010, MH SET–2013, 10. ``OJeefvemecØeoeÙemÙe' keâ: meceLe&keâ:?
UGC 73 J–1991, 2008, 2010
BHU Sh. ET–2013, MGKV Ph.D–2016
(A) OJeefve: (B) jme:
(A) DeevevoJeOe&ve: (B) efJeMJeveeLe:
(C) jerefle: (D) Deue¿ej:
(C) peÙeosJe: (D) Jeeceve:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0hespe-18

1. (D) 2. (B) 3. (C) 4. (A) 5. (C) 6. (D) 7. (A) 8. (D) 9. (B) 10. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
OJevÙeeuees keâ 249
11. `OJevÙeeueeskeâ:' FlÙeeqmceved «evLes keâefle GÅeeslee: meeqvle – 18. OJeefveØeYesos<eg Glke=â„: keâ:? UGC 25 J–2012
UGC 25 D–2014 (A) Deue¿ejOJeefve: (B) YeeJeOJeefve:
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe (C) jmeOJeefve: (D) JemlegOJeefve:
(C) <ešd (D) mehle
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0hespe-15
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - ÛeefC[keâe Øemeeo Megkeäue, Yet0hespe-13
19. OJevÙeeueeskesâ ØeleerÙeceevemÙe le=leerÙe: ØeYeso: keâ: Gkeäle:?
12. keâeJÙemÙeelcee me SJeeLe&: ............ FlÙeeefokeâeefjkeâeÙee:
UGC 25 S–2013
jÛeefÙeleeÓeqmle– UP GDC–2014
(A) Deue¿ejeefo: (B) iegCeeefo:
(A) cecceš: (B) kewâÙÙeš:
(C) jmeeefo: (D) FlÙeeefo:
(C) Yejlecegefve: (D) DeevevoJeOe&ve:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/5) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-29 œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-18
13. OJevÙeeueeskesâ OJeefveefJejesefOeveeb keâefle he#ee: YeJeefvle? 20. DeOeesefueefKele ceW keâewve-mee efmeæevle OJeefveefmeæevle keâe
UP GDC–2014 cetue DeeOeej nw? UP GIC–2009
(A) he_Ûe (B) ÛelJeej: (A) MeyoyeÇÿelJe (B) MeyoefvelÙelJe
(C) Deveskesâ (D) $eÙe: (C) mHeâesšJeeo (D) DeefYeOeeJe=efòe
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2,3 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28-29
14. OJeefve keâes keâeJÙe keâer Deelcee ceeveves Jeeues DeeÛeeÙe& nQ– 21. OJevÙeeueeskeâ ceW `keâeJÙemÙeelcee SJeeLe&:' mes DeefYeØeeÙe
UP PGT–2013
nw– UP GIC–2009
(A) DeevevoJeOe&ve (B) #escesvõ
(A) keâ®Ce jme (B) ØeleerÙeceeve DeLe&
(C) Yeecen (D) Jeeceve
(C) JeeÛÙeeLe& (D) ue#ÙeeLe&
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2
15. ‘OJevÙeeueeskeâ’ efkeâme Meleeyoer keâe «evLe nw? œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-29
UGC -(H) D –2015 22. OJeefvekeâeJÙeb YeJeefle– UP GDC–2012
(A) meeleJeeR Meleeyoer (B) Dee"JeeR Meleeyoer (A) Ùe$e JeeÛÙesve eflejmke=âleb JÙe*diÙeØeOeeveced
(C) veewJeeR Meleeyoer (D) iÙeejnJeeR Meleeyoer (B) Ùe$e JeeÛÙeeefleMeefÙe JÙe*diÙeb ØeOeeveced
mebmke=âle keâe DeJee&Ûeerve meceer#eelcekeâ keâeJÙeMeeŒe-jepesvõ efceße, hespe-94 (C) Ùe$e JeeÛÙeJÙe*diÙeÙees: meceb ØeeOeevÙeced
16. keâeJÙeemÙeelcee me SJeeLe&: ............. Fefle
(D) Ùe$e JÙe*diÙeeshemke=âleb JeeÛÙeced
keâeefjkeâÙee OJeves: ........... mLeehÙeles~~KL -SET-2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28
(A) meodYeeJeced (B) meeOegYeeJeced
23. `YeÇce Oeee|cekeâ efJeœeyOe:' Fefle heÅes JÙeÁŸeceeqmle–
(C) ue#eCeced (D) GoenjCeced
UP GDC–2012
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/5) - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-31
(A) JeeÛÙes Øeefle<esOe¤hes JÙeÁŸeb efJeefOe¤heced
17. DeevevoJeOe&ve keâe mecyevOe FveceW mes efkeâmemes nw?
BHU MET–2015 (B) JeeÛÙes efJeefOe¤hes JÙeÁŸeb Øeefle<esOe¤heced
(A) Deue¿ej mecØeoeÙe (B) jerefle mecØeoeÙe (C) JeeÛÙes Øeefle<esOe¤hes DevegYeÙe¤heced
(C) Je›eâeseqkeäle mecØeoeÙe (D) OJeefve mecØeoeÙe (D) JeeÛÙeeled efJeefYeVeefJe<eÙelJesve JÙeJemLeeefheleced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0hespe-18 œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13

11. (A) 12. (D) 13. (D) 14. (A) 15. (C) 16. (A) 17. (D) 18. (C) 19. (C) 20. (C)
21. (B) 22. (B) 23. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 250
24. OJevÙeeueeskeâceles OJeves: efvejekeâjCeb ke=âleced? 30. DeevevoJeOe&ve ves OJevÙeeueeskeâ ceW Skeâ efJeefMe„ DeLe&
RPSC «es[ I PGT -2014
keâer ØeMebmee keâer nw~ Jen cenekeâefJeÙeeW keâer JeeefCeÙeeW ceW
megMeesefYele neslee nw~ pewmes DeÁveeDeesb ceW ueeJeCÙe~ Jen
(A) DeYeeJeJeeefoefYe: (B) DeefveJe&ÛeveerÙeleeJeeefoefYe: DeLe& ner keâeJÙe keâer Deelcee nw, Gmes keânles nQ–
(C) YeeòeâJeeefoefYe: (D) GheÙeg&òewâ: meJez: UP GDC–2008
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe–2-3 (A) Je›eâeseqkeäle (B) Deue¿ej
(C) ØeleerÙeceeve (D) JeeÛÙeeLe&
25. ``YeekeäleceengmlecevÙes'' Fefle keâLeveceeqmle–
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
UGC 73 D–2004
31. `kesâefÛeled hegveue&#eCekeâjCeMeeueerveyegæÙees OJevesmleòJeb
(A) OJeefveJeeefoveeced (B) mHeâesšJeeefoveeced
ef iejeceiees Ûejb meùoÙemecyevOeces Je meceeKÙeeleJevle:'
(C) Deue¿ejJeeefoveeced (D) jerefleJeeefoveeced DeevevoJeOe&ve keâe `kesâefÛeled' Meyo mes mebkesâle efkeâmekesâ
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2 Øeefle nw? UP GDC–2008
26. OJevÙeYeeJeJeeefoveeb efJekeâuhee: meeqvle –UGC 73 J–2012 (A) efJeheÙe&ÙeJeeoer (B) DeMekeäÙeJekeäleJÙeJeeoer
(C) mevosnJeeoer (D) OJeefveJeeoer
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-9
(C) <ešd (D) $eÙe:
32. `Ùe$eeLe&: Meyoes Jee leceLe&ceghemepe&veerke=âlemJeeLeez JÙe*dkeäle:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-5,6 keâeJÙeefJeMes<ees' YeJeefle – UGC 25 D–2014
27. (i) efpeme keâeJÙe ceW ØeleerÙeceeve DeLe& keâer ØeOeevelee nesleer (A)iegCeerYetleJÙeÁŸeced (B) OJeefve:
nw, Jen neslee nw? UGC 73 D–2012, J–2013 (C) Deue¿ejOJeefve: (D) efÛe$ekeâeJÙeced
(ii) ØeleerÙeceevemÙe ØeeOeevÙeb YeJeefle lelkeâeJÙeced– œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
(A) ceOÙececed (B) DeOececed 33. ‘‘Ùe$eeLe&: Meyoes Jee leceLe&ceghemepe&veerke=âlemJeeLeez’’
(C) DeJÙeÁŸeced (D) OJeefvekeâeJÙeced keâeefjkesâÙeb kesâveeÛeeÙexCe efueefKelee? G-GIC- 2015
(A) ceccešsve (B) DeeÛeeÙe&efJeMJeveeLesve
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
(C) DeeÛeeÙe&Jeecevesve (D) DeevevoJeOe&veeÛeeÙexCe
28. JÙeÁŸeeLe& keâe `veeceevlej' nw– UGC 73 J–2011
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
(A) JeeÛÙeeLe&: (B) leelheÙee&Le&:
34. ``JÙe*dkeäle: keâeJÙeefJeMes<e: me: OJeefve:'' Deeqmceved JeekeäÙes
(C) ØeleerÙeceeveeLe&: (D) ue#ÙeeLe&: `JÙe*dkeäle:' FlÙe$e keâe efJeYeeqkeäle:? HE–2015
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - ÛeefC[keâeØemeeo Megkeäue, Yet0 hespe–28 (A) ØeLecewkeâJeÛeveced (B) efÉleerÙewkeâJeÛeveced
29. Ùe$eeLe&: Meyoes Jee leceLe&ceghemepe&veerke=âlemJeeLeez~ (C) ØeLeceheg®<eefÉJeÛeveced (D) ØeLeceheg®<ewkeâJeÛeveced~
JÙe*dkeäle: keâeJÙeefJeMes<e: me......... metefjefYe: keâefLele:– œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
UGC 73 D–2013 35. DeefJeJeef#eleJeeÛÙe leLee efJeJeef#eleevÙehejJeeÛÙe Yeso nw–
UP PGT–2013
(A) OJeefveefjefle (B) Yeeqkeäleefjefle
(A)DeefYeOee kesâ (B) ue#eCee kesâ
(C) JÙeeqkeäleefjefle (D) Meeqkeäleefjefle
(C) OJeefve kesâ (D) leelheÙee& kesâ
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-55
24. (D) 25. (A) 26. (D) 27. (D) 28. (C) 29. (A) 30. (C) 31. (B) 32. (B) 33. (D)
34. (B) 35. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerOJevÙeeuees
efleMelekeâced
keâ 251
36. ‘efMeKeefjefCe keäJe veg veece efkeâÙeefÛÛejb, 42. DeevevoJeOe&veceles ceOegjlece: jme: keâ:?UGC 25 J–2012
ef k eâceef Y eOeevecemeeJekeâjes ò ehe:~’ FlÙeeef o -Muees k eâ: (A) keâ®Cejme: (B) efJeØeuecYeëe==”ej:
OJevÙeeueeskesâ GoenjCe™hesCe GefuueefKele:— (C) mecYeesieëe=”ej: (D) nemÙe:
UGC -25 J-2016 œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/5) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-29
(A) DeefJeJeef#eleJeeÛÙeØeme”s (B) DeØemlegleØeMebmeeue¿ejØeme”s 43. ``DevÙeosJemeùoÙeueesÛeveece=leb leòJeevlejb leÉosJe meesÓLe&:–
(C) efJeJeef#eleevÙehejJeeÛÙe-Øeme”s (D) oerhekeâeue¿ej-Øeme”s OJevÙeeueeskeâkeâejceles ``meesÓLe&:'' FlÙemÙe keâ: DeeMeÙe:?
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-56 UGC 25 J–2014
37. OJevÙeeueeskeâs OJeefvemJe¤heb efve¤efheleced– UP GIC–2015 (A) Deef Y eOes Ù eeLe& : (B) Øeleer ÙeceeveeLe&:
(A) ØeLeceesÅeesles efÉleerÙekeâeefjkeâeÙeeced (C) ue#ÙeeLe&: (D) mesJeeLe&:
(B) ØeLeceesÅeesles Ûelego&MekeâeefjkeâeÙeeced œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
(C) ØeLeceesÅeesles he_ÛecekeâeefjkeâeÙeeced 44. OJevÙeeueeskeâle: efjòeâmLeeveb hetjÙele—UGC 25 D–2015
(D) ØeLeceesÅeesles $eÙeesoMekeâeefjkeâeÙeeced
‘‘Ùelvele: ............. leew MeyoeLeez cenekeâJes:~
(A) DeJeievleJÙeew (B) ØelÙeefYe%esÙeew
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
(C) heefjnòe&JÙeew (D) mebmcejCeerÙeew
38. Ùe$eeLe&: Meyoes Jee leceLe&ceghemepe&veerke=âlemJeeLeez~ JÙe*dkeäle:
keâeJÙeefJeMes<e: me OJeefveefjefle ........~ keâeefjkeâeÙee: efjkeäleebMes œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/8) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-33
ÙeespÙeceeqmle – UP GIC–2015 45. DeevevoJeOe&ve ves JeeÛÙe veecekeâ keâeJÙeeLe& keâe efJemle=le
JeCe&ve ve osves keâe keâejCe keäÙee yeleeÙee?UP GDC–2008
(A) Meem$e%ew: keâefLeleced (B) OJeveew mebmetefÛeleced
(A) heÙee&hle meece«eer keâe DeYeeJe
(C) DeeÛeeÙexCeeskeäleced (D) metefjefYe: keâefLele:
(B) efJe<eÙe keâer og®nlee
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
(C) hetJe& DeeÛeeÙeeX Éeje heÙee&hle efJeJesefÛele nesvee~
39. (i) ``megJeCe&heg<heeb he=eLf eJeeR efÛevJeeqvle heg®<eem$eÙe:'' FlÙeeefo
Mueeskeâ: keâmÙe GoenjCe¤hesCe OJevÙeeueeskeâs GequueefKele:– (D) Meyoeleerle nesvee

(ii) ``megJeCe&heg<heeb he=efLeJeeR efÛevJeeqvle heg®<eem$eÙe: MetjMÛe œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-12
ke=âleefJeÅeMÛe ÙeMÛe peeveeefle mesefJelegced'' FlÙe$e keâ: 46. `ÙeesÓLe&: meùoÙeMueeIÙe: keâeJÙemÙeelcesefle JÙeJeeqmLele:'
OJeefve:? UGC 25 J–2015, K-SET-2015 efkeâmes keâne ieÙee nw? BHU MET–2014
(A) Dehes#eeue¿ejmÙe (B) efJeMes<eeskeälÙeue¿ejmÙe (A) cecceš ves (B) DeevevoJeOe&ve ves
(C) DeefJeJeef#eleJeeÛÙemÙe (D) efJeJeef#eleevÙehejJeeÛÙemÙe (C) DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe ves (D) heefC[lejepepeieVeeLe ves
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-56 œees l e–OJevÙeeuees keâ (1/2) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-11
40. `OJevÙeeueeskeâ' efkeâme leòJe mes mecyeeqvOele nw? 47. (i) `metefjefYe: keâefLele: Fefle efJeÉoghe%esÙecegefòeâ:’ De$e efJe<eÙes
UP TGT (H)–2004 kesâ leeJeled DeevevoJeOe&veceles ØeLeces efJeÉebme:?
(A) Deuebkeâej (B) jme (ii) `met ejf efYe: keâefLele:' Fefle ØeÙeesiesCe OJeefveJeeefove: kesâ<eeceguuesKeb
(C) veešdÙe (D) OJeefve ke=âleJevle:UP GDC–2014, K-SET-2015,
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2 (iii) `metefjefYe: keâefLele:' FlÙe$e metjÙe: kesâ?
41. meeqvle efmeæjmeØeKÙee: Ùes Ûe– UGC 73 J–2013 UGC 25 Jn- 2017
(A) jeceeÙeCeeoÙe: (B) jIegJebMeeoÙe: (A) keâeJÙeMeeefm$eCe: (B) JewÙeekeâjCee:
(C) ØekeâjCeeoÙe: (D) ØenmeveeoÙe: (C) Jesoeeqvleve: (D) vewÙeeefÙekeâe:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-194 œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/13) -DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53

36. (C) 37. (D) 38. (D) 39. (C) 40. (D) 41. (A) 42. (A) 43. (B) 44. (B) 45. (C)
46. (B) 47. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 252
48. ‘‘lemÙeeYeeJeb peieogjhejs YeeòeâceengmlecevÙes’’—FlÙegefòeâ: 55. DeefJeJeef#eleJeeÛÙeOJeefve: keâefleefJeOe:? RPSC-SET-2010
kegâ$e GheueYÙeles? UGC 25J -2016 (A) ÛelegefJe&Oe: (B) ef$eefJeOe:
(A) keâeJÙeØekeâeMes (B) OJevÙeeueeskesâ (C) he_ÛeefJeOe: (D) efÉefJeOe:
(C) jmeie”eOejs (D) keâeJÙeeoMex
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (2/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-69
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2
56. `efv eMJeemeevOe FJeeoMe&: Ûevõcee ve ØekeâeMeles’ De$e
49. ‘me efn keâoeefÛeod JeeÛÙes efJeefOe™hes Øeefle<esOe™he:’ De$e
OJeefveefJeMes<e: keâ: ? K-SET-2013
me FlÙevesve keâesÓefYeØesle:? UGC 73Jn - 2017
(A) DeefJeJeef#eleJeeÛÙe: (B) efJeJeef#eleevÙehejJeeÛÙe:
(A) JeeÛÙeeLe&: (B) ue#ÙeeLe&:
(C) JÙeÁŸeeLe&: (D) leelheÙee&Le&: (C) jmeOJeefve: (D) Deue¿ejOJeefve:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13 œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-69-73
50. DeevevoJeOe&ve: OJeefvemJe™heb kesâ<eeb ØeerleÙes vÙe™heÙeled? 57. ‘efJeYeeefle ueeJeCÙeefceJee”veemeg’ Fefle keâmÙeesefòeâJe&le&les—
K-SET-2015 GJ- SET-2013
(A) heefC[leeveeb ØeerleÙes (B) Jewefokeâeveeb ØeerleÙes (A) efJeMJeveeLemÙe (B) YejlemÙe
(C) efMe<Ùeeveeb ØeerleÙes (D) meùoÙeeveeb ØeerleÙes (C) ceccešmÙe (D) DeevevoJeOe&vemÙe
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2 œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
51. De”veemeg ueeJeCÙeefceJe cenekeâJeerveeb JeeCeer<eg efkeâceefmle— 58. ØeleerÙeceeveeLe&: keâerÂMees efveieefole:? RPSC SET-2013- 2014
K-SET-2015 (A) De”veemeg ueeJeCÙeefceJe (B) leceefme pÙeesefleefjJe
(A) ØeleerÙeceeveeLe&: (B) JeeÛÙeeLe&:
(C) ØeYeeles metÙe& FJe (D) jekeâeÙeeb Ûevõ FJe
(C) ue#ÙeeLe&: (D) leelheÙee&Le&:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
59. ØeleerÙeceeveJemleg keâLeced FJe efJeYeeefle—MH- SET–2013
52. ‘‘Õeßetj$e Mesles’’ FlÙe$e OJeefve: keâ:? K-SET-2015
(A) ueeJeCÙeced (B) meewvoÙe&ced
(A) JeeÛÙes efJeefOe™hes OJeefve: Øeefle<esOe™he:
(B) JeeÛÙes efve<esOe™hes OJeefve: efJeefOe™he: (C) meeÂMÙeced (D) meeceerhÙeced
(C) JeeÛÙes efJeefOe™hes DevegYeÙe™he: OJeefve: œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-13
(D) JeeÛÙes efve<esOe™hes DevegYeÙe™he: OJeefve: 60. JÙeÁŸeeLe& FlÙeLex OJeefveMeyomÙe efJe«en: SJe YeJeefle—
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-15 KL-SET-2014
53. ‘‘Ùelvele: ØelÙeef Ye%es Ù eew leew MeyoeLeez cenekeâJes : ’’ (A) OJeveveb OJeefve: (B) OJeveleerefle OJeefve:
keâmÙesÙecegefòeâ:? K-SET-2014 (C) OJevÙeles Devesvesefle OJeefve: (D) OJevÙeles Demceeefoefle OJeefve:
(A) Jeeuceerkesâ: (B) YeecenmÙe œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
(C) peieVeeLemÙe (D) DeevevoJeOe&vemÙe
61. efvecveefueefKelees ceW mes OJeefveJeeoer DeeÛeeÙe& keâewve nQ?
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/8) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-33 MGKV Ph. D–2016
54. ‘lemÙeeYeeJeb peieogjhejs’ keâmÙe? K-SET-2014
(A) DeevevoJeOe&ve: (B) ®õš:
(A) Deue¿ejmÙe (B) iegCemÙe
(C) Oeve_peÙe: (D) ceefnceYeó:
(C) jmemÙe (D) OJeves:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/14)-ÛeefC[keâeØemeeo Megkeäue, Yet0 hespe–13
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-2

48. (B) 49. (C) 50. (D) 51. (A) 52. (B) 53. (D) 54. (D) 55. (D) 56. (A) 57. (D)
58. (A) 59. (A) 60. (C) 61. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 253

33 keâeJÙeØekeâeMe
1. `keâeJÙeØekeâeMe' kesâ jÛeefÙelee nQ— 7. keâeJÙeØekeâeMe kesâ ØeLece Guueeme keâe veece nw—
UP TET–2013, UP PGT (H)–2002 UP PGT–2005
(A) DeeÛeeÙe&kegâvlekeâ (B) DeevevoJeOe&veeÛeeÙe& OJeefvemJe¤he efve¤heCe (B) DeLe&JÙe_pekeâlee efve¤heCe
(A)
(C) DeeÛeeÙe&cecceš (D) ßeern<e& (C) keâeJÙemJe¤he efve¤heCe (D) MeyoeLe&mJe¤he efve¤heCe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-1 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-33
2. ceccešmÙe «evLe: Deeqmle— 8. keâeJÙeØekeâeMe kesâ veJece Guueeme keâe veece nw-
AWES TGT–2010, UP PGT (H)–2003 UP PGT–2005
(A) keâeJÙeOeeje (B) keâeJÙeØekeâeMe: (A) Meyoeue¿ejefveCe&Ùeelcekeâ:
(C) meeefnlÙeØekeâeMe: (D) keâeJÙejme: (B) keâeJÙemÙe ØeÙeespevekeâejCemJe¤heefveCe&Ùeelcekeâ:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-1 (C) MeyoeLe&mJe¤heefveCe&Ùeelcekeâ:
3. keâeJÙeØekeâeMes keâeJÙemÙe ØeÙeespeve-keâejCe-mJe¤heefJeMes<e (D) iegCeerYetleJÙe”Ÿeefve¤heCeelcekeâ:
efveCe&Ùees veece keâlece Guueeme:? BHU AET–2012 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-439
(A) ØeLece: (B) efÉleerÙe: 9. (i) keâeJÙeØekeâeMes ......... Guueemee: meeqvle-
(C) ÛelegLe&: (D) mehlece:
(ii) keâeJÙeØekeâeMe ceW efkeâleves Guueeme nQ?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-33
(iii) keâeJÙeØekeâeMes keâefle Guueemee: meeqvle?
4. keâeJÙeØekeâeMes MeyoeLe& e f Û e$eef v e¤heCeb veece keâlece
BHU AET–2011, UGC 25 D–2010
Guueeme:? BHU AET–2011 BHU MET–2014, UGC 73 J–2016
(A) efÉleerÙe: (B) le=leerÙe: (A) mehle (B) oMe
(C) ÛelegLe&: (D) <e‰:
(C) SkeâeoMe (D) he_Ûe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-265
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-584
5. keâeJÙeØekeâeMes oes<eoMe&vees veece keâlece Guueeme:?
10. cecceš keâer jÛevee efkeâme Øekeâej keâer nw? BHU MET-2008
BHU AET–2012
(A) ue#eCe«evLe (B) Oece&«evLe
(A) <e‰: (B) mehlece:
(C) ÛelegLe&: (D) veJece: (C) veeškeâ«evLe (D) FveceW mes keâesF& veneR

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-377 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-18-19


6. keâeJÙeØekeâeMes iegCeeue¿ejYes oef v eCe& Ùees veece keâlece 11. keâmÙe «evLemÙe šerkeâe: ie=ns ie=ns efJeÅevles leLeehÙes<e leLewJe
Guueeme:? BHU AET–2012 ogie&ce:? BHU AET–2010
(A) oMece: (B) veJece: (A) keâeJÙeeue¿ejmet$emÙe (B) keâeJÙeØekeâeMemÙe
(C) mehlece: (D) De„ce: (C) keâeJÙeeoMe&mÙe (D) keâeJÙeceerceebmeeÙee:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-398 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0hespe-71-72

1. (C) 2. (B) 3. (A) 4. (D) 5. (B) 6. (D) 7. (C) 8. (A) 9. (B) 10. (A)
11. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 254
12. keâeJÙeØekeâeMes Meyoeue¿ejefveCe&Ùees veece keâlece Guueeme:? 19. veJejme®efÛejeb............ ceeoOeleer YeejleerkeâJespe&Ùeefle–
BHU AET–2012 BHU AET–2011
(A) veJece: (B) De„ce: (A) Øemlegefle (B) melke=âefle
(C) mehlece: (D) oMece: (C) efvee|ceefle (D) mJeerke=âefle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-439
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-05
13. keâeJÙeØekeâeMemÙe ÛelegLex Guueemes cegKÙe™hesCe JeCe&veceefmle?
20. Meefòeâefve&hegCelee ueeskeâMeem$ekeâeJÙeeÅeJes#eCeeled~
RPSC «es[ I (PGT)-2014
........................................Fefle nslegmleogodYeJes~~
(A) MeyoeLe&mJe™hemÙe (B) OJeefveleòJemÙe
(C) iegCeeue¿ejÙees: (D) keâeJÙeoes<eeCeeced
keâeJÙeØekeâeMele: efjòeâmLeeveb hetjÙele~ UGC 25 D–2015
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-195 (A) keâeJÙe%eefMe#eÙeeYÙeeme (B) ueeskeâleòJeevegMeerueveced
14. GheueyOeemeg keâeJÙeØekeâeMemÙe ØeeÛeervelecee šerkeâe cevÙeles– (C) jmeYeeJeÙeesefMÛevleveced (D) YeeJeeYeememÙe efÛevleveced
UP GDC–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16
(A) ØeleerheÛÚeÙee (B) me¿slešerkeâe 21. ‘efveÙeefleke=âleefv eÙecejefnleeb’– UP PGT–2011
(C) yeeueefÛeòeevegj_peveer (D) ohe&Cešerkeâe (A) keâefJeYeejleer (B) keâefJeØeefleYee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0hespe-72
(C) keâefJeÂef„: (D) keâefJeØeefmeefæ:
15. ieesefJevo "keäkegâj nQ– UP PGT–2013
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-05
(A) SkeâeJeueer kesâ jÛeveekeâej (B) cenekeâefJe
22. (i) keâeJÙeØekeâeMes keâeJÙeØeÙeespeveeefve meeqvle-
(C) keâeJÙeØekeâeMe kesâ šerkeâekeâej(D) ßeerkeâC"efJepeÙe kesâ jÛeefÙelee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, Yet0hespe-52 (ii) cecceš kesâ Devegmeej keâeJÙe ØeÙeespeveeW keâer mebKÙee nw-
16. keâeJÙeØekeâeMemÙe ce”ueMueeskesâ keâmÙee: ØeMebmee ke=âlee? (iii) ceccešeskeäleeefve keâeJÙeØeÙeespeveeefve meeqvle?
UGC 25 D–2014 (iv) ceccešmÙe celes keâeJÙeØeÙeespeveeefve meeqvle–
(A) mejmJelÙee: (B) heeJe&lÙee: (v) ceccešsve keâefle keâeJÙeØeÙeespeveeefve Øeefleheeefoleeefve?
(C) keâefJeYeejlÙee: (D) ogiee&Ùee: (vi) ceccešeÛeeÙesC& e keâefle keâeJÙeØeÙeespeveeefve Øeefleheeefoleeefve–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-05 UP PGT–2000, 2002, 2009, 2012,
17. (i) `«evLeejcYes Yeejleer keâJespe&Ùeefle' Fefle mecegefÛeles„osJeleeb UGC 73 D–2004, 2012, 2013, 2014
keâ: hejece=Meefle? BHU AET–2012 J–2007, UP GDC–2013, DL–2015 G-GIC-2015
(ii)‘Yeejleer keâJespe&Ùeefle’ keâmÙeeÙecegodIees<e:?K SET–2014 (A) 6 (B) 5
(A) Yeecen: (B) JeeiYeš: (C) 4 (D) 7
(C) cecceš: (D) ®ÙÙekeâ: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-05
23. `mebkesâeflele DeLe&' efkeâleves Øekeâej keâe neslee nw?
18. `efveÙeefleke=âleefveÙecejefnleeb veJejme®efÛejb' efkeâceeqmle?
UP PGT–2005
BHU Sh.ET–2008
(A) veeškeâced (B) Øenmeveced
(A) 6 Øekeâej (B) 7 Øekeâej

(C) YeeCe: (D) keâeJÙeced (C) 3 Øekeâej (D) 4 Øekeâej


œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-05 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.10)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-43

12. (A) 13. (B) 14. (B) 15. (C) 16. (C) 17. (C) 18. (D) 19. (C) 20. (A) 21. (A)
22. (A) 23. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 255
24. (i) ceccešeÛeeÙexCe keâeJÙeYesoe: efve¤efhelee: – 30. MeyoMekeälÙegodYeJees YeeJees OJeefv e: keâefleOee efve¤efhele:
(ii) cecceš kesâ Devegmeej keâeJÙe kesâ ØecegKe Yeso nesles nQ– keâeJÙeØekeâeMes? BHU AET–2012
(iii) keâeJÙe kesâ ØecegKe Yeso nQ- UGC- 25 J–2002 (A) ef$eOee (B) ÛelegOee&
(iv) cecceš kesâ Devegmeej keâeJÙe efkeâleves Øekeâej keâe neslee nw? (C) veJeOee (D) efÉOee
UGC 73 D–2013, UP GIC–2009 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-93
31. DeefJeJeef#eleJeeÛÙees OJeefve: keâefleOee Goeùle:?
(A) 3 (B) 2
BHU AET–2012
(C) 4 (D) 5
(A) ef$eOee (B) efÉOee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28
(C) De„Oee (D) ÛelegOee&
25. (i) iegCeerYetleJÙe*diÙemÙe ceOÙecekeâeJÙemÙe keâefle Yesoe: mce=lee:?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.39) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-91
(ii) iegCeerYetleJÙe”ŸemÙe ØeYesoe: keâefle?
32. keâeJÙeØekeâeMes Meyo: keâefleOee efve¤efhele: –
UGC 25 D–2006, BHU AET–2012
BHU Sh.ET–2013
(A) 8 (B) 15
Éew (A) (B) he_Ûe
(C) 24 (D) 36
(C) mebKÙeeleerlee (D) $eÙe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.66) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-196
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-34
26. ue#eCeeÙee: nsleJe: meeqvle? UGC 25 D–2011
33. heoieleoes<ee: keâefle? JNU MET–2014
(A) 3 (B) 4
(A) oMe (B) he_Ûe
(C) 5 (D) 9
(C) he_ÛeoMe (D) <ees[Me
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.12) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.72) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266
27. DeLe&yeesOemÙe keâefle ØecegKemeeOeveeefve?UGC 25 D–2012
34. ceccešmÙe celesve keâeJÙes keâefle iegCee:–
(A) mehle (B) SkeâeoMe DSSSB PGT–2014
(C) De„ (D) $eÙeesoMe (A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
œeesle–Yee<eeefJe%eeve SJeb Yee<eeMeem$e-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe–326 (C) he_Ûe (D) <ešd
28. (i) cecceš kesâ Devegmeej ue#eCee nw? UP GDC–2008, œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
(ii) cecceš kesâ Devegmeej ue#eCee keâer mebKÙee efkeâleveer nw? 35. keâeJÙeb ÙeMemesÓLe&ke=âles JÙeJenejefJeos efMeJeslej#eleÙes~
(iii) cecceševegmeejb ue#eCeeÙee: Yesoe: keâefle? meÅe: hejef v eJe= & l eÙes keâevleemeeq c celeleÙees h eos M eÙeg pes ~ ~
BHU MET–2010, JNU MET–2015 –Ùen Geqkeäle nw– UGC 73 J–2015
(A) 6 (B) 4 (A) Yeecen keâer (B) cecceš keâer
(C) 2 (D) 5 (C) kegâvlekeâ keâer (D) ueesuueš keâer
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.17) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-66 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
29. (i) cecceš kesâ Devegmeej jme efkeâleves Øekeâej keâe neslee nw? 36. cecceš kesâ Devegmeej ØecegKe keâeJÙeØeÙeespeve keäÙee nw?
(ii) ceccešceles jmee: keâefleUGC 73 D–2005, J–2008 BHU MET–2010
(A) 5 (B) 6 (A) ÙeMe: Øeeefhle (B) Oeveeiece
(C) 8 (D) 9 (C) DeevevoØeeefhle (D) ce”ue
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe - 96, 138 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
24. (A) 25. (A) 26. (A) 27. (C) 28. (A) 29. (D) 30. (D) 31. (B) 32. (D) 33. (D)
34. (A) 35. (B) 36. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 256
37. cecceš kesâ Devegmeej keâeJÙe ØeÙeespeve veneR nw-UP PGT–2000 43. ßeern<ee&os..............oerveeefceJe Oeveced~BHU AET–2011
(A) ØeefleYee (B) ÙeMe (A) Ùee&Ûekeâe (B) Jee&jCee
(C) DeLe&Øeeefhle (D) Deefve„efveJeejCe (C) iee&Ùekeâe (D) Oee&Jekeâe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
38. ‘efMeJeslej#eleÙes’ FlÙe$e efMeJeslejheos keâmÙe «enCeced? 44. keâeJÙemÙe eEkeâ ve ØeÙeespeveced? BHU Sh.ET–2011
HAP-2016 (A) Oeveced (B) ÙeMe
(A) efMeJeeÙee: (B) ieCesMemÙe (C) JÙeJenej (D) DeefMeJeced
(C) ce”uemÙe (D) Dece”uemÙe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10 45. ``keâeJÙeb ÙeMemes'' De$e `ÙeMemes' heos efJeYeeqkeälejeqmle–
39. FveceW mes keâewve keâeJÙe ØeÙeespeve veneR nw- UP PGT–2005
MP Jeie&-I (PGT)–2012
(A) Meeqkeäle (B) efvehegCelee
(A) mehleceer (B) efÉleerÙee
(C) DeYÙeeme (D) GheÙeg&keäle meYeer
(C) ÛelegLeea (D) he_Ûeceer
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe-06
40. keâeJÙeØeÙeespeves<eg ceccešsve DeOeesefueefKeles<eg efkebâ heob ve
46. Fefleneme keâe mJe¤he nw? UGC 73 D–2014
ie=nerleced- UGC 73 Jn–2017
(A) GheosMeØeOeeveced (B) Je=òeØeOeeveced
(A) cegòeâÙes (B) ÙeMemes
(C) efveefceòeØeOeeveced (D) efceLÙeeØeCeesefoleced
(C) DeLe&ke=âles (D) efMeJeslej#eleÙes
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10-11
41. (i) cecceš kesâ Devegmeej keâeJÙe keâe ØeOeeve ØeÙeespeve nw? 47. `keâeJÙeb ÙeMemes' Fefle ceccešeskeälemÙeesoenjCeb efJeÅeles–
(ii) ØeÙeespeveyenglJesÓefhe eEkeâ veece keâeJÙemÙe mekeâue DL–2015
ØeÙeespeveceewefueYetleb ØeÙeespeveced? UP PGT–2005, (A) OeeJekeâeoerveeefceJe (B) ceÙetjYeóeoerveeefceJe
(iii) ceccešmÙe Meem$es mekeâueØeÙees p eveceew e f u eYet l eb (C) yeeCeYeóeoerveeefceJe (D) keâeefueoemeeoerveeefceJe
keâeJÙeØeÙeespeveced Gkeäleced– UP GIC–2009, 2012 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
(iv) `mekeâueØeÙeespeveceewefueYetleced' efkeâmes keâne ieÙee nw? 48. (i) keâeJÙeeled keâerÂMe: GheosMees YeefJe<Ùeefle?
(v) keâeJÙeØekeâeMes mJeerke=âles<eg <ešdØeÙeespeves<eg ceeweuf eYetleb ØeÙeespeveb (ii) DeeÛeeÙe& cecceševegmeejsCe keâeJÙemÙeesheosMees YeJeefle?
efkeâced? RPSC- SET-2010, BHU AET–2012 G-GIC–2015, DSSSB PGT–2014
(A) ÙeMe keâes (B) Oeveesheepe&ve keâes
(A) ØeYegmeeqccele: (B) megùlmeeqccele:
(C) JÙeJenej%eeve keâes (D) meÅe:hejefveJe=&efle keâes
(C) keâevleemeeqccele: (D) ieg®meeqccele:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
42. `keâevleemeeqcceleleÙeesheosMeÙegpes' Ùen Geqkeäle nw-
UGC 73 D–2006 49. hegjeCeb keâerÂMeced? DSSSB TGT–2014
(A) Me¿ÏkeâmÙe (B) DeefYeveJeieghlemÙe (A) ØeYegmeeqcceleced (B) keâevleemeeqcceleced
(C) ceccešmÙe (D) JeecevemÙe (C) megùledmeeqcceleced (D) yevOegmeeqcceleced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10,11,12

37. (A) 38. (D) 39. (D) 40. (A) 41. (D) 42. (C) 43. (D) 44. (D) 45. (C) 46. (A)
47. (D) 48. (C) 49. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 257
50. `keâeJÙeb ÙeMemes' kesâ GuuesKe Jeeuee «evLe nw? 56. `Fefle nslegmleogodYeJes' ceW leled heo keâe DeLe& nw?
BHU MET–2015 BHU MET–2014
(A) meeefnlÙeohe&Ce (B) keâeJÙeØekeâeMe ue#eCe«evLe
(A) (B) Deuebkeâej
(C) keâeJÙeeoMe& (D) OJevÙeeueeskeâ (C) keâeJÙe (D) jme
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16, 17
51. efvecveebefkeâle keâeJÙeØeÙeespeveeW ceW keâewve DeeÛeeÙe& cecceš
57. Meeqkeäle: ........... ueeskeâMeem$ekeâeJÙeeÅeJes#eCeeled–
Éeje ceevÙe veneR nw? UP PGT–2004, 2010
BHU AET–2011
(A) ÙeMe (B) Oeveepe&ve
efveYeeakeâlee
(A) (B) efveeq<›eâÙelee
(C) Øeerefle (D) JÙeJenej%eeve
(C) efvehegCelee (D) efvejernlee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-10
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16
52. (i) `keâeJÙe%eef M e#eÙeeYÙeeme Fef l e ns l eg m leog o d Y eJes '
58. (i) Meeq k eä l ee| v eheg C eles l Ùeeef o vee keâeJÙens l eg l Jes v e keâef l e
FÙecegeqkeäle: keâmceeod «evLeeogodOe=lee?
heefjieefCelee: keâeJÙeØekeâeMes? BHU AET–2012,
(ii) `Fefle nsl egmleogodYeJes' Fme keâLeve keâe mecyevOe
efvecveefueefKele ceW mes efkeâme «evLe mes nw? (ii) keâefle keâeJÙensleJe:? MH–SET–2013
UP PGT–2004, UGC 25 S–2013 (A) Skeâ: (B) Éew
(A) meeefnlÙeohe&Ce (B) oMe™hekeâ (C) $eÙe: (D) ÛelJeej:
(C) keâeJÙeØekeâeMe (D) DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16 59. `$eÙe: mecegeo f lee nsleg:' keâewve ceevelee nw? UGC 73 J–1991
53. (i) `Fefle nslegmleogodYeJes' Fefle keâmÙe celeced? (A) peieVeeLe (B) kegâvlekeâ
(ii) `Meefòeâefve&hegCelee ueeskeâMeem$ekeâeJÙeeÅeJes#eCeeled (C) cecceš (D) DeevevoJeOe&ve
keâeJÙe%eefMe#eÙeeYÙeeme Fefle nsleg:' keâmÙe celeced? œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (keâe0-3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-17
G-GIC–2015, K SET–2015
60. (i) keâeJÙeØekeâeMekeâejes k eä l ee `Meeq k eä l e:' keâceeMeÙeb
(A) peieVeeLemÙe (B) nsceÛevõmÙe
ØekeâšÙeefle? DL–2015, UK SLET–2015
(C) JeeiYešmÙe (D) ceccešmÙe
(ii) keâeJÙeØekeâeMemÙe keâeJÙenslegkeâeefjkeâeÙeeb ØeÙegkeälemÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16
`Meeqkeäle:' heomÙe keâ: DeeMeÙe:?
54. cecceševegmeejb keâeJÙenslegvee&efmle- T- SET–2013
(A) keâefJeyegefæced (B) keâefJeOeejCeeced
(A) Meefòeâ: (B) efvehegCelee
(C) Yeefòeâ: (D) keâeJÙe%eefMe#eÙeeYÙeeme: (C) keâefJeYeejleerced (D) keâefJeØeefleYeeced

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (keâe0-3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-17


55. keâe keâefJelJeyeerpe¤he: mebmkeâejefJeMes<e: HAP–2016 61. keâeJÙenslegeJf e<eÙes ceccešjerlÙee eEkeâ meeOeg Jele&les? DL–2015
(A) Meeqkeäle: (B) efvehegCelee (A) Fefle nsleg: (B) $eÙees nsleJe:
(C) yegefæ: (D) DeYÙeeme: (C) keâeJÙensleJe: (D) ceccešeskeälekeâeJÙensleg:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (keâe03) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-17

50. (B) 51. (C) 52. (C) 53. (D) 54. (C) 55. (A) 56. (C) 57. (C) 58. (C) 59. (C)
60. (D) 61. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 258
62. DeeÛeeÙe& cecceš kesâ Devegmeej keâeJÙe keâe ue#eCe nw- 67. `MeyoeLe& keâeJÙe nw' Ùen Geqkeäle efkeâmemes mecyeæ nw?
UP PGT–2004, 2009, 2013 BHU MET–2010
(A) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced cecceš
(A) (B) peieVeeLe
(B) Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced (C) peÙeosJe (D) efJeMJeveeLe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19
(C) leooes<eew MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe
(D) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced 68. keâeJÙeØekeâeMe ceW GequueefKele `Deveue*dke=âleer' efkeâmekeâe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19 efJeMes<eCe nw? UP GIC–2009
63. ``leooes<eew MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe''– (A) Meyo keâe (B) DeLe& keâe
Ùen ue#eCe nw- UP PGT–2000 (C) MeyoeLe& keâe (D) heÅe keâe
(A) Deue¿ej keâe (B) iegCe keâe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-18
(C) keâeJÙe keâe (D) oes<e keâe 69. `meiegCeeJeveue*dke=âleer' keâe DeefYeØeeÙe nw–UGC 73 J–2013
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19 (A) `meJe&$e meeue¿ejew' keäJeefÛeòeg mHegâšeue¿ejefJejnsÓefhe ve keâeJÙelJeneefve:~
64. (i) `leooes<eew MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe' (B) `meJe&$e meeue¿ejew' keäJeefÛeòeg DemHegâšeue¿ejefJejnsÓefhe ve keâeJÙelJeneefve:~
mes mecyeeqvOele DeeÛeeÙe& nQ– UP PGT–2002, (C) `meJe&$e meeue¿ejew' keäJeefÛeòeg mHegâšeue¿ejefJejnsÓefhe keâeJÙelJeneefve:~
(ii) ‘Deveue*dke=âleer hegve:keäJeeefhe’ keâeJÙeue#eCeb keâmÙeeefmle? (D) meJe&$eeue¿ejjefnleew MeyoeLeez keâeJÙeced~
(iii) `Deveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe' Fefle kesâveeskeäleced?œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19
UGC 73 J–2012, CCSUM-Ph.D–2016 70. (i) cecceške=âle keâeJÙeue#eCe ceW `leod' Meyo keâe DeeMeÙe nw–
(A) efJeMJeveeLe (B) cecceš (ii) ‘leooes<eew MeyoeLeew meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe’
(C) Yeecen (D) ®ÙÙekeâ De$e ‘leod’ heomÙe efkebâ leelheÙe&ced?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19 UP GDC–2008, G-GIC–2015
65. ``mJeYeeJeeseqk eälejmeew Ûee® ÙeLeeJeod JemlegJeCe&v eced~'' (A) ØeÙeespeveced (B) nsleg:
mJeYeeJees eqkeäle Deue¿ejmÙe Deeqmceved ue#eCes `Ûee®' (C) DeLe&: (D) keâeJÙeced
MeyomÙe leelheÙe&ceeqmle– RPSC «es[-I (PGT)–2015 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-18
(A) iegCeoes<eeveg¤heb ÙeLeeJeod JeCe&veced 71. ..... MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe?
(B) ÛecelkeâejMetvÙeb JeCe&veced BHU AET–2011
(C) meùoÙeùoÙeeJepe&kebâ JeCe&veced (A) Ùeooes<eew (B) heooes<eew
(D) «eecÙeb ÚvoesyevOejefnleb JeCe&veced (C) leooes<eew (D) ieleoes<eew
œeesle–Deue¿ejYet<eCe - kegâvovekegâceej, hespe–66 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19
66. cecceške=âlekeâeJÙeue#eCes ‘Deveue*dke=âleer’ Fefle heob keâefmceved 72. keâmÙe keâeJÙeue#eCeb KeeqC[leb efJeMJeveeLesve?
JeÛeves ØeÙegòeâced? HAP–2016 UGC 25 J–2008
(A) SkeâJeÛeves (B) efÉJeÛeves (A) ceccešmÙe (B) jepeMesKejmÙe
(C) yengJeÛeves (D) efkeâceefhe JeÛeveb veeefmle (C) YeecenmÙe (D) oeqC[ve:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - meerleejece oesleesefueÙee, hespe-47 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.1) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19-20

62. (C) 63. (C) 64. (B) 65. (C) 66. (B) 67. (A) 68. (C) 69. (A) 70. (D) 71. (C)
72. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 259
73. `Deveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe' mes cecceš keâe keäÙee DeefYeØeeÙe nw? 79. `Ùe: keâewceejnj: me SJe efn Jej:' FlÙeeoew jmemÙe ØeeOeevÙeeled
UP GDC–2008 mHegâš: keâ: Deue¿ej: heefjueef#ele:? BHU AET–2012
(A) keâeJÙe Deue¿ejefJenerve neslee nw~ (A) mJeYeeJeeseqkeäle: (B) ve keâefMÛeled
(B) keâeJÙe ceW keâneR Deue¿ej efceue mekeâlee nw~ (C) efJeMes<eeseqkeäle: (D) Deme”efle:
(C) keâeJÙe ØeeÙe: meeuebkeâej neslee nw, hejvleg keâneR Deue¿ej œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19
efJenerve nesves hej Yeer Gmekeâe keâeJÙelJe De#egCCe jnlee nw~ 80. `leooes<eew MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve: keäJeeefhe'
(D) keâeJÙe Deue¿ej efJenerve nes ner veneR mekeâlee~ FlÙe$e eEkeâ veece efJeMes<Ùeheoced?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19 BHU AET–2012, RPSC-SET-2016
74. keâeJÙemJe¤heefceoced? UGC 25 S–2013 (A) Deoes<eew (B) MeyoeLeez
(A) leooes<eew MeyoeLeez meiegCeeJeveue*dke=âleer hegve:keäJeeefhe~ (C) meiegCeew (D) Deveue*dke=âleer
(A) FocegòececeefleMeefÙeefve JÙe*diÙes JeeÛÙeeodOJeefveyeg&Oew: keâefLele:~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe–18-19
(C) DeleeÂefMe iegCeerYetleJÙe*diÙeb JÙe*diÙes leg ceOÙececed~ 81. `leooes<eew MeyoeLeez' ceW efJeMes<Ùe heo keäÙee nw?
(D) leelheÙee&LeexÓefhe kesâ<egefÛeled~ UP PGT–2005
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19 (A) leod (B) Deoes<eew
75. keâeJÙemÙe Mejerjb efkeâced? (C) MeyoeLeez (D) GheÙeg&keäle meYeer
DSSSB PGT–2014, MH SET–2011 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-18-19
(A) MeyoeLeez (B) jme: 82. `MeyoheefjJe=efòe Demeefn<CeglJe' Øeehle neslee nw–
(C) keâLeeJemleg (D) JÙe*diÙeeLe&: UP PGT–2005
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19-25 (A) DeLee&ue¿ej ceW (B) MeeyoerJÙe_pevee ceW
76. keâeJÙeb veece efkeâced? DSSSB TGT–2014 (C) Meyoeue¿ej ceW (D) GheÙeg&keäle B SJeb C oesveeW ceW
(A) keâJes: keâewMeueced (B) keâefJeveeJeevleced œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-400
(C) keâefJeveevegYetleced (D) keâJes: keâce& 83. Ùe: keâewceejnj: me SJe efn.......... BHU AET–2010
œeesle–jmeie”eOej - ceoveceesnve Pee, Yet.hespe-13 (A) vej: (B) Ûej:
77. efvecveefueefKele ceW mener nw- UGC 73 J–2011 (C) Jej: (D) Mej:
(A) Jeelee&ueehe: keâeJÙeced (B) keâJes: keâce& keâeJÙeced œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19
(C) Meyo¤heb keâeJÙeced (D) OJeefve¤heb keâeJÙeced 84. `Gheke=âleb yeng le$e efkeâcegÛÙeles' FlÙeeoew heÅes ceccešsve keâes
œeesle– jmeie”eOej - ceoveceesnve Pee, Yet.hespe-13 OJeefveYeso: mJeerke=âle:? UP GDC–2014
78. De$e mHegâšes ve keâeqMÛeoue¿ej:~ ..................... Ûe (A) efJeJeef#eleevÙehejJeeÛÙeOJeefveYeso:~
ØeeOeevÙeeVeeue¿ejlee– BHU AET–2011 (B) Deue#Ùe›eâceJÙe*diÙeOJeefve:~
(A) MeyomÙe (B) DeLe&mÙe (C) ue#Ùe›eâceJÙe*diÙeOJeefve:~
(C) jmemÙe (D) YeeJemÙe (D) DelÙevleeflejmke=âleJeeÛÙeOJeefve:~
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-19 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-92

73. (C) 74. (A) 75. (A) 76. (D) 77. (B) 78. (C) 79. (B) 80. (B) 81. (C) 82. (C)
83. (C) 84. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 260
85. `mHeâesšeefßele'–keâeJÙeefmeæevleesÓeqmle–UP GDC–2014 92. (i) ‘OJeefveyeg&Oew: keâefLele:’ Fme keâeJÙeØekeâeMe keâer hebeqkeäle
(A) jerefle: (B) jme: ceW `yegOew:' keâe DeLe& nw? BHU AET–2012,
(C) Deue*dkeâej: (D) OJeefve: (ii) FocegòececeefleMeefÙeefve JÙe*diÙes JeeÛÙeeod OJeefveyeg&Oew:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0hespe-03 keâefLele:~ De$e `yegOew:' heosve keâ: mebkesâeflele:?
86. DeLee&vlejme*d›eâefceleJeeÛÙeOJeefve: keâmÙe OJeves: ØeYeso:? UGC 73 S–2013, UP PGT–2013
DSSSB PGT–2014 (A) ceerceebmekewâ: (B) vewÙeeefÙekewâ:
(A) ue#eCeecetueOJeves: (B) DeefYeOeecetuemÙe (C) JewÙeekeâjCew: (D) Úevomew:
(C) MeyoMekeälÙegÆJemÙe (D) DeLe&MekeälÙegÆJemÙe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-91 93. ``JeeheeR mveelegefcelees ieleeefme ve hegvemlemÙeeOecemÙeeeqvlekeâced''
87. meMeÈÛe›eâes nefj: FlÙeefmceved GoenjCes `nefjMeyomÙe' FlÙe$e keâ: keâeJÙeYeso:? DL–2015
JeeÛÙeeLe&: Deefmle – MGKV Ph. D–2016
(A) iegCeerYetleJÙe*diÙeced (B) JÙe*diÙeØeeOeevÙeÙegkeäleced
(A) Fvõ: (B) efJe<Ceg:
(C) uee#eefCekeâced (D) efÛe$eelcekebâ efÛe$eb Jee
(C) Jeevej: (D) efmebn:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-30
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-78
88. (i) cecceševegmeejsCe GòecekeâeJÙeceeqmle- 94. ``efve:Mes<eÛÙegleÛevoveb .............'' FlÙeeefo Mueeskesâ `De$e

(ii) cecceš kesâ Devegmeej GòecekeâeJÙe neslee nw?


leoeqvlekeâcesJe mveelegb ieleeefme' Fefle JÙeÁŸeb ceccešsve keâLeb
(iii) DeeÛeeÙe& cecceš ves GòecekeâeJÙe ceevee nw?
efveOee&efjleced? UGC 25 J–2015
UP GDC–2008, 2013, UP PGT–2004, (A) ØeeOeevÙesve `DeOece'-heosve(B)ØeeOeevÙesve `efceLÙeeJeeefoefve'-heosve
BHU MET–2008, 2009, 2013, UP GIC–2009, 2012 (C) `efve:Mes<e'-Meyosve (D) `efvece&=„jeieesÓOej:' Fefle heosve
(A) iegCeerYetleJÙe*diÙe keâes (B) MeyoefÛe$e keâes œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-30
(C) DeLe&efÛe$e keâes (D) OJeefve keâes 95. `JeeheeR mveelegefcelees ieleeefme...........' Fefle heÅeb keâerÂMemÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.2) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28 keâeJÙemÙeesoenjCeced? GJ- SET–2013
89. cecceš kesâ cele ceW OJeefvekeâeJÙe nw– UGC 73 J–2011 (A) GòecemÙe (B) DeOecemÙe
(A) ceOÙececed (B) DeOececed (C) ceOÙecemÙe (D) ve keâmÙeeefhe
(C) Gòececed (D) Gòeceesòececed
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-30
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.2) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28
96. `DeefleMeefÙeefve JÙe*diÙes’ heefjYee<eÙee heefjÛeÙe: YeJeefle –
90. `JeeÛÙeeoefleMeefÙeefve JÙe*diÙes' keâeJÙe neslee nw?
UP GDC –2014
UGC 73 J–2013
(A) jereflekeâefJeleeÙee: (B) OJeefvekeâeJÙemÙe
(A) Gòeceesòececed (B) ceOÙececed
(C) iegCeerYetleJÙe*diÙemÙe (D) Deue*dke=âlekeâeJÙemÙe
(C) Gòececed (D) DeOececed
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.2)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.2)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-28
97. DeleeÂefMe iegCeerYetleJÙeÁŸes eEkeâ keâeJÙeced?
91. meejesheeue#eCee keâmÙeeue¿ejmÙe yeerpeced Deeqmle–
UGC 25 D–2012
JNU MET–2015
(A) ¤hekeâmÙe (B) DeefleMeÙeeskeäles: (A) Gòeceesòececed (B) ceOÙececed
(C) GlØes#eeÙee: (D) efJeYeeJeveeÙee: (C) Gòececed (D) DeOececed
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eeceMeem$eer, hespe-33 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-03) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31

85. (D) 86. (A) 87. (B) 88. (D) 89. (C) 90. (C) 91. (A) 92. (C) 93. (B) 94. (A)
95. (A) 96. (B) 97. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 261
98. (i) ceccešceles ceOÙecekeâeJÙeb YeJeefle? 104.JeeÛÙeeoveefleMeefÙeefve JÙeÁŸes iegCeerYetleJÙe*diÙeb veece keâeJÙeb
(ii) cecceš kesâ cele ceW ‘ceOÙecekeâeJÙe’ nw— eEkeâ ¤heb YeJeefle? BHU AET–2012
UP GIC–2013, UP PGT-2011 (A) Gòececed (B) ceOÙececed
(A) MeyoefÛe$eced (B) iegCeerYetleJÙe*diÙeced (C) DeOececed (D) meeOeejCeced
(C) OJeefve: (D) JeeÛÙeefÛe$eced œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31 105. «eecele®Ceb le®CÙee ........... GoenjCe nw? UP GIC–2009
99. «eecele®Ceb le®CÙee veJeJe_peguece_pejer meveeLekeâjced~
(A) DeJejkeâeJÙe keâe (B) ceOÙece keâeJÙe keâe
heMÙevlÙee YeJeefle cegnge|velejeb......... cegKeÛÚeÙee~~
(C) GòecekeâeJÙe keâe (D) ue#eCee keâe
BHU AET–2011
(A) cevLeje (B) ceefuevee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31
(C) ceLegje (D) vece&oe 106. cecceš kesâ Devegmeej keâewve ceOÙecekeâeJÙe nw?
UP GDC–2008
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31
(A) efpemeceW JÙe”ŸeeLe& keâer ØeOeevelee nesleer nw~
100. ``«eecele®Ceb le®CÙee veJeJe_peguece_pejermeveeLekeâjced~
heMÙevlÙee YeJeefle cegngefve&lejeb ceefuevee cegKeÛÚeÙee~~'' (B) efpemeceW JeeÛÙeeLe& keâer ØeOeevelee nesleer nw~

keâeJÙeØekeâeMes ØeLeceesuueemes MueeskeâesÓÙeb keâmÙe keâeJÙeYesomÙe (C) efÛe$ekeâeJÙe


GoenjCe¤hesCe GefuueefKele:? UGC 25 Jn-2017 (D) efpemeceW JÙeÁŸeeLe& iegCeerYetle neslee nw~
(A) OJeefvekeâeJÙemÙe (B) iegCeerYetleJÙeÁŸekeâeJÙemÙe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31
(C) MeyoefÛe$ekeâeJÙemÙe (D) JeeÛÙeefÛe$ekeâeJÙemÙe 107. ‘DeleeÂefMe...........JÙe*diÙes leg ceOÙececed’ Ùen neslee nw?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31 UGC 73 D–2012
101. ceccešesòeâjerlÙee Sleled keâeJÙeYesob ve YeJeefle— (A) efÉiegefCeleJÙeÁŸeced (B) iegCeerYetleJÙeÁŸeced
K- SET -2015 (C) DeiegCeerYetleJÙeÁŸeced (D) ve iegCeerYetleJÙe*diÙeced
(A) Gòececed (B) ceOÙececed
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31
(C) DeOececed (D) Gòeceesòececed
108. De„s oMe&veeslkeâC"e „s efJeÛÚsoYeer®lee vee„sve ve „sve
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-33 YeJelee ueYÙeles megKeced~~ FlÙe$e eEkeâ veece iegCeerYetleJÙe*diÙeced?
102. ceccešcelesve keâeJÙeYeso: keâefleefJeOe:– MH-SET-2013 BHU AET–2012
(A) SkeâefJeOe: (B) efÉefJeOe:
(A) Deiet{ced (B) DemHegâšced
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) ef$eefJeOe:
(C) meeqvoiOeced (D) Demegvojced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-33
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-209
103. keâeJÙeYesos<eg iegCeerYetleJÙeÁŸeveecvee keâ: Yeso: efveieefole:?
109. cecceš kesâ Devegmeej DeOecekeâeJÙe nw—BHU MET–2010
RPSC SET -2010
(A) DeOecekeâeJÙeYeso: (B) GòeceesòecekeâeJÙeYeso: (A) OJeefvekeâeJÙe (B) iegCeerYetleJÙe*diÙe

(C) ceOÙecekeâeJÙeYeso: (D) GòecekeâeJÙeYeso: (C) efÛe$ekeâeJÙe (D) YeeJeOJeefve

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31

98. (B) 99. (B) 100. (B) 101. (D) 102. (D) 103. (C) 104. (B) 105. (B) 106. (D) 107. (B)
108. (B) 109. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 262
110. (i) efvecveeef¿le GoenjCe efkeâmekeâe nw? `mJeÛÚvoesÛÚue- 117. mÙeeÉeÛekeâes uee#eefCekeâ: MeyoesÓ$e JÙe_pekeâeqm$eOee
oÛÚkeâÛÚkegânj'– BHU MET–2009, 2013 Deeqmceved keâeef jkeâebM es `ef$eOee' Meyosv e keâmÙe ef $elJeb
(ii)keâeJÙeØekeâeMe ceW GodOe=le `mJeÛÚvoesÛÚueoÛÚ- Øeefleheeefoleced Deeqmle? HE–2015
keâÛÚkegânjÛÚeles-lejecyegÛÚše', Mueeskeâ efkeâme keâeJÙe
(A) GheeOeerveeced (B) GheeOesÙeeveeced
Yeso keâe GoenjCe nw? UP GDC–2008
(A) DeJejkeâeJÙe (B) GòecekeâeJÙe (C) keâeJÙeeveeced (D) DeLee&veeced
(C) ue#eCee (D) Mues<e œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-34
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-32 118. keâmÙe efveÙeecekeâlJes `mLeeCegb Yepe YeJeeqÛÚos' Fefle JeekeäÙeb
111. (i) `efJeefveie&leb ceeveoceelceceeqvojeled' GoenjCeceeqmle– Goeùleced– HE –2015
(ii) `efJeefveie&leb ceeveoceelceceeqvojeled' Deeefo GoenjCe nw? (A) ØekeâjCemÙe (B) DeLe&mÙe
(iii) `efJeefveie&leb ceeveceelceceefv ojeled FlÙeeefo heÅeced' (C) osMemÙe (D) keâeuemÙe
GoenjCeceefmle GGIC–2015
UP GIC–2009, 2015, UP GDC–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-78
(A) JÙe*diÙekeâeJÙe keâe (B) MeyoefÛe$e keâe 119. (i) MeyoMeeqkeäle: keâefleefJeOee YeJeefle–
(C) DeLe&efÛe$e keâe (D) iegCeerYetleJÙe*diÙe keâe (ii) MeyoMeòeâÙe: keâefle–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-32 (iii) MeyoeW keâer MeeqkeäleÙeeW keâer mebKÙee nw?
112. `MeyoefÛe$eb JeeÛÙeefÛe$eceJÙe*diÙeb leg' keâne ieÙee nw? (iv) MeyomÙe keâefle MeòeâÙe: meefvle?
UGC 73 J–2013
UGC 25 J–2000, UGC 73 D–2005, BHU AET–
(A) Gòeceesòececed (B) Gòececed
2012, MH SET-2014, GJ SET-2014
(C) ceOÙececed (D) DeJejced
(A) 1 (B) 3
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31
(C) 2 (D) 4
113. mHegâšØeleerÙeceeveeLe&jefnleb keâeJÙeb efkeâced? HAP-2016
(A) OJeefve: (B) iegCeerYetleJÙeÁŸeced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-34
(C) efÛe$eced (D) DeefYeOeecetueOJeefve: 120. JeekeäÙe kesâ efueS DeeJeMÙekeâ nw- UGC 25 D–2001
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-32 (A) Deekeâeb#ee (B) ÙeesiÙelee
114. (i) DeJÙe*diÙeb ...........mce=leced~ BHU AET–2011, 2012 (C) meefVeefOe (D) leerveeW
(ii) MeyoefÛe$eb JeeÛÙeefÛe$eceJÙe*diÙeb ........ mce=leced~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-36
(A) lJe#ejb (B) lJehejb 121. `Deeqivevee efme_Ûeefle' FlÙe$e keâmÙee DeYeeJes Fob JeekeäÙeb
(C) lJeOejb (D) lJeJejb ve YeJeefle? BHU AET–2010
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.4) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-31-32
(A) DeLe&mÙe (B) Deemekeäles:
115. leelheÙe&Meefkeäle: ........ ØemeÁs mJeerke=âlee~ GJ SET–2016
(C) ÙeesiÙeleeÙee: (D) Deekeâeb#eeÙee:
(A) DeefYeefnleevJeÙeJeeos (B) DeefvJeleeefYeOeeveJeeos
(C) DeLee&heòeew (D) JÙeÀekeâlee - efJeefveoxMÙe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-36
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-35 122. mÙeeÉeÛekeâes uee#eefCekeâ:......... JÙe_pekeâeqm$eOee~
116. Ghecee Deue¿ejs keâerÂMeb meecÙeced GhemLeehÙeles– BHU AET–2011
RPSC «es[-I PGT–2015 (A) heoesÓ$e (B) MeyoesÓ$e
(A) Demhe„ced (B) mhe„ced (C) heekeâesÓ$e (D) mJeeLeexÓ$e
(C) JewefÛe$Ùepevekeâced (D) ØemHegâšb megvojb Ûe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-34
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - meerleejece oesleesefueÙee, hespe–438
110. (A) 111. (C) 112. (D) 113. (C) 114. (D) 115. (A) 116. (C) 117. (A) 118. (B) 119. (B)
120. (D) 121. (C) 122. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 263
123. meJex<eeb ØeeÙeMeesÓLee&veeb.............. ceheer<Ùeles~ 130. (i) mebkesâeflele DeLe& keâes yeleeves Jeeueer yeesOekeâ Meeqkeäle nw?
BHU AET–2011 (ii) mee#eelmebkesâefleleeLe&yeesefOekeâe MeyoMeeqkeäle: keâe?
(A) heeÛekeâlJe (B) ue#ÙekeâlJe (iii) mee#eeledme¿sefleleceLeË yeesOeÙeefle–
(C) yeesOekeâlJe (D) JÙe_pekeâlJe (iv) mebkesâefleleeLe&mÙe yeesefOekeâe Meeqkeäle:?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-40 UP PGT–2000, 2002, 2009, UGC 25 J–1994,
124. mebkesâefleleMÛelegYexoes ............. pee&eflejsJe Jee– G-GIC-2015, HAP-2016, CCSUM -Ph.D-2016
BHU AET–2011 (A) DeefYeOee (B) ue#eCee

(A) peelÙeeefo (B) JÙekeälÙeeefo JÙe_pevee


(C) (D) leelheÙee&

(C) ielÙeeefo (D) Je=òÙeeefo


œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50
(ii) meeefnlÙeohe&Ce (2.4) - Meeefue«eece Meem$eer,hespe–26
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-43
(iii) keâeJÙeØekeâeMe (met$e-9)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej,hespe–42
125. me¿seflele: ÛelegYexo: kesâ<eeb celeced? K- SET-2014
131. `me cegKÙeesÓLe&mle$e cegKÙees JÙeeheejesÓmÙeeefYeOeesÛÙeles' Ùen
(A) yeewæeveeced (B) ÛeeJee&keâeCeeced
JeÛeve nw? UP PGT–2000
(C) ceerceebmekeâeveeced (D) JewÙÙeekeâjCeeveeced
(A) keâeJÙeØekeâeMe (B) meeefnlÙeohe&Ce
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-43-50
(C) OJevÙeeueeskeâ (D) veešdÙeMeem$e
126. ....efJe<eÙees ¢evÙe: HeâuecevÙeogoeùleced~ BHU AET–2011
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50
(A) OÙeevemÙe (B) YeevemÙe
132. DeefYeOee Éeje efpeme DeLe& keâe yeesOe neslee nw, Jen nw?
(C) JesÅemÙe (D) %eevemÙe
UGC 25 J–1995
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-76 ue#ÙeeLe&
(A) (B) JÙebiÙeeLe&
127. (i) mebkesâeflele DeLe& keâes osves Jeeuee Meyo keânueelee nw? (C) leelheÙee&Le& (D) DeefYeOesÙeeLe&
(ii) mee#eelmebkesâefleleb ÙeesÓLe&ceefYeOeòes me ..........
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50
UP PGT–2013, BHU AET–2012, GJ SET-2003, 2016
133. mebkesâle«en keâe mecyevOe nw— UGC 25 D–1996
(A) meeOekeâ: (B) yeesOekeâ:
(A) DeefYeOee mes (B) ue#eCee mes
(C) JeeÛekeâ: (D) meeLe&keâ:
(C) JÙe_pevee mes (D) leelheÙee& mes
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-42 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-42
128. DeefYeOesÙeeefJeveeYetle ...... ue&#eCeesÛÙeles ue#eceeCeiegCewÙeexieeod
134. Meefòeâ«enb keâmceeVe YeJeefle?JNU. M. Phil/Ph.D-2015
Je=òesefj„e leg ieewCelee~ BHU AET–2012
(A) JÙeekeâjCeeled (B) Gheceeveeled
(A) ØeJe=efòe: (B) Øeleerefle:
(C) JÙeJenejle: (D) Devegceeveeled
(C) Øemlegefle: (D) efJeßeeeqvle:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-42
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-65 135. (i) cegKÙeeLe& keâer Je=efòe nw–
129. JÙe*diÙeeLe&ced FÛÚved peve: leogheeÙeleÙee keâeqmceved DeLex (ii) cegKÙeeLe& keâe yeesOe keâjeves Jeeueer Je=efòe nw?
DeeojJeeved YeJesled? UK SLET–2015
UGC 25 D–2001, UGC 73 J–2015
(A) ue#ÙeeLex (B) JeeÛÙeeLex (A) DeefYeOee (B) ue#eCee
(C) JÙe*diÙeeLex (D) leelheÙee&Lex (C) JÙe_pevee (D) MeeyoerJÙe_pevee
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1.9) – DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–34, 35 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50
123. (D) 124. (A) 125. (D) 126. (D) 127. (C) 128. (B) 129. (B) 130. (A) 131. (A) 132. (D)
133. (A) 134. (D) 135. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 264
136. (i) heo keâe cegKÙe DeLe& neslee nw? 143. `me¿sefleleMÛelegYexoes peelÙeeefopee&eflejsJe Jee'– Ùen JeekeäÙe
(ii) keâmleeJeled heomÙe cegKÙeeLe&:? efkeâme «evLe ceW nQ– UGC 25 J–2015
UGC 25 J–2010, UGC 73 D-2015 (A) keâeJÙeØekeâeMe ceW (B) veešdÙeMeem$e ceW
(A) ue#ÙeeLe&: (B) JÙe”ŸeeLe&:
(C) keâeJÙeeue¿ej ceW (D) keâeJÙeceerceebmee ceW
(C) JeeÛÙeeLe&: (D) leelheÙee&Le&:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-43
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50
144. ‘me¿seflele§elegYexo:’ Fefle kesâ<eeb celeced?
137. me¿sefleleeLe&mÙe yeesOeveeoef«ecee ......... keâner peeleer nw—
UGC 73 J–2013 JNU. M.Phil/Ph.D-2014
(A) ue#eCee (B) DeefYeOee (A)ceerceebmekeâeveeced (B) vewÙeeefÙekeâeveeced
(C) JÙe_pevee (D) leelheÙee& (C) keâeJÙeMeeefm$eCeeced (D) yeewæeveeced
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eece Meem$eer, hespe-26 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-43
138. me cegKÙeesÓLe&mle$e ........... JÙeeheejesÓmÙeeefYeOeesÛÙeles~ 145. peneB keâesF& Meyo DevÙe DeLe& kesâ efueS Deheves DeLe& keâe
BHU AET–2011 lÙeeie keâj oslee nw, JeneB ue#eCee nesleer nw-
(A) ue#Ùees (B) cegKÙees
UP PGT–2004, 2010, UK TET–2011
(C) JeeÛÙees (D) Yee<Ùees
(A) Gheeoeve (B) ue#eCeue#eCee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50
(C) Megæe (D) ieewCeer
139. me cegKÙeesÓLe&mle$e cegKÙees.........ÓmÙeeefYeOeesÛÙeles~
BHU AET–2012 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
(A) JÙeeheejes (B) JÙeenejes 146. (i) ue#eCeeMeòesâ: efkeâced DeeJeMÙekebâ leòJeced?
(C) JÙeeIeelees (D) JÙeeKÙeeLeex (ii) ue#eCee mJeerke=âefle keâe DeeOeej nw? T SET–2014,
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50 (iii) ue#eCeeJe=òes: DeeOeej: Deeqmle? MG KV Ph.D–
140. veeefYeOee .............. YeeJeeled nslJeYeeJeeVe ue#eCee~ 2016, UP PGT–2004, UGC 25 J–1999
BHU AET–2012 (A) ÙeesiÙelee (B) mebkesâle«en
(A) meceÙee (B) efveÙecee
(C) Deemeeqkeäle (D) cegKÙeeLe&yeeOe
(C) megefJeOee (D) JÙe_pevee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70-71
147. `ie”eÙeeb Iees<e:' ceW keâewve ue#eCee nw?UP PGT–2004
141. mebkesâle«enmÙe meeOeveb ve Jele&les—CCSUM Ph.D-2016
(A) JÙeekeâjCeced (B) Gheceeveced (A) ØeÙeespevecetuee (B) ¤ef{-ue#eCeue#eCee
(C) DeehleJeekeäÙeced (D) cegKÙeeLe&yeeOe: (C) ØeÙeespevecetuee-ue#eCe-ue#eCee (D) ¤ef{cetuee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-42 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
142. (i) JeeÛÙeeLe&Øeefleheeefokeâe MeeqkeäleYe&Jeefle– 148. (i) keâeJÙeØekeâeMeevegmeejb JeeÛekeâ: keâ:? T– SET–2014
(ii) Meyo keâer Jen Meeqkeäle efpememes JeeÛÙeeLe& Øekeâš neslee (ii) JeeÛekeâ: keâerÂMeceLe&ced DeefYeOeòes?
nw, Jen keânueeleer nw? RPSC–SET–2010
UP TGT (H)–2009, UGC 25 D–2005
(A) mee#eelme¿sefleleced DeLe&ced (B) ue#ÙeeLe&ced
(A) ue#eCee (B) JÙe_pevee
(C) JÙeÁŸeeLe&ced (D) leelheÙee&Le&ced
(C) MeyoMeeqkeäle (D) DeefYeOee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-50 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-9) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-42

136. (C) 137. (B) 138. (B) 139. (A) 140. (A) 141. (D) 142. (D) 143. (A) 144. (C) 145. (B)
146. (D) 147. (C) 148. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 265
149. (i) keâe Deejesefhelee MeyoMeeqkeäle:? UP PGT–2005, 156. `ie”eÙeeb Iees<e:' FlÙe$e Jele&les? UGC 25 D–2009
(ii) `Deejesefhele ef›eâÙee' Ùee Deejesefhele MeyoJÙeeheej nw? (A) Gheeoeveue#eCee (B) ØeÙeespeveJeleer ue#eCee
(iii) keâe Dee|helee Meeqkeäle:–UGC73 S–2013, J–2014, (C) ieewCeerue#eCee (D) meejesheeue#eCee
UK SLET–2012, 2015 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
(A) JÙe_pevee (B) DeefYeOee 157. FÙecesJe ™hekeâeue¿ejmÙe yeerpeced- K-SET–2014
(C) ue#eCee (D) ue#eCee SJeb JÙe_pevee (A) meejeshee (B) meeOÙeJemeeefvekeâe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51 (C) efve™{e (D) ØeÙeespeveJeleer
150. `ieewjÙeced' GoenjCe nw? UP PGT–2005 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eece Meem$eer, hespe-33
(A) Megæeue#eCee keâe (B) meejeshee ue#eCee keâe 158. `ieewJee&nerkeâ:' FlÙegoenjCeced– UGC 25 D–2008
(C) Meeyoer JÙe_pevee keâe(D)meeOÙeJemeevee ieewCeer ue#eCee keâe (A) penuue#eCeeÙee: (B) Depenuue#eCeeÙee:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.12) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-62 (C) meejesheeue#eCeeÙee: (D) meeOÙeJemeeveeue#eCeeÙee:
151. `ie”eÙeeb Iees<e:'–FmeceW JÙeÁŸeeLe& nw-UGC 25 D–1998 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe-62
(A) iebieeØeJeen (B) ie”eleš 159. (i) eEkeâ veece DeefYeOeehegÛÚYetlee YeJeefle?
(C) ceerve (D) MewlÙeheeJevelJeeefo (ii) DeefYeOeehegÛÚYetlee keâe? UGC 25 D–2006,
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70-72 (iii) DeefYeOeehegÛÚefceefle JÙeJeefùÙeles– 2011, J-2015

152. `F&MJejevegodYeeefJelee' keâe efkeâmemes mecyevOe nw? (A) mLeehevee (B) ue#eCee
UGC 25 D–1997 (C) leelheÙee& (D) YeeJevee
(A) DeefYeOee mes (B) OJeefve mes œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-251
(C) leelheÙee& mes (D) ue#eCee mes 160. MeyoMeeqkeäle: keâe? BHU Sh.ET–2013

œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2/5)-Meeefue«eece Meem$eer, hespe-29 (A) ue#eCee (B) GlØes#ee

153. meevlejeLe&efve‰es JÙeeheejes YeJeefle– UGC 25 J–2005 (C) mecYeeJevee (D) efJeYeeqkeäle:

(A) JÙe_peveeJÙeeheej: (B) ue#eCeeJÙeeheej: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-34


161. keâeJÙeØekeâeMekeâejsCe keâeJÙensleJe: efveefo&°e:?
(C) DeefYeOeeJÙeeheej: (D) leelheÙee&efYeOees JÙeeheej:
RPSC «es[-I PGT–2015
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-52
(A) Meefkeäle: (B) efvehegCelee
154. `ie”eÙeeb Iees<e:' FlÙe$eeeqmle– BHU AET–2010
(C) DeYÙeeme: (D) Sles mecegefolee: nsleJe: ve leg JÙemlee:
(A) ue#eCe-ue#eCee (B) ¤ef{ue#eCee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-17
(C) efJehejerleue#eCee (D) meejesheeue#eCee
162. cecceš Éeje Gheeoeve ue#eCee kesâ GoenjCe `ieewjvegyevOÙe:'
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-57
ceW efkeâme DeeÛeeÙe& kesâ cele keâe KeC[ve efkeâÙee ieÙee nw?
155. cegKÙeeLe&yeeOes meefle YeJeefle? UGC 25 J–2007 UP GIC–2009
(A) DeefYeOeeJÙeeheej: (B) ue#eCeeJÙeeheej: (A) kegâceeefjueYeó (B) cegkegâueYeó
(C) JÙe_peveeJÙeeheej: (D) leelheÙe&ced (C) ØeYeekeâj (D) Yeóueesuueš
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-54-55
149. (C) 150. (D) 151. (D) 152. (D) 153. (B) 154. (A) 155. (B) 156. (B) 157. (A) 158. (C)
159. (B) 160. (A) 161. (D) 162. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 266
163. `Gheke=âleb yeng le$e efkeâcegÛÙeles' Deeefo GoenjCe nw? Gheeoeveue#eCee keâe GoenjCe nw? UGC 73 J–2009
168.
UP GIC–2009 (A) ieeceeveÙe (B) kegâvlee: ØeefJeMeeqvle
(A) ue#eCeue#eCee keâe (B) Gheeoeve ue#eCee keâe (C) ieewJee&nerkeâ: (D) ie”eÙeeb Iees<e:
(C) meejesheeue#eCee keâe (D) meeOÙeJemeevee ue#eCee keâe œees l e–keâeJÙeØekeâeMe (met .13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-59 169. `keâekesâYÙees oefOe j#Ùeleeced' FlÙe$e keâes efJeMes<e:?
164. DeeÙegjsJesob (Ie=leced) FlÙe$e ue#eCee Deeqmle? BHU AET–2010
(A) leelheÙee&vegheheefòe: (B) DevJeÙeevegheheefòe:
UP GDC–2012
(C) me¿sle«eneYeeJe: (D) JeekeäÙeeLee&ÓJeyeesOe:
(A) Megæe meejeshee (B) ieewCeer meejeshee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-52
(C) Megæe meeOÙeJemeevee (D) ieewCeer meeOÙeJemeevee
170. cegKÙeeLe&yeeOes ............. ¤ef{leesÓLe ØeÙeespeveeled~
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-65
DevÙeesÓLeex ue#Ùeles Ùelmee ue#eCeejesefhelee ef›eâÙee~~
165. (i) cegKÙeeLe&yeeOes keâe Je=efòe:–
BHU AET–2011
(ii) cegKÙeeLe&yeeOes leodÙeesies MeeqkeäleYe&Jeefle? (A) ÙeÅeesies (B) JÙeeÙeesies
(iii) cegKÙeeLe&yeeOes leÅeesies ¤ef{leesÓLe ØeÙeespeveeled~ (C) leÅeesies (D) mebÙeesies
DevÙeesÓLeex ue#Ùeles Ùelmee ........ jesefhelee ef›eâÙee~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-12) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51
BHU AET–2012, UGC 73 D–2004, 171. Gheeoeveb .............. ÛeslÙegkeälee MegæwJe mee efÉOee~
BHU Sh. ET–2008 BHU AET–2011
(A) JÙe_pevee (B) DeefYeOee (A) ue#eCeb (B) lel#eCeb
(C) ue#eCee (D) leelheÙee& (C) j#eCeb (D) efMe#eCeb
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
166. DeOeesefveefo&„s<eg ÙegiceheÙee&Ùeb meceerÛeerveb efJeefÛevegle– 172. `osJeoòees efoJee ve Yeg*dkeäles' FlÙe$e jeef$eYeespeveb ve ue#Ùeles~
MH-SET–2013 BHU AET–2011
(keâ) Gheeoeveue#eCee 1. kegâvlee: ØeefJeMeefvle oervees
(A) (B) nervees
(Ke) ue#eCeue#eCee 2. DeeÙegIe=&leced efKeVees
(C) (D) heervees
(ie) meejesheeue#eCee 3. MJeslees OeeJeefle œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-57
(Ie) ØeÙeespeveJeleer ue#eCee 4. keâefue”: meenefmekeâ:173. (i) ue#eCee keâefleOee-BHU AET–2012, MH SET-2011,
keâ Ke ie Ie (ii) Øeeskeälee keâefleefJeOee keâeJÙeØekeâeMes ue#eCee Jeo~
(A) 3 4 2 1 (iii) cecceševegmeejb ue#eCeeÙee: Yesoe: keâefle? JNU. MET-2015
(B) 4 3 1 2 (A) efÉefJeOee (B) ef$eefJeOee
(C) 1 2 3 4 (C) Ûelege|JeOee (D) <e[defJeOee
(D) 2 1 4 3
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met$e-17) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-66
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce-YeJeeveerMebkeâj Mecee&, hespe-217, 220, 231, 227
174. `ieew J ee& n er k eâ:' FlÙe$e `ieew j Ùeced ' FlÙe$e Ûe
167. keâeJÙeØekeâeMeevegmeejb ue#eCeeÙee: Yesoes veeefmle— meeOeejCeiegCeeßeÙelJesve .......... SJe ue#Ùeles FlÙehejs-
T-SET–2013 BHU AET–2012
(A) meeOÙeJemeevee ue#eCee (B) meejeshee ue#eCee (A) heoeLe& (B) heÅeeLe&
(C) meesheeoevee ue#eCee (D) Gheeoeve ue#eCee (C) hejeLe& (D) JeeÛÙeeLe&
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-61 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-62, 63

163. (A) 164. (C) 165. (C) 166. (A) 167. (C) 168. (B) 169. (A) 170. (C) 171. (A) 172. (D)
173. (D) 174. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 267
175. cegKÙeeLe&yeeOes leÅegkeäles keâesÓLe&: ØeleerÙeles? 181. `kegâvlee: ØeefJeMeeqvle'–Ùen efpemekeâe GoenjCe nw, Jen nw?
BHU Sh. ET–2011 BHU MET–2015
(A) JÙeÁŸeeLe&: (B) ue#ÙeeLe&: (A) DeefYeOee (B) ue#eCee
(C) MekeäÙeeLe&: (D) leelheÙee&Le&: (C) JÙe_pevee (D) Je›eâeseqkeäle
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2.5) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–28 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53
176. ÙemÙeeb ue#eCeeÙeeb cegKÙeeLe&mÙeeefhe «enCeb YeJeefle mee ue#eCee 182. (i) `ieÁeÙeeb Iees<e:' FlÙemÙe ue#ÙeeLeexÓeqmle-
YeJeefle – UGC 25 D–2013 (ii) `ie”eÙeeb Iees<e:' keâe ue#ÙeeLe& nw-
(A) Gheeoeveue#eCee (B) ue#eCe-ue#eCee (iii) `ie”eÙeeb Iees<e:' DemÙe ue#ÙeeLe&:–
(C) penlmJeeLee& (D) ¤ef{cetueeue#eCeue#eCee UP PGT–2002, UP GIC–2015, CCSUM -Ph.D-2016
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-13) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-53 (A) ie”elešs Iees<e: (B) Iees<e: ØeevleJeeefnvÙeeb ie”eÙeeced
177. `ie”eÙeeb Iees<e:' FlÙe$e ue#eCeeÙee: ØeÙeespeveb efkeâced? (C) Iees<es MeerlelJeb-hee<eeCelJeced (D) ie”epeueØeJeens Iees<e:
JNU MET–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-61
(A) Iees<es Jeemeeos: ØelÙeÙe:
183. (i) efkeâmeves keâne `ue#eCee lesve <e[defJeOee'?
(B) ie”eleerjs MeerlelJeheeJevelJeeos: ØelÙeÙe:
(ii) ``ue#eCee lesve <e[defJeOee'' keâmÙesÙecegefòeâ:?
(C) ie”eÙeeb mveeveeefokeâmÙe ØelÙeÙe:
(iii) `ue#eCee lesve <e[defJeOee' Fefle kesâve DeeÛeeÙexCe Gkeäleced?
(D) OeerJejeCeeb celmÙeeefoØeehles: ØelÙeÙe: UGC 73 J–2015, K- SET–2014, RPSC SET–2010
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70-71 (A) kegâvlekesâve (B) ceccešsve
178. ‘ieÁeÙeeb Iees<e:’ FlÙeefmceved MewlÙeheeJevelJeÙees: Øeleerleew (C) Yejlesve (D) ®õšsve
MeyoMeefòeâJe&le&les— G.GIC–2015
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-17) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-66
(A) DeefYeOee (B) ue#eCee
184. ceccešceles ue#eCee mee#eelmecyeOesve efkebâ efve…e YeJeefle?
(C) JÙe_pevee (D) leelheÙee&
JNU. M. Phil/Ph.D-2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met0-23) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70 (A) Meyoefve…e (B) cegKÙeeLe&efve<"e
179. DeOeesefueefKele ceW mes ue#eCee kesâ efueÙes keâewve-mee nsleg
(C) ue#ÙeeLe&efve…e (D) JÙeÁŸeeLe&efve…e
Dehesef#ele veneR nw? UP PGT–2013
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.12) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51
(A) cegKÙeeLe&yeeOe (B) meceJeeÙe mecyevOe
185. ‘ØeÙeespevesve meefnleb ue#eCeerÙeb ve ÙegpÙeles’— FlÙegefòeâ: kesâve
(C) ¤ef{ (D) ØeÙeespeve
mecyeæe? UGC 25 J–2016
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-12)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-51
(A) JÙe_peveeÙee: he=LeiJe=efòelJemJeerkeâejsCe
180. ieewCeer ue#eCee keâe %eeve neslee nw- UP PGT–2013
(B) DeefYeOeeÙee: ØeeLecÙesve
(A) meceJeeÙe mes (B) meeÂMÙe mes
(C) ue#eCeeÙee: ieewCelJemJeerkeâejsCe
(C) mebÙeesie mes (D) DeLee&heefòe mes
(D) leelheÙee&Le&mJeerkeâejsCe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-59
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.28) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-75

175. (B) 176. (A) 177. (B) 178. (C) 179. (B) 180. (B) 181. (B) 182. (A) 183. (B) 184. (B)
185. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 268
186. DeOemleveÙegiceeveeb leeefuekeâebefJeefÛevegle— K-SET-2015 193. ceccešceles JÙe”ŸecetueeJÙe_peveeÙee: GoenjCeb Jele&les?
(keâ) mebÙeesie: 1. keâCee&peg&veew UGC 25 D–2013
(Ke) efJeØeÙeesie: 2. meMebKeÛe›eâes nefj: (A) efve:Mes<eÛÙegleÛevoveced (B) heMÙe efveMÛeueefve<hevoe
(ie) meenÛeÙe&ced 3. Yeerceepeg&veew (C) «eecele®Ceb le®CÙee (D) ceeleie&=neshekeâjCeb veeeqmle
(Ie) efJejesefOelee 4. DeMebKeÛe›eâes nefj: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-41
keâ Ke ie Ie
194. cecceš kesâ Devegmeej JÙe*diÙe ¤he ØeÙeespeve ceW DeheefjneÙe&
(A) 2 4 3 1
(B) 3 1 2 4 nw- UP GIC–2009
(C) 4 3 2 1 (A) JÙe_pevee (B) DeefYeOee
(D) 1 2 3 4
(C) leelheÙee& (D) ¤ef{
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.32) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-78
187. `jece-ue#ceCeew' JÙe_pevee nw- UP PGT–2002 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-69
(A) mebÙeesie (B) efJejesefOelee 195. ``DeLe&mÙe JÙe_pekeâlJes leÛÚyomÙe menkeâeefjlee''–nesleer
(C) meenÛeÙe& (D) DeLe& nw- UGC 73 D–2012
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.32) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-78 (A) MeeyoerJÙe_peveeÙeeced (B) DeeLeeaJÙe_peveeÙeeced
188. `meMe“Ûe›eâes nefj:' ceW JÙe_pevee nw- UP PGT–2002 (C) iet{JÙe_peveeÙeeced (D) Deiet{JÙe_peveeÙeeced
(A) mebÙeesie (B) efJeØeÙeesie
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-38) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-89
(C) efJejesefOelee (D) meenÛeÙe&
196. DeeLeeaJÙe_pevee ceW DeLe& keâer JÙe_pekeâlee Deewj menkeâeefjlee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-82
189. JÙe_pevee keâefleOee— MH-SET–2011 nw– UGC 73 D–2013
(A) efÉOee (B) ef$eOee (A) JeCe&mÙe (B) Ghemeie&mÙe
(C) ÛelegOee& (D) he_ÛeOee (C) ØelÙeÙemÙe (D) MeyomÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-82 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.38) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-89
190. ØeÙeespeve meowJe iecÙe nw– UP PGT–2005 197. ÙemÙe ØeleerefleceeOeelegb ue#eCee mecegheemÙeles~
(A) Fbefiele mes (B) JÙe_pevee mes
Heâues........... iecÙesÓ$e JÙe_peveeVeeheje ef›eâÙee~~
(C) JÙeepeeseqkeäle mes (D) GheÙeg&keäle meYeer mes
BHU AET–2011
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-18) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-67
(A) Meyowkeâ (B) cegKÙeeLe&
191. ue#eCee ceW ØeÙeespeve keâer Øeleerefle keâjeves Jeeueer Je=efòe nw–
UGC 25 D–2001 (C) mebkesâle (D) mevoYe&
(A) DeefYeOee (B) ue#eCee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.23) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70
(C) JÙe_pevee (D) leelheÙee& 198. (i) `ie”eÙeeb Iees<e:' FlÙe$e MewlÙeheeJevelJeeefoyeexOees peeÙeles-
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-23) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70
(ii) `ie”eÙeeb Iees<e:' ceW MewlÙe leLee heeJevelJe keâer Øeleerefle
192. ØeleerÙeceeveeLe&mÙe Øeefleheeefokeâe MeeqkeäleYe&Jeefle–
UGC 25 D–2009
nesleer nw- UP PGT–2013, WB SET-2010
(A) JÙe_pevee (B) ue#eCee (A) DeefYeOee Je=efòe mes (B) ue#eCee Je=efòe mes
(C) DeefYeOee (D) leelheÙee& (C) DeeOeejlJe keâer efJeJe#ee mes (D) JÙe_pevee mes
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/4)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–13 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-70
186. (A) 187. (C) 188. (A) 189. (A) 190. (B) 191. (C) 192. (A) 193. (B) 194. (A) 195. (B)
196. (D) 197. (A) 198. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 269
199. mebÙeesieeefo kesâ Éeje DeveskeâeLe&keâ MeyoeW kesâ JeeÛekeâlJe 205. mebkesâle«enmÙe ØeOeeveb meeOeveced........~ GT SET–2016
kesâ efveÙeeqv$ele nesves hej JeeÛÙeeLe& mes efYeVe DeLe& keâer (A) ueeskeâJÙeJenej: (B) DeehleJeekeäÙeced
Øeleerefle keâjeves Jeeues JÙeeheej keâes keâne peelee nw–
(C) Gheceeveced (D) keâesMe:
UP PGT–2013
(A) leelheÙee& (B) DeefYeOee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-42
(C) JÙe_pevee (D) ue#eCee 206. ceerceebmekeâeveeb celes Meyoeveeb Meefòeâ: WB SET-2010
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met$e-32) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-77 (A) peeleew (B) JÙeòeâew
200. ‘%eevemÙe efJe<eÙees ¢evÙe:’ FlÙe$e DevÙeMeyomÙe keâ: DeLe&:- (C) peeefleefJeefMe„JÙeòeâew (D) GheeOeew
JNU. M. Phil/Ph.D-2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-47
(A) efJe<eÙeeovÙe: (B) HeâueeovÙe:
207. leodieleb Ûe .............. keâeJÙekeâejCeleeJeÛÚskeâleÙee efmeæes
(C) MeyoeovÙe: (D) %eeveeovÙe:
peeefleefJeMes<e: GheeefOe™heb Jee KeC[ced~ hetjÙele~
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.29) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-76
KL SET–2014
201. (i) DeOemlevehe#es<eg keâleceefmceved Deeue¿eefjkeâceleevegmeejle:
Meyome¿slees ie=¢eles~ UGC 25 J–2008, (A) keâeJÙelJeced (B) MeyolJeced

(ii) mebkesâle: kegâ$e ie=¢eles? WB SET-2010 (C) keâejCelJeced (D) ØeefleYeelJeced


(A) peeleew (B) peeefleefJeefMe„JÙekeäleew œeesle–jmeieÁeOej - ceoveceesnve Pee, hespe–27
(C) JÙekeäleew (D) peeefleJÙekeälÙeeke=âefle<eg 208. keâeJÙeØekeâeMeevegmeejb iegCeerYetleJÙeÁŸeb veeefmle—T SET–2013
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-10)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-43 (A) Deiet{: (B) DemHegâš:
202. (i) mebkesâle«en ceW Meyo keâe DeLe& ‘Deheesn’ ceevÙe nw—
(C) DehejmÙee”: (D) megvoj:
(ii) `Deheesn' keâes MeyoeLe& ceeveves Jeeues celeJeeoer nQ–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-66) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-196
UP-GIC–2009, UP PGT–2011
209. DeefYeefnleevJeÙeJeeo keâe Fmemes mecyevOe nw-
(A) vewÙeeefÙekeâeW kesâ Éeje (B) JesoeefvleÙeeW Éeje
(C) yeewæeW Éeje (D) ceerceebmekeâeW Éeje UGC 25 D–1999

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-49 (A) leelheÙee&Le& (B) JÙe”ŸeeLe&


203. (i) kesâJeue peeefle ceW Meyo keâe mebkesâle«en ceeveves Jeeues (C) ØeYeekeâjcele (D) mebkesâefleleeLe&
celeJeeoer nQ? UP GIC–2009, UP GDC–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-35-36
(ii) `peeeflejsJe' me¿sle«enmÙeeÓÓOeej Fefle cevÙevles?
210. (i) leelheÙee&Je=efòe: mJeeref›eâÙeles– UGC 25 D–2008,
(A) JewÙeekeâjCe (B) ceerceebmekeâ
(ii) leelheÙee&Le&ce”erkegâJe&eqvle– UP PGT–2011
(C) Jesoevleer (D) yeewæ
(iii) leelheÙee&Je=efòe mJeerke=âle keâer ieÙeer nw–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-49
UP GDC–2012, UGC 73 J–2016
204. `DeeqvJeleeefYeOeeveJeeo' cele nw? UP PGT–2005
(A) DeeqvJeleeefYeOeeveJeeefove: (B) DeefYeefnleevJeÙeJeeefove:
(A) DeevevoJeOe&ve keâe (B) kegâceeefjueYeó keâe
(C) ØeYeekeâjieg® keâe (D) cecceš keâe (C) vew®keälekeâe: (B) MeyoyeÇÿeJeeefove:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-35-36

199. (C) 200. (B) 201. (B) 202. (C) 203. (B) 204. (C) 205. (A) 206. (A) 207. (D) 208. (D)
209. (A) 210. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 270
211. (i) ``leelheÙee&LeexÓefhe kesâ<egefÛeled' keâLeveb mecyeodOÙeles – 216. DeefYeefnleevJeÙeJeeefoveeb celesve DeheoeLeexÓefhe JeekeäÙeeLe&:
(ii) keâeJÙeØekeâeMe ceW `leelheÙee&LeexÓefhe kesâ<egefÛeled' ceW efkeâced GÛÙeles? BHU AET–2012
Fvekesâ cele keâe me¿sle nw- (A) leelheÙee&Le&: (B) JeekeäÙeeLe&:
(iii) `leelheÙee&LeexÓefhe kesâ<egefÛeled' FlÙebMes `kesâ<egefÛeled' heosve (C) leòJeeLe&: (D) iet{eLe&:
cecceš: kesâ<eeb celeb ØeoMe&Ùeefle– œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-36
UP GDC–2013, UP GIC–2009, 2012 217. MeeyoyeesOes DeefvJeleeefYeOeeveJeeo: kewâj”eref›eâÙeles?
(A) vewÙeeefÙekeâ (B) JewÙeekeâjCe K -SET–2015
(C) ceerceebmekeâ (D) Jew<CeJe (A) JewÙÙeekeâjCew: (B) ØeeYeekeâjw:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-7)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-35-36 (C) Yeeów: (D) vewÙÙeeefÙekewâ:

212. (i) `JeeÛÙe SJe JeekeäÙeeLe&' Fefle Ùes Jeoefvle les– œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37
218. cecceš ves `Deekeâeb # eeÙees i Ùelee-meef V eef O eJeMeeod
(ii) `JeeÛÙe ner JeekeäÙeeLe& nw' Ùen ceeveves Jeeues nQ?
Je#ÙeceeCemJe¤heeCeeb heoeLee&veeb mecevJeÙes leelheÙee&Leex
(iii) `JeeÛÙe SJe JeekeäÙeeLe&:' Fefle kesâ<eeb celeceeqmle?
efJeMes<eJehegjheoeLeexÓefhe JeekeäÙeeLe&:' keânkeâj efkeâme Jeeo
(iv) `JeeÛÙe SJe JeekeäÙeeLe&:' Fefle kesâ Jeoeqvle– keâe mebkesâle efkeâÙee nw? UP GDC–2008
UGC 73 J–2012, RPSC-SET-2010, (A) leÉeveJeeo (B) DeheesnJeeo
K-SET–2013, MH SET-2013
(C) DeefYeefnleevJeÙeJeeo (B) DeeqvJeleeefYeOeeveJeeo
(A) DeefYeefnleevJeÙeJeeefove: (B) DeeqvJeleeefYeOeeveJeeefove:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-36
(C) YeeqkeäleJeeefove: (D) JÙeeqkeäleJeeefove: 219. DeefYeefnleevJeÙeJeeo cele nw– UP PGT–2004, 2009
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37 (A) ØeYeekeâj ieg® keâe (B) DeevevoJeOe&ve keâe
213. ......... LeexÓefhe kesâ<egefÛeled~ BHU AET–2011 (C) cecceš keâe (D) ceerceebmekeâ (kegâceeefjueYeó) keâe
(A) leelheÙee& (B) meb#eshee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-35
(C) efJe#eshee (D) mevosMee 220. cecceš kesâ Devegmeej jmeoes<e nw- UGC 73 D–2013
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-7) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-35 (A) SkeâeoMe (B) ÉeoMe
214. efJeefMe„e SJe heoeLee&: JeekeäÙeeLe&:~ ve leg heoeLee&veeb........ (C) $eÙeesoMe (D) Ûelego&Me
BHU AET–2011 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-81)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-357
(A) JewefMe„Ÿeced (B) JewpeelÙeced 221. oes<ee: keâefleOee celee:? BHU AET–2010
(C) JewOecÙe&ced (D) mebÙeespeveced (A) efÉOee (B) ef$eOee

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37 (C) ÛelegOee& (D) he_ÛeOee


œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (7.1) - Meeefue«eeceMeem$eer, hespe-228
215. JeeÛÙe SJe........... FlÙeeqvJeleeefYeOeeveJeeefove:~
222. ve ............ mJeheosveeskeäleeJeefhe me_ÛeeefjCe: keäJeefÛeled~
BHU AET–2012
BHU AET–2011
(A) leelheÙee&Le& (B) JeekeäÙeeLe&
(A) iegCe: (B) oes<e:
(C) leòJeeLe& (D) iet{eLe&
(C) yeesOe: (D) ueeYe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-37 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.82)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-365
211. (C) 212. (B) 213. (A) 214. (A) 215. (B) 216. (A) 217. (B) 218. (C) 219. (D) 220. (C)
221. (D) 222. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 271
223. .......... nefleoex<ees jmeMÛe cegKÙe: leoeßeÙeeÉeÛÙe:– 230. ``Ùes jmemÙeeef”vees Oecee&: MeewÙee&oÙe FJeelceve:~
BHU AET–2012 Glkeâ<e&nsleJemles mÙegjÛeueeqmLeleÙees........~~'' GefÛele Meyo
(A) ue#ÙeeLe& (B) JeeÛÙeeLe& mes JeekeäÙehete|le keâjW~ UGC 73 J–2015
(A) Deue¿eje: (B) iegCee:
(C) JeekeäÙeeLe& (D) cegKÙeeLe&
(C) oes<ee: (D) Je=efòe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.71) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
224. S<eg keâesÓLe&oes<e:? BHU Sh.ET–2013
231. keâeJÙemÙe Glkeâ<e&nsleJe: kesâ? K -SET–2015
(A) DeefOekeâe#ejlee (B) «eecÙelJeced (A) oes<ee: (B) Je=òeÙe:
(C) ßegeflekeâšglee (D) meceemeyenguelee (C) iegCee: (D) heekeâe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-330 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
225. `jmeehekeâ<e&keâe oes<ee:' Geqkeäle efkeâme DeeÛeeÙe& keâer nw? 232. jmemÙeeef”vees Oecee&: kesâ? JNU MET–2015
UP PGT (H)–2005 (A) Deue¿eje: B) iegCee:
(A) Jeeceve (B) efJeMJeveeLe (C) Meyoe: (D) DeLee&:
(C) cecceš (D) Yejle œees l e–keâeJÙeØekeâeMe (met .86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
233. ceccešceles keâefle heoielee: oes<ee: YeJeefvle?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-71) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266
JNU. M. Phil/Ph.D-2014, JNU. MET-2015
226. (i) jmeehekeâ<e&keâ: keâ:– UGC 73 D–2014, (A) oMe (B) ÉeoMe
(ii) jmeehekeâ<e&keâe: YeJeeqvle– BHU Sh. ET–2011, (C) <ees[Me (D) he_ÛeoMe
(iii) keâeJÙemÙe Dehekeâ<e&keâe: kesâ:? K -SET–2015 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.72) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266
(A) iegCee: (B) oes<ee: 234. ceccešceles iegCee: meeqvle– UP GIC–2015
(C) Deue¿eje: (D) YeeJee: (A) cegKÙeOecee&: (B) jmemÙeeefÁvees Oecee&:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-71) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266 (C) me_Ûeeef j Cees Oecee& : (D) DeeqmLeje: Oecee&:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
227. mee#eelmecyevOesve oes<emÙe kegâ$e eqmLeefle:? HE–2015
235. ‘‘Ùes jmemÙeeef Á vees Oecee& : Meew Ù ee& o Ùe FJeelceve:~
(A) jmes (B) Meyos Glkeâ<e& n s l eJemles mÙeg jÛeueeq m LeleÙees ieg C ee:~~’’ Fef le
(C) DeLex (D) JeekeäÙes keâmÙeeseqkeäle:? UP GIC–2015
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.71) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266 (A) DeevevoJeOe&vemÙe (B) JeecevemÙe
228. ceccešmÙe celesve oes<eeCeeb ue#eCeb efkeâced? (C) ceccešmÙe (D) kegâvlekeâmÙe
DSSSB PGT–2014, DSSSB TGT–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
(A) JeekeäÙeehekeâ<e&keâes Oece&: (B) Meyoehekeâ<e&keâes Oece&: 236. (i) cecceš keâer mecceefle ceW iegCe nw?
(ii) ceccešmÙe celesve keâeJÙeiegCee: meeqvle–
(C) jmeehekeâ<e&keâes Oece&: (D) DeLee&hekeâ<e&keâes Oece&:
UP GDC–2013, UP GIC–2009
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.71) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266 (A) jmemÙe ieewCeerYetlee: Oecee&:
229. oes<ee: keâmÙeehekeâ<e&keâe: YeJeeqvle– BHU AET–2010 (B) keâeJÙemÙe peerJeveeOeeÙekeâleòJeeefve
(A) DeLe&mÙe (B) iegCemÙe (C) jmemÙe Glkeâ<ee&OeeÙekeâleòJeeefve
(C) jerles: (D) jmemÙe (D) oes<ejefnlekeâeJÙe™heelcekeâe:

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.71) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-266 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380

223. (D) 224. (B) 225. (C) 226. (B) 227. (A) 228. (C) 229. (D) 230. (B) 231. (C) 232. (B)
233. (C) 234. (B) 235. (C) 236. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 272
237. (i) `$eÙemles ve hegveo&Me' FlÙeeefo keâeJÙeiegCeefveOee&jCeb 244. Ùes jmemÙeeef”vees Oecee&: MeewÙee&oÙe FJeelceve: ........ nsleJe:
ke=âleJeeved- UP GDC–2014, BHU AET–2010 les mÙeg:~ BHU AET–2012
(ii) `$eÙemles ve hegveo&Me Fefle' kesâve Gkeäleced? (A) Gæej (B) Glmeen
(A) oC[er (B) Jeeceve: (C) GlLeeve (D) Glkeâ<e&
(C) efJeMJeveeLe: (D) cecceš: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388 245. De”ÉejsCe jmeyeesOekeâesÓÙeced–JNU M. Phil/Ph.D-2015
(A) JÙeefYeÛeeefjYeeJe: (B) iegCe:
238. meceemeYetÙemlJeb keâeqmceved iegCes DeefYeceleced? UK SLET–2015
(C) Deue¿ej: (D) JÙe_pevee
(A) ceeOegÙex (B) Øemeeos
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.87) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-381
(C) Deespeefme (D) Mues<es
246. DeÁerke=âlee: keâefle iegCee: ceccešsve ÙeLeeÙeLeced–
œeesle–keâeJÙeeoMe& (1/80)-ßeerjeceÛevõ efceße, hespe-61 BHU AET–2012
239. ceeOegÙe& iegCe efkeâme jme keâe Oece& nw? UP GDC–2008 (A) <e[diegCee: (B) oMeiegCee:
(A) ëe=”ej (B) Jeerj (C) $eÙeesiegCee: (D) he_ÛeiegCee:
(C) DeodYegle (D) jewõ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.89) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388 247. ceeOegÙeezpe: .............. KÙeem$eÙemles ve hegveo&Me–
240. pees keâeJÙeelcee jme kesâ Oece& nQ, Jes keânueeles nQ– BHU AET–2011
BHU AET–2012 (A) Øemeeoe (B) Øeceeoe
(A) Meyoe: (B) iegCee: (C) Øekeâ<ee& (D) ØemeVee
(C) Deue¿eje: (D) DeLee&: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
248. De”erjme kesâ Oece& Deewj Gmekesâ Glkeâ<ee&OeeÙekeâ leòJe nQ–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
UGC 73 J–2012
241. Dee¥eokeâlJeb .....ëe=Áejs õgeflekeâejCeced–BHU AET–2012
(A) Deue¿eje: (B) iegCee:
(A) meewvoÙeË (B) ceeOegÙeË
(C) JeCee&: (D) oes<ee:
(C) efJe%eeveb (D) Meyoeveeb œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.89) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388 249. (i) `ceeOegÙeezpe: ØemeeoeKÙee: $eÙemles ve hegveo&Me' Ùen cele nw-
242. keâes veeceemeew iegCe: Øeeskeäle: meJe&$e efJeefnleeqmLeefle:? (ii) ``ceeOegÙeezpe: ØemeeoeKÙee: $eÙemles ve hegveo&Me'' –
BHU AET–2012 Fefle keâmÙe celeceeqmle– UGC 73 J–2012, D–2014
(A) Mues<e: (B) Øemeeo: (A) ceccešmÙe (B) YejlemÙe
(C) meceeefOe: (D) mecelee (C) YeecenmÙe (D) YeespejepemÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.93) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-390 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
243. Ùe$e ßegeflecee$esCe Meyoe: DeLe&y eesOekeâe: YeJeeqvle le$e 250. keâeJÙeØekeâeMeevegmeejb ëe=”ejs õgeflekeâejCeced Dee¥eokeâlJeb
ceccešsve keâes veece iegCe: mJeerke=âle:?BHU AET–2012 keâmÙe? UGC 25J -2016
(A) DeLe&JÙeeqkeäle: (B) keâeeqvle: (A) ceeOegÙe&mÙe (B) Deespeme:

(C) Øemeeo: (D) GoejlJeced (C) ØemeeomÙe (D) meceleeÙee:

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.100) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-394 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
237. (D) 238. (C) 239. (A) 240. (B) 241. (B) 242. (B) 243. (C) 244. (D) 245. (C) 246. (C)
247. (A) 248. (B) 249. (A) 250. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 273
251. efJeMes<eeOeevensleg: efmeæes JemlegOece&: keâ:?MH-SET-2011 258. leelheÙe&mÙe DeLeex YeJeefle– BHU AET–2012
(A) jme: (B) iegCe: (A) ØeleereflepeveveÙeesiÙelJeced (B) ue#ÙeeLe&:
(C) JeCe&: (D) JÙeefòeâ:
(C) cegKÙeesÓLe&: (D) JÙeÁŸeeLe&:
œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-44
(ii) meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-27
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-35
252. Meyoiele SJeb DeLe&iele yeerme iegCeeW kesâ Øeefleheeokeâ DeeÛeeÙe& 259. DeLe&ef›eâÙeekeâeefjleÙee ØeJe=efòeefveJe=efòeÙeesiÙee ........ YeJeefle–
nQ- UP GIC–2009 BHU AET–2012
(A) Yeecen (B) ®ÙÙekeâ JÙeeqkeälejsJe
(A) (B) YeeqkeälejsJe
(C) ®õš (D) Jeeceve (C) MeeqkeälejsJe (D) ÙegeqkeälejsJe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-44
253. ceeOegÙeezpe: ØemeeoeKÙeem$eÙemles ve hegveo&Me kesâ les?
UGC 25 D–2013 260. %eevemÙe ............... ¢evÙe: HeâuecevÙeogoeùleced?
(A) keâeJÙeoes<ee: (B) keâeJÙeiegCee: BHU AET–2012
(C) keâeJÙeYesoe: (D) keâeJÙeue#eCeced (A) meeOekeâes (B) yeesOekeâes
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388 (C) efJe<eÙees (D) keâejkeâ
254. Deef”vees jmemÙe DeÛeueeqmLeleÙees Oecee&: kesâ?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.29) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-76
UGC 25 J–2014
(A) iegCee: (B) Deue¿eje: 261. iegCeeveeb keâeJÙemJe™heefJe<eÙes keâe Yetefcekeâe Deefmle—
(C) jerleÙe: (D) jmee: T-SET-2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380 (A) iegCee: keâeJÙemÙe DeeJeMÙekeâeefve leòJeeefve meefvle
255. ‘iegCeJe=òÙee hegvemles<eeb Je=efòe: MeyoeLe&Ùeesce&lee’ efkeâmekeâe
(B) iegCee: keâeJÙemÙe mJe™heefveOee&jkeâe: meefvle
keâLeve nw? UP PGT–2004
(A) efJeMJeveeLe keâe (B) peieVeeLe keâe (C) iegCee: keâeJÙemÙe Glkeâ<e&nsleJe: meefvle
(C) cecceš keâe (D) Jeeceve keâe (D) iegCee: keâeJÙeced Deue¿ÏJe&efvle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.94) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-390 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.86) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380
256. (i) cecceš kesâ cele ceW iegCeeW keâer mebKÙee nw? 262. kesâ Deue¿eje:? BHU Sh.ET–2011
(ii) DeeÛeeÙe& cecceš ves keâeJÙeiegCe ceeves nQ-
(A) jmeMeesYeekeâje: (B) MeyoeLe&MeesYeekeâje:
(iii) ceccešceles keâefle keâeJÙeiegCee:-UP TGT (H)–2005,
UGC 73 J–2015, D-2015, K- SET-2013 (C) MeyoMeesYeekeâje: (D) DeLe&MeesYeekeâje:
(A) 10 (B) 3 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met$e.87) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-381
(C) 15 (D) 8
263. Deue¿ejMeyomÙe JÙeglheefòecetuekesâ JeemleefJekeâesÓLeex YeJeefle–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.88) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
DL–2015
257. `ieew MegkeäueMÛeueesef[lLe:' efkeâmekeâe efJeÛeej nw?
UP PGT–2005 (A) GheceeoÙees Yesoe: (B) YeecenMeem$eced
(A) cecceš keâe (B) ceneYee<Ùekeâej keâe (C) jmeehekeâ<e&kebâ leòJeced (D) Deue¿jesleerefle
(C) DeevevoJeOe&ve keâe (D) efkeâmeer keâe veneR œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe–470
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-45
251. (B) 252. (D) 253. (B) 254. (A) 255. (C) 256. (B) 257. (B) 258. (B) 259. (A) 260. (C)
261. (C) 262. (B) 263. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 274
264. Deue¿ejMeem$emecyevOeer e f J e<eÙe: keâeq m ceved heg j eCes Yeemeles ØeefleYeemeej! jmeeYeeleenleeefJeYee~
271.
Øeefleheeefolees Jele&les? DSSSB TGT–2014 YeeefJeleelcee MegYee Jeeos osJeeYee yele les meYee~~ veecekeâ
(A) cenehegjeCes (B) efJe<CeghegjeCes heÅe ceW efÛe$eyevOe nw– UP PGT–2013
(C) JeeÙeghegjeCes (D) DeeqivehegjeCes
(A) Ke[dieyevOe (B) meJe&leesYeõe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-578
(C) cegjpeyevOe (D) heodceyevOe
265. Deue¿ejeW keâes keâeJÙe keâer MeesYeekeâejkeâ Oece& efkeâmeves
ceevee? UGC (H) J–2007 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-436
(A) Yeecen (B) oC[er 272. Meyo keâer ÉÙeLeea Ùeespevee mes keâewve-mee Deue¿ej neslee
(C) cecceš (D) #escesvõ nw? UGC (H) J-2010
œeesle–(i) keâeJÙeeoMe& (2.1) - ßeerjeceÛevõ efceße, hespe–74 (A) DevegØeeme (B) Je›eâeseqkeäle
(ii) keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe471 (C) Mues<e (D) GlØes#ee
266. Yejlesveeskeälee: Deue¿eje: meeqvle – UGC 25 J–2009 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.102) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-401
(A) ÛelJeej: (B) eEJeMeefle:
273. ``ieg®pevehejlev$eleÙee otjlejb osMecegÅelees ievlegced
(C) he_Ûe (D) mehle
Deefuekegâuekeâesekf eâueueefueles vew<Ùeefle meefKe! megjefYemeceÙesÓmeew~~''
œeesle– veešŸeMeeŒe (6/40)-yeeyetueeue Megkeäue, hespe-293-294
..........De$e keâes veeceeue¿ej:? UGC 25 D–2013
267. Deue¿ejMeem$es keâefle ØemLeeveeefve meefvle–
DSSSB PGT–2014, DSSSB TGT–2014 (A) Ghecee (B) ¤hekeâ:
(A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj (C) Mues<eJe›eâeseqkeäle: (D) keâekegâJe›eâeseqkeäle:
(C) he_Ûe (D) <ešd œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-403
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, Yet0 hespe–16-18 274. ``ÙeogkeälecevÙeLeeJeekeäÙecevÙeLeeÓvÙesve ÙeespÙeles
268. MeyoeLe& kesâ MeesYeeefleMeeÙeer Oece& Deue¿ej kesâ meceLe&keâ Mues<esCe keâekeäJee Jee %esÙee mee .... mleLee efÉOee~~''
DeeÛeeÙe& nQ? UP PCS–2013
BHU AET–2012
(A) efJeMJeveeLe (B) Yeecen
(A) Mues<eeseqkeäle (B) efJe%eefhle
(C) oC[er (D) yeeCeYeó
(C) Je›eâeseqkeäle (D) efÉ®eqkeäle
œeesle– keâeJÙeeoMe& (2/1) - ßeerjeceÛevõ efceße, hespe–74
269. `keâeJÙeMeesYeekeâjevOecee&veue¿ejeved ØeÛe#eles' efkeâmekeâer Geqkeäle œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.102) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-401
nw? UGC (H) D–2010, UP PGT (H)–2010, 2013 275. Je›eâeseqkeäleÓue¿ej: keâefleefJeOe:? UK SLET–2012
(A) oC[er keâer (B) Yeecen keâer (A) he_ÛeefJeOe: (B) Ûelege|JeOe:
(C) ®õš keâer (D) Yejlecegefve keâer (C) efÉefJeOe: (D) ef$eefJeOe:
œeesle– keâeJÙeeoMe& (2/1) - ßeerjeceÛevõ efceße, hespe–74 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.102) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-401
270. GhekegâJe&eqvle leb mevleb Ùes ............................ peelegefÛeled~
276. cecceš kesâ cele ceW efvecveefueefK eleeW ceW mes keâewve mee
nejeefoJeoue¿ejemlesÓvegØeemeesheceeoÙe:~~ efjkeälemLeeveb hetjÙeleg~ Meyoeue¿ej nw? UGC 73 J -2016
BHU AET–2012
(A) Je›eâesefòeâ (B) Ghecee
(A) ”nejsCe (B) ÓÁÉejsCe
(C) ”oevesve (D) ”eef”lJesve (C) ™hekeâced (D) GlhesÇ#ee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.87) – DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–381 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-401
264. (D) 265. (B) 266. (A) 267. (C) 268. (C) 269. (A) 270. (B) 271. (D) 272. (B) 273. (D)
274. (C) 275. (C) 276. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 275
277. Je›eâeseqkeäle nw– BHU MET–2009, 2013 284. jmeeÅevegiele: ........ vÙeemeesÓvegØeeme:– BHU AET–2011
(A) iegCe (B) jerefle (A) Øeke=â„es (B) meceeqvJelees
(C) oes<e (D) Deue¿ej (C) ØeefLelees (D) Øeefmeæes
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-401 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.103) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-404
278. `Ye”erYeefCeefle' keânueeleer nw– UGC 73 J–2014 285. Demeke=âodJÙe_peveeJe=òeew keâesÓue¿ej:? BHU Sh. ET–2013
(A) meneseqkeäle: (B) Mues<e:
(A) mJeYeeJeeseqkeäle: (B) meceemeeseqkeäle:
(C) DevegØeeme: (D) ¤hekeâced
(C) Je›eâeseqkeäle: (D) meneseqkeäle:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.103) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-404
œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1.10)-hejcesÕejoerve heeC[sÙe, hespe-51
286. efvecve ceW mes keâewve mee DevegØeeme keâe Yeso veneR nw?
279. `meJe&oes ceeOeJe: heeÙeeled me Ùees ie”eceoerOejled' De$e keâ: UP GIC–2009
Deue¿ej– CVVET–2017 Je=òÙeevegØeeme
(A) (B) ÚskeâevegØeeme
(A) Je›eâeseqkeäle: (B) Mues<e: (C) ceOÙeevegØeeme (D) DevlÙeevegØeeme
(C) DevegØeeme: (D) Ùecekeâced œeesle–(i) ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-59
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-62 (ii) meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–280
280 . DevegØeemeeue¿ejesÓeqmle- UGC 73 D–2005 287. ÚskeâevegØeeme: FlÙe$e `ÚskeâheomÙe' DeLe&: keâ:?
DSSSB PGT–2014
(A) Meyoeue¿ej: (B) DeLee&ue¿ej:
heeqC[le: (efJeoiOe:) (B) ceOegj:
(A)
(C) GYeÙeeue¿ej: (D) JeekeäÙeeue¿ej:
(C) keâ"esj: (D) YeskeâmÙeevegpe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–404 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-404
281. keâeJÙeØekeâeMes keâefleOee ueeševegØeeme F<Ùeles? 288. mJejJÙe_peve mecet n keâer heg v ejeJe= ef ò e mes keâewv e-mee
BHU AET–2011, 2012 Meyoeue¿ej neslee nw? BHU MET–2010
(A) efÉOee (B) ef$eOee (A) Mues<e (B) DevegØeeme
(C) ÛelegOee& (D) he_ÛeOee (C) Ùecekeâ (D) Je›eâeseqkeäle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–407-409 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.103) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-404
282. mJej keâer efJe<ecelee nesves hej Yeer pees Meyo meecÙe neslee nw, 289. `ueleekegâ_peb ieg_peved ceoJeoefueheg_peb ÛeheueÙeved' ceW
Jen Deue¿ej nw– UP PGT–2009, UP TET–2014 Deue¿ej nw– UP PGT–2004, UP TET-2016
(A) Ùecekeâ (B) Mues<e
(A) DevegØeeme (B) Ùecekeâ
(C) DevegØeeme (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) ¤hekeâ (D) GlØes#ee
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-59
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.103) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-404 290. `ÙemÙe ve meefJeOes oefÙelee oJeonvemlegefnveoerefOeeflemlemÙe~'
283. mJejJewmeeÂMÙesÓefhe ............... meÂMelJeb JeCe&meecÙeced~ `ÙemÙe Ûe meefJeOes oefÙelee oJeonvemlegefnveoerefOeeflemlemÙe~~'
jmeeÅevegielee: Øeke=â„es vÙeemeesÓvegØeeme:~~BHU AET–2012 Fme heÅe ceW Deue¿ej nw–UP PGT–2013, MH SET-2013
(A) JÙe_peve (B) ue#eCe (A) Ùecekeâ (B) Mues<e
(C) JeCe&ve (D) Je›eâeseqkeäle (C) Je›eâeseqkeäle (D) ueeševegØeeme (MeyoevegØeeme:)
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.103) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-404 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-407

277. (D) 278. (C) 279. (B) 280. (A) 281. (D) 282. (A) 283. (A) 284. (A) 285. (C) 286. (C)
287. (A) 288. (B) 289. (C) 290. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 276
291. DevegØeemeeue¿ejue#eCes keâmÙe Jew<ecÙeced Deefhe mecYeJeefle? 296. ``melÙeLex he= L eieLee&Ùee: mJejJÙe_pevemeb n les: ›eâces C e
RPSC «es[ II TGT–2014 lesvewJeeJe=efòeÙe&cekebâ efJeefveieÅeles~'' keâLeve nw–
(A) JeCe&mÙe (B) MeyomÙe UP PGT (H)–2005
(C) JeekeäÙemÙe (D) mJejmÙe cecceš
(A) (B) efJeMJeveeLe

œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.3) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-275 (C) jepeMesKej (D) keâesF& veneR

292. (i) ``DeLex melÙeLe&efYeVeeveeb JeCee&veeb mee hegve: ßegefle:'' œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10-8) - Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-280
efkeâme Deue¿ej mes mecyeeqvOele nw? UP PGT–2000, 297. Ùecekeâced FlÙeue¿ej: keâoe YeJeefle? DSSSB TGT–2014
(ii) `DeLex melÙeLe&efYevveeveeb JeCee&veeb lesvewJe ›eâcesCe hegve: (A) JeCe&mecetnmÙe DeeJe=òeew
ßegefle:' keâes veeceeue¿ej:? BHU MET–2011, (B) JÙe_pevemecetnmÙe DeeJe=òeew
(iii) `DeLex melÙeLe&efYeVeeveeb JeCee&veeb mee hegve: ßegefle:'...? (C) mJejJÙe_pevemecetnmÙeeJe=òeew
(iv) `DeLex melÙeLe&efYeVeeveeb JeCee&veeb mee hegve: ßegefle:' (D) DeeYejCemÙe m$eerheg®<eÙees: mecyeeqvOelJes meefle
Ùen efkeâme Deue¿ej keâe ue#eCe nw?BHU AET–2012, œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-280
RPSC SET-2013-14, UGC 73 Jn -2017 298. `Meejoe MeejoecYeespeJeovee' FlÙe$e keâesÓue¿ej:?
(A) Ùecekeâ (B) DevegØeeme DSSSB TGT–2014
(C) ¤hekeâ (D) Ghecee (A) DevegØeeme: (B) Ùecekeâced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.-116) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-409 (C) Mues<e: (D) Je›eâeseqkeäle:
293. `veiepe veiepee oefÙelee oefÙelee efJeieleb efJeieleb ueefueleb' œeesle–
FlÙe$e: keâ: Deue¿ej:?RPSC «es[ -I (PGT)–2011 299. JeeiYet<eCeb Yet<eCeced~ AWES TGT–2012
(A) Ùecekeâced (B) DevegØeeme: (A) Ùecekeâced (B) DevegØeeme:
(C) ¤hekeâced (D) Ghecee (C) GlØes#ee (D) Ghecee
œeesle– œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-16)-leeefjCeerMe Pee, hespe-27
294. (i) `veJeheueeMeheueeMeJeveb hegj:' De$e Deue¿ejesÓeqmle– 300. (i) Ùe$e Skeâeqmceved JeekeäÙes DeveskeâeLe&lee YeJesled le$e .............
(ii)`veJeheueeMeheueeMeJeveb hegj: mHegâšhejeiehejeielehe¿peced' Deue¿ejes YeJeefle~ BHU AET–2012, UGC 73 D–2013,
Deue¿ej nw–UP PGT–2002, RPSC «es[ -I PGT-2014 (ii) `SkeâeLe&ØeefleheeokeâeveecesJe Meyoeveeb Ùe$eeveskeâeLe&:'
MP Jeie& - I PGT–2012 meesÓÙeb keâes veeceeue¿ej:? K- SET-2015
(A) Ùecekeâced (B) Mues<e: (A) „evle: (B) mecegÛÛeÙe:
(C) Je›eâeseqkeäle: (D) DevÙeeseqkeäle: (C) heefjkeâj: (D) Mues<e:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-280 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met. 146)- DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–473
295. `megjeEYe-megjeEYe megceveesYejw:' ceW keâewve-mee Deue¿ej nw? 301. efvecveefueefKele Deue¿ejeW ceW keâewve GYeÙeeue¿ej nw?
UP PGT–2005 UP GDC–2008
(A) Mues<e (B) Ùecekeâ (A) DevegØeeme (B) Ùecekeâ
(C) Ghecee (D) YeÇeeqvleceeved (C) Mues<e (D) ¤hekeâ
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-280 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-440

291. (D) 292. (A) 293. (A) 294. (A) 295. (B) 296. (B) 297. (C) 298. (B) 299. (A) 300. (D)
301. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerkeâeJÙeØekeâeMe
efleMelekeâced 277
302. ``meJe&mJeb nj meJe&mÙe'' De$e Deue¿ejesÓeqmle– ceccešceles Mues<e: keâefleefJeOe:? K-SET-2013,
308. (i)
MP Jeie& -I PGT–2012 (ii) Mues<e: keâefleefJeOe:? KL- SET-2015
(A) Ùecekeâced (B) Mues<e: (A) ÉeoMeefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(C) DeefleMeÙeeseqkeäle: (D) ueeševegØeeme: (C) De„efJeOe: (D) he_ÛeefJeOe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-420 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-415
303. ``Øeef l eket â ueleeveg h eieles ef n ef J eOeew ef J eHeâuelJeces e f l e
309. DeYe”Mues<e keâes DeLee&ue¿ejeW ceW heefjieefCele keâjves Jeeues
yengmeeOevelee'' Ùes Deue¿ej nQ– UP PGT–2005 DeeÛeeÙe& nQ– UP GIC–2009
(A) Mues<e (B) DevegØeeme (A) ®õš (B) ®ÙÙekeâ
(C) Ghecee (D) GlØes#ee (C) Me¿Ïkeâ (D) kegâvlekeâ
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10/11) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-282 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-422
304. `ÙeesÓmeke=âlhejiees$eeCeeb he#eÛÚso#eCe#ece:~ 310. `cecceševegmeejsCe Deefyevogmegvojer efvelÙeb ieueuueeJeCÙeefyevogkeâe'
Melekeâesešf oleeb efJeYeÇod efJeyegOesvõ: me jepeles' ceW Deue¿ej nw– FlÙe$e keâesÓue¿ej:? UP GDC–2012
UP PGT–2002 (A) Mues<e:
(A) Ghecee (B) Ùecekeâ (B) efJejesOeØeefleYeeslheefòensleg: Mues<e:
(C) Mues<e (D) ¤hekeâ (C) Mues<eØeefleYeeslheefòenslegefJe&jesOe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-421 (D) efJejesOe:
305. (i) ``he=Legkeâeòe&mJejhee$eb Yetef<eleefve:Mes<eheefjpeveb osJe! œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-429
efJeuemelkeâjsCegienveb mecØeefle mececeeJeÙees: meoveced''– 311. `Yegpe”kegâC[ueer ........... efMeJe:' FlÙe$e keâesÓue¿ej:?
Ùen efkeâme Deue¿ej keâe GoenjCe nw– DSSSB PGT–2014
(ii) he=Legkeâeòe&mJejhee$eb Yetef<eleefve:Mes<eheefjpeveb osJe~ (A) hegve®keäleJeoeYeeme: (B) mehee&ue¿ej:
efJeuemelkeâjsCegienveb mecØeefle mececeeJeÙees: meoveced~~ (C) Mues<e: (D) kegâC[ueeue¿ej:
FlÙeÙeb Mueeskeâ: keâmÙe Deue¿ejmÙe Deeqmle– œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.2) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-274
UP GIC–2012, UP PGT–2009
312. hetCeexheceeÙeeb keâefle leòJeeefve DeeJeMÙekeâeefve?
(A) DevegØeeme (B) Ùecekeâ
G-GIC–2015
(C) Mues<e (D) GlØes#ee
(A) ÛelJeeefj (B) $eerefCe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-417
(C) he_Ûe (D) <ešd
306. Mues<e Deue¿ej neslee nw- UP PGT (H)–2002
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-443
(A) GYeÙeeue¿ej (B) DeLee&ue¿ej
313. GheceevevJeÙeÙeesjue¿ejÙees: JÙeJeÛÚsokebâ leòJeb efkeâced?
(C) Meyoeue¿ej (D) meyemes Deueie
JNU-M.Phil/Ph.D-2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-440 (A) GheceeJeeÛekeâesheceeveÙeesYexo:
307. meYe”Mues<e Deue¿ej kesâ Yeso yeleueeÙes ieÙes nQ? (B) meeOeejCeOeceexhecesÙeÙeesYexo:
UP PGT–2013
(C) FJeeefoMeyoeshecesÙeÙeesYexo:
(A) 4 (B) 7
(D) GheceeveeshecesÙeÙeesYexo:
(C) 8 (D) 10
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-415 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-443

302. (B) 303. (A) 304. (C) 305. (C) 306. (A) 307. (C) 308. (C) 309. (B) 310. (C) 311. (A)
312. (A) 313. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 278
314. efkeâme mecyevOe mes Ghecee Deue¿ej neslee nw? 320. keäÙeÛed-keäÙe*d ØelÙeÙeÙeesies keâesÓue¿ejes YeJeefle–
UGC 73 J-2016 BHU AET–2010

(A) keâeÙe&keâejCemecyevOesve (B) leeoelcÙemecyevOesve


(A) oerhekeâeue¿ej: (B) ¤hekeâeue¿ej:
(C) GlØes#eeue¿ej: (D) Gheceeue¿ej:
(C) DeeOeejeOesÙeYeeJemecyevOesve (D) meeOecÙe&mecyevOesve
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met$e-129) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-452
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met$e-124) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-443
321. GheceeveeshecesÙeÙeesjsJe ve leg keâeÙe&keâejCeeefokeâÙees: meeOecÙeË
315. `Yesos meefle meeOecÙe&ced' neslee nw, FmeceW–UP GIC–2009 YeJeleerefle leÙeesjsJe meceevesve OecexCe mecyevOe: keâesÓue¿ej:?
(A) ¤hekeâ (B) Ghecee BHU AET–2012
(C) GlØes#ee (D) oerhekeâ (A) GhecesÙeeshecee (B) ¤hekeâced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-443 (C) Ghecee (D) GlØes#ee
316. (i) `meeOecÙe&ceghecee Yesos' Ghecee Deue¿ej keâe Ùen ue#eCe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met$e-124) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-443
efkeâmeves efoÙee? BHU MET–2008, 322. `#eCe: keâuheefle meerleeÙee: heodcee#e efJejns leJe' De$e
(ii)`meeOecÙe&ceghecee Yesos' Ùen efkeâmekeâer Geqkeäle nw?
keâerÂMeer ueghleeshecee? KL- SET-2016
(A) Oece&JeeÛekeâueghlee (B) Oeceexheceeveueghlee
UP PGT–2013, UGC 73 J–2015
(C) OeceexheceeveJeeÛekeâueghlee (D) JeeÛekeâueghlee
(A) peieVeeLe (B) efJeMJeveeLe
œeesle–
(C) Yeecen (D) cecceš
323. `efØeÙeeÓvegjeiemÙe ceve: mecegVeles ve YegpeeefÛe&leeveeb' - keâ:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.124) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-443 Deue¿ej: — KL- SET-2015
317. (i) ``efoJeekeâjeõ#eefle Ùees iegnemeg ueerveb efoJeeYeerleefceJeevOekeâejced'' (A) ceeueesheceeue¿ej: (B) ueghleesheceeue¿ej:
– De$e Deue¿ejesÓeqmle– UK TET–2011 (C) GlØes#eeue¿ej: (D) keâeJÙeefue”eue¿ej:
(ii) ``efoJeekeâjeõ#eefle Ùees iegnemeg ueerveb efoJeeYeerleefceJeevOekeâejced~ œeesle–jIegJebMeced (3.10)-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe–79
#etõÓs efhe vetveb MejCeb ØeheVes cecelJecegÛÛew: efMejmee meleerJe~~'' 324. `efJeheÙee&me GhecesÙeeshecee leÙees:' FlÙe$e leÙeesefjefleheosve
Fme heÅe ceW Deue¿ej nw? H TET–2014 keâÙeesefve&oxMe:? BHU AET–2012
(A) efveoMe&vee (B) GlØes#ee (A) iegCeiegefCevees: (B) keâeÙe&keâjCeÙees:
(C) DeLee&vlejvÙeeme (D) efJeYeeJevee (C) GheceeveeshecesÙeÙees: (D) DeeOeejeOesÙeÙees:
œeesle–kegâceejmecYeJeced (1.12)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-9 œees l e–keâeJÙeØekeâeMe (met - 124)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-443
318. Gheceeue¿ej keâe ØeÙeesie keâneB nw? UGC 73 D–2008 325. Gheceeve-GhecesÙeÙees: meeÂMÙeue#ceer: kegâ$e Guuemeefle?
BHU Sh.ET–2013
(A) FvogefjvogefjJe (B) cegKeb Ûevõ FJe
(A) GlØes#eeÙeeced (B) leguÙeÙeesefieleeÙeeced
(C) Oeveb Oece&mÙe keâejCeced (D) Sles<eg ve kegâ$eeefhe
(C) GheceeÙeeced (D) ¤hekesâ
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõefceße, hespe–64 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met-135)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-460
319. `keâceueefceJe cevees%eb cegKeced' ceW keâewve-mee Deue¿ej nw– 326. keâeJÙeØekeâeMes GheceeveeshecesÙeÙees: efJeheÙee&mes keâesÓue¿ej:?
UP PGT–2002 UGC 25 D-2015
(A)Ghecee (B) Ùecekeâ (A) DevevJeÙe: (B) efJeYeeJevee
(C) ¤hekeâ (D) GlØes#ee (C) efJeMes<eesefòeâ: (D) GhecesÙeeshecee
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõefceße, hespe–66 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.135) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-460
314. (D) 315. (B) 316. (D) 317. (C) 318. (B) 319. (A) 320. (D) 321. (C) 322. (*) 323. (A)
324. (C) 325. (C) 326. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 279
327. `DeKeC[b hegCÙeeveeb HeâueefceJe Ûe leõtheceveIeced' DemÙeeb 333. ceccešceles ef$eueghleeshecee keâefleefJeOee?
hebkeälÙeeced Deue¿ejesÓeqmle– RPSC «es[-II (TGT)–2010 JNU M. Phil/Ph.D-2015
(A) mJeYeeJeeseqkeäle: (B) Ghecee (A)ef$eefJeOee (B) efÉefJeOee
(C) Ùecekeâ: (D) GlØes#ee (C) <e[defJeOee (D) SkeâefJeOee
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/10)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-115 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-456
328. `ceCeew JepeÇmeceglkeâerCex met$emÙesJeeeqmle ces ieefle:'–FlÙe$e 334. ØeYeecenlÙee efMeKeÙesJe oerhe: ef$eceeie&ÙesJe ef$eefoJemÙe ceeie&:~
keâ: Deue¿ej:? UGC 25 D–2012 mebmkeâejJelÙesJe efieje ceveer<eer leÙee me hetleMÛe efJeYetef<eleMÛe~~
(A) efveoMe&vee (B) Ghecee H TET–2014
(C) GlØes#ee (D) „evle (A) ceeueeshecee (B) Ghecee
œeesle– jIegJebMeced (1/4) - ßeerke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe–4 (C) ™hekeâ (D) FveceW mes keâesF& veneR
329. DeOeesefueefKele ceW Deue¿ej keâe veece yeleeÙeW? œeesle–kegâceejmecYeJeced (1/28) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-17
DeOej: efkeâmeueÙejeie: keâesceueefJešheevegkeâeefjCeew yeent~ 335. leguÙeeefoMeyow: keâerÂMeer Ghecee DeefYeOeerÙeles-
kegâmegceefceJe ueesYeveerÙeb ÙeewJevece”s<eg meVeæced~~ KL- SET-2016
BHU MET–2011, 2012
(A) Meeyoer (B) hetCee&
(A) Ghecee (B) ™hekeâ
(C) DeeLeea (D) ueghlee
(C) DeefleMeÙeeseqkeäle (D) mevosn
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–445
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/21)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-50
336. `leJeeef YeOeeveeod JÙeLeles veleeveve: me og :menevcev$e
330. ``ÙeLee veoerveeb yenJeesÓcyegJesiee:'' FlÙe$e keâesÓue¿ej:?
heoeefoJeesjie:' FlÙe$e keâ: Deue¿ej:? UGC 25 S–2013
BHU Sh.ET–2011
(A) Mues<eevegØeeefCele Ghecee (B) „evle:
(A) GlØes#ee (B) Ùecekeâ:
(C) ™hekeâ: (D) Mues<e:
(C) Ghecee (D) Mues<e:
œeesle– œeesle–efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/24) - jecemesJekeâ ogyes, hespe-103
337. (i)`jecejeJeCeÙeesÙeg&æb jecejeJeCeÙeesefjJe' ceW Deue¿ej nw –
331. `eqmLele: he=efLeJÙee FJe ceeveoC[:' FlÙe$e keâesÓue¿ej:?
BHU Sh.ET–2011, UK TET–2011 (ii) `jecejeJeCeÙeesÙeg&æb jecejeJeCeÙeesefjJe’ De$e Deue¿ej:
(A) Ùecekeâced (B) GlØes#ee YeJeefle– BHU MET–2009
(C) ™hekeâced (D) JÙeepemlegefle (iii) `ieieveb ieieveekeâejb meeiej: meeiejeshece:~
œeesle–kegâceejmecYeJeced (1.1) - megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-01 jecejeJeCeÙeesÙeg&æb jecejeJeCeÙeesefjJe~~’
332. `ieecYeerÙe&ieefjcee lemÙe melÙeb ieÁeYegpe”Jeled' FlÙe$e GheÙeg&keäle ceW Deue¿ej keâe veece yeleeFÙes?
keâesÓue¿ej:? HE–2015 UP GDC–2008, BHU MET–2013, G - GIC-2015
(A) ueghleeshecee (B) leefæleiee DeeLeea hetCeexhecee (A) DevevJeÙe: (B) GhecesÙeeshecee
(C) leefæleiee ßeewleer hetCeexhecee (D) GhecesÙeeshecee (C) Ghecee (D) GlØes#ee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-447 œeesle– Ûevõeueeskeâ (5.12) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe–82

327. (B) 328. (B) 329. (A) 330. (C) 331. (B) 332. (C) 333. (D) 334. (A) 335. (C) 336. (A)
337. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 280
338. GhecesÙeeshecesÙelJes SkeâmÙewJewkeâJeekeäÙeies~ 343. S<eg DeLee&ue¿ej: keâ:? BHU Sh.ET–2013
efJeYeeJeÙele keâes veeceeue¿ej heefjkeâere|lele:– (A) Je=òÙeevegØeeme: (B) Ùecekeâced
BHU AET–2012 (C) ÚskeâevegØeeme: (D) GlØes#ee
(A) Ghecee (B) GhecesÙeeshecee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-441
(C) meneseqkeäle: (D) DevevJeÙe: 344. ‘mekeâuekeâueb hegjcesleppeeleb mecØeefle megOeebMegefyecyeefceJe’
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.134) - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-460 ceW cecceš kesâ Devegmeej ØeOeeve Deue¿ej nw–UP GIC–2009
339. GhecesÙemÙe mecesve mecYeeJeveced GlkeâškeâesefškeâmebMeÙe: Jee (A) Ghecee (B) Mues<e
keâeqmceved Deue¿ejs YeJeefle– RPSC «es[-I PGT–2015 (C) DevegØeeme (D) GlØes#ee
(A) efJeMes<eeskeäleew (B) efJeYeeJeveeÙeeced œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-427
(C) efveoMe&veeÙeeced (D) GlØes#eeÙeeced 345. Glke=â„ keâefJe keâuhevee keâer eqmLeefle ceW Deue¿ej neslee nw–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.136) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-460 UP GIC–2009
340. lelmeÂMe DevÙe Jemleg keâe efve<esOe efvecve Deue¿ej keâjlee Ghecee (A) (B) ¤hekeâ
nw- UP PGT–2000 GlØes#ee (C) (D) Mues<e
(A) GlØes#ee (B) mevosn œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej,hespe-460
(C) efJejesOeeYeeme (D) heefjmebKÙee 346. (i) Øeke=âlemÙeeØeke=âlesve mecYeeJeves- K-SET-2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.184) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-526 (ii) Øeke=âlemÙe mecesve ÙelmecYeeJeveb ef›eâÙeles le$e Deue¿ejes
341. (i) ‘efuecheleerJe leceesÓ”eefve Je<e&leerJee_peveb veYe:’ keâes YeJeefle– UGC 73 J–2003
veece ceccešsveeeqmceved Deue¿ej Goeùle:? (A) ™hekeâced (B) GlØes#ee
(ii) `efuecheleerJe leceesÓ”eefve Je<e&leerJee_peveb veYe:' ceW
(C) Ghecee (D) memevosn:
Deue¿ej nw– DL–2015, CVVET–2017,
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-460
(iii) `efuecheleerJe leceesÓ”eefv e Je<e&leerJee_peveb veYe:'
347. (i) cevÙes Me¿s OeÇgJeefcelÙeeoerveeb ØeÙeesie: keâeqmceved Deue¿ejs
De$eeÙeced Deue¿ej:? RPSC «es[-II TGT–2014,
YeJeefle – KL SET–2016
(iv) `efuecheleerJe leceesÓ”eefve Je<e&leerJee_peveb veYe:'' –
(ii) cevÙes Me¿s OeÇgJeb ØeeÙe FlÙeeefoMeyow: keâ: Deue¿ej:
FlÙe$e keâesÓue¿ej: ÂMÙeles? MH-SET-2013,
JÙe_peles? RPSC «es[-I PGT -2014
(v) ``efuecheleerJe leceesÓ”eefv e Je<e&leerJee_peveb veYe:~
(iii) keâeqmcevveue¿ejs ØeeÙe: `cevÙes Me¿s OeÇgJeb' FlÙeeoÙe:
Demelheg®<emesJesJe Âef„efJe&Heâueleeb ielee~~'' Deeqmceved Mueeskesâ
keâ: Deue¿ej:? UP PGT–2004, 2005, 2010, Meyoe: ØeÙegpÙevles?
BHU AET-2010, 2011, 2012, G-GIC-2015 (A) GlØes#eeue¿ejs (B) DeLee&vlejvÙeemeeue¿ejs
(A) GlØes#ee (B) mevosn (C) „evleeue¿ejs (D) efJeYeeJeveeue¿ejs
(C) ¤hekeâ (D) DeheÖgefle œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-461
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.136) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-461 348. efkeâmeer Øeke=âle DeLee&led Øemlegle Jemleg keâer DeØemlegle Jemleg
342. peneB GhecesÙe ceW Gheceeve keâer mecYeeJevee nesleer nw, Deue¿ej ¤he ceW mecYeeJevee Øekeâš keâjves hej Deue¿ej neslee nw–
nw– UP PGT–2009, 2010 UP PGT–2002
(A) Ghecee (B) ¤hekeâ (A) DevegØeeme (B) Mues<e
(C) GlØes#ee (D) efveoMe&vee (C) GlØes#ee (D) Ùecekeâ
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.136) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-460 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.136) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-460

338. (D) 339. (D) 340. (D) 341. (A) 342. (C) 343. (D) 344. (A) 345. (C) 346. (B) 347. (A)
348. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 281
349. `mew<ee mLeueer Ùe$e efJeefÛevJelee lJeeb YeÇ„b ceÙee vethegj 355. Ùeefo GhecesÙe keâer Gheceeve kesâ meeLe mecYeeJevee JÙekeäle
ceskeâcetJÙee&ced' ceW Deue¿ej nw– UP PGT–2002 keâer peeÙe lees Deue¿ej neslee nw- UP PGT–2013,
(A) Ghecee (B) ™hekeâ UP PGT (H)–2002, UK TET–2011
(C) GlØes#ee (D) Mues<e (A)GlØes#ee (B) ¤hekeâ
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-70 (C) GhecesÙeeshecee (D) mevosn
350. `efJeÙeefle efJemeeefjCeerMe<hehebefkeäleefceJe DeejÛeÙevle:' FlÙe$e œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.136) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-460
keâ: Deue¿ej:– UGC 25 D–2014 356. ¤hekeâeue¿ejmÙe ØecegKee efJeMes<elee keâe?
(A) Ghecee (B) DeLee&vlejvÙeeme: RPSC «es[-I PGT–2015
(C) GlØes#ee (D) efJejesOeeYeeme: (A) Øeke=âleeØeke=âleÙees: Yeso: (B) ØemlegleeØemlegleÙees: JewOecÙe&ced
œeesle–keâoecyejer-keâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, hespe-200 (C) ØemlegleeØemlegleÙeesjYeso: (D) GheceeveeshecesÙeÙees: efveiejCeced
351. JeemeJeoòeejer l Ùee ‘ef v emmejvleer J e ØeeCee:’ FlÙe$e œeesle– keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–463
keâesÓue¿ej: DU- Ph.D-2016 357. ‘ØeleerheYetheeuece=ieerÂMeeb ÂMe:’ FlÙe$e DeOeesjsefKeleWÓMes
(A) ™hekeâced (B) GlØes#ee Deue¿ejesÓefmle? D.U.- Ph.D-2016
(C) Ghecee (D) oerhekeâced (A) ™hekeâced (B) GlØes#ee
œeesle–JeemeJeoòee - pecegvee hee"keâ, hespe–79 (C) Ghecee (D) DeefleMeÙeeseqkeäle:
352. keâeefueoemeke=âleØeYeeleJeCe&veMueeskeâebMe ‘ueeskeâes efveÙecÙele œeesle–vew<eOeerÙeÛeefjleced (1/11) - yeõerveeLe ceeueJeerÙe, hespe-33
FJeelceoMeevlejs<eg’ FlÙeeoew ØeÙegkeäleesÓue¿ejesÓeqmle– 358. (i) ``DeÙeb ceele&C[: eEkeâ? me Keueg legjiew: mehleefYeefjle:
UP GDC–2014
ke=âMeeveg: eEkeâ? meJee&: Øemejefle efoMees vew<e efveÙeleced''
(A) Ghecee (B) DeefleMeÙeeseqkeäle ceW Deue¿ej nw–
(C) GlØes#ee (D) DeØemlegleØeMebmee (ii) DeÙeb ceele&C[: efkebâ me Keueg legjiew: mehleefYeefjle: keâ:
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4.2)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-190 Deue¿ej:? UP PGT–2004, KL- SET-2015
353. ‘DeÙeceeie=nerlekeâceveerÙekeâ¿CemleJe cetefle&ceeefveJe ceneslmeJe: (A) GlØes#ee (B) mevosn
keâj:~’ FlÙe$e DeLee&ue¿ejesÓefmle- DU- Ph.D–2016 (C) Ghecee (D) ¤hekeâ
(A) GlØes#ee (B) Ghecee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.137) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-462
(C) memevosn: (D) Yeüeefvleceeved 359. ``eEkeâ lee®CÙelejesefjÙeb jmeYejesoefYeVee veJee Jeuuejer''–
œeesle– GòejjeceÛeefjleced (1/18) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–36 GheÙeg&keäle ceW keâewve Deue¿ej nw? BHU MET–2013
354. GlØes#eeue¿ej FlÙe$e `GlØes#eeMeyomÙe' keâesÓLe&:? (A) YeÇeeqvleceeved (B) oerhekeâ
DSSSB TGT–2014 (C) mevosn (D) efJeYeeJevee
(A) TOJeË Øes#eCeced œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-310
(B) Fob eEkeâ Jee leefoefle mebMeÙe: 360. ``he¿peb Jee megOeebMegJexlÙemceekebâ ve efveCe&Ùe:'' GheÙeg&keäle
(C) mecYeeJevee ceW keâewve Deue¿ej nw? BHU MET–2009
(D) meeOeejCeOece&: keâ: Fefle Tnveced (A) YeÇeeqvleceeved (B) mevosn
œeesle– (i) Deue¿ejYet<eCe - kegâvove kegâceej, hespe–93 (C) oerhekeâ (D) efJeYeeJevee
(ii) keâeJÙeØekeâeMe (met0-136) - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–460 œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe–72
349. (C) 350. (C) 351. (B) 352. (C) 353. (A) 354. (C) 355. (A) 356. (C) 357. (B) 358. (B)
359. (C) 360. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 282
361. ``DeÙeb ØeceòeceOeghemlJevcegKeb Jesefòe he¿peced'' FlÙe$e 368. GhecesÙes GheceevemÙeejeshees YeJeefle–
Deue¿ej Deeqmle- RPSC «es[ -I (PGT)–2011 RPSC «es[-II TGT–2010
(A) YeÇeeqvleceeved (B) DeheÖÏefle: (A) GheceeÙeeced (B) GlØes#eeÙeeced
(C) mevosn: (D) meceemeeseqkeäle: (C) „evles (D) ™hekesâ
œeesle– œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138)-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-463-464
362. keâmÙeeue¿ejmÙe ue#eCes ØeecegKÙesve ``mLeeCegJee& heg®<ees 369. ``jepeles ce=ieueesÛevee'' De$e Deue¿ejesÓeqmle–
Jee'' Fefle YeeJees efJeÅeles– RPSC «es[ -II TGT–2014 MP Jeie& -I PGT–2012
(A) YeÇeeqvleceeved (B) DeheÖgefle:
¤hekeâced
(A) (B) GlØes#ee
(C) Mues<e: (D) mevosn:
(C) efJeYeeJevee (D) Ghecee
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–310
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–300
363. .......DeYesoes Ùe GheceeveeshecesÙeÙees:~ BHU AET–2011
370. Ùe$e efvejheÖJes efJe<eÙes efJe<eÙeer DeejeshÙeles le$e Deuebkeâejes
(A) leotefhekeâced (B) lelmeeceevÙeced
YeJeefle – MP Jeie& -I PGT–2012
(C) lelmevOeeveced (D) leõthekeâced
(A) GlØes#ee (B) DeefleMeÙeeseqkeäle
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe (met0-138)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–463
(C) efJeYeeJevee (D) ¤hekeâced
364. leõthekeâced .......Ùe GheceeveeshecesÙeÙees:~ BHU AET–2012
(A) DeefvevÅees (B) DeYesoes
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (10.28) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–303
(C) DeueYÙees (D) Devegkeälees 371. `cegKeb Ûevõ:' FlÙe$e keâesÓue¿ej:? DSSSB TGT–2014
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138) - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-463 (A) ¤hekeâced (B) Ghecee
365. `leõthekeâceYesoes Ùe GheceeveeshecesÙeÙees:' heefjYee<ee efkeâme (C) DeefleMeÙeeseqkeäle: (D) heefjCeece:
Deue¿ej keâer nw? UP TET–2014 œeesle– Deue¿ejYet<eCe - kegâvove kegâceej, hespe–39
(A) ¤hekeâ Deue¿ej (B) Ùecekeâ Deue¿ej 372. ‘‘pÙeeslmveeYemceÛÚgjCeOeJeuee’’ FlÙe$e keâ: Deue¿ej:
(C) DevegØeeme Deue¿ej (D) GlØes#ee Deue¿ej YeJeefle – K SET–2015
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138) - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-463 (A) ™hekeâeue¿ej: (B) Gheceeue¿ej:
366. (i) peneB GhecesÙe SJeb Gheceeve ceW DeYeso Øeoe|Mele efkeâÙee (C) DeLee&vlejvÙeemeeue¿ej: (D) DeheÖÏlÙeue¿ej:
peelee nw~ JeneB neslee nw– œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.139) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-464
(ii) GheceeveeshecesÙeÙeesjYesoes Ùe$e YeJeefle le$e keâesÓue¿ej:-
373. GhecesÙe keâe Gheceeve hej Deejeshe nesves mes keâewve mee Deue¿ej
UP TET–2013, 2014, JNU M.Phil/Ph.D- 2014
neslee nw– BHU MET–2010
(A) Ghecee Deuebkeâej (B) DevegØeeme Deuebkeâej
(A) Ùecekeâ (B) ™hekeâ
(C) ™hekeâ Deuebkeâej (D) Ùecekeâ Deuebkeâej
(C) Ghecee (D) Mues<e
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-463
367. ¤hekeâeue¿ejs ØecegKelee Deeqmle–RPSC «es[-I (PGT)–2011
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-67
(A) GheceeveeshecesÙeÙees: megvojmeecÙemÙe 374. mecemleJemlegefJe<eÙekeâ leLee SkeâosMeefJeJee|le Ùes Yeso nQ –
(B) GheceeveeshecesÙeÙees: ØemHeâgšmeecÙemÙe UP PGT–2013

(C) GheceeveeshecesÙeÙees: DeYesomÙe (A) Gheceeue¿ej kesâ (B) GlØes#eeue¿ej kesâ


(D) GheceeveeshecesÙeÙees: iecÙemeecÙemÙe (C) meebie™hekeâ kesâ (D) efvej”™hekeâ kesâ
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-463 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.141) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-466
361. (C) 362. (D) 363. (D) 364. (B) 365. (A) 366. (C) 367. (C) 368. (D) 369. (D) 370. (D)
371. (B) 372. (A) 373. (B) 374. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 283
375. keâeuheefvekeâ DeYesoejeshe nesves hej Deue¿ej neslee nw – 381. (i) GhecesÙeced DemelÙeb ke=âlJee GheceevemÙe melÙe¤hesCe
UP PGT–2004 mLeehevesÓue¿ej: YeJeefle–
(A) DevegØeeme (B) GlØes#ee (ii) GhecesÙe keâes DemelÙe efmeæ keâj Gheceeve keâes melÙe¤he
(C) ™hekeâ (D) Ghecee mes mLeeefhele keâjves ceW Deue¿ej neslee nw–
UP GIC–2009, 2012, UP GDC–2012
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-463
(A) ¤hekeâ (B) JÙeeflejskeâ
376. ve efÚheeÙes ieÙes GhecesÙe hej Gheceeve keâe DeYesoejeshe nesves
(C) efveoMe&vee (D) DeheÖgefle
hej Deue¿ej neslee nw– UP PGT–2009
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.145) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-470
(A) GlØes#ee (B) heefjmebKÙee 382. DeheÖgleew Øeefle<esOe: YeJeefle– RPSC «es[-I (PGT)–2011
(C) ¤hekeâ (D) Ghecee (A) DeØeke=âlemÙe (B) DeØemleglemÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.138)-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-463 (C) Øeke=âlemÙe (D) GheceevemÙe
377. efvecveefueefKele ceW mes keâewve DeLee&ue¿ej nw? œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.145) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-470
UP TGT (H)–2013 383. Øemlegle ceW DeØemlegle keâe heefjmHegâjCe nesves mes Deue¿ej
(A) Mues<e (B) Ùecekeâ neslee nw– UP GIC–2009
(C) Je›eâeseqkeäle (D) ¤hekeâ (A) meceemeesefkeäle (B) DeefleMeÙeeseqkeäle
(C) efJeMes<eeseqkeäle (D) efJeveeseqkeäle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-441
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe-336
378. ‘leef[odieewjer’ FlÙe$eeue¿ej: – CVVET–2015
384. (i) ‘keâeJÙeØekeâeMes hejes e f ò eâYex o kez â : ef M ue„w : ’ Fef l e
(A) Ghecee (B) ™hekeâced
keâmÙeeue¿ejmÙe ue#eCeced–
(C) DevevJeÙe: (D) ueghleeshecee (ii) ``hejeseqkeäleYexokewâ: eqMue„w:'' Fefle ue#eCeceeqmle–
œeesle–kegâJeueÙeevevo (Mueeskeâ-8)-YeesueeMe¿j JÙeeme, hespe–5 UP GDC–2012, G-GIC-2015, UGC 25 J–2016
379. ‘lJeb peer e f Jeleb lJeceefm e ces ùoÙeced’ -FlÙeef m ceved keâ: (A) efveoMe&veeÙee: (B) meceemeeskeäles:
Deue¿ej:? RPSC «es[-I PGT -2014 (C) oerhekeâmÙe (D) „evlemÙe
(A) DevegØeeme: (B) Ghecee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.147) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-474
385. (i) DeYeJevedJemlegmecyevOe Gheceeheefjkeâuhekeâ:
(C) efJeYeeJevee (D) ™hekeâced
(ii) ``DeYeJevedJemlegmecyevOe Gheceeheefjkeâuhekeâ:'' Fefle
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (3/26)-efMeJeyeeuekeâ efÉJesoer, hespe-339
keâmÙe Deue¿ejmÙe ue#eCeceeqmle? UGC 25 J–2014,
380. (i) Øeke=âleb ÙeefVeef<eOÙeevÙeled meeOÙeles mee............~ (iii) Gheceeheefjkeâuhekeâ: DeYeJeved JemlegmecyevOe: keâeqmceved
(ii) `Øeke=âleb Øeefleef<eOÙeevÙelmLeeheveb' Ûesled leoe keâesÓue¿ej:? Deue¿ejs YeJeefle? RPSC «es[-II (TGT)–2014,
(iii) Øeke=âleb Øeefleef<eOÙe leogheefj DeØeke=âlemÙe DeejeshesCe (iv) `DeYeJevJemlegmecyevOe Gheceeheefjkeâuhekeâ:' keâmÙeeue¿ejmÙe
keâ: Deue¿ej: «ee¢e:? UGC 25 - J-2013, ue#eCeefceoced– HAP-2016, BHU AET–2011,
BHU AET–2012, CVVET–2017 CVVET –2017, RPSC «es[-I (PGT)–2015
(A) Deme”efle: (B) DeheÖgefle: (A) efveoMe&vee (B) meceeefOe
(C) efJeYeeJevee (D) efveoMe&vee (C) efJejesOe (D) Dee#eshe
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe (met0-145)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–470 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.148)-DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-474
375. (C) 376. (C) 377. (D) 378. (D) 379. (D) 380. (B) 381. (D) 382. (C) 383. (A) 384. (B)
385. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 284
386. (i) `keäJe metÙe&ØeYeJees JebMe: keäJe ÛeeuheefJe<eÙee ceefle:~ 391. Ûeelekeâeqm$eÛelegjeved heÙe: keâCeeved, ÙeeÛeles peueOejb efheheemeÙe:~
efleleer<eg&og&mlejb ceesneog[ghesveeeqmce meeiejced~~' ceccešsvee$e meesÓefhe hetjÙeefle YetÙemeeÓcYemee, efÛe$ece$e cenleecegoejlee~~
Jeole keâesÓue¿ej Goeùle:? GheÙegk& eäle heo ceW Deue¿ej nw–RPSC «es[-I (PGT)–2011
(ii) `keäJe metÙe&ØeYeJees JebMe: keäJe ÛeeuheefJe<eÙee ceefle:~
(A) Øen<e&Ce: (B) meceemeeseqkeäle:
ef l eleer < eg & o g & m lejb cees n eog [ g h es v eeeq m ce meeiejced ~ ~'
MueeskesâÓeqmceved .........Deue¿ej:~ (C) DeLee&vlejvÙeeme: (D) „evle:

(iii) ‘efleleer<eg&og&mlejb ceesnog[ghesveeefmce meeiejced’ FlÙe$e- œeesle–jmeieÁeOej (efÉleerÙe Deeveve)-ceoveceesnve Pee, hespe–714
Deue¿ej:- BHU AET–2012, GJ- SET-2016 392. (i) cecceševegmeejced DeØemlegleØeMebmeeue¿ej: keâefleefJeOe:–
KL SET–2015, RPSC «es[-I PGT–2014 (ii) DeØemlegleØeMebmeeue¿ej: keâefleefJeOe: –
(A) efveoMe&vee (B) Deme”efle UGC 25 D–2012, KL- SET-2015,
(C) oerhekeâ (D) heefjJe=efòe: JNU. M. Phil/Ph.D-2015
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.148)-DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-475 (A) efÉefJeOe: (B) he_ÛeefJeOe:
387. efveoMe&vee Deue¿ej: Deeqmle Ùeefo–RPSC «es[-I (PGT)–2011 (C) Ûelege|JeOe: (D) oMeefJeOe:
(A) ÉÙees: meceeveJemlegvees: meecÙeb heefjkeâuhÙeles~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.151) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-476
(B) ÉÙees: JeekeäÙeeLe&Ùees: meecÙeb heefjkeâuhÙeles 393. DeefleMeÙeeseqkeäle-veecekesâ Deue¿ejs YeJeefle–UP GIC–2015
(C) ÉÙees: efYeVeJemlegvees: meecÙeb efveOee&Ùe&les~ (A) Gheceevesve GhecesÙemÙe efveiejCeced
(D) DeYeJeved JemlegmecyevOes GheceeveeshecesÙeYeeJemÙe keâuhevee ef›eâÙeles~ (B) GheceeveeshecesÙeÙees: meeOecÙe&ced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.148) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-474 (C) GhecesÙele: GheceevemÙe ßes‰lJeced
388. keâeceb ve=hee: meefvle menœeMeesÓvÙes jepevJeleerceengjvesve Yetefceb
(D) GheceevemÙe mecYeeJeveceghecesÙes
ve#e$e leeje«enme¿uÏ eeefhe pÙeeself e<celeer ÛevõcemewJe jeef$e:~~
GheÙegk& eäle heos Deue¿ej: Deeqmle–RPSC «es[-I -I PGT–2011 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.152) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-483
394. DemecyevOes mecyevOemÙe keâuheves keâesÓue¿ej:?
(A) ØeefleJemlethecee (B) DeLee&vlejvÙeeme:
DSSSB PGT–2014
(C) „evle: (D) efveoMe&vee
œeesle–kegâJeueÙeevevo - YeesueeMe¿j JÙeeme, hespe–68 (A) mecyevOeeefleMeÙeeseqkeäle: (B) DemecyevOeeefleMeÙeeseqkeäle:
389. osJeerYeeJeb ieefcelee heefjJeejheob keâLeb YepelJes<ee~ (C) DemecYeJeeefleMeÙeeseqkeäle: (D) mecYeJeeefleMeÙeeseqkeäle:
ve Keueg heefjYeesieÙeesiÙeb owJele¤heeef¿leb jlveced~~ œeesle–Ûevõeueeskeâ (5.44) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe– 110-111
De$e MueeskesâÓue¿=eflejeqmle– UP GDC–2014 395. (i) DeOÙeJemeeÙes efmeæsÓue¿ejes YeJeefle–
(A) „evle (B) ØeefleJemlethecee (ii) DeOÙeJemeeÙe kesâ efveeqMÛele ¤he mes Øeleerle nesves hej
(C) efveoMe&vee (D) oerhekeâced keâewve mee Deue¿ej neslee nw?
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-485 (iii) DeOJemeeÙe keâer efmeefæ nesves hej Deue¿ej neslee nw?
390. `efveoMe&vee DeYeJeved JemlegmecyevOe: Gheceeheefjkeâuhekeâ:~' DL–2015, UP PGT–2002, 2004, 2009
Ùen efkeâmekeâer Geqkeäle nw? UGC 73 J–2015 UP GIC–2009, H TET–2014
(A) ®ÙÙekeâ (B) cecceš (A) mJeYeeJeeseqkeäle (B) ™hekeâ
(C) jepeMesKej (D) ®õš (C) DeefleMeÙeeseqkeäle (D) GlØes#ee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.148) - DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-474 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.46) -Meeefue«eece Meem$eer, hespe–323

386. (A) 387. (D) 388. (C) 389. (B) 390. (B) 391. (A) 392. (B) 393. (A) 394. (B) 395. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 285
396. efkeâme Deue¿ej ceW Gheceeve he#e GhecesÙe he#e keâe efveiejCe 402. ‘‘mebmeej-efJe<eJe=#emÙe És SJe jmeJelHeâues~
keâj ueslee nw– UP GIC–2009 keâeJÙeece=le-jmeemJeeo: me”ce: meppevew: men~~’’ ceW
(A) Ghecee (B) ™hekeâ Deue¿ej nw? H-TET–2015
(C) meceemeeseqkeäle (D) DeefleMeÙeeseqkeäle (A) „evle (B) Ghecee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.152) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-483 (C) Ùecekeâ (D) ™hekeâ
397. efmeælJesÓOÙeJemeeÙemÙe ............ efveieÅeles~ mecegefÛele heo œeesle–(i) nbmee hejer#ee ieeF[ - mebpeÙe kegâceej pewve, hespe– 157
mes efjkeälemLeeve keâer hete|le keâjW~ UGC 73 J–2015 (ii) efnleesheosMe (efce$e ueeYe) Mueeskeâ-135-efJeMJeveeLe Mece&Cee, hespe–115
(A) DeefleMeÙeeseqkeäle: (B) GlØes#ee 403. meke=âodJe=efòemleg Oece&mÙe Øeke=âleeØeke=âleelceveeced~
(C) DeheÖÏefle: (D) DeØemlegleØeMebmee mewJe ef›eâÙeemeg yendJeer<eg keâejkeâmÙesefle oerhekeâced~~'' keâes
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.46) -Meeefue«eece Meem$eer, hespe–323 GodYeeefJele keâjves Jeeuee «evLe nw?BHU MET–2014
398. (i) meeceevÙemÙe efÉjskeâmÙe Ùe$e JeekeäÙeÉÙes eqmLeefle:~ keâesÓmeew (A) jmeie”eOej (B) meeefnlÙeohe&Ce
YeJelÙeue¿ej:? BHU AET–2012 (C) keâeJÙeeoMe& (D) keâeJÙeØekeâeMe
(ii) ``meeceevÙemÙe efÉjskeâmÙe Ùe$e JeekeäÙeÉÙes eqmLeefle:~'' œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.155) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-487
keâeJÙeØekeâeMekeâejceles keâesÓÙeced Deue¿ej:? 404. DeØemlegleØemlegleÙeesjskeâ Oecee&efYemecyevOe: Fefle keâeqmceved
UGC 25 J–2015 Deue¿ejs YeJeefle? RPSC «es[-II PGT–2014
(A) efJeMes<eeseqkeäle: (B) mebme=ef„:
(A) DeLee&vlejvÙeeme: (B) ™hekeâced
(C) ØeefleJemlethecee (D) efJeMes<e: (C) oerhekeâced (D) Ùecekeâced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.153) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-484 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10/49) Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-328
399. (i) GheceeveeshecesÙeÙees: efyecyeØeefleefyecyelJeb Ûesled keâmle$eeue¿ej:?
405. ``meke=âodJe=efò emleg Oece&mÙe Øeke=âleeØeke=âleelceveeced''–Ùen
(ii) GhecesÙeesheceeveÙees: efyecyeØeefleefyecyeYeeJe: keâeqmceved ue#eCe nw– UGC 73 J–2012
Deue¿ejs ØemletÙeles– UGC 25 J–2012 (A) oerhekeâeue¿ejmÙe (B) ¤hekeâeue¿ejmÙe
RPSC «es[-I PGT–2015 (C) keâeJÙeefue”eue¿ejmÙe (D) me¿jeue¿ejmÙe
(A) efveoMe&veeue¿ej: (B) oerhekeâeue¿ej: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.155) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-487
(C) JÙeeflejskeâeue¿ej: (D) „evleeue¿ej: 406. JÙeeflejskeâeue¿ejmÙe ue#eCeced Deeqmle–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.154) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-486 RPSC «es[-I (PGT)–2011
400. ..... hegvejsles<eeb meJex<eeb Øeefleefyecyeveced– BHU AET–2012 (A) ØemlegleesÓØemlegleÙees: meecÙeced
(A) heÙee&Ùe: (B) „evle: (B) Gheceeveeod GhecesÙemÙe JÙeeflejskeâ:
(C) efJejesOe: (D) Dee#eshe: (C) GheceevemÙe GhecesÙeeod JÙeeflejskeâ:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.154) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-486 (D) ØemlegleeØemlegleÙees: Jew<ecÙeced
401. ‘‘lJeefÙe „ SJe lemÙee efveJee&efle cevees ceveesYeJepJeefueleced~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.158) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-491
Deeueeskesâ efn efnceebMeesefJe&keâmeefle kegâmegceb kegâcegÉlÙee:~~’’ ceW 407. Gheceeve keâer Dehes#ee GhecesÙe keâer DeefOekeâlee Ùee vÙetvelee
Deue¿ej nw? H-TET–2015 keâe JeCe&ve nesves hej Deue¿ej neslee nw-UP PGT–2002
(A) DeLee&vlejvÙeeme (B) efveoMe&vee (A) YeÇeeqvleceeved (B) „evle
(C) „evle (D) Ghecee (C) JÙeeflejskeâ (D) DeheÖgefle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–486 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.158)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-491
396. (D) 397. (A) 398. (C) 399. (D) 400. (B) 401. (C) 402. (D) 403. (D) 404. (C) 405. (A)
406. (B) 407. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 286
408. Gheceeveeog h eces ÙemÙe JeCe& v eb Ùe$eeefOekebâ YeJeefl e le$e 414. keâes veece Deue¿ejes iecÙeewhecÙecetuekeâes veeeqmle–
keâesÓue¿ejes efJeOeerÙeles? RPSC «es[-II TGT–2014 UP GDC–2014
(A) oerhekeâced (B) „evle:
efveoMe&vee
(A) (B) ØeefleJemlethecee
leguÙeÙeesefielee
(C) (D) efJeYeeJevee
(C) DeLee&vlejvÙeeme: (D) JÙeeflejskeâ:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-441, 442
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.158) DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-491
415. efJeYeeJeveeÓue¿ej: YeJeefle, Ùe$e– UP GDC–2014
409. ``efoefMe cevoeÙeles lespees oef#eCemÙeeb jJesjefhe~
(A) keâejCeb efyevee keâeÙe&meodYeeJe: (B) melÙeefhe keâejCes keâeÙee&meodYeeJe:
lemÙeecesJe jIees: hee[Ÿee: Øeleeheb ve efJe<esefnjs~~'' (C) efJe<eÙeeheÖJes efJe<eefÙeyeesOe: (D) efJe<eÙesÓheieles efJe<eefÙeyeesOe:
FlÙe$e Deue¿ej Deefmle– RPSC «es[-I PGT–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.161) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498
(A) ™hekeâced (B) meceemeeseqkeäle: 416. (i) DeOees e f u eef K eles < eg Ùeg i ces < eg hejmhejb ef J e®æced
(C) JÙeeflejskeâ: (D) DeefleMeÙeesefòeâ: Deue¿ejÙegieueceeqmle– UP GDC–2008, 2012,
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- melÙe›ele efmebn, hespe-292 (ii) efvecveefueefKele ceW mes efkeâme Deue¿ej Ùegice kesâ Deue¿ej
410. Gheceeveeshes#eÙeeshecesÙe-Øekeâ<ex melÙeue¿ejes YeJeefle – meJe&Lee efJehejerle ue#eCe Jeeues nQ–UP GIC–2009
DL–2015 (iii) DeOeesefueefKele ÙegiceeW ceW mes keâewve mee Ùegice nw, pees
(A) DeheÖgefle: (B) JÙeeflejskeâ: efJejesOeer neskeâj Yeer Skeâ otmejs keâe Deveghetjkeâ nw?
(C) „evle: (D) meceemeeseqkeäle: (A) Ghecee - GlØes#ee (B) ¤hekeâced - oerhekeâced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.158) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-491 (C) keâeJÙeefue”ced - heefjmebKÙee(D) efJeYeeJevee - efJeMes<eeseqkeäle
411. (i) ef›eâÙeeÙee: Øeefle<esOesÓefhe HeâueJÙeeqkeäle: ...........? œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.161-162)-DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-499
(ii) ef›eâÙeeÙee: Øeefle<esOesÓefhe HeâueJÙeeqkeäle Deue¿ejes YeJeefle? 417. efJeYeeJeveeefJeMes<eesefòeâjue¿ejÙees: DeeOeej: keâ:?
UGC 25 D–2014, Jn.-2017, BHU AET–2012, RPSC «es[-I PGT–2014
UGC 73 D–2014 (A) meeÂMÙeYeeJe: (B) DemeeÂMÙeYeeJe:
(A) efJeheÙe&Ùe: (B) efJeMes<elee (C) GheceeveeshecesÙeYeeJe: (D) keâeÙe&keâejCeYeeJe:
(C) efJe™helee (D) efJeYeeJevee œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.161-162)-DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498,499
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.161) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498 418. `DeKeC[s<eg keâejCes<eg HeâueekeÛe:' keâmÙe Deue¿ejmÙe
412. Ùe$e nslege|Jevee keâeÙeexlheefòe®ÛÙeles meÀeeÙeles le$e Deue¿ejes ue#eCeced? UGC 25 -J–2016
YeJeefle– MP Jeie& -I PGT–2012, G-GIC-2015 (A) efJeMes<eesòesâ: (B) efJeYeeJeveeÙee:
(A) efJeMes<eeseqkeäle: (B) efveoMe&vee (C) meceemeesòesâ: (D) Je›eâesòesâ:
(C) efJeYeeJevee (D) meceemeeseqkeäle: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.162) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10/66) - Meeefue«eece MeeŒeer- hespe-350 419. (i) efkeâme Deue¿ej ceW keâejCe nesves hej Yeer keâeÙe& veneR
413. `keâejCe kesâ efyevee keâeÙe& kesâ nesves keâe JeCe&ve' nesves hej neslee, FmeceW– UP GIC–2009
keâewve-mee Deue¿ej neslee nw? (ii) keâejCe kesâ nesves hej keâeÙe& ve nesves kesâ JeCe&ve ceW keâewve
DL (H)–2015, UP TGT (H)–2010 Deue¿ej neslee nw? UP GDC–2008
(A) Deme”le (B) efJeYeeJevee (A) efJeMes<eeseqkeäle (B) meceemeeseqkeäle
(C) efJeMes<eeseqkeäle (D) JÙeeflejskeâ (C) efJeYeeJevee (D) JÙeeflejskeâ
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.161) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.162) - DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498

408. (D) 409. (C) 410. (B) 411. (D) 412. (C) 413. (B) 414. (D) 415. (A) 416. (D) 417. (D)
418. (A) 419. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 287
420. ‘OeefveveesÓefhe efve®vceeoe ÙegJeeveesÓefhe ve Ûe_Ûeuee:’ De$e 426. ``meleeb efn mevosnheos<eg Jemleg<eg ØeceeCecevle:keâjCeØeJe=òeÙe:~''
keâesÓue¿eje:? G-GIC-2015 FlÙe$e keâesÓue¿ej:? UGC 25 J–2014
(A) efJeYeeJevee (B) Ghecee (A) Ghecee (B) GlØes#ee
(C) efJeMes<eeseqkeäle (D) ™hekeâced (C) mevosn: (D) DeLee&vlejvÙeeme:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-351 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/22) -keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-54-57
421. keâejCes Gòesâ meefle keâeÙee&YeeJe: keâefmceved Deue¿ejs YeJeefle— 427. ‘‘ye=nlmeneÙe: keâeÙee&vleb #eesoerÙeeveefhe ieÛÚefle~
HAP-2016
mecYetÙeecYeesefOeceYÙesefle ceneveÅee veieeheiee’’ FlÙe$e
(A) efJeYeeJeveeÙeeced (B) efJeMes<eesòeâew
Deue¿ejes Jele&les- RPSC «es[-II PGT–2014
(C) „evles (D) meceemeesòeâew
(A) DeLee&vlejvÙeeme: (B) ™hekeâced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.162) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-498
(C) Mues<e: (D) JÙeeflejskeâ:
422. Ùe$e nsleew meefle Deefhe HeâuemÙe DeYeeJees keâLÙeles le$e
Deue¿ej: YeJeefle– G-GIC-2015
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe–81
(A) meceemeesefòeâ: (B) DeefleMeÙeesefòeâ: 428. ``Meevleefceoceeßeceheob mHegâjefle Ûe yeeng: kegâle: HeâueefcenemÙe~
YeefJeleJÙeeveeb ÉejeefCe YeJeeqvle meJe&$e~~''
(C) efJeYeeJevee (D) efJeMes<eesefòeâ:
De$e keâesÓue¿ej:? UGC 25 D–2014
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.67) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–351
(A) Ghecee (B) DeLee&vlejvÙeeme
423. (i) DeLee&vlejvÙeememÙe keâefle Yesoe:?
(C) ™hekeâced (D) efJeYeeJevee
(ii) DeLee&vlejvÙeemeeue¿ej: keâefleefJeOe:?
DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/16)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-38-39
RPSC «es[-I PGT–2011, KL SET–2016
429. ``efkeâefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb veeke=âleerveeced''– ceW Deue¿ej
(A) Éew (B) ÛelJeej:
yeleueeFÙes– BHU MET–2009, 2013
(C) De„ (D) mehle
(A) Ghecee (B) DeLee&vlejvÙeeme
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-500
(C) GlØes#ee (D) DevegØeeme
424. meceLe&veerÙemÙe DeLe&mÙe meceLe&ves keâesÓue¿ej:?
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (1/20)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-46-47
DSSSB PGT–2014
430. yeeuekeâ Deeefo keâer Deheveer mJeeYeeefJekeâ ef›eâÙee Ùee ¤he
(A) heefjkeâj: (B) Devegceeveced
keâe JeCe&ve keâne peelee nw– UP PGT–2013
(C) keâeJÙeefue”ced (D) DeLee&vlejvÙeeme:
(A) DeefleMeÙeeseqkeäle (B) heefjmebKÙee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.164) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-500
(C) mJeYeeJeeseqkeäle (D) meceemeeseqkeäle
425. ‘DeeMeeyevOe: kegâmegcemeÂMeb ØeeÙeMees ¢e”veeveeb~ meÅe: heeefle
ØeCeefÙe ùoÙeb efJeØeÙeesies ®Ceefæ' keâesÓ$eeue¿ej:– œeesle– keâeJÙeØekeâeMe (met.167) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-505
UGC 25 J–2013 431. ef[cYeeos: mJeef›eâÙee¤heJeCe&veced– UP PGT–2011
(A) Ghecee (B) „evle: (A) mJeYeeJeeseqkeäle: (B) DevÙeeseqkeäle:
(C) efveoMe&vee (D) DeLee&vlejvÙeeme: (C) DeefleMeÙeeseqkeäle: (D) ceeueeshecee
œeesle–cesIeotleced (1/10) - leeefjCeerMe Pee, hespe-19 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.167) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-505

420. (C) 421. (B) 422. (D) 423. (B) 424. (D) 425. (D) 426. (D) 427. (A) 428. (B) 429. (B)
430. (C) 431. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 288
432. ``Ùe$e Ûe ieg®JÙeefle›eâceb ve#e$ejeMeÙe:, cee$eekeâuenb 438. De”eef”mecyevOesÓue¿=lÙees: YeJeefle Deue¿ej:–
uesKeMeeefuekeâe:, efce$eesoÙe–És<eceguetkeâe: DehelÙelÙeeieb UP GDC–2014
keâesekf eâuee:, yevOegpeerJeefJeIeeleb «eer<ceefoJemee: kegâJe&evq le, ve pevee:~'' (A) mebme=ef„: (B) keâeJÙeme=ef„:
Fve hebekq eäleÙeeW ceW Øeefmeæ Deue¿ej–UP PGT–2013 (C) me¿j: (D) meeue¿ejlee
(A) Ghecee (B) heefjmebKÙee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.207) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-554
(C) Ùecekeâ (D) Je›eâeseqkeäle
439. Deue¿ejeCeeced SkeâeßeÙeevegØeJesMes keâesÓue¿ej: YeJeefle?
œeesle– veueÛechet - leeefjCeerMe Pee, hespe– 44 UK SLET–2015
433. `YeeqkeäleYe&Jes ve efJeYeJes JÙemeveb Meem$es ve ÙegJeeflekeâeceem$es~
(A) me¿j: (B) mebme=ef„:
efÛevlee ÙeMeefme ve Jehegef<e ØeeÙe: heefjÂMÙeles cenleeced~~'
(C) Mues<e: (D) efveoMe&vee
Øemlegle heÅe ceW Deue¿ej nw– UP PGT–2013
(A) efJejesOeeYeeme (B) heefjmebKÙee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-554
(C) keâejCeceeuee (D) YeÇeeqvleceeved 440. DeefJeßeeefv lepeg<eeceelcevÙeÁeef”lJeb leg keâ: Deue¿ej:

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-528 YeJeefle- K- SET-2015

434. ‘‘Meef M eke= â heeCekeâJeÛes < eg keâue¿e:, jef l ekeâuens < eg (A) mevosneue¿ej: (B) me¿jeue¿ej:
otlemecØes<eCeeefve, meeÙÙe&#es<eg MetvÙeie=ne: ve Øepeeveeceemeved’’ (C) Mues<eeue¿ej: (D) DeefleMeÙeesefòeâjue¿ej:
FlÙe$e DeLee&ue¿ejesÓefmle- DU-Ph.D-2016 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.207) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-554
(A) heefjmebKÙee (B) keâejCeceeuee 441. DevÙeesvÙeeue¿ejmÙe ue#eCeb efkeâced- KL- SET–2015
(C) SkeâeJeueer (D) meej: (A) ÙeLeesòejb ÛeslhetJe&mÙe (B) ef›eâÙeÙee leg hejmhejced
œeesle–keâeocyejerkeâLeecegKeced - leeefjCeerMe Pee, hespe-41 (C) efYeVeosMeleÙee DelÙevleb (D) meceb ÙeesiÙeleÙee
435. ef k eâeq _ Ûeled he= „ cehe= „ b Jee keâef L eleb Ùeled ØekeâuhÙeles ~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (10.120) - DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-429
leeÂievÙeJÙeheesneÙe ......... leg mee mce=lee~'' efjkeälemLeeveb 442. mebkeâj: keâefleefJeefOe:- HAP-2016
hetjÙele~ UGC 25 J–2015
(A) <e[defJeOe: (B) he_ÛeefJeOe:
(A) Ghecee (B) JÙeepemlegefle:
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) ef$eefJeOe:
(C) DeheÖgefle: (D) heefjmebKÙee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-554
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met.184) -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-526
443. `meewvoÙe&ceue¿ej:' Fefle JeekeäÙeb kegâ$e efJeÅeles?
436. `keâeÙe&keâejCeÙeese|YeVeosMeleeÙeeced' Deue¿ej neslee nw –
UGC 73 D–2012 DSSSB PGT–2014, DSSSB TGT–2014
(A) keâejCeceeuee efJeYeeJevee
(B) (A) keâeJÙeeue¿ejmet$es (B) JÙeeqkeäleefJeJeskesâ
(C) efJeMes<eeseqkeäle (D) DemeÁefle (C) Deue¿ejmeJe&mÙes (D) Øeleehe®õerÙes
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10/69) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-353 œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-54
437. YeÇeeqvleceeved Deue¿ej ceW ØeeCeleòJe nw? 444. jmemÙe Ûe ØeeOeevÙeeVeeue¿ejlee ceW efkeâme Deue¿ej keâe
UP PGT–2004, 2010 efve<esOe efkeâÙee ieÙee nw? UP PGT–2005
(A) mevosn (B) YeÇeeqvle keâe DeefveMÛeÙe (A) jmeJeod keâe (B) Meyoeue¿ej keâe
(C) YeÇeeqvle keâe efveMÛeÙe (D) mebMeÙe (C) ëe=”ej keâe (D) GheÙeg&keäle meYeer
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.36) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–311 œeesle–
432. (B) 433. (B) 434. (A) 435. (D) 436. (D) 437. (C) 438. (C) 439. (A) 440. (B) 441. (B)
442. (D) 443. (A) 444. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
keâeJÙeØekeâeMe 289
445. `meewvoÙe&ceue¿ej:' Fefle Øeefleheeefoleced–UGC 25 J–2009 452. ‘efnceeeEõ lJeÅeMeesceiveb megjejMeerlesve peeveles’ FlÙe$e
(A) ®ÙÙekesâve (B) ®õšsve Deue¿ej:– CVVET–2015
(C) Yeecensve (D) Jeecevesve (A) Gheceeue¿ej: (B) „evleeue¿ej:
œeesle–keâeJÙeeue¿ejmet$e (1.1.2) - njieesefJevo efceße, hespe–6 (C) Gvceer e f uele Deue¿ej (D) DeLee&vlejvÙeemeeue¿ej:

446. veJeerveeLe&meceLe&veb keâeqmceved Deue¿ejs YeJeefle? œeesle– kegâJeueÙeevevo (Mueeskeâ-148)-YeesueeMe¿j JÙeeme,hespe–243


BHU Sh.ET–2013 453. ‘‘ceneJejenes iees$eesæjCeØeJe=òeesÓefhe iees$eesöuevecekeâjesled’’
(A) GlØes#eeÙeeced (B) keâeJÙeefue”s
FlÙe$e keâesÓue¿ej:? DU- Ph.D-2016
(A) efJe<ece: (B) DeefleMeÙeesefòeâ:
(C) ¤hekesâ (D) GheceeÙeeced
(C) efJejesOe: (D) Øeleerheced
œeesle– Ûevõeueeskeâ (5/38) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe–105
œeesle–JeemeJeoòee - pecegvee hee"keâ, hespe–21
447. GheceeveeÅeovÙemÙe .......... me SJe me:~~
454. ``õJe: mebIeelekeâef"ve: mLetue: met#cees ueIegieg&®:~
BHU AET–2012
JÙeòeâes JÙeòesâlejMÛeeefme ØeekeâecÙeb les efJeYetefle<eg~~''
(A) meceeKÙeeveb (B) oes<eejeshe:
De$e Deue¿ej: keâ:? KL- SET-2016
(C) JÙeeflejskeâ: (D) hejeceMe&: (A) efJejesOe: (B) mJeYeeJe:
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe (met0-158)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–491 (C) DeefleMeÙe: (D) jmeJeeved
448. DeOeesefueefKeles<eg keâesÓue¿ej GYeÙeeue¿ej: Fefle keâefLele:– œeesle– kegâceejmecYeJe (2/11) - Jescheefš kegâšgcyeMeem$eer, hespe–35
BHU AET–2010 455. Mes <ees ÓÙeb ve Yegp ees Jeer jOeòes ÙeæjCeer e fceceeced~ De$e
(A) heÙee&Ùeeue¿ej: (B) hegve®keäleJeoeYeeme: Deue¿ej: keâ:? KL- SET-2016
(C) heefjkeâjeue¿ej: (D) heefjmebKÙeeue¿ej: (A) DeefleMeÙeesefòeâ: (B) leguÙeÙeesefielee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-438-440 (C) GlØes#ee (D) DeheÖÏefle:
449. jmemÙe iegCeerYetleJÙeÁŸelJes meefle keâesÓue¿ejes peeÙeles – œeesle–
BHU AET–2010 456. heefjkeâjeue¿ejmÙe ue#eCeced? KL- SET-2016
(A) ØesÙe: (B) Gpe&eqmJeved (A) leguÙeyeueefJejesOe: (B) efJeMes<eCemeeefYeØeeÙelJeced
(C) jmeJeled (D) meceeefnle: (C) hejmhejb ef›eâÙeepeveveced (D) nsleesJee&keäÙeheoeLe&lee
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe -DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-204 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10/57) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-342
450. `nvegceeveeqyOecelejled og<keâjb eEkeâ cenelceveeced'–Fefle JeekeäÙeb 457. cenerleuemheMe&efvecee$eefYeVece=æb efn jepÙeb heocewvõceeng:
keâmÙeeue¿ejmÙe GoenjCeced– UGC 25 D–2009 keâesÓue¿ej:? KL- SET-2016
(A) Gheceeue¿ejmÙe (B) „evleeue¿ejmÙe (A) DeefleMeÙeesefòeâ: (B) DeheÖÏefle:
(C) oerhekeâeue¿ejmÙe (D) DeLee&vlejvÙeemeeue¿ejmÙe (C) ™hekeâced (D) DeLee&vlejvÙeeme:
œeesle–Ûevõeueeskeâ (5/68) - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe–133 œeesle– jIegJebMe (2/50) - jeOeeJeuueYe ef$ehee"er, hespe– 54-55
458. ÛekeâesÙe& SJe ÛelegjeMÛeeqvõkeâeÛeecekeâce&efCe~
451. ‘ÙeMe: heÙees j eef M ejYet l e keâjkeâuhelejes m leJe’ FlÙe$e
Deue¿ej:- CVVET–2015 efJeveeJevleerve& efvehegCee: megÂMees jlevece&efCe~~
(A) efJeYeeJevee (B) ceerefueleced
De$e Deue¿ej keâ:? KL SET–2016
(A) JÙeeflejskeâ: (B) efveoMe&vee
(C) efJeMes<eesefòeâ: (D) efveoMe&vee
(C) ØeefleJemlethecee (D) „evle:
œeesle– kegâJeueÙeevevo (Mueeskeâ-82)-YeesueeMe¿j JÙeeme, hespe–147
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–329
445. (D) 446. (B) 447. (C) 448. (B) 449. (C) 450. (D) 451. (A) 452. (C) 453. (C) 454. (A)
455. (A) 456. (B) 457. (D) 458. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 290
459. efJeMes<eCeeveeb meeefYeØeeÙelJes keâ: Deue¿ej:– 461. ``me JeekeäÙe Skeâefmceved Ùe$eeveskeâeLe&lee YeJesled'' FlÙe$e
CVVET–2017
`me' FlÙemÙe keâesÓLe&: – UGC 25 D–2010
(A) ceerefueleced (B) Gvceerefueleced
(A) efveoMe&vee
(C) heefjkeâje¿j: (D) heefjkeâj:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (10.57) - Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-342 (B) meceemeesefkeäle:

460. `ØemlegleeveeceØemlegleeveeb Jee heoeLee&veeced SkeâOecee&eYf emecyevOe:' (C) Mues<e:


keâeqmceved Deue¿ejs YeJeefle– RPSC «es[-I PGT–2015 (D) ¤hekeâced
(A) leguÙeÙeesefieleeÙeeced (B) ØeefleJemletheceeÙeeced
œeesle– keâeJÙeØekeâeMe (met$e-146)-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–473
(C) efveoMe&veeÙeeced (D) DeLee&vlejvÙeemes
œeesle– jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe– 80-83

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
mecheke&â met$e
7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
www.Sanskritganga.com

459. (D) 460. (B) 461. (C)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerejmeØeMve
fleMelekeâced 291

34 jmeØeMve
1. jme: kegâlees ie=nerle:– BHU AET–2010 `keâejCeevÙeLe keâeÙee&efCe menkeâejerefCe Ùeeefve Ûe' keâmÙe
8.
(A) $e+iJesole: (B) ÙepegJexole: efJe<eÙes DeeÙeeefle? UGC 25 J–2013
(C) meeceJesole: (D) DeLeJe&Jesole: (A) jmemJe¤heefJe<eÙes (B) JemlegmJe¤heefJe<eÙes
œeesle–veešdÙeMeem$eced - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-84 (C) OJeefveefJe<eÙes (D) Deue¿ejefJe<eÙes
2. ëe=”ejnemÙekeâ®CejewõJeerjYeÙeevekeâe: yeerYelmeeodYeglemeb%eewœeesle–keâeJÙeØekeâeMe (4.27)-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-95
ÛeslÙe„ew ....... jmee: mce=lee:~~ BHU AET–2011
9. jme: Fefle keâ: heoeLe&:? UGC 25 D–2013
(A) Jesos (B) ueeskesâ
(A) DeemJeeÅeceeve: (B) ßeJeCehesÙe:
(C) keâeJÙes (D) veešdÙes
(C) YeespÙeceeve: (D) ÂMÙeceeve:
œeesle–veešdÙeMeem$eced (6/15)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-157
œeesle–veešdÙeMeem$eced-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-189
3. jmeØemLeevemÙe ØeJele&keâ: keâ:? UGC 25 J–2010
10. Yejlecegefve kesâ jmemet$e ceW efvecveefueefKele ceW mes efkeâmekeâe
(A) Yeecen: (B) Yejle:
GuuesKe veneR nw? UGC (H) J–2010
(C) efJeMJeveeLe: (D) Jeeceve:
(A) mLeeÙeerYeeJe (B) efJeYeeJe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, Yet0 hespe-16
(C) DevegYeeJe (D) JÙeefYeÛeejerYeeJe
4. JÙeefYeÛeeÙe&eq_pele: keâes YeJeefle?UGC 25 J–2011
(A) YeeJeOJeefve: (B) jme:
œeesle–veešdÙeMeem$eced-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-182
(C) Deue¿ej: (D) jmeeYeeme: 11. (i) `efJeYeeJeevegYeeJeJÙeefYeÛeeefjmebÙeesieeled jmeefve<heefòe:'

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-110 Fefle kesâve Gkeäleced? UP PGT (H)–2004,


(ii) ``efJeYeeJeevegYeeJeJÙeefYeÛeeefjmebÙeesieeõmeefve<heefòe:''
5. ``JesÅeevlejmebmheMe&MetvÙe:'' Fob efJeMes<eCeceeqmle
Fefle met$emÙe jÛeefÙelegvee&ce– UGC 73 J–2014,
MP Jeie& (PGT)–2012
(iii) `efJeYeeJeevegYeeJeJÙeefYeÛeeefjmebÙeesieeõmeefv e<heefò e:'
(A) iegCemÙe (B) jmemÙe
met$e efkeâme DeeÛeeÙe& keâe nw? DSSSB TGT–2014,
(C) Deue¿ejmÙe (D) MeyomÙe
(iv) `efJeYeeJeevegYeeJeJÙeefYeÛeeefjmebÙeesieeõmeefve<heefòe:' efkeâmemes
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-111
mecyeeqvOele nw? DL–2015, UP PGT–2003
6. jme meJe&oe neslee nw– UGC 73 J–2007, D–2011
(A) Yejlesve (B) Jeecevesve
(A) Meyo¤he: (B) JeeÛÙe¤he:
(C) Yeecensve (D) peieVeeLesve
(C) DeLe&¤he: (D) JÙeÁŸe¤he:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-217 œeesle–(i) veešdÙeMeem$eced-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-182
7. efJeYeeJeevegYeeJeJÙeefYeÛeeefj........... jmeefve<heefòe:? (ii) keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-100
BHU AET–2011 12. efJeMes<e ¤he mes pees YeeJeeW keâes Øekeâš keâjles nQ, GvnW keânles
(A) menÙeesieeled (B) mebÙeesieeled nQ? UP PGT (H)–2013
(C) mecyevOeeled (D) mevOeeveeled (A) Deveg YeeJe (B) mebÛeejerYeeJe
œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-100 (C) efJeYeeJe (D) mLeeÙeerYeeJe
(ii) veešdÙeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–182 œeesle–veešdÙeMeem$e (6.21)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-164
1. (D) 2. (D) 3. (B) 4. (B) 5. (B) 6. (D) 7. (B) 8. (A) 9. (A) 10. (A)
11. (A) 12. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 292
13. jmemÙe mevoYex efvecveefueefKeles<eg keâ: Meyo: meceerÛeerve:? 19. (i) ëe=”ejs efJeØeuecYeeKÙees Yeso: keâefleefJeOe: mce=le:?
T SET–2014 (ii) cecceš ves efJeØeuecYeëe=”ej kesâ Yeso mJeerkeâej efkeâÙes nQ?
(A) %eehÙe: (B) efvelÙe: UP PGT–2013, BHU AET–2011
(C) keâeÙe&: (D) DeevevoceÙe: (A) ef É ef JeOe: (B) ef$eefJeOe:
œeesle–veešdÙeMeem$e (Yeeie-1)-yeeyetueeue Megkeäue Meem$eer, hespe–365 (C) he_ÛeefJeOe: (D) <e[defJeOe:
14. (i) keâlecees YeeJe: jmeleeb Øeehveesefle– T SET–2014 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-123
(ii) keâ: YeeJe: jmeleecesefle– RPSC SET–2010 20. ëe=”ejjme: keâefleefJeOe:? UGC 25 J–2005
(A) efÉefJeOe: (B) Ûelege|JeOe:
(A) JÙeefYeÛeeefjYeeJe: (B) mLeeefÙeYeeJe:
(C) ef$eefJeOe: (D) he_ÛeefJeOe:
(C) ceveesYeeJe: (D) DevegYeeJe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-121
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce (3.1) - Meeefue«eece Meem$eer, hespe–46
21. ceeOegÙe&iegCemÙe keâeqmceved jmes Øekeâ<e&: Jele&les?
15. jefle mLeeÙeerYeeJe Jeeuee jme nw? UGC 25 J–1994
UGC 25 D–2010
(A) keâ®Ce (B) ëe=”ej
(A) ëe=”ejs (B) keâ®Ces
(C) DeodYegle (D) Jeerj (C) nemÙes (D) Jeerjs
œeesle–veešdÙeMeem$eced-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-198 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (8/89) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-388
16. De„efJeOee veeefÙekeâeDeesb keâe mecyevOe efkeâme `jme' mes neslee 22. YeÇtefJe#eshekeâše#eeoÙe: keâmÙe jmemÙe DevegYeeJee:?
nw? UGC 25 D–1999 MP Jeie&-1 (PGT)–2012
(A) Jeerjjme (B) DeodYeglejme (A) keâ®CemÙe (B) MeevlemÙe
(C) nemÙejme (D) ëe=”ejjme (C) ëe=”ejmÙe (D) yeerYelmemÙe
œeesle– oMe¤hekeâ - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe– 157 œeesle–veešdÙeMeem$e- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-200
17. (i) ëe=”ejjmemÙe mLeeÙeerYeeJe: keâ: YeJeefle? 23. meùoÙemÙe GlmeeneefomecegodyeesOe: peeÙeles?
(ii) ëe=”ej jme keâe mLeeÙeerYeeJe nw? UGC 25 J–2004, MGKV Ph. D–2016
UP PGT–2009, 2010, UP TGT (H)–2004, (A) mJee¤hÙeeefYeceevele: (B) hej¤helJeeefYeceevele:
UK TET–2011 (C) mJehejesYeÙe¤helJeeefYeceevele: (D) meeOeejCeCÙeeefYeceevele:

(A) Meeskeâ (B) neme œeesle– veešdÙeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–160


24. ëe=”ejjmees YeJeefle? UGC 25J–2015
(C) jefle (D) Glmeen
(A) ØeceLeowJele: (B) efJe<CegowJele:
œeesle–veešŸeMeeŒeced - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer,hespe-161
(C) ievOeJe&owJele: (D) veejeÙeCeowJele:
18. (i) efJeØeuecYeëe=”ej ceW efJeÙeesie keâer efkeâleveer oMeeÙeW ceeveer
œeesle–veešdÙeMeem$e- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-197
ieÙeer nQ? BHU AET–2010, UP TGT (H)–2002
25. keâefle YeeJee: meceeKÙeelee: veecelees JÙeefYeÛeeefjCe:?
(ii) efJeØeuecYeëe=”ejs keâeceoMee: YeJeeqvle?
BHU AET–2011
(A) 08 (B) 09
(A) Skeâef$ebMeled (B) $eÙeefm$ebMeled
(C) 10 (D) 11
(C) ÛelegefM$ebMeled (D) he_ÛeeE$eMeled
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-107 œeesle–veešdÙeMeem$e (6/21) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-164
13. (D) 14. (B) 15. (B) 16. (D) 17. (C) 18. (C) 19. (C) 20. (A) 21. (A) 22. (C)
23. (B) 24. (B) 25. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerjmeØeMve
efleMelekeâced 293
26. mLeeÙeerYeeJee: keâefle meefvle– Glmeen: keâmÙe jmemÙe mLeeefÙeYeeJe:? UGC 25 D–2014
UGC 25 J–2010 33.
(A) De„ (B) he_Ûe (A) jewõmÙe (B) keâ®CemÙe
(C) oMe (D) mehle (C) JeerjmÙe (D) yeerYelmemÙe
œeesle–veešdÙeMeem$e (6/7)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-160
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
27. keâefle keâeJÙejmee: %esÙee:– 34. ceneJeerjÛeefjle ceW De”er jme nw? BHU MET–2010
BHU Sh. ET–2011
(A) De„ew (B) veJe (A) keâ®Ce (B) ëe=”ej
(C) oMe (D) he_Ûe (C) Jeerj (D) Meevle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–5
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-401
28. (i) mebÛeejerYeeJeeW keâer mebKÙee ceeveer ieÙeer nw–
35. (i) yeerYelmejmemÙe mLeeÙeerYeeJe: – UGC 25 J–2000,
(ii) jmees kesâ mebÛeejerYeeJeeW keâer mebKÙee ceeveer peeleer nw–
(ii) yeerYelme jme keâe mLeeÙeerYeeJe nw? D–1996, 1998,
UP PGT (H)–2010, UP TGT (H)–2001 (iii) yeerYelmejmemÙe mLeeÙeerYeeJeesÓeqmle–2001, 2007, 2010,
(A) 32 (B) 30 UP PGT–2009, 2010, UP PGT (H)–2004,
(C) 34 (D) 33 UP TGT (H)–2013, AWES TGT–2010, 2013, GJ
œeesle–veešdÙeMeem$e (6/21)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-164 SET–2016, CCSUM Ph.D–2016
29. jmeeefoOJeefve kesâ Devleie&le Deeles nQ– UP PGT–2005 (A) jefle (B) neme
(A) jme (B) YeeJe (C) Meeskeâ (D) pegieghmee
(C) jmeeYeemeYeeJeeYeemeeefo (D) GheÙeg&keäle meYeer œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-97
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-94 36. (i) pegieghmee mLeeÙeerYeeJe neslee nw? DL (H)–2015
30. (i) JeerjjmemÙe mLeeÙeerYeeJe:– UP TGT (H)–2013, (ii) efkeâme jme keâe mLeeÙeerYeeJe `pegieghmee' nw?
(ii) Jeerjjme keâe mLeeÙeerYeeJe nw? DSSSB (PGT)–2014, UP TGT (H)–2001
(iii) JeerjjmemÙe mLeeÙeerYeeJe: keâ: Deeqmle–UGC 25 (A) Jeerjjme keâe (B) jewõjme keâe
(iv) JeerjjmemÙe mLeeÙeerYeeJeesÓeqmle– J–1998, 1999, (C) DeodYeglejme keâe (D) yeerYelmejme keâe
D–2002, 2004, 2005, œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej, hespe-97
MP Jeie&-1 (PGT)–2012, UP PGT (H)–2002 37. (i) jewõjmemÙe mLeeÙeerYeeJe: keâ:? UP GDC–2008,
(A) Glmeen: (B) pegieghmee (ii) jewõjme keâe mLeeÙeerYeeJe nw? UGC 25 D–2012,
(C) Meeskeâ: (D) YeÙeced (iii) jewõjmes mLeeÙeerYeeJe: keâ:? BHU Sh.ET–2013
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97 (A) Glmeen: (B) YeÙeced
31. Jeerjjme: keâefleefJeOees YeJeefle? BHU AET–2010 (C) pegieghmee (D) ›eâesOe:
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
(C) Ûelege|JeOe: (D) he_ÛeefJeOe: 38. DeOeesefueefKele ceW keäÙee melÙe nw? UGC 73 D–2015
œeesle–veešŸeMeem$e (6/79) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-214 (A) jewõjmemÙe mLeeefÙeYeeJe: - ›eâesOe:
32. JeerjjmemÙe keâes iegCe:? MP Jeie&-1 (PGT)–2012 (B) `ie”eÙeeb Iees<e:' FlÙegoenjCeceeqmle - ¤ef{celeerue#eCeeÙee:
(A) ceeOegÙe&ced (B) Øemeeo: (C) `JeerLeer' Fefle ¤hekeâmÙe jmeesÓeqmle - nemÙejme:
(A) JeerjlJeced (D) Deespe:
(D) oMe¤hekeâefcelÙemÙe keâlee& - oC[er
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe-460 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
26. (A) 27. (B) 28. (D) 29. (D) 30. (A) 31. (C) 32. (D) 33. (C) 34. (C) 35. (D)
36. (D) 37. (D) 38. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 294
39. `eqmceleced' UGC 25 J–2008 47. DeOeesefueefKeleeefve ÙeespeÙele– K SET–2014
(A) ëe=”ejjmeYeso: (B) nemÙejmeYeso: (keâ) ëe=”ej: 1. ›eâesOe:
(C) JeerjjmeYeso: (D) MeevlejmeYeso: (Ke) keâ®Ce: 2. pegieghmee
œeesle–veešdÙeMeem$eced-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-204 (ie) jewõ: 3. jefle:
40. nemÙejmeØeYesoe: meeqvle? UGC 25 D–2008
(Ie) yeerYelme: 4. Meeskeâ:
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(C) he_Ûe (D) <ešd keâ Ke ie Ie
œeesle–veešdÙeMeem$eced-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-204 (A) 2 3 4 1
41. DeelcemLe: hejmLeMÛeself e efÉefJeOees jme:– UGC 25 D–2006 (B) 4 1 2 3
(A) nemÙe: (B) yeerYelme: (C) 3 1 4 2
(C) DeodYegle: (D) YeÙeevekeâ: (D) 3 4 1 2
œeesle–veešdÙeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-203 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
42. (i) DeodYeglejme keâe mLeeÙeerYeeJe keäÙee nw? 48. DeOeesefueefKeleeefve ÙeespeÙele– K SET–2013
(ii) DeodYeglejme keâe mLeeÙeerYeeJe nw? UGC 25 J–2002, (keâ) ëe=”ej: 1. Ùece:
(iii) DeodYeglejmemÙe mLeeefÙeYeeJeesÓeqmle 2005, 2008, (Ke) nemÙeced 2. efJe<Ceg:
S–2013, UP PGT (H)–2010, 2013, (ie) keâ®Ce: 3. ®õ:
(A) efJemceÙe: (B) Meeskeâ: (Ie) jewõ: 4. ØeceLeosJe:
(C) Mece: (D) Glmeen: keâ Ke ie Ie
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97 (A) 1 3 4 2
43. DeodYeglejmemÙe keâes osJe:? HE –2015
(B) 2 4 1 3
(A) Ùece: (B) yeÇÿee (C) 4 2 3 1
(C) efJe<Ceg: (D) ®õ: (D) 2 1 3 4
œeesle–veešdÙeMeem$eced - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-197 œeesle–veešdÙeMeem$eced (6.44) - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-197
44. `DeodYegle SJe jme:' Fefle keâ: Deen?MH SET–2011
49. (i) keâ®CejmemÙe JeCe&: keâ: ? UGC 25 D–2007,
(A) peieVeeLeheeqC[le: (B) veejeÙeCe:
(ii) keâ®CejmemÙe JeCe&: Deeqmle– J–2012
(C) DeefYeveJeieghle: (D) ¤heieesmJeeceer
(A) MJesle: (B) MÙeece:
œeesle–mebmke=âle-Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-8), hespe– 593
45. YeÙeevekeâjmemÙe JeCe&: keâ:? BHU AET–2010 (C) veerue: (D) keâheesle:
(A) yeYeÇg: (B) efhe”ue: œeesle–veešdÙeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-197
(C) jkeäle: (D) ke=â<Ce: 50. Meeskeâes efn ........... jmemLeeefÙeYeeJe:~ UGC 25 J–2011
œeesle–veešdÙeMeeŒeced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-197 (A) ëe=”ej: (B) Jeerj:
46. (i) keâ®Cejme keâe mLeeÙeerYeeJe nw? (C) keâ®Ce: (D) YeÙeevekeâ:
(ii) keâ®CejmemÙe mLeeÙeerYeeJeesÓeqmle? œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
(iii) keâ®CejmemÙe mLeeÙeerYeeJe: ......... mce=le:~ 51. keâ®CejmemÙe JewefMe„dÙeb kegâ$e GheueYÙeles?
UGC 25 J–1995, 2001, 2007,
MP Jeie&-1 (PGT)–2012
2009, D–2008, 2010, BHU AET–2010
(A) Meeskeâ: (B) jefle: (A) JesCeermebnejs (B) GòejjeceÛeefjles
(C) neme: (D) Glmeen: (C) cegõeje#emes (D) jlveeJeuÙeeced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-410

39. (B) 40. (D) 41. (A) 42. (A) 43. (B) 44. (A) 45. (D) 46. (A) 47. (D) 48. (B)
49. (D) 50. (C) 51. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerjmeØeMve
efleMelekeâced 295
52. kegâ$e keâ®Cejme: cegKÙe:? BHU Sh.ET–2011 59. ........... mLeeÙeerYeeJeesÓeqmle MeevleesÓefhe veJecees jme:~
(A) YeJeYetefleke=âleew (B) keâeefueoemeke=âleew BHU AET–2011
(C) yeeCeke=âleew (D) Metõkeâke=âleew (A) efvelÙee&pe (B) efveoeaefhle
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-410 (C) efveYeeaefle (D) efveJexo
53. (i) MeevlejmemÙe mLeeÙeerYeeJe: Jele&les? œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met0-47)-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138
(ii) Meevlejme keâe mLeeÙeerYeeJe nw– UP PGT (H)–2010, 60. ceccešsve meceeKÙeele: keâes veece veJecees jme:?
(iii) `MeevlejmemÙe' mLeeÙeerYeeJe: keâ: Deeqmle– BHU AET–2012
UGC 25D–2003, 2009, 2012, J–2010 (A) Meevle: (B) Øeoerhle:
(A) Meeskeâ: (B) Mece: (efveJexo:) (C) ceOegj: (D) JeelmeuÙe:
(C) Glmeen: (D) YeÙeced œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met0-47) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138
œeesle–veešdÙeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-160 61. ``efveJexo: mLeeefÙeYeeJeesÓeqmle MeevleesÓefhe veJecees jme:''
54. efveJexo mLeeÙeerYeeJe nw? UP TGT (H)–2005 Fefle GeqkeäleJe&le&les? UGC 25 J–2014
(A) jewõjme keâe (B) Meevlejme keâe (A) YejlemÙe (B) YeecenmÙe
(C) keâ®Cejme keâe (D) YeÙeevekeâjme keâe (C) DeevevoJeOe&vemÙe (D) ceccešmÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met0-47) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138
55. efveJexo: mLeeefÙeYeeJe: keâmÙe celes veešdÙes veeeqmle? 62. DeeÛeeÙe& cecceš ves Meevlejme keâe mLeeÙeerYeeJe mJeerkeâej
UP GDC–2014 efkeâÙee nw? UP PGT–2013
(A) DeevevoJeOe&vemÙe (B) ceccešmÙe (A) Mece keâes (B) efveJexo keâes
(C) DeefYeveJeieghlemÙe (D) Oeve_peÙemÙe (C) Meevle keâes (D) owvÙe keâes
œeesle– oMe™hekeâ -ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-13 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met0-47) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138
56. veeškeâ ceW keâewve-mee jme meJe&ceevÙe veneR nw? 63. DeefYeveJeieghle kesâ Devegmeej `jmeØeleerelf e' nw? UP GIC–2009
UP PGT–2004 (A) efvee|Jekeâuhekeâ ¤he (B) meefJekeâuhekeâ ¤he
(A) Meevle (B) ëe=”ej (C) GYeÙeeYeeJemJe¤he (D) %eehÙe
(C) Jeerj (D) nemÙe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-112
œeesle–veešdÙeMeem$eced- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-157 64. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
57. veJecees jme: keâes cele:? BHU AET–2010 WB SET–2010
(A) Yeeqkeäle: (B) Meevle: (keâ) ëe=”ej 1. efJemceÙe
(C) JeelmeuÙeced (D) DeodYegle: (Ke) yeerYelme 2. neme
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138 (ie) DeodYegle 3. pegieghmee
58. (i) Meevlejme kesâ mebmLeehekeâ DeeÛeeÙe& nQ? (Ie) nemÙe 4. jefle
(ii) keâeJÙes MeevlejmemÙe mebmLeehekeâesÓeqmle– keâ Ke ie Ie
UGC 73 J–2013, S–2013, D–2014 (A) 4 3 1 2
(A) Yejle: (B) Yeecen: (B) 1 2 3 4
(C) 4 2 1 3
(C) DeevevoJeOe&ve: (D) cecceš:
(D) 2 4 3 1
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-(met0–47) DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
52. (A) 53. (B) 54. (B) 55. (D) 56. (A) 57. (B) 58. (D) 59. (D) 60. (A) 61. (D)
62. (B) 63. (C) 64. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 296
65. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– 70. (i) DevegefceefleJeeo kesâ meceLe&keâ nQ? UGC (H) D–2013
MH SET–2011 (ii) DevegefceefleJeeo keâer DeJeOeejCee efkeâmekeâer nw?

(keâ) ëe=”ej: 1. jefle: (iii) Devegefceefle kesâ Øeefle‰elee keâewve nQ?UP PGT–2003
(iv) jmeefve<heefòeefJe<eÙes DevegefceefleJeeob keâ: Øemleewefle?
(Ke) Jeerj: 2. Meeskeâ:
UGC (H) J–2011, UGC (H) J–2007
(ie) jewõ: 3. ›eâesOe:
Yeóueesuueš:
(A) (B) DeefYeveJeieghle:
(Ie) keâ®Ce: 4. Glmeen:
(C) YeóveeÙekeâ: (D) ßeerMe¿Ïkeâ:
keâ Ke ie Ie œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-102
(A) 3 4 2 1 71. `jmees cegKÙeleÙee DevegkeâeÙex jeceeoeJesJe YeJeefle' Fefle keâmÙe
(B) 1 4 3 2 celeced? UGC 25 J–2013
(C) 4 1 2 3 (A) YeóueesuuešmÙe (B) Me¿ÏkeâmÙe
(D) 4 3 1 2 (C) YeóveeÙekeâmÙe (D) DeefYeveJeieghlemÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-101
66. jmeefve<heefòe kesâ Øeme” ceW YegeqkeäleJeeoer DeeÛeeÙe& nQ? 72. Yejle kesâ jmemet$e kesâ JÙeeKÙeekeâejeW ceW `YegeqkeäleJeeoer'
UP GIC–2009
DeeÛeeÙe& nQ? UP GDC–2008
(A) Yeóueesuueš (B) Me¿Ïkeâ
(A) YeóveeÙekeâ (B) Yeóueesuueš
(C) DeefYeveJeieghle (D) YeóveeÙekeâ
(C) ßeerMe¿Ïkeâ (D) DeefYeveJeieghle
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-105
œeesle–veešdÙeMeem$e-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-187 73. jme keâe meJe&ØeLece Meem$eerÙe efJeJesÛeve efkeâmeves efkeâÙee?
67. efJeMJeveeLe: Deeqmle? UGC 25 J–2009 BHU B.Ed–2012
(A) jmeJeeoer (B) Deue¿ejJeeoer (A) Yeóueesuueš (B) cecceš
(C) OJeefveJeeoer (D) Je›eâeseqkeäleJeeoer (C) jepeMesKej (D) Yejlecegefve
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-19 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-100
74. ¤hekeâeW ceW efkeâme DeeÛeeÙe& ves Dee" ner jme keâes mJeerkeâej
68. DeevevoJeOe&veceles ceOegjlecejme: keâ:? UGC 25 J–2012
efkeâÙee nw? UP PGT–2000
(A) keâ®Cejme: (B) nemÙejme:
(A) Yejlecegefve (B) Oeve_peÙe
(C) efJeØeuecYeëe=”ej: (D) mecYeesieëe=”ej:
(C) cecceš (D) heeqC[lejepepeieVeeLe
œeesle–OJevÙeeueeskeâ (1/5) -DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-29 œeesle–veešdÙeMeem$eced (6/15) -yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-157
69. YeóveeÙekeâmÙe YegeqkeäleJeeo: keâmÙe celemÙeevegketâueced? 75. (i) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo kesâ meceLe&keâ nQ?
UGC 25 D–2012 (ii) jmeevegYeeJe kesâ efJe<eÙe ceW DeefYeJÙeeqkeäleJeeo kesâ ØeJele&keâ
(A) ceerceebmeecelemÙe (B) meebKÙecelemÙe nQ? UP PGT–2003, 2009
(A) DeevevoJeOe&ve (B) DeefYeveJeieghle
(C) vÙeeÙecelemÙe (D) JesoevlecelemÙe
(C) cecceš (D) efJeMJeveeLe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-107
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-107
65. (B) 66. (A) 67. (A) 68. (A) 69. (B) 70. (D) 71. (A) 72. (D) 73. (D) 74. (A)
75. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerejmeØeMve
fleMelekeâced 297
76. efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâes Gvekesâ efmeæevleeW kesâ meeLe 80. jme kesâ mecyevOe ceW `YegeqkeäleJeeo' kesâ Øeefleheeokeâ DeeÛeeÙe&
megcesefuele keâerefpeS? UGC (H) J–2012 nQ? UP PGT (H)–2009
(keâ) Yeóueesuueš (i) DevegefceefleJeeo (A) Yeóueesuueš (B) ßeerMe¿kg eâ
(Ke) Me¿Ïkeâ (ii) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo (C) YeóveeÙekeâ (D) DeefYeveJeieghle
(ie) YeóveeÙekeâ (iii) YegeqkeäleJeeo œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-105
(Ie) DeefYeveJeieghle (iv) DeefYeJÙe_peveeJeeo 81. jmeefve<heefòemet$emÙe JÙeeKÙeele=<eg YeóveeÙekeâceleb efkeâced?
(v) GlheefòeJeeo RPSC SET–2013-14
keâ Ke ie Ie (A) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo: (B) DevegefceefleJeeo:
(A) (i) (v) (iii) (ii) (C) YegeqkeäleJeeo: (D) GlheefòeJeeo:
(B) (v) (i) (iii) (ii)
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-105
(C) (iii) (ii) (v) (i)
(D) (ii) (iii) (i) (v) 82. (i) DeeÛeeÙe& Me¿gkeâ Éeje jmeefve<heefòe keâer JÙeeKÙee
keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-A-101, B-102, C-105, D-107 keâe mJe¤he nw? UP PGT (H)–2002, 2009
77. (i) jmeefve<heefòeefJe<eÙes meeOeejCeerkeâjCeb ØeLeceleÙee kesâve (ii) Yejle kesâ jmemet$e kesâ JÙeeKÙeelee DeeÛeeÙe& Me¿ kÏ eâ
Øeefleheeefoleced UGC (H) J–2010, UGC 73 J–2014, keâe efmeæevle keânueelee nw–
(ii) YeejleerÙe jmeefmeæevle ceW `meeOejCeerkeâjCe' keâe (A) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo (B) DevegefceefleJeeo
ØeÙeesie meJe&ØeLece efkeâmeves efkeâÙee? (C) GlheefòeJeeo (D) FveceW mes keâesF& veneR
(iii) meeOeejCeerkeâjCe efmeæevle kesâ ØeJele&keâ DeeÛeeÙe& nQ? œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-102
(iv) `meeOeejCeerkeâjCe' me¿uhevee kesâ Godieelee keâewve nQ? 83. `Yeóueesuueš' Éeje Øeefleheeefole cele keâewve-mee nw?
DL (H)–2015, UP GIC–2015 UP PGT (H)–2010
(v) jmeef v e<heef ò emevoYex `meeOeejCeer k eâjCe' Meyob (A) GlheefòeJeeo (B) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo
meJe&ØeLeceb ØeÙegkeäleJeeved –UP-G GIC–2015 (C) YeesieJeeo (D) DevegefceefleJeeo
(A) kegâvlekeâ (B) Jeeceve
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-101
(C) YeóveeÙekeâ (D) DeefYeveJeieghle
84. jme efv e¤heCe kesâ ØeLece Jekeälee Les?
œeesle– veešŸeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–187 UP PGT (H)–2010
78 . YegeqkeäleJeeo keâer DeJeOeejCee efkeâmekeâer nw?
(A) Yejlecegefve (B) oC[er
UGC (H) D–2008
(C) Yeecen (D) Yeóueesuueš
(A) cecceš (B) YeóveeÙekeâ
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-100
(C) Yeóueesuueš (D) DeevevoJeOe&ve
85. `jmemet$e' kesâ JÙeeKÙeelee keâewve nQ? UGC (H) D–2012
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-105
(A) Yejlecegefve, ceefnceYeó, cecceš, efJeMJeveeLe
79. Yeeqkeälejme keâes jme kesâ ¤he ceW Øeefleef‰le keâjves Jeeues
(B) ueesuueš, Me¿Ïkeâ, YeóveeÙekeâ, DeefYeveJeieghle
DeeÛeeÙe& nQ? UGC (H) J–2007
(A) jeceevegpe (B) peerJeieesmJeeceer (C) efJeMJeveeLe, heb0 peieVeeLe, ceefnceYeó, DehheÙeoeref#ele

(C) JeuueYeeÛeeÙe& (D) ¤heieesmJeeceer (D) kesâMeJeefceße, efJeÅeemeeiej, jepeMesKej, peÙeosJe

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-90 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-16, 100

76. (B) 77. (C) 78. (B) 79. (D) 80. (C) 81. (C) 82. (B) 83. (A) 84. (A) 85. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 298
86. DeefYeveJeieghle keâe jmeJeeo keânueelee nw–UGC 73 J–2006 92. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùeb efJeefÛevegle–
(A) GlheefòeJeeo: (B) DevegefceefleJeeo: MH SET–2013

(C) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo: (D) YegeqkeäleJeeo: (keâ) Meeskeâ Fefle keâ®CemÙe mLeeefÙeYeeJe:


(Ke) pegieghmee Fefle JeerjjmemÙe JÙeefYeÛeeefjYeeJe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-107
(ie) ›eâesOees efYeVe®Ûespe&vemÙe yengOeehÙeskebâ meceejeOeveced~
87. keâmÙe celes jme: YegpÙeles? UP GDC–2014
(Ie) meeOegkeâeJÙeefveJes<eCeb ve keâjesefle keâere|leced~
(A) DeefYeveJeieghlecelesve (B) ceccešcelesve
(A) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced melÙeced
(C) vewÙÙeeefÙekeâcelesve (D) YeóveeÙekeâcelesve (B) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-heejmeveeLe efÉJesoer, hespe-137 (C) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
88. Yeóueesuueš: mee#eelmecyevOesve jmemÙe eqmLeefle: keâeqmceved (D) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
cevegles? HE–2015 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce ceeueefJe. (1.4)-Meeefue«eece Meem$eer, hespe– 10, 116
(A) keâeJÙes (B) vešs 93. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùeb efJeefÛevegle–
(C) DevegkeâeÙex (D) meeceeefpekesâ MH SET–2013

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-101 (keâ) jmeefJeÛÚsonsleglJeeled ëe=”ejes vewJe JeCÙe&les


(Ke) le$e me¿sefleleeLe&mÙe yeesOeveeod Deef«ecee DeefYeOee
89. jme: ueesuuešcelesve kegâ$e Jele&les? DSSSB PGT–2014
(ie) mew<ee ve keäJeeefhe Je›eâeseqkeäle:
(A) meùoÙes (B) Devegkeâle&efj
(Ie) keâeJÙemÙeevegheeosÙelJeb ceneYeejles Jee|Celeced
(C) DevegkeâeÙex (D) keâeJÙes
(A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced,
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-101 (B) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
90. DeefYeveJeieghlesve jmeefJe<eÙes keâes Jeeo: De”erke=âle:? (C) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
DSSSB TGT–2014 (D) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
(A) YegeqkeäleJeeo: (B) DevegefceefleJeeo: œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2/4), (3/193)-Meeefue«eece Meem$eer, hespe–26,108
(C) JÙeeqkeäleJeeo: (D) GlheefòeJeeo: 94. mebmke=âlekeâeJÙeMeem$e ceW efkeâleves jme mJeerkeâej efkeâÙes ieÙes

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-107 nQ? UGC 73 D–2013


(A) 6 (B) 10
91. (i) efÛe$elegjievÙeeÙeb keâ: GhevÙemÙeefle? (C) 9 (D) 7
(ii) jmeefmeæevle kesâ Øeme” ceW efÛe$elegjieeefovÙeeÙe keâe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (met0-47) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-138
meceguuesKe efkeâÙee nw? UP PGT–2013 K-SET–2013 95. jme keâes `heevekeâjmevÙeeÙe' mes ÛeJÙe&ceeCe mJeerke=âle efkeâÙee
(A) Me¿gkeâ ves (B) YeóveeÙekeâ ves nw? UP PGT–2013
(C) Yeóueesuueš ves (D) veevÙeosJe ves (A) Yeóueesuueš ves (B) YeóveeÙekeâ ves

œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-102 (C) DeeÛeeÙe& Me¿kg eâ ves (D) ßeerceoefYeveJeieghleheeo ves
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-108

86. (C) 87. (D) 88. (C) 89. (C) 90. (C) 91. (A) 92. (B) 93. (B) 94. (C) 95. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefljmeØeMve
eMelekeâced 299
96. DeeÛeeÙe& Yejlecegefve kesâ yeeo `jmeefve<heefòe' keâes ueskeâj 101. YeeJekeâlJeJÙeeheejs Ce YeeJÙeceeve: mLeeÙeer melJeesõs keâ
cegKÙe ¤he mes efpeve efJeÉeveeW ves jme kesâ efJe<eÙe ceW Deheves ØekeâeMeevevoceÙemebefJeefÉßeeeqvlemelelJesve Yeesiesve YegpÙeles
efJeÛeej efoÙes nQ Gvekesâ veeceeW keâe keâewve-mee ›eâce mener nw? Fefle............~ BHU AET–2012
UP PGT (H)–2005 (A) Yejle: (B) Yeóueesuueš:
(A) Yeóueesuueš, YeóMe¿gkeâ, YeóveeÙekeâ, DeefYeveJeieghle (C) YeóveeÙekeâ: (D) ßeerMe¿Ïkeâ:
(B) DeefYeveJeieghle, YeóveeÙekeâ, YeóMe¿gkeâ, Yeóueesuueš œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-107
(C) YeóveeÙekeâ, YeóMe¿gkeâ, Yeóueesuueš, DeefYeveJeieghle 102. jmeesÓvegcesÙe: Fefle kesâve keâefLeleced? RPSC SET–2010
(D) YeóMe¿kg eâ, Yeóueesuueš, YeóveeÙekeâ, DeefYeveJeieghle (A) YeóveeÙekesâve (B) DeefYeveJeieghlesve
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-100 (C) Me¿Ïkesâve (D) YeóveejeÙeCesve
97. jme keâes veešdÙe lekeâ meerefcele jKeves keâe efJejesOe meJe&ØeLece œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-102
efkeâmeves efkeâÙee? UP PGT (H)–2000 103. keâeefueoemeke=âleeveeb meJex<eeb ¤hekeâeCeeced De”erjmeesÓeqmle?
(A) Yeecen (B) ®õš BHU AET–2010
(C) DeevevoJeOe&ve (D) DeefYeveJeieghle (A) keâ®Ce: (B) Jeerj:
œeesle– (C) ëe=”ej: (D) DeodYegle:

98. `megKeog:Keelcekeâes jme:' keânves Jeeues DeeÛeeÙe& nQ? mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-486
UP PGT (H)–2004 104. (i) JeerjjmeØeOeeveb veeškeâceeqmle? BHU AET–2010
(A) Yejlecegefve (B) jeceÛevõ iegCeÛevõ (ii) JeerjjmeØeOeeveb veeškeâefceoced? UGC 25 D–2012
(A) veeieevevo: (B) JesCeermebnej:
(C) DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe (D) DeevevoJeOe&ve
(C) ØeyeesOeÛevõesoÙe: (D) kegâvoceeuee
œeesle–veešŸeohe&Ce (3/7) - LeevesMeÛevõ GØesleer, hespe–106
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-388
99. (i) GlheefòeJeeo kesâ Øeefleheeokeâ nQ –
105. ceneYeejlemÙee”erjmeesÓeqmle? BHU AET–2010
(ii) GlheefòeJeeo efkeâmemes mecyeeqvOele nw?
(A) Jeerj: (B) DeodYegle:
UP PGT–2000, 2003
(C) keâ®Ce: (D) Meevle:
(A) Yeóueesuueš (B) YeóMe¿gkeâ
œeesle–OJevÙeeueeskeâ- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-346
(C) YeóveeÙekeâ (D) DeefYeveJeieghle
106. vew<eOeerÙeÛeefjles ØeÙegkeäleesÁerjme: Deeqmle? UP GDC–2012
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-101
(A) DeodYegle: (B) keâ®Ce:
100. jmeefJeÛeejs YeóveeÙekeâmÙe efJeefMe„b Ùeesieoeveceeqmle?
(C) ëe=”ej: (D) Jeerj:
UP GIC–2015
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-228
(A) DeefYeOeeefJeÛeej: (B) meeeqòJekeâefJeÛeej:
107 . `GòejjeceÛeefjleced' keâe ØecegKejme nw? UP TET–2014
(C) OJeefveefJejesOeefJeÛeej: (D) meeOeejCeerkeâjCeefJeÛeej:
(A) ëe=”ej (B) keâ®Ce
œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-107 (C) Jeerj (D) efJeØeuecYe
(ii) veešŸeMeem$e - yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–187 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-410
96. (A) 97. (D) 98. (B) 99. (A) 100. (D) 101. (C) 102. (C) 103. (C) 104. (B) 105. (D)
106. (C) 107. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 300
108. veeškesâ De”erjmees YeJeefle? UGC 25 J–2006 114. cenekeâeJÙe ceW De”erjme neslee nw? UP GDC–2008
(A) Meevle: (B) keâ®Ce: (A) ëe=”ej (B) nemÙe
(C) nemÙe: (D) Jeerj: (C) yeerYelme (D) YeÙeevekeâ
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-437 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-132
109. (i) JeeuceerefkeâjeceeÙeCes ØeOeevejme: Deeqmle? 115. cegõeje#emesÓ”erjme: UGC 25 J–2005
(ii) jeceeÙeCes keâes jme: ØeOeeve:? (A) ëe=”ejjme: (B) keâ®Cejme:
UGC 25 D–2009, DSSSB PGT–2014 (C) nemÙejme: (D) Jeerjjme:
(A) Meevle: (B) Jeerj: mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-360
(C) keâ®Ce: (D) jewõ: 116. meeefnlÙeohe&Ce kesâ Devegmeej keâeJÙe ceW jme keâer eqmLeefle nw?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-112 UP PGT–2009
110. megcesueÙeleg – UGC 25 D–2011 (A) Mejerj pewmeer (B) Deelcee pewmeer
(keâ) efkeâjeleepeg&veerÙeced 1. ëe=”ejjme: (C) DeJeÙeJe mebmLeeve pewmeer (D) Deue¿jCe pewmeer
(Ke) vew<eOeerÙeÛeefjleced 2. Jeerjjme: œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-16
(ie) GòejjeceÛeefjleced 3. efJeÙeesieëe=”ej: 117. veueÛechet ceW efkeâme jme keâer ØeOeevelee nw?
(Ie) cesIeotleced 4. keâ®Cejme: UP PGT–2009
(keâ) (Ke ) (ie ) (Ie ) (A) ëe=”ej (B) Jeerj
(A) 2 1 4 3 (C) jewõ (D) Meevle
(B) 3 4 1 2
(C) 1 2 3 4
œeesle–veueÛechet-leeefjCeerMe Pee, hespe Yet0-26
(D) 4 3 2 1 118. JesCeermebnej veeškeâ keâe De”erjme nw? UP PGT (H)–2000
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, (A) Jeerjjme (B) ëe=”ej
hespe- A-188, B-228, C-403, D-532 (C) jewõ (D) Meevle
111. MeyomecYeJeeled jme: – MGKV Ph. D–2016 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-388
(A) ve hejes#e: (B) ve Dehejes#e: 119. ceneYeejles keâes jme: ØeOeeve:? DSSSB TGT–2014
(C) veevegcesÙe: (D) ve mebJesÅe: (A) nemÙe: (B) Meevle:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (3/25)-Meeefue«eece Meem$eer, hespe-60 (C) Jeerj: (D) DeodYegle:
112. Deeqmceved keâeJÙes Jeerjjme: De”erjme: YeJeefle? mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-160
UGC 25 J–2013 120. efkeâme veeškeâ keâe De”erjme keâ®Ce jme nw?UK TET–2011
(A) vew<eOeerÙeÛeefjles (B) efMeMegheeueJeOes (A) ceneJeerjÛeefjleced (B) GòejjeceÛeefjleced
(C) cesIeotles (D) jIegJebMes (C) JesCeermebnejced (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-205 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-403
113. ëe=”ejjmeØeOeeveveeškeâced Foced? UGC 25 S–2013 121. DeMegæb Ùegiceb efÛevegle – MP Jeie&-1 (PGT)–2012
(A) GòejjeceÛeefjleced (B) JesCeermebnej: (A) yeerYelme: – pegieghmee (B) ëe=”ej: – jefle:
(C) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (D) Øeefleceeveeškeâced (C) DeodYegle: – efJemceÙe: (D) keâ®Ce: – YeÙeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-339 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
108. (D) 109. (C) 110. (A) 111. (B) 112. (B) 113. (C) 114. (A) 115. (D) 116. (B) 117. (A)
118. (A) 119. (B) 120. (B) 121. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerjmeØeMve
efleMelekeâced 301
122. `keâeJÙe jme keâeÙe& veneR nw' Fmekeâes ØeceeefCele keâjves nsleg 126. JÙekeäle: me lewe|JeYeeJeeÅew: mLeeÙeer .......... jme: mce=le:~
keâewve-mee keâLeve melÙe nw– UP PGT–2013 BHU AET–2011
(A) jme efJeYeeJeevegYeeJeJÙeefYeÛeejer YeeJeeW mes efve<heVe neslee nw~ (A) Ùeesiees (B) Yetlees
(B) ueewefkeâkeâ keâejCeeW kesâ meceeve ner jme kesâ keâejCe keâns ieÙes nQ~ (C) YeeJÙees (D) YeeJees

(C) efJeYeeJeeefo kesâ veeMe nesves hej jme keâer eqmLeefle veneR jnleer~ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- heejmeveeLe efÉJesoer, hespe-128
(D) meùoÙe kesâ ùoÙe ceW jme henues mes ner efJeÅeceeve nw~ 127. De”erjmees ve YeJeefle cenekeâeJÙes– CCSUM Ph. D–2016
(A) ëe=”ej: (B) Jeerj:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-110
(C) Meevle: (D) keâ®Ce:
123. `keâeJÙes jmeefÙelee meJeex' Fefle keâmÙe heefjÛeeÙekeâ:?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe-132
UP GDC–2014
128. ›eâesOe: mLeeÙeerYeeJees Jele&les– CCSUM Ph. D–2016
(A) «evLekeâleg&: (B) keâeJÙeevegkeâleg&:
(A) JeerjmÙe (B) YeÙeevekeâmÙe
(C) keâeJÙeMeem$e%emÙe (D) meùoÙemÙe
(C) jewõmÙe (D) keâ®CemÙe
œeesle–
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMsJeÕej, hespe-97
124. veešdÙeMeem$eevegmeejb keâefle mLeeefÙeYeeJee:? UGC 25 D–2013
129. YeeJes<eg ØeOeeveYeeJe: .......... GJ SET–2016
(A) veJe (B) De„ew
(A) JÙeefYeÛeeefjYeeJe: (B) DevegYeeJe:
(C) oMe (D) mehle
(C) mLeeefÙeYeeJe: (D) efJeYeeJe:
œeesle–veešdÙeMeem$eced (6/7)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-160 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
125. jme keâer DeJemLee keâes Øeehle YeeJe DeLee&led mLeeÙeerYeeJe 130. ßeerMe¿Ïkeâceles keâerÂMe: mLeeÙeer jmees YeJeefle –
efkeâleves nQ? UP PGT–2009 GJ SET–2014
(A) meele (7) (B) Dee" (8) (A) YeeefJele: (B) Devegceefle:
(C) veew (9) (D) ome (10) (C) GheefÛele: (D) DeefYeJÙeòeâ:
œeesle–veešdÙeMeem$eced (6/7)- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe-160 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - meerleejece oesleesefueÙee, hespe–126

Sanskritganga Online Classes


TGT, PGT, UGC, UP-TET
M.P. Jeie& 1-2, RPSC-«es[ -I, II
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
www.Sanskritganga.com
122. (C) 123. (D) 124. (B) 125. (B) 126. (D) 127. (D) 128. (C) 129. (C) 130. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 302

35 ÚvoMeem$e
1. (i) `ÚvoesvegMeemeve' kesâ ØeCeslee nQ–UGC 25 J– 2002, 7. ÚvoesceÙeer jÛevee keâes keânles nQ– UGC 25 J– 2004
(ii) `ÚvoMeem$e' (Úvomet$e) kesâ jÛeefÙelee nQ– D–2003, (A) heÅe (B) ieÅe
(iii) Úvomet$e kesâ jÛeveekeâej nQ– 2014, BHU MET– 2010 (C) Ûechet (D) veeškeâ
(iv) Úvo: Fefle Jesoe”mÙe ØeefleefveefOe«evLe: `Úvo:met$eced' œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe– 6, 7
kesâve jefÛele:? BHU AET– 2010, 2012 8. Úvoefme heeomÙe Deeqvlecees JeCe&: keâerÂMe: mJeeref›eâÙeles?
(A) efhe”ue: (B) Ùeemkeâ: BHU Sh.ET– 2013
(C) heeefCeefve: (D) ueieOe: (A)huegle SJe (B) ueIegjsJe
œeesle–mebmke=âle MeeŒeeW keâe Fefleneme- yeueosJe GheeOÙeeÙe,hespe-296 (C) ueIegJee& oerIeex Jee (D) oerIe& SJe
2. `efhe”ueÚvomet$e’ kesâve jefÛeleceeqmle? BHU AET– 2011 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11
(A) ie”eoemesve (B) keâeefueoemesve 9. cee$eeieCes keâefle keâuee: meeqvle? DSSSB PGT– 2014
(C) efhe”uesve (D) <e[dieg®efMe<ÙesCe (A) efleœe: (B) Ûeleœe:
œeesle–mebmke=âle MeeŒeeW keâe Fefleneme - yeueosJe GheeOÙeeÙe,hespe-296 (C) he_Ûe (D) <ešd
3. `efhe”ue' ØeCeerle «evLe keâe veece nw–BHU MET– 2008 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-8
(A) Úvomet$e (B) keâuhemet$e 10. Jee|CekeâÚvos<eg ieCevee YeJeefle–
(C) efve®keäle (D) De„eOÙeeÙeer AWES TGT– 2010, 2012

œeesle–mebmke=âle MeeŒeeW keâe Fefleneme - yeueosJe GheeOÙeeÙe,hespe-296 (A) cee$eeCeeced (B) OJeveerveeced

4. Je=òejlveekeâjmÙe keâlee& keâ:? (C) JeCee&veeced (D) mJejeCeeced

DSSSB TGT– 2014, DSSSB PGT– 2014


œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11,12
11. keâeqmceved ieCes ceOÙees ieg®Ye&Jeefle? BHU Sh.ET– 2013
(A) YetoejYeó: (B) cevoejYeó:
(A) peieCe: (B) YeieCe:
(C) GoejYeó: (D) kesâoejYeó:
(C) meieCe: (D) ceieCe:
œeesle–mebmke=âle MeeŒeeW keâe Fefleneme - yeueosJe GheeOÙeeÙe,hespe-307
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-10
5. Úvo: heeoew leg– RPSC «es[ II (TGT)– 2010
12. YeieCe: keâ:? BHU Sh.ET– 2013
(A) FeflenememÙe (B) JesomÙe
(A) DevlÙeieg®: (B) Deeefoieg®:
(C) Meem$emÙe (D) hegjeCemÙe
(C) ceOÙeieg®: (D) DeeefoueIeg:
œeesle–ÚvoesÓuebkeâejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-5
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-10
6. ueewefkeâkeâÚvo: YeJeefle– RPSC «es[-II (TGT)– 2010
13. ÚvoesefJeÛeejs keâefle ieCee: meeqvle? BHU Sh. ET– 2011
(A) ef$eefJeOeced (B) Ûelege|JeOeced (A) he_Ûe (B) <ešd
(C) efÉefJeOeced (D) he_ÛeefJeOeced (C) ÛelJeej: (D) De„ew
œeesle–mebmke=âle Meem$eeW keâe Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–296 œeesle–mebmke=âle JÙeekeâjCe-ØeJesefMekeâe-yeeyetjece mekeämesvee, hespe–528
1. (A) 2. (C) 3. (A) 4. (D) 5. (B) 6. (C) 7. (A) 8. (C) 9. (A) 10. (C)
11. (A) 12. (B) 13. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerÚvoMeem$e
efleMelekeâced 303
14. DeJemeeves keâmÙe ieg®:? BHU– Sh.ET– 2011 21. DeeÙee& keâeqmceved Úvoefme DevleYe&Jeefle– KL SET–2015
(A) leieCe: (B) ceieCe: (A) DeOe&meceJe=òes (B) cee$ee
(C) meieCe: (D) veieCe: (C) meceJe=òes (D) DelÙeef„:
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-10 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-16
15. DeOeesefueefKeles<eg veieCe: keâ:? BHU– Sh.ET– 2011 22. DeeÙee&ØeLeceoueeskeäleb ue#eCecegYeÙeeso&ueÙeesYe&Jeefle Ûesled mee–
(A)~~~ (B) ÓÓÓ CVVET–2015
(C) ~~Ó (D) Ó~~ (A)ieerefle: (B) Gûerefle:
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11 (C) Gheieerefle: (D) Ûeheuee
16. `DeMveeefle' Fefle Meyo: keâes ieCees YeJeefle? œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-18
DSSSB PGT– 2014 23. Deveg„ghed–Úvoefme meJe&$e ueIeg: keâlecees JeCe&: YeJeefle–
(A) ÙeieCe: (B) leieCe: RPSC «es[-I (PGT)–2014
(C) peieCe: (D) cee$eeieCe: (A) <e‰: (B) mehlece:
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11 (C) he_Ûece: (D) De„ce:
17. `ÛeecegC[er' Fefle Meyos: keâes ieCees YeJeefle?
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19
DSSSB TGT– 2014
24. ``Mejefovogmegvoj®efÛeMÛesleefme mee ces efiejeb osJeer~
(A) YetleieCe: (B) ceieCe:
DeheùlÙe lece:mevleleceLee&veefKeueeved ØekeâeMeÙeleg~~''
(C) veieCe: (D) m$eerieCe:
GheÙeg&keäle heÅe kesâ Úvo keâe veece efueefKeS–
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11
RPSC «es[-I (PGT) 2010, 2011
18. (i) `meJe&ueIeg'Fefle keâes ieCe:? UGC 25 J– 2015
(A) DeeÙee& (B) ceeefueveer
(ii) keâefmceved ieCes meJex JeCee&: ueeIeJe:? AWES TGT– 2010
(C) GhesvõJepeÇe (D) JebMemLe
(A) peieCe: (B) YeieCe:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj Mecee&,hespe-100
(C) veieCe: (D) meieCe:
25. Deveg„ghed-Úvoefme he_Ûecee#ej: YeJeefle–
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11
RPSC «es[ I (PGT) – 2010
19. `mecyevOe:' Fefle Meyos keâ: ieCe:? AWES TGT– 2010
(A) meieCe: (B) YeieCe: (A) ieg®: (B) ueIeg:

(C) ÙeieCe: (D) ceieCe: (C) meevegmJeej: (D) huegle:

œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-11 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19


20. DeeÙee&Úvoefme efÉleerÙeÛejCes cee$ee: YeJeeqvle– 26. `peiele: efhelejew Jevos' FlÙe$e eEkeâ Úvo:?
RPSC «es[ I (PGT) 2010, 2011 BHU Sh. ET– 2013
(A) ÉeoMe (B) $eÙeesoMe (A) GhesvõJepeÇe (B) cevoe›eâevlee
(C) he_ÛeoMe (D) De„eoMe (C) Deveg„ghed (D) DeeÙee&
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-16,17 œeesle–jIegJebMeced (1/1) - yeueJeeve efmebn ÙeeoJe, hespe-4

14. (C) 15. (A) 16. (B) 17. (B) 18. (C) 19. (D) 20. (D) 21. (B) 22. (A) 23. (C)
24. (A) 25. (B) 26. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 304
27. `JepeÇeoefhe keâ"esjeefCe ce=otefve kegâmegceeoefhe' FlÙe$e eEkeâ 34. ``Yeeveg: meke=âodÙegkeälelegj” SJe'' Deefmceved ÛejCes Úvo:
Úvo:? UGC 25 D– 2012 efJeÅeles– RPSC «es[-I (PGT) 2010, 2011
(A) Deveg„ghed (B) Jemevleefleuekeâe (A) GhesvõJe»ee (B) Meeefueveer
(C) efMeKeefjCeer (D) hegeq<helee«ee (C) FvõJepeÇe (D) jLeesælee
œeesle–GòejjeceÛeefjleced (2/7)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-117 œeesle–(i) ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19
28. `meJe&$e ueIeg he_Ûececed' Fefle ue#eCeebMe: keâmÙe Úvome:
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/4)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–249
Jele&les?– RPSC «es[-II (TGT)– 2014
35. `leew peieew ie:'' ue#eCeceeqmle– MP Jeie&-1 (PGT) 2012
(A) Meeot&ueefJe›eâeref[leced (B) Deveg„ghed
(A) Meeot&ueefJe›eâeref[leÚvome: (B) JebMemLeÚvome:
(C) FvõJepeÇe (D) DeeÙee&
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19 (C) FvõJepeÇeÚvome: (D) ceeefueveerÚvome:
29. Deveg„ghed–Úvoefme Skeâeqmceved heeos De#ejeefCe YeJeeqvle– œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19
MP Jeie&– 1 (PGT)– 2012 36. ``Ùe$ewJe ie”eÙecegveeef$eJesCeerieesoeJejerefmevOegmejmJeleer Ûe~
(A) oMe (B) De„ew meJee&efCe leerLee&efve Jemeeqvle le$e Ùe$eeÛÙegleesoejkeâLee
(C) veJe (D) ÉeoMe Øeme”:~~'' GheÙeg&keäle Mueeskeâ kesâ Úvo keâe veece efueefKeS –
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19 BHU MET– 2009
30. Deveg„ghed nw– UP PGT (H)– 2009 (A)FvõJepeÇe (B) GhesvõJepeÇe
(A) Skeâ Úvo (B) Skeâ Deue¿ej (C) ceeefueveer (D) JebMemLe
(C) Skeâ jme (D) Skeâ iegCe œeesle– ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe–19
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19 37. FvõJepeÇe Úvo ceW JeCeeX keâer mebKÙee nesleer nw –
31. ÙemÙe Úvome: Ûeleg<eg& De„JeCee&: YeJeeqvle leod Deeqmle – BHU MET– 2015
RPSC «es[-I (PGT)– 2011 (A) 32 (B) 40
(A) ceeefueveer (B) FvõJepeÇe
(C) 44 (D) 48
(C) Deveg„ghed (D) DeeÙee&
œeesle–Deuebkeâej SJeb Úvo - meceerj DeeÛeeÙe&, hespe-48
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19
38. FvõJepeÇe–Úvome: ue#eCes Devles ieg®: ØeÙegpÙeles–
32. (i) Deveg„ghed Úvo ceW efkeâleves De#ej nesles nQ?
FvõJe»eeb Úvoefme Devles keâefle ieg®JeCee&: YeJeefvle?
(ii) Deveg„ghed Úvo ceW efkeâleves JeCe& nesles nQ?
RPSC «es[-I (PGT)–2014,2015
BHU MET– 2013, UP TGT – 2013
(A) 24 (B) 32 (A) efÉJeejced (B) ef$eJeejced
(C) 28 (D) 36 (C) SkeâJeejced (D) ÛelegJee&jced
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19
33. `he_Ûeceb ueIeg meJe&$e mehleceb efÉÛelegLe&Ùees:~ 39. ``DeLeex efn keâvÙee hejkeâerÙe SJe leeceÅe mecØes<Ùe heefj«enerleg:
ieg®b <e‰b Ûe peeveerÙeeled Mes<es<JeefveÙecees cele:~~'' peelees ceceeÙeb efJeMeo: Øekeâeceb, ØelÙee|helevÙeeme FJeevlejelcee~~''
GheÙeg&keäle Mueeskeâ ue#eCe nw– BHU MET 2009, 2013 Fme Mueeskeâ ceW Úvo nw– UP PGT–2011
(A) Deveg„ghed keâe (B) FvõJepeÇe keâe (A) Ghepeeefle (B) efMeKeefjCeer
(C) ef$e„ghed keâe (D) œeiOeje keâe (C) FvõJepeÇe (D) GhesvõJepeÇe
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/22)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-240
27. (A) 28. (B) 29. (B) 30. (A) 31. (C) 32. (B) 33. (A) 34. (C) 35. (C) 36. (A)
37. (C) 38. (A) 39. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veer
efleMelekeâced
ÚvoMeem$e 305
40. (i) ``lJecesJe ceelee Ûe efhelee lJecesJe'' GheÙeg&keäle hebefòeâ 46. meieCeÛeleg„ÙekeâheeoJeled Je=òeced– CVVET–2015
keâe Úvo keäÙee nw? BHU MET– 2009, 2011, 2013 (A) õgleefJeueeqcyeleced (B) oesOekeâced
(ii) ``lJecesJe ceelee Ûe efhelee lJecesJe, lJecesJe yevOegMÛe (C) leesškeâced (D) mJeeieleced
meKee lJecesJe, lJecesJe efJeÅee õefJeCeb lJecesJe, lJecesJe œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-23
meJeË cece osJe osJe~~'' 47. ``efJeveÙeJeeefjleJe=efòejlemleÙee ve efJeJe=lees ceovees ve Ûe
GheÙeg&òeâ Mueeskeâ ceW keâewve Úvo nw? mebJe=le:~ GheÙeg&keäleesoenjCes Úvome: veeceeeqmle–
(A) FvõJepeÇe (B) GhesvõJepeÇe RPSC «es[-I (PGT) 2010, 2011
(C) DeeÙee& (D) JebMemLe (A) Jemevleefleuekeâe (B) õgleefJeueeqcyeleced
œeesle–ÚvoŠ ØeJesefMekeâe - %eevesvõmeehekeâesše, hespe-34 (C) JebMemLeced (D) jLeesælee
41. (i) efceefßeleb Úvoes YeJeefle–RPSC «es[ II (TGT)– 2014 œeesle–(i) ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-22-23
(ii) FvõJe»ee– GhesvõJe»eÙees: cesuevesve efkebâ Úvo: YeJeefle– (i) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/11)- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–117
MGKV Ph. D–2016 48. ``Øeke=âefleefmeæefceob efn cenelceveeced'' FlÙeeqmceved MueeskeâebMes
(A) Ghepeeefle (B) DeeÙee& eEkeâ Úvo:? RPSC «es[ II (TGT)– 2014
(C) FvõJepeÇe (D) GhesvõJepeÇe (A) Ghepeeefle (B) Yegpe”ØeÙeeleced
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-20 (C) õgleefJeueeqcyeleced (D) cevoe›eâevlee
42. vepepeueiewie&efolee– CVVET–2015 œeesle–veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee, hespe-86-87
(A) mJeeielee (B) megcegKeer 49. Dejefmekesâ<eg keâefJelJeefveJesoveb, efMejefme cee efueKe cee efueKe
(C) ßeer: (D) Meeefueveer
cee efueKe'' De$e eEkeâ Úvo:?MP Jeie&-1 (PGT) – 2012
(A) õgleefJeueeqcyeleced (B) Meeot&ueefJe›eâeref[leced
œeesle–Je=òejlveekeâj - OejevevoMeem$eer, hespe–106
(C) Ghepeeefle (D) JebMemLe
43. ``peleew leg JebMemLecegoerefjleb pejew~'' Ùen ue#eCe nw–
œeesle–Je=òejlveekeâj - OejevevoMeem$eer, hespe–117
UGC 25 J– 2004
50. `Gheke=âleb yeng le$e efkeâcegÛÙeles' Fefle GoenjCes Úvo: Jele&les?
(A) FvõJepeÇe keâe (B) GhesvõJepeÇe keâe
RPSC «es[-I (PGT)–2014
(C) JebMemLe keâe (D) ceeefueveer keâe
(A) Meeefueveer (B) œeiOeje
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-22 (C) jLeesælee (D) õgleefJeueeqcyeleced
44. ``Gosefle hetJeË kegâmegceb lele: Heâueced'' GheÙeg&keäleÛejCes Úvome:
œeesle–(i) ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-22
veece Deeqmle– RPSC «es[-I (PGT)– 2011
(ii) keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-92
(A) jLeesælee (B) JebMemLeced
51. õgleefJeueeqcyelemÙe ue#eCeb– KL SET–2015
(C) GhesvõJepeÇe (D) õgleefJeueeqcyeleced (A) veYeew Yejew (B) leew pejew
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (7/30)-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe–442 (C) Meelhejwve& ueiew (D) leYepee peieew
45. ~Ó~, ÓÓ~, ~Ó~, Ó~Ó œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-22
efvee|o„eefve ue#eCeefÛeÖeefve Jeer#Ùe Úvome: veece efÛevegle– 52. Yegpe”ØeÙeeleÚvoefme ÛelegJee&jb keâleÙees: ieCe: YeJeefle
MP Jeie&-I (PGT) 2012 ØelÙeskeâeqmceved ÛejCes–RPSC «es[-I (PGT)– 2010, 2011
(A) ceeefueveer (B) efMeKeefjCeer (A) meieCe: (B) jieCe:
(C) cevoe›eâevlee (D) JebMemLe (C) YeieCe: (D) ÙeieCe:
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-22 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-23

40. (B) 41. (A) 42. (B) 43. (C) 44. (B) 45. (D) 46. (C) 47. (B) 48. (C) 49. (A)
50. (D) 51. (A) 52. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 306
53. ``ÛelegefYe&Ùe&keâejw:'' FlÙevesve eEkeâ Úvoes Jele&les? 60. `efkeâjeleepeg&veerÙeced' ØeLecemeie& kesâ DevlÙe DeOeesefueefKele
RPSC «es[ II (TGT) 2014 Mueeskeâ ceW keâewve Úvo nw? ``efJeefOemeceÙeefveÙeesieeöerefhle
(A) ceeefueveer (B) œeiOeje mebnejefpeÿeced~'' UP PGT– 2010
(C) efMeKeefjCeer (D) Yegpe”ØeÙeeleced (A) Ghepeeefle (B) JebMemLe
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-23 (C) Jemevleefleuekeâe (D) ceeefueveer
54. Øene|<eCeer Úvo kesâ ØelÙeskeâ heeo ceW JeCeeX keâer mebKÙee nesleer œeesle–efkeâjeleepe&gveerÙeced (1/46) jecemesJekeâ ogyes, hespe-148,153
nw? BHU MET– 2015 61. ceeefueveer-Je=òemÙe ue#eCeb efkeâced? DSSSB PGT– 2014
(A) 9 (B) 10
(A) jjpeveceÙeglesÙeb ceeefueveer <e¿ÏkeâeeqyYe:~
(C) 12 (D) 13
(B) ÙeÙejveceÙeglesÙeb ceeefueveer efmevOeg®õw:~
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-24
(C) veveYeleleÙeglesÙeb ceeefueveer ueeskeâmehez:~
55. Úvommeg Ûelego&MeJeCee&lcekebâ Úvo: Deeqmle–
RPSC «es[ I (PGT) 2010, 2011 (D) veveceÙeÙeÙeglesÙeb ceeefueveer Yeesefieueeskewâ:~
(A) Jemevleefleuekeâe (B) ceeefueveer œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-25
(C) efMeKeefjCeer (D) jLeesælee 62. ÙecevemeYeueeie: Fefle– CVVET–2015
œeesle–Deuebkeâej SJeb Úvo - meceerj DeeÛeeÙe&, hespe-54 (A) ceeefuevÙeeced (B) Yegpe”ØeÙeeles
56. `Jemevleefleuekebâ' FlÙemÙe Úvome: Skeâeqmceved heeos (C) efMeKeefjCÙeeced (D) Øene|<eCÙeeced
De#ej mebKÙee efjkeälemLeeveb ØehetjÙele– œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-26
RPSC «es[-II (TGT)– 2014
63. ``YeJeYetefle cenekeâJesefjceeb efvejie&uelejef”Ceer'' Fefle Jeoeqvle –
(A) 14 (B) 12
UGC 25 D– 2012
(C) 15 (D) 20
(A) œeiOeje (B) cevoe›eâevlee
œeesle–Deuebkeâej SJeb Úvo - meceerj DeeÛeeÙe&, hespe-54
57. JemevleefleuekeâeÙee: ue#eCeb efkeâced? DSSSB TGT– 2014 (C) efMeKeefjCeer (D) Jemevleefleuekeâe
(A) jmeYee veÙeewie: (B) YeYepeeb jieew ie: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-523
(C) ceÙejemleleieew ie: (D) leYepee peieew ie: 64. ``jmew: ®õweqMÚVee ÙecevemeYeueeie: efMeKeefjCeer'' FlÙe$e
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-24,25 ®õw: Fefle heosve keâmÙee: mebKÙeeÙee: mebkesâleb YeJeefle?
58. keâeqmceved Úvoefme ØeLeces <e[dJeCee&: ÜmJee: YeJeeqvle RPSC «es[-II (TGT) – 2014, RPSC «es[-I (PGT) – 2014
BHU Sh.ET– 2013 (A) 12 (ÉeoMe) (B) 11 (SkeâeoMe)
(A) œeiOeje (B) Jemevleefleuekeâe (B) 16 (<ees[Me) (D) 13 ($eÙeesoMe)
(C) GhesvõJepeÇe (D) ceeefueveer
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-26
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-25
65. ``ve peeves Yeeskeäleejb keâefcen meceghemLeemÙeefle efJeefOe:~''
59. ``veÙeceÙeÙeÙeg l es Ù eb ceeef u eveer Yees e f i euees k ew â :'' Fob
ue#eCeceeqmle– UGC 25 D– 2011 UGC– 25 J– 2015

(A) ceeefueveerÚvome: (B) MeeefueveerÚvome: (A) cevoe›eâevlee (B) nefjCeer


(C) JebMemLeÚvome: (D) JemevleefleuekeâeÚvome: (C) efMeKeefjCeer (D) œeiOeje
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-25 œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (2/10)-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-115
53. (D) 54. (D) 55. (A) 56. (A) 57. (D) 58. (D) 59. (A) 60. (D) 61. (D) 62. (C)
63. (C) 64. (B) 65. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerÚvoMeem$e
efleMelekeâced 307
66. efMeKeefjCeer Je=òes keâefle De#ejeefCe YeJeeqvle– KL SET–2015 73. S<eg mehleoMeJeCee&lcekebâ eEkeâ Úvo:? BHU Sh.ET– 2013
(A) ÉeoMe (B) mehleoMe (A) FvõJepeÇe (B) cevoe›eâevlee
(C) TveeEJeMeefle: (D) eEJeMeefle: (C) Meeefueveer (D) JebMemLe
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-26 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-28
67. `keâueeYÙeeb Ûet[eue*dke=âleMeefMekeâueeYÙeeb efvepelehe:' DeÙeb 74. ``DeJÙeeheVe: kegâMeueceyeues he=ÛÚefle lJeeb efJeÙegkeäleeced''
heeo: – CVVET–2015 De$e Úvo: efkeâced? UGC 25 D– 2010
(A) Øene|<eCÙee: (B) he_ÛeÛeecejmÙe (A) efJeÅegvceeuee (B) cevoe›eâevlee
(C) œeiOejeÙee: (D) efMeKeefjCÙee: (C) Deveg„ghed (D) efMeKeefjCeer
œeesle–Je=òejlveekeâj - OejevevoMeem$eer, hespe–141 œeesle–cesIeotleced (GòejcesIe-41)-oÙeeMebkeâj Meem$eer, hespe–140
68. efJeÙeesefieveer ............. YeJeefle– KL SET–2014 75. `keâeqMÛelkeâevlee efJejnieg®Cee mJeeefOekeâejeled Øeceòe:' De$e
(A) meceJe=òeced (B) DeOe&meceJe=òeced keâ: Úvo: Deeqmle? UGC 25 D– 2011
(C) ieeLee (D) cee$eeJe=òeced (A) cevoe›eâevlee (B) efMeKeefjCeer
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-30,32 (C) œeiOeje (D) Ghepeeefle:
69. .......... jieCeb YeJeefle– KL SET–2014 œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe 1) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-3
(A) DeeefoueIeg: (B) DevlÙeueIeg:
76. `Oetc epÙeese fle: meefueuece®leeb meefV eheele: keäJ e cesIe:'
(C) ceOÙeueIeg: (D) meJe&ueIeg: FlÙeeefoheÅemÙe Je=òeb efkeâceeqmle? BHU Sh.ET– 2011
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-10 (A) cevoe›eâevlee (B) õgleefJeueeqcyeleced
70. DeeflepeieefleÛÚvoefme Ûeleg<eg& heeos<eg DeenlÙe ......... JeCee&:
(C) Ghepeeefle: (D) Jemevleefleuekeâe
YeJeeqvle– KL SET–2014
œeesle–cesIeotleced (hetJe&cesIe-5) - jceeMe¿j ef$ehee"er, hespe-11
(A) 48 (B) 52
(C) 56 (D) 60 77. cesIeotles eEkeâ Úvo: ØeÙegkeäleced? BHU AET– 2010
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-49 (A) ceeefueveer (B) cevoe›eâevlee
71. ``vemecejmeueeie: <e[dJesown&Ùewn&efjCeercelee'' Deeqmceved ue#eCes (C) cesIeefJemHetâe|pelee (D) ceOÙe#eecee
‘nÙew:’ heomÙe leelheÙe&ceeqmle– œeesle–cesIeotleced - jceeMe¿j ef$ehee"er, Yet0hespe-41
RPSC «es[-I (PGT) , 2011 78. `efMej: MeeJeË mJeiee&lheMegheefleefMejmle: ef#eefleOejced' Gkeäle
(A) DeMJew: (B) iepew: heef*dkeäle ceW Úvo nw– HTET– 2014
(C) Ûelege|Ye: (D) mehleefYe: (A) Meeot&ueefJe›eâeref[leced (B) cevoe›eâevlee
œeesle–Je=òejlveekeâj - OejevevoMeem$eer, hespe–143 (C) efMeKeefjCeer (D) JebMemLe
72. cevoe›eâevlee–Úvoefme ØelÙeskeâeqmceved ÛejCes keâefle JeCee&: œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-10) - leeefjCeerMe Pee, hespe–18
efvee|o„e:? RPSC «es[– I (PGT) 2010-2011 79. ÉeoMes mehleces Ûe mLeeves keâeqmceved Úvoefme Ùeefle: peeÙeles?
(A) he_ÛeoMe (B) $eÙeesoMe veece efveoxMeb kegâ®le– RPSC «es[-I (PGT), 2011
(C) mehleoMe (D) De„eoMe (A) Meeot&ueefJe›eâeref[leced (B) efMeKeefjCeer
œeesle–(i) ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-28 (C) cevoe›eâevlee (D) Meeefueveer
(ii) Deuebkeâej SJeb Úvo - meceerj DeeÛeeÙe&, hespe-57 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-29
66. (B) 67. (D) 68. (B) 69. (C) 70. (B) 71. (D) 72. (C) 73. (B) 74. (B) 75. (A)
76. (A) 77. (B) 78. (C) 79. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 308
80. `efJeÅeeveeb vejmÙe ¤heceefOekebâ ØeÛÚVeieghleb Oeveced' Fefle 86. œeiOeje Øeefleheeob keâefle JeCe&Ùeglee YeJeefle–
heÅeebMes efkeâVeece Úvo:? RPSC «es[-II (TGT) 2014 RPSC «es[-I (PGT)–2014
(A) Jemevleefleuekeâe (B) efMeKeefjCeer
(A) SkeâeEJeMeefleJeCe&Ùeglee (B) SkeâesveeEJeMeefleJeCe&Ùeglee
(C) Meeot&ueefJe›eâeref[leced (D) cevoe›eâevlee
(C) <ees[MeJeCe&Ùeglee (D) he_ÛeoMeJeCe&Ùeglee
œeesle–veerefleMelekeâced (Mueeskeâ-17) - leeefjCeerMe Pee, hespe-29,31
œeesle– (i) ÚvoesÓue¿ejceÀet<ee - ue#ceerkeâevle oeref#ele,hespe-15
81. Meeot&ueefJe›eâeref[lemÙe ue#eCeb efkeâced? DSSSB TGT– 2014
(ii) ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße,hespe-29
(A) DeLe&kewâmleveÙeemleYee: meiegjJe: Meeot&ueefJe›eâeref[leced~
87. DeOeesefueefKeles<eg DeOe&meceJe=òeb efkeâced?
(B) metÙee&MJewce&mepemlelee: meiegjJe: Meeot&ueefJe›eâeref[leced~
RPSC «es[-I (PGT)–2014
(C) ueeskeâekewâ: mÙecepemÙelee: meiegjJe: Meeot&ueefJe›eâeref[leced~
(A) efMeKeefjCeer (B) cevoe›eâevlee
(D) JemcejewYe&ÙemlemleYee: meiegjJe: Meeot&ueefJe›eâeref[leced~
(C) Meeefueveer (D) efJeÙeesefieveer
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-29
œeesle–ÚvoesÓue¿ejce_pet<ee - ue#ceerkeâevle oeref#ele, hespe-16
82. `ÙeemÙelÙeÅe Mekegâvleuesefle ùoÙeb meche=„ceglkeâC"Ùee' ceW
Úvo nw– H TET–2014 88. jLeesælee Úvome: Ûeleg<eg& ÛejCes<eg keâefle JeCee&: YeJeeqvle?
(A) efMeKeefjCeer (B) œeiOeje RPSC «es[-I (PGT)–2014
(A) 68 (B) 48
(C) Meeot&ueefJe›eâeref[leced (D) FveceW mes keâesF& veneR
(C) 44 (D) 60
œeesle–(i) ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-29
œeesle– Je=òejlveekeâj - OejevevoMeeŒeer,hespe-110
(ii) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (4/6) - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-208
89. leesškeâJe=òemÙe ue#eCeb efkeâced– KL SET–2016
83. (i) Øeefleheeob SkeâeEJeMeefle: JeCee&lcekebâ eEkeâ Úvo:?
(A) Ye Ye Ye ieg¤ÉÙeced (B) me me me me
(ii) Úvoefme SkeâeEJeMeefle De#ejeefCe YeJeeqvle–
(C) j j j j (D) le le le le
RPSC «es[ -II (TGT)– 2014, KL SET-2015
(A) Ghepeeefle (B) JebMemLe
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-23
90. Meeefueveer veece Je=òeb keâeqmceved Úvoefme DevleYe&Jeefle –
(C) ceeefueveer (D) œeiOeje
KL SET–2016
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-29
(A) peieleer (B) hebeqkeäle:
84. Øeke=âefle (œeiOeje) Úvo kesâ De#ejeW keâer mebK Ùee nesleer
nw– UP PGT– 2002
(C) ieeÙe$eer (D) ef$e„ghed

(A) 36 (B) 44 œeesle–Je=òejlveekeâj - OejevevoMeeŒeer,hespe-107


(C) 72 (D) 84 91. `Skeâoe oefOeefJeceeLekeâeefj CeeR ceelejb meceghemesefoJeeved
œeesle–Je=òejlveekeâj (3/103) - Oejevevo MeeŒeer,hespe-149 YeJeeved'–Je=òeb efkeâced– KL SET–2016

85. ÛejCe ceW JeCeeX keâer mebKÙee (keâce mes DeefOekeâ) kesâ DeeOeej (A) Jeb MemLeced (B) lees škeâced
hej Fve Jee|Cekeâ ÚvoeW keâe mener Deveg›eâce keâewve-mee nw? (C) jLeesælee (D) yeesOekeâced
UGC (H) J– 2013 œeesle– ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe–21
(A) Jemevleefleuekeâe-cevoe›eâevlee-Meeot&ueefJe›eâeref[le-FvõJepee 92. ÛelegLee&led lele: mehleceeÛÛe JeCee&led Ùeefle: kegâ$e~
(B) cevoe›eâevlee-Meeot&ueefJe›eâeref[le-FvõJepeÇe-Jemevleefleuekeâe KL SET–2016
(C) Meeot&ueefJe›eâeref[le - FvõJepeÇe-Jemevleefleuekeâe-cevoe›eâevlee (A) ceeef uevÙeeced (B) Meeef uevÙeeced
(D) FvõJepeÇe - Jemevleefleuekeâe - cevoe›eâevlee - Meeot&ueefJe›eâeref[le (C) he=LJÙeeced (D) Jemevleefleuekesâ
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-19,24,28,29 œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe–21
80. (C) 81. (B) 82. (C) 83. (D) 84. (D) 85. (D) 86. (A) 87. (D) 88. (C) 89. (B)
90. (D) 91. (C) 92. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerÚvoMeem$e
efleMelekeâced 309
93. nefjCeerJe=òes keâefle JeCee&: meeqvle? KL SET–2016 100. ‘‘veveceÙeÙeÙeglesÙeb ceeefueveer Yeesefieueeskewâ:’’ GheÙeg&òeâ ue#eCes
(A) De„eoMe (B) mehleoMe ‘Yeesefie’’ Meyosve keâe mebKÙee metÛÙeles?
(C) <ees[Me (D) Ûelego&Me
RPSC «es[-I (PGT)–2014
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-27
(A) mehle (B) <e[d
94. pemeew pemeueÙee Jemeg«enÙeefleMÛe... ieg®:–KL SET–2015
(A) efMeKeefjCeer (B) he=LJeer
(C) De<š (D) he_Ûe
(C) nefjCeer (D) œeiOeje Œeesle- Je=òejlveekeâj - Oejevevo MeeŒeer, hespe-137
œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-27 101. cevoe›eâevlee Úvoefme ÙeleÙe: YeJeefvle–
95. Úvo:Meem$es peieCemÙe keâlecees JeCe&: ieg®: CVVET–2017 RPSC «es[-I (PGT)–2015
(A) ØeLece: (B) ceOÙece:
(A) 4, 6, 7 JeCeexheefj (B) 6, 11 JeCeexheefj
(C) Deefvlece: (D) ve keâesÓefhe
(C) 8, 4, 5 JeCeexheefj (D) 1, 2, 7 JeCeexheefj
Œeesle- ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced – jepesvõ efceße, hespe–10
96. ‘vesob veYeesceC[uececyegjeefMe:’– FlÙeeefoheÅes efkebâ Je=òeced– Œeesle- Je=òejlveekeâj - Oejevevo MeeŒeer, hespe-144
CVVET–2017 102. œeiOeje Úvoefme Skeâefmceved heeos keâefle JeCee&: YeJeefvle–
(A) FvõJebMee (B) FvõJe»ee RPSC «es[-I (PGT)–2015
(C) GhesvõJe»ee (D) JebMemLeced
(A) 19 (B) 21
Œeesle- ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced – jepesvõ efceße hespe–19
(C) 17 (D) 15
97. efMeKeefjCeerÚvoefme Øeefleheeob keâefle<eg JeCex<eg Ùeefle: YeJeefle–
RPSC «es[-I (PGT)–2015 Œeesle- Je=òejlveekeâj - Oejevevo MeeŒeer hespe-149,150
(A) 12, 5 (B) 6, 11 103. efveOee&efjles<eg Úvommeg DeOe&meceJe=òemÙe GoenjCeceefmle–
(C) 10, 7 (D) 11, 6 RPSC «es[-I (PGT)–2015
Œeesle- ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe–26 (A) jLeesælee (B) Meeefueveer
98. ØeefleÛejCeb le-Ye-pe-pe-ieCew: ieg®ÉÙesve Ûe Ùegleb Je=òeced?
(C) ceeefueveer (D) efJeÙeesefieveer
CVVET–2017
(A) Meeot&ueefJe›eâeref[leced (B)Jemevleefleuekeâe œeesle–ÚvoesÓue¿ej ceÀet<ee - ue#ceerkeâevle oeref#ele, hespe–16
(C) õgleefJeueefcyele (D) JebMemLeced 104. SkeâesveefJebMeefle: JeCee&: keâefmceved Úvoefme YeJeefle?
Œeesle- ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced – jepesvõ efceße, hespe–24 RPSC «es[-I (PGT)–2014
99. efÉleerÙeheeocee$es Ùeefmceved De<šeoMecee$ee: YeJeefvle lemÙe
(A) efMeKeefjCeer (B) Jemevleefleuekeâe
Úvome: veece Jele&les ?RPSC «es[-I (PGT)–2015
(C) Ghepeeefle: (D) Meeot&ueefJe›eâeref[leced
(A) cevoe›eâevlee (B) Meeot&ueefJe›eâeref[leced
(C) DeeÙee& (D) efMeKeefjCeer œeesle–ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced - jepesvõ efceße, hespe-29
Œeesle- DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–466

93. (B) 94. (B) 95. (B) 96. (B) 97. (B) 98. (B) 99. (C) 100. (C) 101. (A) 102. (B)
103. (D) 104. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 310

36 keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve


1. eEkeâ keâeJÙeced (keâeJÙe keäÙee nw) UGC 73 J–2008 7. Je›eâeseqkeäle mecØeoeÙe kesâ efJejesOeer DeeÛeeÙe& nQ–
(A) MeyoØeÙeesie: (B) keâJes: keâce& UGC (H) J–2013
(C) Jeelee&ueehe: (D) DeLe&yeesOe: (A) Yeecen (B) DeeÛeeÙe& efJeMJeveeLe
œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/2)-hejcesMJejoerve heeC[sÙe, hespe-5 (C) ®õš (D) cecceš
2. `MeyoeLe&Ùees: menYeeJe:' .... keânueelee nw–UGC 73 S–2013 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce-YeJeeveer Mebkeâj Mecee&, hespe-138
8. keâeJÙe mecØeoeÙeeW keâe mener efJekeâeme ›eâce keäÙee nesiee~
(A) JÙeekeâjCeced (B) meeefnlÙeced
UP PGT (H)–2000
(C) oMe&veced (D) pÙeesefle<eced
(A) jme - OJeefve - Deuebkeâej - jerefle - Je›eâesefkeäle - DeewefÛelÙe
œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/17) jeOesMÙeece efceße-hespe-57
(B) jme - Deuebkeâej - jerefle - Je›eâeseqkeäle - OJeefve - DeewefÛelÙe
3. jmemecØeoeÙemÙe ØeJele&keâ: keâ:? BHU AET–2010
(C) Deuebkeâej - jme - jerefle - Je›eâeseqkeäle - OJeefve - DeewefÛelÙe~
(A) Yeecen: (B) #escesvõ: (D) jme - jerefle - OJeefve - Deuebkeâej - Je›eâeseqkeäle - DeewefÛelÙe~
(C) efJeMJeveeLe: (D) Yejle: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-16-18
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-591 9. DeeÛeeÙe& kegâvlekeâ keâeJÙeMeem$e ceW efkeâme mecØeoeÙe kesâ
4. (i) DeewefÛelÙemecØeoeÙemÙe ØeJele&keâeÛeeÙeexÓeqmle– ØeJele&keâ ceeves peeles nQ– UGC (H) J–2014
(ii) DeewefÛelÙemecØeoeÙemÙe mebmLeehekeâ: keâ: Deeqmle– (A) DeewefÛelÙe (B) Je›eâeseqkeäle
(iii)meeefnlÙe ceW DeewefÛelÙe mecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ keâewve (C) OJeefve (D) jerefle
nQ? UGC 73 J–2005, D–2006, 2007 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-595
BHU MET–2016, KL SET–2015, MGKV Ph. D–2016 10. meeefnlÙeMeem$e ceW efkeâleves mecØeoeÙe nQ–BHU MET–2010
(A) 3 (B) 2
(A) DeefYeveJeieghle: (B) DeevevoJeOe&ve:
(C) 5 (D) 9
(C) #escesvõ: (D) efJeMJeveeLe: œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej-Yet0 hespe-16
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-596 11. `jereflejelcee keâeJÙemÙe' ØeehÙeles? JNU MET–2015
5. Je›eâeseqkeäle mecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ nQ? UGC 73 J–1991 (A) veešdÙeMeem$es (B) keâeJÙeeue¿ejmet$es
(A) Jeeceve (B) kegâvlekeâ (C) meeefnlÙeohe&Ces (D) keâeJÙeceerceebmeeÙeeced
(C) yeeCeYeó (D) #escesvõ œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet0hespe-15
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-595 12. (i) ``jereflejelcee leg keâeJÙemÙe'' Fefle JeÛeveb keâmÙe?
6. (i) jerefle mecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ nQ – (ii) `jereflejelcee keâeJÙemÙe' Fefle JeÛeveced Deefmle–
(ii) jerefle mecØeoeÙe kesâ mebmLeehekeâ DeeÛeeÙe& nQ? (iii) `jereflejelcee keâeJÙemÙe' Ùen cele Øeefleheeefole nw–
(iv) ``jereflejelcee keâeJÙemÙe'' Fefle celeceeqmle?
(iii) jereflemecØeoeÙe kesâ ØecegKe DeeÛeeÙe& keâewve nQ?
CVVET–2015 DSSB PGT–2014,
UP PGT (H)–2010, BHU MET–2009, 2010, 2013
BHU MET–2008, UGC 25 J–2010,
CCSUM (H) Ph. D–2016 UGC 73 D–2010, J–1991, 1996, 2015, 2013
(A) Jeeceve (B) ®õš (A) JeecevemÙe (B) efJeMJeveeLemÙe
(C) kegâvlekeâ (D) oC[er (C) ceccešmÙe (D) oeqC[ve:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-592-593 œeesle– keâeJÙeeue¿ejmet$e (1.2.6)-njieesefJevo efceße, hespe–14
1. (B) 2. (B) 3. (D) 4. (C) 5. (B) 6. (A) 7. (B) 8. (B) 9. (B) 10. (C)
11. (B) 12. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 311
13. DeuebkeâejmÙe ue#eCeb MueeskeâmÙe hetJee&Oex lemÙe GoenjCeced 19. ``JewoiOÙeYeÁerYeefCeefle:'' efkeâmekeâe met$e nw–
GòejeOex keâeqmceved «evLes Øeoòes – BHU AET–2010 UGC (H) D–2013
(A) DeuebkeâejmeJe&mJes (B) DeuebkeâejkeâewmlegYes (A) kegâvlekeâ (B) Yeespe
(C) Ûevõeueeskesâ (D) kegâJeueÙeevevos (C) jepeMesKej (D) heeqC[lejepepeieVeeLe

œeesle–Ûevõeueeskeâ (5/1)- ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-73 œees l e–Je›eâes e f ò eâpeer e f Jeleced (1/10)-jeOes MÙeece efceße, hespe-47
20. Fve GeqkeäleÙeeW keâes Gvekesâ DeeÛeeÙeeX kesâ meeLe megcesefuele
14. (i) ``Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced'' Fefle kesâve Gkeäleced –
keâerefpeS~ UGC (H) D–2013
(ii) `Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced' FÙeb heefjYee<ee Jele&les?
(De) MeyoeLe&Mejerjb leeJeledkeâeJÙeced (i) Yeecen
(iii) `Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced' Fefle keâmÙe celeced Deeqmle? (ye) keâeJÙeb «ee¢eced Deue¿ejeled (ii) cecceš
UGC 73 D–2004, 2012, CCSUM Ph. D–2016 (me) cegKÙeeLe&nefleoex<e: (iii) efJeMJeveeLe
(A) kegâvlekesâve (B) ceccešsve (o) keâjesefle keâere\le ØeereEle Ûe meeOeg (iv) Jeeceve
(C) Yeecensve (D) oeqC[vee keâeJÙeefveyevOeveced (v) oC[er
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet0 hespe-19 ketâš :
15. ``ÛelegJe&ie&HeâueØeeefhle: megKeeouheefOeÙeeceefhe'' keâmÙesÙecegeqkeäle:?
De ye me o
(A) (i) (ii) (iii) (iv)
UGC 25 J–2013 (B) (v) (iv) (ii) (i)
(A) ceccešmÙe (B) efJeMJeveeLemÙe (C) (ii) (iii) (iv) (v)
(C) JeecevemÙe (D) oeqC[ve: (D) (v) (iv) (iii) (ii)
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe, DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe- De-25, ye-25,
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (1.2) - YeJeeveerMebkeâj Mecee&, hespe-103
me-(7/71), o-14 hespe-266
16. ``JeeiJewoiOÙeØeOeevesÓefhe jme SJee$e peerefJeleced' FlÙegeqkeäle:
21. efvecveefueefKele GeqkeäleÙeeW keâes Gvekesâ «evLekeâejeW kesâ meeLe
ohe&CekeâejsCe kegâle: GodOe=lee? UGC 25 S–2013
megcesefuele keâerefpeS– UGC (H) D–2010
(A) keâeJÙeØekeâeMeeled (B) jeceeÙeCeeled (De) meewvoÙe&ceuebkeâej: (1) efJeMJeveeLe:
(C) DeeqivehegjeCeeled (D) veešdÙeMeem$eeled (ye) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâekÙeced (2) Jeeceve:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-18 (me) JeeieLee&efJeJe meche=keäleew (3) heeqC[lejepepeieVeeLe:
17. `cegK eb efJ ekeâefmeleeqmceleb JeefMeleJeef› eâceØesef#eleb' keâmÙe JeeieLe&ØeefleheòeÙes
GoenjCeced Foced? UGC 25 S–2013 (o ) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: (4) keâeefueoeme:
(A) Deiet{JÙeÁŸemÙe (B) iet{JÙeÁŸemÙe keâeJÙeced
De ye me o
(C) JÙe_peveeÙee: (D) DeefYeOeeÙee:
(A) 4 3 2 1
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-68 (B) 1 2 3 4
18. `Deheejs keâeJÙemeb m eejs keâef J ejs k eâ: Øepeeheef l e:' Fef l e (C) 2 1 4 3
GodOe=leced? UGC 25 S–2013 (D) 2 4 3 1
œees le–De- keâeJÙeeueb k eâejmet $e (1.1.2)
(A) OJevÙeeueeskesâ (B) keâeJÙeØekeâeMes
ye- meeefnlÙeohe&Ce (1.3)
(C) veešdÙeMeem$es (D) oMekegâceejÛeefjles
me- jIegJebMeced (1/1) ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-2
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-312 o- jmeiebieeOej (1/1) ceove ceesnve Pee, hespe-10

13. (C) 14. (A) 15. (B) 16. (C) 17. (B) 18. (A) 19. (A) 20. (B) 21. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 312
22. (i) ``ve keâevleceefhe efveYet&<eb efJeYeeefle JeefveleecegKeced'' Fme``Ùemceeovle: eq m Lele: meJe& mJeÙeceLeex Ó JeYeemeles
28.
Geqkeäle kesâ uesKekeâ nQ– UP PGT (H)–2010 meefueuemÙesJe metkeälemÙe me Øemeeo Fefle mce=le:''~ Ùen Mueeskeâ
........... «evLe keâe nw~ BHU MET–2012
(ii) ``ve keâevleceefhe efveYet&<eb efJeYeeefle JeefveleecegKeced''
(A) Ûevõeueeskeâ (B) meeefnlÙeohe&Ce
Ùen DeefYecele nw– UP TGT (H)–2005
(C) veešdÙeMeem$e (D) OJevÙeeueeskeâ
(A) Yeecen (B) oC[er
œeesle–Ûevõeueeskeâ (4/3)-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-65
(C) GodYeš (D) ®õš
29. `Øeefle<esOe: Øeefmeæeveeb keâejCeeveeceveeoj:' – Ùen meteqkeäle
œeesle–keâeJÙeeue¿ej (1/13) - osJesvõveeLe Mecee&, hespe–7 nw– BHU MET–2015
23. ``Øe%ee veJeveJees v ces< eMeeefu eveer ØeefleYee celee'' Fef le (A) oMe¤hekeâ (B) DeLe&meb«en
kesâveeskeäleced? UGC 25 D–2010 (C) cesIeotle (D) Ûevõeueeskeâ
(A) Yeóleewlesve (B) DeefYeveJeieghlesve œeesle–Ûevõeueeskeâ (3/5)-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-57
(C) YeóveeÙekesâve (D) ceefnceYeósve 30. efvecveefueefKele efmeæevleeW keâes Gvekesâ efJeÛeejkeâeW kesâ meeLe
megcesefuele keâerefpeS–
mebmke=âle keâeJÙeMeem$e keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe,hespe–88 UGC (H) J–2014
24. ``efJevee ®eEÛe Øelevegles veeueÓ¿=efleveex iegCee:''– ÙeneB (De) ceveesefJeMues<eCeJeeo (i) DeefYeveJeieghle
mecegefÛele efJekeâuhe mes efjkeälemLeeve keâer hete|le keâjW~ (ye) DeeqmlelJeJeeo (ii) ceefnceYeó
(me) GlheefòeJeeo (iii) pÙeeheeuemee$eer
UGC 73 D–2014
(o) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo (iv) Ùegie
(A) mebÙeesiesve (B) DeewefÛelÙesve
(v) Yeóueesuueš
(C) meewYeeiÙesve (D) ëe=”ejsCe
ketâš : De ye me o
œeesle–DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& -JeÇpeceesnve Pee, hespe-6 (A) (v) (i) (ii) (iii)
25. ceccešsveeskeäleb veeÓeqmle DL–2015 (B) (iii) (ii) (iv) (v)
(A) Yeejleer keâJespe&Ùeefle (B) ue#Ùeb ve cegKÙeced (C) (iv) (iii) (v) (i)
(D) (i) (ii) (iii) (iv)
(C) mLeeÙeerYeeJees jme: mce=le: (D) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, me-101, o-107
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce- Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-19 31. efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâes Gvekesâ efmeæevleeW kesâ meeLe
26. ``Ùeefo ÙeLee Jeoefle ef#eefl ehemleLeelJeb heeflekegâues leJe megcesefuele keâerefpeS– UGC (H) D–2012
oemÙeceefhe #ececed'' Fefle keâmÙe keâeJÙeebMe:? DL–2015 (De) Yeóueesuueš (i) mHeâesšJeeo
(A) jepeevekeâ–®ÙÙekeâmÙe (B) heeqC[lejepe – peieVeeLemÙe (ye) Mebkegâkeâ (ii) DeefYeJÙeeqkeäleJeeo
(C) cenekeâJes: keâeefueoememÙe(D) GòejjeceÛeefjlekeâejmÙe (me) DeefYeveJeieghle (iii) DevegefceefleJeeo
œeesle–DeefYe%eeveMeekegâvleueced (5/27)-keâefheueosJe efÉJesoer,hespe–296 (o) YeóveeÙekeâ (iv) GlheefòeJeeo
27. (i) DeewefÛelÙe keâes keâeJÙe keâer Deelcee efkeâmeves ceevee nw (v) YegeqkeäleJeeo
(ii) ``DeewefÛelÙeb keâeJÙepeerefJeleced'' Fefle keâ: Deen? ketâš : De ye me o
(A) (iv) (iii) (ii) (v)
DSSSB PGT–2014
(B) (i) (ii) (v) (iv)
(A) ®ÙÙekeâ: (B) DehheÙeoeref#ele: (C) (iv) (iii) (i) (ii)
(C) #escesvõ: (D) ceveg<Ùe: (D) (ii) (i) (iii) (v)
œeesle–DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee&- ›epeceesnve Pee, hespe-4 keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, De-101,ye-102,105

22. (A) 23. (A) 24. (B) 25. (D) 26. (C) 27. (C) 28. (A) 29. (D) 30. (C) 31. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 313
32. ceefnceYeó Éeje Øeefleheeefole efmeæevle nw– 37. keâeJÙeMeem$eerÙe efmeæevleeW ceW ieCevee nesleer nw, efpemekeâer
UP PGT (H)–2000 Jen nw– BHU MET–2015
(A) DevegceeveJeeo (B) leelheÙe&Jeeo (A) Ghecee (B) JebMemLe
(C) ue#eCeJeeo (D) DeefYeJÙe_peveeJeeo (C) efveoMe&vee (D) Deuebkeâejefmeæevle
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’hespe-582 œeesle–mebmke=âle-Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-8),hespe–375, 390
33. efvecveefueefKele ceW mes keâewve mee Ùegice mener veneR nw~ 38. `F„eLe&JÙeJeeqÛÚVee heoeJeueer' Ùen keâeJÙeue#eCe keâneB
UP PGT (H)–2005 nw? UGC 73 D–2008
(A) Yeóueesuueš – GlheefòeJeeo (B) Mebkegâkeâ – DevegefceefleJeeo (A) keâeJÙeeoMex (B) keâeJÙeØekeâeMes
(C) DeeÛeeÙe& cecceš–Yegekq eäleJeeo (D) DeefYeveJeieghle–DeefYeJÙeeqkeäleJeeo (C) OJevÙeeueeskesâ (D) meeefnlÙeohe&Ces
keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe- De-101, ye-102, me-105,o-107 œeesle–keâeJÙeeoMe& (1/10)-jeceÛevõ efceße, hespe–9
34. (i) YegeqkeäleJeeo kesâ mebmLeehekeâ keâewve nQ~ UP PGT–2011, 39. (i) ``F„eLe&J ÙeJeeqÛÚVee heoeJeueer keâeJÙeced'' – Ùen
(ii) keâeJÙeMeem$e ceW `YegeqkeäleJeeo' efkeâmekeâe efmeæevle nw? keâeJÙeue#eCe nw?
UGC 73 J–2016 (ii) ``Mejerjb leeJeefo„eLe&JÙeJeeqÛÚVee heoeJeueer'' – heefjYee<ee
(A) DeefYeveJeieghle (B) Yeóueesuueš nw? UGC 73 D–2012, UGC 25 D–2005
(C) Mebkegâkeâ (D) YeóveeÙekeâ UP PGT–2009, 2010, UK TET–2011
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeMsJeÕej, hespe-105 (A) YeecenmÙe (B) oeqC[ve:
35. keâeueeveg›eâcesCe «evLekeâejeved efveÙeespeÙele– MH SET–2014 (C) ceccešmÙe (D) efJeMJeveeLemÙe
1. cecceš: 2. heeqC[lejepe: peieVeeLe: œeesle–keâeJÙeeoMe& (1/10)-jeceÛevõ efceße, hespe–09
3. Yeecen: 4. efJeMJeveeLe: 40. ``MeyoeLeez meefnleew Je›eâkeâefJeJÙeeheejMeeefueefve~
(A) 1 3 2 4 yevOes JÙeJeeqmLeleew keâeJÙeb leefÉoendueeokeâeefjefCe~''
(B) 2 1 4 3 Ùen keâeJÙe ue#eCe nw– UGC 73 J–2014
(C) 3 1 4 2
(A) DeevevoJeOe&vemÙe (B) YeecenmÙe
(D) 1 2 3 4
keâeJÙeØekeâeMe-ßeerevf eJeeme MeeŒeer, hespe Yet0 De-11, ye-24, me-31, o-32 (C) ceccešmÙe (D) kegâvlekeâmÙe
36. efvecveefueefKele leLÙeeW keâe mener megcesueve keâerefpeS – œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/7) – jeOesMÙeece efceße, hespe-17
UP PGT–2013 41. kegâvlekeâ kesâ celeevegmeej keâeJÙe keâer Deelcee nw–
(De) DevegefceefleJeeo (i) efJeMJeveeLe UGC 73 J–1998, 1999
(ye) JÙeeqkeäleefJeJeskeâ (ii) Mebkegâkeâ Deuebkeâej (A) (B) Je›eâeseqkeäle
(me) JeelmeuÙe jme (iii) ceefnceYeó (C) DeewefÛelÙe (D) jme:
(o) keâefJe me=ef„ keâer ßes‰lee (iv) cecceš œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-heejmeveeLe efÉJesoer, Yet0 hespe-82
(De) (ye) (me) (o) 42. kegâvlekeâceles MeyomÙe ue#eCeb efkeâced? K SET–2014
(A) (i) (ii) (iii) (iv) (A) efJeJeef#eleeLezkeâJeeÛekeâesÓvÙes<eg melmJeefhe
(B) (iv) (iii) (i) (ii) (B) meùoÙee¥eomegvoj:
(C) (ii) (iv) (iii) (i) (C) DevegØeemeeoÙe:
(D) (ii) (iii) (i) (iv)
(D) heomecegoeÙe:
œeesle–De-keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe De-102, ye- Yet0-
60, o- hespe-5, me-meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-123 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/9) - jeOesMÙeece efceße, hespe-34
32. (A) 33. (C) 34. (D) 35. (C) 36. (D) 37. (D) 38. (A) 39. (B) 40. (D) 41. (B)
42. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 314
43. (i) DeeÛeeÙe& Jeeceve keâer keâeJÙe heefjYee<ee nw~ 46. S<eg ef›eâÙee JewefÛe$ÙeJe›eâlJeØekeâejmÙe GoenjCeb efkeâced?
(ii) DeeÛeeÙe&JeecevemÙe keâeJÙeheefjYee<ee Jele&les– K-SET–2013
UP PGT–2004, CCSUM Ph. D–2016 (A) meesÓÙeb ocYeOe=leJeÇle: efØeÙeleces keâlegË efkeâcehÙeÅele:
(A) keâeJÙemÙeelcee OJeefve: (B) MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced (B) MJeemeeslkeâchelejef”efCe mlevelešs Fefle
(C) jereflejelcee keâeJÙemÙe(D) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ:Meyo: keâeJÙeced
(C) me onleg ogefjleb MeecYeJees Je: Mejeeqive:
œeesle–keâeJÙeeue¿ejmet$e (1.2.6)-njieesefJevoefceße, hespe–14
(D) heeeqC[eqive ceiveb Jeheg:
44. keâeJÙeue#eCe Deewj Gvekesâ Øeefle‰ehekeâeW keâe megcesueve keâerefpeS~
UGC (H) J–2011 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced - jeOesMÙeece efceße, hespe-78
(De) MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced (i) heeqC[lejepepeieVeeLe 47. kegâvlekeâceles keâeJÙeceeiee&: keâefleefJeOee:? K SET–2013
(ye) Mejerjb leeJeefo„eLe&JÙeJeefÛÚvvee (ii) efJeMJeveeLe (A) $eÙe: (B) És
heoeJeueer (C) ÛelJeeefj (D) he_Ûe
(me) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: (iii) kegâvlekeâ œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/24) -jeOesMÙeece efceße, hespe-96
Meyo: keâeJÙeced
48. `meeefnlÙeceveÙees: MeesYeeMeeefueleeb Øeefle keâehÙemeew' – Sleod
(o) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced (iv) oC[er
efJeÅeles? K SET–2013
(v) Yeecen
(A) OJevÙeeueeskesâ (B) Je›eâeseqkeälepeerefJeles
De ye me o
(A) (i) (ii) (iii) (iv) (C) keâeJÙeeoMex (D) keâeJÙeeue¿ejs
(B) (iv) (v) (iii) (i) œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/17)- jeOesMÙeece efceße, hespe-57
(C) (v) (iv) (i) (ii)
49. `keâeJÙemÙeeÙeceue¿ej: keâesÓhÙehetJeex efJeOeer Ù eles' Fefle
(D) (iii) (iv) (ii) (i)
œeesle–De- keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-24 ye-25, o-27 keâmÙeeseqkeälejeqmle? GJ SET–2013

me- jmeiebieeOej (1/1) - ceoveceesnve Pee, hespe-10 (A) ceccešmÙe (B) peieVeeLemÙe
45. efvecveefueefKele keâeJÙeue#eCeeW keâes Gvekesâ ØeeflemLeehekeâeW (C) kegâvlekeâmÙe (D) jepeMesKejmÙe
kesâ meeLe megcesefuele keâerefpeS– UGC (H) D–2008 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/2)- jeOesMÙeece efceße, hespe-7
(De) MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced (i) ®õš
50. `Oecee&efomeeOeveesheeÙe: megkegâceej›eâceesefole:' Fefle JeekeäÙeced
(ye) veveg MeyoeLeez keâeJÙeced (ii) kegâvlekeâ
........... Gkeäleced? GJ SET–2016
(me) MeyoeLeez meefnleew (iii) Yeecen
(A) Yejlesve (B) efJeMJeveeLesve
Je›eâ-keâefJeJÙeeheejMeeefueefve
(C) peieVeeLesve (D) kegâvlekesâve
(o) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced (iv) Yejlecegefve
(v) efJeMJeveeLe œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/3)- jeOesMÙeece efceße,hespe-10
ketâš : De ye me o 51. Je›eâeseqkeälepeerefJeles Jee|Cele: ØeLece: iegCe: keâ:?
(A) (ii) (iv) (iii) (i) MH SET–2013
(B) (iv) (v) (ii) (iii)
(A) ceeOegÙe&ced (B) Deespe:
(C) (i) (iv) (iii) (v)
(D) (iii) (i) (ii) (v) (C) Øemeeo: (D) meceeefOe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe- 24–27 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/30)- jeOesMÙeece efceße, hespe-113

43. (C) 44. (C) 45. (D) 46. (C) 47. (A) 48. (B) 49. (C) 50. (D) 51. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 315
52. efvecveefueefKele keâeJÙeue#eCeeW keâes Gvekesâ DeeÛeeÙeeX kesâ mener 56. (i) ``MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced' Ùen keâeJÙeue#eCe nw–
veeceeW kesâ meeLe megceseuf ele keâerepf eS~ UGC (H) J–2008 (ii) ``MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced'' efkeâmekeâe cev$e nw–
(iii) ``MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced'' heefjYee<ee efkeâmekesâ
(De) MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced (i) efJeMJeveeLe
Éeje oer ieF& nw– UGC 73 D–1999, 2009,
(ye) leooes<eew MeyoeLeez meiegCee (ii) cecceš
(iv) ``MeyoeLeez meefnleew keâeJÙeced'' efkeâmeves keâne nw–
Jeveue¿=leer hegve: keäJeeefhe UP TGT (H)–2010, UP PGT (H)–2013
(me) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeb (iii) peieVeeLe (A) ®õš keâe (B) Yeecen keâe
(o) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: (iv) Yeecen (C) ef J eMJeveeLe keâe (D) DeevevoJeOe&ve keâe

Meyo: keâeJÙeced (v) DeevevoJeOe&ve œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-24


57. jmeie”eOejmÙe keâlee& keâ:? UGC 73 Jn–2016
ketâš : De ye me o
(A) keâunCe: (B) efJeMJeveeLe:
(A) (iii) (ii) (iv) (i)
(C) DeevevoJeOe&ve: (D) heeqC[lejepepeieVeeLe:
(B) (iv) (ii) (i) (iii)
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-174
(C) (i) (iii) (ii) (iv)
58. (i) `jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced' heefjYee<ee
(D) (ii) (i) (iv) (iii)
efkeâmeves oer nw– UP PGT (H)– 2013
œeesle–De- keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe- De-24 (ii) `jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeb' keâmÙe keâeJÙe
ye-19, me-27 o- jmeiebieeOej- ceove ceesnve Pee, hespe-10 ue#eCeced? BHU Sh.ET–2008, 2013
53. ``Je›eâeseqkeäle: keâeJÙepeerefJeleced'' keânkeâj Je›eâeseqkeäle keâes (iii) `jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced' –Fefle kesâve
ner keâeJÙe keâer Deelcee mJeerkeâej keâjves Jeeues DeeÛeeÙe& nQ~ DeefYeOeerÙeles? DSSSB TGT–2014,
(iv) `jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced' kesâ ØeJele&keâ
UP PGT (H)–2003
nQ– UGC (H) J–2009, UGC 25 J–2009,
(A) efJeMJeveeLe (B) cecceš UGC 73 D–2005, J–2005, DSSSB PGT–
(C) kegâvlekeâ (D) oC[er 2014, UP PGT (H)–2013, K SET–2014
(A) oC[er (B) heeqC[lejepepeieVeeLe
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-91
(C) cecceš (D) efJeMJeveeLe
54. (i) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced' keâeJÙe heefjYee<ee kesâ Øemleeslee œeesle–jmeiebieeOej (1/1) - ceoveceesnve Pee, hespe-10
nQ– UP PGT (H)–2005, UP PGT (H)–2009 59. `jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced' keâeJÙe keâe Ùen
(ii) `JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced' efkeâmekeâe keâLeve nw– ue#eCe efkeâme «evLe ceW efoÙee ieÙee nw? UGC 73 J–2015
(A) efJeMJeveeLe (B) jepeMesKej (A) keâeJÙeeue¿ejs (B) jmeie”eOejs
(C) veešdÙeMeem$es (D) mejmJeleerkeâC"eYejCes
(C) ßeern<e& (D) Yeeme
œeesle–jmeiebieeOej (1/1) - ceoveceesnve Pee, hespe–10
œeesle– meeefnlÙeohe&Ce-jepesvõ efceße, hespe-133
60. heeqC[lejepepeieVeeLeceleevegmeejb jceCeerÙeeLe&ØeefleheeokeâmÙe
55. keâeJÙeb Mejerjb efkeâced – DSSSB TGT–2014 keâmÙe keâeJÙelJeb YeJeefle? UGC 25 J–2016
(A) MeyoeLeez (B) jme: (A) jmemÙe (B) DeLe&mÙe
(C) keâLeeJemleg (D) JÙe*diÙeeLe&: (C) Deue¿ejmÙe (D) MeyomÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej,hespe-25 œeesle–jmeiebieeOej (1/1) - ceoveceesnve Pee, hespe-10

52. (B) 53. (C) 54. (A) 55. (A) 56. (B) 57. (D) 58. (B) 59. (B) 60. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 316
61. `DeewefÛelÙeb jmeefmeæmÙe eqmLejb keâeJÙemÙe peerefJeleced'–Ùen 66. ``Oecee&efomeeOeveesheeÙe: megkegâceej›eâceesefole:
keâeJÙeue#eCe nw– UGC 73 J–2015 keâeJÙeyevOeesÓefYepeeleeveeb ùoÙee¥eokeâejkeâ:~~''
(A) Yeespejepe (B) #escesvõ keâeJÙeHeâueefJe<eÙes MueeskeâesÓÙeceeqmle– UGC 25 J–2016
(C) nsceÛevõ (D) kegâvlekeâ (A) jmeie”eOejs (B) keâeJÙeØekeâeMes
œeesle–DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& (1/5)- ›epeceesnve Pee, hespe-4 (C) Je›eâeseqkeälepeerefJeles (D) keâeJÙeeoMex
62. DeOeesefueefKele ceW keäÙee melÙe nw? UGC 73 D–2015 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/3) - jeOesMÙeece efceße, hespe-10
(A) keâjesefle keâere\le ØeereEle Ûe meeOegkeâeJÙeefveyevOeced – Yeecen: 67. Deemeg keâmÙee: Je›eâleeceOÙes ieCeveb veeeqmle–
(B) keâeJÙeb meod „e„eLeË Øeereflekeâere|lensleglJeeled – cecceš: UGC 25 Jn–2017
(C) efveoex<eb iegCeJelkeâeJÙeceuebkeâejwjuebke=âleced – efJeMJeveeLe: (A) JeCe&efJevÙeemeJe›eâleeÙee: (B) meceemeJe›eâleeÙee:
(D) keâeJÙeb ÙeMemesÓLe&ke=âles ......... – kegâvlekeâ: (C) heohetJee&æ&Je›eâleeÙee: (D) ØekeâjCeJe›eâleeÙee:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-14 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced -jeOesMÙeece efceße ,Yet0 hespe-24
63. `keâefJekeâC"eYejCeced' FlÙemÙe «evLemÙe jÛeefÙelee keâ:? 68. S<eg GheÛeejJe›eâleeÙee: GoenjCeb efkeâced? K SET–2014
JNU M. Phil/Ph.D–2015 (A) meesÓÙeb ocYeOe=leJeÇle: efØeÙeleces keâlegË efkeâcehÙegÅele:
(A) keâunCe: (B) efyeunCe: (B) ceOÙesÓ¿Ïjb heuueJee:
(C) #escesvõ: (D) Yeespe: (C) cewefLeueer lemÙe oeje:
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme - DecejveeLe heeC[sÙe,hespe-115 (D) nmleeheÛesÙeb ÙeMe:
64. kegâvlekeâ kesâ ceeie& efve¤heCe keâe DeeOeej nw~ œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced - jeOesMÙeece efceße , hespe-68
UGC 73 D–2013 69. ``jeceesÓeqmce meJeË mens'' FlÙe$e keâ: Je›eâleeØekeâej:?
K SET–2014
(A) osMeefJeMes<e: (B) keâefJemJeYeeJe:
(A) heohetJee&Oe& (B) ØelÙeÙe
(C) JeCÙe&efJe<eÙe: (D) MeyoÛecelkeâej:
(C) JeCe&efJevÙeeme (D) JeekeäÙe
œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced - jeOesMÙeece efceße, hespe-99
œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced -jeOesMÙeece efceße , hespe-64
65. efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâes Gvekesâ keâeueKeC[ kesâ meeLe
70. YeejleerÙe keâeJÙe-Meem$e kesâ ØecegKe keâeJÙeMeeeqm$eÙeeW keâe
megcesefuele keâerefpeS– UGC (H) D–2012
mener ›eâce keäÙee nw? UGC (H) J–2012
(De) Yeecen (i) omeJeeR meoer
(A) DeevevoJeOe&ve - Yejlecegefve - peieVeeLe - efJeMJeveeLe
(ye) #escesvõ (ii) me$enJeeR meoer
(B) Yejlecegefve - DeevevoJeOe&ve - efJeMJeveeLe - peieVeeLe
(me) efJeMJeveeLe (iii) iÙeejnJeeR meoer
(C) peieVeeLe - efJeMJeveeLe - DeevevoJeOe&ve - Yejlecegefve
(o) heeqC[lejepepeieVeeLe (iv) ÛeewonJeeR meoer
(D) efJeMJeveeLe - DeevevoJeOe&ve - Yejlecegefve - peieVeeLe
(v) Ú"er meoer œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe,
De ye me o hespe- De-3, ye-42, me-157, o-174
(A) (i) (ii) (v) (iv) 71. `jmeiebieeOej' ceW hebef[lejepepeieVeeLe ves efkeâme yeeoMeen
(B) (v) (iii) (iv) (ii) keâer ØeMebmee keâer nw? UGC (H) J–2014
(C) (iii) (ii) (i) (v)
(A) MeenpeneB (B) Deewjbiepesye
(D) (iv) (i) (iii) (ii)
(C) Dekeâyej (D) yeeyej
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe
heeC[sÙe, hespe– De-8, ye-115, me-157, o-174 mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-174

61. (B) 62. (A) 63. (C) 64. (B) 65. (B) 66. (C) 67. (B) 68. (D) 69. (A) 70. (B)
71. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 317
72. efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâe mener Deveg›eâce keäÙee nw? 77. keâeue›eâceevegmeejsCe leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 25 D–2015
UGC (H) J–2012 (A) DehheÙeoeref#ele: (B) Yejle:
(A) Yejlecegefve - Yeecen - efJeMJeveeLe - DeefYeveJeieghle (C) DeevevoJeOe&ve: (D) oC[er
(B) Yejlecegefve - efJeMJeveeLe - Yeecen - DeefYeveJeieghle (A) a - b - c - d (B) b - c - a - d
(C) Yejlecegefve - Yeecen - DeefYeveJeieghle - efJeMJeveeLe (A) c - a - b - d (D) b - d - c - a
(D) Yejlecegefve - DeefYeveJeieghle - efJeMJeveeLe - Yeecen mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe Deeuees0 Fefle0-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-3,19,42,169
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, 78. keâeJÙe kesâ DeLe&Jew%eeefvekeâ efJeJesÛeve keâe MegYeejcYe efkeâmeves
hespe- De-03, ye-8, me-96, o-157 efkeâÙee– UP PGT (H)–2000
73. efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâe keâeueevegmeej mener Deveg›eâce (A) Jeeceve (B) ceefnceYeó
efueefKeÙes– UGC (H) D–2010 (C) cecceš (D) DeevevoJeOe&ve
(A) hebef[lejepe peieVeeLe - kegâvlekeâ - Yeecen - ¤heieesmJeeceer œeesle–keâeJÙeeue¿ej met$e (3.2.2)-njieesefJevo Meem$eer, hespe–108
(B) Yeecen - kegâvlekeâ - ¤heieesmJeeceer - hebef[lejepe peieVeeLe 79. efvecve ceW mes keâewve efkeâmekesâ efueS Øeefmeæ veneR nw?
(C) kegâvlekeâ - Yeecen - hebef[lejepepeieVeeLe - ¤heieesmJeeceer UP PGT (H)–2013
(D) ¤heieesmJeeceer - kegâvlekeâ - Yeecen - hebef[lejepe peieVeeLe (A) Ghecee kesâ efueS keâeefueoeme (B) keâ®Ce kesâ efueS YeJeYetefle
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, (C) Deue¿ej kesâ efueS Yeecen (D) Je›eâeseqkeäle kesâ efueS #escesvõ
hespe- 8, 88, 161, 174 mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-88
74. efJeMJeveeLe kesâ Deefleefjkeäle efkeâme DeeÛeeÙe& ves meeefnlÙe 80. efvecve Deue¿ejMeeeqm$eÙeeW ceW mes keâewve keâMceerj efveJeemeer
MeyoeW keâes Deheves «evLe veece ceW ØeÙegkeäle efkeâÙee nw~ veneR Les? BHU AET–2010
UP PGT (H)–2000 (A) efJeMJeveeLe (B) DeefYeveJeieghle
(A) Yeecen (B) jepeMesKej (C) cecceš (D) DeevevoJeOe&ve
(C) ®ÙÙekeâ (D) DeevevoJeOe&ve mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-157
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-5 81. kegâvlekeâmÙe celesve $eÙees ceeiee&: kesâ? DSSSB PGT–2014
75. keâeue›eâceevegmeejb leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 25 J–2016 (A) efvecve, GVele: meceMÛe (B) ceOegjes, efJeefÛe$e: ØemeeoMÛe
(i) DehheÙeoeref#ele: (ii) Yejle: (C) ceOegj: DeefYepeele: ØemeVeMÛe(D) megkegâceejes efJeefÛe$e: ceOÙeceMÛe
(iii) efJeMJeveeLekeâefJejepe: (iv) Jeeceve: œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/24) - jeOesMÙeece efceße, hespe-96
(A) (ii) (iv) (iii) (i) 82. mecÙekedâ cesueveb keâjesleg– JUN MET–2014
(B) (ii) (iv) (i) (iii) efmeæevle: DeeÛeeÙe&:
(C) (ii) (i) (iii) (iv) (keâ) jme: (1) Jeeceve:
(D) (i) (ii) (iv) (iii) (Ke) Je›eâeseqkeäle: (2) DeevevoJeOe&ve:
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, (ie) OJeefve: (3) kegâvlekeâ:
hespe- De-3 ye-26 me-157, o-169 (Ie) jerefle: (4) Yejlecegefve:
76. efvecveefueefKele JeieeX ceW keâeue›eâceevegmeej DeeÛeeÙeeX keâe
keâ Ke ie Ie
keâewve mee ›eâce mener nw– UGC (H) D–2008
(A) 1 2 3 4
(A) cecceš, oC[er, Yeecen, DeevevoJeOe&ve
(B) 2 1 4 3
(B) oC[er - DeevevoJeOe&ve - cecceš - Yeecen
(C) 4 3 2 1
(C) Yeecen - oC[er - DeevevoJeOe&ve - cecceš
(D) 3 1 4 2
(D) DeevevoJeOe&ve - Yeecen - cecceš - oC[er
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe Deeuees0 Fefle0-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-8,19,42,120 mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe Deeuees0 Fefle0-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-2, 88, 41, 26
72. (C) 73. (B) 74. (B) 75. (A) 76. (C) 77. (D) 78. (A) 79. (D) 80. (A) 81. (D)
82. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 318
83. jÛeveekeâeue kesâ DeeOeej hej efvecveefueefKele «evLeeW keâe 89. keâ: DeeÛeeÙeex `JeeiJesoleeJeleej' Fefle KÙeele:?
mener Deveg›eâce nw– UGC 25 D–2015 BHU AET–2010
(A) OJevÙeeueeskeâ, keâeJÙeceerceebmee, keâeJÙeeoMe&, meeefnlÙeohe&Ce
(A) DeevevoJeOe&ve: (B) DeefYeveJeieghle:
(B) keâeJÙeeoMe&, OJevÙeeueeskeâ, keâeJÙeceerceebmee, meeefnlÙeohe&Ce
(C) Yejlecegefve: (D) cecceš:
(C) keâeJÙeeoMe&, keâeJÙeceerceebmee, OJevÙeeueeskeâ, meeefnlÙeohe&Ce
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-73
(D) OJevÙeeueeskeâ, keâeJÙeeoMe&, meeefnlÙeohe&Ce, keâeJÙeceerceebmee
90. MeyojerefleefveCe&ÙeefJe<eÙes keâmÙe «evLekeâejmÙe veece jepeMesKejsCe
œeesle–mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe,
heeC[sÙe, hespe- 19, 41, 81, 157 keâeJÙeceerceebmeeÙeeb ØeLecesÓOÙeeÙes GequueefKeleced–
UGC 25 J–2016
84. (i) Je›eâeseqkeälepeerefJeleevegmeejb keâefJeJÙeeheejJe›eâlJeØekeâeje:
keâefle mecYeJeefvle? UGC 25 D–2012, J–2016 (A) ØeÛesleme: (B) efÛe$ee”mÙe

(ii) Je›eâeseqkeälepeerefJeles keâefleefJeOee Je›eâeseqkeäle: mJeerke=âlee? (C) hejeMejmÙe (D) megJeCe&veeYemÙe


(iii) kegâvlekeâevegmeejb keâefJeJÙeeheejJe›eâlJeØekeâeje: keâefle? keâeJÙeceerceebmee (ØeLece DeOÙeeÙe)-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-3
RPSC SET–2013-2014 91. jepeMesKejsCe keâeJÙeceerceebmeeÙeeb oes<eeefOekeâjCeefJe<eÙes keâmÙe
(A) De„ew (B) <ešd «evLekeâejmÙe veece GequueefKeleced–UGC 25 Jn–2017
(C) mehle (D) he_Ûe (A) megJeCe&veeYemÙe (B) Mes<emÙe
œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/18)- jeOesMÙeece efceße, hespe-62 (C) efOe<eCemÙe (D) YejlemÙe
85. DeevevoJeOe&ve: keâmÙe meYeeheeqC[le Deemeerled keâeJÙeceerceebmee (ØeLece DeOÙeeÙe)-ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, hespe-4
UGC 25 D–2010
92. `GhekeâejkeâlJeeoue¿ej: mehlecece”ced Fefle ÙeeÙeeJejerÙe:~'
(A) DeMeeskeâmÙe (B) MeenpenevemÙe
GeqkeäleefjÙeb kegâ$eeeqmle– UGC 25 J–2016
(C) DeJeeqvleJece&Ce: (D) DeewmeHeâDeues:
(A) veešdÙeMeem$es (B) keâeJÙeØekeâeMes
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe heeC[sÙe,hespe-42
(C) keâeJÙeceerceebmeeÙeeced (D) Je›eâeseqkeälepeerefJeles
86. heeqC[lejepe: keâ:? BHU Sh.ET–2011
(A) peÙeosJe: (B) efJeMJeveeLe: œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, hespe-4
(C) peieVeeLe: (D) keâeefueoeme: 93. MeyoeLe&ÙeesÙe&LeeJelmenYeeJesve efJeÅee YeJeefle–
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-173 K SET–2014
87. keâeJÙeMeeeqm$eÙeeW ceW DeeÛeeÙe& cecceš nQ? UP GIC–2009 (A) MeyoefJeÅee (B) DeLe&efJeÅee
(A) OJeefveJeeoer (B) jerefleJeeoer (C) meeefnlÙeefJeÅee (D) DeefJeÅee
(C) Deue¿ejJeeoer (D) mecevJeÙeJeeoer œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee- iebieemeeiej jeÙe, hespe-11
YeejleerÙekeâeJÙeMeem$e (mebmke=âle) keâe Fefleneme-jepeJebMe meneÙe `nerje',hespe–166 94. jepeMesKejceles GhekeâejkeâlJeeoue¿ej:– K SET–2014
88. DeeÛeeÙe&efJeMJeveeLemÙe efhelegvee&ceeeqmle? BHU AET–2010
(A) he_Ûecece”ced (B) De„cece”ced
(A) ÛevõMesKej: (B) MeefMeMesKej:
(C) veJecece”ced (D) mehlecece”ced
(C) efJeOegMesKej: (D) FvogMesKej:
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-157 œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee- iebieemeeiej jeÙe, hespe-4

83. (B) 84. (B) 85. (C) 86. (C) 87. (D) 88. (A) 89. (D) 90. (D) 91. (C) 92. (C)
93. (C) 94. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 319
95. jepeMesKejceleevegmeejced DeOeesefueefKeleeefve ÙeespeÙele– 101. `keâeJÙeMeesYeeÙee: keâòee&jes Oecee&: iegCee:' keâeJÙe iegCe
K SET–2014 keâe Ùen met$e efueKee nw? UP PGT (H)–2004
(keâ) DeLe&Mues<e: 1. keâeceosJe: (A) DeeÛeeÙe& Yejle ves (B) DeeÛeeÙe& oC[er ves
(Ke) DeevegØeeefmekebâ 2. GleLÙe: (C) DeeÛeeÙe& Jeeceve ves (D) DeeÛeeÙe& cecceš ves
(ie) Jewveesefokebâ 3. megJeCe&veeYe: mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe,heeC[sÙe, hespe-31
(Ie) jerefleefveCe&Ùeb 4. ØeÛesleeÙeve: 102. (i) Yejlecegevf e kesâ Devegmeej keâeJÙe ceW kegâue efkeâleves iegCe nesles
keâ Ke ie Ie nQ? UP PGT (H)–2004, 2005
(A) 1 3 4 2 (ii) DeeÛeeÙe& Yejlecegevf e ves keâeJÙeiegCeeW keâer mebKÙee yeleeÙeer
(B) 3 1 2 4 nw? UGC (H) J–2012
(C) 2 3 4 1
(A) 3 (B) 5
(D) 2 4 1 3
(C) 10 (D) 8
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe heeC[sÙe,hespe-81
mebmke=âle keâe DeJee&Ûeerve meceer#eelcekeâ keâeJÙeMeeŒe-jepesvõ efceße, hespe-59
96. DeevevoJeOe&veeÛeeÙe&mÙe eqmLeeflekeâeueesÓeqmle?
103. `YeeJeØekeâeMeve' «evLe kesâ jÛeefÙelee nQ?
BHU AET–2010
UGC 73 J–2016
(A) veJeceMeleeyoer (B) De„ceMeleeyoer
(A) efMe”Yetheeue: (B) MeejoeleveÙe:
(C) oMeceMeleeyoer (D) mehleceMeleeyoer
(C) jeceÛevõ: (D) iegCeÛevõ:
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-42
97. mebmke=âlemeeefnlÙeMeem$es `ÙeeÙeeJejerÙe:' keâ: keâLÙeles?
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-152
BHU AET–2010 104. jepeMesKejceles keâeJÙekeâefJe: keâefleefJeOe:? K SET–2013
(A) #escesvõ: (B) jepeMesKej: (A) mehle (B) ÉeoMe
(C) heeqC[lejepepeieVeeLe: (D) DeefYeveJeieghle: (C) oMe (D) De„
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-80 œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, hespe-37
98. keâeueevegmeejsCe keâmleeJeled DeJee&Ûeerve:? UGC 25 D–2014 105. `keâJeÙe: efÉOee DejesÛeefkeâve: mele=CeeYÙeJeneefjCeMÛe' Fefle
(A) Yejle: (B) peieVeeLe: keâmÙe celeced? K SET–2013
(C) efJeMJeveeLe: (D) Yeecen: (A) kegâvlekeâmÙe (B) ÙeeÙeeJejerÙemÙe
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme-DecejveeLe heeC[sÙe, hespe-174 (C) oeqC[ve: (D) ce”uemÙe
99. keâeJÙeiegCeeW kesâ Øeefle‰ehekeâ DeeÛeeÙe& nQ? œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, hespe-30
UGC (H) D–2013 106. jepeMesKejceles efÉ$ew: iegCew: keâveerÙeeved, he_Ûecew: ceOÙece:
(A) ®õš (B) oC[er meJe&iegCeÙeesieer keâefJe: keâ:? K SET–2013
(C) Jeeceve (D) DehheÙeoeref#ele (A) DeOecekeâefJe: (B) cenekeâefJe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe-DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, Yet0 hespe-45 (C) kegâkeâefJe: (D) Meem$ekeâefJe:
100. meceeme keâer DeefOekeâlee Deespe keânueeleer nw (Deespemmeceeme- œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, hespe-42
YetÙemlJeced) – Ùen efkeâmekeâe keâLeve nw? 107. keâeJÙeceerceebmeeÙee: jÛeefÙelee keâesÓeqmle– T SET–2014
UP PGT (H)–2000
(A) Yejlecegefve: (B) Yeespe:
(A) Yejle (B) Jeeceve
(C) cecceš: (D) jepeMesKej:
(C) ®ÙÙekeâ (D) oC[er
œeesle–keâeJÙeeoMe& (1/80)-jeceÛevõ efceße, hespe–61 œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, Yet0 hespe-1

95. (D) 96. (A) 97. (B) 98. (B) 99. (C) 100. (D) 101. (C) 102. (C) 103. (B) 104. (D)
105. (B) 106. (B) 107. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 320
108. keâeJÙeceerceebmeeÙeeb keâeJÙeheg®<emÙe JeCe&veb keâeqmceVeOÙeeÙes 115. DeeÛeeÙe& Jeeceve ves `keâeJÙensleg' kesâ mLeeve hej efkeâme Meyo
Jele&les? T SET–2013 keâe JÙeJenej efkeâÙee nw– DL (H)–2015
(A) le=leerÙes (B) efÉleerÙes (A) leelheÙe& (B) ue#eCee
(C) ÛelegLex (D) ØeLeces (C) DeefYeOee (D) keâeJÙeebie
œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, hespe-12 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-17
109. keâeJÙeceerceebmeevegmeejsCe keâeJÙeheekeâes veeeqmle–T SET–2013 116. ØeefleYee, JÙeglheefòe Deewj DeYÙeeme ceW meJe&ceevÙe nsleg nw –
UP PGT–2005
(A) veeefjkesâueheekeâ: (B) Ie=leheekeâ:
(A) ØeefleYee (B) DeYÙeeme
(C) ›eâcegkeâheekeâ: (D) yeojheekeâ:
(C) JÙeglheefòe (D) GheÙeg&keäle ceW mes keâesF& veneR
œeesle–efnvoer keâeJÙeceerceebmee-iebieemeeiej jeÙe, hespe-45 œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe (1/3)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16
110. `ßeJÙelJeb hegve: Deespe: ØemeeoÙeesjefhe' Devesve keâmÙe celeb (ii) keâeJÙeceerceebmee - iebieemeeiej jeÙe, hespe–34
KeeqC[leced? HE – 2015 117. keâeJÙensleJe: meeqvle JNU MET–2014
(A) YeecenmÙe (B) oeqC[ve: (A) ØeefleYee - JÙeglheefòe - cees#e:
(C) ®õšmÙe (D) JeecevemÙe (B) Oece& - cees#e: - keâece:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-389 (C) Oece& - DeLe& - keâece - JÙeglheefòe:
111. keâeJÙeiegCeeveeb ue#eCe$eÙeced Deeqmle UP GDC–2012 (D) ØeefleYee - JÙeglheefòe - DeYÙeeme
(A) Meyomeew‰Jeced - DeLe&meewvoÙe&ced, JÙe*diÙeÛecelkeâejMÛe œeesle–(i) keâeJÙeØekeâeMe (1/3) - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-16
(ii) keâeJÙeceerceebmee - iebieemeeiej jeÙe, hespe–25
(B) MeyoOece&lJeb - JeeÛÙeOece&lJeb - JÙeJeneefjlÙe_Ûe
118. keâeJÙeyevOeesÓ ef Yepeeleeveeb ùoÙeendueeokeâejkeâ:' Ùen
(C) keâeJÙeOece&lJeced - DeLe&Oece&lJeb - MeyoOece&lJeÃe
keâeJÙeØeÙeespeve nw– UGC 73 D–2012 J–2014
(D) jmeOece&lJeb - jmeeslkeâlJeced - ÛeueeqmLeeflelJe_Ûe (A) YeecenmÙe (B) ceccešmÙe
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe (8/66)- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380 (C) kegâvlekeâmÙe (D) JeecevemÙe
112. mener Ùegice efÛeefÖle keâerefpeS? UP TGT (H)–2009 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/3)- jeOesMÙeece efceße, hespe-10
(A) JewoYeea – ceeOegÙe& (B) ieew[er – ceeOegÙe& 119. (i) heeqC[lejepepeieVeeLesve celes keâeJÙemÙe keâefle Yesoe:
(C) hee_Ûeeueer – Deespe (D) ieew[er – Øemeeo mJeerke=âlee:– UGC 73 J–2014
œeesle–keâeJÙeeue¿ejmet$e (1.2.11-13)-njieeseJf evo Meem$eer,hespe–17-21 (ii) heeqC[lejepepeieVeeLe kesâ Devegmeej keâeJÙe kesâ Yeso
nesles nQ? UGC 25 J–2016
113. keâeJÙes ÙesÓef”veceLe&ceJeuecyevles les kesâ? UGC 25 D–2010
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(A) mebIešvee: (B) iegCee:
(C) he_Ûe (D) mehle
(C) Deue¿eje: (D) YeeJee: œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-37
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-380 120. heeq C [lejepepeieVeeLeeveg m eejb meeceevÙeJemleg O Jeef v e:
114. `mee Ûe keâeJÙeIešveevegketâueMeyoeLeexheeqmLeefle:' FlÙe$e `mee' iegCeerYetleJÙebiÙeØekeâejeMÛe keâeqmceved keâeJÙeØeYesoÓs vleYe&Jeeqvle?
keâe? UGC 25 D–2010 UGC 25 J–2012
(A) efvehegCelee (B) DeYÙeeme (A) GòeceesòecekeâeJÙes (B) GòecekeâeJÙes
(C) YeeJevee (D) ØeefleYee (C) ceOÙecekeâeJÙes (D) DeOecekeâeJÙes
œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-27 œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-66
108. (A) 109. (B) 110. (A) 111. (D) 112. (A) 113. (B) 114. (D) 115. (D) 116. (A) 117. (D)
118. (C) 119. (B) 120. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 321
121. `Gòecees ò ecees ò ececeOÙeceeOeceYes os v e ÛelJeej:' Yesoe: 127. ``efce$eeef$ehegl$eves$eeÙe, $eÙeerMee$eJeMe$eJes~ UGC 25 Jn–2017
Øekeâerel| elee:– UGC 73 D–2014 iees$eeefjiees$epe$eeÙe, iees$ee$es les vecees vece:~~''
(A) Yeecensve (B) keâefJejepeefJeMJeveeLesve jmeie”eOejs ØeLeces Deeveves MueeskeâesÓÙeced GoenjCeb YeJeefle–
(C) ceccešsve (D) heefC[lejepepeieVeeLesve (A) GòecekeâeJÙemÙe (B) DeOecekeâeJÙemÙe
œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-37 (C) GòeceesòecekeâeJÙemÙe (D) ceOÙecekeâeJÙemÙe
122. `MeefÙelee meefJeOesÓhÙeveerMJeje meHeâueerkeâòeg&cenes ceveesjLeeved~' œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-79
heeqC[lejepepeieVeeLesve keâmÙe keâeJÙemÙe GoenjCe¤hesCe
128. `keâeJÙeb ceÙeeÓ$e efveefnleb ve hejmÙe efkeâeq_Ûeled' Fefle
GodOe=leesÓÙeb Mueeskeâ:? UGC 25 J–2016, K SET–2013
kesâveeskeäleced? K SET–2014
(A) DeOecemÙe (B) GòeceesòecemÙe
(A) jepeMesKejsCe (B) Jeecevesve
(C) GòecemÙe (D) ceOÙecemÙe
(C) peieVeeLesve (D) DeevevoJeOe&vesve
œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-38
œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-7
123. (i) heeqC[lejepepeieVeeLeceles Ùe$e JÙe”ŸeceØeOeevecesJe
129. `Meyo: keâeJÙeced' – FlÙe$e DeÙeb ueewefkeâkebâ JÙeJenej:
meÛecelkeâejkeâejCeb YeJeefle lelkeâeJÙeceeqmle?
ØeceeCeced? K SET–2013
(ii) `Ùe$e JÙe*d i ÙeceØeOeeveces J e meÛÛecelkeâejCeb '
(A) keâeJÙeb efueefKeleced (B) keâeJÙeb ve „ced
peieVeeLeceles leled YeJeefle–
JNU M. Phil / Ph.D – 2014, UGC 25 Jn.–2017 (C) keâeJÙeb efJemce=leced (D) keâeJÙeb GÛÛew: he"dÙeles
(A) Gòeceesòececed (B) ceOÙececed œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-15
(C) DeOececed (D) Gòececed 130. `efJeceleJeekeäÙeb lJeßeæsÙecesJe' Fefle Sleod JeekeäÙeb jmeie”eOejs
œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-66 keâeqmceved ØekeâjCes Jele&les? MH SET–2013
124. Ûeej keâeJÙeYesoeW keâe efve¤heCe efkeâÙee nw? UGC 73 D–2014 (A) keâeJÙekeâejCeØekeâjCes (B) keâeJÙeue#eCeØekeâjCes
(A) Yeecensve (B) ceccešsve (C) keâeJÙeYesoefve¤heCeØekeâjCes (D) jmeefve¤heCeØekeâjCes
(C) peieVeeLesve (D) efJeMJeveeLesve œeesle– jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe–16
œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-37 131. DeveewefÛelÙesve DeeÛÚeefolee keâe ve YeJeefle? HE–2015
125. (i) #escesvõ ves DeeweÛf elÙeefJeÛeejÛeÛee& ceW DeeweÛf elÙe kesâ YesoeW keâe (A) SkeâeßeÙee jefle: (B) DeveskeâeßeÙee jefle:
efve¤heCe efkeâÙee nw– UGC 73 D–2012, (C) MeeskeâeJemLeeÙeeb jefle: (D) mJekeâevleefJe<eÙee jefle:
(ii) #escesvõ DeewefÛelÙe kesâ Yeso ceeveles nQ? J–2013, 2014 œeesle–
(iii) #escesvõsCe DeewefÛelÙemÙe ............ Yesoe: Øekeâere|lelee:– 132. DeLe&yeesOe keâjeves kesâ mevoYe& ceW efvecveefueefKele ceW keâewve
(A) mehleeEJeMeefle: (B) ÛelegefJeËMeefle: mee keâLeve melÙe nw? UP PGT H–2005
(C) $eÙeeseEJeMeefle: (D) $eÙeesoMe (A) DeefYeOee Meyo-Meeqkeäle ue#eCee hej Deeefßele nesleer nw~
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-596 (B) ue#eCeeMeyo-Meeqkeäle JÙe_pevee hej DeeOeeefjle nesleer nw~
126. jmeefmeæevlemÙe ``eqmLejb keâeJÙemÙe peerefJeleced'' Deefmle– (C) DeefYeOee Meyo-Meeqkeäle ue#eCee Je JÙe_pevee oesveeW hej
BHU AET–2012 Deeefßele nesleer nw~
(A) JewefÛelÙeced (B) DeewefÛelÙeced (D) ue#eCee SJeb JÙe_pevee oesveeW MeyoMeeqkeäleÙeeB DeefYeOee hej
(C) meewYeeiÙeced (D) ueeJeCÙeced Deeefßele nesleer nw~
œeesle–DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& (1/5) - ›epeceesnve Pee, hespe-4 œeesle–meeefnlÙeohe&Ce (2/12,13)–Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-39

121. (D) 122. (B) 123. (D) 124. (C) 125. (A) 126. (B) 127. (B) 128. (C) 129. (D) 130. (B)
131. (D) 132. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 322
133. jmeoerveeb yeesOes keâe Je=eòf e: De”erkeâeÙee&? UK SLET–2015 139. heeqC[lejepepeieVeeLeceles iegCeerYetleJÙe”ŸekeâeJÙeb .......
(A) DeefYeOee (B) ue#eCee efJeYeeies DevleYe&Jeefle KL SET–2014

(C) JÙe_pevee (D) leelheÙee&KÙee (A) GòeceefJeYeeies (B) ceOÙeceefJeYeeies


œeesle–meeefnlÙeohe&Ce – Meeefue«eece MeeŒeer, hespe-161 (C) GòeceesòeceefJeYeeies (D) DeOeceefJeYeeies
134. Je›eâesefòeâkeâejmÙe celes efkebâ lelJeb keâeJÙes JewefÛe$Ùeb DeeveÙeefle– œeesle–jmeiebieeOej - ceoveceesnve Pee, hespe-66
140. .......... JeekeäÙeb YeJeefle? UGC 25 D–2012
T-SET–2014
(A) OJeefve: (B) Deue¿ej: (A) OJeefvemecetn: (B) meekeâeb#eheomecetn:
(C) Meyomecetn: (D) JeCe&mecetn:
(C) jerefle: (D) iegCee:
œeesle–leke&âYee<ee- ßeerefveJeeme MeeŒeer hespe-122
œeesle– Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/6) - jeOesMÙeece efceße, hespe–16
141. MeyomÙeeefYeJÙekeäles: TOJeË Je=efòeYesos leg Jewke=âlee: OJeveÙe:
135. JÙe*diÙelJeefJeefMe„eLe& yeesOe keâe pevekeâ ......... neslee nw~
mecegheesnvles, lew: keâ: ve efYeÅeles? UGC 25 D–2012
UGC 73 D–2012
(A) peerJeelcee (B) mHeâesšelcee
(A) mHeâesš: (B) heMÙevleer
(C) hejceelcee (D) keâeJÙeelcee
(C) mecyevOe: (D) heoced
JeekeäÙeheoerÙeced -(yeÇÿekeâeC[, keâe-77)-metÙe&veejeÙeCe Megkeäue,hespe-87
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–28
142. JeeÛÙeJeeÛekeâÛee®lJensletveeb efJeefJeOeelceveeb jmeeefohejlee
136. mHeâesš keâes JÙekeäle keâjleer nw? UGC 73 J–2013
Ùe$e me: efJe<eÙe: keâmÙe? UGC 25 D–2012
(A) JemlegOJeefve: (B) Deue¿ejOJeefve: (A) jerles: (B) jmeJeoue¿ejmÙe
(C) Øeeke=âleOJeefve: (D) Jewke=âleOJeefve: (C) iegCeerYetleJÙebiÙemÙe (D) OJeves:
œeesle–OJevÙeeueeskeâ - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–149 œeesle–OJevÙeeueeskeâ-DeeÛeeÙe& efJeMJesÕej (1/13) hespe-37
137. keâmÙe keâeJÙeMeesYee keâle=&lJeced? BHU Sh.ET–2013 143. JeeceveceleevegmeejsCe keâeJÙeemÙeelcee Deefmle?GGIC–2015
(A) ØeefleYee (B) JÙeJenej%eeveced (A) Je=efòe: (B) Deue¿ej:
(C) iegCee: (D) JÙeekeâjCeMegæ: (C) jme: (D) iegCee:
mebmke=âle keâeJÙeMeeŒe keâe DeeueesÛeveelcekeâ Fefleneme- DecejveeLe heeC[sÙe,hespe-31 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, Yet0 hespe–44
138. `jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced' FlÙe$e jceCeerÙes<eg 144. ``Mejerjb peerefJelesvesJe mHegâefjlesvesJe peerefJeleced efJevee efvepeeaJeleeb
keâše#eefve#esheeefo<eg keâeJÙeue#eCemÙe DeefleJÙeeefhleJeejCeeÙe Ùesve JeekeäÙeb Ùeeefle efJeheefMÛeleeced~~''UGC 73 Jn–2017
.......heoced? KL SET–2014 De$e keâeJÙemÙe peerefJelelJesve keâmÙe Øeefleheeoveb ke=âleced –
(A) DeLe& Fefle (B) Meyo Fefle (A) OJeves: (B) jmemÙe
(C) Øeefleheeokeâ Fefle (D) keâeJÙeefceefle (C) jerles: (D) Je›eâeskeäles:
œeesle–jmeiebieeOej (1/1) - ceoveceesnve Pee, hespe-10 œeesle–Je›eâesefòeâpeerefJeleced (1/39)-jeOesMÙeece efceße, hespe–61

133. (C) 134. (B) 135. (A) 136. (B) 137. (C) 138. (B) 139. (A) 140. (B) 141. (B) 142. (D)
143. (A) 144. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced
keâeJÙeMeem$e kesâ efJeefJeOe ØeMve 323
145. JeefÖvee efme_Ûeleerefle ve JeekeäÙeced BHU AET–2012 153. heeqC[lejepemÙe celes DeOecekeâeJÙes keâmÙe ØeeOeevÙeced –
(A) Deekeâeb#eejefnlelJeeled (B) ÙeesiÙeleeefJejneled KL SET–2016
(C) leelheÙee&YeeJeeled (D) DeemeeqkeälejefnlelJeeled (A) DeLe&Ûecelke=âles: (B) MeyoÛecelke=âles:
œeesle–meeefnlÙeohe&Ce-Meeefue«eece MeeŒeer,hespe-24 (C) efÛe$eÛecelke=âles: (D) MeyoeLe&Ûecelke=âles:
146. efvecveefueefKele ceW mes keâewve mebmke=âle meceer#ee heæefle mes œeesle–jmeiebieeOej- ceoveceesnve Pee, hespe-78
mecyeeqvOele veneR nw? UP PGT (H)–2004 154. `efJeYeeJeeoÙem$eÙe: mecegefolee jmee:' Fefle jmeie”eOejs
(A) jme (B) Deue¿ej keâleceb celeced– KL SET–2016
(C) OJeefve (D) Mewueer efJe%eeve (A) veJececed (B) mehlececed
œeesle– (C) De„ceced (D) oMececed
147. ieleesÓmleceke&â : Yeeleer v og:, JeemeeÙe Ùeeeqv le heef# eCe: œeesle–jmeieÁeOej - ceoveceesnve Pee, hespe–126
FlÙeeefokebâ efkeâced? DSSSB PGT–2014 155. jmeefJe<eÙes efÛejvleveeveeb he#e: keâmÙe– KL SET–2016
(A) DekeâeJÙeced (B) keâeJÙeced (A) DeefYeveJeieghlemÙe (B) YeóveeÙekeâmÙe
(C) efÛe$ekeâeJÙeced (D) veJÙekeâeJÙeced (C) Me¿ÏkeâmÙe (D) ueesuuešmÙe
œeesle–jmeiebieeOej - ceove ceesnve Pee, hespe–22 œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–100
148. `ieÅeb heÅeb Ûe efceßeb Ûe leled ef$eOewJe JÙeJeeqmLeleced'– Ùen 156. oeqC[vee keâefleiegCee: mJeerke=âlee:?
keâLeve nw– UGC 73 J–2015 JNU M Phil/Ph. D–2014
(A) oC[er keâe (B) Jeeceve keâe (A) SkeâeoMe (B) $eÙeesoMe
(C) ®õš keâe (D) Yejle keâe (C) oMe (D) Ûelego&Me
œeesle–keâeJÙeeoMe& (1/11) - ßeerjeceÛevõ efceße, hespe-14 œeesle–keâeJÙeeoMe& (1/42) -ßeerjeceÛevõ efceße,hespe-37
149. keâekegâoefcelÙe$e keâekegâMeyosveeefYeØesleb efkeâced? 157. efJeMJeveeLe keâefJejepe efkeâmekesâ uesKekeâ veneR nQ?
UGC 25 S–2013 BHU MET–2016
(A) ue#ÙeeLe&: (B) JÙeÁŸeced (A) meeefnlÙeohe&Ce (B) keâeJÙeØekeâeMeohe&Ce
(C) efpe£e (D) OJeefve: (C) Ûevõkeâuee (D) Ûevõeueeskeâ
œeesle–Yee<eeefJe%eeve SJeb Yee<eeMeeŒe-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-135 œeesle– meeefnlÙeohe&Ce - YeJeeveer Mebkeâj, Yet0 hespe–III
150. `Skeâes ve ÉeefJeefleJÙeJenejmÙesJe MueeskeâJeekeäÙeb ve keâeJÙeced~ 158. mebmke=âlemeeefnlÙe kesâ Devegmeej efvecveefueefKele ceW mes keäÙee
Fefle JÙeJenejmÙeeheòes:' – keâmÙe celemÙe KeC[veeJemejs melÙe keâLeve nw? UGC 73 D–2015
JeekeäÙeefceob jmeie”eOejs Jele&les? MH SET–2013 (A) ëe=”ej:-jme: (B) keâ®Ce:-og:Keced
(A) efJeMJeveeLemÙe (B) ceccešmÙe (C) Jeerj:-mewefvekeâ: (D) nemÙe:-mJeYeeJe:
(C) DehheÙeoeref#elemÙe (D) DeevevoJeOe&vemÙe œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-97
œeesle–jmeieÁeOej - ceoveceesnve Pee, hespe–19 159. mecÙekedâ cesueveb keâle&JÙeced– JNU MET–2015
151. efve:Mes<eÛÙegleÛevoveb ......... Fefle MueeskeâJÙeeKÙeeves keâmÙe «evLekeâeje: «evLee:
celemÙe KeC[veb heeqC[lejepesve ef›eâÙeles? KL SET–2014
(keâ) kegâceeefjueYeó: A. lev$eeueeskeâ:
(A) ceccešmÙe (B) efJeMJeveeLemÙe
(Ke) DeefYeveJeieghle: B. leke&âmeb«en:
(C) ceefnceYeómÙe (D) DehheÙeoeref#elemÙe
(ie) DeVecYeó: C. ceeOÙeefcekeâkeâeefjkeâe
œeesle–jmeieÁeOej - ceoveceesnve Pee, hespe–51
(Ie) veeieepeg&ve: D. MueeskeâJeee|òekeâced
152. jmeie”eOejs keâeJÙeue#eCeceeqmle– T SET–2013
keâ Ke ie Ie
(A) leooes<eew MeyoeLeez keâeJÙeced
(A) D A B C
(B) JeekeäÙeb jmeelcekebâ keâeJÙeced
(B) A B C D
(C) iegCeeue¿ejjmeeeqvJele: keâeJÙeced (C) B A C D
(D) jceCeerÙeeLe&Øeefleheeokeâ: Meyo: keâeJÙeced (D) A C B D
œeesle–jmeiebieeOej (1/1) - ceoveceesnve Pee, hespe-10 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-805, 803, 802, 809
145. (B) 146. (D) 147. (C) 148. (A) 149. (C) 150. (B) 151. (A) 152. (D) 153. (B) 154. (B)
155. (D) 156. (C) 157. (D) 158. (A) 159. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 324

37 mebmke=âle Jee*dceÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve


1. DeejeqcYekeâ Jewefokeâ meeefnlÙe ceW meJee&efOekeâ Jee|Cele veoer 7. ØeeÛeerve Yeejle keâe Jen «evLe efpemekeâe 15 YeejleerÙe SJeb
nw? UP PCS– 1999 Ûeeueerme efJeosMeer Yee<eeDeesb ceW DevegJeeo ngDee–RPCS– 1992
(A) efmevOeg (B) mejmJeleer (A) efnleesheosMe (B) he_Ûelev$eced
(C) Meglegefõ (D) ie”e (C) keâLeemeefjlmeeiej (D) Meekegâvleueced
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (ØeLece KeC[), hespe-519 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-580
2. efvecveefueefKele ceW mes keâewve meyemes ØeeÛeerve JeeÅeÙev$e nw? 8. YeeieJele Oece& kesâ ØeJele&keâ Les– RPCS– 1993
UP PCS– 1999 (A) pevekeâ (B) ke=â<Ce
(A) efmeleej (B) leyeuee (C) Ùee%eJeukeäÙe (D) metjoeme
(C) mejeso (D) JeerCee œeesle–ßeerceodYeeieJeod cenehegjeCe (KeC[-2) (11.29.8),hespe-892
œeesle–YeejleerÙe mebieerle keâe Fefleneme - MejÛÛevõ ßeerOej hejebpehes, hespe-379 9. SkeâueJÙe efkeâme ieg® keâe mJeIeesef<ele efMe<Ùe Lee?
3. Gheefve<eodkeâeue kesâ jepee DeMJeheefle Meemekeâ Les– MP PSC– 1996
UP PCS– 1999 (A) Yeer<ce (B) hejMegjece
(A) keâeMeer kesâ (B) kewâkesâÙe kesâ (C) yeuejece (D) õesCeeÛeeÙe&
(C) hee_Ûeeue kesâ (D) efJeosn kesâ œeesle–ceneYeejle DeeefoheJe& (131/45), hespe-465
œeesle– 10. YeeieerjLeer veoer efvekeâueleer nw? Chh. PSC– 2010
4. MetvÙelee kesâ efmeæevle keâe meJe&ØeLece Øeefleheeove keâjves (A) iebiees$eer mes (B) ieescegKe mes
Jeeues yeewæ oeMe&efvekeâ keâe veece nw– UP PCS– 1998 (C) ceevemejesJej mes (D) leheesJeve mes
(A) veeieepeg&ve (B) veeiemesve
œeesle–uetmeWš meeceevÙe %eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe-177
(C) Deevevo (D) DeMJeIees<e
11. efvecveefueefKele keâes megcesefuele keâerefpeS? Chh. PSC– 2012
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve keâer ¤hejsKee-njsvõ Øemeeo efmevne,hespe–126
(keâ) vevoer 1. efoJÙe meHesâo neLeer
5. `Gheefve<eod' keâe Heâejmeer ceW DevegJeeo efkeâme cegieue meceÇešd
(Ke) keâuheJe=#e 2. heefJe$e ieeÙe
kesâ Meemevekeâeue ceW ngDee? UP PCS– 1992
(ie) SsjeJele 3. efMeJe keâe meeBÌ[
(A) MeenpeneB (B) Dekeâyej
(C) peneBieerj (D) Deewj”pesye (Ie) keâeceOesveg 4. mJeie& keâe Je=#e

œeesle–uetmeWš meeceevÙe %eeve - megveerue kegâceej eEmen, hespe-57 keâ Ke ie Ie


(A) 3 4 1 2
6. GòejeKeC[ ceW efÉleerÙe jepÙeYee<ee keâe opee& efkeâme Yee<ee
(B) 1 2 4 3
keâes Øeehle nw? UK LWR– 2011
(C) 4 3 2 1
(A) Got& (B) mebmke=âle
(D) 3 1 4 2
(C) Deb«espeer (D) hebpeeyeer
œeesle–
œeesle–

1. (A) 2. (D) 3. (B) 4. (A) 5. (A) 6. (B) 7. (B) 8. (B) 9. (D) 10. (B)
11. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âle Jee*d
veerecfleÙe
eMelekeâced
kesâ efJeefJeOe ØeMve 325
12. `Jevos ceelejced' ieerle kesâ jÛeveekeâej Les? BPSC– 1992 20. YeejleerÙe mebefJeOeevemÙe De„cÙeeced Debefkeâlee: keâefle Yee<ee:
(A) yebefkeâceÛevõ Ûešpeea (B) mejespeveer veeÙe[t meeqvle? JNU MET– 2014
(C) jJeervõveeLe šwieesj (D) peÙeMebkeâj Øemeeo (A) 21 (B) 22
œeesle–uetmeWš meeceevÙe%eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe–296 (C) 14 (D) 23
13. `efmej&-S-Dekeâyej' Fefle jÛevee keâmÙe Deeqmle?
œeesle–uetmeWš meeceevÙe%eeve-megveerue kegâceej efmebn, hespe–252
BHU AET– 2010
21. meb m ke= â le-ef n voer - ceMeer v eeveg J eeos keâmÙe keâes M emÙe
(A) DekeâyejmÙe (B) oejeefMekeâesnmÙe
DeeJeMÙekeâlee YeefJe<Ùeefle? JNU-MET– 2014
(C) cegjeomÙe (D) DeewjbiepesyemÙe
(A) mebmke=âle-efnvoer (B) efnvoer-mebmke=âle
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe Deewj mebmke=âefle-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-246
14. mJelev$es Yeejles ØeLecee jeef„^Ùee efMe#eeveerefle: keâoe ØeYeeefJeveer (C) mebmke=âle-mebmke=âle (D) ve keâesÓefhe
peelee? DL– 2015 œeesle–
(A) 1966 Je<ex (B) 1968 Je<ex 22. ØeeÛeer v eYeejleer ÙeMeem$es <eg ef › eâÙeekeâuheveecvee ØeefL eleb
(C) 1979 Je<ex (D) 1955 Je<ex Meem$eced? JNU MET– 2014
œeesle– ietieue meÛe& (A) pÙeesefle<eMeem$eced (B) keâce&keâeC[ced
15. efvecveesequueefKeles<eg eEkeâ Øe#esheCeÙev$eb veeeqmle? DL– 2015 (C) keâeJÙeMeem$eced (D) ieefCeleMeem$eced
(A) «eeceesHeâesve (B) efHeâuce-eqmš^he-Øeespeskeäšj
œeesle–mebmke=âle-efnvoer-keâesMe-Jeeceve efMeJejece Deehšs, hespe–143
(C) mšerefjÙeesmkeâeshe (D) DeesJejns[Øeespeskeäšj
23. `DeeleleeefÙeve:' FlÙemÙe keâesÓLe&: DSSSB PGT– 2014
œeesle–mebmke=âle-efMe#eCeced - GceeMebkeâj Pee, hespe-132
(A) yeevOeJee: (B) efØeÙee:
16. mebmke=âle ceW heg<hehegjer keâe DeLe& nw– BHU MET– 2014
(A) heeJeehegjer (B) heešefueheg$e (C) nvlegcegÅelee (D) DeeÙegOenmlee:
(C) ØeÙeeie (D) vewefce<eejCÙe œeesle–
œeesle–(i) mebmke=âle-efnvoer-keâesMe-Jeeceve efMeJejece Deehšs, hespe–601 24. DecejkeâesMemÙe veeceevlejb efkeâced? DSSSB PGT– 2014
(ii) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e',hespe–411 (A) veeceeLee&vegMeemeveced (B) DeLe&efue”evegMeemeveced
17. keâewve DeeOegefvekeâ Ùegie kesâ keâefJe veneR nw? (C) veeceefue”evegMeemeveced (D) Meyoefue”evegMeemeveced
BHU MET– 2010 œeesle–DecejkeâesMe - ceVeeueeue DeefYecevÙeg ,Yet0 hespe-5
(A) jsJeeØemeeo efÉJesoer (B) jeOeeJeuueYe ef$ehee"er
25. S<ee ueefuelekeâuee ve Deeqmle– AWES TGT– 2010, 2011
(C) YeóveejeÙeCe (D) jepesvõ efceße
(A) keâe‰keâuee (B) meeefnlÙeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-382
(C) efÛe$eced (D) mebieerleced
18. DeeOegefvekeâ Ùegie kesâ keâefJe keâewve nQ? BHU MET– 2008
(A) Metõkeâ (B) ceeIe œeesle–
(C) Yeeme (D) jeceeJeleej Mecee& 26. mecÙei%eeveJeeved Mejerjb.........FJe OeejÙeefle?
mebmke=âle meeefnlÙe keâe DeefYeveJe Fefleneme-jeOeeyeuueYe ef$ehee"er,hespe–440 UGC 25 J– 2008
19. ceefn<eemegjcee|oveer keâLÙeles~ AWES TGT– 2010, 2013 (A) cet{Jeled (B) Ûe›eâYeÇefceJeled
(A) ÛeeqC[keâe (B) ogiee& (C) pe[Jeled (D) efheMeeÛeJeled
(C) keâjeueer (D) ue#ceer œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.67)-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-334
œeesle–ogiee&mehleMeleer (le=leerÙeesÓOÙeeÙe:)-ieerleeØesme, hespe–88
12. (A) 13. (B) 14. (B) 15. (A) 16. (B) 17. (C) 18. (D) 19. (B) 20. (B) 21. (*)
22. (*) 23. (C) 24. (C) 25. (A) 26. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 326
27. ``DeueJeš& Jesyej'' Jewefokeâ (efJeÉeved) Lee– 35. ÛejkeâmegßegleÙees: Ùeesieoeveb keâeqmceved Meem$es Deeqmle?
BHU MET– 2015 C-TET– 2013
(A) Decesefjkeâe keâe (B) pece&veer keâe (A) efÛeefkeâlmeeMeem$es (B) me”erleMeem$es
(C) øeâebme keâe (D) Yeejle keâe (C) keâeJÙeMeem$es (D) efJeceeveMeem$es
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe–400 œeesle–YeejleerÙe MeeŒe SJeb MeeŒekeâej-efieefjpeeMebkeâj MeeŒeer, hespe-103-114
28. keâeue: keâmÙe DeeÙeg: ØeceeCeb ieCeÙeefle? C–TET – 2014 36. DeeÙe&YeómÙe Ùeesieoeveb keâeqmceved Meem$es Deeqmle–
(A) hete|CeceeÙee: (B) efJekeâememÙe C–TET– 2013
(A) meceepeMeem$es (B) JeemlegMeem$es
(C) peiele: (D) Glheòes:
(C) ieefCeleMeem$es (D) efÛeefkeâlmeeMeem$es
œeesle–
œeesle–YeejleerÙe MeeŒe Deewj MeeŒekeâej-efieefjpee Mebkeâj MeeŒeer,hespe-151
29. metÙe&mÙe ieefle: keâefleefJeOee? C–TET – 2014
37. DeÅelJes mebmke=âleYee<ee keâmÙe ke=âles mecegheÙegkeälee Yee<ee
(A) ÛelegOee& (B) yengOee cevÙeles? C TET– 2013
(C) ef$eOee (D) efÉOee (A) ieefCelemÙe (B) KeieesueefJe%eevemÙe
œeesle– (C) efJeceeveMeem$emÙe (D) meÁCekeâmÙe
30. ØelÙeskeâced DeÙevemÙe DeJeefOe: efkeâÙeeved? C–TET – 2014 œeesle–
(A) Ûelegcee&mee: (B) <eCceemee: 38. efkeâmekesâ «evLe ceW `Ûevõieghle ceewÙe&' keâe efJeefMe„ ¤he mes
(C) he_Ûeceemee: (D) mehleceemee: JeCe&ve ngDee nw? BPSC– 2003
œeesle–YeejleerÙeMeem$e Deewj Meem$ekeâej - ce=oguee ef$ehee"er, hespe–131 (A) Yeeme (B) Metõkeâ
31. YeejleerÙeceemeeb veeceeefve kewâ: mecyeæeefve? C–TET – 2014 (C) efJeMeeKeoòe (D) DeMJeIees<e
(A) ve#e$eveeceeefYe: (B) osJew: œeesle–cegõeje#emeced - hejcesÕejoerve heeC[sÙe, Yet0 hespe-10
(C) yeÇÿeCee (D) osMew: 39. jmeeÙeve: keâ: Deemeerled? HE– 2015
œeesle–YeejleerÙeMeem$e Deewj Meem$ekeâej - ce=oguee ef$ehee"er, hespe–132 (A) Ješg: (B) n<e&mÙe megùod

32. `heg<heOevJee' efkeâmes keâne peelee nw? UP TGT– 2013 (C) JewÅekegâceejkeâ: (D) keâ_Ûegkeâer

(A) efJe<Ceg (B) yeÇÿee œeesle–n<e&Ûeefjleced - efMeJeveeLe heeC[sÙe, hespe-67


40. efvecveeef¿le ceW mes efkeâmekeâer leguevee cewefkeâÙeeJesueer kesâ `eEØeme'
(C) Fvõ (D) keâeceosJe
mes keâer pee mekeâleer nw? UP PCS– 1994
œeesle–mebmke=âle efnvoer MeyokeâesMe-Jeeceve efMeJejece Deehšs, hespe-627
(A) keâeefueoeme keâe `ceeueefJekeâeeqiveefce$eced'
33. ieÁe keâe Skeâ veece nw? UP TGT H– 2010
(B) keâewefšuÙe keâe `DeLe&Meem$e'
(A) nbmemeglee (B) megjmej
(C) JeelmÙeeÙeve keâe `keâecemet$e'
(C) efJe<Cegheoer (D) Oesvegceleer
(D) efle®JeuuegJej keâe `efle®keäkegâjue'
œeesle–
œeesle–
34. £svemee”: kegâ$e DeOeerleJeeved? HE– 2015
41. keâeqmceved ceemes De#eÙele=leerÙee? BHU AET– 2010
(A) JeueYeerefJeMJeefJeÅeeueÙes (B) le#eefMeueeefJeMJeefJeÅeeueÙes
(A) ceeIes (B) Ûew$es
(C) efJe›eâceefMeueeefJeÅeeueÙes (D) veeuevoeefJeMJeÅeeueÙes
(C) Heâeuiegves (D) JewMeeKes
œeesle–uetmesvš meeceevÙe%eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe-3 œeesle–Oece&efmevOeg - jefJeoòe Meem$eer, hespe–67-68
27. (B) 28. (*) 29. (D) 30. (B) 31. (A) 32. (D) 33. (C) 34. (D) 35. (A) 36. (C)
37. (D) 38. (C) 39. (C) 40. (B) 41. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerecfleÙe
mebmke=âle Jee*d eMelekeâced
kesâ efJeefJeOe ØeMve 327
42. veeiehe_Ûeceer keâeqmceved ceemes YeJeefle? BHU AET– 2010 50. veejoeÙe JeerCee kesâve oòee?
(A) Dee<ee{s (B) ßeeJeCes (A) osJesve ßeerke=â<Cesve (B) YeieJelee efMeJesve
(C) Yeeõheos (D) ceeIes (C) osJÙee mejmJelÙee (D) YeieJelÙee ieeÙe$Ùee
œeesle–Oece&efmevOeg - jefJeoòe Meem$eer, hespe–86 œeesle–ßeerceodYeeieJeod cenehegjeCe (KeC[-1) (1.6.33) hespe-106
43. Je=efæßeeæb keâerÂMeb YeJeefle– UGC 73 Jn–2017 51. Jeeceve: kebâ Yetefceced DeÙeeÛele? BHU AET– 2012
(A) efvelÙeced (B) heeJe&Ceced (A) Fvõced (B) yeefueced
(C) vewefceefòekeâced (D) meecJelmeefjkeâced (C) kegâyesjced (D) jIegced
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg-›epejlve YeóeÛeeÙe&, hespe-825 œeesle–ßeerceodYeeieJeodcenehegjeCe (KeC[-1) (8.19.16) hespe-994
44. DeJekeâerCeea – FlÙemÙe keâesÓLe&:? UGC 73 Jn–2017
52. Jeeceve: keâefle heoeefve Yetefceced DeÙeeÛeled?
(A) yeÇÿeÛeejer (B) vewef‰keâyeÇÿeÛeejer
BHU AET– 2012
(C) JeÇleYeü„yeÇÿeÛeejer (D) GhekegâJee&CeyeÇÿeÛeejer
(A) $eerefCe heoeefve (B) he_Ûe heoeefve
œeesle–mebmke=âle efnvoerkeâesMe- Jeeceve efMeJejece Deehšs - hespe-105
(C) <ešd heoeefve (D) De„ew heoeefve
45. jeceveJeceer keâeqmceved ceemes YeJeefle? BHU AET– 2010
œeesle–ßeerceodYeeieJeodcenehegjeCe (KeC[-1) (8.19.16) hespe-994
(A) Ûew$eceemes (B) JewMeeKeceemes
53. keâewceesefokeâer keâmÙe ieoe? BHU AET– 2012
(C) keâee|òekeâceemes (D) Heâeuiegveceemes
(A) YeercemÙe (B) yeueosJemÙe
46. hejMegjecepeÙevleer keâoe heeuÙeles? BHU AET– 2010
(C) efJe<Cees: (D) ogÙeexOevemÙe
(A) Ûew$eMegkeäueveJecÙeeced (B) JewMeeKeMegkeäuele=leerÙeeÙeeced
œeesle–DecejkeâesMe - ßeercevveeueeue `DeefYecevÙeg', hespe–5
(C) YeeõMegkeäueÛelego&MÙeeced (D) keâee|òekeâhete|CeceeÙeeced
54. nesefuekeâe keâoe heeuÙeles? BHU AET– 2011
œeesle–Oece&efmevOeg - jefJeoòe Meem$eer, hespe–67-69
(A) ceeie&Meer<e&hetefCe&ceeÙeeced (B) ceeIehete|CeceeÙeeced
47. ceeIeMegkeäuehe_ÛecÙeeb keâe hetpÙeles? BHU AET– 2010
(C) Heâeuiegvehete|CeceeÙeeced (D) Ûew$ehete|CeceeÙeeced
(A) ue#ceer: (B) mejmJeleer
(C) ogiee& (D) cenekeâeueer
œeesle–Oece&efmevOeg - jefJeoòe Meem$eer, hespe–195
55. veJeje$eejcYe: keâoe YeJeefle? BHU AET– 2011
œeesle–JeeuceerefkeâjeceeÙeCe-ieerleeØesme (KeC[-1) keâes[-75, hespe-69
(A) Dee<ee{MegkeäueØeefleheefo (B) YeeõMegkeäueØeefleheefo
48. JeemegosJe: keâmÙe heg$e:? BHU AET– 2012
(A) JÙeememÙe (B) MetjmÙe (C) DeeeqMJeveMegkeäueØeefleheefo (D) keâee|òekeâMegkeäueØeefleheefo

(C) osJekeâmÙe (D) JemegosJemÙe œeesle–Oece&efmevOeg - jefJeoòe Meem$eer, hespe–129


œeesle–ßeerceodYeeieJeodcenehegjeCe (KeC[-2) (10/8/14) hespe-169 56. ØeeÛeerve keâeue ceW keâewve-mee veiej efMe#ee kesâvõ kesâ ¤he ceW

49. osJee|<e: keâ:? BHU AET– 2012 efJeKÙeele Lee? BHU AET– 2012

(A) JÙeeme: (B) veejo: (A) veeiehegj (B) Fueeneyeeo

(C) Megkeâ: (D) metle: (C) le#eefMeuee (D) FvõØemLe

œeesle–ßeerceodYeeieJeod cenehegjeCe (KeC[-1) (1.3.8) hespe-89 œeesle–

42. (B) 43. (A) 44. (C) 45. (A) 46. (B) 47. (B) 48. (D) 49. (B) 50. (A) 51. (B)
52. (A) 53. (C) 54. (C) 55. (C) 56. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 328
57. megcesefuele keâerefpeÙes? UP PCS– 2003 61. <ees[Meb efJeMJemebmke=âlemeccesueveb meceeÙeesefpeleced–
(De) Ûevõieghle 1. efØeÙeoMeea DU M.Phil–2016
(ye) efyevogmeej 2. mesv[^eskeâesóme (A) efouueerveiejs (B) yeQkeâekeâveiejs
(me) DeMeeskeâ 3. Deefce$eIeeš (C) hesefjmeveiejs (D) keâesefnceeveiejs
(o) ÛeeCekeäÙe 4. efJe<Cegieghle œeesle– ietieue meÛe&
De ye me o 62. `ceuueveeieIeefšlekeâevleejmeeceeso FJe efJevÙeeme:' FlÙeeqmceved
(A) 2 3 4 1 JeekeäÙeebMes mebkesâleesÓeqmle– DU M.Phil–2016
(B) 1 3 2 4 (A) keâecemet$emÙe (B) jmemet$emÙe
(C) 2 3 1 4 (C) jmeeÙevemet$emÙe (D) yeÇÿemet$emÙe
(D) 3 4 2 1
œeesle–
œeesle–(i) uetmeWš meeceevÙe%eeve-megveeruekegâceej efmebn, hespe–17, 18
63. 2015 Je<ex `he©eef JeYet<eCeced ' Fefl e hegj mkeâejsCe keâ:
(ii) ØeeÛeerve Yeejle kesâ ØecegKe DeefYeuesKe-hejcesMJejerueeue ieghle,hespe–9
mebmke=âlekeâefJe: mecceeefvele:? JNU M. Phil/Ph. D–2015
58. metÛeer I leLee metÛeer II keâes megcesefuele keâerefpeS–
(A) jceekeâevleMegkeäue: (B) jecekeâjCeMecee&
UP PCS– 2000
(De) ØeÅeesle 1. ceieOe (C) jeceYeõeÛeeÙe&: (D) melÙeJeÇleMeem$eer

(ye) GoÙeve 2. Jelme œeesle–


(me) Øemesveefpele 3. DeJeeqvle 64. efJeMJekeâcee& ceeves peeles nQ– BHU MET– 2015
(o) DepeeleMe$eg 4. keâesmeue (A) keâLeekeâej (B) ieÅekeâej
De ye me o (C) heÅekeâeJÙekeâej (D) efMeuheMeem$e kesâ GheosMekeâ
(A) 1 2 3 4 œeesle–veešdÙeMeem$e (efÉleerÙeesÓOÙeeÙe)-yeÇpeceesnve ÛelegJexoer, hespe–126-138
(B) 4 3 2 1 65. ceneved ieerlee keâe ØeLece GheosMe efpeme YeieJeeved ves efoÙee
(C) 3 2 4 1
Lee, Jen Les– BHU MET– 2015
(D) 4 1 3 2
(A) Ùee%eJeukeäÙe (B) ceveg
œeesle– (i) cesIeotleced - oÙeeMebkeâj Meem$eer, hespe, De,ye-112,113
(i) uetmeWš meeceevÙe%eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe– o-16, me-16 (C) efJeJemJeeved (D) veejo
59. `heewieC[:' FlÙemÙe keâesÓLe&:? UGC 73 Jn–2017 œeesle–ßeerceodYeieJeodieerlee (4/1)-ke=â<Ceke=âhee ßeercetefle&, hespe–144
(A) OevemJeeceer (B) <ees[MeJe<eeaÙe: 66. `celmÙeeJeleejmÙe' Glheefòe DeYeJeled–
(C) vÙetve<ees[MeJe<eeaÙe: (D) De„eoMeJe<eeaÙe: AWES TGT– 2011, 2010
œeesle– JejeneJeleejmÙe heMÛeeled (B) peueØeueÙemÙe heMÛeeled
(A)
60. Ûelege\JeMeeflenesjelcekebâ mebmke=âlejsef[ÙeesØemeejCeb keâjesefle– (C) jeceeJeleejmÙe heMÛeeled (D) yegæeJeleejmÙe heMÛeeled
DU M.Phil–2016 œeesle–hegjeCe efJeceMe& - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–173
(A) kesâjuemLee efÛevceÙeefceMeveHeâeGC[sMevemebmLee 67. FvõmÙe helveer keâe– AWES TGT– 2012
(B) nefjÉejmLeb hele_peefueÙeesieheer"ced (A) Fvõe (B) Feqvoje
(C) heg[d[gÛesjermLee DejefJevoeßecemebmLee (C) FvõeCeer (D) FvõÙeueer
(D) efouueermLeb jeef„^Ùemebmke=âlemebmLeeveced
œeesle–$e+kedâ-metòeâ-meb«en - nefjoòe Meem$eer, Yet0hespe–11
œeesle–mebmke=âle efnvoer MeyokeâesMe- GceeØemeeo heeC[sÙe, hespe-579
57. (C) 58. (C) 59. (C) 60. (C) 61. (B) 62. (A) 63. (C) 64. (D) 65. (C) 66. (A)
67. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âle Jee*d
veereflceMelekeâced
eÙe kesâ efJeefJeOe ØeMve 329
68. Yeejles uesKevekeâueeÙee: DeejcYe:– UK SLET– 2012 77. YeejleerÙe cenerveeW kesâ veece efkeâvemes mecyeæ nw?
(A) 400 F&mee hetJe&ced (B) 200 F&mee hetJe&ced H–TET– 2014
(C) 500 F&mee hetJe&ced (D) 600 F&mee hetJe&ced (A) jeefMeÙeeW mes (B) ve#e$eeW mes
œeesle– (C) efleefLeÙeeW mes (D) FveceW mes keâesF& veneR
69. efueÛÚefJe kegâueoewefn$elJesve Jee|Cele:– UK SLET– 2012 œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle-Jeerjsvõ kegâceej efmebn, hespe-53
(A) mecegõieghle: (B) ÛeeCekeäÙe: 78. «evLeeoew ke=âlemÙe ce”uemÙe Heâueb efkeâced–
(C) mkeâvoieghle: (D) Ûevõieghle: BHU AET– 2011
œeesle–ØeeÛeerve Yeejle keâe Fefleneme-meewjYe Ûeewyes, hespe–265 (A) og:KeefveJe=efòe: (B) «evLemeceeefhle:
70. DecejkeâesMes keâefle keâeC[e: meeqvle? (C) hegCÙeeslheefòe: (D) DehetJeexlheefòe:
JNU M.Phil/Ph. D–2015 œeesle–vew<eOecenekeâeJÙeced - osJeveejeÙeCe efceße, hespe–32
(A) 7 (B) 2
79. efvecveefueefKele ceW mes keâewve ieghlekeâeue ceW Dehevee DeeÙege|Je%eeve
(C) 3 (D) 4
efJe<eÙekeâ jÛevee kesâ efueS peevee peelee nw– IAS– 1996
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–601
(A) meewefceuue (B) Metõkeâ
71. Demceekebâ je„^mÙe OÙesÙeJeekeäÙeced.....Deeqmle–
AWES TGT– 2010 (C) Meewvekeâ (D) megßegle
(A) Jevos ceelejced (B) melÙecesJe peÙeles œeesle–ØeeÛeerve Yeejle keâe Fefleneme-meewjYe Ûeewyes, hespe–295
(C) meJex YeJevleg megefKeve: (D) DeÅe Oece&ced Demleg 80. ØeeÛeervekeâeues JesoeOÙeÙeveb.......YeJeefle mce?
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-601 BHU B.Ed– 2015
72. efYeVeb heob efÛevegle– AWES TGT– 2010 (A) ie=ns<eg (B) ceeqvojs<eg
(A) %eeleJeeved (B) efÛeeqvleleJeeved (C) ieg ® keg â ues <eg (D) «eeces<eg
(C) OeveJeeved (D) keâeefjleJeeved œeesle–
œeesle– 81. efceueeve keâerefpeÙes– I.A.S.– 1996
73. (A) mebmke=âleced (B) osJeveeiejer ( keâ ) ef J eMeeKeoòe 1. ef Û eef k eâlmee
(C) efnvoer (D) ceje"e (Ke) Jejenefceefnj 2. veeškeâ
AWES TGT– 2010 (ie) Ûejkeâ 3. KeieesueefJe%eeve
œeesle– (Ie) yeÇÿeieghle 4. ieefCele
74. (A) kesâMeJe: (B) ceeOeJe: keâ Ke ie Ie
(C) ceOegkeâj: (D) ieeieea (A) 1 3 4 2
AWES TGT– 2010 (B) 2 1 3 4
œeesle– (C) 2 3 1 4
(D) 3 4 1 2
75. jÁveeLe: keâmÙe osJemÙe JeeÛekeâ:– AWES TGT– 2010
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e',
(A) yeÇÿeCe: (B) ieCesMemÙe
(C) efJe<Cees: (D) efMeJemÙe
hespe– A-501, B-605, C-598, D-606
82. ome DeJeleejeW ceW ieCevee veneR nesleer nw?
œeesle–efvelÙekeâce& hetpee ØekeâeMe-ueeueefyenejer efceße, hespe–20
76. Oecee&efo heg®<eeLe& mes keäÙee leelheÙe& nw? H–TET– 2014 UGC– 73 J– 2015
(A) Oece&, DeOece&, %eeve, cees#e (B) Oe=efle, #ecee, oce, DemlesÙe (A) keâÛÚhe (B) ieCesMe
(C) Oece&, DeeEnmee, melÙe, cees#e(D) Oece&, DeLe&, keâece, cees#e (C) jece (D) celmÙe
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe–337 œeesle–hegjeCe efJeceMe&-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–173
68. (A) 69. (C) 70. (C) 71. (B) 72. (C) 73. (B) 74. (D) 75. (C) 76. (D) 77. (A)
78. (B) 79. (D) 80. (C) 81. (C) 82. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 330
83. ¡eer„Oece&«evLemÙe `vÙetšsmšecesCš' (yeeFyeue) FlÙemÙe 89. ieesoeJejer keâmceeled ØeosMeeled efveie&lee? CVVET–2015
meb m ke= â leYee<eeÙeeb `Ùeer M eg Û eef j leced ' Fef l e (A) keâeefuevoefiejs: (B) veerueefiejs:
veecveeÓvegJeeoesÓkeâeefj– DU M.Phil–2016 (C) veeefmekeâe$Ùecyekeâeled (D) nsceketâšeled
(A) JevesMJejhee"kesâve (B) hejceevevoheeqC[lesve uetmesvš meeceevÙe%eeve-megveerue kegâceej efmebn, hespe–176
(C) yemevleiee[efieuesve (D) ßeerOejYeemkeâjJeCexkeâjsCe 90. `vewefce<eejCÙeb' keâeqmceved jepÙes Jele&les? CVVET–2015
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), hespe-13 (A) GòejeKeC[s (B) nefjÙeeCeejepÙes
84. `meeefnlÙe-DekeâeocÙee 2014 lecemÙe ¡eer„eyomÙe ke=âles (C) ceneje„^s (D) GòejØeosMes
heg j mke= â leeÙee: keâvekeâuees Û eveced ' Fef l e jÛeveeÙee: mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–148
ØeCesleeÓeqmle– DU M.Phil–2016 91. YeejlemeJe&keâejmÙe owveeqvoveerced Devegmejefle– CVVET–2015
(A) ØeYegveeLe efÉJesoer (B) n<e&osJeceeOeJe: (A) Dee*diuekeâeueieCeveeced (B) efJe›eâcekeâeueieCeveeced
(C) nefjjeceeÛeeÙe&: (D) Sme0 megyyeejeJe: (C) efouueerkeâeueieCeveeced (D) MekeâkeâeueieCeveeced
œeesle– ietieue meÛe& œeesle–uetmesvš meeceevÙe%eeve - megveerue kegâceej efmebn, hespe–257
85. `Jevos ceelejced' Fefle je„^ieerleced GodOe=leceeqmle? 92. efMeJeesheefo„ met$eeW keâe Dehej veece nw? UGC 73 D–2015
DU M.Phil–2016 (A) efMeJeesheefve<elmeb«en: (B) efMeJeJÙeeefhle:
(A) DeLeJe&Jesoeled (B) efJe<CeghegjeCeeled
(C) meecYeJemeceeJesMe: (D) efMeJehegjeCeced
(C) ieerlee_peues: (D) Deevevoce"eled
œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13), hespe–110-114
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), Yet0 hespe-14,34 93. efMeJeÂef„ veecekeâ «evLe ceW Mueeskeâes keâer mebKÙee nw?
86. 2016 leces ¡eer„eyos heodceYet<eCemecceevesve mecceeefvele: UGC 73 D–2015
mebmke=âle efJeÉeved Deeqmle– DU M.Phil–2016 (A) 650 (B) 700
(A) ßeerke=â<CemJeeceer (B) jeceevegpeleeleeÛeeÙe&: (C) 500 (D) 450
(C) efMeJekegâceejÛeóesheeOÙeeÙe:(D) JemevleMeem$eer œeesle–efMeJeÂef° - jeOesMÙeece ÛelegJexoer, hespe–1-298
œeesle–ietieue meÛe& 94. FveceW mes efkeâme DeeÙegJexoeÛeeÙe& ves le#eefMeuee efJeMJeefJeÅeeueÙe
87. otjoMe&veJeeòee&ØeYeeiele: ØemeeefjlemÙe `Jeelee&Jeueer' FlÙemÙe ceW efMe#ee Øeehle keâer Leer? UP PCS–2015
mebmke=âlekeâeÙe&›eâcemÙe MegYeejcYeesÓYetle– DU M.Phil–2016 (A) OevJevleefj (B) JeeiYeš
(A) he_ÛeoMeeefOekeâefÉmenœeleces Je<ex petveceemele: (C) Ûejkeâ (D) peerJekeâ
(B) he_ÛeoMeeefOekeâefÉmenœeleces Je<ex pegueeF&ceemele: œeesle–YeejleerÙeMeem$e Deewj Meem$ekeâej - ce=oguee ef$ehee"er, hespe–95
(C) he_ÛeoMeeefOekeâefÉmenœeleces Je<ex petveceemele: 95. heguekesâefMeve kesâ Ssnesue DeefYeuesKe kesâ uesKekeâ jefJekeâere|le
(D) he_ÛeoMeeefOekeâefÉmenœeleces Je<ex efomecyejceemele: ves mJeÙeb keâes efvecveebefkeâle uesKekeâeW kesâ yejeyej ceevee peelee
nw? UGC 06 D–2014
œeesle–ietieue meÛe&
(1) yeeCeYeó (2) keâeefueoeme
88. mebmke=âleheeC[gefueheer veeb meb«eneLeË MeesOeeLeË Ûe Øeefmeæb
ßeerjCeJeerjMeesOemebmLeeveb eqmLeleceeqmle? DU M.Phil–2016 (3) Yeeme (4) YeejefJe
(A) 1 Deewj 3 (B) 2 Deewj 4
(A) hegCesveiejs (B) peccetveiejs
(C) 2 Deewj 3 (D) kesâJeue 4
(C) ye[ewoeveiejs (D) cegcyeF&veiejs
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (Yeeie-3) Yet0 hespe–25 œeesle–ØeeÛeerve Yeejle keâe Fefleneme - meewjYe Ûeewyes, hespe–30
83. (A) 84. (A) 85. (D) 86. (B) 87. (A) 88. (B) 89. (C) 90. (D) 91. (D) 92. (D)
93. (B) 94. (C) 95. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 veerefleMelekeâced 331
96. mebmke=âle he$ekeâeefjlee nsleg `veejohegjmkeâej' keâewve Øeoeve 98. `mJejce”uee' mebmke=âle heef$ekeâe nw?BHU MET–2016
keâjlee nw? BHU MET–2016 (A) jepemLeeve mebmke=âle Dekeâeoceer keâer
(A) efouueer mebmke=âle Dekeâeoceer (B) GòejØeosMe mebmke=âle mebmLeeve (B) efouueer mebmke=âle Dekeâeoceer keâer
(C) jepemLeeve mebmke=âle Dekeâeoceer (D) keâeefueoeme Dekeâeoceer (C) Gòej ØeosMe mebmke=âle mebmLeeve keâer
œeesle–ietieue meÛe& (D) nefjÙeeCee mebmke=âle Dekeâeoceer keâer
97. mebmke=âle nsleg `KeeveKeevee' hegjmkeâej keâewve Øeoeve keâjlee œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), Yet0 hespe-20
nw? BHU MET–2016
(A) keâeefueoeme Dekeâeoceer (B) Gòej ØeosMe mebmke=âle mebmLeeve
(C) efouueer mebmke=âle Dekeâeoceer(D) peccet keâMceerj mebmke=âle mebmLeeve
œeesle–ietieue meÛe&

Online Classes
TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033

Sanskritganga App ceW 24 IeCšs Dee@ef[Ùees Jeeref[Ùees


keâ#eeÙeW GheueyOe neWieer
Øeeieer#eCeced (ceeefmekeâ šsmš heshej)
mebmke=âle hee"Ÿemeece«eer (PDF veesšdme)
efJeMes<e%eeW keâe ceeie&oMe&ve ueeFJe keäueeme kesâ Éeje
Heâesve Éeje meehleeefnkeâ mebheke&â Yeer keâj mekeâles nQ~
keâesme& keâer DeJeefOe 1 Je<e& cee$e

96. (B) 97. (C) 98. (A)


Yeeie-2
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 333

01 meebKÙekeâeefjkeâe
1. (i) meebKÙeoMe&ve kesâ ØeCeslee cegefve nQ– UP PGT–2005 5. meebKÙekeâeefjkeâemeg Úvo:– BHU AET–2011
(ii) meebKÙeoMe&ve kesâ ØeJele&keâ nQ– BHU-B.Ed–2014 (A) Deveg„ghed (B) DeeÙee&
(iii) meebKÙeoMe&ve kesâ pevekeâ? BHU MET–2008, 2010, 2013, (C) Ghepeeefle: (D) Jemevleefleuekeâe
(iv) `meebKÙeMeem$emÙe' ØeJele&keâ: keâ: Deeqmle–DSSSB PGT–2014 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 32
(v) meebKÙeoMe&vemÙe DeeÅeØeJele&keâ keâ:? BHU AET–2011, 6. (i) `meebKÙe' kesâ ØeLece DeeÛeeÙe& keâewve nQ–
UP PGT–2005, UGC–73 J–2015, K-SET–2014, (ii) meebKÙeMeem$emÙe ØeLece: ØeJekeälee keâ: Deeqmle –
UGC 06 D–2006, UGC D–2007, J–2009, BHU AET–2010, 2011
RPSC SET–2010, GJ-SET–2003 keâefheue:
(A) (B) JÙeeme:
(A) YeejÉepecegefve: (B) keâefheuecegefve: (C) Deemegefj: (D) he_ÛeefMeKe:
(C) yeeojeÙeCecegefve: (D) Yeewefcekeâcegefve: œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 25
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 24 7. (i) `<eef„lev$eb' efkeâced– UGC-25 J–2013, BHUMET–
2. (i) meebKÙekeâeefjkeâeÙee: keâleg&: veece Deeqmle– (ii) `<eef°lev$e' Meyo efkeâmemes mecyeæ nw? 2016
(ii) `meebKÙekeâeefjkeâe' kesâ uesKekeâ/jÛeefÙelee/keâeefjkeâekeâej/ (A) vÙeeÙeced (B) JewMesef<ekeâced
jÛeveekeâej keâewve nQ– GJ SET–2007, 2004 (C) meebKÙeced (D) Jesoevleced
(iii) meebKÙemeej «evLe kesâ keâlee& nQ– UPPGT-2000, 2009 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 25
(iv) meebKÙekeâeefjkeâeÙee: keâlee& efJeÅeles? BHU MET-2010, 8. (i) `meebKÙe-ØeJeÛeveYee<Ùe' kesâ keâlee&/ØeCeslee keâewve nQ –
UGC 73 J–2016, BHU AET–2010, 2011, G GIC–2015 (ii) meebKÙeØeJeÛeveYee<Ùe kesâ jÛeefÙelee nQ–
(A) keâefheue (B) JeeÛemheefleefceße UGC-73 D–1994, 1998, 1999, BHU MET–2015
(C) ieew[heeo (D) F&MJejke=â<Ce (A) efJe%eeveefYe#eg (B) Me¿jeÛeeÙe&
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 31 (C) he_ÛeefMeKe (D) GlheueeÛeeÙe&
3. meebKÙeoMe&ve, ÙeesieoMe&ve mes efkeâme efJe<eÙe ceW efYeVe neslee œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 28
nw – UGC-73 J–2010 9. cene|<ekeâefheue: keâmÙe oMe&vemÙe Øeefleheeokeâ: Deeqmle–
(A) leòJeefJe<eÙe ceW (B) ØeceeCeefJe<eÙe ceW AWES TGT–2010
(C) heg®<eefJe<eÙe ceW (D) F&MJejefJe<eÙe ceW (A) vÙeeÙemÙe (B) meeb
K ÙemÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 14 (C) ÙeesiemÙe (D) JesoevlemÙe

4. ieew[heeoYee<Ùe efpeme hej nw, Jen «evLe nw– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 19
BHU MET–2010, 2014 10. meebKÙemet$eeCeeb jÛeefÙelee keâ:? BHU- Sh.ET.–2011
(A) leke&âmeb«en (B) JesoevleoMe&ve (A) keâefheue: (B) he_ÛeefMeKe:
(C) meebKÙekeâeefjkeâe (D) ceerceebmeeoMe&ve (C) Deemegefj: (D) hele_peefue:

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 33 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 25

1. (B) 2. (D) 3. (D) 4. (C) 5. (B) 6. (A) 7. (C) 8. (A) 9. (B) 10. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 334
11. meebKÙeoMe&ve keâne peelee nw– UP PGT–2013 17. (i) `meebKÙekeâeefjkeâe' kesâ Ûeerveer DevegJeeo keâe keäÙee veece nw–
(A) DeÉwleJeeoer (B) $ewleJeeoer (ii) meebKÙekeâeefjkeâeÙee: Dehejb veece Deeqmle–
(C) ÉwleeÉwleJeeoer (D) ÉwleJeeoer BHU AET–2010, GJ SET–2013
(A) megJeCe&mehleefle: (B) jpelemehleefle:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 139/140
(C) leeceÇmehleefle: (D) ueewnmehleefle:
12. efvecveefueefKele ceW mes keâewve YeejleerÙe oMe&ve keâer DeejeqcYekeâ
efJeÛeejOeeje nw– UP PCS–1994, 1991 œees l e– (I) meeb K Ùekeâeef j keâe–jekes â Me MeeŒeer , Yet . he= ‰ - 32
(II) meebKÙekeâeefjkeâe–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xviii
(A) meebKÙe (B) JewMesef<ekeâ
18. (i) F&MJejke=â<Ce efkeâme «evLe kesâ uesKekeâ nQ?
(C) keâce&ceerceebmee (D) Ùeesie
(ii) F&MJejke=â<Ce ves efkeâme «evLe keâer jÛevee keâer nw?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet0 he=‰- 16
(iii) F&MJejke=â<Ce keâer jÛevee keâewve-meer nw–
13. meebKÙekeâeefjkeâe keâer jÛevee keâe GösMÙe nw– (iv) F&MJejke=â<CeØeCeerlees «evLe: ............ Jele&les–
BHU AET–2010
(v) F&MJejke=â<CemÙe keâe ke=âefle: Jele&les? BHU AET–2011,
(A) og:Ke-Øeeefhle kesâ GheeÙe keâe JeCe&ve BHU MET–2008, UGC 73 J–2008, GJ SET–2011
(B) og:KeefveJe=efòe kesâ GheeÙe keâe JeCe&ve (A) meebKÙeleòJekeâewcegoer (B) meebKÙekeâeefjkeâe
(C) Fnueewefkeâkeâ megKe kesâ GheeÙe keâe JeCe&ve (C) vÙeeÙece_pejer (D) meJe&oMe&vemeb«en
(D) FveceW mes keâesF& veneR œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 31
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-1) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 01 19. meebKÙe keâe DeeÛeeÙe& keâewve veneR nQ– BHU AET–2011
14. efvecveefueefKele ceW mes keâewve meebKÙe keâe DeeÛeeÙe& veneR nw– (A) keâefheue (B) Deemegefj
BHU AET–2010 (C) he_ÛeefMeKe (D) Me¿j
(A) keâefheue (B) Deemegefj œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 30
(C) F&MJejke=â<Ce (D) JÙeeme 20. Øeke=âefle-heg®<e keâer JÙeeKÙee Jeeuee oMe&ve nw –
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 30 BHU MET–2015
(A) Jesoevle (B) meebKÙe
15. (i) F&MJejke=â<Ce efkeâme oMe&ve mes mecyeeqvOele nQ
(C) vÙeeÙe (D) ceerceebmee
(ii) F&MJejke=â<Ce keâe mecyevOe efkeâme oMe&ve mes nw–
BHU AET–2010, 2011
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 15
21. ØeeÛeerve meebKÙeoMe&ve ceW efkeâmekeâe cenòJehetCe& Ùeesieoeve
(A) vÙeeÙe (B) meebKÙe
nw– MP-PCS–1997
(C) JewMesef<ekeâ (D) Ùeesie
(A) keâefheue keâe (B) ieewlece keâe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 29 (C) veeieepeg&ve keâe (D) ÛeeJee&keâ keâe
16. F&MJejke=â<Ce keâe meceÙe keäÙee ceevee ieÙee nw–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 30
BHU AET–2010
22. efvecveeef¿le ceW mes keâewve meebKÙekeâeefjkeâe mes mecyeæ veneR
(A) 300 F&0 (B) 500 F&0 nw? BHU MET–2016
(C) 600 F&0 (D) 400 F&0 (A) ieew[heeoYee<Ùe (B) meebKÙeleòJekeâewcegoer
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 140 (C) efJe<ecemLeueefšhheCeer (D) Yeeceleer šerkeâe
veesš– F&MJejke=â<Ce kesâ meceÙe kesâ efJe<eÙe ceW efJeÉeveeW ceW celeYeso nw~ œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰-xviii/xix
11. (D) 12. (A) 13. (B) 14. (D) 15. (B) 16. (D) 17. (A) 18. (B) 19. (D) 20. (B)
21. (A) 22. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 335
23. (i) `meebKÙeleòJekeâewcegoer' kesâ ØeCeslee keâewve nQ– 30. meebKÙekeâeefjkeâe ceW efkeâleveer keâeefjkeâeÙeW nQ?
(ii) `meebKÙeleòJekeâewcegoer' kesâ uesKekeâ /jÛeefÙelee nQ? UGC-73 J–2015
(iii) `meebKÙeleòJekeâewcegoer' kesâve efJejefÛelee? BHU MET–2011, (A) 76 (B) 78
2012, BHU AET–2010, UGC 73 D–1996, 1997 (C) 70 (D) 75
(A) JeeÛemheefleefceße (B) kesâMeJeefceße œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xvii
(C) DeeÅeeØemeeoefceße (D) keâefheuecegefve 31. (i) meebKÙeeefYecele ceW efkeâleves leòJe `Øeke=âefle Deewj efJeke=âefle' nQ–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xviii (ii) meebKÙeceles Øeke=âefleefJeke=âleÙe: keâefle YeJeeqvle–
24. `meebKÙeØeJeÛeveYee<Ùe' nw– UGC-73 D–1996 (iii) meebKÙeoMe&ve ceW Øeke=âefleefJeke=âefle leòJe efkeâleves nQ~

(A) F&MJejke=â<Ce keâe (B) GlheueosJe keâe (iv) Øeke=âefleefJeke=âleÙees YeJeeqvle– UP PGT–2000,

(C) JeeÛemheefleefceße keâe (D) efJe%eeveefYe#eg keâe (v) Øeke=âefleefJeke=âlÙeelcekeâleòJeeefve keâefle –


BHU MET–2011, 2012 UGC-73 D–2005,
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 28
UGC-25 D–2004, BHU AET–2011, K SET–2014
25. keâefheuecegefve Éeje Øeefleheeefole oeMe&efvekeâ ØeCeeueer nw–
(A) leerve (3) (B) heeBÛe (5)
UP PCS–1998
(C) meele (7) (D) iÙeejn (11)
(A) hetJe&ceerceebmee (B) meebKÙeoMe&ve
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
(C) vÙeeÙeoMe&ve (D) Gòejceerceebmee
32. (i) `meebKÙekeâeefjkeâe' ceW kegâue efkeâleves leòJeeW keâe efJeJesÛeve
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 19 ngDee nw– UP PGT–2002, UGC-25 D–2014,
26. meebKÙemet$eeW kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ– BHU MET–2009
(ii) meebKÙeoMe&ves keâefle leòJeeefve meeqvle–
(A) yeeojeÙeCe (B) keâefheue
(iii) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeb keâefle leòJeeefve efve¤efheleeefve–
(C) ieewlece (D) keâCeeo
(iv) meebKÙe kesâ Devegmeej leòJeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 25 (v) meebKÙew: mJeerke=âleeefve leòJeeefve keâefle meeqvle–
27. meebKÙekeâeefjkeâe kesâ šerkeâekeâej nQ– BHU AET–2010 J–2000, 2004, 2012, 2014,
(A) JeeÛemheefleefceße (B) keâefheue UGC-73 D–2006, 2013 CVVET–2017,
(C) heeefCeefve (D) cesOeeefleefLe RPSC «es[ -I PGT–2014, BHU MET–2008, 2014,
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 35 JNU MET–2015, K SET–2013, G GIC–2015
28. JeeÛemheefleefceße efkeâme «evLe kesâ šerkeâekeâej nQ– (A) heeBÛe (5) (B) oMe (10)
BHU AET–2011 (C) yeerme (20) (D) heÛÛeerme (25)
(A) meebKÙekeâeefjkeâe (B) ceerceebmeevÙeeÙeØekeâeMe œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
(C) Ùee%eJeukeäÙemce=efle (D) cevegmce=efle 33. meebKÙeoMe&ves met#ceMejerjceeqmle– JNU-M Phil/Ph. D–2014
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 35 (A) <ees[MeleòJeeveeb mecegoeÙe:
29. meebKÙekeâeefjkeâe «evLe keâe veeceevlej nw–UGC–73 J–2015 (B) mehleoMeleòJeeveeb mecegoeÙe:
(A) meebKÙemet$eced (B) meebKÙeoMe&veced (C) De„eoMeleòJeeveeb mecegoeÙe:
(C) meebKÙemehleefle: (D) Øeke=âefleheg®<emet$eced (D) SkeâesveeEJeMeefleleòJeeveeb mecegoeÙe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 32 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-40)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-116, 117

23. (A) 24. (D) 25. (B) 26. (B) 27. (A) 28. (A) 29. (C) 30. (C) 31. (C) 32. (D)
33. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 336
34. (i) meebKÙeoMe&ve kesâ cele mes met#ceMejerj keâe efvecee&Ce ngDee nw– 40. DeefJeÅeeÙee: keâefle Yesoe: Øeoe|Melee:–
(ii) meebKÙeoMe&ve kesâ Devegmeej met#ceMejerj ceW efkeâleves DeJeÙeJe nQ? BHU AET–2010, UGC-25 D–2001
(iii) met#ceMejerj ceW efkeâleves leòJeeW keâe mecegoeÙe nw? (A) De„ (B) veJe
(iv) meebKÙeoMe&ves met#ceMejerjb keâefle leòJeelcekeâced? (C) oMe (D) SkeâeoMe
(v) meebKÙe ces met#ceMejerj keâer jÛevee ceW efkeâleves DeJeÙeJe nQ? œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
UP PGT–2004, 2011, UGC-25 J–2012, 41. leceme: keâefle Yesoe: Øeefleheeefolee:– BHU AET–2010, 2011
UGC 73 D–2015
(A) De„ (B) veJe
(A) 17 leòJeeW mes (B) 20 leòJeeW mes
(C) oMe (D) SkeâeoMe
(C) 18 leòJeeW mes (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe-40)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 116
42. (i) leg°Ùe: keâefleefJeOee:– BHU AET–2010, 2011,
35. YeeJewjefOeJeeefmeleb efue”ced DemÙeeb keâeefjkeâeÙeeb Øeefleheeefoleced–
CCSUM-Ph.D–2016 (ii) legef„Yesoe: meeqvle– UGC 25 D–2002,
(A) mLetueMejerjmÙe (B) met#ceMejerjmÙe (iii) legef„ kesâ Øekeâej nQ– J–2006
(C) YeeJeMejerjmÙe (D) DeC[peMejerjmÙe (A) veJeef JeOee: (B) ef Éef
J eOee:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-40)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 116 (C) ef$eefJeOee: (D) Ûelege|JeOee:
36. meebKÙeoMe&ve ceW cees#e efkeâleves Øekeâej keâe neslee nw– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-47) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 134
UGC 73 D–2005 43. (i) meebKÙekeâeefjkeâe ces leeefceœe kesâ efkeâleves Yeso nQ?
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe: (ii) leeefceœe: keâefleOee– BHU AET–2010, 2011,
(C) Ûelege|JeOe: (D) he_ÛeefJeOe: (iii) leeefceœeYesoe: meeqvle– BHU MET–2016
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-68)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 173 (A) mehleoMeOee (B) De„eoMeOee
37. meebKÙecele ceW ceeveg<ekeâ meie& nQ– UGC 73 J–2009 (C) SkeâesveeEJeMeefleOee (D) eEJeMeefleOee
(A) veeveeefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-48) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 135
(C) Ûelege|JeOe: (D) SkeâefJeOe:
44. (i) FeqvõÙeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-53)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 152 (ii) FeqvõÙeJeOee: keâefle– BHU AET–2010, 2011
38. (i) keâjCe efkeâleves Øekeâej kesâ nesles nQ UGC-73 J–2013,
(A) oMe (B) SkeâeoMe
(ii) meebKÙeevegmeej keâjCe nQ– BHU AET–2010
(C) ÉeoMe (D) $eÙeesoMe
(iii) meebKÙekeâeefjkeâevegmeejb keâjCeb keâefleefJeOeced?
UGC 25 Jn–2017 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 78
(A) 13 (B) 14 45. DeeOÙeeeqlcekeäÙe: leg„Ùe: keâefle– BHU AET–2010
(C) 16 (D) 20 (A) efleœe: (B) Ûeleœe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-32)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 98 (C) he_Ûe (D) <ešd
39. (i) meebKÙeoMe&ves efmeefæ: keâefleOee Øeoe|Melee– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-50) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 143
(ii) efmeefæÙeeW kesâ efkeâleves Yeso nQ– 46. yee¢ee: leg„Ùe: keâefle– BHU AET–2010
BHU AET–2010, 2011, UGC-73 J–1991
(A) Éew (B) $eÙe:
(A) De„Oee (B) veJeOee
(C) ÛelJeej: (D) he_Ûe
(C) oMeOee (D) SkeâeoMeOee
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-47)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 134 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-50) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 143/144
34. (C) 35. (B) 36. (A) 37. (D) 38. (A) 39. (A) 40. (A) 41. (A) 42. (A) 43. (B)
44. (B) 45. (B) 46. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 337
47. he_ÛeeEJeMeefle leòJeeW keâer mebKÙee efkeâme oMe&ve ceW nw– 51. `JÙekeäle'–Meyosve efkeâÙeeqvle leòJeeefve meebKÙesÓefYeØesleeefve –
BHU MET–2010 BHU AET–2011
(A) vÙeeÙeoMe&ve (B) JesoevleoMe&ve SkeâeEJeMeefle:
(A) (B) ÉeeEJeMeefle:

(C) meebKÙeoMe&ve (D) ÛeeJee&keâoMe&ve (C) $eÙeeseEJeMeefle: (D) Ûelege\JeMeefle:

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38
52. DeJÙekeäleMeyosve keâefleefJeOeb leòJeb meebKÙesÓefYeØesleced–
48. `SJeb leòJeeYÙeemeeVeeeqmce ve ces veenefcelÙeheefjMes<eced' –
BHU AET–2011
FlÙeeqmceved JeekeäÙes leòJesefle MeyomÙe DeefYeØeeÙe:–
SkeâefJeOee
(A) (B) efÉefJeOee
D.U-M. Phil–2016
(C) ef$eefJeOee (D) Ûelege|JeOee
(A) JesoeLe&: (B) ØeOeeveced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
(C) he_ÛeeEJeMeefleleòJeeefve (D) cevemleòJeced
53. (i) kesâJeueb efJekeâejelcekeâeefve leòJeeefve– BHU MET–2016
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-64) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 167 (ii) meebKÙeoMe&ve kesâ Devegmeej efJeke=âefle leòJe efkeâleves nQ?
49. efvecveebefkeâle leeefuekeâe-1 ceW meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej (iii) meebKÙeceles efJeke=âleÙe: keâefle meeqvle–
kegâÚ mecØelÙeÙe SJeb leeefuekeâe-2 ceW Gvekesâ Yeso Debefkeâle BHU AET–2011, UGC-25 D–2004
nQ~ Gvekeâer meneÙelee mes mener megcesefuele efJekeâuhe ÛegveW– (A) <ees[Me (B) mehleoMe
UP PGT–2005 (C) De„eoMe (D) SkeâesveeEJeMeefle:
leeefuekeâe-1 leeefuekeâe-2 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
(keâ) Øeke=âefle: (i) Deveskeâ: 54. Øeke=âefleefJeke=âlÙeveelcekebâ leòJeced– BHU AET–2011
(Ke) Øeke=âefle-efJeke=âefle: (ii) <ees[Me (A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced
(ie) efJeke=âefle: (iii) Skeâ: (C) ef$eefJeOeced (D) Ûelege|JeOeced
(Ie) ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: (iv) mehle œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
keâ Ke ie Ie 55. yegæs: meeeqòJekebâ ¤heb keâefleefJeOeced– BHU AET–2011

(A) (i) (ii) (iii) (iv) (A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced

(B) (ii) (iii) (iv) (i) (C) Ûelege|JeOeced (D) he_ÛeefJeOeced


(C) (iii) (iv) (ii) (i) œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73
(D) (iv) (iii) (ii) (i) 56. SsMJeÙeË keâefleefJeOeced– BHU AET–2011
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8 (A) mehleefJeOeced (B) De„efJeOeced
50. (i) meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej og:Ke efkeâleves nQ – (C) veJeefJeOeced (D) oMeefJeOeced
(ii) meebKÙeceles og:Keced– BHU AET–2011 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 76
(A) ef$eefJeOeced (B) efÉefJeOeced 57. yegæs: leecemeb ¤heb keâefleefJeOeced– BHU AET–2011
(A) Ûelege|JeOeced (B) he_ÛeefJeOeced
(C) he_ÛeefJeOeced (D) <e[defJeOeced
(C) <e[defJeOeced (D) mehleefJeOeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-1) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 1
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73
47. (C) 48. (C) 49. (C) 50. (A) 51. (C) 52. (A) 53. (A) 54. (A) 55. (C) 56. (B)
57. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 338
58. yegæerefvõÙeeefCe– BHU AET–2011 65. (i) DevOeleeefceœeYesoe:– BHUAET–2011, MH SET–2011
(A) $eerefCe (03) (B) <ešd (06) (ii)meebKÙeoMe&vejerlÙee DevOeleeefceœe: keâefleefJeOe:?
(C) he_Ûe (05) (D) De„ew (08) (A) De„eoMe (18) (B) TveeEJeMeefle: (19)
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-26) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 82 (C) eEJeMeefle: (20) (D) SkeâeEJeMeefle: (21)
59. keâcexeqvõÙeeefCe– BHU AET–2011 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-48) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 135
(A) he_Ûe (05) (B) <ešd (06) 66. (i) meebKÙecele ceW `Devle:keâjCe' nQ– UP GDC–2008
(C) mehle (07) (D) De„ew (08) (ii) `Devle:keâjCeb' keâefleefJeOeb YeJeefle–UGC 25 D–2004,
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-26) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 82 (iii) meebKÙeoMe&ves Devle:keâjCeb keâefleefJeOeced– J–2013
60. efJeheÙe&ÙeYesoe:– BHU AET–2011 BHU MET–2012, 2011 BHU AET–2012, GJ SET–2014
(A) he_Ûe (05) (B) <ešd (06) (A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced

(C) mehle (07) (D) De„ew (08) (C) ef$eefJeOeced (D) $eÙeesoMeefJeOeced

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-47) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 134 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-33) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 101
61. DeMeeqkeäleYesoe:– BHU AET–2011 67. (i) meebKÙeMeem$e ceW levcee$eeÙeW nQ– UGC-73 D–1991

(A) he_ÛeeEJeMeefle: (25) (B) <e[deEJeMeefle: (26) (ii) levcee$eeSB efkeâleveer nQ– BHU MET–2012

(C) mehleeEJeMeefle: (27) (D) De„eeEJeMeefle: (28) (A) heeBÛe (B) meele

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-47) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 135 (C) oMe (D) Ûeej

62. ceesnYesoe:– BHU AET–2011 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-24)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-77-78


(A) he_Ûe (05) (B) <ešd (06) 68. meebKÙeoMe&veevegmeejb Øeke=âefleefJeke=âeflemJe¤heeefCe mehle keâeefve

(C) mehle (07) (D) De„ew (08) meeqvle? UGC 73 Jn–2017


(A) Øeke=âefleheg®<ehe_ÛeYetleeefve (B) cenlheg®<ehe_Ûelevcee$eeefCe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-48) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
(C) cenon¿ejhe_ÛeYetleeefve (D) cenon¿ejhe_Ûelevcee$eeefCe
63. (i) ceneceesn efkeâleves Øekeâej kesâ nQ–
(ii) ceneceesnYesoe:– BHU AET–2010, 2011 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-3) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
(A) oMe (10) (B) SkeâeoMe (11) 69. efJeMegæb kesâJeueb %eeveb keâmceeod GlheÅeles? K-SET–2014

(C) ÉeoMe (12) (D) $eÙeesoMe (13) (A) „eled (B) JÙekeäleeled
(C) Devegceeveeled (D) leòJeeYÙeemeeled
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-48) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 137
64. (i) meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej yee¢ekeâjCe efkeâleves nQ? œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-64) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 167
(ii) meebKÙekeâeefjkeâevegmeejb yee¢ekeâjCeeefve efkeâÙeeqvle? 70. meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej JeeÙeg kesâ efkeâleves Yeso nQ?

BHU MET–2016, UGC 73 Jn–2017 BHU MET–2016

(A) 3 (B) 6 (A) 2 (B) 3


(C) 11 (D) 10 (C) 4 (D) 5

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-33) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 101 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-29) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 89

58. (C) 59. (A) 60. (A) 61. (D) 62. (D) 63. (A) 64. (D) 65. (A) 66. (C) 67. (A)
68. (D) 69. (D) 70. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 339
71. efvecveebefkeâle ceW mes veew Yeso efkeâmekesâ nQ–BHU AET–2010 78. og:Ke$eÙe efkeâme oMe&ve mes mecyeeqvOele nw–
(A) DeefJeÅee (B) legef„ (A) pewveoMe&ve mes (B) yeewæoMe&ve mes
(C) efmeefæ (D) DeMeeqkeäle (C) meebKÙeoMe&ve mes (D) JewMesef<ekeâoMe&ve mes
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-47) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 134 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-1) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 1
72. (i) `yegefæmeie&:' keâefleefJeOees YeJeefle – BHU AET–2011, 79. DeeOÙeeeqlcekebâ og:Keced– BHU AET–2011
(ii) `ØelÙeÙemeie&:' keâefleefJeOe:–UGC-25 J–2007, 2012, (A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced
(iii) ØelÙeÙemeieex Deeqmle– D–2014, CCSUM Ph. D–2016 (C) ef$eefJeOeced (D) Ûelege|JeOeced
(iv) ØelÙeÙemeie&mÙe Yesoe: YeJeefvle? HAP–2016
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-1) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 1
(A) ef$eefJeOe: (B) Ûelege|JeOe:
80. DeeefOeYeeweflekebâ og:Keb meebKÙecelesve GoeefùÙeles–
(C) he_ÛeefJeOe: (D) <e[defJeOe:
UGC-25 D–2013
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 132 pJejeeflemeejeoglheVeb og:Keced
(A)
73. meceef°¤hesCe `ØelÙeÙemeie&:' keâefleefJeOe: – UGC-25 D–2013
(B) mJepeveefJeÙeesieeefØeÙepevemebÙeesiepevÙeb og:Keced
(A) he_ÛeeMeodefJeOe: (B) veJeefJeOe:
(C) mehee&efomecegodYeJeb og:Keced
(C) MeleefJeOe: (D) mehleefJeOe:
(D) YetleØesleeefoJeMeeppeeÙeceeveb og:Keced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 131
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 02
74. meebKÙeevegmeejb vele&keâer Jele&les? UGC 25 J–2013
81. Meejerefjkeâ og:Ke neslee nw– UGC-25 J–2003
(A) Øeke=âefle: (B) ceeÙee
(C) meie&: (D) ceve: (A) DeeOÙeeeqlcekeâ (B) DeeefOeYeeweflekeâ

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe –(keâe.-59)-jekesâMe MeeŒeer, he=‰-160 (C) DeeefOeowefJekeâ (D) Deeeflcekeâ

75. Yeeweflekeâ: meie&: keâefleefJeOees YeJeefle–UGC-25 D–2013 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 01
(A) Ûelego&MeefJeOe: (B) he_ÛeefJeOe: 82. `meebKÙeMeem$es YetkeâchePe_PeeJeeleeosMÛe Ùeodog:Keb peeÙeles'
(C) De„efJeOe: (D) SkeâefJeOe: leled efkeâefcelÙegÛÙeles– DSSSB-PGT–2014
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-53) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 153 (A) DeeOÙeeeqlcekeâced (B) DeeefOeYeeweflekeâced
76. `kewâJeuÙeb' meebKÙeceles keâefleefJeOeced– UGC-25 D–2010, (C) DeeefOeowefJekeâced (D) Deekeâeqmcekeâced
HAP–2016 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet0 he=‰- 38, 02
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced
83. og:Ke$eÙeeefYeIeeles meebKÙeefmeæevle: keâmceeled ßesÙeeved nsleg:–
(C) SkeâefJeOeced (D) yengefJeOeced UGC 25 J–2016
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-68) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 173 Dee<e&efmeæevleeled
(A)
77. meJe&mecYeJeeYeeJeeled keâmÙe efmeæs: nsleg: Deeqmle– (B) efvelÙelJeeled
UGC 73 Jn–2017
(C) JÙekeäleeJÙekeäle%eefJe%eeveeled
(A) Øeke=âles: (B) melkeâeÙe&JeeomÙe
(D) yeÇÿe%eevehejkeâeled
(C) iegCeeveeced (D) heg®<emÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-9) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-02)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 05, 06

71. (B) 72. (B) 73. (A) 74. (A) 75. (A) 76. (A) 77. (B) 78. (C) 79. (B) 80. (C)
81. (A) 82. (C) 83. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 340
84. (i) meebKÙekeâeefjkeâecelesve ØeceeCeeveeb mebKÙee Deeqmle 87. (i) `ef$eefJeOeb ØeceeCeefce„ced' - keâLeve Øeehle neslee nw–
(ii) meebKÙe kesâ Devegmeej efkeâleves ØeceeCe ceevÙe nQ? (ii) `ef$eefJeOeb ØeceeCeefce°b' Fefle keâLeveb ØeehÙeles–
UP PGT–2011, UP GDC–2012
(iii) meebKÙecele ceW ØeceeCeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw?
(A)DeLe&meb«ens (B) ØeceeCeJeee|lekesâ
(iv) meebKÙemJeerke=âleeefve ØeceeCeeefve–
(C) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced (D) leke&âYee<eeÙeeced
(v) meebKÙe kesâ Devegmeej ØeceeCeeW keâer mebKÙee nw–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12
(vi) meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej ØeceeCe nQ? 88. (i) meebKÙe kesâ Devegmeej Devegceeve efkeâleves ceeves ieÙes nQ–
(vii) meebKÙeoMe&veevegmeejb ØeceeCeeveeb mebKÙee Deeqmle – (ii) meebKÙeeW keâe Devegceeve nw– UGC-25 S–2013,
(viii) meebKÙeoMe&ves ØeceeCeeefve meeqvle? (iii) meebKÙeceles DevegceevemÙe efJeYeeiee: meefvle–
(ix) meebKÙeceles ØeceeCeefce„ced– UGC-73 J–2011, BHU AET–2010,
MH SET–2016, UP PGT–2002, 2004, BHU MET–2011, 2012, MGKV Ph. D–2016
DSSSB PGT–2014, BHU MET–2009, 2013, 2014, (A) Ûelege|JeOeced (B) ef$eefJeOeced
BHU AET-2010, 2011, UGC-73 D–1992, (C) he_ÛeefJeOeced (D) <e[defJeOeced
J-1999, 2010, 2013, D–1999, 2009, œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16
UP-GIC-2015, UGC-25 D–1999, 2001, 2015, 89. meebKÙecele ceW ØeceeCe nQ– „, Devegceeve Deewj......
J–1994, 1995, 2001, J–2008 2002, 2012, 2014, UGC-73 D–2011
GJ SET–2004, 2007 (A) Gheceeve (B) DeehleJeÛeve
(A) 4 (B) 5 (C) DeLee&heefòe (D) DevegheueeqyOe
(C) 3 (D) 2 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12 90. (i) ef$eefJeOe ØeceeCe efkeâmes DeYeer„ nw– UGC-25 J–2009,
85. (i) meebKÙe kesâ Devegmeej ØeceeCe nQ– UP PGT–2010, (ii) ef$eefJeOeb ØeceeCeb efJeÅeles– UGC-73 D–2012,
(ii) meebKÙeoMe&ves keâeefve ØeceeCeeefve mJeerke=âleeefve? (iii) ef $ eef JeOeb ØeceeCeced F„ced – J–2013
(iii) meebKÙeeefYeceleb ØeceeCe$eÙeb Jele&les– UK TET–2011, (A) vÙeeÙe keâes (B) ceerceebmee keâes
UGC 25 J–2013, UGC 73 Jn–2017 (C) meebKÙe keâes (D) yeewæ keâes
(A) ØelÙe#e, Devegceeve, DeLee&heefòe œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12
(B) ØelÙe#e, Devegceeve, Gheceeve 91. `„JeoevegßeefJekeâ:' efkeâmemes mecyeæ nw–
BHU MET–2008, 2013
(C) ØelÙe#e, Devegceeve, Meyo
(A)vÙeeÙe mes (B) Jesoevle mes
(D) ØelÙe#e, Gheceeve, Meyo
(C) meebKÙe mes (D) Ùeesie mes
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-12 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-02) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 05
86. ``ef$eefJeOecevegceeveefce<šced'–Ùen efkeâmekeâe cele nw– 92. ``ØecesÙeefmeefæ: ØeceeCeeefæ'' keâes yeleeves Jeeuee «evLe nw–
UGC-73, J–2008 BHU MET–2014
(A) ceerceebmekeâeveeced (B) meebKÙeeveeced (A)leke&âmeb«en (B) Jesoevlemeej
(C) vewÙeeefÙekeâeveeced (D) Yeeóeveeced (C) meebKÙekeâeefjkeâe (D) DeLe&meb«en
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12

84. (C) 85. (C) 86. (B) 87. (C) 88. (B) 89. (B) 90. (C) 91. (C) 92. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 341
93. ØeceeCeeled keâmÙe efmeefæ: YeJeefle– BHU AET–2010 99. `Deehleßegefle:' nw– BHU AET–2011
(A) ØeceeCemÙe (B) ØecesÙemÙe (A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced
(C) GYeÙees: (D) veesYeÙees: (C) Meyo: (D) DeLee&heefòe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16
94. (i) `leequue”efueef”hetJe&kebâ' efkeâced DeefYeØesleced–
100. DeØelÙe#e efJe<eÙeeW keâer Øeleerefle efkeâme Devegceeve mes nesleer
(i) `leequue”efueef”hetJe&keâced' ue#eCeefceob keâmÙe efJeÅeles? nw– BHU AET–2010
BHU AET–2010, 2011, UGC 25 Jn–2017
(A) meeceevÙelees„ mes (B) hetJe&Jeled mes
(A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced
(C) Mes<eJeled mes (D) efkeâmeer mes Yeer veneR
(C) Gheceeveced (D) Meyo:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05)–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-70
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16
95. keâmceeled ØecesÙeefmeefæ: YeJeefle– BHU AET–2011 101. F&MJejke=â<Ceceles Deehleeieceeled eEkeâ efmeæb YeJeefle –
MH SET–2011
(A) „eled (B) Devegceeveeled
(A) DeleereqvõÙeeCeeb Øeleerefle: (B) Deefmeæced
(C) DeehleJeÛeveeled (D) ØeceeCeeled
(C) hejes#eced (D) hejes#eceefmeæb Ûe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12
96. (i) meebKÙeoMe&ve ceW `ØeefleefJe<eÙeeOÙeJemeeÙe:' efkeâmekeâe œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-06) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 21
ue#eCe nw? BHU AET–2011, UGC 73 D–2015 102. `ØeefleefJe<eÙeeOÙeJemeeÙe:' FlÙemÙe mecyevOe: kesâve–
(ii) ØeefleefJe<eÙeeOÙeJemeeÙe:– RPSC SET–2013-14 UGC-25 J–2015
(ii) ØeefleefJe<eÙeeOÙeJemeeÙees „ced FlÙe$e `„b' heosve efkeâcegkeäleced? (A) Devegceevesve (B) DeehleJeÛevesve
(A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced (C) ØelÙe#esCe (D) Gheceevesve
(C) Deeiece: (D) SsefnlÙeced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16 103. ``Øeef l eef J e<eÙeeOÙeJemeeÙees „ced ' ' FlÙeB e q m ceuue#eCes
97. ef$eefJeOeceeKÙeeleced– BHU AET–2011 `ØeefleefJe<eÙe:' FlÙemÙeeLe&: Deeqmle– DU Ph.D–2016
(A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced (A) ceve:
(C) Meyo: (D) DeLee&heefòe: (B) yegefæ:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16 (C) efJe<eÙemeefVeke=â„eleereqvõÙeeefCe
98. ``ØeOeeveb hejeLeË mebnlÙekeâeefjlJeeled ie=neefoJeled'' FlÙevesve
(D) yegodOÙeghejkeäle: heg®<e:
efmeefæYe&Jeefle? DU Ph.D–2016
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-05) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 16
(A) meeceevÙelees„evegceevesve heg®<eleòJemÙe
104. ØeceeCeb ef$eefJeOeefceefle– BHU AET–2012
(B) meeceevÙelees„evegceevesve Øeke=âefleleòJemÙe
(A) meebKÙee: (B) ceerceebmekeâe:
(C) meeceevÙelees„evegceevesve cenòeòJemÙe
(D) Mes<eJeovegceevesve JÙekeäleleòJeeveeced (C) ÛeeJee&keâe: (D) Jesoeeqvleve:

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMeMeem$eer, he=‰- 27,28 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12

93. (B) 94. (B) 95. (D) 96. (A) 97. (B) 98. (B) 99. (C) 100. (A) 101. (C) 102. (C)
103. (C) 104. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 342
105. (i) meebKÙeoMe&ve keâe ØecegKe efmeæevle nw– 109. (i) mele: meppeeÙeles Fefle kesâ Jeoeqvle– HAP–2016
(ii) meebKÙeoMe&vemÙe efmeæevle: Deeqmle– UP PGT–2002, (ii) `mele: meled peeÙeles' Fefle keâmÙe celeced–
(iii) meebKÙeoMe&ves DeYÙegheiele: efmeæevle: keâ:? UGC-25 J–2007, 2012
(A) vewÙeeefÙekeâe: (B) JewMesef<ekeâe:
(iv) meebKÙeoMe&ves keâeÙe&keâejCeefmeæevle: keâ:?
(C) meebKÙee: (D) pewvee:
(v) meebKÙemÙe celeefceoced? UGC-73 J–2013,
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 32
(vi) meebKÙeMeem$e keâe efmeæevle nw– UGC-25 D–1996,
110. DemeokeâjCeeled keâeefjkeâeÙee: JÙeeKÙeeveb ke=âleced–
J–2005 UP GIC–2015
CCSUM Ph. D–2016
(A) DeejcYeJeeo (B) mebIeeleJeeo
(A) melkeâeÙe&JeeomÙe (B) heg®<emÙe
(C) melkeâeÙe&Jeeo (D) efJeJele&Jeeo
(C) DeJÙekeälemÙe (D) JÙekeälemÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29
106. (i) `melkeâeÙe&Jeeo' kesâ efmeæevle Jeeuee oMe&ve nw– 111. ``veemelees efJeÅeles YeeJees veeYeeJees efJeÅeles mele:'' ieerlee
(ii) `melkeâeÙe&Jeeo' keâe Øeefleheeove keâjlee nw– keâe Ùen efmeæevle efkeâme oMe&ve mes mecyeæ jKelee nw–
(iii) melkeâeÙe&JeeomÙe ØeJele&kebâ oMe&veb efkeâced? UP PGT–2005
(iv) melkeâeÙe&Jeeo: hegjmke=âle:– GJ SET–2008 (A) yeewæoMe&ve mes (B) pewveoMe&ve mes
RPSC SET–2013-14 BHU MET–2008, 2010, (C) meebKÙeoMe&ve mes (D) JesoevleoMe&ve mes
2011, 2015, UGC–73 D–2010, J–2012 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 32
(A) JewMesef<ekeâ (B) ceerceebmekeâ 112. (i) keâmceeled keâejCeeled melkeâeÙeË YeJeefle– UGC-25 J–
(C) meebKÙe (D) DeÉwle (ii) `melkeâeÙe&Jeeo' keâe Skeâ keâejCe nw– 1998, 2001,
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 (iii) melkeâeÙe&JeeomeeOekeâes nslegYe&Jeefle– MH SET–2011
107. (i) meebKÙeeveeb GlheefòeefJe<eÙeÙegkeäle: Jeeo: keâ:? (A) Øeke=âeflemJe¤he%eeve (B) meeceerhÙe

(ii) `meebKÙeoMe&ve' keâe ØecegKeJeeo nw– (C) meceeveeefYenej (D) meJe&mecYeJeeYeeJe


BHU Sh.ET–2013, K SET–2015 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29
(A) keâejCekeâeÙe&Jeeo: (B) melkeâeÙe&Jeeo: 113. melkeâeÙe&JeeomÙe keâejCeb veeeqmle– CCSUM Ph.D–2016

(C) me=ef„Jeeo: (D) ceeÙeeJeeo: (A) DemeokeâjCeeled (B) MekeälemÙe MekeäÙekeâjCeeled


(C) keâejCeYeeJeeÛÛe (D) nslegceled
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29
108. `meebKÙe' mJeerkeâej keâjlee nw– UP PGT–2004, 2009
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29
114. (i) `melkeâeÙe&Jeeo' keâer efmeefæ keâe nsleg nw–
(A) Demele: meled peeÙeles
(ii) melkeâeÙe&JeeomeeOekeâes nslegYe&Jeefle–
(B) mele: meled peeÙeles
UGC 25 D–1997, UGC 73 J–2007
(C) mele: Demeled peeÙeles
(A) mebIeelehejeLe&lJeeled (B) keâejCeYeeJeeled
(D) SkeâmÙe melees efJeJele&: keâeÙe&peeleb ve Jemleg meled (C) DeÙegieheledØeJe=òes: (D) Yeeskeäle=YeeJeeled
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 32 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29

105. (C) 106. (C) 107. (B) 108. (B) 109. (C) 110. (A) 111. (C) 112. (D) 113. (D) 114. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 343
115. meebKÙe keâer Øeke=âefle nw? UP PGT–2004 121. (i) meebKÙeoMe&vemÙe efmeæevle: Deefmle?
(A) JÙekeäle (B) ef$eiegCeeeqlcekeâe (ii) meebKÙeoMe&ves keâeÙe&keâejCeefmeæevle: keâ:? GGIC–2015
(C) Ûesleve (D) DeØeOeeve (iii) meebKÙeeveeb keâeÙe&keâejCeJeeo: keâerÂMe:? GJ SET–2013
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38 (A) DeejcYeJeeo: (B) melkeâeÙe&Jeeo:
116. (i) keâejCeelcevee keâeÙe&cemleerefle mJeerkegâJe&eqvle (C) mebIeeleJeeo: (D) efJeJele&Jeeo:
(ii) ``keâejCeelcee mes keâeÙe& nw''–Ùen mJeerkeâej keâjles nQ– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 31
(iii) `keâejCe ceW keâeÙe& efJeÅeceeve ner nw' – Ùen efkeâmekeâe 122. melkeâeÙe&Jeeos Glheòes: hetJeË keâeÙeË keâerÂMeced–
cele nw–UGC 73 J–2014, D–2014, UGC-25 J–1995 UGC-25 J–2006, 2009
(A) pewvee: (B) yeewæe: JÙekeäle¤hesCe meled
(A) (B) DeJÙekeäle¤hesCe meled
(C) meebKÙee: (D) vewÙeeefÙekeâe: (C) GYeÙe¤hesCe Demeled (D) meomeod
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 31 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 30
117. (i) melkeâeÙe&JeeomeeOekeâe: keâefle nsleJe:–BHU AET–2011,
123. Gheeoeve«enCeeled FlÙeslesve keâ: heg<Ùeles–UGC-25 D–2009
(ii) F&MJejke=â<Cesve melkeâeÙe&JeeomÙe efmeæÙes keâefle nsleJe:
(A) melkeâeÙe&Jeeo: (B) heg®<eefmeefæ:
Øeefleheeefolee:? MH SET–2016, GJ SET–2014
(C) Øeke=âefleefmeefæ: (D) me=ef„Øeef›eâÙee
(iii) melkeâeÙe&JeeoefmeæŸeLeË keâefle nsleJe: Gkeälee:–
(iv) melkeâeÙe&Jeeo kesâ nsleg nQ–UGC-25 J–2002, 2010
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29
124. meebKÙes melkeâeÙe&JeeomJe¤hecesJeced Deeqmle– UGC-25 J–2013
(v) melkeâeÙe&JeeomeceLe&ves GefuueefKeleeefve keâejCeeefve meefvle?
MGKV Ph. D–2016 (A) melees efJe%eeveeomeppeeÙeles Fefle~
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej: (B) melees efJeJele&Yetleb keâeÙe&peeleb efceLÙeelcekebâ peeÙeles Fefle~
(C) he_Ûe (D) <e[d (C) hetJe&cemeled keâeÙeË meosJe keâejCeeled meoelcekebâ peeÙeles Fefle~
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-29,30 (D) hetJeË meosJe keâeÙeË keâejCeelcevee heMÛeeppeeÙeles Fefle~

118. melkeâeÙe&Jeeo kesâ meeOekeâ nslegDeesb ceW Skeâ nw– œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 257
UP GDC–2008, UGC-25 D–1998, 1999, J–2000 125. (i) `Glheòes: Øeekedâ keâeÙe&cegheeoevekeâejCes Jele&les' Fefle
(A) GheueeqyOe (B) $ewiegCÙeefJeheÙe&Ùe efmeæevle: keâeqmceved oMe&ves mJeeref›eâÙeles–
(C) Gheeoeve«enCe (D) Devegceeve (ii) `keâeÙeË meled' Fefle efmeæevle: keâeqmceved oMe&ves mJeerke=âle:–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 (iii) `Glheòes: Øeekedâ keâeÙeË meled'–Fme cele keâe meceLe&keâ nw–
119. meebKÙeoMe&ve keâe cetue efmeæevle UP GIC – 2009 UGC-25 J–1999, RPSC SET–2010, WB SET–2010

(A) Øeke=âefleheg®<ewkeäÙe (B) Øeke=âefleyenglJe (A) ceerceebmee (B) vÙeeÙe

(C) Øeke=âefleheg®<eefJeJeskeâ (D) heg®<ewkeâlJe (C) JewMesef<ekeâ (D) meebKÙe

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-02) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 05 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29,30
120. `keâejCeYeeJeeÛÛe' FlÙevesve heg<Ùeles– UGC-25 D–2005 126. melkeâeÙe&Jeeob mJeerkeâjesefle– UK SLET–2015

(A) heg®<eyenglJeced (B) Øeke=âefleefmeefæ: (A) keâefheue: (B) keâCeeo:

(C) me=ef„Øeef›eâÙee (D) melkeâeÙe&Jeeo: (C) ieewlece: (D) ceOJe:

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29,30

115. (B) 116. (C) 117. (C) 118. (C) 119. (C) 120. (D) 121. (B) 122. (B) 123. (A) 124. (D)
125. (D) 126. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 344
127. `melkeâeÙe&Jeeo' .......... oMe&ve keâe efmeæevle nw– 134. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb
BHU MET–2012 efJeefÛevegle– MH SET –2013
(A) meebKÙe (B) vÙeeÙe A. mebIeelehejeLe&lJeeled Øeke=âefle: efmeOÙeefle
(C) JewMesef<ekeâ (D) Jesoevle B. ØeefleØeefleiegCeeßeÙeefJeMes<eeled kewâJeuÙeb efmeOÙeefle
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 58 C. keâejCeiegCeelcekeâlJeeled yegefæ: ØeYeJeefle
128. melkeâeÙe&JeeomÙe efmeefæ: keâmceeled nslees: ve YeJeefle? D. pevcecejCekeâjCeeveeb ØeefleefveÙelelJeeled heg®<eyenglJeb efmeOÙeefle
UGC 25 JL–2016 (A) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(A) DemeokeâjCeeled (B) meJe&mceeled meJe&mecYeJeeled (B) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
(C) MekeälemÙe MekeäÙekeâjCeeled (D) keâejCeYeeJeeled (C) melÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 (D) DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
129. F&MJejke=â<Ce ves efkeâme Jeeo keâer mLeehevee keâer– meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17,16,14,18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56,51,48,59
BHU AET–2010
135. meebKÙew: DeÁeref›eâÙeles S<e: Jeeo:– K-SET–2014
(A) melkeâeÙe&Jeeo keâer (B) Øeke=âefleJeeo keâer
(A) efJeJele&Jeeo: (B) heefjCeeceJeeo:
(C) ÚeÙeeJeeo keâer (D) DemelkeâeÙe&Jeeo keâer
(C) DeejcYeJeeo: (D) DemelkeâejCeJeeo:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 58
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 258
130. (i) `meJe&mecYeJeeYeeJeeled' mes efmeæ neslee nw?
136. F&MJejke=â<Ce efkeâme Jeeo keâes ceeveles nQ–
(ii) `meJe&mecYeJeeYeeJeeled' efkeâmekeâer efmeefæ keâe nsleg nw –
BHU AET–2011
UGC 73 J–2016, BHU MET–2016
heefjCeeceJeeo
(A) (B) F&MJejJeeo
(A) DemelkeâeÙe&ced (B) melkeâeÙe&ced
(C) mHeâesšJeeo (D) leerveeW ceW mes keâesF& veneR
(C) MetvÙeced (D) meomelkeâeÙe&ced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 258
137. (i) meebKÙeoMe&ve ceW `DeJÙekeäle' keäÙee nw? UP PGT–2000,
131. (i) heefjCeeceJeeo: efmeæevle: Jele&les UGC-73
(ii) heefjCeeceJeeo efkeâmekeâe efmeæevle nw– D–2012, J–2007 (ii) meebKÙeceleevegmeej `DeJÙekeäle' nw– UGC-73 J–2015
(A) vewÙeeefÙekeâeveeced (B) Jesoeeqvleveeced (A) heg®<e (B) F&MJej
(C) meebKÙeeveeced (D) ceerceebmekeâeveeced (C) Øeke=âefle (D) FveceW mes keâesF& veneR

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 258 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08
132. meebKÙeceles keâeÙe&keâejCeefmeæevle: keâ:– UGC 25 D–2010 138. meebKÙe keâer `Øeke=âefle' veneR nw–
(A) DeejcYeJeeo: (B) heefjCeeceJeeo: UP PGT–2009, BHU AET–2011
(C) mebIeeleJeeo: (D) efJeJele&Jeeo: (A) DeJÙekeäle (B) ef$eiegCeeeqlcekeâe
(C) ØeOeeve (D) DeØeOeeve
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 258
133. meebKÙeceles melkeâeÙe&JeeomÙe efmeefæ: ve YeJeefle– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 41
DU M. Phil–2016 139. meebKÙeoMe&ve ceW peielkeâejCe neslee nw– UGC-73 J–2006
(A) meodkeâjCeeled (B) Gheeoeve«enCeeled (A) yeÇÿe (B) ceeÙee
(C) meJe&mecYeJeeYeeJeeled (D) keâejCeYeeJeeled (C) ØeOeeveced (D) F&MJej:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-09) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38
127. (A) 128. (B) 129. (A) 130. (B) 131. (C) 132. (B) 133. (A) 134. (D) 135. (B) 136. (A)
137. (C) 138. (D) 139. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 345
140. (i) meebKÙecele ceW `cetue Øeke=âefle' nw– GJ SET–2013 146. (i) meebKÙekeâeefjkeâe ceW pe[leòJe keâewve nw–
(ii) cetueØeke=âefle: keâerÂMeer Jele&les? U GC-73 J–2009, (ii) keâ: pe[heoeLe&: BHU MET–2014, BHU Sh. ET–2011
(iii) meebKÙeceles cetueØeke=âefle: Jele&les? UGC-25 J–2014, (A) heg®<e (B) Øeke=âefle
CVVET–2017, BHU AET–2010, (C) oesveeW (D) keâesF& veneR
CCSUM Ph. D–2016 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 40
(A) efJeke=âefle: (B) DeefJeke=âefle: 147. (i) #eerjØeJe=efòeJeled ØeJe=efòe: keâmÙe YeJeefle–
(C) Øeke=âefleefJeke=âefle: (D) ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: (ii) #eerjmÙe ØeJe=efòeÙe&Lee leLee ØeJele&les–
UGC 73 J–2012, BHU–AET–2010
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
(A) heg®<emÙe (B) ceveme:
141. meebKÙecele ceW ØeOeeve keâejCe nw– UGC-73, D–2010
(C) ØeOeevemÙe (D) Den¿ejmÙe
(A) efJeJele& (B) heefjCeece
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-57) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 158
(C) meeef#elJeeled (D) œe„lJeeled
148. Øeke=âefle: mJeelceeveb keâmÙe ØekeâeMeÙeefle– BHU AET–2010
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-16) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 51 (A) ØeOeevemÙe (B) heg®<emÙe
142. meebKÙecele ceW ØeOeeve nw– UGC-73 D–2011 (C) GYeÙees: (D) veesYeÙeesjefhe
(A) meÛesleveced (B) efve¤heced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-59) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 160
(C) DeÛesleveced (D) efJeke=âefle: 149. Øeke=âefle: heg®<eeLeË Øeefle kesâve nslegvee Deelceeveb efJeceesÛeÙeefle–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 40 BHU AET–2010
143. cetueØeke=âefle peieled keâer nesleer nw– UGC-73 S–2013 (A) yevOesve (B) cenlee

(A) keâejCe (B) keâ$eea (C) %eevesve (D) De%eevesve

(C) Dekeâ$eea (D) FveceW mes keâesF& veneR œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-63) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 166
150. ef$eiegCeeeqlcekeâe Øeke=âefle: UGC-73, D–2013
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38
(A) nslegceleer (B) Denslegceleer
144. meebKÙekeâeefjkeâevegmeejsCe `DeJÙekeäleb' YeJeefle –
(C) efvee|uehlee (D) efJeke=âefle:
UP GDC–2012, UP PGT–2011
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 33
(A) DemeeceevÙeced (B) Deveeefßeleced
151. kesâJeueb Øeke=âefle:– BHU AET–2011
(C) DeØemeJeOeceea (D) DeefJe<eÙeced
(A) SkeâefJeOee (B) efÉefJeOee
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 32, 37
(C) ef$eefJeOee (D) Ûelege|JeOee
145. DeJÙekeäleb keâmceeled nslees: keâejCeb YeJeefle?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 35
UGC 25 J–2016
152. $ewiegCÙeeled DeefJeJeskeäÙeeos: efmeefæ:– BHU AET–2011
(A) efvelÙeòJeeled (B) heefjceeCeJeòJeeled (A) heg®<emÙe (B) Øeke=âles:
(C) ÛewlevÙeeled (D) efveeq<›eâÙeòJeeled (C) Oecee&Ceeced (D) DeOecee&Ceeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-15) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 51 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-14) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 48

140. (B) 141. (B) 142. (C) 143. (A) 144. (B) 145. (B) 146. (B) 147. (C) 148. (B) 149. (C)
150. (B) 151. (A) 152. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 346
153. DeefJeYeeieeÉwMJe¤hemÙe keâejCelJeb meeOÙeles– 160. yegæs: Øeke=âefle:– UGC-25 J–2012
BHU AET–2011 (A) Den¿ej: (B) heg®<e:
(A) DeJÙekeälemÙe (B) Den¿ejmÙe (C) cetueØeke=âefle: (D) levcee$eeefCe
(C) heg®<emÙe (D) ceneoeos: œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 71
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-15) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 51 161. meebKÙeoMe&ves Øeke=âles: mJe¤heceeqmle?
154. meebKÙeoMe&ve ceW ØeOeeve keâer DevegheueeqyOe keâe keâejCe nw – JNU M. Phil/Ph. D–2014
UP GDC–2008 (A) meef›eâÙelJeced (B) DeefJeJesefkeâlJeced
(A) DeYeeJe (B) met#celee (C) Ûew l evÙelJeced (D) hejlev$elJeced
(C) DelÙeefOekeâ meeceerhÙe (D) De%eeve œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 39
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-08) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 27 162. DeJÙekeäleb keâerÂMeb leòJeb efve¤efheleced– UGC 25 D–2013
(A) Ûesleveced (B) Goemeerveced
155. meebKÙecele ceW Øeke=âefle nw– UP GDC–2008
(C) pe[ced (D) DeYeeJe¤heced
(A) JÙekeäle (B) DeJÙekeäle
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 40
(C) DeJÙeeheer (D) Deveskeâ
163. (i) Øeke=âefle keâe DeeqmlelJe peeveves keâe ØeceeCe nw–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 32
(ii) Øeke=âefle keâe DeeqmlelJeyeesOekeâ ØeceeCe nw–
156. Øeke=âefleJe&mleglees yeOveeefle– UGC-25 D–2005 UGC 25 J–1994, 2001
(A) mJeelceeveced (B) heg®<eced (A) ØelÙe#e (B) Devegceeve
(C) Den¿ejced (D) Deevevoced (C) Gheceeve (D) DeLee&heefòe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-63) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 166 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-08)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 28
157. `mecevJeÙeeled' eEkeâ efmeæŸeefle– UGC-25 D–2007 164. (i) `ØeOeeve' keâe Skeâ ue#eCe nw– UGC-25 J–1999
(A) Øeke=âefle: (B) heg®<e: (ii) meebKÙecele ceW DeJÙekeäle keâe Skeâ Oece& neslee nw–
(C) iegCee: (D) kewâJeuÙeced (iii) ØeOeeveesÓefmle– UGC 73 D–2014, K-SET–2013
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-15) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 51 (A) ØemeJeOee|celJe (B) ÛewlevÙelJe
(C) GoemeervelJe (D) DeheefjCeeefcelJe
158. meebKÙeevegmeejb Øeke=âefle: .......... FJe~ UGC 25 D–2008
(A) ceelee (B) ie=efnCeer œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38
165. (i) Øeke=âefle: efkeâceLeË veesheueYÙeles? K-SET–2014, 2015
(C) meglee (D) vele&keâer
(ii) ØeOeevemÙe ØelÙe#eb ve YeJeefle?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-59) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 160
(A) Deefleotjeled (B) meew#cÙeeled
159. (i) iegCeeveeb meecÙeeJemLee veece –
(C) DeeflemeeceerhÙeeled (D) JÙeJeOeeveeled
(ii) meebKÙeceles meòJe-jpemed-lecemeeb meecÙeeJemLee eEkeâ
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-08) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 27
keâLÙeles–UGC 25 J–2010, D–2015, MH SET–2013
166. ØeOeeve nw– UGC 25 J–2001
(A) cetueØeke=âefle: (B) yegefæ:
(A) Øeke=âefle (B) cenled
(C) Den¿ej: (D) kewâJeuÙeced
(C) he_Ûelevcee$ee (D) ceve
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 9 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) - jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38

153. (A) 154. (B) 155. (B) 156. (A) 157. (A) 158. (D) 159. (A) 160. (C) 161. (B) 162. (C)
163. (B) 164. (A) 165. (B) 166. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 347
167. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee keâLeve DemelÙe nw– 174. mebmejCe, yevOeve Deewj cees#e neslee nw–UGC-73 J–2014
UP PGT–2013
(A) yegefæ: (B) Øeke=âefle:
(A) Øeke=âefle yeæ Deewj cegkeäle nesleer nw~
(C) heg®<e: (D) Oece&:
(B) Øeke=âefle mes megkegâceej Deewj keâesF& Jemleg veneR nw~
(C) Øeke=âefle F&MJej nw leLee heg®<e peerJe nw œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-62) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 165
(D) %eeve mes DeheJeie& keâer Øeeefhle nesleer nw~ 175. meebKÙekeâeefjkeâe ceW Øeke=âefle kesâ efkeâleves ¤he keâns ieÙes nQ–
meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44,61,63)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 127,163,127 BHU MET–2016
168. keâe Øeke=âefle: UK-SLET–2015 (A) 3 (B) 4
(A) iegCeeveeced DemeceJeeÙe: (B) iegCeeveeb Yesoe: (C) 7 (D) 9
(C) iegCeeveeb meceJeeÙe: (D) DekeâLeveerÙeced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-63) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 166
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 11 176. (i) meebKÙekeâeefjkeâe ceW Ûesleve leòJe ceevee ieÙee nw–
169. JÙekeäleb keâerÂMeb ve YeJeefle–UGC 25 JL–2016, Jn–2017
(ii) meebKÙe kesâ efvecveefueefKele leòJeeW ceW mes ÛesleveleòJe
(A) hejlev$eced (B) Deveeefßeleced
keâewve-mee nw– UP PGT–2000, BHU MET–2015
(C) meeJeÙeJeced (D) meef›eâÙeced
(A) yegefæ (B) Den¿ej
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 35
(C) ceve (D) heg®<e
170. Øeke=âefle: keâefleefYe: ¤hewjelceeveb yeOveeefle–
UGC-25 D–2014 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 40
(A) mehleefYe: (B) De„efYe: 177. (i) ``kewâJeuÙeeLeË ØeJe=òesMÛe'' efkeâmekesâ efueS ØeÙegkeäle nw–
(C) he_ÛeefYe: (D) Ûelege|Ye:
(ii) kewâJeuÙe keâes Øeehle keâjves Jeeuee/Jeeueer nw?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-63) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 166
(iii) kewâJeuÙeb „lJecekeâle=&YeeJeMÛe keâ:–
171. Øeke=âeflelJecee$eced Deeqmle– UGC 73 D–2014
BHU AET–2011, UP PGT–2002, 2004, 2010
(A) heg®<es (B) cenòJes
(A) heg®<e (B) Øeke=âefle
(C) levcee$es<eg (D) DeJÙekeäles
(C) F&MJej (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 10
172. meòJeeefo leerve iegCeeW keâer meecÙeeJemLee keäÙee nw– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56
BHU AET–2011 178. heg®<emÙe ue#eCeb veeeqmle– CCSUM Ph. D–2016
(A) Øeke=âefle (B) efJeke=âefle
(A) Deef$eiegCeced (B) efJeJeskeâer
(C) De%eeve (D) YeÇeeqvle
(C) Ûesleveced (D) meeceevÙeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 11
173. (i) efvelÙecevegceeveiecÙeb ef$eiegCeelcekebâ Ûe–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38
(ii) ef$eiegCeelcekeâceÛesleveb .......... YeJeefle– 179. `heg®<e' keâe ue#eCe nw– UP PGT–2009
UGC-73 J–2012 D–2012 (A) DeÛesleve (B) efJeJeskeâer
(A) F&MJej: (B) ceve: (C) ØemeJeOeceea (D) efJekeâejer
(C) ØeOeeveced (D) %eeveced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-19)–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-187
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-38,34
167. (C) 168. (C) 169. (B) 170. (A) 171. (D) 172. (A) 173. (C) 174. (B) 175. (C) 176. (D)
177. (A) 178. (D) 179. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 348
180. (i) ``ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle:'' Ùen keâeefjkeâebMe efkeâmekesâ 185. (i) meebKÙecele ceW `heg®<e' nw– UP GDC–2008,
efueS ØeÙegkeäle nw– UP PGT–2009, GJ SET–2008 (ii) meebKÙeceles heg®<eesÓeqmle–
(ii) ve Øeke=âefleve& efJeke=âefle: ...........MGKV Ph. D–2016 UGC-73 D–2006, J–2012
(iii) ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: FlÙevesve keâ: DeefYeØesle: Deefmle? (A) DeÛesleve (B) keâòee&
(iv) meebKÙeoMe&ves ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: FlÙevesve keâmÙe (C) Goemeerve (D) Yeeskeälee
heefjÛeÙe: YeJeefle? UP GDC–2014 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-56-58
(A) Den¿ej (B) %eeveseqvõÙeeB 186. (i) meebKÙecele ceW `heg®<e' nw– UP PGT–2011
(C) keâcexeqvõÙeeB (D) heg®<e (ii) meebKÙecelejerlÙee heg®<e: keâerÂMe:? MH-SET–2013
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8 (iii) meebKÙeveÙes `heg®<e:' YeJeefle– UP GDC–2012,
181. `leLee Ûe hegceeved' Fme keâeefjkeâebMe mes F&MJejke=â<Ce keâes (iv) meebKÙecelesve heg®<ees Deeqmle– BHU AET–2010,
keäÙee DeefYeØesle nw? UGC 73 D–2015 (v) meebKÙe kesâ Devegmeej heg®<e keâe mJe¤he nw– K-SET–
(A) leLee JÙekeäleeod efJemeÂMeced DeJÙekeäleb leLewJe ØeOeevemeOecee& heg®<e: 2015, UGC-25 D–2002, UGC-73 J–1991, D–2009
(B) ÙeLee JÙekeäleeled meÂMeced DeJÙekeäleb leLewJe ØeOeevemeOecee& heg®<e: GJ SET–2014
DeefJeke=âefle
(C) ÙeLee JÙekeäleeled meÂMeced DeJÙekeäleb leLeeefhe JÙekeälemeceeveOecee& heg®<e: (A) (B) efJeke=âefle
(C) ve Øeke=âefle ve efJeke=âefle (D) Øeke=âefle efJeke=âefle
(D) JÙekeäleeÓJÙekeäleefJehejerlemleLee JÙekeäleeJÙekeälemeOecee&Óefhe heg®<e:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
182. keâmceeod nslees: heg®<emÙe efmeefæYe&Jeefle–UGC 25 JL–2016 187. `ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: heg®<e:' Fefle keâmÙe oMe&vemÙe
efJe<eÙe: – CVVET–2017
(A) meef›eâÙelJeeled (B) iegCelJeeled
(A) ÙeesieoMe&vemÙe (B) ceerceebmeeoMe&vemÙe
(C) Yeeskeäle=YeeJeeled (D) ØeJe=efòeYeeJeeled
(C) vÙeeÙeoMe&vemÙe (D) meebKÙeoMe&vemÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8
183. (i) Yeesòe=âYeeJe efkeâmekeâer efmeefæ keâe nsleg nw?
188. (i) meebKÙecele ceW `heg®<e' nw– BHU AET–2010,
(ii) `Yeeskeäle=YeeJe' efkeâmekeâer meòee keâe heefjÛeeÙekeâ nw –
(ii) meebKÙeceles heg®<e: efkeâced Deeqmle–UGC-73 J–2010,
(iii) Yeeskeäle=YeeJeelkewâJeuÙeeLeË ØeJe=òesMÛeeeqmle–
(iii) meebKÙeceles heg®<ees Jele&les–UGC-25 J–1999, S–2013
(iv) Yeeskeäle=YeeJeeled Deeqmle–
UP PGT–2009, UGC-73 D–2013, (iv) meebKÙekeâeefjkeâemeg heg®<emÙe mJe¤heb efkeâced Gkeäleced –
BHU AET–2011, BHU MET–2016 (A) DeÛesleve (B) Ûesleve
(A) Øeke=âefle (B) heg®<e (C) Øeke=âefle (D) efJeke=âefle
(C) DeefJeJeskeâer (D) ØeOeeve œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-11)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56 189. (i) pejecejCe og:Ke keâes Øeehle keâjlee nw– UGC–73 J–2013
184. meebKÙeceles heg®<emÙe ......... Deeqmle? K-SET–2015 (ii) pejecejCeke=âleb og:Keb Øeehveesefle– BHU AET–2011
(A) keâle=&lJeced (B) Yeeskeäle=lJeced (A) heg®<e (B) yegefæ
(C) DeÛeslevelJeced (D) heefjCeeefcelJeced (C) F&MJej (D) ceve
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59

180. (D) 181. (D) 182. (C) 183. (B) 184. (B) 185. (D) 186. (C) 187. (D) 188. (B) 189. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 349
190. (i) `mebIeelehejeLe&lJeeled' Fefle nslegvee keâmÙe efmeefæ: – 196. heg®<eeeqmleòJemeeOekeâe: keâefle nsleJe:–
(ii) mebIeelehejeLe&lJeeefolÙevesve keâmÙe efmeefæYe&Jeefle– BHU AET–2011, UGC-25 J–2010
BHU AET–2014, HAP–2016 $eÙe:
(A) (B) ÛelJeej:
(A) Øeke=âles: (B) heg®<emÙe (C) he_Ûe (D) <ešd
(C) cenle: (D) Den¿ejmÙe œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-56,57,58
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56 197. heg®<e:– BHU AET–2011
191. meebKÙeoMe&ves heg®<e: Deeqmle GGIC–2014 (A) F&MJej: (B) hejceelcee
(A) Øeke=âefle: DeefJeke=âefleMÛe (B) DeØeke=âefle: efJeke=âefleMÛe (C) yeÇÿe (D) peerJe:
(C) Øeke=âefle: efJeke=âefleMÛe (D) ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 305
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8 198. ef$eiegCeeleerleesÓÙeced– UGC-25 J–2005
192. leefÉhejerlemleLee Ûe keâ:– BHU AET–2010 (A) ceneved (B) Den¿ej:
(A) JÙekeäle: (B) DeJÙekeäle: (C) heg®<e: (D) efJekeâej:
(C) Øeke=âefle: (D) hegceeved œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17-18) - jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56,59
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38 199. (i) Dekeâle=&lJecemÙe Oece&:– UGC-25 D–2005, S–2013

193. meebKÙeoMe&veevegmeejb heg®<emJe¤hesCe mecyeæe: Geqkeäle: (ii) Dekeâle=&lJeb keâmÙe OeceexÓeqmle– GJ SET–2014
Deeqmle? UGC 25 D–2015 (iii) meebKÙeceles Dekeâle=&lJemÙe keâmÙe mJe¤heceefmle–
(A) ¤hew: mehleefYejsJe leg yeOveelÙeelceeveceelcevee~ (A) ØeOeevemÙe (B) Den¿ejmÙe
(B) heg®<emÙe oMe&veeLeË, kewâJeuÙeeLeË leLee ØeOeevemÙe~ (C) heg®<emÙe (D) %eeveseqvõÙeeefCe

(C) leefÉhejerlemleLee Ûe hegceeved œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-19) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 63


(D) mebmejefle yeodOÙeles cegÛÙeles Ûe~ 200. `heg®<emÙe' mJe¤heb efkeâced– UGC-25 J–1998, D–2006

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38 (A) DeheefjCeeefce (B) heefjCeeefce

194. `DeefOe‰eveeled' efkeâmekeâer efmeefæ keâe nsleg nw– (C) ef$eiegCeelcekeâced (D) meef›eâÙeced
BHU AET–2011, 2012 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 146
(A) heg®<eyenglJe (B) Øeke=âefle 201. (i) keâle=&lJeb kegâ$e efJeÅeles– UGC-25 J–2007, D–2009
(C) heg®<e (D) melkeâeÙe&Jeeo (ii) keâòe=&lJeb keâmÙe Oece&: Deefmle–

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56 (A) heg®<es (B) ceveefme

195. (i) `%e'-Meyosve meebKÙes keâ: hejece=MÙeles– (C) Øeke=âleew (D) Den¿ejs

(ii) `JÙekeäleeJÙeòeâ%eefJe%eeveeled' FlÙe$e %e Meyosve keâ: yeesOeJÙe:? œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 146
BHU AET–2014, UGC-25 D–2012 202. ÛewlevÙeced Deeqmle– UGC-25 D–2009
(A) Øeke=âefle: (B) heg®<e: (A) Øeke=âles: (B) heg®<emÙe
(C) F&MJej: (D) osn: (C) iegCe$eÙemÙe (D) ceneYetleeveeced

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.02) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 06 œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&,, he=‰- 146

190. (B) 191. (D) 192. (D) 193. (C) 194. (C) 195. (B) 196. (C) 197. (D) 198. (C) 199. (C)
200. (A) 201. (C) 202. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 350
203. meebKÙeceleevegmeej ÙeLeeLe& mJeYeeJe ceW heg®<e nw– 210. (i) meebKÙeceles he*diegJeod Jele&les–UGC-25 J–2013, 2015
UGC-25 J–1994, 2001 meebKÙeceles he*dJevOevÙeeÙes heÁÏJeod Jele&les–
(ii)
(A) meowJe meef›eâÙe: (B) me=ef„keâeues meef›eâÙe: (A) ØeOeeveced (B) heg®<e:
(C) meowJe efveeq<›eâÙe: (D) ØeueÙes SJe efveeq<›eâÙe: (C) iegCe$eÙeced (D) Devle:keâjCeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&,, he=‰- 146 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68
204. meebKÙeceleevegmeej heg®<e Deewj Øeke=âefle keâe mecyevOe nw – 211. meebKÙecele ceW heg®<eyenglJe efmeefæ keâjves keâe nsleg neslee
UGC-25 J–1995
nw– UGC-73 D–2007
(A) efvelÙe: (B) DemelÙe:
(A) mebIeelehejeLe&lJeced (B) Gheeoeve«enCeced
(C) melÙeemelÙe: (D) %eevepevÙe:
(C) heefjCeece: (D) DeÙegiehelØeJe=efòe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe - jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 40
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
205. ØeOeeveheg®<eÙees: keâes Oece&: meceeve:? UGC 25 JL–2016
212. meebKÙekeâeefjkeâe ceW `DeÙegiehelØeJe=òes:' mes keäÙee yeleeÙee
(A) ef$eiegCelJeced (B) DensleglJeced
ieÙee nw? BHU MET–2016
(C) meeceevÙelJeced (D) DeÛesleveced
(A) kewâJeuÙe (B) heg®<eyenglJe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10-11)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 37-38 (C) $ewiegCÙe (D) Øeke=âefle
206. heg®<e efJehejerle nw– UGC-25 D–2001
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
(A) Den¿ej mes (B) he_ÛeceneYetle mes
213. "erkeâ Gòej oerefpeS– UGC-73 J–2007
(C) Øeke=âefle mes (D) he_Ûelevcee$ee mes
R-meebKÙes heg®<eyenglJeb Øeefleheeefoleced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-11) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 38 S-meebKÙeoMe&ves ØeOeevemÙe yenglJeb celeced
207. meebKÙecele ceW `heg®<e' neslee nw– UGC-73 D–2014
(A) R DeMegæ: S Megæ: (B) R Megæ: S DeMegæ:
(A) meef›eâÙe: (B) me‹ele¤he:
(C) GYeeJeMegæew (D) GYeew Megæew
(C) efveeq<›eâÙe: (D) DeÛesleve:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-146
214. ``$ewiegCÙeefJeheÙe&ÙeeÛÛe'' keâmÙe yenglJeb efmeæced–
208. (i) `ef$eiegCeeefoefJeheÙe&Ùeeled' `kewâJeuÙeeLeË ØeJe=òesMÛe' FlÙesleod
K-SET–2013
ÙegeqkeäleÉÙeb ØeceeCeÙeefle– UK-SLET–2015
(A) FeqvõÙemÙe (B) ceveme:
(ii) ef$eiegCeeefoefJeheÙe&Ùeeled efmeæŸeefle–BHU AET–2010
(C) Øeke=âles: (D) heg®<emÙe
(A) heg®<eyenglJeced (B) heg®<emÙe meòeeced
(C) Øeke=âles: meòeeced (D) hejeLee&vegefceefleced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56 215. meebKÙekeâeefjkeâe ceW `$ewiegCÙeefJeheÙe&Ùeeled' mes keäÙee yeleeÙee

209. meebKÙes ceeOÙemLÙeb keâmÙe mJe¤heced– UGC-25 D–2010 ieÙee nw– BHU MET–2011, 2012

(A) heg®<emÙe (B) ØeOeevemÙe (A) kewâJeuÙe (B) heg®<eyenglJe


(C) yegæs: (D) Den¿ejmÙe (C) $ewiegCÙe (D) Øeke=âefle

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-19) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 62,63 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59

203. (C) 204. (A) 205. (B) 206. (C) 207. (C) 208. (B) 209. (A) 210. (B) 211. (D) 212. (B)
213. (B) 214. (D) 215. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 351
216. heg®<eyenglJemeeOekeâe: nsleJe:– BHU AET–2011 222. $ewiegCÙeefJeheÙe&Ùeeled eEkeâ efmeæced– UGC-25 J–2015
(A) $eÙe: (B) <ešd (A) ØeOeeveced (B) heg®<ewkeâlJeced
(C) veJe (D) ÉeoMe (C) heg®<eyenglJeced (D) De%eeveced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
217. meebKÙeevegmeejb heg®<eyenglJeØemLeeheves keâejCeb YeJeefle– 223. (i) heg®<eyenglJe-JÙeeKÙeeÙew oMe&veceeqmle– UP GIC–2015
UGC-25 J–2013 (ii) heg®<eyenglJemÙe efmeefæ: ..... ke=âlee–GJ SET–2008
(A) MejerjekeâejYesoeled (A) heg®<eeLe&oMe&veced (B) Oece&oMe&veced
(B) Øeefleheg®<e%eeveYesoeled (C) meebKÙeoMe&veced (D) meJe&oeMe&efvekeâced
(C) FeqvõÙemebKÙeeYesoeled œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
(D) pevevecejCekeâjCeeveeb ØeefleefveÙeceeled 224. meebKÙeoMe&ve kesâ Devegmeej me=ef„ keâe Deveg›eâce efvecveevegmeej
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59 nw? UGC 09 D–2012

218. meebKÙe kesâ Devegmeej heg®<e nw– UGC-25 J–2000 (A) heg®<e, Øeke=âefle, Denbkeâej, cenled
(B) heg®<e, Øeke=âefle, cenled, Denbkeâej
(A) Skeâ: (B) he_Ûe
(C) Øeke=âefle, heg®<e, cenled, Denbkeâej
(C) Éew (D) yenJe:
(D) Øeke=âefle, heg®<e, Denbkeâej, cenled
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70,72
219. DeOemleves<eg melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle
225. heg®<eevegceeves nslegYe&Jeefle– UGC-73 D–2012
heg®<eesÓeqmle– MH-SET–2016
(A) DeÛeslevelJeced (B) me‹elehejeLe&lJeced
a. meJe&mecYeJeeYeeJeeled b. $ewiegCÙeefJeheÙe&Ùeeled
(C) keâejCeYeeJe: (D) ef$eiegCelJeced
c. Yeeskeäle=YeeJeeled d. MekeälemÙe MekeäÙekeâjCeeled
(A) DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56
(B) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced 226. meebKÙeoMe&ves he=eLf eJÙee: ØeeogYee&Je: Deeqmle– UGC-25 J–2009

(C) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced (A) jmelevcee$eeled (B) ievOelevcee$eeled

(D) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced (C) Meyolevcee$eeled (D) mheMe&levcee$eeled

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73


220. meebKÙeveÙes heg®<emÙe SkeâlJeb efJeÅeles– UK SLET–2015 227. meebKÙeceleevegmeejsCe he=efLeJeer keâmÙee: efJeke=âefle: YeJeefle –
K-SET–2013
(A) DemelÙeced (B) efkeâeq_ÛelmelÙeced
(A) ¤hemÙe (B) jmemÙe
(C) melÙeced (D) DekeâLeveerÙeced
(C) ievOemÙe (D) mheMe&mÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59, 60
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73
221. heg®<eeW kesâ DeveskeâlJe Ùee yenglJe ceW keäÙee keâejCe veneR nw–
228. leceesiegCeebMeeÅen¿ejeled GlheÅeles– UGC-25 J–2005
BHU AET–2010
(A) FeqvõÙeeW keâe (B) leerveeW iegCe (A) %eeveseqvõÙehe_Ûekeâced (B) keâcexeqvõÙehe_Ûekeâced

(C) ØeÙelve (D) JeeÙeg keâe (C) levcee$eehe_Ûekeâced (D) ceve:

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe. 25) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 81

216. (A) 217. (D) 218. (D) 219. (B) 220. (A) 221. (D) 222. (C) 223. (C) 224. (B) 225. (B)
226. (B) 227. (C) 228. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 352
229. (i) Øeke=âles: mee#eeppeeÙeles UP PGT–2000 234. cenòeòJele: peeÙeceeve: heoeLe&: keâLÙeles –
(ii) Øeke=âefle mes mee#eeled GlheVe nw– UGC-25 D–1999 MGKV Ph. D–2016
(A) DeekeâeMe: (B) Øeke=âefle:
(iii) cetueØeke=âles: keâmÙeeslheefòeYe&Jeefle– BHU AET–2011
HAP–2016 (C) Den¿ej: (D) heÃe%eevesefvõÙeeefCe

(A) Den¿ej (B) he_Ûelevcee$ee œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70,71


235. cenòeòJe neslee nw– UGC-73 J–2013
(C) he_ÛeceneYetle (D) cenled
(A) DeJÙekeäleheefjCeece (B) ceve:heefjCeece
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70
(C) DeekeâeMeleòJeheefjCeece (D) ¤heleòJeheefjCeece
230. meebKÙeoMe&ve kesâ Devegmeej me=e„ f keâe efvecee&Ce efkeâleves leòJeeW mes
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-8,9
ngDee nw– UP PGT–2005
236. he_Ûelevcee$ee heefjCeece nQ–
(A) 25 leòJeeW mes (B) 23 leòJeeW mes
(A) cetueØeke=âefle (B) Den¿ej
(C) 24 leòJeeW mes (D) 5 leòJeeW mes
(C) heg®<e (D) FeqvõÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-71,72 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70-71
231. (i) `levcee$ee' GlheVe ngS nQ–UGC-25 J–2008, 2016 237. meebKÙe kesâ Devegmeej FeqvõÙeeW keâer Glheefòe nesleer nw –
(ii) `levcee$ee' ØeeogYetl& e ngS nQ– UGC 73 D–2008 UP-GIC–2009
(iii) meebKÙekeâeefjkeâevegmeejb levcee$ee: keâmceeled GlheÅevles? (A) YeeweflekeâleòJeeW mes (B) yegefæleòJe mes
(C) Den¿ej mes (D) heg®<ewkeâlJe mes
(iv) he_Ûelevcee$ee: keâmceeled meceglhevvee:?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70,71
(v) `he_Ûelevcee$eeefCe' kegâle: ØeeogYe&Jeeqvle–
238. meebKÙeoMe&ve kesâ Devegmeej efÉefJeOe me=ef„ efkeâmemes GlheVe
UGC-25 D–1997, 2006, MH SET–2016
nesleer nw? UGC 73 D–2015
(A) cenòeòJeeled (B) Den¿ejeled (A) Denbkeâej (B) cenled
(C) yegefæle: (D) ceneYetleeled (C) Øeke=âefle (D) he_Ûelevcee$ee
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-24) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-77,78
232. meebKÙecele ceW `cenled' GlheVe neslee nw– UGC-73 D–2009 239. DeOemleves<eg leòJes<eg Øeke=âefleefJeke=âeflemJe¤heelcekebâ Jele&les–
(A) heg®<e mes (B) Øeke=âefle mes UP GDC–2012
(A) DeJÙekeäleced (B) Den¿ej:
(C) Den¿ej mes (D) levcee$ee mes
(C) heg®<e: (D) ceve:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08
233. levcee$eeSB efJekeâej nesleer nQ– UGC-73 J–2012
240. Den¿ejeled keâefle GlheÅevles–
UP GDC–2008
BHU AET–2010, UGC-25 J–2003
(A) heg®<e keâer (B) DeJÙekeäle keâer he_ÛeoMe
(A) (B) <ees[Me
(C) ceneYetleeW keâer (D) Den¿ej keâer (C) SkeâesveeEJeMeefle: (D) eEJeMeefle:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70,71 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-24) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-77,78

229. (D) 230. (A) 231. (B) 232. (B) 233. (D) 234. (C) 235. (A) 236. (B) 237. (C) 238. (A)
239. (B) 240. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 353
241. (i) <ees[Mekeâes ieCe: ØeJele&les? BHU AET–2011, 247. (i) cenòeòJesve keâmÙe Glheefòe:? BHU AET–2014
(ii) <ees[Mekeâes ieCe: keâmceeppeeÙeles– UGC-25 J–2002 (ii) cenle: efkeâceglheÅeles– K-SET–2013, MH-SET–2011
K SET–2013 (iii) cenle: efJekeâej: keâ:? RPSC SET–2010
(A) heg®<eeled (B) Øeke=âles: (A) Øeke=âefle: (B) heg®<e:
(C) cenle: (D) Den¿ejeled (C) Den¿ej: (D) $eÙeceefhe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70,71
242. Den¿ejeled keâefleefJeOe: meie&: ØeJele&les – K-SET–2014 248. he_ÛeYetleeefve mee#eelkegâle: peeÙevles– BHU AET–2011
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe: (A) Øeke=âefle: (B) cenòeòJeeled
(C) Ûelege|JeOe: (D) oMeefJeOe: (C) Den¿ejeled (D) he_Ûelevcee$esYÙe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-24) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 77 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70,71
243. meebKÙeceles he_Ûelevcee$eeefCe keâeefve? K-SET–2015 249. meebKÙeceles SkeâeoMeseqvõÙeeefCe peeÙevles –
(A) he=efLeJÙeeoÙe: he_Ûe (B) ¤heeoÙe: he_Ûe UGC-25 D–2004, 2012

(C) Ûe#egjeoÙe: he_Ûe (D) JeeieeoÙe: he_Ûe


Den¿ejeled
(A) (B) cenle:
(C) Øeke=âles: (D) he_Ûelevcee$esYÙe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 72
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70,71
244. meebKÙeoMe&vejerlÙee TOJe&ieceveb kesâve YeJeefle–
MH SET–2013 250. (i) Øeke=âefleheg®<eÙees: mecyevOe: keâerÂMees YeJeefle–
(A) %eevesve (B) OecexCe (ii) heg®<e-Øeke=âlÙees: mebmeie&:............ Jee|Cele:–
(iii) meebKÙeceleevegmeejb Øeke=âefleheg®<eÙees: mecyevOe: keâerÂMe:–
(C) JewjeiÙesCe (D) keâceexheemeveÙee
UGC-25 J–2008, 2014, K-SET–2015
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 127
(A) pe[epe[Jeled (B) cetkeâ-yeefOej-Jeled
245. (i) `he*diJevOeJeled' mecyeæew keâew?
(C) DevOeceeueeJeled (D) he*diJevOeJeled
(ii) keâÙees: mebÙeesie: `he*diJevOeJeled' meebKÙeveÙes Jee|Cele:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68,69
(iii) meebKÙes `he*diJevOeJeledmebÙeesie:' keâÙeesce&OÙes Gkeäle:–
251. me=ef„›eâces meebKÙew: keâ: vÙeeÙe: mJeeref›eâÙeles GJ SET–2013
UP GDC–2014, BHU AET–2010, K-SET–2014
(A) mLetCeeefveKevevÙeeÙe: (B) DevOehe”gvÙeeÙe:
(A) Øeke=âefle-heg®<eÙees: (B) Øeke=âefle-cevemees: (C) DevOeieesuee”guevÙeeÙe: (D) keâvoyeieesuekeâvÙeeÙe:
(C) yegefæØeke=âlÙees: (D) Øeke=âlÙen¿ejÙees:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68,69
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68 252. (i) meebKÙe kesâ Devegmeej DeekeâeMe keâe keâejCe nw~
246. (i) `he_ÛeceneYetle' efkeâmemes mecyeæ nw– (ii) meebKÙeceleevegmeej DeekeâeMe efkeâmemes GlheVe neslee nw–
(ii) `he_ÛeYetleeefve' keâmceeled peeÙevles– BHU AET–2010 UGC-25 J–1998, D–1999
(A) Øeke=âles: (B) heg®<eeled (A) F&MJejeled (B) DeJÙekeäleeled
(C) he_Ûelevcee$esYÙe: (D) yegæs: (C) Den¿ejeled (D) Meyolevcee$eeled
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73

241. (D) 242. (A) 243. (B) 244. (B) 245. (A) 246. (C) 247. (C) 248. (D) 249. (A) 250. (D)
251. (B) 252. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 354
253. Sles<eg Fob ve ceneYetleced– K-SET–2014 260. (i) meebKÙeoMe&ve ceW cenoeefo Øeke=âefle kesâ efJekeâej keâns ieÙes
(A) DeekeâeMeced (B) he=efLeJeer nQ– UP-PGT–2013, GJ SET–2013
(C) peueced (D) mheMe&: (ii) meebKÙeveÙes efJekeâejeCeeb mebKÙee–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 (A) ÉeoMe (B) heÃeefJebMeefle:
254. (i) meebKÙeceleevegmeej Øeke=âefle keâe efÉleerÙe efJekeâej nw? (C) <ees[Me (D) SkeâeEJeMeefle:
(ii) Øeke=âefle keâe efÉleerÙe heefjCeece nw– UGC-25 J–1999, œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08
UGC-73 J–1999 261. Øeke=âeflejefhe efJeke=âeflejefhe Deeqmle– UK-SLET–2015
(A) heg®<e (B) levcee$e (A) cetueØeke=âefle: (B) Ûe#egefjeqvõÙeced
(C) cenled (D) Den¿ej (C) Den¿ej: (D) kewâJeuÙeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-22)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70-71 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08
255. meebKÙeevegmeej keâcexeqvõÙe keâe cetue nw– UGC-25 D–2001 262. meeJeÙeJeb hejlev$eb nslegceled Deeqmle– UK SLET–2015
(A) heg®<e (B) cenled (A) heg®<e:
(C) Den¿ej (D) he_ÛeYetle (B) ØeOeeveced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-24)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-77-78 (C) cenoeefo-he=efLeJÙevleb $eÙeeseEJeMeefleleòJeced
256. cenled leòJe keâe GlheefòemLeeve nw– UGC-25 D–2003 (D) S<eg ve efkeâceefhe
(A) Den¿ej (B) ØeOeeve œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-10)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-32, 33
(C) FeqvõÙeeB (D) levcee$ee 263. meebKÙeevegmeejb me=ef„keâejCeb efkeâced– UGC-25 D–2014
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-22)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70-71 (A) heg®<e: (B) Øeke=âefle:

257. `mheMe&-levcee$e' keâe keâeÙe& nw– UGC-73 J–1991 (C) yeÇÿee (D) Øeke=âefle-heg®<emebÙeesie:
(A) DeekeâeMe (B) JeeÙeg œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68
(C) ¤he (D) he=LJeer 264. Øeke=âefle keâe efJekeâej keäÙee nw– BHU MET–2012
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 72 (A) cenled (B) DeJÙekeäle

258. meebKÙeceleevegmeej FeqvõÙeeB GlheVe nesleer nQ– (C) heg®<e (D) ØeOeeve
UGC 73 J–1998 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-22)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-70,71
(A)Den¿ejeled (B) heg®<eeled 265. Øeke=âefle SJeb heg®<e kesâ mebÙeesie mes keäÙee neslee nw–
(C) YetlesYÙe: (D) ØeOeeveeled BHU AET–2010
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-24)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-77-78 (A) ØeueÙe (B) ceesn
259. (i) Øeke=âles: ØeLeceb efkeâced GlheVeb YeJeefle? UGC-73 D–1997 (C) %eeve (D) me=ef„

(ii) meebKÙeceleevegmeej Øeke=âefle keâe ØeLece efJekeâej nw – œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68
K SET–2013 266. cenoeefoleòJe keäÙee nQ– BHU AET–2011
(A) Den¿ej (B) DeCeg (A) Øeke=âefle (B) efJeke=âefle
(C) he_Ûelevcee$e (D) cenled (C) oesveeW (D) oesveeW ceW mes keâesF& veneR
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 8,9 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08,09

253. (D) 254. (D) 255. (C) 256. (B) 257. (B) 258. (A) 259. (D) 260. (C) 261. (C) 262. (C)
263. (D) 264. (A) 265. (D) 266. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 355
267. meebKÙeceleevegmeejb `cenled' Deeqmle? DU Ph. D–2016 274. (i) ceve efkeâme Øekeâej keâer FeqvõÙe nw– UP PGT–2009, 2010
UGC 25 Jn–2017 (ii) meebKÙeceles ceve: keâerÂMeb FeqvõÙeb YeJeefle– UGC-25
(A) Øeke=âefle: (B) efJeke=âefle: J–2004, BHU AET–2011, UK-TET–2011, K-SET–2014
(C) Øeke=âefleefJeke=âefle: (D) ve Øeke=âefle: ve efJeke=âefle: (A) keâcexeqvõÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08 (B) %eeveseqvõÙe
268. me=ef„ kesâ me_Ûeeueve ceW keâewve me#ece nw–
(C) GYeÙeelcekeâ
BHU AET–2011
(D) FveceW mes keâesF& veneR
(A) ØeOeeve (B) heg®<e
(C) oesveeW (D) oesveeW ceW keâesF& veneR
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-27) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 84
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68 275. meebKÙekeâeefjkeâeÙeeb ceveme: meeOeejCeJe=efòe: Deeqmle?

269. Meyolevcee$e mes efkeâmekeâer Glheefòe nesleer nw– JNU M. Phil/Ph. D–2015
BHU AET–2011 (A) mebkeâuhe: (B) ØeeCe:
(A) DeekeâeMe keâer (B) JeeÙeg keâer (C) DeefYeceeve: (D) DeOÙeJemeeÙe:
(C) Deeqive keâer (D) peue keâer œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-27) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 84
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 72 276. `Jeekedâ' keâerÂMeer YeJeefle BHU AET–2010
270. F&MJejke=â<Ce kesâ Devegmeej mebmeej keâe cetue keâejCe keäÙee (A) keâcexeqvõÙe (B) %eeveseqvõÙe
nw – BHU AET–2011
(C) GYeÙeced (D) veesYeÙeced
(A) efJeke=âefle (B) Øeke=âefle
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-26) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 81
(C) heg®<e (D) F&MJej
277. %eeveseqvõÙes<eg Devleie&leb efkeâced BHU AET–2010
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-03) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 08
(A) Jeekedâ (B) heeefCe:
271. meebKÙekeâeefjkeâeÙeeb meie&mÙe keâejCeced– UGC-25 J–2015
(A) heg®<e: (B) F&MJej: (C) heeo: (D) Ûe#eg:

(C) ØeOeeveced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-26) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 81


(D) heg®<e-Øeke=âefle-mebÙeesie:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68 278. GYeÙeelcekeâced De$e efkeâced– BHU AET–2010
272. `leleesÓn¿ej:' Fefle Den¿ejmÙe Glheefòe: kegâle: YeJeefle – (A) lece: (B) jpe:
UGC-25 J–2015, D–2015 (C) ceve: (D) iegCe:
(A) Øeke=âles: (B) cenle:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-27) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 84
(C) <ees[MeieCeeled (D) he_ÛeYetlesYÙe:
279. meebKÙe kesâ Devegmeej ßees$e efkeâme FeqvõÙe kesâ Devleie&le
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-22) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 70 Deelee nw– BHU AET–2010
273. meebKÙeceles JeeÙees: ØeeogYee&Je: keâmceeled– UGC-25 J–2006
(A) %eeveseqvõÙe (B) keâcexeqvõÙe
(A) Meyolevcee$eeled (B) mheMe&levcee$eeled
(C) oesveeW (D) oesveeW mes Deueie
(C) ievOelevcee$eeled (D) jmelevcee$eeled
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-26) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 81
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 72
267. (C) 268. (C) 269. (A) 270. (B) 271. (D) 272. (B) 273. (B) 274. (C) 275. (A) 276. (A)
277. (D) 278. (C) 279. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 356
280. (i) F&MJejke=â<Cesve yegæs: eEkeâ ue#eCeb oòeced– 287. meebKÙeoMe&veevegmeejced DeOÙeJemeeÙeelcekebâ leòJeb efkeâced–
(ii) meebKÙekeâeefjkeâeceles yegæs: mJe¤heb efkeâced? UGC-25 J–2015
(iii) meebKÙeceles yegefæ: keâerÂMeer– BHU AET–2010 (A)yegefæ: (B) Ûe#eg:
(iv) meebKÙeceleevegmeejsCe yegæs: ue#eCeceefmle– RPSC (C) lJekedâ (D) keâCe&:
«es[-I PGT–2015, RPSC SET–2010, 2013- 2014 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73
(A) me¿uheeeqlcekeâe (B) DeYeeJeeeqlcekeâe 288. (i) ``DeefYeceeveesÓn¿ej:'' efpemekeâe ue#eCe nw, Jen nw –
(C) DeefYeceeveeeqlcekeâe (D) DeOÙeJemeeÙeeeqlcekeâe (ii) DeefYeceeve keâe iegCe nw– BHU MET–2014,
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 UGC-25 J–2003
281. yegæs: meeeqòJekeâiegCe: YeJeefle– DU M. Phil–2016 (A)yegefæ (B) Øeke=âefle

(A) DeOece&: (B) De%eeveced (C) Den¿ej (D) ceve

(C) JewjeiÙeced (D) DevewMJeÙe&ced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-24)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 77, 78


œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 289. (i) ØekeâeMeelcekeâ keâewve nw–
282. DeOÙeJemeeÙeMeyosve efkeâcegÛÙeles– BHU AET–2011 (ii) meebKÙeoMe&veevegmeej ØekeâeMe mes mecyeæ nw–
UGC-73 J–2011, BHU MET–2011, 2012
(A) yegefæ: (B) Oece&:
(A) jpeesiegCe (B) ØeOeeve
(C) %eeveced (D) SsMJeÙe&ced
(C) meòJeiegCe (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73
283. cenle: Je=efòe:– UGC-25 J–2006
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
290. efjkeälemLeeveeW keâer hete|le kesâ efueS efvecveeef¿le Ûeej efJekeâuheeW
(A) DeefYeceeve: (B) me¿uhe:
ceW mes keâewve-mee efJekeâuhe GheÙegkeäle nw– UP PGT–2005
(C) DeOÙeJemeeÙe: (D) DeeueesÛeveced
(keâ) .......... ueIeg ØekeâeMekeâced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73,74
(Ke) ieg® JejCekeâced ..........
284. DeOÙeJemeeÙees ue#eCeceeqmle– CCSUM Ph. D–2016
(ie) ........... DeLe&lees Je=efòe:
(A) ceveme: (B) cenle:
(Ie) Ghe„cYekebâ Ûeue_Ûe ............
(C) Den¿ejmÙe (D) FeqvõÙeeCeeced
(A) ØeoerheJeled, meòJeced, lece:, jpe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 (B) meòJeced, lece:, ØeoerheJeled, jpe:
285. %eeveb keâmÙe Oece&:– UGC-25 D–2007, 2012 (C) lece:, jpe:, meòJeced, ØeoerheJeled
(A) heg®<emÙe (B) Øeke=âles: (D) jpe:, lece:, melJeced, ØeoerheJeled
(C) Den¿ejmÙe (D) yegæs: œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 291. (i) iegCeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw UGC-73 J–2006,
286. yegeæf kesâ meeeqòJekeâ ¤heeW ceW mes Skeâ nw–BHU AET–2010 (ii) meebKÙecele kesâ Devegmeej iegCe nesles nQ – D–1994,
(A) DeOece& (B) De%eeve (A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(C) DeJewjeiÙe (D) %eeve (C) he_Ûe (D) oMe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 43

280. (D) 281. (C) 282. (A) 283. (C) 284. (B) 285. (D) 286. (D) 287. (A) 288. (C) 289. (C)
290. (B) 291. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 357
292. (i) meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej jpeesiegCe neslee nw– 299. ieg® JejCekebâ efkeâced– BHU AET–2010, 2011
(ii) jpeesiegCe nw–UGC-73 D–2012, UP PGT–2011 (A) lece: (B) jpe:
(iii) F&MJejke=â<Cecelesve jpe: keâerÂMeb YeJeefle– (C) meòJeced (D) ve efkeâceefhe
MH SET–2011
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
(A) ØekeâeMekeâ: (B) JejCekeâ:
300. lecees iegCees YeJeefle– BHU AET–2012
(C) ueIeg: (D) Ghe„cYekeâ:
(A) ØekeâeMeelcekeâ: (B) ceesnelcekeâ:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
293. leceesiegCemÙe ØeÙeespeveced Deeqmle– UP GDC–2012 (C) ØeJeòe&keâ: (D) Ûe_Ûeue:
(A) ØeJe=efòe: (B) ØekeâeMe: œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-12)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-43-44
(C) efveÙeceveced (D) efJe<eeo: 301. ØeerlÙeØeerefleefJe<eeoelcekeâe:– BHU AET–2011
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 44 (A) iegCee: (B) oes<ee:
294. meebKÙekeâeefjkeâe ceW efveÙeceelcekeâ keâewve nw? (C) heg®<ee: (D) osne:
BHU MET–2016
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 42
(A) DeekeâeMe (B) meòJeiegCe
302. (i) ueIeg ØekeâeMekeâ_Ûe– BHU AET–2011
(C) jpeesiegCe (D) leceesiegCe
(ii) meebKÙecelesve `ueIegØekeâeMekeâefce„b' efkeâced?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-44
(iii) ueIegØekeâeMekeâ_Ûesefle És JewefMe„dÙes mle:–
295. cenle: Øeke=âlesMÛe meceeveOece&: keâ:– BHU AET–2010
UGC-25 S–2013, MH-SET–2013, G GIC–2015
(A) ef$eiegCelJeced (B) ef$eiegCejeefnlÙeced
(A) meòJeced (B) jpe:
(C) efvelÙelJeced (D) ÛewlevÙeced
(C) lece: (D) ceve:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 41
296. (i) meòJeiegCees YeJeefle– BHU AET–2010 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
(ii) meòJeiegCemÙe ue#eCeb efkeâced– UP PGT–2005 303. Ghe„cYekebâ Ûeue_Ûe– BHU AET–2011, UGC-25 D–2002
K-SET–2013, UGC-73 D–1992, 1996 (A) meòJeced (B) jpe:
(A) Ûeueced (B) DeeJejCekeâced (C) lece: (D) ceve:
(C) Ghe„cYekeâced (D) ueIegØekeâeMekeâced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45 304. ØeoerheJeÛÛeeLe&lees Je=efòe:– BHU AET–2011
297. SsMJeÙe&ced keâmÙe ue#eCeb YeJeefle? UGC 25 J–2016
(A) iegCeeveeced (B) Yetleeveeced
(A) jpeesiegCemÙe (B) meòJeiegCemÙe
(C) levcee$eeCeeced (D) heg®<eeCeeced
(C) leceesiegCemÙe (D) heg®<emÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73,76 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
298. jpeesiegCemÙe ue#eCeb efkeâced– BHU AET–2010 305. meebKÙew: iegCee: ......... Fefle Jee|Celee:–UGC-25 J–2008
(A) ØekeâeMekeâced (B) Ûeueced (A) megKe-og:Ke-ceesnelcekeâe: (B) F„eefve„esYeÙeelcekeâe:
(C) ueIeg (D) DeeJejCekeâced (C) ØeerlÙeØeerefleefJe<eeoelcekeâe: (D) megKe-og:Ke-jeieelcekeâe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 42

292. (D) 293. (C) 294. (D) 295. (A) 296. (D) 297. (B) 298. (B) 299. (A) 300. (B) 301. (A)
302. (A) 303. (B) 304. (A) 305. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 358
306. `meòJeiegCe' oslee nw– UGC-25 D–2011 313. DeOemleveJeie&Ùees: meceerÛeerveb ÙegiceheÙee&Ùeb efJeefÛevegle–
(A) og:Keced (B) Øeerefle: MH SET–2013
(C) efJe<eeoced (D) ceesnced (keâ) meòJeced 1. me¿uheefJekeâuheelcekeâced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 43 (Ke) jpe: 2. De%eeveced
307. meebKÙeceles ieg®JejCekeâ_Ûe GÛÙeles– UGC-25 S–2013 (ie) lece: 3. ØekeâeMekeâced
(A) meòJeced (B) lece: (Ie) ceve: 4 Ghe„cYekeâced
(C) jpe: (D) ¤heced ket â š : keâ Ke ie Ie
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45 (A) 1 2 3 4
(B) 2 1 4 3
308. (i) meebKÙeoMe&ve ceW `jpeesiegCe' neslee nw–
(C) 4 3 1 2
(ii) jpeesiegCe: eEkeâ Øekeâejkeâ: YeJeefle– UP PGT–2013 (D) 3 4 2 1
RPSC SET–2013-2014
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13,27)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-45,84
(A) eqmLej
314. he_ÛeefJeheÙe&ÙeYesoe: YeJeeqvle~ keâmceeled? MH SET–2011
(B) Ghe„cYekeâ leLee Ûe_Ûeue
(A) keâjCeJewkeâuÙeeled (B) yegæse|JeheÙe&Ùeeled
(C) Deveghe„cYekeâ leLee DeÛeue
(C) Yesoeveeb heefjceeCeeled (D) keâejCekeâeÙe&efJeYeeieeled
(D) ueIeg leLee ØekeâeMe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46,47)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 131-135
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-45,46
315. F&MJejke=â<Ce kesâ Devegmeej leceesiegCe keâe keäÙee mJe¤he nw–
309. ``lece: ØeoerheJeÛÛeeLe&lees Je=efòe:'' keâLeveb keâmÙe efJe<eÙes–
BHU AET–2011
JNU MET–2014, UGC-25 J–2015
(A)DeJejesOekeâ (B) ØekeâeMekeâ
(A) Øeke=âles: (B) heg®<emÙe
(C) ieefleMeerue (D) keâesF& veneR
(C) iegCe$eÙemÙe (D) vewkeâmÙeeefhe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 46
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45
316. meebKÙeoMe&ve keâe ØeerlÙeelcekeâ iegCe nw– BHU MET–2015
310. `jpeesiegCe' keâe ØeÙeespeve nw– BHU AET–2010
(A) jpe: (B) lece:
(A) ØekeâeMeve (B) ØeJele&ve
(C) meòJeced (D) jme:
(C) efveÙev$eCe (D) leerveeW ceW mes keâesF& veneR
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 42, 43
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-12)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-44, 46
317. leceesiegCe: YeJeefle– UP GIC–2015
311. ef›eâÙeeMeerue iegCe keâewve-mee nw– BHU AET–2010
(A) YeejÙegkeäle: (B) Øesjkeâ:
(A) leceesiegCe (B) meòJeiegCe
(C) ØekeâeMekeâ: (D) ef›eâÙeeMeerue:
(C) jpeesiegCe (D) Ùes meYeer
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 46
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-13)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 46
318. meebKÙeoMe&ve ceW `DeØeerlÙeelcekeâ' iegCe keâewve mee nw?
312. leceesiegCe keâe mJeYeeJe keäÙee nw– BHU AET–2011
UGC 73 D–2015
(A) DeØeerlÙeelcekeâ (B) ØeerlÙeelcekeâ (A)jpeesiegCe: (B) meòJeiegCe:
(C) efJe<eeoelcekeâ (D) leerveeW
(C) jpeesefceßeleceesiegCe: (D) leceesiegCe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 42, 43 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 43
306. (B) 307. (B) 308. (B) 309. (C) 310. (B) 311. (C) 312. (C) 313. (D) 314. (B) 315. (A)
316. (C) 317. (A) 318. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 359
319. (i) meebKÙeceles meòJeiegCemÙe mJeYeeJees efJeÅeles 325. meebKÙe kesâ Devegmeej heg®<eeLe& nQ– UK TET–2011
(ii) meòJeiegCe keâe mJeYeeJe keäÙee nw– (A) Oece& Deewj keâece (B) Yeesie Deewj DeheJeie&
(iii) meebKÙeceleevegmeejb meòJeiegCe:– UGC-25 J–2013 (C) Oece& Deewj cees#e (D) DeLe& Deewj cees#e
–2015, BHU AET–2010 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-42) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 122
(A) megKeelcekeâ: (B) og:Keelcekeâ: 326. meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej `kewâJeuÙe' Øeeefhle efkeâmemes
(C) DeYeeJeelcekeâ: (D) ceesnelcekeâ: nesleer nw– BHU MET–2014
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 43 (A) yeÇÿe%eeve mes (B) F&MJej%eeve mes
320. `meòJeiegCemÙe' ue#eCeb efkeâced – BHU AET–2010 (C) Øeke=âefle-heg®<e-efJeJeskeâ mes (D) Øeke=âefle-%eeve mes
(A) ueIegØekeâeMekeâced (B) DeeJejCekeâced œeesle–meebKÙeleòJekeâewcegoer-ØeYee (keâe.-44)–DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰-267
(C) Ûeueced (D) Ghe„cYekeâced
327. meebKÙeceleevegmeej cees#e keâe meeOeve nw– UGC-25 J–1994
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45 (A) yeÇÿe%eeve (B) Øeke=âefle-heg®<e-efJeJeskeâ
321. efJe<eeoesÓmÙe mJe¤heced– UGC-25 J–2005
(C) De„e”Ùeesie (D) F&MJej-%eeve
(A) meòJeiegCemÙe (B) leceesiegCemÙe
œeesle–meebKÙeleòJekeâewcegoer-ØeYee (keâe.-44)–DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰-267
(C) jpeesiegCemÙe (D) heg®<emÙe
328. Jemlegle: cees#e: keâmÙe YeJeefle– BHU AET–2010
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-12) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 44 (A) Øeke=âles: (B) heg®<emÙe
322. jpeesiegCe: YeJeefle– BHU AET–2012
(C) ceveme: (D) yegæs:
(A) ØeJe=efòepevekeâ: (B) ceesnelcekeâ:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-62)– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 165
(C) %eeveelcekeâ: (D) megKeelcekeâ:
329. meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej kewâJeuÙe keâe GheeÙe nw–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 46 UP GDC–2008, UGC-25 D–2006
323. (i) efYeVeOecee&Ceeb iegCeeveeb Je=efòe: keâerÂMeer YeJeefle– (A) Yeeqkeäle (B) keâce&
(ii) meebKÙeceles iegCeeveeb ØeJe=efòe: keâerÂMeer– (C) efJeJeskeâKÙeeefle (D) Gheemevee
UGC 25 J–2016, RPSC SET–2010 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44)–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-263
(A) peueJeled (B) JeeÙegJeled
330. (i) meebKÙeceleevegmeej kewâJeuÙe keâe mJe¤he nw–
(C) DeeqiveJeled (D) ØeoerheJeled
(ii) kewâJeuÙeb efkeâceeqmle– UGC-25 J–2007
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45 (iii) meebKÙecelesve kewâJeuÙeb keâerÂMeb YeJeefle–
324. meebKÙe kesâ Devegmeej `yegefæ' kesâ ØecegKe heefjCeece nQ– D–2012, 2013, MH SET–2013
UP PGT–2004, 2009 efvelÙemegKeeefYeJÙeeqkeäle:
(A)
(A) efJeheÙe&Ùe, DeMeeqkeäle, efmeefæ Deewj lecemed (B) DeelÙeeqvlekeâog:KeefveJe=efòe:
(B) efJeheÙe&Ùe, DeMeeqkeäle, legef„ Deewj efmeefæ
(C) Sskeâeeqvlekeâog:KeefveJe=efòe:
(C) efJeheÙe&Ùe, DeMeeqkeäle, ceesn Deewj efmeefæ
(D) SskeâeeqvlekeâelÙeeqvlekeâog:KeefveJe=efòe:
(D) efJeheÙe&Ùe, DeMeeqkeäle, ceesn Deewj lecemed
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-68) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 173
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 131
319. (A) 320. (A) 321. (B) 322. (A) 323. (D) 324. (B) 325. (B) 326. (C) 327. (B) 328. (A)
329. (C) 330. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 360
331. Sskeâeeqvlekeâced DeelÙeeqvlekebâ kewâJeuÙeced Deehveesefle– 338. meebKÙeoMe&ves efve:ßesÙeme: meeOeveb efkeâced– HE–2015
K-SET–2013 (A) yeÇÿe%eeveced (B) Yeeqkeäle:
(A) ceneved (B) ØeOeeveced (C) leòJe%eeveced (D) efÛeòeMegefæ:
(C) heg®<e: (D) Den¿ej: œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-64) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 167,168
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-68) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 173 339. meebKÙemÙe cetueefmeæevleesÓeqmle– UP GIC–2015
332. meebKÙeceleevegmeej DeheJeie& neslee nw– UGC-25 J–1995 (A) Øeke=âefleheg®<ewkeäÙeced (B) Øeke=âefleheg®<eefJeJeskeâ:
(A) %eevepevÙe: (B) JewjeiÙepevÙe:
(C) Øeke=âefleyengueced (D) heg®<ewkeâlJeced
(C) DeYÙeemepevÙe: (D) efJeJeskeâpevÙe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 49
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44)–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-263
340. ``%eevesveeheJeie&:'' efkeâme cele ceW nw– UGC-73 J–2010
333. `ØelÙeÙemeie&' ceW Ùen DevleYe&tle nw– UGC-25 J–1998
(A) meebKÙeceles (B) vÙeeÙeceles
(A) levcee$e (B) heg®<e
(C) pewefceefveceles (D) ÛeeJee&keâceles
(C) Denbkeâej (D) efJeheÙe&Ùe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 127
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 148
341. DeelÙeeqvlekeâog:KeefveJe=efòeYe&Jeefle– UGC-73 J–2012
334. `ØelÙeÙemeie&' ceW Ùen DevleYet&le nw– UGC-25 D–1998
(A) Oecee&led (B) leòJe%eeveeled
(A) levcee$e (B) DeMeeqkeäle
(C) ieg®Jevoveeled (D) Deew<eOeheeveeled
(C) heg®<e (D) Den¿ej
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-68)–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-337
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 148
342. `ef$ekeâeueceeYÙevlejb keâjCeced– UGC-25 J–2009
335. heg®<emÙe cees#eeLeË ØeJele&les– DU M. Phil–2016
(A) meoevevoceles (B) kesâMeJeefceßeceles
(A) JÙekeäleced (B) DeJÙekeäleced
(C) ceneved (D) ceve: (C) F&MJejke=â<Ceceles (D) pewefceefveceles

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-33) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 101
336. (i) meebKÙe ceW DeheJeie& keâer Øeeefhle nesleer nw– 343. `heg®<eyenglJeb' keâes keâewve-mee oMe&ve mJeerkeâej keâjlee nw–

(ii) F&MJejke=â<Ceevegmeejced DeheJeieex YeJeefle– BHU MET–2014

UGC-25 J–2003, BHU MET–2015, GJ SET–2003 (A) meebKÙe (B) vÙeeÙe


(A) keâce& mes (B) %eeve mes (C) ceerceebmee (D) JewMesef<ekeâ
(C) cees#e mes (D) iegCe mes œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44) - jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 127 344. meebKÙekeâeefjkeâe ceW `DeevegßeefJekeâ:' keâe keäÙee DeLe& nw–
337. `%eeve' mes neslee nw– UGC-73 D–1992 BHU MET–2014
(A) og:Ke (B) DeheJeie& (A) hegjeCe (B) iegCe$eÙe
(C) yegefæ (D) Oeve (C) mce=efle (D) Jeso
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-44) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 127 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-2) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 5

331. (C) 332. (D) 333. (D) 334. (B) 335. (B) 336. (B) 337. (B) 338. (C) 339. (B) 340. (A)
341. (B) 342. (C) 343. (A) 344. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 361
345. efkeâme oMe&ve ceW Ùen Øeefleheeefole efkeâÙee ieÙee nw efkeâ 352. meebKÙeeefYeceleKÙeeefle: keâe– UGC-25 J–2013
DeelceeSB Deveskeâ nQ– UP PGT–2002 (A) DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle: (B) DevÙeLeeKÙeeefle:
(A) vÙeeÙeoMe&ve ceW (B) ceerceebmeeoMe&ve ceW (C) efJeJeskeâKÙeeefle: (D) DemelKÙeeefle:
(C) meebKÙeoMe&ve ceW (D) JesoevleoMe&ve ceW
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe-44)-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–263
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59 353. keâejCeiegCeelcekeâlJeeled keâmÙe DeJÙekeäleceefhe efmeOÙeefle –
346. F&MJejefmeefæ: efve¤efhelee veeeqmle– UGC 73 D–2013 MH SET–2016
(A) meebKÙes (B) Jesoevles (A) keâejCemÙe (B) keâeÙe&mÙe
(C) vÙeeÙes (D) ceerceebmeeÙeeced
(C) heg®<emÙe (D) ØeOeevemÙe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 32
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-14) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 48
347. `Øeke=âefleme¤he' Deewj `efJe¤he' keäÙee nw– BHU MET–2011
354. meebKÙekeâeefjkeâeÙeeb mJeeref›eâÙeles– UK SLET–2015
(A) cenled (B) Øeke=âefle
(A) mesMJejJeeo: (B) efvejerMJejJeeo:
(C) heg®<e (D) ØeOeeve
(C) GYeÙeefJeOe: (D) DevegYeÙeefJeOe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-8) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 27
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 32
348. keâewve F&MJej keâes mJeerkeâej veneR keâjlee nw–
BHU MET–2011 355. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg ÙeesiÙeb efJeefÛevegle–
(A) vÙeeÙe (B) JewMesef<ekeâ MH SET–2016
(C) Jesoevle (D) meebKÙe (keâ) ØelÙeÙemeie&: 1. De„eoMe
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer,Yet. he=‰- 32 (Ke) leeefceœe: 2. oMeefJeOe:
349. keâeÙeË YeJeefle– UGC-25 D–2005 (ie) efJeheÙe&Ùe: 3. Ûelege|JeOe:
(A) kesâJeueb Øeke=âefleme¤heced (Ie) ceneceesn: 4. he_ÛeefJeOe:
(B) kesâJeueb Øeke=âefleefJe¤heced keâ Ke ie Ie
(C) Øeke=âefleme¤heceefhe Øeke=âefleefJe¤heceefhe
(A) 3 1 4 2
(D) ve Øeke=âefleme¤heb ve Øeke=âefleefJe¤heced
(B) 1 2 3 4
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-8) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 27 (C) 2 4 3 1
350. meebKÙekeâeefjkeâe kesâ Devegmeej megùlØeeefhle nw? (D) 4 3 1 2
BHU MET–2016 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46,47,48)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 138
(A) efmeefæ (B) iegCe
356. `DeevegßeefJekeâ' Meyo keâe DeLe& nw– BHU AET–2010
(C) legef„ (D) Meeqkeäle
(A) ßegefleØeefleheeefole
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-51)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 145, 146
(B) mce=efleØeefleheeefole
351. he_ÛeceneYetleeefve efJeMes<e: keâLÙevles– DU M. Phil–2016
(C) hegjeCeeskeäle
(A) MeevlelJeeled (B) IeesjlJeeled
(C) cet{lJeeled (D) Gkeäle meJexiegCeesheslelJeeled (D) leerveeW ceW mes keâesF& veneR

œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-38)–jekesâMeMeem$eer, he=‰- 111 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-2) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 05

345. (C) 346. (A) 347. (A) 348. (D) 349. (C) 350. (A) 351. (D) 352. (C) 353. (B) 354. (B)
355. (A) 356. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 362
357. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb 363. peieled kesâ keâòee& F&MJej veneR nw– Ùen ceeveles nQ–
efJeefÛevegle– MH SET–2011 UGC-73 S–2013
A. efmekeâleeYÙe: lewueeslheefòe: YeJeefle (A)vewÙeeefÙekeâe: (B) meebKÙee:
B. ØeOeeveJÙeeflejskeâer heg®<e: Deeqmle (C) DeÉwleJesoeeqvleve: (D) Ùeesefieve:
C. Ùeoe meòJeceglkeâšb YeJeefle leoe ieg¤CÙe”eefve YeJeeqvle œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 32
D. heg®<emÙe meeef#elJeb veeeqmle
364. `DeevegßeefJekeâ' keânles nQ– UP PGT–2005
(A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
(A) ueewefkeâkeâ GheeÙe mes (B) Jewefokeâ GheeÙe mes
(B) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, melÙeced
(C) Yeeweflekeâ GheeÙe mes (D) veweflekeâ GheeÙe mes
(C) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-2) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 05
(D) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
365. meebKÙeoMe&ve kesâ Devegmeej GefÛele cesue keâerefpeÙes?
meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-9,11,13,19)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 31,38,46,62
UGC 73 D–2015
358. meebKÙeoMe&ve kesâ Øeme” ceW `cenled' keâe DeLe& nw–
BHU MET–2015 (keâ) yegefæjnbkeâejes ceve: (i) oMeefJeOe:
(A) Øeke=âefle (B) heg®<e (Ke) yegæereqvõÙeeefCe (ii) jpe:
(C) iegCe$eÙe (D) yegefæ (ie) ceneceesn: (iii) Devle:keâjCeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 09 (Ie) Ghe„cYekebâ Ûeueced (iv) %eeveseqvõÙeeefCe
359. `„JeoevegßeefJekeâ:' efkeâme oMe&ve mes mecyeeqvOele nw– keâ Ke ie Ie
BHU MET–2008, 2012 (A) (iv) (iii) (i) (ii)
(A) meebKÙeoMe&ve mes (B) vÙeeÙeoMe&ve mes (B) (i) (ii) (iv) (iii)
(C) JesoevleoMe&ve mes (D) ÙeesieoMe&ve mes (C) (iii) (iv) (i) (ii)
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-2) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 05 (D) (ii) (iii) (iv) (i)
360. mebKÙeepevÙe heefjceeCe neslee nw– UGC 73 J–2005 meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-33,34,48,13)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 101,103,135,45
(A) IešheefjceeCeced (B) $emejsCegheefjceeCeced 366. DeOeesÓef¿leeveeb Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle –
(C) letuekeâheefjceeCeced (D) hešheefjceeCeced K-SET–2015
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–206-209 (keâ) Oece&: 1. yevOe:
361. `heefjCeeceJeeo' efkeâmekeâe efmeæevle nw– (Ke) DeOece&: 2. DeheJeie&:
UGC-73 J–2005, 2011, D–2012 (ie) %eeveced 3. DeOeesieceveced
(A) Jesoevle (B) meebKÙe (Ie) efJeheÙe&Ùe: 4. TOJe&ieceveced
(C) vewÙeeefÙekeâ (D) ceerceebmekeâ
keâ Ke ie Ie
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 141 (A) 3 4 2 1
362. heeoefJeYeeiees veeeqmle– UGC-73 D–2013 (B) 2 3 4 1
(A) yeÇÿemet$e«evLes (B) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced (C) 4 3 2 1
(C) vÙeeÙemet$e«evLes (D) ceerceebmeemet$e«evLes (D) 1 2 3 4
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe - jekesâMeMeem$eer, Yet0 he=‰- 19,29 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-44) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 127,129

357. (C) 358. (D) 359. (A) 360. (B) 361. (B) 362. (B) 363. (B) 364. (B) 365. (C) 366. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 meebKÙekeâeefjkeâe 363
367. DeOemleves<eg melÙeemelÙeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–meeb K Ùekeâeef j keâeveg m eejb keâ S<e ef J eheÙe& Ù eeMeeq k eä l e
371.
MH SET–2013 legef„efmeæÙeeKÙe: meie&:? RPSC SET–2013-14
(A) heg®<emeie&: (B) Øeke=âeflemeie&:
(keâ) ØeceeCe$eÙeb meeKÙew: mJeerke=âleced
(C) ØelÙeÙemeie&: (D) kewâJeuÙemeie&:
(Ke) ØeceeCeÛeleg„Ùeb meebKÙemecceleced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 131
(ie) keâeÙeË meled
372. Øeke=âlesjvegheueeqyOe: ................................ YeJeefle
(Ie) yegæereqvõÙeeefCe <ešd GJ SET–2016
(A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced (A) meew#cÙeeled (B) DeeflemeeceerhÙeeled
(B) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced (C) Deefleotjeled (D) DeYeeJeeled
(C) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-8) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 27
(D) melÙeced, melÙeced, melÙeced, melÙeced 373. meebKÙeoMe&ves kewâJeuÙeb YeJeefle– GJ SET–2003
(A) Øeke=âles: (B) heg®<emÙe
meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-4,9,34) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12,29,103
(C) ceveme: (D) iegCemÙe
368. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
œeesle–meebKÙeleòJekeâewcegoer-ØeYee (keâe0-68)-DeeÅeeØemeeo efceße, hespe–305
MH-SET–2013
374. ØelÙeÙemeie&mÙe efve¤heCeb Jele&les– GJ SET–2008
(keâ) GYeÙeelcekeâced (1) DeJÙekeäleced
(A) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced (B) Jesoevlemeejs
(Ke) Øeke=âefle: (2) ceve: (C) leke&âYee<eeÙeeced (D) leke&âmeb«ens
(ie) leg„Ùe: (3) veeveeßeÙee œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-46) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 131
(Ie) heg®<emÙe cees#eeLeË ØeJele&les (4) veJe 375. ........... De„efmeefæ<eg ve heefjieCÙeles– GJ SET–2016
keâ Ke ie Ie (A) DeefCecee (B) F&efMelJeced
(A) 2 3 4 1 (C) leefvecee (D) ueefIecee
(B) 1 2 3 4 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 76
(C) 4 1 2 3 376. mebkeâuhe is the characteristic of– WB SET–2010
(D) 3 4 1 2 (A) yegefæ: (B) Den¿ej:
meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-27,62,47)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 84,165,139,159 (C) ceve: (D) he_Ûelevcee$eced
369. meebKÙeceles efmeefævee&eqmle– CCSUM Ph. D–2016 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-27) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 84
(A) Tn: (B) og:KeefJeIeelee 377. Arrange in Correct order– WB SET–2010
(keâ) ieg®JejCekeâced 1. meòJeced
(C) oeveced (D) DeefCecee
(Ke) Ghe„cYekebâ Ûeue_Ûe 2. jpe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-51) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 146 (ie) ueIegØekeâeMekeâced 3. lece:
370. meebKÙeceles SkeâeoMekeâ: ieCe: levcee$ehe_ÛekeâMÛe Fefle efÉefJeOe: keâ Ke ie
meie&: keâmceeled ØeJele&les– RPSC SET–2013-14 (A) 1 2 3
(A) Den¿ejeled (B) Øeke=âles: (B) 3 2 1
(C) 2 3 1
(C) cenle: (D) YetlesYÙe:
(D) 1 3 2
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-24) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 77 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-13) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 45,46
367. (A) 368. (A) 369. (D) 370. (A) 371. (C) 372. (A) 373. (B) 374. (A) 375. (C) 376. (C)
377. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 364
378. meebKÙekeâeefjkeâevegmeejb eEkeâ leòJeb ØeOeeveheg®<eÙees: Devlejb 385. heg®<emÙe oMe&veeLeË ..... leLee ØeOeevemÙe? GJ SET–2011
efJeefMeveef„? UGC 25 Jn–2017 (A) cees#eeLe&ced (B) DeheJeiee&Le&ced
(A) ceve: (B) yegefæ: (C) kewâJeuÙeeLe&ced (D) cegkeälÙeLe&ced
(C) Den¿ej: (D) %e: œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-21) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 68
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-37)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰-109,110 386. `heg®<eyenglJeb efmeæced' Fefle keâmÙe celeced?
379. (i) ``pevevecejCekeâjCeeveeb .............'' FlÙevesve efmeæced– GJ SET–2013
(ii) `pevevecejCekeâjCeeveeb ØeefleefveÙeceeled' Fefle nslees: eEkeâ (A) meoevevomÙe (B) ve=eEmenmejmJeles:
efmeOÙeefle? RPSC SET–2013, UGC 25 D–2009 (C) F&MJejke=â<CemÙe (D) kesâMeJeefceßemÙe
(A) heg®<eyenglJeced (B) iegCeyenglJeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59
(C) FeqvõÙeyenglJeced (D) keâejCeyenglJeced
387. DeOeesefueefKeles<eg DeJÙekeälemÙe keâejCelJes keâes nsleg: veeeqmle?
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-18) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 59 UGC 73 Jn–2017
380. keâefheuecegves: efMe<Ùe: Deemeerled– KL SET–2015 Yesoeveeb heefjceeCeced
(A) (B) mecevJeÙe:
(A) efJe%eeveefYe#eg: (B) Deemegefj:
(C) Meeqkeälele: ØeJe=efòe: (D) $ewiegCÙeced
(C) F&MJejke=â<Ce: (D) he_ÛeefMeKe:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-15) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 51
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-70) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 175
388. DeefJeveeYeeJeefveÙeceesÓoMe&veeled– MH SET–2016
381. Deelceeveb ØekeâeMÙe vele&keâer FJe keâe efveJele&les?
(keâ) keâeÙe&keâejCeYeeJeeled (Ke) DemeokeâjCeeled
KL SET–2015
(ie) Gheeoeve«enCeeled (Ie) meJe&mecYeJeeYeeJeeled
(A) yegefæ: (B) Øeke=âefle:
(A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
(C) levcee$eeefCe (D) FeqvõÙeeefCe
(B) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-59) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 160
(C) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
382. DeeueesÛevecee$eb Je=efòejeqmle– KL SET–2015
(A) keâcexeqvõÙeeCeeced (B) ceneYetleeveeced (D) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, melÙeced

(C) %eeveseqvõÙeeCeeced (D) heg®<eeCeeced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-9)


œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-28) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 87 389. meebKÙekeâeefjkeâevegmeejsCe efkebâ keâejCeb Øeke=âles: DevegheueyOÙee

383. yegæs: keâefle Yesoe: meeqvle– KL SET–2015 mecyevOeb veeefmle– RPSC SET–2010
(A) 05 (B) 07 (A) meew#Ùeced (B) DeeflemeeceerhÙeced
(C) 08 (D) 12 (C) Deefleotjced (D) DeefOe‰eveced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-23) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 74 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.17) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 56
384. meebKÙeveÙes ............. ØeceeCeefce„ced– GJ SET–2011 390. YetleeefoMeyosve efkeâcegÛÙeles– HE–2015
(A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced (A) lece: ØeOeeveesÓn¿ej: (B) MegæesÓn¿ej:
(C) Ûelege|JeOeced (D) ef$eefJeOeced (C) melJeØeOeeveesÓn¿ej: (D) jpe: ØeOeeveesÓn¿ej:
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.-04) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 12 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.25) – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 78

378. (B) 379. (A) 380. (B) 381. (B) 382. (C) 383. (C) 384. (D) 385. (C) 386. (C) 387. (D)
388. (D) 389. (D) 390. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Ùeesiemet$e 365

02 Ùeesiemet$e
1. (i) ÙeesieoMe&vemÙe ØeJele&keâesÓefmle–BHU MET–2012 7. ÙeesieoMe&ve kesâ Yee<Ùekeâej nQ? UGC 73 JL–2016
(ii) ÙeesieoMe&ve kesâ ØeJele&keâ keâewve nQ? UGC 73 J–2006 (A) Me¿j (B) JesoJÙeeme
D–2006 (C) jeceevegpe (D) hele_peefue
(A) heeefCeefve (B) hele_peefue œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 21
(C) keâefheue (D) keâCeeo 8. JÙeeme efkeâmekesâ Yee<Ùekeâej nQ - UGC 25 D–1996
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve keâer ¤hejsKee-njsvõØemeeo efmevne, he=‰-270 (A) meebKÙemet$e (B) yeÇÿemet$e
2. hele_peefue keâe veece efkeâmemes mecyeæ nw? (C) vÙeeÙemet$e (D) Ùeesiemet$e
BHU MET–2010 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 21
(A) Jeeefle&keâ (B) De<šeOÙeeÙeer 9. meceeefOeheeo Deefmle - UGC 73 J–2013
(C) ÙeesieoMe&ve (D) efve®keäle (A) Ùeesiemet$e«evLes (B) vÙeeÙemet$e«evLes
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 21 (C) Yeefkeälemet$e«evLes (D) yeÇÿemet$e«evLes
3. (i) Ùeesiemet$ekeâej nQ - UGC 73 D– 2004, J– 2005, œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 01
(ii) Ùeesiemet$emÙe keâòee& Deeqmle– BHU MET–2011 10. heele_peueÙeesiemet$es DeeÅeb met$eb efkeâced? DSSSB PGT–2014
(A) keâefheue (B) ieewlece (A) DeLe ÙeesieMeemeveced (B) ÙeesieevegMeemeveced
(C) hele_peefue (D) pewefceefve (C) DeLe ÙeesieevegMeemeveced (D) DeLe Ùeesie:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰-3 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.1)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-01
4. `JÙeemeYee<Ùe' efkeâme oMe&ve ceW heeÙee peelee nw ? 11. DeLe ÙeesieevegMeemeveefcelÙe$e `DeLe' MeyomÙe keâefle DeLee&:
BHU MET–2010 YeJeeqvle? HAP–2016
(A) vÙeeÙe (B) meebKÙe (A) he_Ûe (B) <ešd
(C) pewve (D) Ùeesie (C) ÛelJeej: (D) $eÙe:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 21 œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe – melÙeevevo mejmJeleer, he=‰- 21
5. ÙeesieYee<Ùešerkeâekeâejs<eg ØeeÛeerveleceesÓeqmle–MH-SET–2013 12. Ùeesiemet$eJÙeeKÙeeYee<Ùeb Jele&les - UP GDC–2013
(A) Me¿j: (B) efJe%eeveefYe#eg: (A) JÙeemeYee<Ùeced (B) ceneYee<Ùeced
(C) JeeÛemheefle: (D) nefjnjevevoejCÙe: (C) Mee¿jYee<Ùeced (D) veejomebefnlee
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 03 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. hespe- 21
6. ‘Ùeesiemet$e’ hej Yee<Ùe efueKee nw - UP PGT–2005 13. mesMJejb oMe&veceefmle - UGC 73 D–2013, J–2014
(A) Jeeuceerefkeâ ves (B) heeefCeefve ves (A) Ùeesie: (B) meebKÙe:
(C) Me¿jeÛeeÙe& ves (D) JÙeeme ves (C) ÛeeJee&keâ: (D) yeewæ:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 21 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 39
1. (B) 2. (C) 3. (C) 4. (D) 5. (C) 6. (D) 7. (B) 8. (D) 9. (A) 10. (C)
11. (A) 12. (A) 13. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 366
14. `mesMJejmeebKÙe' keâewve nQ ? UGC 73 D–2008 21. (i) ÙeesieoMe&ve ceW efkeâleveer Je=eòf eÙeeB nQ? DSSSB PGT–2014,
(A) ceerceebmekeâe: (B) vewÙeeefÙekeâe: (ii) ÙeesieMeem$es keâefle Je=òeÙe: De”erke=âlee: meefvle?
(C) heele_peefueceleevegÙeeefÙeve: (D) keâeefheuesÙeceleevegÙeeefÙeve: (iii) efÛeòeJe=òeÙe: keâefle efJeÅevles? BHU MET–2009
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 39 (iv) ÙeesieoMe&ves efÛeòeJe=òeerveeb mebKÙee efveefo&<še -
15. oes oMe&veeW ceW F&MJej kesâ Deefleefjkeäle meJe&meceeve nw - (v) efÛeòeJe=òeÙe: keâefle Øeefleheeefolee:– GJ SET–2013,
UGC 73 J–2012 (vi) Ùeesiemet$eevegmeejsCe keâefle Je=òeÙees YeJeefvle–
(A) pewveyeewæÙees: (B) meebKÙeÙeesieÙees: BHU MET–2009, 2011, 2013, BHU AET–2010,
(C) vÙeeÙeJewMesef<ekeâÙees: (D) meebKÙeÛeeJee&keâÙees: 2011, UP GDC–2012, MH SET–2016
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 162 (A) oMe (B) <ešd
16. (i) hele_peefue kesâ cele ceW Ùeesie keâe ue#eCe nw- (C) he_Ûe (D) Devevlee:
(ii) Ùeesiemet$e ceW Ùeesie keâe ue#eCe nw–UGC 73 J–1998, œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.5)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 24
(iii) Ùeesieceleevegmeejb ÙeesiemÙe ue#eCeced Deefmle– 1999, 22. JÙeemeYee<Ùes mce=elf e: keâefleefJeOee Øeeskeälee? BHU AET–2010
(iv) ÙeesiemÙe ue#eCeb efkeâced? 2007, BHU AET–2010 (A) SkeâefJeOee (B) efÉefJeOee
(A) keâce&meg keâewMeueced (B) ÙegleefmeæÙees: mecyevOe:
(C) ef$eefJeOee (D) ÛelegefJe&Oee
(C) efÛeòeJe=efòeefvejesOe: (D) meefVekeâ<e&efJeMes<e:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.11)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 45,46
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.2)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe he=‰- 09
23. Ùeesiemet$es efÛeòeefJe#eshee: keâefle Øeefleheeefolee:?
17. ÙeesieMeyo keâe DeLe& nw - UGC 73 D–2009
BHU AET–2010, 2011
(A) DeYÙeeme: (B) efJeveÙeevegMeerueced
(A) De<š (B) veJe
(C) Deevevoevegiece: (D) efÛeòeJe=efòeefvejesOe:
(C) oMe (D) SkeâeoMe
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.2)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 09
18. heele_peueÙeesiemet$es ‘efÛeòeJe=efòeefvejesOe:’ FlÙevesve keâmÙe
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.30)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-99,100
heefjÛeÙe: Gòeâ: ? UP GDC–2013 24. (i) Ùeesiemet$es keäuesMee: keâefle Øeefleheeefolee:? HAP-2016,
(A) Oece&mÙe (B) ÙeesiemÙe (ii) keäuesMee: keâefle YeJeeqvle? BHU AET–2010, 2011,
(C) cees#emÙe (D) keâce&Ce: (iii) keäuesMee: meeqvle– UGC 73 J–2010
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.2)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 09 (iv) Ùeesieceles keäuesMe: keâefleefJeOe: YeJeefle–
19. õ<šg: mJe™hesÓJemLeeveb keâoe YeJeefle? BHU AET–2010 (A) ÛelJeej: (B) he_Ûe
(A) efJekeâuheefJejesOes (B) efÛeòeJe=efòeefvejesOes (C) Éew (D) $eÙe:
(C) efÛeòeJe=efòeefJejesOes (D) efJekeâuhemeòJes œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.3)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 161
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.3)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 18 25. (i) Ùeesiemet$es ef›eâÙeeÙeesie FlÙevesve keâefle Øeefleheeefoleeefve?
20. ‘DeLe ÙeesieevegMeemeveced’ De$eeLeMeyosve efkeâcegÛÙeles ?
(ii) ef›eâÙeeÙeesiee: keâefle? BHU AET–2010, 2011
BHU AET–2011
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(A) ce”ueced (B) DeevevleÙe&ced
(C) DeefOekeâej: (D) ØeMve: (C) he_Ûe (D) <ešd

œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.1)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 01 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.1)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 156
14. (C) 15. (B) 16. (C) 17. (D) 18. (B) 19. (B) 20. (C) 21. (C) 22. (B) 23. (B)
24. (B) 25. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Ùeesiemet$e 367
26. ÙeesieoMe&ve ceW Øeefleheeefole efmeefæÙeeB nQ-UGC 73 J–2008 34. (i) ÙeesieoMe&ves ØeceeCeeefve keâefle Øeefleheeefoleeefve?
(A) $eÙe: (B) ÛelJeeefj (ii) ÙeesieoMe&ves keâefle ØeceeCeeefve meeqvle–
(C) he_Ûe (D) <ešd (iii) Ùeesiemeccele ØeceeCeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw?
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (4.6)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 503 BHU AET–2010, 2011, CVVET–2017
27. efJeheÙe&Ùe kesâ Øekeâej nQ - UGC 25 D–2002 UGC 73 D–1994, 1997 J–2012
(A) 5 (B) 20 (A) Skeâced (B) És
(C) 15 (D) 8
(C) $eerefCe (D) ÛelJeeefj
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.8)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 36,37
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.7)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 28
28. Ùeesieceleevegmeej leòJe nesles nQ - UGC 73 J–1998
35. SsMJeÙe& Ùeewefiekeâ-DeÙeewefiekeâ Fve leerve ØekeâejeW keâe keäÙee
(A) <e[defJebMeefle: (26) (B) he_ÛeoMe (15)
(C) he_ÛeefJebMeefle: (25) (D) De<šeefJebMeefle: (28) neslee nw? UGC 73 J–2016
œeesle–(i) heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, Yet0 he=‰- 40 (A) ØelÙe#eced (B) Deeiece:
(ii) YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe–162 (C) õJÙeced (D) Gheceeveced
29. JÙeemeYee<Ùeevegmeejb efÛeòeYetceÙe: keâefle meeqvle? œeesle–
UGC 25 J–2016
36. (i) meceeefOe kesâ Yeso nQ -
(A) He_Ûe (B) Ûeleœe:
(ii) Ùeesieceles meceeefOe: keâefleefJeOe: YeJeefle–
(C) <ešd (D) mehle
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.1)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-1,06 (iii) Ùeesiemet$eevegmeejsCe meceeefOe:?

30. DeefCeceeoerefve SsMJeÙee&efCe keâefle? DSSSB PGT–2014 (iv) Ùeesieceles meceeefOe: YeJeefle– CVVET–2017
(A) De<šew (B) veJe UGC 73 D–2004, 2011, 2012, J–2010
(C) oMe (D) SkeâeoMe (A) Skeâ (B) oes
œeesle–heele_peueÙeesieoMe&veced - megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-293 (C) leerve (D) Ûeej
31. ÙeesieoMe&ves keâefle heeoe: meefvle ? BHU AET–2010 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 32
(A) Skeâ: (B) Éew
37. mecØe%eele meceeefOe nesleer nw - UGC 73 J–2005
(C) $eÙe: (D) ÛelJeej:
(A) meele (B) heeBÛe
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 158
32. meceeefOeheeos keâefle met$eeefCe meefvle ? BHU AET–2010 (C) leerve (D) Ûeej
(A) 51 (B) 52 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced – megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- 32
(C) 53 (D) 54 38. heele_peueÙeesiemet$eeefYeceles keâ: ve mecØe%eelemeceeefOe:?
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.51)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 153 JNU M. Phil/Ph. D–2015
33. meeOeveheeos keâefle met$eeefCe meefvle ? BHU AET–2010 (A) meefJeleke&â: (B) meevevo:
(A) 52 (B) 53 (C) YeJeØelÙeÙe: (D) meefJeÛeej:
(C) 54 (D) 55
heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.17)–megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 62
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.55)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 316
26. (C) 27. (A) 28. (A) 29. (A) 30. (A) 31. (D) 32. (A) 33. (D) 34. (C) 35. (B)
36. (B) 37. (D) 38. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 368
39. (i) Ùece nQ - UGC 73 D–2004, 2011, 44. Meyo%eeveevegheeleer JemlegMetvÙe: keâ: YeJeefle ?
(ii) Ùecee: keâefle meeqvle– BHU AET–2011 BHU AET–2010
(iii) ÙeesieoMe&veevegmeejsCe keâefle Ùecee:? (A) efJekeâuhe: (B) ØeceeCeced
(A) Ûeej (B) heeBÛe (C) efveõe (D) efJeheÙe&Ùe:
(C) Ú: (D) meele œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.9)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 38
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.30)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 266 45. Ùeesieevegmeejb efceLÙee%eeveced Deleod¤heØeefle‰ced–
40. (i) ÙeesieoMe&ve ceW efveÙece nQ - UGC 73 D–2004, K SET–2013
(A) efJekeâuhe: (B) mce=efle:
(ii) Ùeesiee”s<eg keâefle efveÙecee: keâefLelee:? J–2011,
(iii) ÙeesieoMe&veevegmeejsCe efveÙecee: meeqvle– (C) efveõe (D) efJeheÙe&Ùe:

BHU AET–2011, MH-SET–2016 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.8)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 36


(A) heeBÛe (B) Ú: 46. efvecveefueefKele ceW mes keâewve ‘Ùeesie’ kesâ De” veneR nQ ?
(C) meele (D) Dee" UP PGT–2005

œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.32)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 273 (A) Ùece-efveÙece (B) efÛeòe-heefjkeâce&

41. (i) Ùeesie kesâ De” nQ- UGC 73 D–2009, 2010, (C) Deemeve-ØeeCeeÙeece (D) ØelÙeenej-OeejCee

(ii) Ùeesiee”eefve YeJeeqvle– S–2013, œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.29)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 265
(iii) ÙeesiemÙe De”eefve keâefle meeqvle–BHU AET–2011 47. Ùeesieevegmeejb keâ: hetJex<eeceefhe ieg®:? K-SET–2013

(iv) ÙeesieeÁs<eg keâefle efveÙecee: keâefLelee:? (A) hele_peefue: (B) Yee<Ùekeâejes JÙeeme:

(A) oMe (B) veJe (C) F&MJej: (D) ceveg:

(C) De<šew (D) mehle œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.26)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 92


œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.29)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 265 48. Ùeesiemet$eJÙeemeYee<Ùes efJeOeejCeced FlÙevesve efkeâcegkeäleced -
BHU AET–2010
42. ÙeesieoMe&ves ‘efJekeâuheJe=efòe:’ Deefmle- UP GDC–2012
(A) ØeeCeeÙeece: (B) ØeeCelÙeeie:
(A) ØelÙe#eevegceeveØeceeCelee
(C) osnlÙeeie: (D) yegefælÙeeie:
(B) mce=efle:
(C) Meyo%eeveevegheeefleJemlegMetvÙelee
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.34)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 112
49. Ùeesiemet$e kesâ Devegmeej yeÇÿeÛeÙe& Øeefle‰e ceW neslee nw ?
(D) JewjeiÙeYeeJeeeflcekeâe
UGC 73 J–2011
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.9)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 38
(A) JeerÙe&veeMe: (B) JeerÙe&ueeYe:
43. (i) ‘he_ÛeleÙÙe: efkeäue<šeefkeäue<še:’ Fefle met$es keâe:
(C) efveõepeÙe: (D) JewjeiÙeueeYe:
Øeefleheeefolee:? BHU AET–2010, UGC 73
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.38)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 286
(ii) ‘efkeäue<šeefkeäue<š he_ÛeleÙÙe’ nesleer nQ- J–2014
50. Ùeceeefo ........... DeÁeefve YeJeefvle - UGC 73 D–2012
(A) mce=leÙe: (B) Øeke=âleÙe:
(A) DeheJeie&mÙe (B) leòJe%eevemÙe
(C) Je=òeÙe: (D) efJeke=âleÙe:
(C) efÛeòeJe=efòeefvejesOemÙe (D) OÙeevemÙe
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.5)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 24
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.29)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-265,9
39. (B) 40. (A) 41. (C) 42. (C) 43. (C) 44. (A) 45. (D) 46. (B) 47. (C) 48. (A)
49. (B) 50. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Ùeesiemet$e 369
51. ‘osMeyevOeefMÛeòemÙe OeejCee’ Ùen met$e nw-UGC 73 D–2013 59. efÛeòemÙe osMeyevOe: - BHU AET–2011
(A) ÛelegLe&heeos (B) ØeLeceheeos (A) OeejCee (B) meceeefOe:
(C) le=leerÙeheeos (D) efÉleerÙeheeos (C) OÙeeveced (D) ØelÙeenej:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.1)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 320 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.1)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 320
52. DeefnbmeeØeefle<"eÙeeb lelmeefVeOeew - BHU AET–2011 60. Ùeesiecele ceW Deemeve keâe ue#eCe nw - UGC 73 D–1997
(A) ueesYelÙeeie: (B) keâecelÙeeie: (A) efmLeleØe%eced (B) ceve: Meeefvle:
(C) ›eâesOelÙeeie: (D) JewjlÙeeie: (C) efmLelekeâjCeced (D) efmLejmegKeced
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.35)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 284 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.46)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 296
53. melÙeØeefle<"eÙeeb efmeefæ: - BHU AET–2011 61. ØeeCeeÙeece: keâerÂMees YeJeefle - DSSSB PGT–2014
(A) DeemevemÙe (B) JeeÛe: (A) heodceemeveefmLelemÙe Dees¿ejOÙeeveced
(C) ØeeCeeÙeecemÙe (D) keâuheveeÙee: (B) DelÙevleb ØeeCelÙeeie:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.36)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 285 (C) MJeemeØeMJeemeÙees: efJeOeeveced
54. DemlesÙeØeefle<"eÙeeced GhemLeeveced - BHU AET–2011 (D) MJeemeØeMJeemeÙees: ieefleefJeÛÚso:
(A) meJe&jlveeveeced (B) meJe&efmeæerveeced œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.49)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 301
(C) meJe&yegæerveeced (D) meJe&megKeeveeced 62. De<še”Ùeesie kesâ Devegmeej efveÙeceeW ceW ieCevee veneR nw~
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.37)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 286 UGC 73 J–2015
55. keâmÙe Øeefle<"eÙeeb JeerÙe&ueeYe: - BHU AET–2011 (A) MeewÛeced (B) melÙeced
(A) melÙemÙe (B) DemlesÙemÙe (C) mJeeOÙeeÙe: (D) mevlees<e:
(C) yeÇÿeÛeÙe&mÙe (D) Deheefj«enmÙe œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.32)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 273
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.38)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 286 63. ÙeesieoMe&ve kesâ Devegmeej Devlej”Ùeesiee” nw–
56. DevegòecemegKeueeYe: - BHU AET–2011 UGC 73 J–2015
(A) yeÇÿeÛeÙee&led (B) mevlees<eeled (A) OeejCee (B) ØeeCeeÙeece:

(C) MeewÛeeled (D) leheme: (C) ØelÙeenej: (D) Ùecee:

œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.42)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 291 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.7)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 328,329
57. lele: #eerÙeles ØekeâeMeeJejCeced - BHU AET–2011 64. (i) ÙeesieoMe&ve ceW F&MJej nw - UGC 73 J–2006,

(A) Devevlemeceeheòes: (B) ØeeCeeÙeeceeled (ii) Ùeesiemet$es F&MJej: keâLeb Jee|Cele:? BHU AET–2010

(C) osJeleemecØeÙeesieeled (D) ØelÙeenejeled (A) peielkeâlee& (B) heg®<eefJeMes<e


(C) Øeke=âefleheefjCeece (D) yeÇÿemJe™he
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.52)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 312
58. JÙeemeYee<Ùekeâej: keâefle Deemeveeveeb JeCe&veb ke=âleJeeved–
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.24)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 80
HAP–2016 65. lemÙe JeeÛekeâ: keâ: ? BHU AET–2010
(A) $eÙeesoMeeveeced (B) SkeâeoMeeveeced (A) ØeCeJe: (B) meceeefOe:
(C) he_ÛeoMeeveeced (D) Ûelego&Meeveeced (C) mecØe%eele: (D) DemecØe%eele:

œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.46)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 297 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.27)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 93
51. (C) 52. (D) 53. (B) 54. (A) 55. (C) 56. (B) 57. (B) 58. (B) 59. (A) 60. (D)
61. (D) 62. (B) 63. (A) 64. (B) 65. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 370
66. (i) ØeCeJeJeeÛekeâ nw - UGC 73 J–2009, 2013 73. Ùeesiecele ceW kewâJeuÙe keâe Skeâ GheeÙe nw-UGC 73 J–1999
(ii) Ùeesiecele ceW ØeCeJe nw - D–1994 (A) OÙeevecegõe (B) Øeke=âeflemebÙeesie
(iii) ØeCeJe efkeâmekeâe JeeÛekeâ nw–
(C) DeefJeÅee (D) F&MJejØeefCeOeeve
(A) ÙeesiemÙe JeeÛekeâ: (B) F&MJejmÙe JeeÛekeâ:
(C) peheJeeÛekeâ: (D) JewjeiÙemÙe JeeÛekeâ:
œeesle–(i) heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.23)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-78,79
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.27)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 93 (ii) YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe–163
67. F&MJej keâewve ceevelee nw ? UGC 73 D–1999 74. heg®<emÙe mJemJe®hesÓJemLeeveb keâoe YeJeefle– HAP–2016
(A) meebKÙe (B) yeewæ (A) Skeâe«eeJemLeeÙeeced (B) cet{eJemLeeÙeeced
(C) Ùeesie (D) ÛeeJee&keâ (C) ef#ehleeJemLeeÙeeced (D) kewâJeuÙes
YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 276 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.3)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 18
68. ÙeesieoMe&ve ceW Ùen ÚyyeermeJeeB leòJe keâewve-mee nw ? 75. Ùeesiecele ceW `DeefYeefveJesMe' keâe DeLe& neslee nw -
H TET–2014
UGC 73 D–2007
(A) Deelcee (B) F&MJej
(A) meceeefOe: (B) cejCeYeÙeced
(C) Ùeesie (D) Den¿ej
(C) Dee«en: (D) JewjeiÙeced
œeesle–(I) heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.24)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-80
(II) YeejleerÙeoMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-158 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.9)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 177-178
69. ÙeesieoMe&veevegmeejb keâ: Ùeesiee”w: men mecyeæ: ve Deeqmle – 76. ÂioMe&veMekeälÙeesjskeâelcelesJe - BHU AET–2011
UGC 25 D–2015 (A) DeefJeÅee (B) Deefmcelee
(A) efJekeâuhe: (B) ØelÙeenej: (C) jeie: (D) És<e:
(C) efveÙece: (D) ØeeCeeÙeece:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced 2.6)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 174
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.29)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 265
77. megKeevegMeÙeer - BHU AET–2011
70. (i) Ùeesiecele ceW ØeceeCe nQ - UGC 73 J–2009 D–2010
(A) DeefYeefveJesMe: (B) És<e:
(ii) Ùeesieceles keâefle ØeceeCeeefve–
(C) jeie: (D) Deefmcelee
(A) ØelÙe#eeieceesheceeveeefve (B) ØelÙe#eesheceeveeLee&heòeÙe:
(C) ØelÙe#eevegceeveeiecee: (D) ØelÙe#eevegceeveevegheueyOeÙe: œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.7)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 176
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.7)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 28 78. og:KeevegMeÙeer - BHU AET–2011
71. Ùeesiecele ceW ØeceeCe nQ - UGC 73 D–2014 (A) jeie: (B) És<e:
(A) DeLee&heefòe: (B) DevegheueefyOe: (C) Deefmcelee (D) DeefYeefveJesMe:
(C) mecYeJe: (D) Deeiece: œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.8)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 177
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.7)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 28 79. FmeceW efÛeòeYetefceÙeeW keâer DeeueesÛevee nw- UGC 73 J–2007
72. meceeefOeefmeefæ: - BHU AET–2011
(A) vÙeeÙeoMe&ve (B) JewMesef<ekeâoMe&ve
(A) mJeeOÙeeÙeeled (B) F&MJejØeefCeOeeveeled
(C) ceerceebmeeoMe&ve (D) ÙeesieoMe&ve
(C) Deemeveeled (D) leheme:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.45)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 294 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.27)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 256
66. (B) 67. (C) 68. (B) 69. (A) 70. (C) 71. (D) 72. (B) 73. (D) 74. (D) 75. (B)
76. (B) 77. (C) 78. (B) 79. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Ùeesiemet$e 371
80. JÙeemeYee<Ùes efJeleke&â FlÙevesve keâ: DeLe&: Øeefleheeefole:? 87. efmLeleØe%e efkeâmes keânles nQ ? UP PGT–2005
BHU AET–2010 (A) pees meYeer ceveeskeâeceveeDeeW keâes ÚesÌ[ oslee nw~
(A) met#ceefJeÛeej: (B) pees Deheves Deehe ceW mevleg<š jnlee nw~
(B) Skeâeeflcekeâe mebefJeled (C) pees og:KeeW mes Ieyejelee veneR nw~
(C) efÛeòemÙeeuecyeves mLetueDeeYeesie: (D) GheÙeg&òeâ meYeer iegCe neW~
(D) ¥eo: œeesle–ßeerceÆieJeodieerlee (2/55-56)–ieerleeØesme
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced –megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 63 88. Deefmcelee nw - UGC 73 J–2009
81. DevlejeÙee: kesâ ? BHU AET–2010 (A) oMe&vemÙewkeâelcelee (B) ÂÛÚkeälesjskeâelcelee
(A) efÛeòeefJe#eshee: (B) MejerjefJe#eshee: (C) Âef<šoes<e: (D) ÂioMe&veMekeälÙeesjskeâelcelee
(C) GYeÙeced (D) veesYeÙeced œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.6)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 174
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.30)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 99 89. Ùeesiecele ceW DeYÙeeme nw - UGC 73 D–2009
82. JÙeemeYee<Ùes ‘mJeeOÙeeÙe’ FlÙevesve keâesÓLe&: Øeefleheeefole:? (A) keâeefÙekeâeYÙeeme: (B) JeeefÛekeâeYÙeeme:
BHU AET–2010 (C) efmLeleew Ùelve: (D) DevegYetefleefJeMes<e:
(A) ieg®cegKeleesÓOÙeÙeveced (B) efvejvlejeOÙeÙeveced œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.13)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 53
(C) meJe&MeeŒeeOÙeÙeveced (D) cees#eMeeŒeeOÙeÙeveced
90. ÙeesieoMe&ves heg®<emÙe ÛewlevÙeb keâmÙe GoenjCeceeqmle?
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.32)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 274 JNU M. Phil/Ph. D–2014
83. nsÙeb og:Keb keâerÂMeced ? BHU AET–2010 (A)efJekeâuheJe=òes: (B) efJeheÙe&ÙeJe=òes:
(A) Deeieleced (B) Jele&ceeveced (C) ØeceeCeJe=òes: (D) mce=efleJe=òes:
(C) Deveeieleced (D) hegve: hegve: Øeehleced œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.9)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 38
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.16)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 21191. mebÙeceefmeæ Øeefleheeefole keâjlee nw- UGC 73 J–2014
84. leoe ........ mJe™hesÓJemLeeveb keâmÙe ? BHU AET–2010 (A) heefjCeece$eÙemebÙeceeled Deleerleeveeiele%eeveced
(A) Øeke=âles: (B) õ<šg: (B) ØelÙeÙemÙe hejefÛeòe%eeveced
(C) ÂMÙemÙe (D) ÂMe: (C) $eÙeceskeâ$e mebÙece:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.3)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 18 (D) $eÙecevlej”hetJexYÙe:
85. leoe õ<šg: kegâ$eeJemLeeveced ? BHU AET–2010 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.16)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 370
(A) mJe™hes (B) Den¿ejs 92. DeefJeÅeeÙee: veeMees YeJeefle - UGC 73 J–2013
(C) yegæew (D) Øeke=âleew (A) FefvõÙemee#eelkeâejeled (B) yeÇÿemee#eelkeâejeled
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.3)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 18 (C) efÛeòeJe=efòeefvejesOeeled (D) ØeeCeefJeÙeesieeled
86. DeYÙeemeJewjeiÙeeYÙeeb met$ekeâejsCe efkeâcegkeäleced ? œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 579
BHU AET–2010 93. DeYÙeeme JewjeiÙeeW mes neslee nw - UGC 73 S–2013
(A) leefVejesOe: (B) leefÉjesOe: (A) ØeeCeefvejesOe (B) Je=efòeefvejesOe
(C) leoglheefòe: (D) leodefmLeefle: (C) FefvõÙeefvejesOe (D) De%eeveefvejesOe
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.12)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 50 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.12)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 50,51
80. (C) 81. (A) 82. (D) 83. (C) 84. (B) 85. (A) 86. (A) 87. (D) 88. (D) 89. (C)
90. (A) 91. (A) 92. (B) 93. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 372
94. leosJeeLe&cee$eefveYee&meb mJe™heMetvÙeefceJe-BHU AET–2011 100. efvecveefueefKele ceW GefÛele cesue keâerepf eÙes– UGC 73 D–2015
(A) meceeefOe: (B) mebÙece: (keâ) DemlesÙeced (i) efveÙece
(C) OÙeeveced (D) ØelÙeenej: (Ke) MeewÛeced (ii) mebÙece

œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.3)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 323 (ie) OeejCee, OÙeeve, meceeefOe (iii) ØeceeCeced
(Ie) Deeiece (iv) Ùece
95. OeejCee-OÙeeve-meceeOeÙe: Skeâ$e - BHU AET–2011
keâ Ke ie Ie
(A) mebÙece: (B) Øe%eeueeskeâ:
(A) (i) (iv) (iii) (ii)
(C) efJeefveÙeesie: (D) efvejesOeheefjCeece:
(B) (iv) (i) (ii) (iii)
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.4)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 325 (C) (ii) (i) (iv) (iii)
96. keâefmceved efÛeòes DemecØe%eelees Ùeesie: mecYeJeefle ? (D) (iii) (i) (ii) (iv)
DSSSB PGT–2014 heeleÀeueÙeesieoMe&veced –megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-28, 266, 273, 325
(A) cet{s (B) efJeef#ehles 101. efvecveefueefKele ceW ÙeesieoMe&ve kesâ Devegmeej efkeâmekeâer ceneJeÇle
(C) efve®æs (D) Skeâe«es meb%ee veneR nw? UGC 73 D–2015

œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.2)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 9 (A) DeeEnmee (B) mJeeOÙeeÙe

97. mecØe%eelemeceeOes: eEkeâ ue#eCeceeqmle– MH SET–2013 (C) yeÇÿeÛeÙe& (D) Deheefj«en

(A) efÛeòemÙeeJe=efòekeâmÙe ØeMeevleJeeefnlee eqmLeefle: œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.30-31)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-266,271


(B) efJeleke&âefJeÛeejevevoeeqmcelee¤heevegieceeled 102. ÙeesieoMe&ve kesâ Devegmeej `ÂiedoMe&veMekeälÙeesjks eâelcelee' Fme
met$e kesâ Éeje keäÙee keâne ieÙee nw? UGC 73 D–2015
(C) keâew‰dÙemÙe JeeÙeesvee&efmekeâhegjeYÙeeb ØeÙelveefJeMes<eeÉceveced
(A) DeefJeÅee (B) DeefYeefveJesMe
(D) meJe&Je=efòeØelÙeÙemleceÙes mebmkeâejMes<ees efvejesOees efÛeòemÙe
(C) Deeqmcelee (D) És<e
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.17)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 62
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.6)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 174
98. (i) ÙeesieoMe&ve kesâ Devegmeej efveyeeape meceeefOe keâe otmeje
103. JÙeemeYee<ÙeevegmeejsCe keâe Geqkeäle: melÙee?
veece keäÙee nw? UGC 73 D–2015
UGC 25 J–2016
(ii) Ùeesiemet$eYee<Ùes efveyeeape: meceeefOe: keâ Gkeäle:?
(A) efÛeòeb efn ØeKÙeeØeJe=efòeeqmLeefleMeeruelJeeled ef$eiegCeced
UGC 25 Jn–2017
(B) efÛeòeJe=òeerveeb efvejesOe: DemeeOÙe:
(A) mecØe%eelemeceeefOe: (B) DemecØe%eelemeceeefOe:
(C) meJe&Je=efòeefvejesOes mecØe%eele: meceeefOe:
(C) efJeosnmeceeefOe: (D) YeeJemeceeefOe:
(D) efÛeòeJe=efòeyeesOes heg®<emÙe Deveeefo: mecyevOe: ve nsleg:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced –megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 66
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.2)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 09
99. mecØe%eelemeceeefOe: Deeqmle– JNU M. Phil/Ph. D–2014
104. metÙe&mebÙeceeled eEkeâ YeJeefle– HAP–2016
(A) efve®æefÛeòeeJemLee (B) Skeâe«eefÛeòeeJemLee
(A) YegJeve%eeveced (B) ve#e$e%eeveced
(C) efJeef#ehleefÛeòeeJemLee (D) ef#ehleefÛeòeeJemLee
(C) efJeØeke=â„%eeveced (D) hejMejerjeJesMe:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced –megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 62 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.26)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 404

94. (A) 95. (A) 96. (C) 97. (B) 98. (B) 99. (A) 100. (B) 101. (B) 102. (C) 103. (A)
104. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Ùeesiemet$e 373
105. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– `leeqmceved hejceiegjew meJe&keâcee&he&Ceced' Fefle JÙeemeYee<ÙesCe
110.
MH SET–2013
eEkeâ ueef#eleced? UGC 25 Jn–2017
(A) mevlees<e: (B) lehe:
(keâ) efÛeòeYetceÙe: (1) he_Ûe
(C) mJeeOÙeeÙe: (D) F&MJejØeefCeOeeveced
(Ke) Ùeesiee”eefve (2) veJe
(ie) ÙeesieceleeefYeceleØeceeCeeefve (3) De„
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.32)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 273
111. ÙeesiemÙe veJeevlejeÙes<eg eEkeâ ve ieCÙeles?
(Ie) ÙeesieevlejeÙee: (4) $eerefCe
UGC 73 Jn–2017
keâ Ke ie Ie
(A) JÙeeefOe: (B) mebMeÙe:
(A) 1 2 3 4
(C) DeoMe&veced (D) Øeceeo:
(B) 1 3 4 2
(C) 4 1 2 3
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.30)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 99
(D) 3 4 1 2 112. heele_peueoMe&ves ef›eâÙeeÙeesies eEkeâ veevleYe&Jeefle?
UGC 73 Jn–2017
heeleÀeueÙeesieoMe&veced –megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰-06, 265, 28, 98, 100
lehe:
(A) (B) mJeeOÙeeÙe:
106. Ùeesiemet$es efve¤efhelee: he_ÛeleÙÙeJe=òeÙe: keâe: meeqvle–
(C) F&MJejØeefCeOeeveced (D) keâce&
RPSC SET–2013-14
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.1)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 156
(A) ¤he-efJe%eeve-Jesovee-meb%ee-mebmkeâeje:
113. DeeEnmeemelÙeemlesÙeyeÇÿeÛeÙee&heefj«ene: meeqvle–
(B) ØeceeCe-efJeheÙe&Ùe-efJekeâuhe-efveõe-mce=leÙe:
K SET–2014
(C) ØelÙe#eevegceeveesheceeveMeyoeLee&heòeÙe: (A) Ùecee: (B) efveÙecee:
(D) ßeæe-JeerÙe&-mce=efle-meceeefOe-Øe%ee: (C) ØeeCeeÙeece: (D) OeejCee
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.6) – megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe he=‰- 28 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced –megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 266
107. keäuesMekeâce&efJeheekeâeMeÙewjhejece=„: heg®<eefJeMes<e: keâ:? 114. ÙeesieoMe&ves `leòJeJewMeejoer' šerkeâe«evLemÙe jÛeefÙelee keâ:?
GJ SET–2013 UGC 73 Jn–2017
(A) osJe: (B) F&MJej: (A) hele_peefue: (B) JÙeeme:
(C) keâeue: (D) Fvõ: (C) YeespeosJe: (D) JeeÛemheefleefceße:
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.24)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 80 œeesle– YeejleerÙeoMe&ve keâer ¤hejsKee-njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰-270
108. DeefYeefveJesMe: ............ Deeqmle? GJ SET–2016 115. meJe&YeeJeeefOe‰ele=lJeb keâmÙeeb efmeæew YeJeefle–
UGC 73 Jn–2017
(A) Je=efòe: (B) efÛeòeYetefce:
(A) ceOegceleerefmeæew (B) efJeMeeskeâeefmeæew
(C) efmeefæ: (D) keäuesMe:
(C) ceOegØeleerkeâeefmeæew (D) mebmkeâejMes<eeefmeæew
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.3)-megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, hespe-161
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (3.49)–megjMs eÛevõ ßeerJeemleJe, he=‰- 467
109. ef›eâÙeeÙeesiemÙe ......... De”eefve meeqvle? GJ SET–2016
116. meceeheefòe nesleer nw– UGC 73 D–2006
(A) $eerefCe (B) he_Ûe (A) Ú: (B) Ûeej
(C) <ešd (D) De„ (C) leerve (D) heeBÛe
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (2.1)-megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, hespe-156 œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.46)-megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, hespe-143
105. (B) 106. (B) 107. (B) 108. (D) 109. (A) 110. (D) 111. (C) 112. (D) 113. (A) 114. (D)
115. (B) 116. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 374

03 leke&âmeb«en
1. (i) JewMesef<ekeâoMe&vemÙe ØeJeòe&keâ: keâ:? BHU AET–2010, 6. (i) leke&âmeb«en kesâ oerefhekeâekeâej nQ ?
(ii) JewMesef<ekeâmet$eeCeeb keâlee& keâ:? UP GIC–2015 (ii) leke&âmeb«enmÙe oerefhekeâešerkeâeÙee: ØeCeslee keâ: Deefmle?
(iii) JewMesef<ekeâoMe&vemÙe ØeJele&keâ DeeÛeeÙe&: Deefmle - (iii) leke&âmeb«enmÙe ‘oerefhekeâeJÙeeKÙee’ kesâve efJejefÛelee?
KL SET–2016 BHU AET–2011, UGC 73 D–2014,
KL SET–2015, MH-SET–2013
(A) keâefheue: (B) keâCeeo:
ieewlece:
(A) (B) efJeMJeveeLehe_Ûeeveve:
(C) ieewlece: (D) pewefceefve:
(C) DevvecYeó: (D) keâCeeo:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 04
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (v)
2. keâCeeo-$e+ef<eCee efkebâ oMe&veb ØeCeerleced -
7. (i) JewMesef<ekeâ oMe&ve ceW heoeLeeX keâer mebKÙee efkeâleveer nw?
BHU Sh. ET–2013
(ii) heoeLee&veeb keâe mebKÙee?
(A) vÙeeÙe-oMe&veced (B) JewMesef<ekeâoMe&veced (iii) JewMesef<ekeâoMe&ves keâefle heoeLee&: mJeerke=âlee:?
(C) meebKÙe-oMe&veced (D) ceerceebmee-oMe&veced (iv) vÙeeÙeJewMesef<ekeâceleevegmeejb heoeLee&: -
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (ii) (v) leke&âmeb«enevegmeejb heoeLee&: keâefle – BHU MET–2010
3. JewMese<f ekeâoMe&ves keâefle DeOÙeeÙee: meefvle? BHU AET–2011 (vi) leke&âmeb«enevegmeejb heoeLee&: keâefleefJeOee:?
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe BHU AET–2010, BHU Sh.ET–2011, 2013,
GJ-SET–2004, K-SET–2013
(C) De<š (D) oMe UGC 25 J–2014, 2015, 2016
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, Yet. he=‰- 12 (A) he_Ûe (B) <ešd
4. ‘leke&âmeb«en: Skeâ:....................... GJ-SET-2016 (C) mehle (D) De<šew
(A) efJeJejCe«evLe: (B) efceßeØekeâjCe«evLe: œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 20
(C) Jeeo«evLe: (D) ›eâes[he$eced 8. (i) leke&âmeb«en kesâ Devegmeej õJÙe nQ-DSSSB TGT–2014,
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (iii) (ii) JewMesef<ekeâcelesve õJÙeeefCe keâefle? UGC 25 J–2012,
(iii) leke&âmeb«enevegmeejb õJÙeeefCe - S–2013, D–2014,
5. (i) leke&âmeb«en kesâ jÛeveekeâej nQ - RPSC SET–2010,
MH SET–2013, GJ SET–2004
(ii) leke&âmeb«enmÙe uesKekeâesÓefmle? 2013-14,
(A) <ešd (B) ÛelJeeefj
(iii) lekeâmeb«enmÙe keâòee&– BHU AET–2011, (C) mehle (D) veJe
(iv) leke&âmeb«enmÙe ØeCeslee keâ:? BHU MET–2008, 2009
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 23
2011, 2013, MP Jeie& -I PGT–2012, G-GIC–2015
9. õJÙeiegCekeâce&meeceevÙeefJeMes<emeceJeeÙeeYeeJee:.....heoeLee&:-
UGC 25 D–2003, S–2013, UGC 73 J–2009
GJ- SET- 2011
(A) kesâMeJeefceße (B) DeVecYeó (A) veJe (B) oMe
(C) F&MJejke=â<Ce (D) hele_peefue (C) mehle (D) he_Ûe
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, Yet. he=‰- 16 œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 20

1. (B) 2. (B) 3. (D) 4. (B) 5. (B) 6. (C) 7. (C) 8. (D) 9. (C)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 375
10. DeleerleeefoJÙeJenejnsleg:................ GJ- SET- 2011 16. ‘meeceevÙe’ kesâ Øekeâej nQ? BHU MET–2011, 2012
(A) keâeue: (B) Deelcee (A) oess (B) leerve
(C) yegefæ: (D) peerJe: (C) Ûeej (D) heeBÛe
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 45 œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 28
11. DeVecYeócelesve DeehlemÙe ue#eCeb efkeâced? MH-SET-2011 17. efvelÙeõJÙeJe=efòe: efJeMes<eemleg ............ SJe~
(A) ÙeLeeLe&õ<še (B) ÙeLeeLe&Jekeälee UGC 25 D–2014
(C) DeÙeLeeLe&efvevokeâ: (D) DeLeeLe&%eeveer (A) Devevlee: (B) he_Ûe
(C) <ešd (D) ÛelJeej:
œeesle–leke&âmeb«en - kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 62
12. efvelÙelJes meefle DeveskeâmeceJesleb–hetjÙele~ œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 30
KL SET–2015, 2014 18. leke&âmeb«en ceW keâewve iegCe veneR nw? BHU MET- 2016
(A) õJÙeced (B) keâce& (A) meeceevÙe (B) mebÙeesie
(C) meeceevÙeced (D) keâejCeced (C) mebmkeâej (D) jme

œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 28 œeesle–leke&âmeb«en - kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 03


13. lJeÛees Ùeesiees–%eevekeâejCeced~ KL SET-2014 19. mehlemeg JewMesef<ekeâheoeLex<eg keâ: Skeâ SJe?
BHU AET–2012
(A) Deelcevee (B) yegæŸee
(A) õJÙeced (B) meceJeeÙe:
(C) cevemee (D) mce=lÙee
(C) iegCe: (D) keâce&
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieebJekeâj, hespe–299
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 32
14. (i) leke&âmeb«enevegmeej iegCe efkeâleves nQ?
20. (i) DeVecYeóceleevegmeejsCe DeYeeJe:?
(ii) vÙeeÙe-JewMese<f ekeâeW kesâ Éeje mJeerkeâej efkeâÙes ieÙes iegCe nQ-
(ii) leke&âmeb«enevegmeejced DeYeeJe: keâefleefJeOe:? HE–2015,
(iii) iegCee: keâefle? UP PGT–2003, BHU AET–2011, (iii) DeYeeJeheoeLe&: keâefleefJeOe: BHU AET–2011, 2012,
(iv) leke&âmeb«ens iegCee: meefvle– UGC 25 J–2005, 2012, BHU Sh. ET–2008, 2011, GJ SET–2003,
(v) vÙeeÙeJewMesef<ekewâ: DeÁerke=âlee: keâefle iegCee: UGC 25 J–2012, S–2013, UGC 73 J–2014
2014, D–2008, UGC 73 D–2008, J–2015 (A) Skeâef JeOe: (B) efÉefJeOe:
K-SET–2014 (C) ef$eefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(A) $eÙeesoMe (B) oMe œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 34
(C) efJebMeefle: (D) ÛelegefJeËMeefle: 21. YetleõJÙeeefCe keâefle? BHU AET–2011
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 82 (A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj
15. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej keâce&-heoeLe& efkeâleves Øekeâej keâe (C) he_Ûe (D) <ešd
neslee nw? BHU MET–2008, 2011, 2012, œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 81
BHU Sh. ET–2011, BHU AET–2010 22. `efJeYeg'-õJÙeeefCe keâefle? BHU AET–2011
(A) 4 (B) 5 (A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj
(C) 3 (D) 2 (C) he_Ûe (D) <ešd
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 26 œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 02
10. (A) 11. (B) 12. (C) 13. (C) 14. (D) 15. (B) 16. (A) 17. (A) 18. (A) 19. (B)
20. (D) 21. (C) 22. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 376
23. (i) Deelcee vÙeeÙeoMe&veevegmeejb...........YeJeefle? 29. ievOe: keâefleefJeOe: ?
(ii) Deelcee YeJeefle- GJ-SET- 2004, 2016 BHU AET–2010, UGC 25 S–2013
(A) õJÙeced (B) iegCe: (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(C) efJeMes<e: (D) meeceevÙeced (C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:

œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 23 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07


30. mheMe&: keâefleefJeOe:? BHU AET–2012
24. `ceve:' keâefleefJeOeced? BHU AET–2011
(A) ÛelegefJe&Oe: (B) ef$eefJeOe:
(A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced
(C) he_ÛeefJeOe: (D) <e[defJeOe:
(C) ef$eefJeOeced (D) Devevleced
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49
31. heefjceeCe: keâefleefJeOe:?
25. (i) leke&âmeb«en ceW lespeesefJe<eÙe kesâ efkeâleves Yeso nQ?
BHU AET–2012, UGC 25 J–2013
(ii) leke&âmeb«enevegmeejb lewpemeefJe<eÙe: keâefleefJeOe:?
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
UGC 25 J–2014, BHU MET–2016
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
(A) ef$eefJeOe: (B) efÉefJeOe:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
32. Meyo: keâefleefJeOe:? BHU AET–2011
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 40 (A) SkeâefJeOe: (B) efÉefJeOe:
26. ‘efJeMes<e’-heoeLe&mÙe keâefle Yesoe:? AWES TGT–2012 (C) ef$eefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(A) mehle (B) veJe œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07
(C) Devevlee: (D) keâesÓefhe ve 33. (i) leke&âmeb«enevegmeejb he=efLeJÙeeb ™heced - UGC 25
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 32 (ii) he=efLeJÙeeb keâefleefJeOeb ™heceefmle? D–2014, J-2015
27. (i) leke&âmeb«enevegmeejb ¤heb keâefleefJeOeced (A) efÉefJeOeced (B) mehleefJeOeced
(ii) ™heb keâefleefJeOeced? BHU AET–2011, 2012 (C) <e[defJeOeced (D) he_ÛeefJeOeced
UGC 25 Jn–2017 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49
(A) ÛelegefJe&Oeced (B) he_ÛeefJeOeced 34. he=efLeJÙeeb meefvle iegCee: - UGC 73 J–2013
(C) <e[defJeOeced (D) mehleefJeOeced (A) mehle (B) De<šew
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07 (C) Ûelego&Me (D) he_ÛeoMe

28. (i) jmeiegCe: keâefleefJeOe: - œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49


(ii) keâefleefJeOe: jme: lekeâ&meb«enevegmeejced? 35. (i) `leke&âmeb«en' mJeerkeâej keâjlee nw?
BHU ShET–2013, UGC 25 J–2012 (ii) leke&âmeb«enevegmeejb ØeceeCeeefve meefvle -
UGC 25 D–1996, 2014, BHU MET–2014
(A) ÛelJeej: (B) veJe
(A) leerve ØeceeCe (B) Ûeej ØeceeCe
(C) he_Ûe (D) <ešd
(C) heeBÛe ØeceeCe (D) Ú: ØeceeCe
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07
œeesle–leke&âmeb«en – oÙeevevo Yeeie&Je, he=‰- 85
23. (A) 24. (D) 25. (C) 26. (C) 27. (D) 28. (D) 29. (A) 30. (B) 31. (C) 32. (B)
33. (B) 34. (A) 35. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 377
36. leke&âmeb«en ceW Devegceeve kesâ Øekeâej nQ–BHU MET–2014 43. leke&âmeb«enevegmeejb ‘mebmkeâejcee$epevekebâ %eeveced’ Deefmle?
(A) 3 (B) 4 UGC 25 D-2015
(C) 2 (D) 5 (A) DevegYeJe: (B) ÙeLeeLe&:
(C) mce=efle: (D) ØeceeCeced
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 86
37. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej JeekeäÙe efkeâleves Øekeâej keâe nw? œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 122
BHU MET–2011, 2012, 2016 44. vÙeeÙeJewMese<f ekeâoMe&veevegmeejb mehle.........YeJeefvle GJ-SET- 2008
(A) SkeâefJeOe (B) efÉefJeOe (A) keâcee&efCe (B) iegCee:
(C) ef$eefJeOe (D) ÛelegefJe&Oe (C) õJÙeeefCe (D) heoeLee&:

œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 110 œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 20


38. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej ‘keâejCe’ efkeâleves Øekeâej keâe neslee 45. he#elJeb veece efkeâced? MH-SET- 2013
nw? UP PGT–2003, BHU MET–2008, 2011, 2012 (A) efme<eeOeefÙe<eeefJeefMe<šefmeæŸeYeeJe:

(A) oes (B) leerve (B) efme<eeOeefÙe<eemeefnleefmeæŸeYeeJe:

(C) Ûeej (D) Ú: (C) efme<eeOeefÙe<eeefJejnefJeefMe<šefmeæŸeYeeJe:


(D) efme<eeOeefÙe<eeYeeJe:
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 43
39. `efue”b' keâefleefJeOeced? KL SET–2015,
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer – cenevevo Pee, he=‰- 65
BHU AET–2011, UGC 25 S–2013 46. DeOemleves<eg JeekeäÙes<eg DemeceerÛeerveb efJeefÛevegle–
MH-SET- 2013
(A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced
(A) Deehlemleg ÙeLeeYetlemÙeeLe&mÙeesheos<še
(C) ef$eefJeOeced (D) ÛelegefJe&Oeced
(B) efJehe#emleg meefvoiOemeeOÙeOece&:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 91
(C) meeOÙeefJeheÙe&ÙeJÙeehlesmleg efJe®æ:
40. nslJeeYeemeeW ceW meeOÙeeYeeJe ceW ‘JÙeehle nsleg’ keânueelee
(D) ÙelmeceJesleb keâeÙe&ceglheÅeles lelmeceJeeefÙekeâejCeced
nw? UGC 73, D-2015
œeesle–(i) leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 108, 115
(A) meJÙeefYeÛeej (B) efJe®æ
(ii) leke&âmeb«en-Deefveleemesve ieghlee, hespe–71, 107
(C) melØeeflehe#e (D) yeeefOele
47. leke&âmeb«enevegmeejsCe DeÙeLeeLee&vegYeJe: keâefleefJeOe:?
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 216 JNU MET-2015, KL SET–2016
41. ‘nslJeeYeeme’ efkeâleves nQ ? BHU MET–2012 (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(A) he_Ûe (B) <ešd (C) <e[defJeOe: (D) ÉeoMeefJeOe:
(C) mehle (D) De<š
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 62
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 95 48. (i) ‘ÙeLeeLee&vegYeJe’ efkeâleves Øekeâej keâe nw?
42. ‘meeOÙeeYeeJemeeOekeb â ns l Jevlejb ÙemÙe ef J eÅeles me:’ (ii) leke&âmeb«enceleevegmeejb ÙeLeeLee&vegYeJe: keâefleefJeOe:?
nslJeeYeemeesÓvvecYeósve kesâve veecvee Øeeskeäle:? UGC 25 J-2016 UGC 73 J–2015, JNU MET–2015
(A) ‘melØeeflehe#e’ veecvee (B) ‘Deefmeæ’ veecvee (A) ÛelegefJe&Oe: (B) he_ÛeefJeOe:
(C) ‘meJÙeefYeÛeej’ veecvee (D) ‘efJe®æ’ veecvee (C) mehleefJeOe: (D) veJeOee
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 218 œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße,-40
36. (C) 37. (B) 38. (B) 39. (C) 40. (B) 41. (A) 42. (A) 43. (C) 44. (D) 45. (C)
46. (B) 47. (B) 48. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 378
49. iegCeeßeÙe: keâ: - BHU AET–2011, 2012 56. (i) leke&âmeb«en kesâ Devegmeej ‘ievOeJeleer’ ue#eCe Jeeuee nw-
(A) iegCe: (B) iegCelJeced (ii) ievOeJeòJeb kegâ$e Jele&les? BHU MET–2015
(C) õJÙeced (D) õJÙelJeced (iii) ievOeesiegCe: Jele&les? UGC 25 J–2013, 2014,
(iv) ievOeJelJeb keâmÙe ue#eCeced? 2016,
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 24,84
BHU AET–2011, 2012
50. leke&âmeb«enevegmeejb ØeeiØeOJebme DelÙeesvÙesefle ÛelegefJe&Oe:? (A) he=efLeJÙeeced (B) peues
RPSC SET–2013, 2014 (C) lespeefme (D) JeeÙeew
(A) DeYeeJe: (B) ØeYeeJe:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 35
(C) efJeYeeJe: (D) mJeYeeJe: 57. leke&âmeb«en ceW ‘he=efLeJeer’ kewâmeer nw?
œeesle–leke&âmeb«en - ieesefJevoeÛeeÙe&, hespe–288 BHU MET–2011, 2012
51. vewefceefòekeâõJÙelJeb kegâ$e? BHU Sh. ET–2013 (A) ce=odJeleer (B) ievOeJeleer
(A) DeekeâeMes (B) ceveefme (C) #eceeJeleer (D) mheMe&Jeleer

(C) he=efLeJÙeeced (D) JeeÙeew œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 35


58. ievOe: kegâ$e ceneYetleeb efJeÅeles? BHU Sh.ET–2008
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 36
(A) peues (B) JeeÙeew
52. vÙeeÙeJewMesef<ekeâ kesâ Devegmeej õJÙe veneR nw?
(C) ef#eleew (D) JÙeesefcve
UGC 25 D–1999
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 38
(A) lespe: (B) peueced
59. DeelceiegCe efkeâleves nQ? UGC 73 D–2010
(C) lece: (D) ceve:
(A) De°ew (B) he_Ûe
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 06 (C) oMe (D) SkeâeoMe
53. he=efLeJÙeeb Jele&ceeve: mheMe&: keâ:? BHU AET–2011 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 116
(A) G<Ceced (B) Meerleueced 60. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej ‘heJe&lees OetceJeeved JeefÖlJeeled’
(C) GYeÙeceefhe (D) Deveg<CeeMeerleueced efkeâmekeâe GoenjCe nw? BHU MET-2016
œeesle–leke&âmeb«en – keâebMeerjece mebvOÙee je"ewj, he=‰-74 (A) DeeßeÙeeefmeæ (B) JÙeehÙelJeeefmeæ
54. meceJeeÙe keäÙee nw? UP PGT–2009 (C) mJe™heeefmeæ (D) DevÙeLeeefmeæ

(A) JeekeäÙeeLe& (B) heo œeesle–leke&âmeb«en - kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 59


61. he=efLeJeer ceW efkeâleves Øekeâej kesâ jme nQ? BHU MET-2016
(C) JeekeäÙe (D) heoeLe&
(A) 9 (B) 8
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 27
(C) 6 (D) 3
55. õJÙeiegCekeâce&meeceevÙeefJeMes<emeceJeeÙeeYeeJee: Fefle -
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 50
UGC 25 D–2014
62. Deveg<CeeMeerle mheMe& keâneB nw? BHU MET-2016
(A) iegCee: (B) DeheJeeoe:
(A) DeekeâeMe (B) JeeÙeg
(C) heoeLee&: (D) mheMee&: (C) peue (D) lespe
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 27 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 52

49. (C) 50. (A) 51. (C) 52. (C) 53. (D) 54. (D) 55. (C) 56. (A) 57. (B) 58. (C)
59. (A) 60. (B) 61. (C) 62. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 379
63. Deekeâjpeb megJeCee&efo leke&âmeb«ens keâefmceved heefjieefCeleced– 70. G<CemheMe&keòJeb ue#eCeced - UGC 25 S–2013
UGC 25 J-2016 (A) he=efLeJÙee: (B) Deheeced
(A) he=efLeJÙeeced (B) lespeefme
(C) lespeme: (D) Deelceve:
(C) iegCes<eg (D) JÙeesefcve
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 38
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 24
71. vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej peue ceW ‘™he’ ceevee peelee nw?
64. DeOeesefveefo&<šs<eg efJe<eÙe›eâce: kegâ$e heeefuelee:?
UGC 73 D-2015
K-SET-2013
(A) Megkeäue (B) DeYeemJejMegkeäue
(A) ™heced - ievOe: - mebKÙee - ieg®lJeced
(B) ievOe: - mheMe&: - mebKÙee - heefjceeCe: (C) veerue (D) keâefheMe
(C) megKeced - og:Keced - És<e: - FÛÚe œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 80
(D) iegCe: - keâce& - efJeMes<e: - meeceevÙeced 72. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 19 MH SET-2016
65. keâ: jmeJeeved heoeLe&:? BHU Sh. ET–2008 (keâ) õJÙeeefCe 1. <e[defJeOe:
(A) Deehe: (B) ce®led (Ke) DeYeeJe: 2. he_Ûe
(C) lespe: (D) DeekeâeMeced (ie) meefvvekeâ<e&: 3. ÛelegefJe&Oe:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 37 (Ie) keâcee&efCe 4. veJe
66. (i) leke&âmeb«enevegmeejb MeerlemheMe&JeòJeb keâmÙe ue#eCeced? keâ Ke ie Ie
(ii) MeerlemheMe&JeòJeb keâmÙe ue#eCeced? (A) 4 3 1 2
UGC 25 J–2014 (B) 1 2 4 3
(A) he=efLeJÙee: (B) peuemÙe
(C) 2 1 3 4
(C) JeeÙees: (D) hejog:KemÙe
(D) 3 4 2 1
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 37
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 18,19,23,46
67. DeYeemJejMegkeäueb kegâ$e Jele&les? BHU AET–2011
73. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
(A) he=efLeJÙeeced (B) peues
MH SET-2011
(C) lespeefme (D) JeeÙeew
(keâ) DeehleJeekeäÙeced 1. heoced
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 38
(Ke) Mekeäleced 2. Meefkeäle:
68. ..... mÙeeled ÙeesiÙeleekeâeb#eemeefòeâÙegòeâ: heoesÛÛeÙe: –
(ie) F&MJejsÛÚe 3. Gheceeveced
GJ SET–2011
(A) keâeJÙeced (B) JeekeäÙeced
(Ie) GheefceeflekeâjCeced 4. Meyo:

(C) veešdÙeced (D) heÅeced keâ Ke ie Ie


(A) 1 3 4 2
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 247
69. YeemJejMegkeäueb kegâ$e Jele&les? BHU AET–2011
(B) 4 2 3 1
(A) he=efLeJÙeeced (B) peues (C) 4 1 2 3
(C) lespeefme (D) JeeÙeew (D) 3 1 2 4
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49 œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 241,244
63. (B) 64. (B) 65. (A) 66. (B) 67. (B) 68. (B) 69. (C) 70. (C) 71. (B) 72. (A)
73. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 380
74. vÙeeÙeJewMesef<ekeâ celeevegmeej megJeCe& nw- UGC 25 D–1997 81. (i) leke&âmeb«en kesâ Devegmeej %eeve keâe DeefOekeâjCe nw?
(A) ™he (B) õJÙelJe (ii) %eeveeefOekeâjCeced Fefle keâmÙe ue#eCeceefmle?
MP Jeie& -I PGT–2012, MGKV Ph. D–2016
(C) lespemed (D) ™heeYeeJe
(A) Deelcee (B) Øeke=âefle
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 40
(C) yegefæ (D) ceve
75. (i) ¤hejefnleb mheMe&Jeled õJÙeb efkeâceefmle? KL-SET–2014
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 47
(ii) ™hejefnleb mheMe&: efkeâceefmle? UGC 25 D–2011, 82. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej Deelcecee$e keâe efJeMes<e iegCe nw?
RPSC SET–2013-14 UGC 73 D-2015
(A) lespemed (B) JeeÙeg: (A) Meyo (B) efJeYeeie
(C) he=LJeer (D) DeekeâeMe: (C) mebÙeesie (D) yegefæ

œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 41 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 63


83. ceve: kegâ$eevleYe&Jeefle? BHU AET–2011
76. levcee$es<eg efkebâ JÙeescemecyevOeerÙeced– BHU Sh-ET–2008
(A) õJÙeced (B) iegCe:
(A) ™heced (B) jme:
(C) ef›eâÙee (D) peeefle:
(C) iegCe: (D) Meyo:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 06
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 65 84. ceve: efkebâ mJe™heced?
77. DeekeâeMe nw - UGC 25 D–1998 BHU AET–2011, UGC 25 S–2013
(A) iegCe (B) õJÙe (A) megKeced (B) og:Keced
(C) meeceevÙe (D) efJeMes<e (C) Deelcee (D) hejceeCeg:

œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 23 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49


85. ceve: keâerÂMeb õJÙeced? BHU AET–2011
78. efJeMes<eiegCe: kegâ$e õJÙes veeefmle? UGC 25 D–2007
(A) efJeYeg (B) Yetleced
(A) DeekeâeMes (B) JeeÙeew
(C) hejceeCeg™heced (D) ve efkeâceefhe
(C) ceveefme (D) Deelceefve œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer-iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe- 108 86. vÙeeÙeefmeæevleÂMee JÙeeefhle: keâe? UGC 25 Jn–2017
79. keâeue-õJÙes keâefle iegCee:? BHU AET–2010 (A) meeOÙeJeovÙeeefmcevvemecyevOe:
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe (B) efme<eeOeefÙe<eeefJejnmenke=âleefmeæÙeYeeJe:
(C) <ešd (D) mehle (C) JÙeehmÙe he#eJe=efòelJeOeer:
(D) meeOÙeòeâJesve he#emÙe JeÛeveced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 194,215
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer-cenevevo Pee, hespe–19
80. leke&âmeb«enevegmeejced Deelcee - UGC 25 S–2013
87. cevemed nw - UGC 25 J–1998
(A) DeCeg: (B) efJeYeg:
(A) meeceevÙe (B) iegCe
(C) oerIe&: (D) ceOÙeceheefjceeCe: (C) õJÙe (D) efJeMes<e
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 47 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 06
74. (C) 75. (B) 76. (D) 77. (B) 78. (C) 79. (B) 80. (B) 81. (A) 82. (D) 83. (A)
84. (D) 85. (C) 86. (A) 87. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 381
88. vÙeeÙe-JewMeef<ekeâ kesâ Devegmeej cevemed keâe heefjceeCe nw - 95. ÉerefvõÙe«eeåÙees Deefmle - UGC 73 D–2014
UGC 25 J–2000 (A) mebKÙee (B) ™heced
(A) efJeYeg (B) DeCeg (C) mebmkeâej: (D) jme:
(C) cenled (D) oerIe& vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (iegCeefve®heCe keâe.-93)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieebJekeâj, hespe–164
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (keâe0-85)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-151 96. jmevee -«ee¢eiegCe nw - BHU MET–2015
89. megKe keâer GheueefyOe nesleer nw- UGC 73 S–2013 (A) jme (B) ™he
(C) ievOe (D) mheMe&
(A) Ûe#eg<ee (B) cevemee
(C) IeÇeCesve (D) ØeeCesve
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 50
97. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej mvesn keâer Je=efòe efpemeceW nw, Jen
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49
nw- BHU AET–2011, BHU MET–2014
90. leke&âmeb«enevegmeejb efkeâceefmle veJeceb õJÙeced -
(A) peue (B) lespe
UGC 25 D–2012
(C) JeeÙeg (D) he=efLeJeer
(A) peerJe: (B) peieled
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07
(C) efokeâd (D) ceve:
98. mvesn: keâmÙe efJeMes<eiegCe:? BHU AET–2012
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 06 (A) he=efLeJÙee: (B) peuemÙe
91. Deelceefve<" iegCe neslee nw- UGC 73 J–2005 (C) lespeme: (D) JeeÙees:
(A) ™he (B) mebKÙee œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 07
(C) Oece& (D) Meyo 99. heeefjceeC[uÙeb veece YeJeefle– KL SET–2014
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 266 (A) DeekeâeMeceC[ueced (B) DeCegheefjceeCeced
92. S<eg efJeMes<eiegCe: keâ:? BHU AET–2012 (C) metÙee&ceC[ueced (D) keâce&ceC[ueced
(A) mebKÙee (B) heefjceeCeced vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#e KeC[)-iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-66
(C) efJeYeeie: (D) jme: 100. leke&âmeb«enkeâejceles Deelcee kegâ$eevleYe&Jeefle–
œeesle– leke&âYee<ee-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–381 KL SET-2014
(A) heoeLex<eg (B) iegCes<eg
93. mehleefJeOeb ™heb kegâ$e efJeÅeles? BHU AET–2010
(C) õÇJÇ Ùes<eg (D) meeceevÙes
(A) peues (B) lespeefme
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 80
(C) he=efLeJÙeeced (D) DevÙe$e
101. IeeÇ CepeeefoØeYesosve <e[defJeOeb YeJeefle– KL SET-2014
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49
(A) JÙeeefhle: (B) nsleg:
94. (i) mheMe&mÙe %eeveb YeJeefle
(C) ØelÙe#eced (D) he#eOece&:
(ii) mheMe&%eevepevekebâ efkeâced?
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)–iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe- 290
BHU Sh. ET–2008, BHU AET–2012
102. ÉdÙeCegkeâmÙe heefjceeCeb efkebâ YeJeefle ? JNU MET–2014
(A) meJex iegCee: (B) lJekeâd
(A) DeCeg (B) cenled
(C) peeefle: (D) JÙeefkeäle:
(C) ÜmJeced (D) oerIe&ced
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 52 vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe-206

88. (B) 89. (B) 90. (D) 91. (C) 92. (D) 93. (C) 94. (B) 95. (A) 96. (A) 97. (A)
98. (B) 99. (B) 100. (C) 101. (C) 102. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 382
103. (i) DeekeâeMes Jele&ceeve: iegCe: keâ:? BHU AET–2010, 110. (i) leke&âmeb«en ceW keâewve iegCe veneR nw?
(ii) DeekeâeMemÙe efJeMes<eiegCe: keâ:? 2012 (ii) leke&âmeb«en ceW FveceW mes keâewve iegCe kesâ Devleie&le veneR
(A) Meyo: (B) ™heced Deelee nw?
(C) mheMe&: (D) ievOe: (A) mebÙeesie: (B) mebmkeâej:
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 43 (C) mecyevOe: (D) jme:
104. peuecee$emeceJeslees iegCe: keâ:? BHU AET–2010 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 6,7,8
(A) ieg®lJeced (B) mvesn: 111. leke&âmeb«ens leke&âue#eCeb efkeâcegkeäleced? UGC 25 J-2016
(C) heefjceeCeced (D) mebÙeesie: (A) efceLÙee%eeveced
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 171 (B) JÙeehÙeejeshesCe JÙeehekeâejeshe:
105. ‘meJe&JÙeJenejnslegyeg&efæ: %eeveced’ keâes GefuueefKele keâjves (C) meefvveke=â<šmebÙeesiensleg:
Jeeuee «evLe nw - BHU MET–2014
(D) Skeâefmceved Oeefce&efCe efJe®æ-veeveeOece&JewefMe<šŸeeJeieeefn-%eeveced
(A) meebKÙekeâeefjkeâe (B) Jesoevlemeej
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 113
(C) leke&âmeb«en (D) pewveoMe&vemeej
112. efme<eeOeefÙe<eÙee MetvÙee efmeefæÙe&$e ve efle<"efle, me efkeâcegÛÙeles?
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 175 UGC 25 J-2016
106. ‘meJe&JÙeJenejnslegie&gCe:’ Ùen efkeâmekeâe ue#eCe nw?
(A) JÙeeefhle: (B) he#e:
UGC 73 D-2015
(C) hejeceMe&: (D) mehe#e:
(A) mebKÙeeÙee: (B) mebÙeesiemÙe
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer-cenevevo Pee, hespe-65
(C) ieg®lJemÙe (D) yegæs:
113. leke&âmeb«enevegmeejced Deelcecee$eefJeMes<e-iegCes<eg keâmÙe heefjieCeveb
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 63
veeefmle? UGC 25 J-2016
107. efJeMes<eiegCe nesves kesâ keâejCe ‘efokedâ keâeue Deewj ceve' keâe
(A) yegæs: (B) FÛÚeÙee:
iegCe veneR nw - UGC 73 S–2013
(C) efmLeefle-mLeehekeâmebmkeâejmÙe (D) Oece&mÙe
(A) mebÙeesie: (B) mebKÙee
(C) yegefæ: (D) efJeYeeie: œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 267,303
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-108 114. vÙeeÙeJewMesef<ekeâ celeevegmeej `lece:' nw- UGC 25 J–1999

108. mebmkeâej: keâefmceved heoeLex DevleYe&Jeefle? UGC 25 J–2010 (A) DeYeeJe (B) õJÙe

(A) õJÙes (B) iegCes (C) iegCe (D) meeceevÙe


(C) keâce&efCe (D) DeYeeJes œeesle–leke&âmeb«en – kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 04
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 29 115. (i) leke&âmeb«en kesâ Devegmeej keâce& keâe ue#eCe nw–
109. leke&âmeb«enevegmeejsCe iegCees veeefmle– UP GDC–2012 (ii) `keâce&' keâe ue#eCe nw – UGC 25 J–2002, 2003
(A) mvesn: (B) efokeâd (A) JesoesÓefKeuees Oece& (B) Ûeueveelcekebâ keâce&
(C) És<e: (D) yegefæ: (C) keâleg&jerefhmeleleceb keâce& (D) DekeâefLeleb keâce&
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 6,7 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 118

103. (A) 104. (B) 105. (C) 106. (D) 107. (C) 108. (B) 109. (B) 110. (C) 111. (B) 112. (B)
113. (C) 114. (A) 115. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 383
116. DeØeceeCeb JeekeäÙeb efkeâced? MH SET- 2011 `ØemeejCeb' efkebâ ™heced?
121. BHU AET–2011
(A) oes<eog<šced (B) ÙeesiÙeleejefnleced (A) õJÙeced (B) iegCe:
(C) Deekeâeb#eeefojefnleced (D) meefvveefOejefnleced (C) keâce& (D) meeceevÙeced
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 249 œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 86
117. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeer veb122. `keâce&' keâe Yeso nw - UGC 25 D–2003
efJeefÛevegle– MH SET- 2011 (A) hej (B) he=LJeer
(keâ) heJe&lees JeefÖceeved Fefle nsleg: (C) Meyo (D) ØemeejCe
(Ke) %eeveb meefJekeâuhekeâcesJe Jele&les œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 118
(ie) Devegceeveb efÉefJeOeced 123. (i) ‘hejehejYesoew’ keâmÙe? BHU AET–2010, 2012
(ii) hejced-Dehejced Fefle keâmÙe Yeso: – GJ-SET–2007
(Ie) DeÙeLeeLee&vegYeJeefŒeefJeOe:
(iii) hejeÓhejYesoew keâmÙe heoeLe&mÙe?
(A) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
(A) õJÙemÙe (B) iegCemÙe
(B) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(C) keâce&Ce: (D) meeceevÙemÙe
(C) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 30
(D) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
124. leke&âmeb«en ceW heeBÛe Øekeâej keâe neslee nw? UGC 73 J-2016
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 188,157,182,255 (A) keâce& (B) meeceevÙeced
118. jmelJesÓefleJÙeeefhleJeejCeeÙe efkebâ heob ØeÙegkeäleced– (C) DeYeeJe (D) õJÙeced
MH SET- 2013
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 26
(A) keâce& Fefle (B) õJÙeced Fefle
125. ‘keâeÙe&efveÙelehetJe&Je=efòelJeced’ Fefle ue#eCeb YeJeefle–
(C) meceJeeÙe Fefle (D) iegCe Fefle GJ SET-2004
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe- 381 (A) keâeÙe&mÙe (B) keâejCemÙe
119. keâce&heoeLexve keâ: yegOÙeles? BHU ShET–2011 (C) keâjCemÙe (D) meceJeeÙemÙe
(A) DeYeeJe: (B) õJÙeced œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 69
(C) ef›eâÙee (D) iegCe: 126. meefJekeâuhekeâØelÙe#eb keâerÂMeb YeJeefle– MH SET- 2013
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 264 (A) eqJekeâuhemeefnleced (B)meØekeâejkeâced

120. (i) Gl#esheCeehe#esheCeeefo: keâmÙe Yeso: ieCÙeles (C)efve<Øekeâejkeâced (D)efJeMes<eCeefJenerveced

(ii) Gl#esheCeb keâmÙe Øekeâej:? UP GDC–2014, œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 194
127. efceLÙee%eevemÙe GoenjCeb efkeâced ? MH SET- 2011
(iii) Gl#esheCeb efkeâced? GJ-SET–2013
(A) mLeeCegJee& heg®<ees Jee
BHU AET–2012, UGC 25 J–2014,
(B) MegkeäleeefJeob jpeleced
(A) iegCe: (B) keâce&
(C) Ùeefo JeefÖvee&efmle leefn& OetceesÓefhe ve mÙeeled
(C) meeceevÙeced (D) õJÙeced
(D)JeefÖ: Deveg<Ce:
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 86
œeesle–leke&âmeb«en – kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 67
116. (C) 117. (A) 118. (D) 119. (C) 120. (B) 121. (C) 122. (D) 123. (D) 124. (A) 125. (B)
126. (B) 127. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 384
128. meeceevÙe jnlee nw- UGC 73 D–2010 135. DeYeeJe: keâefmceved oMe&ves ‘heoeLe&’ FlÙegkeäle:?
(A) meeceevÙemeceJeeÙeeYeeJes<eg (B) õJÙeiegCekeâce&meg UP GDC–2014
(C) õJÙeiegCemeceJeeÙes<eg (D) iegCekeâce&efJeMes<es<eg (A) meebKÙes (B) Ùeesies
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 30 (C) Jesoevles (D) JewMesef<ekesâ
129. leke&âmeb«enevegmeejb ‘vÙetveosMeJe=efòe’ Fefle ue#eCeced -
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 27
UGC 25 J–2015
136. (i) `Deveeefo: meevle:' keâewve nw? RPSC SET–2013-14
(A) DeYeeJemÙe (B) hejmeeceevÙemÙe
(C) DehejmeeceevÙemÙe (D) efJeMes<emÙe (ii) Deveeefo: meevleMÛe DeYeeJe: keâ:? BHU MET–2016
BHU AET–2008, 2010, UGC 25 D–2008
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 72
130. (i) efJeMes<e heoeLe& neslee nw-UGC 25 D–1998, 1999 (A) DevÙeesvÙeeYeeJe: (B) DelÙevleeYeeJe:

(ii) leke&âmeb«enevegmeejb efJeMes<ee: - J–2000, 2014, (C) ØeOJebmeeYeeJe: (D) ØeeieYeeJe:


(iii) efJeMes<e heoeLe& FmeceW ner jnlee nw– UGC 73 œeesle–leke&âmeb«en – keâebMeerjece, mebvOÙee je"ewj, he=‰- 232
J–2007, BHU AET–2012, UP PGT–2009 137. (i) meeefojvevle: keâ:? WB SET–2010
(A) efvelÙeõJÙeJe=òeÙe: (B) DeefvelÙeõJÙeJe=òeÙe: (ii) ‘meeefojvevle:’ keâewve nw ? BHU AET–2011,
(C) õJÙeJe=òeÙe: (D) iegCeJe=òeÙe: BHU MET–2011, 2012
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 120 (A) ØeeieYeeJe: (B) DelÙevleeYeeJe:
131. (i) efJeMes<e: ............ õJÙeJe=efòe: UGC 25 J–2012
(C) DevÙeesvÙeeYeeJe: (D) ØeOJebmeeYeeJe:
(A) DeefvelÙe: (B) efvelÙe:
œeesle–leke&âmeb«en – keâebMeerjece, mebvOÙee je"ewj, he=‰- 232
(C) keâejCeelcekeâ: (D) mce=efle™he:
138. (i) ØeeieYeeJemÙe ue#eCeb YeJeefle - UGC 25 D–2013
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 120
132. meòee meeceevÙe jnles nQ - UGC 73 D–2007 (ii) ØeeieYeeJemÙe DeLeex YeJeefle–GJ-SET–2004, 2007

(A) efJeMes<e (B) meceJeeÙe (A) Deveeefo: meevle:


(C) õJÙeiegCekeâce& (D) DeYeeJe (B) meeefojvevle:
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 29 (C) $ewkeâeefuekeâmebmeiee&YeeJe:
133. DeYeeJe: kesâ<eg heefjieefCele:? BHU ShET–2013 (D) leeoelcÙemecyevOeeJeefÛÚVeØeefleÙeesefieleeYeeJe:
(A) heoeLex<eg (B) keâce&meg œeesle–leke&âmeb«en – keâebMeerjece, mebvOÙee je"ewj, he=‰- 232
(C) iegCes<eg (D) õJÙes<eg
139. ‘Fn Iešes YeefJe<Ùeefle’ Fefle JÙeJenejnsleg:–
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 27 K SET-2013
134. JewMesef<ekeâceles mehlece: heoeLe&: keâ:? BHU AET–2012
(A) ØeeieYeeJe: (B) DelÙevleeYeeJe:
(A) iegCe: (B) keâce&
(C) ØeOJebmeeYeeJe: (D) DevÙeesvÙeeYeeJe:
(C) DeYeeJe: (D) efJeMes<e:
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 289
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 27

128. (B) 129. (C) 130. (A) 131. (B) 132. (C) 133. (A) 134. (C) 135. (D) 136. (D) 137. (D)
138. (A) 139. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 385
140. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle - UGC 25 J–2015 146. JewMesef<ekeâceles efkebâ ØeceeCeb ve? BHU AET–2010
(keâ) Ieš: heš: ve (i) ØeeieYeeJe: (A) ØelÙe#eced (B)Devegceeveced
(Ke) Fn Iešes YeefJe<Ùeefle (ii) DevÙeesvÙeeYeeJe: (C) Gheceeveced (D) ve keâesÓefhe
(ie) Yetleues Ieš: ve (iii) ØeOJebme: œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (ii)
(Ie) Iešes OJemle: (iv) DelÙevleeYeeJe: 147. MeyoØeceeCemÙe heâueb efkeâcYeJeefle– UGC 25 J-2016
(keâ) (Ke) (ie) (Ie) (A) heo%eeveced (B) JeekeäÙeeLe&%eeveced
(A) (i) (iii) (ii) (iv)
(C) Meefkeäle%eeveced (D) heopevÙeheoeLe&mcejCeced
(B) (iv) (iii) (ii) (i)
(C) (iii) (ii) (i) (iv) œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 111
(D) (ii) (i) (iv) (iii) 148. leke&âmeb«enevegmeejced DevegYeJe: K-SET–2014
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 251,252,253 (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
141. F&MJejmeeOekebâ ØeceeCeb efkeâced? BHU AET–2011 (C) SkeâefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 124
(C) GYeÙeced (D) veesYeÙeced 149. ‘JÙeehÙemÙe he#eOece&lJeOeer:’ Fefle efkeâced?
œeesle–vÙeeÙeoMe&veced -(JeelmÙeeÙeveYee<Ùe) {gefC{jepe MeeŒeer hespe-478 UGC 25 D-2015, J-2016
142. (i) leke&âmeb«enevegmeejced Devegceeveb veece– UGC 25 J–2015, (A) hejeceMe&: (B) Devegefceefle:

(ii) Devegceeveb veece– MH SET–2016 (C) he#elee (D) Øeefle%ee


(A) efue”%eeveced (B) JÙeeefhle: vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveesheceeveKeC[)–cenevevo Pee, he=‰-10
(C) GoenjCeced (D) efue”hejeceMe&: 150. ‘DeVecYeócelesve ÙelmeceJesleb-keâeÙe&ceglheÅeles’ leled efkeâced?

œeesle–leke&âmeb«en-DeeÅeeØemeeo efceße, hespe–53 MH SET–2013

143. DeehleesÛÛeeefjleb efkebâ ØeceeCeced? BHU Sh.ET–2008


(A) DemeceJeeefÙekeâejCeced (B) meceJeeefÙekeâejCeced
(C) efveefceòekeâejCeced (D) DemeeOeejCekeâejCeced
(A) leelheÙe&ced (B) Meyo:
(C) Devegceeveced (D) Gheceeveced œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 141
151. ‘‘JÙeeefhleefJeefMe<šhe#eOece&lee%eeveefceefle’’ efkeâmekeâe ue#eCe
œeesle–leke&âmeb«en – keâebMeerjece mebvOÙee je"ewj, he=‰- 163
nw? BHU AET–2008
144. ‘DeehleJeekeäÙeb Meyo:’ Fefle ue#eCeced– UGC 25 J–2015
(A) hejeceMe& keâe (B) he#e keâe
(A) heomÙe (B) JeekeäÙemÙe
(C) mehe#e keâe (D) efJehe#e keâe
(C) MeyoØeceeCemÙe (D) ceneJeekeäÙemÙe
œeesle–leke&âmeb«en- ieesefJevoeÛeeÙe&, hespe-175
œeesle–leke&âmeb«en – keâebMeerjece mebvOÙee je"ewj, he=‰-163
152. JewMesef<ekeâceles meceJeeÙes efkebâ ØeceeCeced? BHU AET–2010
145. Meeyo%eeveb veece - UGC 25 D–2014
(A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced
(A) De#ej%eeveced (B) Meyo%eeveced
(C) Gheceeveced (D) Meyo:
(C) Meefòeâ%eeveced (D) JeekeäÙeeLe&%eeveced
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve – njsvõØemeeo efmevne, he=‰- 218
œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 111
140. (D) 141. (B) 142. (D) 143. (B) 144. (C) 145. (D) 146. (C) 147. (B) 148. (A) 149. (A)
150. (B) 151. (A) 152. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 386
153. leke&âmeb«en ÙeLeeLee&vegYeJe keâes keäÙee keânles nQ? 158. ‘DeehleJeekeäÙeced’ Deefmle - AWES TGT–2012
BHU MET–2014 (A) Meyo: (B) ™heced
(A) DeØecee (B) Øecee
(C) Devegefceefle: (D) Gheefceefle:
(C) Gheefceefle (D) mebMeÙe
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 07
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 124
154. ØeceeCeb efÉefJeOeefceefle keâmÙe celeced? UGC 25 D–2007 159. MeyoesÓefmle– CCSUM Ph.D-2016
(A) JewMesef<ekeâmÙe (B) vewÙeeefÙekeâmÙe (A) heoeveeb mecetn: (B) JeCee&veeb mecetn:
(C) ceerceebmekeâmÙe (D) meebKÙemÙe (C) meekeâeb#eheoeveeb mecetn: (D) DeehleJeekeäÙeced
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (ii) œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 07
155. efjòeâmLeeveeW keâer hetefle& kesâ efueS efvecveefueefKele Ûeej efJekeâuheeW 160. ØeeieYeeJemÙe ØeefleÙeesefie efkeâced? BHU AET–2011,
ceW mes keâewve-mee efJekeâuhe GheÙegòeâ nw ?
UGC 25 D–2008, GJ-SET–2003
efue”hejeceMe&: ....................~ UP PGT–2005
(A) ØeeieYeeJe: (B) ØeOJebme:
JÙeeefhleyeuesveeLe&iecekeâced ....................~
mJeYeeefJekeâ: mecyevOe: ..................~ (C) keâeÙe&ced (D) keâejCeced
meeOÙeJÙeehekeâlJes meefle meeOeveeJÙeehekeâlJeced ..............~ œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 03
(A) Devegceeveced, JÙeeefhle:, efue”ced, GheeefOe:~ 161. efpemekeâe ‘DeYeeJe’ nes Gmes keânles nQ–UGC 73 J–1991
(B) Devegceeveced, Gheceeveced, Øeefle%ee, JÙeeefhle:~ (A) ØeefleÙeesefie (B) DevegÙeesefie
(C) Devegceeveced, efue”ced, JÙeeefhle:, GheeefOe:~
(C) DevegheueefyOe (D) GYeÙeelcekeâ
(D) JÙeeefhle:, ØeceeCeced, GheeefOe:, Devegceeveced ~
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 288
œeesle– leke&âYee<ee – yeõerveeLe Megkeäue, he=‰- 97,99
156. ‘ieewjMJe: heg®<ees nmleerefle’ keâmceeod nsleesve& ØeceeCeced? 162. leke&âmeb«en kesâ Devegmeej ‘keâejCe’ keâe keäÙee ue#eCe nw?
UGC 25 J–2013 BHU MET–2010, UGC 25 S–2013, GJ-SET–2007
(A) heolJeeled (B)meefVeOesjYeeJeeled (A) keâeÙe&efveÙeleesòejJe=efòe (B) keâeÙe&efveÙeleceOÙeJe=efòe
(C) Â<ševlejefnleòJeeled (D) hejmhejekeâeb#eeefJejneled (C) keâeÙee&vlejJe=efòe (D) keâeÙe&efveÙelehetJe&Je=efòe
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 245 œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 03
157. DeOeesefveefo&<ševeeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle -
163. levleJe: hešmÙe - MP Jeie& -I PGT–2012,
(De) DeehleJeekeäÙeced 1. Deehle:
UGC 25 D–2008, K-SET–2013
(ye) DeLee&yeeOe: 2. meefVeefOe:
(me) heoeveeceefJeuecyesveesÛÛeejCeced 3. Meyo:
efveefceòekeâejCeced
(A) (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced
(o) ÙeLeeLe&Jekeälee 4. ÙeesiÙelee (C) meceJeeefÙekeâejCeced (D) menkeâeefjkeâejCeced
UGC 25 D–2013 œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 141
(De) (ye) (me) (o) 164. Iešb Øeefle meceJeeefÙekeâejCeb efkeâced? BHU AET–2011
(A) 4 3 2 1
(B) 3 4 1 2 (A) kegâueeue: (B) oC[:
(C) 3 4 2 1 (C) oC[mebÙeesie: (D) keâheeueced
(D) 1 2 3 4
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 143
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 07
153. (B) 154. (A) 155. (C) 156. (D) 157. (C) 158. (A) 159. (D) 160. (C) 161. (A) 162. (D)
163. (C) 164. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 387
165. hešmÙe efkeâced DemeceJeeefÙekeâejCeced? BHU Sh.ET–2013 lewpemeefceefvõÙeb efkeâced ?
171. BHU AET–2011
(A) JeŒeefvecee&CeÙev$eced (B) levleJe: (A) IeÇeCeced (B) Ûe#eg:
(C) legjerJesceeefokeâced (D) levlegmebÙeesie: (C) ßees$eced (D) jmeveced
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 145 œeesle– leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 38
166. heš keâe efveefceòekeâejCe neslee nw– 172. peerJeelcemegKeÙees: keâ: mecyevOe:? BHU AET–2010
UP PGT-2011
(A) levleg (B) legjer (A) mebÙeesie: (B) meceJeeÙe:

(C) levlegmebÙeesie (D) levleg™he (C) mebÙegòeâmeceJeeÙe: (D) leeoelcÙeced

œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 149 œeesle– leke&âYee<ee - iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 78
173. Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle -
167. (i) vÙeeÙeceleevegmeej meceJeeefÙekeâejCe neslee nw?
(De) mebÙegòeâmeceJeeÙe: 1. ™helJe«eenkeâ:
(ii) meceJeeefÙekeâejCelJeb ............. SJesefle efJe%esÙeced~
(ye) meceJeeÙe: 2. ™he«eenkeâ:
KL SET–2014, UGC 25 D–1997
(me) meceJeslemeceJeeÙe: 3. Meyo«eenkeâ:
(A) õJÙe (B) meeceevÙe
(o) mebÙegòeâmeceJeslemeceJeeÙe: 4. MeyolJe«eenkeâ:
(C) efJeMes<e (D) ØeeieYeeJe
›etâš: UGC 25 S–2013
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 142 (De) (ye) (me) (o)
168. (i) levlegmebÙeesie heš keâe keâejCe nw? UGC 73 D-2015 (A) 3 4 1 2
(ii) levlegmebÙeesie: hešmÙe keâerÂMeb keâejCeced? (B) 2 3 4 1
UGC 25 Jn–2017 (C) 4 3 2 1
(D) 3 2 1 4
(A) meceJeeefÙekeâejCe (B) DemeceJeeefÙekeâejCe
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 162–165
(C) efveefceòekeâejCe (D) meceJeeÙÙemeceJeeefÙekeâejCe
174. ™helJemÙe ØelÙe#eb Øeefle meefVekeâ<e&: YeJeefle –
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 145 UGC 73 D–2014
169. DemeeOeejCeb keâejCeb keâmÙe ue#eCeced? (A) mebÙeesie: (B) mebÙegòeâmeceJeslemeceJeeÙe:
BHU Sh.ET–2013, K-SET–2014 (C) meceJeslemeceJeeÙe: (D) meceJeeÙe:
(A) keâjCeced (B) keâejCemecegoeÙe: œeesle– leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 79
(C) Gheeoeveced (D) efveefceòekeâejCeced 175. (i) DeYeeJe: kesâve meefVekeâ<exCe %eeÙeles? KL SET–2015
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 133 (ii) DeYeeJemÙe ØelÙe#eb YeJeefle-UGC 25 J–2015, 2016
170. (i) vÙeeÙeJewMesef<ekeâceleevegmeej keâjCe keâe ue#eCe nw – (iii) DeYeeJeØelÙe#esÓVecYeóevegmeejb keâ: meefVekeâ<eexÁerke=âle:?
(ii) JewMesef<ekeâceleevegmeej keâjCe keâe ue#eCe nw – RPSC SET–2010, K-SET–2015
UGC 25 J–1995 mebÙeesiemecyevOesve
(A)

(A) Heâueeslheeokeâced (B) HeâuemeeOeveced (B) meceJeeÙemecyevOesve


(C) mebÙegòeâ -meceJeeÙe-meefVekeâ<exCe
(C) meeOekeâlececed (D) JÙeeheejJeomeeOeejCeb keâejCeced
(D) efJeMes<eCe-efJeMes<ÙeYeeJemeefVekeâ<exCe
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 135
œeesle– leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 80
165. (D) 166. (B) 167. (A) 168. (B) 169. (A) 170. (D) 171. (B) 172. (C) 173. (B) 174. (B)
175. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 388
176. mebÙeesiemecyevOe: Deefmle– JNU MET -2015 180. keâeÙe&lJeue#eCeb efkeâceelcekeâceefmle– UGC 25 J-2016
(A) õJÙeced (B) iegCe: (A) DevevÙeLeeefmeæefveÙeleheMÛeeodYeeefJelJeced
(C) efvelÙemecyevOe: (D) keâce& (B) meceJeeefÙekeâejCeced

œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 104 (C) DevÙeLeeefmeæhetJe&YeeefJelJeced


(D) DevÙeLeeefmeæheMÛeeodYeeefJelJeced
177. `peerJeelcee ØeefleMejerjb efYevveesefJeYegefve&lÙeMÛe' Ùen JeekeäÙe
nw? UGC 73 J-2016 œeesle– leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 20
(A) efJeJeskeâÛet[eceCeew (B) leke&âmeb«enoerefhekeâeÙeeced 181. (i) heeruegheekeâJeeefove: kesâ meefvle? BHU AET–2012

(C) leke&âmeb«ens (D) DeLe&meb«ens (ii) heekeâØeef›eâÙee efJeMes<ele: kegâ$e JeefCe&lee? GJ SET–2014

œeesle– leke&âmeb«en- Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 47 (A) vÙeeÙeoMe&ves (B) JewMesef<ekeâoMe&ves

178. efvecveebefkeâle leeefuekeâe -1ceW meefVekeâ<e& SJeb leeefuekeâe-2 (C) ÙeesieoMe&ves (D) JesoevleoMe&ves

ceW GoenjCe efoÙes ieÙes efJekeâuheeW ceW mes mener megcesefuele œeesle– leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 152
efJekeâuhe ÛegveW – UP PGT–2005 182. Jesie: YeeJeveeefmLeeflemLeehekeâMÛesefle keâ: iegCe: YeJeefle?
leeefuekeâe -1 leeefuekeâe -2 K-SET- 2015
(keâ) mebÙegòeâmeceJeeÙe: (i) Ûe#eg<ee mebÙegòesâ Yetleues (A) ievOe: (B) mebmkeâej:
IešeYeeJe: (C) heefjceeCe: (D) yegefæ:
(Ke) mebÙegòeâmeceJesle- (ii) Ûe#eg<ee Ieš™hemeceJesleb œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 267
meceJeeÙe: ™helJeeefokeâced 183. leke&âmeb«eneoer efhekeâevegmeejced ’hejceeCeg<JesJe-heekeâes, ve
(ie) meceJeslemeceJeeÙe: (iii) ßees$esefvõÙesCe MeyomeceJesleb ÉŸeCegkeâeoeJeheer’ kesâ<eecceles? UGC 25 J-2016
MeyolJeeefokeâced (A) vewÙeeefÙekeâeveeced (B)JewMesef<ekeâeveeced
(Ie) efJeMes<eCeefJeMes<ÙeYeeJe: (iv) Ûe#egjeefovee Iešiele- (C) meebKÙeeveeced (D)Jesoeefvleveeced
™heeefokeâced œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 92
keâ Ke ie Ie 184. JewMesef<ekeâheoeLee&veeb vÙeeÙeceles kegâ$eevleYee&Je:?
(A) (iv) (ii) (iii) (i)
BHU AET–2012
(B) (ii) (iii) (iv) (i)
(A) ØeceeCes (B) ØeÙeespeves
(C) (i) (ii) (iii) (iv)
(C) efmeæevles (D) DeLex
(D) (i) (iv) (iii) (ii)
œeesle– leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 192,193
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 162-165
185. leke&âmeb«ens mebmkeâej: keâefleefJeOe: Øeeskeäle:–
179. JewMesef<ekeâceles heekeâ: kegâ$e? BHU AET–2012
UGC 25 J-2016, BHU MET-2016
(A) hejceeCeew (B) ÉŸeCegkesâ
(A) efÉefJeOe: (B) ÛelegefJe&Oe:
(C) $ÙeCegkesâ (D) ÛelegjCegkesâ
(C) <e[defJeOe: (D) ef$eefJeOe:
œeesle– leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 150
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 267

176. (A) 177. (C) 178. (A) 179. (A) 180. (A) 181. (B) 182. (B) 183. (B) 184. (D) 185. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âmeb«en 389
186. heÃeeJeÙeJe ceW keäÙee meefcceefuele veneR nw? BHU MET-2016 192. `Megkeäleew Fob jpeleced’ FlÙevegYeJe:– K SET- 2014
(A) GheveÙe (B) Gheceeve (A) mebMeÙe: (B) Øecee
(C) GoenjCe (D) efveieceve (C) leke&â: (D) efJeheÙe&Ùe:
œeesle– leke&âmeb«en – kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 46 œeesle– leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 63
187. vÙeeÙeJewMesef<ekeâ mJeerkeâej keâjlee nw- 193. keâeÙe&™hee he=efLeJeer..............Deefmle– GJ SET-2016
UP PGT–2010, UK TET–2011 (A) DeefvelÙee (B) efvelÙee
(A) mJele: ØeeceeCÙe, hejle: DeØeeceeCÙe (C) DeefleefvelÙee (D) heefjefvelÙee
(B) hejle: ØeeceeCÙe, mJele: DeØeeceeCÙe œeesle– leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 102
(C) mJele: ØeeceeCÙe, mJele: DeØeeceeCÙe 194. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
(D) hejle: ØeeceeCÙe, hejle: DeØeeceeCÙe (keâ) G<CemheMe&Jeled 1. JeeÙeg:
œeesle– leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 156 (Ke) iegCee: 2. Deehe:
188. efJeMes<e Deewj efvelÙeõJÙe ceW mecyevOe neslee nw- (ie) MeerlemheMe&JelÙe: 3. ÛelegefJeËMeefle:
UGC 73 D–2010 (Ie) ™hejefnlemheMe&Jeeved 4. lespe:
(A) mJe™he (B) leeoelcÙeced
keâ Ke ie Ie
(C) efJeMes<eCelee (D) meceJeeÙe
(A) 4 3 2 1
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer–iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 45 (B) 1 2 3 4
189. leke&âmeb«ens meenÛeÙe&efveÙeceMeyosve efkeâcegÛÙeles? (C) 3 4 1 2
UGC 25 D–2012
(D) 2 1 4 3
(A) GheeefOe: (B) meefVekeâ<e&:
œeesle– leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 115,83,112,119
(C) DeheJeie&: (D) JÙeeefhle:
195. vÙeeÙe-JewMesef<ekeâ celeevegmeej `heo' keâe ue#eCe nw-
œeesle– leke&âmeb«en- Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 85 UGC 25 J–1995
190. `MegòeâeefJeob jpeleefceefle %eeveced' Deefmle - (A) Meòeâced (B) megyevleced
UGC 25 J–2014
efle*vleced
(C) (D) megefhle*vleced
(A) Øecee (B) Gheefceefle:
œeesle– leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 60
(C) ÙeLeeLee&vegYeJe: (D) DeØecee
196. ‘DelÙevleeYeeJeeØeefleÙeesefielJeb’ Deefmle- UGC 73 D–2014
œeesle– leke&âmeb«en- Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 65
(A) kesâJeueevJeefÙelJeced (B) JÙeeflejskeâlJeced
191. vÙeeÙeJewMesef<ekeâ celeevegmeej `DeØecee' keâe ue#eCe nw -
(C) JeeÛÙelJeced (D) JÙeeefhle:
UGC 25 J–1995
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 195
(A) ØelÙe#eefYeVeb %eeveced
197. ‘DeJÙeehÙeJe=efòelJeced’ veneR nw- UGC 73 D–2014
(B) ØelÙe#eevegceeveefYeVeb %eeveced
(A) Meyos (B) %eeves
(C) leoYeeJeJeefle lelØekeâejkebâ %eeveced
(C) õJÙelJes (D) mebÙeesies
(D) Demeeef#e%eeveced
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveve Meem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–95,98
œeesle– leke&âmeb«en- Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 65
186. (B) 187. (D) 188. (D) 189. (D) 190. (D) 191. (C) 192. (D) 193. (A) 194. (A) 195. (A)
196. (A) 197. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 390
198. Demceeled heoeoÙeceLeex yeesæJÙe: FleerMJejsÛÚe - leke& â meb « enoere f h ekeâeef oMee S<eg ieesue& #eCes< eg keâef m ceved
201.
GJ-SET–2011, UK SLET–2015 DeefleJÙeeefhleoes<e: mebIešles? UGC 25 Jn–2017
(A) JÙe_pevee (B) Meefòeâ: (A) ëe=efÁlJeced (B) SkeâMeHeâlJeced
(C) keâefheuelJeced (D) meemveeefoceòJeced
(C) ue#eCee (D) ØeefleYeeme:
œeesle– leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 12
œeesle– leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 244
202. DeOeesefueefKeleÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle–
199. ‘megKeeÅegheueefyOemeeOeveefceefv õÙeb’ efkeâced?
UGC 25 J–2014
UGC 25 D-2015
(De) DeLee&yeeOees 1. DeØeceeCeced
(A) jmevee (B) IeÇeCeced
(ye) ieewjMJe: heg®<e Fefle 2. ÙeesiÙelee
(C) ceve: (D) Ûe#eg: (me) Øenjs-Øenjs GÛÛeefjleheoeefve 3. ÙeesiÙeleeYeeJeJeled
œeesle– leke&âmeb«en- Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 49 (o) Deefivevee efmeÃeefle 4. meefvveefOe DeYeeJeJeefvle
200. leke&âmeb«enevegmeejb Meyomee#eelkeâejs keâ: meefvvekeâ<e&:? De ye me o
UGC 25 D–2015 (A) 2 1 4 3
(A) meceJeeÙe: (B) mebÙeesie: (B) 3 2 4 1
(C) 1 3 2 4
(C) meceJeslemeceJeeÙe: (D) efJeMes<eCe-efJeMes<Ùe-YeeJe:
(D) 2 3 4 1
œeesle– leke&âmeb«en- Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 79 œeesle– leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 108

Sanskritganga App ceW 24 IeCšs Dee@ef[Ùees Jeeref[Ùees


keâ#eeÙeW GheueyOe neWieer
Øeeieer#eCeced (ceeefmekeâ šsmš heshej)
mebmke=âle hee"Ÿemeece«eer (PDF veesšdme)
efJeMes<e%eeW keâe ceeie&oMe&ve ueeFJe keäueeme kesâ Éeje
Heâesve Éeje meehleeefnkeâ mebheke&â Yeer keâj mekeâles nQ~
keâesme& keâer DeJeefOe 1 Je<e& cee$e

198. (B) 199. (C) 200. (A) 201. (A) 202. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 391

04 leke&âYee<ee
1. vÙeeÙemet$eeCeeb ØeCesleg: ieewlecemÙe Dehejb veece efkeâced - 6. ‘<ees[MeheoeLeea’ efkeâmekeâes keâne peelee nw?
DSSSB TGT–2014 BHU MET- 2016
(A) keâCeeo: (B) Jej®efÛe: vÙeeÙe keâes
(A) (B) JewMesef<ekeâ keâes
(C) De#eheeo: (D) ieoeOej: (C) ceerceebmee keâes (D) meebKÙe keâes

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 18 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 04


2. (i) leke&âYee<eeÙee: jÛeefÙelee Deefmle–GJ-SET–2003-2011
7. ‘mebmkeâejcee$epevÙeb %eeveb mce=efle:’ efkeâme oMe&ve mes mecyeefvOele
nw- UP PGT–2013
(ii) leke&âYee<ee kesâ uesKekeâ keâewve nQ? K-SET–2013
(A) vÙeeÙeoMe&ve (B) meebKÙeoMe&ve
(iii) ‘leke&âYee<ee’ kesâ «evLekeâej keâe veece nw -
(C) ceerceebmeeoMe&ve (D) pewveoMe&ve
(iv) leke&âYee<eeÙee: jÛeefÙelegvee&ce ..... Jele&les?
œeesle–leke&âmeb«en - jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 175
(v) leke&âYee<eeÙee: ØeCeslee efJeÅeles? UP PGT–2009, 8. mebmkeâejcee$epevÙeb %eeveb efkeâcegÛÙeles - BHU AET–2010
2010, 2013, UP GGIC–2015, BHU MET–2015, (A) ØelÙe#eced (B) mce=efle:
UGC 25 D–1996, BHU AET–2011
(C) Gheefceefle: (D) Devegefceefle:
(A) De#eheeoieewlece (B) JeelmÙeeÙeve
œeesle–leke&âmeb«en: - jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 175
(C) JeeÛemheefle (D) kesâMeJe efceße
9. %eeleefJe<eÙeb %eeveb................ GJ SET-2016
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 28 (A) ØelÙe#eced (B) mce=efle:
3. ueef#elemÙe ue#eCecegheheÅeles ve Jesefle efJeÛeej: GÛÙeles- (C) DevegJe=efòe: (D) efJeefOe:
UGC 25 D–2013 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 13
(A) hejer#ee (B) ue#eCeced 10. keâefmceved «evLes ØeeOeevÙesve <ees[MeheoeLee&: ØeefleheeÅevles?
(C) GösMÙe: (D) efJeceMe&: WB SET-2010
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 07 (A) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced (B) leke&âYee<eeÙeeced
4. keâmÙe ke=âles leke&âYee<ee efJejefÛelee– MH SET-2016 (C) Jesoevlemeejs (D) leke&âmeb«ens

(A) heefC[lemÙe (B) efJeheefMÛele: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 04


11. mce=efleJÙeefleefjkeäleb %eeveb efkeâced - BHU AET–2011
(C) cesOeeefJeve: (D) yeeuemÙe
(A) mce=efle: (B) DevegYeJe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 1
(C) %eeveced (D) De%eeveced
5. (i) vÙeeÙeoMe&vemÙe keâlee& keâ:? UP PGT–2002
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 13
(ii) ‘vÙeeÙeoMe&ve’ kesâ ØeCeslee nQ - KL SET–2015
12. veJÙevÙeeÙeØeJele&keâ: keâ: - BHU AET–2011
(A) keâefheue (B) ieewlece
(A) ie”sMe: (B) jIegveeLe:
(C) Me¿j (D) hele_peefue (C) ieoeOej: (D) peieoerMe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 18 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 24

1. (C) 2. (D) 3. (A) 4. (D) 5. (B) 6. (A) 7. (A) 8. (B) 9. (B) 10. (B)
11. (B) 12. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 392
13. JeelmÙeeÙeve ves efpeme hej Yee<Ùe efueKee, Jen «evLe nw- 18. (i) vÙeeÙeoMe&veevegmeejb ØeceeCeeefve - UGC 25 D–2004,
BHU MET–2014 (ii) veJÙevÙeeÙes keâefle ØeceeCeeefve mJeeref›eâÙevles– 2009

(A) vÙeeÙemet$e (B) yeÇÿemet$e (iii) vÙeeÙeoMe&veevegmeejb ØeceeCeeefve keâefle YeJeefvle?


(C) Oece&met$e (D) ie=¢emet$e (iv) vÙeeÙeMeem$es Gòeâeveeb ØeceeCeeveeb mebKÙee efkeâÙeleer?
J–2006, 2009, 2010, UGC 73 J–2006, 2012,
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet] he=‰- 20
D–2011, 2012, BHU AET–2010, 2011,
14. ØeceeCewjLe&hejer#eCeb YeJeefle - AWES TGT–2009 MH SET–2016, GJ-SET–2008

(A) ceerceebmee (B) vÙeeÙe: (A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj


(C) he_Ûe (D) <ešd
(C) Je=efòe: (D) keâeefjkeâe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 02
19. (i) leke&âYee<eevegmeejb ØeceeCeeefve keâefleefJeOeeefve?
15. leke& â Yee<ee keâmÙe Meem$emÙe ØekeâjCe«evLe: -
(ii) leke&âYee<eeÙeeb keâefle ØeceeCeeefve?
BHU AET–2010
GGIC–2015, K SET–2014, UGC 25 D–2012
(A) JewMesef<ekeâmÙe (B) meebKÙemÙe
(A) ef$eefJeOeeefve (B) ÛelegefJe&Oeeefve
(C) vÙeeÙemÙe (D) DevÙemÙe (C) efÉefJeOeeefve (D) he_ÛeefJeOeeefve
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 03 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50
16. (i) vÙeeÙeoMe&ves heoeLe&mebKÙee efkeâÙeleer Øeeskeälee – 20. (i) hejeLee&vegceeves keâefle DeJeÙeJee: meefvle?
(ii) vÙeeÙeMeem$e ceW heoeLe& ceeves ieÙes nQ– (ii) Devegceeves DeJeÙeJeeveeb keâefle mebKÙee YeJeefle–
(ii) vÙeeÙeoMe&ves heoeLee&: meefvle– UP GDC–2014, (ii) hejeLee&vegceeves DeJeÙeJee: - UGC 25 D–2004,

MH SET–2013, GJ-SET–2007, 2014, HAP–2016 J–2013, BHU AET–2011, UGC 73, J–2010,
CVVET–2017, K-SET–2013, MH SET–2016
UGC 25 J–2003, D–2003, J–2008
(A) $eÙe: (B) he_Ûe
(A) <ees[Me (B) mehleoMe
(C) mehle (D) veJe
(C) efJebMeefle: (D) SkeâefJebMeefle:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 04
21. (i) Deefmeæes nslJeeYeeme: keâefleefJeOe: -UGC 25 J–2006
17. efJeheÙe&ÙemÙe DeLeex YeJeefle? BHU AET–2012 (ii) Deefmeæ: keâefleefJeOe:? BHU AET–2011
(A) ÙeLeeLe&%eeveced (B) efceLÙee%eeveced (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(C) efJehejerle%eeveced (D) lelJe%eeveced (C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
œeesle–leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, hespe–112 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 111

13. (A) 14. (B) 15. (C) 16. (A) 17. (B) 18. (B) 19. (B) 20. (B) 21. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 393
22. (i) keâejCeb keâefleefJeOeced – UGC 25 D–2001, 2006 27. (i) vÙeeÙeceleevegmeej heoeLe& nQ - UGC 25 D–2003,
(ii) keâefle keâejCeeefve–BHU AET–2011, MH SET–2011 (ii) leke&âYee<eevegmeej heoeLeeX keâer mebKÙee–
(A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced (iii) vÙeeÙeoMe&ves ieewlecesve keâefle heoeLee&: efve¤efhelee:?
(C) ef$eefJeOeced (D) ÛelegefJe&Oeced (iv) vÙeeÙeveÙes keâefle heoeLee&: YeJeefvle-BHU AET–2011
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 24 HAP–2016, UGC 73 J–2006, UP PGT–2000, 2003
23. (i) vÙeeÙeevegmeejb ØecesÙee: meefvle - UGC 25 J–2009, (A) 25 (B) 16
(ii) leke&âYee<ee ceW ØecesÙeeW keâer mebKÙee nw– UP GIC–2009, (C) 9 (D) 7
UP GDC–2012, BHU AET–2012, UP PGT–2011
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 04
(A) oMe (B) SkeâeoMe
28. (i) vÙeeÙeMeem$esÓvegceeveb ....... Jele&les - UGC 25 J–2002,
(C) ÉeoMe (D) $eÙeesoMe
(ii) Devegceeve neslee nw- D–2001, BHU AET–2010,
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 175
(ii) leke&âYee<eevegmeej `Devegceeve' neslee nw–
24. (i) nslJeeYeemee: YeJeefvle? UGC 25 D–2009, J–2012,
2011, GJ-SET–2011
(ii) nslJeeYeeme: keâefleefJeOe:- UP PGT–2002,
(A) oes Øekeâej keâe (B) Ûeej Øekeâej keâe
(iii) ieewlecesve ØeJeef_Ûelee: nslJeeYeemee: keâefle efJeÅevles?
(C) leerve Øekeâej keâe (D) heeBÛe Øekeâej keâe
(iv) keâefle meefvle nslJeeYeemee: –
(v) nslJeeYeemeeveeb mebKÙee YeJeefle –
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 91
UGC 73 D–2010, J–2012, BHU AET–2011, 29. veJÙevÙeeÙeceleevegmeej ‘meceJeeÙe’ nw - UGC 73 D–1994
BHU MET–2011, MH-SET–2016 (A) leerve (B) Skeâ
(A) ÛelegefJe&Oe: (B) he_ÛeefJeOe: (C) oes (D) Ûeej
(C) efÉefJeOe: (D) ef$eefJeOe: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 27
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 109 30. (i) iegCee: keâefle – UGC 73 J–2006, 2011
25. ÙeLeeLee&vegYeJe: keâefleefJeOe: - UGC 25 D–2012
(ii) vÙeeÙeoMe&ves iegCee: meefvle-D–2009, K-SET–2014
(A) ÛelegefJe&Oe: (B) he_ÛeefJeOe:
(iii) veJÙevÙeeÙeceles iegCee: meefvle–
(C) mehleefJeOe: (D) veJeefJeOe:
(A) $eÙe: (B) De<šew
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 130
(C) <ees[Me (D) ÛelegefJeËMeefle:
26. (i) DevegceehekeâmÙe nsleJe: keâefle meefvle -
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 219
(ii) `Devegceehekeâ' kesâ nsleg vÙeeÙeoMe&veevegmeej efkeâleves nQ?
UGC 25 D–2012, J–2015 31. leke&âYee<ee kesâ Devegmeej iegCe veneR nw– UP PGT-2011
(A) $eÙe: (B) he_Ûe (A) mvesn (B) efokeâd

(C) De<š (D) SkeâeoMe (C) És<e (D) yegefæ


œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 93 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 219

22. (C) 23. (C) 24. (B) 25. (A) 26. (A) 27. (B) 28. (A) 29. (B) 30. (D) 31. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 394
32. (i) vÙeeÙeoMe&ves õJÙeeefCe meefvle - õJelJeced keâefleefJeOeced -
39. BHU AET–2011
(ii) veJÙevÙeeÙeceleevegmeejb keâefle õJÙeeefCe meefvle– (A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced
UGC 73 D–2006, 2012 J–2009 (C) ef$eefJeOeced (D) ÛelegefJe&Oeced
(A) he_Ûe (B) mehle œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 36
(C) veJe (D) SkeâeoMe 40. efvecveeef¿le leeefuekeâe-1 ceW leke&âYee<ee kesâ Devegmeej kegâÚ
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 194 mecØelÙeÙe leLee leeefuekeâe -2 ceW Gvekesâ Yeso Deef¿le nQ~
33. (i) ieewlecesve Øeefleheeefolee: heoeLee&: - UGC 73 J–2008, Gvekeâer meneÙelee mes mener megcesefuele efJekeâuhe ÛegveW -
(A) veJe (B) ÉeoMe leeefuekeâe -1 leeefuekeâe -2
(C) <ees[Me (D) ÛelegefJeËMeefle:
(keâ) ØecesÙe (i) 3
(Ke) DeJeÙeJe (ii) 16
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 04
(ie) heoeLe& (iii) 5
34. leke&âYee<ee kesâ Devegmeej keâejCe kesâ Øekeâej nesles nQ -
UP GDC–2008, UP PGT–2000, RPSC SET–2013-14 (Ie) keâejCe (iv) 12 UP PGT–2005

(A) oes (B) leerve keâ Ke ie Ie


(C) Ûeej (D) heeBÛe (A) (iv) (iii) (ii) (i)
(B) (i) (ii) (iii) (iv)
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 24 (C) (iii) (iv) (ii) (i)
35. DemeeOeejCeOece&: keâmÙe ue#eCeced? UGC 25 Jn–2017 (D) (iv) (iii) (i) (ii)
(A) ue#eCemÙe (B) GösMemÙe œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 175,92,04,24
(C) hejer#eeÙee: (D) Deelceve: 41. (i) DeueewefkeâkeâmeefVekeâ<e&: keâefleefJeOe: -
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 07 (ii) vÙeeÙe°ŸeeÓueewefkeâkeâØelÙe#es keâefleefJeOe: meefvvekeâ<e&:
36. leke&âYee<ee kesâ Devegmeej keâceeX keâer mebKÙee nw - mJeere›f eâÙeles? UGC 73 Jn–2017, BHU AET–2011, 2012
UP PGT–2003 (A) SkeâefJeOe: (B) efÉefJeOe:
(A) leerve (B) Ûeej (C) ef$eefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(C) heeBÛe (D) Ú: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 243, 244 42. DeOemleveJeie&Ùees: meceerÛeerveb ÙegiceheÙee&Ùeb efJeefÛevegle–
37. leke&âYee<ee kesâ Devegmeej Øecee kesâ efkeâleves Yeso nQ - MH SET-2013
UP PGT–2004 (keâ) õJÙeeefCe 1. ÛelegefJeËMeefle:
(A) Skeâ (B) oes (Ke) ieg C ee: 2. veJe
(C) Ûeej (D) heeBÛe (ie) keâcee&efCe 3. $eerefCe
œeesle–(i) leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50 (Ie) keâejCeeefve 4. he_Ûe
(ii) leke&âmeb«en - DeeÅeeØemeeo efceße, hespe– 40 keâ Ke ie Ie
38. jme: keâefleefJeOe: - BHU AET–2010 (A) 1 2 3 4
(B) 4 3 1 2
(A) he_ÛeefJeOe: (B) <e[defJeOe:
(C) 2 1 4 3
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) mehleefJeOe: (D) 4 3 2 1
œeesle–leke&âmeb«en-Deefveleemesve ieghlee, hespe–50 œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 18,19,43
32. (C) 33. (C) 34. (B) 35. (A) 36. (C) 37. (C) 38. (B) 39. (B) 40. (A) 41. (C)
42. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 395
43. %eeveue#eCe: meeceevÙeue#eCe: ÙeesiepeMÛesefle keâmÙe Yesoe:? 51. (i) mee#eelkeâeefjØeceensleg: meefvvekeâ<e&:? BHU MET–2014,
JNU M Phil/Ph.D- 2014 (ii) meefVekeâ<e& efkeâleves nQ - CCSUM Ph.D–2016
(A) Deueewefkeâkeâmeefvvekeâ<e&mÙe (B) Devegefceles: (iii) FefvõÙeeLe&meefvvekeâ<e&: keâefleefJeOe: -BHU AET–2012
(C) Gheefceles: (D) DeLee&heòes: (iv) meefVekeâ<e&: keâefleefJeOe: - T-SET–2014, GJ SET-
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61 (v) vÙeeÙeceles meefvvekeâ<e&peb %eeveb keâefleefJeOeced? 2013,
44. meJÙeefYeÛeej: keâefleefJeOe: - BHU AET–2011 UGC 25 D–2006, 2012, 2013, J–2002,
(A) SkeâefJeOe: (B) efÉefJeOe: JNU MET–2015
(C) ef$eefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe: (A) heeB Ûe (B) Ú:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 115 (C) meele (D) meesuen
45. leke&âYee<ee «evLe: kesâve oMe&vesve mecyevOe Deefmle - œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
MGKV Ph. D–2016 52. ‘DeÙegleefmeæ’-Ùegiceeefve keâefle -JNU MET–2014
(A) meebKÙeoMe&veced (B) vÙeeÙeoMe&veced
(A) ÛelJeeefj (B) <ešd
(C) ÙeesieoMe&veced (D) JesoevleoMe&veced
(C) he_Ûe (D) mehle
œeesle– leke&âYee<ee - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe–07
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29
46. (i) DeÙeLeeLee&vegYeJe neslee nw? BHU AET–2011, UGC 73
53. (i) ueewefkeâkeâmeefVekeâ<e&: keâefleefJeOe: - BHU AET–2010,
(ii) DeÙeLeeLee&vegYeJe: keâefleefJeOe: - D–2015, J–2016
(ii) vewÙeeefÙekeâeveeb celes ueewefkeâkeâmeefVekeâ<e&:? 2011, 2012,
(A) ef$eefJeOe: (B) ÛelegefJe&Oe:
UGC 25 D–2007, HAP–2016
(C) he_ÛeefJeOe: (D) <e[defJeOe:
(A) he_ÛeefJeOe: (B) SkeâefJeOe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 14
(C) <e[defJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
47. DevÙeLeeefmeæmÙe keâefle Yesoe: - BHU AET–2012
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe
54. vÙeeÙeceleevegmeej DeYeeJe efkeâleves Øekeâej keâe nw?
(C) <ešd (D) mehle
UGC 73 J–2015
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 21 (A) Skeâ SJe (B) efÉefJeOe:
48. keâefleefJeOee JÙeeefhle: - BHU AET–2012
(C) ef$eefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(A) SkeâefJeOee (B) efÉefJeOee
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 288
(C) ef$eefJeOee (D) ÛelegefJe&Oee
55. vÙeeÙe kesâ Devegmeej meceJeeÙe nw - UGC 25 D–2002
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-93
(A) heoeLe& (B) õJÙe
49. keâefleefJeOeb MeyoØeceeCeced - BHU AET–2012
(C) iegCe (D) keâce&
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced
(C) SkeâefJeOeced (D) DeveskeâefJeOeced
œeesle–leke&âmeb«en - ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰-01
56. ieewlecemet$eeskeäle<ees[MeheoeLex<eg keâmÙe heoeLe&m Ùe «enCeb
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mece&e, he=‰- 186
veeefmle– UGC 25 J-2016
50. vÙeeÙeMeem$es keâefleefJeOeb og:Keced - BHU AET–2012
(A) ‘mebMeÙe’-heoeLe&mÙe (B) ‘efJeMes<e’-heoeLe&mÙe
(A) SkeâesveefJebMeefleefJeOeced (B) efJebMeefleefJeOeced
(C) ‘DeJeÙeJe’-heoeLe&mÙe (D) ‘efveCe&Ùe’-heoeLe&mÙe
(C) SkeâefJebMeefleefJeOeced (D) oMeefJeOeced
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 563 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 03,04

43. (A) 44. (B) 45. (B) 46. (A) 47. (B) 48. (B) 49. (A) 50. (C) 51. (B) 52. (C)
53. (C) 54. (D) 55. (A) 56. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 396
57. vÙeeÙemet$eesòeâ<ees[MeheoeLex<eg efÉleerÙe: heoeLe&: keâ: - 63. (i) ØeceekeâjCeb - UGC 25 D–2014,
BHU AET–2010 (ii) ØeceeÙee: keâjCeb efkeâced - BHU AET–2010, 2011
KL SET–2015
(A) ØeceeCeced (B) ØecesÙeced
(A) Øeceelee (B) ØecesÙe:
(C) ØeÙeespeveced (D) efmeæevle:
(C) ØeceeCeced (D) FefvõÙeeLe&meefVekeâ<e&:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 03 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 12
58. leke&âYee<eevegmeejb ØeceeÙee: keâjCeb efkeâcYeJeefle– 64. ‘ØeceekeâjCeb ØeceeCeced’ Fefle keâmÙe ue#eCeced -
UGC 25 J-2016 UGC 25 J–2013
(A) Øeceelee (B) ØecesÙeced (A) ØeceeÙee: (B) ØelÙe#emÙe
(C) ØeceeCemÙe (D) ue#eCemÙe
(C) leke&â: (D) FefvõÙemebÙeesieeefo:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 11-12
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 51
65. ‘ØelÙe#eevegceeveesheceeveMeyoe:’ ØeceeCeeveerefle cevÙevles -
59. vÙeeÙecele ces efkeâme heoeLe& keâer keâejCelee meeOecÙe& kesâ ™he UGC 73 D–2013
ceW veneR keâner ieF& nw? UGC 73 D-2015 (A) JewMesef<ekeâe: (B) vewÙeeefÙekeâe:

(A) meeceevÙe (B) meceJeeÙe (C) ueewefkeâkeâe: (D) mebeKÙee:


œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50
(C) heefjceeC[uÙe (D) efJeMes<e
66. leke&âYee<ee kesâ Devegmeej efvecve ceW mes keâewve Øecee veneR nw -
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 307 UP GDC–2008
60. vÙeeÙecele ceW ‘hejmeòee’ keâneB ceeveer peeleer nw? Gheefceefle
(A) (B) mce=efle
UGC 73 D-2015 (C) Devegefceefle (D) MeeyoyeesOe

(A) efJeMes<eJe=efòe (B) meceJeeÙeJe=efòe œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 13


67. (i) vÙeeÙeoMe&veevegmeejb efkebâ ØeceeCe¤hesCe ve mJeeref›eâÙeles?
(C) õJÙe-iegCe-keâce&Je=efòe (D) meeceevÙeJe=efòe
(ii) vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej ØeceeCe veneR nw -
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 494 (iii) vÙeeÙeoMe&veb efkeâb ØeceeCeb veefn mJeerkeâjesefle?
61. meeOÙeeYeeJeJeoJe=efòelJeefceefle keâmÙe ue#eCeceefmle– UP GIC–2015, UP GDC–2008, UGC 25 D–2015
HAP-2016 (A) Gheceeve (B) DeLee&heefòe
(C) ØelÙe#e (D) Meyo
(A) hejeceMe&mÙe (B) JÙeehles:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50
(C) he#eleeÙee: (D) DevegceevemÙe
68. vÙeeÙeoMe&ve ceW efvecveefueefKele ceW mes keâewve mes ØeceeCe
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 178 mJeerke=âle nQ? UP PGT–2000
62. meeOÙeeYeeJeJÙeehÙeJeeved keâ:? MH SET- 2013 (A) ØelÙe#e, Devegceeve
(A) melØeeflehe#e: (B) efJejesOe: (B) ØelÙe#e, Devegceeve, Meyo
(C) ØelÙe#e, Devegceeve, Gheceeve, Meyo
(C) DemeeOeejCe: (D) DeeßeÙeeefmeæ:
(D) ØelÙe#e, Devegceeve, Meyo, DeLee&heefòe
œeesle–leke&âmeb«en – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 231 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50
57. (B) 58. (D) 59. (C) 60. (C) 61. (B) 62. (B) 63. (C) 64. (C) 65. (B) 66. (B)
67. (B) 68. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 397
69. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙelJeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb 75. meefvveOes ue#eCeb efkeâced? MH SET–2016
efJeefÛevegle– MH SET- 2013 (A) heoeveeb efJeuecyesve GÛÛeejCeced
(keâ) ØeceekeâjCeb ØeceeCeced (Ke) GheefceeflekeâjCeced (B) heoeveeced DeefJeuecyesve GÛÛeejCeced
(ie) ef$eJe=lkeâjCeced Gheceeveced (Ie) DevegefceeflekeâjCeced Devegceeveced (C) heoeveeced DevegÛÛeejCeced
(A) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced (D) heoeveeb Jeejb Jeejced GÛÛeejCeced
(B) DemelÙeced, melÙeced, melÙeced, DemelÙeced œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-126
(C) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced 76. ØeceekeâjCeb ØeceeCeefceefle? BHU AET–2012
(D) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced (A) leeefke&âkeâe: (B) Jesoeefvleve:
œeesle–leke&âmeb«en– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 181,206 (C) meebKÙee: (D) yeewæe:

70. leke&âYee<eevegmeejsCe keâjCeb efkeâced? œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe-11,12


RPSC SET- 2013, 14 77. `ØeceekeâjCeb ØeceeCeced' Fefle JeekeäÙeceefmle–UGC 25 D–2013

(A) meeOÙelececed (B) meeOekeâlececed (A) JesoevlemeejmÙe (B) meebKÙekeâeefjkeâeÙee:


(C) leke&âYee<eeÙee: (D) yegæmÙe
(C) DevÙeLeeefmeæced (D) DeÙegleefmeæced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 11-12
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 17
78. levletveeb hešb Øeefle efkebâ keâejCeb YeJeefle–UGC 25 D–2013
71. ØeceeCemÙe ue#eCeb Jele&les - BHU AET–2012
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) efveefceòekeâejCeced
(A) ÙeLeeLe&%eeveced (B) ØeceekeâjCeced
(C) DemeceJeeefÙekeâejCeced (D) efceLÙeekeâejCeced
(C) GheefceeflekeâjCeced (D) hejeceMe&%eeveced œeesle– leke&âmeb«en - ieesefJevoeÛeeÙe&, hespe–141
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 11-12 79. DeefJe%eelelelJesÓLex keâejCeesheheefòelemlelJe%eeveeLe&ced Tn:
72. vÙeeÙeoMe&ves ØeLeceefveefo<& š: heoeLe&: keâ:? BHU AET–2012 Deefmle– JNU M-Phil/Ph.D-2015
(A) ØecesÙeced (B) ØeÙeespeveced (A) leke&â: (B) efveCe&Ùe:
(C) mebMeÙe: (D) ØeceeCeced (C) Jeeo: (D) peuhe:

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 03 œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 585


80. ‘‘Skeâefmceved Oeefce&efCe veeveeOecee&Jeieeefn %eeveced’’ Fefle ue#eCeb
73. leoYeeJeJeefle lelØekeâejkebâ %eeveb keâerÂMeced?
YeJeefle - UGC 25 J–2015
UGC 25 J–2012
(A) De%eevemÙe (B) mecetneuecyeve%eevemÙe
(A) Øecee (B) DeØecee
(C) mebMeÙemÙe (D) Meeyo%eevemÙe
(C) mce=efle: (D) efJeheÙe&Ùe:
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-14, 263
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-15 81. heÇeceeCÙe neslee nw- UGC 73 S–2013
74. DeOeesefueefKeles<eg keâ: ÙeLeeLee&vegYeJe: veeefmle? (A) leÉeflelelØekeâejkeâlJes meefle %eevelJeced
JNU MET–2014 (B) leodYeeJeJeefle leledØekeâejkeâlJes meefle %eeveced
(A) ØelÙe#e%eeveced (B) Devegefceefle: (C) DevegYeJelJeced
(C) Gheceeveced (D) Meeyo%eeveced (D) MeeyoyeesOelJeced
œeesle–leke&âmeb«en– kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 24 œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 232, 233
69. (A) 70. (B) 71. (B) 72. (D) 73. (B) 74. (C) 75. (B) 76. (A) 77. (C) 78. (A)
79. (A) 80. (C) 81. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 398
82. jpeles `Fob jpeleced' Fefle %eeveb Jele&les - UGC 25 D–2013 89. ‘ÙeLeeLee&vegYeJe: Øecee’ FlÙe$e ‘DevegYeJe’ heo-«enCesve
(A) leke&â: (B) Yeüce: keâmÙe efvejeme:–UGC 73 Jn–2017, UGC 25 J-2016
(C) mevosn: (D) Øecee (A) mce=les: (B) ØelÙe#emÙe
œeesle–leke&âmeb«en– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 178 (C) DevegceevemÙe (D) MeyoØeceeCemÙe
83. leÉeflelelØekeâejkeâlJe-efJeefMe<š-%eevelJe neslee nw- œeesle–leke&âYee<ee – yeojerveeLe Megkeäue, he=‰- 16
UGC 73 D–2013 90. leke&âYee<eevegmeejced Deelcevees YeesieeÙeleveced– K SET- 2014
(A) ØeceeCelJeced (B) ØecesÙelJeced
(A) Mejerjced (B) ceve:
(C) ØeeceeCÙeced (D) Øeceele=lJeced
(C) FefvõÙeced (D) og:Keced
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 283
84. ØeceeCew: keâerÂMeb %eeveb peeÙeles - BHU Sh.ET–2008
91. DeÙeb Ieš Fefle keâerÂied %eeveceefmle? UP GDC–2013
(A) %eevemeeceevÙeced (B) Øecee
(C) DeØecee (D) ßece: (A) efveefJe&keâuhekeâced (B) meefJekeâuhekeâced

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 13 (C) mebMeefÙeleced (D) meleke&âced


85. Devegefceefle nw - BHU Sh.ET–2011 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 56
(A) ØelÙe#e (B) DeÂMÙe 92. mebmeiee&veJeieeefn %eeve neslee nw? UGC 73 J-2016
(C) Devegceeve (D) Gheceeve (A) mebMeÙe: (B) Yeüce:
œeesle–leke&âmeb«en– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 207 (C) efveefJe&keâuhekeâced (D) meefJekeâuhekeâced
86. ÙeLeeLe& DevegYeJe keâes vÙeeÙe keâer MeyoeJeueer ceW keâne ieÙee œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 67
nw - UP PGT–2013
93. vÙeeÙeveÙes %eevemÙe mJe™heced– GJ SET- 2007
(A) ØeceeCe (B) DeeoMe&
(A) õJÙeced (B) iegCe:
(C) Øecee (D) keâjCe
(C) keâce& (D) meeceevÙeced
œeesle–leke&âmeb«en - jekesâMe MeeŒeer, hespe-178
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 168
87. (i) ØelÙe#e keâe ue#eCe nw- UP PGT–2013,
94. (i) leke&âYee<eeielee ‘Øecee’ efkebâ mJe™heeÓefmle
(ii) kesâMeJeefceßeceles ØelÙe#eb efkeâced? RPSC SET–2013-14
(A) Demee#eelkeâeefjØeceekeâjCeb ØelÙe#eced (ii) leke&âYee<eeÙeeb Øecee Øeesòeâe –

(B) mee#eelkeâeefjØeceekeâjCeb ØelÙe#eced~ UP GDC–2013, 2012

(C) FefvõÙepeb ØelÙe#eced~ (A) mce=efle: (B) mebMeÙe:

(D) Ùeod ÂMÙeles leled ØelÙe#eced~ (C) efJeheÙe&Ùe: (D) ÙeLeeLee&vegYeJe:


œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 51 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 13
88. ØelÙe#e%eevekeâjCeced– KL SET- 2015 95. GodYetle™he keâejCe neslee nw- UGC 73 D–2014
(A) Meyo: (B) ØelÙe#eced (A) lJeeÛeØelÙe#emÙe (B) Ûee#eg<eØelÙe#emÙe
(C)Devegceeveced (D) Gheceeveced (C) Gheefceles: (D) jemeveØelÙe#emÙe
œeesle–leke&âmeb«en– Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 67 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 200

82. (D) 83. (B) 84. (B) 85. (C) 86. (C) 87. (B) 88. (B) 89. (A) 90. (A) 91. (B)
92. (C) 93. (B) 94. (D) 95. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 399
96. (i) GheefceeflekeâjCeced.................. GJ SET-2008 102. (i) <e[defJeOe: meefvvekeâ<e&: keâefmceved ØeceeCes ØeÙegpÙeles?
(ii) Gheefceles: keâjCeced– K SET-2014 (ii) meefVekeâ<e&<ešdkebâ ØemleeefJeleced - UGC 73 D–2008,
RPSC-SET–2010
(A) hejeLee&vegceeveced (B) mJeeLee&vegceeveced
(A) ØelÙe#eØeceeCeØeme”s (B) DevegceeveØeceeCeØeme”s
(C) MeyoØeceeCeced (D) Gheceeveced
(C) DevegheueefyOeØeceeCeØeme”s (D) DeeieceØeceeCeØeme”s
œeesle–leke&âmeb«en - jekesâMe MeeŒeer, hespe-241
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
97. Øecee FlÙegÛÙeceeves DeOeesefueefKeles<eg keâmÙe efvejmeveb YeJeefle? 103. leke&â Yee<ee kesâ Devegmeej efv ecveefueefKele ceW mes keâewv e
UGC 25 D–2014 DeueewefkeâkeâØelÙe#e keâe Yeso veneR nw - UP PGT–2002
(A) Øeefceefle: (B) Devegefceefle: (A) meeceevÙeue#eCe (B) ØelÙeefYe%ee
(C) mce=efle: (D) Gheefceefle: (C) %eeveue#eCe (D) Ùeesiepe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 13 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
98. (i) leodJeefle lelØekeâejkeâesÓvegYeJe: - UGC 25 J–2008 104. efveefJe&keâuhekesâ efkebâ ØeceeCeced ? BHU AET–2010
(ii) leÉefle lelØekeâejkebâ %eeveb YeJeefle - GJ-SET–2016 (A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced

(A) DeÙeLeeLe&: (B) ÙeLeeLe&: (C) Gheceeveced (D) DevÙeled efkeâef_Ûeled

(C) mce=efle: (D) efJeheÙe&Ùe:


œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 51,54
105. ØelÙe#eb efÉefJeOeb YeJeefle - BHU AET–2012
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 15
(A) meiegCeb efveieg&Ceced (B) meefJekeâuhekeâced efveefJe&keâuhekeâced
99. efve<Øekeâejkebâ %eeveb efkeâced?
(C) mJeeLeË hejeLe&ced (D) Oecee&Oeceez
UGC 25 J–2008, K-SET–2016
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 51
(A) mce=efle: (B) ÙeLeeLe&:
106. %eeveefceob efÉefJeOeb efveefJe&keâuhekebâ meefJekeâuhekeâ_Ûe–
(C) efveefJe&keâuhekeâced (D) efJeheÙe&Ùe: K SET- 2013
œeesle–(i) leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-56 (A) ØelÙe#e%eeveced (B) Devegefceefle%eeveced
(ii) leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, hespe–75 (C) Gheefceefle%eeveced (D) Meeyo%eeveced
100. efJeMes<eCeefJeMes<ÙeYeeJe ............... keâe Øekeâej nw - œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 60
UGC 25 D–2002 107. DevegceeveØeceeCeefJeceMe&mevoYex ‘efue”hejeceMe&:’ YeJeefle–
(A) ØelÙe#e (B) Gheceeve SU PH.D-2015

(C) DeLee&heefòe (D) Meyo (A) ØeLeceb %eeveced (B) le= leer Ùeb %eeveced
(C) efÉleerÙeb %eeveced (D) ÛelegLe&%eeveced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 56
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 86
101. veJÙevÙeeÙeceleevegmeej efveefJe&keâuhekeâ%eeve keâe efJe<eÙe nw -
108. FefvõÙemeefVekeâ<e&pevÙeb hejeLe&%eeveb keâerÂMeced ?
UGC 73 D–1994
BHU Sh.ET–2011
(A) Skeâ (B) oes (A) hejes#eced (B) ve %eeveÙeesiÙeced
(C) leerve (D) Ûeej (C) ØelÙe#eced (D) DeÂMÙeced
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer–iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 307 œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 60
96. (D) 97. (C) 98. (B) 99. (C) 100. (A) 101. (A) 102. (A) 103. (B) 104. (A) 105. (B)
106. (A) 107. (B) 108. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 400
109. efveefJe&keâuhekebâ ØelÙe#eceefmle - UGC 73 J–2012 116. `Ùe$e Oetcemle$eeefive:' Fefle meenÛeÙe&efveÙece: -
(A) Øecee (B) DeØecee UGC 25 D–2005, BHU AET–2012
(C) mebMeÙe (D) ve Øecee veeefhe DeØecee (A) hejeceMe&: (B) he#eOece&lee
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 67 (C) efÉleerÙeOetce%eeveced (D) JÙeeefhle:
110. keâewve ØelÙe#e keânueelee nw - BHU MET–2010 œeesle– leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-79
(A) Deelcemeefvvekeâ<e&pevÙeced (B) MejerjeLe&meefvvekeâ<e&pevÙeced 117. vÙeeÙeMeem$es meenÛeÙe&efveÙeceMeyosve efveÙegpÙeles -
(C) FefvõÙeeLe&meefvvekeâ<e&pevÙeced (D) hejes#eeLe&meefvvekeâ<e&pevÙeced UGC 25 D–2006

œeesle–(i) leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe-52 (A) JÙeeefhle: (B) GheeefOe:

(ii) leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, hespe–74 (C) meefVekeâ<e&: (D) DeheJeie&:


111. FefvõÙeeLe&meefVekeâ<e&pevÙeb %eeveb efkebâ YeJeefle? AWES TGT– œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 79
2011, K-SET–2015, GJ-SET–2007, 2013 118. JÙeeefhleyeuesveeLe&iecekebâ efkeâcegÛÙeles– UGC 25 J-2016
(A) Devegceeve (B) ØelÙe#e (A) hejeceMe&: (B) he#e:
(C) Gheceeve (D) meceJesle (C) efue”ced (D) meeOÙeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 52 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 79
112. ØelÙe#eØeceeCemÙe keâefle Yesoe:? AWES TGT–2011, 2012
119. Devegefceefle: keâmceeod Devevlejb peeÙeles?
(A) veJe (B) he_Ûe UGC 25 D–2006, GJ-SET–2014
(C) Éew (D) <ešd (A) hejece=Meefle (B) JÙeeefhle%eeveeled
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 51 (C) heo%eeveeled (D) meeÂMÙe%eeveeled
113. vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej efueÁlJe keâe ue#eCe nw-
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 78
UP PGT–2013
120. Devegceeveb veece - UGC 25 D–2013
(A) GheeefOelJeb efueÁlJeced
(A) JÙeeefhle: (B) he#e:
(B) DeJÙeeefhleyeuesveeLe&iecekebâ efueÁced
(C) nsleg: (D) efue”hejeceMe&:
(C) JÙeeefhleyeuesveeLe&iecekeâlJeb efueÁlJeced
(D) Oetceeivees: mJeeYeeefJekebâ mecyevOeb efueÁced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 78
121. leke&âYee<eeÙeeb efueÁhejeceMe&: Deefmle– GGIC-2015
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 79
114. Devegceeve ØeceeCe kesâ Yeso nQ- UP PGT–2013 (A) ØelÙe#eced (B)Devegceeveced

(A) Gheceeve leLee ØelÙe#e (B) DeLee&heefòe leLee DeYeeJe (C) Gheceeveced (D) Meyo:
(C) mJeeLe& leLee hejeLe& (D) <ees{emeefvvekeâ<e& leLee JÙeeefhle œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 78
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 91 122. (i) he_ÛeeJeÙeJeJeekeäÙe keâe ØeÙeesie neslee nw -
115. ‘‘meeOÙeJÙeehÙenslegceeved he#e:’’ Ùen %eeve nw - (ii) he_ÛeeJeÙeJee: ØeÙeesie SJe - UGC 25 J–2014,
UGC 73 D–2014 UP PGT–2005
(A) meeÂMÙe%eeveced (B) hejeceMe&: mJeeLee&vegceeveced
(A) (B) efveieceveced
(C) MeeyoyeesOe: (D) Ûee#eg<eced (C) GoenjCeced (D) hejeLee&vegceeveced
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveesheceeveKeC[)-cenevevo Pee, he=‰- 10 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92

109. (A) 110. (C) 111. (B) 112. (C) 113. (C) 114. (C) 115. (B) 116. (D) 117. (A) 118. (C)
119. (A) 120. (D) 121. (B) 122. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 401
123. vÙeeÙe-JewMesef<ekeâ cele ces JÙeeefhle efJeefMe<š he#elee%eeve 130. Devegefceleew JÙeeheejes YeJeefle -
nw- UGC 25 J–2001 UGC 73 J–2010, UK SLET–2015
(A) JÙeefòeâ (B) meeOÙe (A) JÙeeefhle%eeveced (B)he#elee
(C) hejeceMe& (D) Devegceeve
(C) hejeceMe&: (D) JÙeeefhle:
œeesle–leke&âmeb«en– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 206
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 78
124. Øeefle%eensletoenjCeesheveÙeefveieceveeefve kesâve heosve JÙeJeefÜÙevles–
131. (i) DevegceeveJeekeäÙemÙe DeJeÙeJee: meefvle?
K SET-2015
(A) nslJeeYeemee: (B) DeJeÙeJee: (ii) leke&âYee<ee kesâ Devegmeej Devegceeve kesâ efkeâleves DeJeÙeJe nQ?
UP PGT–2002, K-SET–2014
(C) keâcee&efCe (D) heoeLee&:
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 188 (A) leerve (B) Ûeej
125. ‘lemceeòeLee’ Fefle JeekeäÙeced– K SET-2013 (C) heeBÛe (D) oes

(A) GheveÙeJeekeäÙeced (B) Øeefle%eeJeekeäÙeced œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92


(C) efveieceveJeekeäÙeced (D) GoenjCeJeekeäÙeced 132. hejeLee&vegceeve ceW Øeefle%eeJeekeäÙe nw - UP PGT–2009
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92 (A) heJe&lees JeefÖceeved (B) Ùees Ùees OetceJeeved me me JeefÖceeved
126. DeefleosMeJeekeäÙeeLe&: keâefleefJeOe:? MH SET-2016 (C) lemceeòeLee (D) OetcekeòJeeled
(A) ef$eefJeOe: (B) efÉefJeOe: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe: 133. leke&âYee<eevegmeejsCe hejeLee&vegceeves nsleg: keâefle ™heeshehevve:
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 234 YeJeefle– RPSC «es[ I PGT–2014
127. meeOÙeOece&efJeefMe<šOece&ØeefleheeokeâJeÛeveb efkeâceefmle? (A) Ûeleg:™heeshehevve: (B) he_Ûe™heeshehevve:
MH SET-2016
(C) ef$e™heeshehevve: (D) efÉ™heeshehevve:
(A) efveieceveced (B) efue”ced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92
(C) Øeefle%ee (D) GoenjCeced
134. leke&âYee<eeke=âvceles efkeâced Devegceeveb ØeceeCeced ?
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 189
BHU AET–2010
128. (i) Devegefceefle keâe keâjCe - UGC 73 D–2006,
(ii) Devegefceles: keâjCeb YeJeefle– J–2011
(A) JÙeeefhle%eeveced (B) hejeceMe&:

(A) nsleg%eeve (B) he#eOece&lee%eeve (C) he#eOece&lee%eeveced (D) he#elee

(C) mehe#eOece&lee%eeve (D) JÙeeefhle%eeve œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 78


œeesle–leke&âmeb«en- kesâoejveeLe ef$ehee"er, he=‰- 39,40 135. (i) `heJe&lees JeefÖceeved' Fefle keâmÙeeJeÙeJemÙe GoenjCeced?
129. hejeceMe&-veecekeâes %eeveefJeMes<e: ØemleeefJele:? (ii) HeJe&lees JeefÖceeved Fefle %eeveb efkeâced ?
UGC 73 J–2008 BHU AET–2010, MH-SET–2013
(A) ØelÙe#eØeceeCeØeme”s (B) DevegceeveØeceeCeØeme”s (A) nsleg: (B) Øeefle%ee
(C) GheceeveØeceeCeØeme”s (D) MeyoØeceeCeØeme”s (C) GoenjCeced (D) GheveÙe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 78
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92
123. (C) 124. (B) 125. (C) 126. (A) 127. (C) 128. (D) 129. (B) 130. (C) 131. (C) 132. (A)
133. (B) 134. (B) 135. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 402
136. DeOeesefueefKeles<eg hejeLee&vegceevemÙe he_ÛeeJeÙeJes<eg keâmÙe 143. efveefMÛelemeeOÙeeYeeJeJeeved cevÙeles– T SET-2013
heefjieCeveb veeefmle– UGC 25 J-2016 (A) he#e: (B) mehe#e:
(A) Øeefle%eeÙee: (B) nslees: (C) efJehe#e: (D) Øeefceefle:
(C) mebMeÙemÙe (D) efveiecevemÙe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 108
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-92
144. ØeceeCesve efJe<eÙemÙe %eeveb Øeehveesefle me:– T SET-2013
137. he_ÛeeJeÙeJes<eg DevlÙeeJeÙeJemÙe efkebâ veece?
(A) Øeceelee (B) ØecesÙe:
BHU AET–2010
(C) Øeefceefle: (D) Øeceeheâueced
(A) Øeefle%ee (B) nsleg:
(C) GheveÙe: (D) efveieceveced
œeesle–
145. Øeceelee Ùeb efJe<eÙeb ØeefceCeesefle me: keâLÙeles–
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92
T SET-2013
138. mJeevegefceleew efkeâced Devegceeveb ØeceeCeced BHU AET–2011
(A) ØeceeCeced (B) ØecesÙeced
(A) mJeeLee&vegceeveced (B) hejeLee&vegceeveced
(C) nsleg: (D) nslJeeYeeme:
(C) GYeÙeced (D) veesYeÙeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 91 œeesle–
146. leLeeÛeeÙeefceefle keâ: DeJeÙeJe:? BHU AET–2011, 2012
139. `heJe&lees JeefÖceeved' OetceeefolÙe$e meeOÙeb efkeâced?
BHU AET–2011 (A) Øeefle%ee (B) nsleg:
(A) JeefÖceeved (B) JeefÖceÙelJeb (C) GoenjCeced (D) GheveÙe:
(C) JeefÖlJeb (D) heJe&le: œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 188
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe-10,43 147. DevegceevemÙe ue#eCeb Jele&les - BHU AET–2012
140. heJe&lees JeefÖceeved OetceeefolÙe$e mehe#e: keâ:? (A) FefvõÙepevÙeced (B) DevegefceeflekeâjCe%eeveced
BHU AET–2011 (C) meeÂMÙe%eeveced (D) Meeyo%eeveced
(A) heJe&le: (B) ceneveme: œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 173
(C) Üo: (D) heJe&lelJeced
148. DevegceeveØeceeCeb efkeâced? BHU AET–2012
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 108-268 (A) he#eOece&lee%eeveced (B) JÙeeefhle%eeveced
141. `heJe&lees JeefÖceeved' FlÙe$e he#eleeJeÛÚsokebâ efkeâced ?
(C) nslegcee$e%eeveced (D) DevÙeled efkeâceefhe
BHU AET–2011
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 173
(A) heJe&le: (B) heJe&lelJeb
149. (i) leke&âYee<eeÙeeceLee&heefòe: kegâ$eevleYee&efJelee?
(C) JeefÖ: (D) JeefÖlJeb
(ii) DeLee&heòes: keâefmceved ØeceeCesÓvleYee&Je: YeefJelegcen&efle?
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (Devegceeve KeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–42-43
UGC 25 J-2016, J–2012
142. efJehe#ees veece keâ: ? BHU AET–2011
(A) ØelÙe#eØeceeCes (B) DevegceeveØeceeCes
(A) meefvoiOemeeOÙeJeeved (B) efveefMÛelemeeOÙeeYeeJeJeeved
(C) GheceeveØeceeCes (D) MeyoØeceeCes
(C) efveefMÛelemeeOÙeJeeved (D) meefvoiOemeeOÙeeYeeJeJeeved
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 108 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 140,141
136. (C) 137. (D) 138. (A) 139. (C) 140. (B) 141. (B) 142. (B) 143. (C) 144. (A) 145. (B)
146. (D) 147. (B) 148. (B) 149. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 403
150. (i) mJeeLeË hejeLeË Ûeself e Yesoew YeJele: - BHU Sh.ET–2011 157. hejeceMe&pevÙeb %eeveb efkeâced - BHU AET–2012,
(ii) mJeeLe&hejeLeez Fefle YesoÉÙeb keâmÙe - GJ-SET–2003 GJ-SET–2011, K-SET–2014, CCSUM-Ph.D–2016
(A) DeehleJeekeäÙemÙe (B) ØelÙe#emÙe (A) ØelÙe#eced (B) Devegefceefle:
(C) DeeiecemÙe (D) DevegceevemÙe (C) Gheefceefle: (D) Meeyoced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 91 œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 174
151. ‘‘heJe&lees JeefÖceeved Oetceeled’’ FlÙe$e keâ: meeOÙe: ? 158. mehe#emÙeesoenjCeb efJeÅeles - UGC 25 D–2013
BHU Sh.ET–2011 (A) ceneÜo: (B) heJe&le:
(A) Oetce: (B) JeefÖ: (C) ceneveme: (D) DeekeâeMe:
(C) heJe&le: (D) nsleg: œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, hespe-202
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-10 159. ‘ÙeLee ieewmleLee ieJeÙe:’ GoenjCe nw - UP PGT–2013
152. efveefMÛelemeeOÙeOece&: Oeceea - UK SLET–2015 (A) GheceeveØeceeCe keâe (B) DevegceeveØeceeCe keâe
(A) he#e: (B) efJehe#e: (C) ØelÙe#e keâe (D) DeLee&heefòe keâe
(C) mehe#e: (D) nsleg: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 119
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 108 160. Gheefceefle: veece - UGC 25 D–2014, UGC 73 D–1994
153. meefvoiOemeeOÙeJeeved– K SET-2014, GJ SET-2016 (A) meb%ee-mebef%e-mecyevOe%eeveced
(A) mehe#e: (B) he#e: (B) meb%ee-%eeveced
(C) efJehe#e: (D) melØeeflehe#e: (C) mebef%e%eeveced
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-108 (D) meeÂMÙe%eeveced
154. ‘OetceJelJeeled’-Fefle................. GJ SET-2016 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 120
(A) efveieceveJeekeäÙeced (B) Øeefle%eeJeekeäÙeced 161. meeÂMÙe%eeveb keâjCeced - UGC 25 D–2005, 2006
(C) nslegJeekeäÙeced (D) GoenjCeJeekeäÙeced (A) Devegefceles: (B) Gheefceles:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92,93 (C) MeeyoyeesOemÙe (D) Ûee#eg<eØelÙe#emÙe
155. he_ÛeeJeÙeJes<eg ÛelegLeexÓJeÙeJe: keâ: ? BHU AET–2010 œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233
(A) nsleg: (B) GoenjCeced 162. ieesmeeÂMÙeefJeefMe<šefheC[%eeveced–CCSUM-Ph.D-2016
(C) GheveÙe: (D) efveieceveced (A) Devegceeveced (B) ØelÙe#eced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 92 (C) Gheceeveced (D) Meyo:
156. meeOÙeeYeeJeJelhe#e Ùen yeeOe%eeve ØeefleyevOekeâ neslee nw- œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 119
UGC 73 J–2014 163. meb%eemebef%emecyevOe%eevemÙe keâejCeced - UGC 25 D–2005
(A) hejeceMe&mÙe (B) JÙeeefhle%eevemÙe (A) ØelÙe#eØeceeCeced (B) MeyoØeceeCeced
(C) Devegefceles: (D) DeeneÙe&mÙe (C) DevegceeveØeceeCeced (D) GheceeveØeceeCeced
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveKeC[)–cenevevo Pee, he=‰- 101 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 120

150. (D) 151. (B) 152. (C) 153. (B) 154. (C) 155. (C) 156. (C) 157. (B) 158. (C) 159. (A)
160. (A) 161. (B) 162. (C) 163. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 404
164. DeefleosMeJeekeäÙeeLe&mcejCeb kegâ$e JÙeeheej: - 171. Gheefceleew keâejCeb efkeâced - BHU MET–2011, 2012
UGC 25 J–2006 (A) heo%eeveced (B) heoeLe&%eeveced
(A) ØelÙe#es (B) Devegefceleew (C) meeÂMÙe%eeveced (D) JÙeeefhle%eeveced
(C) Gheefceleew (D) MeeyoyeesOes œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 119 172. Gheceeveb YeJeefle - BHU AET–2012
165. Gheceeveb ØeceeCeb efkeâced - UGC 25 D–2010, AET–2010 (A) mee#eel%eeveced (B) efueÁhejeceMe&pevÙeced
(A) FefvõÙeced (B) JÙeeefhle%eeveced (C) GheefceeflekeâjCeced (D) DeehleJeekeäÙeced
(C) meeÂMÙe%eeveced (D) Meefkeäle%eeveced œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 237 173. GheceeveØeceeCemÙe efkebâ Heâueced - BHU AET–2012
166. (i) Gheefceefle%eeveb keâLeb peeÙeles - UGC 25 D–2012, (A) meeÂMÙe%eeveced (B) heoefve<"Meefòeâ%eeveced
(ii) GheefceeflekeâjCeb efkeâced– J–2014 (C) heoeLe&%eeveced (D) DevÙeled efkeâceefhe
(A) JÙeeefhle%eeveeled (B) FefvõÙemeefVekeâ<ee&led œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 119-120
(C) meeÂMÙeeled (D) heo%eeveeled 174. meeÂMÙe%eevekeâejkebâ %eeveb efkeâceefmle - UGC 25 J–2012
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233,237 (A) ØelÙe#eced (B) Devegefceefle:
167. (i) Gheceeve ØeceeCe keâe Heâue nw - UGC 25 D–1997 (C) MeeyoyeesOe: (D) Gheefceefle:
(ii) vÙeeÙeceles GheceeveØeceeCemÙe efkebâ Heâueced - œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233
BHU AET–2010 175. (i) meeÂMÙeeled ......... peeÙeles - BHU AET–2012,
(A) efveefJe&keâuhekeâ%eeve (B) MeeyoyeesOe (ii) meeÂMÙe%eevepevÙeced - GJ-SET–2016
(C) MeyoØelÙe#e (D) meb%eemebef%emecyevOe%eeve (A) ØelÙe#eced (B) DeLee&heefòe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 120 (C) Devegceeveced (D) Gheceeveced
168. ‘Gheceeve’ ØeceeCe keâes ceeveles nQ -UGC 73 J–1999 œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233
(A) JewMesef<ekeâ (B) vÙeeÙe 176. (i) me_%eemebef%emecyevOeØeleerefle: efkeâcegÛÙeles?
(C) Ùeesie (D) yeewæ (ii) meb%ee-meef_%emecyevOe%eeveb vÙeeÙeoMe&ves efkeâceÁeref›eâÙeles?
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 50,136 (iii) meb%eemebef%emecyeefvOe%eeveceefmle?
169. Gheefceles: keâjCeb YeJeefle - UGC 73 D–2012 UGC 73 Jn–2017, MGKV–Ph.D–2016,
(A) hejeceMe&: (B) meefVekeâ<e&: UGC 25 J-2016
(A) Devegefceefle: (B) ØelÙe#eced
(C) heo%eeveced (D) meeÂMÙeOeer:
(C) Gheefceefle: (D) Meyo:
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-120
170. ieewjMJe: heg®<ees nmleerlÙeeefoheomecegoeÙe: ØeceeCeb keâLeb ve
177. efkebâ meeÂMÙe%eeveeOeerveced - BHU Sh.ET–2011
YeJeefle– UGC 25 Jn–2017
(A) leelheÙe&ced (B) DevegefceeflekeâjCeced
(A) meeefvveOÙeeYeeJeeled (B) ÙeesiÙeleeefJejneled
(C) MeyoØeceeCeced (D) GheefceeflekeâjCeced
(C) Deekeâeb#eeefJejneled (D) heomecetneYeeJeeled
œeesle– leke&âmeb«en - ieesefJevoeÛeeÙe&, hespe–245 œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 233

164. (C) 165. (C) 166. (C) 167. (D) 168. (B) 169. (D) 170. (C) 171. (C) 172. (C) 173. (A)
174. (D) 175. (D) 176. (C) 177. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 405
178. leke&âYee<ee ceW MeyoØeceeCe keâe ue#eCe nw- 185. keâerÂMeb JeekeäÙeb MeyoØeceeCeced -BHU AET–2012
UP PGT–2013 (A) DeehleJeekeäÙeced (B) DeveehleJeekeäÙeced
(A) DeehleJeekeäÙeb Meyo: (B) Jesoe@skeäleJeekeäÙeb Meyo: (C) GYeÙeJeekeäÙeced (D) mce=efleJeekeäÙeced
(C) Meem$eeskeäleb Meyo: (D) ueeskeâJeekeäÙeb Meyo:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 122
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 122
186. MeeyoyeesOes efkebâ keâjCeced - BHU AET–2012
179. JeekeäÙeeLe&%eeves nsleg: Deefmle - UGC 25 D–2014
(A) heo%eeveced (B) heoeLe&%eeveced
(A) efveieceveced (B) Øeefle%ee
(C) heoefve<"e-Meefòeâ%eeveced (D) Deehle%eeveced
(C) nsleg: (D) meefVeefOe:
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 320
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 245-46
187. vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej keâejCe keâe ue#eCe nw -
180. vÙeeÙeveÙes JeekeäÙeced - UGC 25 D–2004
UP PGT–2013
(A) heoJeCe&Meyoe:
(A) DevÙeLeeefmeæ-efveÙelehetJe&YeeefJelJe
(B) DeefYeOeeue#eCeeJÙe_pevee:
(B) DevevÙeLeeefmeæ-efveÙelehetJe&YeeefJelJe
(C) Deekeâe*d#eeÙeesiÙeleemeefVeefOeceleeb heoeveeb mecetn:
(C) DevÙeLeeefmeæ-efveÙeleheMÛeeodYeeefJelJe
(D) heoheoeLe&Ùeespevee
(D) DevevÙeLeeefmeæefveÙeleheMÛeeodYeeefJelJe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 122
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 20
181. (i) veJÙevÙeeÙe ceW heo keâe ue#eCe nw-UGC 73 J–1998
188. keâejCeb leogÛÙeles Ùeled keâeÙee&led - UGC 25 D–2005
(ii) vÙeeÙeoMe&ves heoue#eCeb YeJeefle - GJ-SET–2007
(A) hetJe&Jeefle& (B) hejJeefle&
(A) megefhle*vleced (B) Mekeäleced
(C) efveÙelehetJe&Jeefle& (D) mecekeâeueJeefle&
(C) DeLe&Jeled (D) DeLe&:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 20
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 239
189. keâeÙe&efveÙelehetJe&Je=efòelJeced - UGC 25 J–2008, 2012
182. ‘DeehleJeekeäÙeb Meyo:’ efkeâme oMe&ve mes mecyeefvOele nw -
BHU AET–2014, UP PGT–2009
UP PGT–2004
(A) keâejCelJeced (B) keâeÙe&lJeced
(A) pewve (B) yeewæ
(C) keâjCelJeced (D) DekeâejCelJeced
(C) ceerceebmee (D) vÙeeÙe
œeesle–leke&âmeb«en– Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 69
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 122
190. Jesceeefokebâ hešmÙe Deefmle - UGC 25 J–2009
183. (i) ‘DeehleJeekeäÙe’ nw- UP PGT–2009, GJ-SET–2014
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced
(ii) DeehleJeekeäÙeced' Fefle ue#eCeced? KL SET–2015
(C) efveefceòekeâejCeced (D) efkeâceefhe ve
(A) ™he (B) Meyo
(C) Devegefceefle (D) Gheefceefle œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 42-43
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 122 191. DemeceJeeefÙekeâejCeveeMeeled keâmÙe veeMees YeJeefle -
UGC 25 J–2011
184. heomecetnes veece - BHU AET–2011
(A) õJÙemÙe (B) iegCemÙe
(A) heoced (B) heoeLe&:
(C) keâce&Ce: (D) ve keâmÙeeefhe
(C) JeekeäÙeced (D) JeekeäÙeeLe&:
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 36
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 122-123
178. (A) 179. (D) 180. (C) 181. (B) 182. (D) 183. (B) 184. (C) 185. (A) 186. (A) 187. (B)
188. (C) 189. (A) 190. (C) 191. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 406
192. leke&âYee<eevegmeejb keâejCeb ef$eefJeOeced - UGC 25 D–2012 199. vÙeeÙeceleevegmeej DemeceJeeefÙekeâejCe neslee nw-
(A) meceJeeefÙe-DemeceJeeefÙe-efveefceòeYesoeled UGC 25 D–1999
(B) meceJeeefÙe-mebÙegòeâmeceJeeefÙe-efveefceòeYesoeled (A) õJÙe (B) meeceevÙe
(C) mebÙeesie-mebÙegòeâleeoelcÙe-efveefceòeYesoeled (C) DeYeeJe (D) iegCe
(D) menkeâeefj-leeoelcÙe-meceJeeefÙeYesoeled~ œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 44
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 24 200. Devegefceefle keâer Glheefòe ceW keâejCe nw-UGC 25 J–1999
193. heš keâe meceJeeefÙekeâejCe nw -UGC 25 J–1998, 2002,
(A) hejeceMe& (B) meefVekeâ<e&
UP PGT–2009
(A) levleg (B) levlegmebÙeesie (C) meeÂMÙe%eeve (D) efveieceve

(C) hešmebÙeesie (D) levleghešmebÙeesie œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-78


œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 24 201. %eeve keâe meceJeeefÙekeâejCe nw - UGC 25 D–1998
194. ‘ce=eflheC[:’ IešmÙe keâerÂMeb keâejCecegÛÙeles? (A) Mejerj (B) FefvõÙe
UGC 25 J-2016 (C) Deelcee (D) cevemed
(A) efveefceòekeâejCeced (B) meceJeeefÙekeâejCeced
œeesle–leke&âmeb«en– Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 47
(C) DemeceJeeefÙekeâejCeced (D) meceJeeÙÙemeceJeeefÙekeâejCeced
202. keâeÙe& keâe Deefvlece keâejCe nw - UGC 25 J–1994
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 33
(A) DeJeevlejJÙeeheej (B) keâjCe
195. efvelÙe: mecyevOe: keâ:? MH SET-2011
(A) meceJeeÙe: (B) meceJesle-meceJeeÙe: (C) keâlee& (D) meeOeejCekeâejCe
(C) mebÙegkeälemeceJeslemeceJeeÙe: (D) DemeceJeeÙe: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 58
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 75 203. Iešb Øeefle keâmÙe DevÙeLeeefmeælJeced- UGC 73 J–2011
196. levleg™heb keâejCeceefmle– CCSUM Ph.D-2016 (A) oC[mÙe (B) kegâueeuemÙe
(A) hešmÙe (B) heš™hemÙe (C) Ûe›eâmÙe (D) ce=efòekeâeÙee:
(C) levlegmebÙeesiemÙe (D) levleg™hehešmÙe œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 27
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 41
204. Iešb Øeefle DevÙeLeeefmeæb YeJeefle - UGC 73 J–2012
197. leke&âYee<eevegmeejb MeyoesheueefyOemeeOeveefceefvõÙeb efkeâced?
(A) oC[lJeced (B) oC[:
RPSC SET–2013-14
(A) lJekeâd (B) jmeveced (C) kegâcYekeâej: (D) keâheeefuekeâe
(C) ßees$eced (D) Ûe#eg: œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 26
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 190 205. (i) meceJeeefÙekeâejCeb YeJeefle -
198. (i) Ieš™he keâe DemeceJeeefÙekeâejCe nw - (ii) leke&âYee<eevegmeejb meceJeeefÙekeâejCeb efkeâcYeJeefle–
(ii) Ieš¤hemÙe DemeceJeeefÙekeâejCeb efkebâ YeJeefle? UGC 25 Jn–2017, UGC 73 J–2013, BHU AET–2010
UGC 25 J–2000, BHU AET–2010, HAP–2016 (A) iegCe: (B) õJÙeced
(A) oC[™he (B) keâheeuelJe
(C) keâce& (D) DeYeeJe:
(C) kegâcYekeâej (D) keâheeue™he
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 44
œeesle–leke&âmeb«en - ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 147
192. (A) 193. (A) 194. (B) 195. (A) 196. (B) 197. (C) 198. (D) 199. (D) 200. (A) 201. (C)
202. (A) 203. (B) 204. (A) 205. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 407
206. (i) efvecveefueefKeles<eg hešmÙe DemeceJeeefÙekeâejCeb efkeâced? 210. DeOemleveÙeg i ceeveeb JeekeäÙ eeveeb melÙeemelÙeheÙee& Ù es < eg
meceerÛeerveb-efJeefÛevegle– MH SET-2013
(ii) vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej heš keâe DemeceJeeefÙekeâejCe nw-
(i) meenÛeÙe&efveÙece: hejeceMe&:
(iii) leke&âYee<eevegmeejsCe DemeceJeeefÙekeâejCemÙe GoenjCeceefmle–
(ii) DeelcelJemeeceevÙeJeeveelcee
UP GDC–2008, BHU AET–2010, 2011, 2012
(iii) SkeâlJeeefoJÙeJenejnsleg: heefjceeCeced
RPSC «es[-I PGT–2015, K-SET–2014 (iv) jmevesefvõÙe«ee¢ees efJeMes<eiegCees JeeÙeg:
(A) heš™he (B) levleg (A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced,DemelÙeced
(C) levlegmebÙeesie (D) legjer (B) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
(C)DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 39
(D) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
207. hešmÙe efveefceòekeâejCeb YeJeefle -
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 79,175,224,202
UP GDC–2012, UP GIC–2015
211. DeOemleveÙeg i ceeveeb melÙeemelÙeheÙee& Ù es < eg meceer Û eer v eb
(A) levleJe: (B) legjer efJeefÛevegle– MH SET–2013
(C) levlegmebÙeesie: (D) levleg™heced (keâ) ‘Yetleues IešeYeeJe’ Fefle DelÙevleeYeeJe:
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 149 (Ke) ‘Ieš: heš: ve’ Fefle DevÙeesvÙeeYeeJe:
(ie) ‘Glheòes: Øeeied Ieš: Deefmle’ Fefle ØeOJebmeeYeeJe:
208. Iešefvecee&Ces kegâcYekeâejesÓefmle– CCSUM Ph.D-2016
(Ie) ‘GlhelÙevevlejb Ieš: efYevve: Fefle ØeeieYeeJe:
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B)DemeceJeeefÙekeâejCeced
(A) DemelÙeced,melÙeced, melÙeced, DemelÙeced
(C)GheeoevekeâejCeced (D)efveefceòekeâejCeced (B) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=<"- 188 (C)melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced
209. DeOemleveÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– (D) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced

MH SET-2014 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 252,253,251


212. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
(keâ) Devewkeâeefvlekeâ: 1. ÙeLeeLee&vegYeJe
MH SET-2013
(Ke) Devegceeveced 2. keâejCeced (keâ) YeesieeÙeleveced 1. DeekeâeMeced
(ie) ÛelegefJe&Oe: 3. ef$eefJeOe: (Ke) MeyoiegCeced 2. efveieceveced
(Ie) ef$eefJeOeced 4. efÉefJeOeced (ie) Meyoes GleDeefvelÙe: 3. mebMeÙe:
keâ Ke ie Ie (Ie) he#es meeOÙeeshemebnej: 4. Mejerjced
keâ Ke ie Ie
(A) 3 4 1 2
(A) 2 1 3 4
(B) 2 4 1 3
(B) 1 2 3 4
(C) 4 2 1 3
(C) 4 1 3 2
(D) 1 2 3 4 (D) 3 4 2 1
leke&âmeb«en–jeceYepeve Mecee& ‘JeelmÙeeÙeve’, he=‰-A=71, B=38, C=59, D=43 œeesle– leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 183,212,264,268

206. (C) 207. (B) 208. (D) 209. (A) 210. (C) 211. (B) 212. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 408
213. IešmÙe meceJeeefÙekeâejCeb efkeâced - BHU AET–2010, 2012 220. MeyomÙe meceJeeefÙekeâejCeb efkeâced - BHU AET–2011
(A) he=efLeJeer (B) keâheeueced (A) Meyo: (B) ce=oÁ:
(C) keâheeefuekeâe (D) Ûe›eâced (C) ßees$eced (D) YesjeroC[mebÙeesie:
œeesle–leke&âmeb«en - DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 44 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 71
214. nsleg: keâefleefJeOe: - BHU AET–2010, 2012
221. ievOe«eenkeâced FefvõÙeb efkeâced - BHU AET–2012
(A) ef$eefJeOe: (B) ÛelegefJe&Oe:
(A) ßees$eced (B) Ûe#eg:
(C) efÉefJeOe: (D) he_ÛeefJeOe:
(C) jmeveced (D) IeÇeCeced
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 93
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 187
215. meceJeeÙÙemeceJeeefÙekeâejCeeYÙeeb efYeVeb keâejCeb efkeâced -
BHU AET–2010 222. (i) levlegmebÙeesie: hešmÙe efkebâ keâejCeced?
(A) keâeÙe&ced (B) keâejCeced (ii) levlegmebÙeesie heš kesâ Øeefle keâewve mee keâejCe nw -
(C) efveefceòekeâejCeced (D) DevÙeÉe efkeâef_Ûeled (iii) hešefvecee&Ces levlegmebÙeesie: efkebâefJeOeb keâejCeced?
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 42 BHU MET–2009, 2011, 2013,
216. keâeÙe&cee$eb Øeefle F&MJej: efkebâ keâejCeced - MH-SET–2016, GJ SET–2013
BHU AET–2010 (A) meceJeeefÙekeâejCe (B) DemeceJeeefÙekeâejCe
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced (C) efveefceòekeâejCe (D) GheeoevekeâejCe
(C) efveefceòekeâejCeced (D) GheeoevekeâejCeced œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer he=‰ - 39
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 194 223. keâeÙexCe keâejCesve Jee men SkeâefmceVeLex meceJesleb meled
217. JÙeehÙe: keâ: GÛÙeles - BHU AET–2010 keâejCeced- UK SLET–2015, K-SET–2014
(A) meeOÙeced (B) nsleg: (A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced
(C) mehe#e: (D) efJehe#e: (C) efveefceòekeâejCeced (D) ef$eefJeOeceefhe keâejCeced
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveKeC[)–cenevevo Pee, he=‰- 27 œeesle– leke&âmeb«en– jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 189
218. he_Ûemeg DevÙeLeeefmeæss<eg DeeJeMÙekeâ: keâ: - 224. hešmÙe DemeceJeeefÙekeâejCeced Deefmle - UK SLET–2015
BHU AET–2010 (A) levlegmebÙeesie: (B) oC[:
(A) efÉleerÙe: (B) le=leerÙe:
(C) levleJe: (D) kegâueeuemebÙeesie:
(C) ÛelegLe&: (D) he_Ûece:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 39
œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer-iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 85
225. levleg™heb ‘heš™hemÙe’ keâero=keâd keâejCeced -
219. ÙelmeceJesleb keâeÙe&ceglheÅeles leled efkeâced -
JNU MET–2014, RPSC SET–2010
BHU AET–2011, K-SET–2013
(A) meceJeeefÙe (B) DemeceJeeefÙe
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced
(C) efveefceòeced (D) Gheeoeveced
(C) efveefceòekeâejCeced (D) ve efkeâceefhe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 41
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 33
213. (B) 214. (A) 215. (C) 216. (C) 217. (A) 218. (D) 219. (A) 220. (C) 221. (D) 222. (B)
223. (B) 224. (A) 225. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 409
226. Ieš: mJeiele™heeos: UGC 25 J–2005 231. (i) õJÙe kesâ ØelÙe#e ceW meefVekeâ<e& neslee nw-
(A) DemeceJeeefÙekeâejCeced (B) meceJeeefÙekeâejCeced (ii) õJÙeØelÙe#es meJe&oe meefVekeâ<e&:- UGC 73 J–2015,
(C) efveefceòekeâejCeced (D) ve keâejCeced UGC 25 J–2008, D–2012

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 33 (A) meceJeeÙe: (B) leeoelcÙeced


227. ievOeb Øeefle he=efLeJeer YeJeefle - GC 25 D–2013 (C) mebÙeesie: (D) mebÙegòeâ-meceJeeÙe:
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 63
(C) efveefceòekeâejCeced (D) GheeoevekeâejCeced 232. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle - UGC 25 J–2008

œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 35 (keâ) mebÙegòeâmeceJeslemeceJeeÙe: 1. cevemed


228. (i) hešb Øeefle legjerJesceeefokebâ keâerÂMeb keâejCeb YeJeefle - (Ke) efJeMes<eCelee 2. iegCe:
(ii) legjer hešmÙe keâerÂMeb keâejCeceefmle– (ie) meceJeeÙe: 3. lecemed
MGKV Ph.D–2016, UGC 25 J–2013 (Ie) mebÙeesie: 4. Ieš™helJeced
(A) meceJeeefÙekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced
(keâ) (Ke ) (ie ) (Ie )
(C) mJe™hekeâejCeced (D) efveefceòekeâejCeced (A) (iv) (iii) (ii) (i)
œeesle–leke&âmeb«en– ieesefJevoeÛeeÙe&, he=‰- 149 (B) (iv) (iii) (i) (ii)
229. (i) ßees$esCe Meyomee#eelkeâejs meefVekeâ<e&: - (C) (i) (ii) (iii) (iv)
(ii) ßees$esefvõÙesCe ie=nerles Meyos Meyoßees$eÙees: Ùe: meefvvekeâ<e&: (D) (iii) (ii) (i) (iv)
YeJeefle me GÛÙeles? UGC 25 J–2005, CVVET–2017 leke&âYee<ee–ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- keâ·66, Ke·68, ie·67, Ie·63
(iii) Meyo«enCes meefVekeâ<e&: keâ:UGC 25 D–2008, 233. kesâve meefvvekeâ<exCe MeyolJeb ie=¢eles? BHU AET–2011
(iv) Meyomee#eelkeâejs....meefvvekeâ<e&: - K-SET–2014, (A) mebÙeesie: (B) meceJeeÙe:
(v) Meyo kesâ ØelÙe#e ceW meefVekeâ<e& neslee nw-UGC 25 J–1999 (C) efJeMes<eCelee (D) meceJeslemeceJeeÙe:
(vi) ßees$esefvõÙesCe MeyomÙe «enCes meefvvekeâ<e&: keâ:?
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 67
(vii) Ùeoe ßees$esCe Meyoes ie=¢eles leoe DeÙeb meefvvekeâ<e&:?
234. ØelÙe#eb %eeveceefmle - UGC 25 D–2009
BHU AET–2010, 2011, 2012, SU Ph. D–2015
(A) ÙeesieeLe&meefVekeâ<e&peced (B) FefvõÙeeLe&meefVekeâ<e&peced
(A) mebÙeesie: (B) efJeMes<eCeefJeMes<ÙeYeeJe:
(C) meceJeeÙe: (D) mebÙegòeâmeceJeeÙe:
(C) leòJeeLe&meefVekeâ<e&peced (D) heoeLe&meefVekeâ<e&peced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 67 œeesle–leke&âmeb«en– Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 74
230. meceJeslemeceJeeÙemeefVekeâ<exCe keâmÙe ØelÙe#eb YeJeefle- 235. `veeruees Ieš:' FlÙeefmceved mecyevOe: YeJeefle–
UGC 25 J–2006 UP GDC–2012
(A) ievOemÙe (B) MeyomÙe (A) mebÙeesiemecyevOe: (B) DemeceJeeÙemecyevOe:
(C) mheMe&mÙe (D) MeyolJemÙe (C) mebÙegòeâmeceJeeÙemecyevOe: (D) meceJeslemeceJeeÙemecyevOe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 67 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 64

226. (B) 227. (A) 228. (D) 229. (C) 230. (D) 231. (C) 232. (A) 233. (D) 234. (B) 235. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 410
236. (i) ™helJemÙe ØelÙe#es meefVekeâ<eex YeJeefle - 241. <ešdmeg meefVekeâ<ex<eg mee#eelmecyevOe: keâefleefJeOe: -
(ii) Ieš¤helJe ØelÙe#es keâ: meefvvekeâ<e&: BHU AET–2010
UGC 73 J–2010, JNU MET–2014 (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(A) mebÙegòeâmeceJeslemeceJeeÙe: (B) meceJeeÙe: (C) SkeâefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(C) meceJeslemeceJeeÙe: (D) mebÙeesie: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 66 242. mebÙegòeâmeceJeeÙe: meefVekeâ<e&: keâmÙe ØelÙe#es -
237. veJÙevÙeeÙeceles ØelÙe#eeveggketâuemeefVekeâ<e&: - BHU AET–2012
UGC 73 D–2011, UP GDC–2008 (A) IešmÙe (B) Ieš™hemÙe
(A) $eÙe: (B) <ešd (C) ™heefve<"™helJemÙe (D) IešeYeeJemÙe
(C) mehle (D) veJe œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 64
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61 243. mebÙeesie: meefVekeâ<e&: keâmÙe ØelÙe#es - BHU AET–2012
238. leke&âYee<eevegmeejsCe Ûe#eg<ee IešieleMÙeece™hemÙe ØelÙe#es (A) õJÙemÙe (B) iegCemÙe
meefVekeâ<eex YeJeefle - UP GDC–2012 (C) keâce&Ce: (D) meeceevÙemÙe
(A) mebÙeesie: (B) meceJeeÙe: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 63
(C) mebÙegòeâmeceJeeÙe: (D) meceJeslemeceJeeÙe: 244. meceJeslemeceJeeÙe: keâmÙe ØelÙe#es GheÙegpÙeles -
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 64 BHU AET–2012
239. (i) vÙeeÙeoMe&veevegmeej Ûe#egefjefvõÙe kesâ Éeje Ieš¤he (A) õJÙemÙe (B) iegCemÙe
keâe ØelÙe#e efkeâme ueewefkeâkeâ meefvvekeâ<e& kesâ Éeje (C) keâce&Ce: (D) MeyolJemÙe
neslee nw? œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 67
(ii) Ùeoe Ûe#eg j eef o vee Iešiele¤heeef o keb â ie= ¢ eles 245. <e[defJeOemeefVekeâ<e& keâe efmeæevle efkeâmemes mecyeæ nw -
leoeÓveÙeesefjefvõÙeeLe&meefvvekeâ<e&: keâ: ? BHU MET–2009, 2011, 2013
(iii) Ieš™heØelÙe#es keâ: meefVekeâ<e&:-BHU AET–2010 (A) Jesoevle mes (B) vÙeeÙeJewMesef<ekeâ mes
BHU MET–2016, UGC 73 D–2015 (C) ÙeesieoMe&ve mes (D) yeewæoMe&ve mes
(A) mebÙeesie: (B) mebÙegòeâmeceJeeÙe: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 61
(C) meceJeeÙe: (D) meceJeslemeceJeeÙe: 246. efJeMes<eCeefJeMes<ÙeYeeJemeefVekeâ<e&: keâejCeb YeJeefle -
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 64 UK SLET–2015
240. efJeMes<eCeefJeMes<ÙeYeeJemeefVekeâ<e&mÙe kegâ$eesheÙeesie: - (A) ßees$esCe MeyomÙe mee#eelkeâejs
BHU AET–2010 (B) Ûe#eg<ee ™helJemeeceevÙemÙe ØelÙe#es
(A) õJÙeØelÙe#es (B) iegCeØelÙe#es (C) DeYeeJeheoeLe&mÙe ØelÙe#es
(C) keâce&ØelÙe#es (D) DeYeeJeØelÙe#es (D) ÙeesiÙeleeveecekeâMeeyoyeesOekeâejCemÙe «enCes
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 68 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 68
236. (A) 237. (B) 238. (C) 239. (B) 240. (D) 241. (A) 242. (B) 243. (A) 244. (D) 245. (B)
246. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 411
247. (i) Ùeoe MeyomeceJesleb MeyolJeb ßees$esefvõÙesCe ie=¢eles leoe 252. FveceW mes keâewve-mee nslJeeYeeme veneR nw-UP PGT–2005
keâ: meefvvekeâ<e&: YeJeefle – BHU AET–2012 (A) DeeßeÙeeefmeæ (B) yeeefOele
(ii) kesâve meefVekeâ<exCe MeyolJeb ie=¢eles–RPSC SET–2013-14 (C) Devewkeâeefvlekeâ (D) efJehe#e
(iii) MeyolJe kesâ ØelÙe#e ceW meefvvekeâ<e& neslee nw?
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 109,118
UGC 25 D–1997, J–1998
253. (i) `Meyoes efvelÙe: ke=âlekeâlJeeled' ceW keâewve-mee nslJeeYeeme nw-
(A) mebÙegkeälemeceJeeÙesve (B) meceJeslemeceJeeÙesve
(ii) ``Meyoes efvelÙe: ke=âlekeâlJeeled'' GoenjCeefceob keâmÙe
(C) meceJeeÙesve (D) mebÙeesiesve
nslJeeYeememÙe?
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 67
MH-SET–2016, KL SET–2015, 2016
248. ‘‘ievOeJeleer he=LJeer MeyolJeeled’’ ÙeneB nsleg ceW oes<e nw -
(A) Deefmeæ (B) efJe®æ
UGC 73 S–2013
(C) Devewkeâeefvlekeâ (D) ØekeâjCemece
(A) yeeOe: (B) JÙeefYeÛeej:
(C) melØeeflehe#e: (D) Deefmeæ:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 115
254. ‘DevegefceefleØeefleyevOekeâheLeeLe&%eeveefJe<eÙelJeced’ Fefle keâmÙe
œeesle–
ue#eCeced – UGC 25 J-2016
249. (i) `ieieveejefJevob megjefYe:' De$e keâ: nslJeeYeeme: -
(A) he#emÙe (B) efJehe#emÙe
(ii) `ieieveejefJevob megjefYe DejefJevolJeeled' FlÙe$e keâes
nslJeeYeeme:? BHU RET–2008, DU Ph. D–2016 (C) nslJeeYeememÙe (D) kesâJeueb JÙeeflejskeâefue”mÙe

(iii) `ieieveejefJevob megjefYe:' nslJeeYeemeesÓefmle~ vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveesheceeveKeC[)-cenevevo Pee, hespe-88


(iv)`ieieveejefJevob megjefYe: DejefJevolJeeled mejespeejefJevoJeled’ 255. DeeßeÙeeefmeæs: efkeâced Deefmeæced - BHU AET–2010
Fefle keâmÙe nslJeeYeememÙeesoenjCeced - (A) he#e: (B) meeOÙeced
(v) vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej ‘ieieveejefJevob megjefYe’ efkeâmekeâe (C) nsleg: (D) GoenjCeced
GoenjCe nw- UGC 25 J–2009, BHU AET–2011, œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 111
CCSUM Ph.D–2016 256. Devewkeâeefvlekeâ FlÙevesve keâesÓefYeOeerÙeles -
BHU MET–2008, 2009, 2011, 2013 BHU AET–2011
(A) DeeßeÙeeefmeæ: (B) mJe™heeefmeæ:
(A) meJÙeefYeÛeej: (B) yeeefOele:
(C) JÙeehÙelJeeefmeæ: (D) efJe®æ:
(C) melØeeflehe#e: (D) Deefmeæ:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 111 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 115
250. ‘keâeueelÙeÙeeheefo<š nslJeeYeeme’ keâe otmeje veece keäÙee
257. ‘IešesÓefv elÙe: keâeÙe&l Jeeled hešJeled’ FlÙevegc eeves keâ:
nw? UGC 73 D–2015
nslJeeYeeme:? DU M. Phil -2016
(A) Deefmeæ (B) melØeeflehe#e
(A) Devewkeâeefvlekeâ: (B) efJe®æ:
(C) efJe®æ (D) yeeefOele
(C) ØekeâjCemece: (D) DeeßeÙeeefmeæ:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰ -118
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 592
251. ‘JeefÖjveg<Ce:’ Fefle mLeues nslJeeYeemees Jele&les -
258. meeOÙeefJeheÙe&ÙeJÙeehle: nsleg: keâ:? MH SET-2016
UGC 25 J–2013
(A) meJÙeefYeÛeej: (B) meesheeefOekeâ: (A) meJÙeefYeÛeej: (B) melØeeflehe#e:

(C) yeeefOele: (D) DeeßeÙeeefmeæ: (C) efJe®æ: (D) efveef<eæ:

vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveesheceeveKeC[)-cenevevo Pee, hespe-127 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 115


247. (B) 248. (B) 249. (A) 250. (D) 251. (C) 252. (D) 253. (B) 254. (C) 255. (A) 256. (A)
257. (D) 258. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 412
259. DeeßeÙeeefmeæmÙe GoenjCeb efkeâced– MH SET–2013 266. Devegefceefle keâe keâejCe nw? UGC 25 J–1994
(A) Meyoes efvelÙe: ke=âlekeâlJeeled (A) nsleg%eeve (B) he#eOece&lee%eeve
(B) ieieveejefJevob megjefYe DejefJevolJeeled (C) mehe#eOece&lee%eeve (D) JÙeeefhle%eeve
(C) Meyoes iegCe: Ûee#eg<elJeeled œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 105,106
(D) JeefÖjveg<Ce: õJÙelJeeled 267. leke&âYee<eeÙeeb ØekeâjCemece-nslJeeYeememÙe Dehej meb%ee?
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 111 UGC 25 Jn–2017
260. vewÙeeefÙekeâeveeb celes Meefkeäle: keâefmceved heoeLex DevleYe&Jeefle– (A) yeeefOeleefJe<eÙe: (B) melØeeflehe#e:
KL SET–2016 (C) meJÙeefYeÛeej: (D) Deveghemebnejer
(A) õJÙes (B) iegCes
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 117
(C) meeceevÙes (D) DeYeeJes
268. he#es ØeceeCeevlejeJeOe=lemeeOÙeeYeeJees nssleg: -
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieebJekeâj, hespe-21-22 UK SLET–2015
261. leke&âYee<eevegmeejsCe ‘efue”hejeceMeexÓvegceeveced’ FlÙemÙeeb (A) keâeueelÙeÙeeheefo<š: (B) ØekeâjCemece:
heefjYee<eeÙeeb efkebâ efue”ced? RPSC SET-2013-14
(C) efJe®æ: (D) mJeØeefleheefòe:
(A) mJeeYeeefJekeâ: mecyevOe: (B) le=leerÙeb %eeveced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 118
(C)JÙeeefhleyeuesveeLe&iecekeâced (D) he_ÛeeJeÙeJeJeekeäÙeced
269. ‘‘Meyo: DeefvelÙe: Ûee#eg<elJeeled’’ De$e keâ: nslJeeYeeme: -
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-80
JNU MET–2014
262. ‘Meyoes efvelÙe: MeyolJeeled’ FlÙe$e nslJeeYeeme: –
(A) efJe®æ: (B) yeeefOele:
BHU AET–2012
(C) mJe™heeefmeæ: (D) meJÙeefYeÛeej:
(A) meeOeejCe: (B) DemeeOeejCe:
(C) efJe®æ: (D) yeeefOele: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 111
œeesle–leke&âmeb«en– efMeJeMe¿j ieghle, he=‰- 54 270. vÙeeÙeefmeæevlecegkeäleeJeuÙeeb meeOÙeMetvÙees Ùe$e he#emlJemeew

263. mJe™heeefmeæs efkeâced Deefmeæced - BHU AET–2010


keâ Goeùle:? UGC 25 J-2016

(A) he#e: (B) meeOÙeced (A) efJe®æ: (B) yeeOe:

(C) nsleg: (D) mehe#e: (C) Devewkeâeefvlekeâ: (D) melØeeflehe#e:

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 274 œeesle–vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer – cenevevo Pee, he=‰- 127
264. ‘Devewkeâeefvlekeâ:’ Fefle keâmÙe nslJeeYeememÙe veece - 271. (i) vÙeeÙeoMe&ves nslJeeYeemeeveeb mebKÙee Deefmle?
BHU AET–2012 (ii) vÙeeÙeceles nslJeeYeemee: - BHU MET–2011,
(A) DeefmeæmÙe (B) efJe®æmÙe (iii) leke&âYee<eevegmeejb nslJeeYeemee: keâefleefJeOee:?
(C) meJÙeefYeÛeejmÙe (D) melØeeflehe#emÙe (iv) nslJeeYeeme efkeâleves nQ? BHU AET–2012,
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 115 GJ-SET–2014, SU Ph. D–2015
265. Devewkeâevlees veece YeJeefle– KL SET-2014 MH SET–2016
(A) keâejCeYeso: (B) nsleg: (A) Éew (B) ÛelJeej:
(C) nslJeeYeeme: (D) he#eOece&: (C) he_Ûe (D) <ešd
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 115 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 109
259. (B) 260. (D) 261. (B) 262. (B) 263. (C) 264. (C) 265. (C) 266. (B) 267. (B) 268. (A)
269. (C) 270. (B) 271. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 413
272. levleghešÙees: Deefmle mecyevOe: –UGC 25 D–2009, 2013 279. veJÙevÙeeÙeceles meceJeeÙe: - UGC 73 D–2011
(A) meceJeeefÙemecyevOe: (B) DemeceJeeefÙemecyevOe: (A) efÉØekeâej: (B) efvelÙemecyevOe:
(C) efveefceòemecyevOe: (D) ve keâesÓefhe mecyevOe: (C) DeefvelÙemecyevOe: (D) mJe™hemecyevOe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 24 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 27
273. peeefle Deewj JÙeefòeâ keâe mecyevOe nw - UGC 25 J–2000 280. ‘veerueesIeš:’ ceW iegCe-iegCeer keâe keâewve-mee mecyevOe nw -
UP GIC–2009
(A) mebÙeesie (B) meceJeeÙe
(A) meceJeeÙemecyevOe: (B) mebÙeesiemecyevOe:
(C) leeoelcÙe (D) mJe™he
(C) DemeceJeeÙemecyevOe: (D) meceJeslemeceJeeÙemecyevOe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 34
274. Fve oesveeW ceW meceJeeÙe mecyevOe neslee nw-
281. leew DeÙegleefmeÉew efJe%eeleJÙeew, ÙeÙeesce&OÙes–
UGC 25 D–1999
DU Ph.D-2016
(A) Ieš-Yetleue (B) peeefle-JÙeefòeâ
(A) GYes hejeefßeles SJe DeJeefle…sles
(C) IešeYeeJe-Yetleue (D) %eeve-efJe<eÙe
(B) Skebâ meowJe Dehejeefßeleced SJe DeJeefle…les
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29
(C) DeefJeveMÙeod Skeâced Dehejeefßeleced Ske DeJeefle…les
275. meceJeeÙe Fvekesâ yeerÛe neslee nw- UGC 25 J–1998
(D) efJeveMÙeod Skeâced Dehejeefßeleced Ske DeJeefle…les
(A) iegCe-keâce& (B) DeJeÙeJe-DeJeÙeJeer
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 27
(C) meeceevÙe efJeMes<e (D) IešeYeeJe-Yetleue
282. (i) vÙeeÙeoMe&veevegmeej ‘F&MJej’ peieled keâe keâewve-mee keâejCe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29 ceevee peelee nw? UGC 73 D-2015, Jn–2017
276. IešeYeeJe Deewj Yetleue keâe mecyevOe nw? UGC 25 J–1994 (ii) vewÙeeefÙekeâefmeæevles F&MJej: peiele: keâerÂMeb keâejCeb
(A) mebÙeesie (B) meceJeeÙe mJeeref›eâÙeles? KL SET-2016
(C) mJe™he (D) efJeMes<eCe-efJeMes<Ùe (A) efveefceòekeâejCeced (B) meceJeeefÙekeâejCeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 68 (C) DemeceJeeefÙekeâejCeced (D) meceJeeÙÙemeceJeeefÙekeâejCeced
277. ‘heJe&lees JeefÖceeved’ ceW meeOÙeleeJeÛÚsokeâ mecyevOe nw - œeesle–vÙeeÙeoMe&veced (JeelmÙeeÙeveYee<Ùe)–DeeÛeeÙe& {geCf {jepeMeeŒeer, he=‰- 479
UGC 73 D–1997, BHU AET–2010 283. DeÙegleefmeæÙees: mecyevOe: keâ: - BHU AET–2011
(A) DemeceJeeefÙe (B) mecyevOe RPSC SET–2010
(C) meceJeeÙe (D) mebÙeesie (A) mebÙeesie: (B) meceJeeÙe:
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (DevegceeveKeC[)–iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-18,22 (C) mebÙegòeâmeceJeeÙe: (D) meceJeslemeceJeeÙe:
278. DeJeÙeJeeJeÙeefJevees: mecyevOees YeJeefle - œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-27
UGC 73 D–2007, BHU AET–2012 284. vÙeeÙeoMe&ves peielkeâlee& YeJeefle - UGC 73 D–2006
(A) mebÙeesie: (B) meceJeeÙe: (A) F&MJej: (B) Øeke=âefle:
(C) leeoelcÙeced (D) efJeMes<eCelee (C) DeÂ<šced (D) ceeÙee
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 194

272. (A) 273. (B) 274. (B) 275. (B) 276. (D) 277. (C) 278. (B) 279. (B) 280. (A) 281. (C)
282. (A) 283. (B) 284. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 414
285. (i) vÙeeÙeJewMesef<ekeâÂMee Deelcee keâefleefJeOe:? 291. vÙeeÙecele ceW ceve keâe heefjceeCe nw-
(ii) Deelcee keâefleefJeOe: - BHU AET–2011 UGC 73 D–1999, 2009
UGC 73 Jn–2017 (A) DeCeg (B) Deheefjefcele
(A) ÛelegefJe&Oe: (B) ef$eefJeOe: (C) efJeYeg (D) DevÙe
(C) efÉefJeOe: (D) SkeâefJeOe: œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 217
œeesle–leke&âmeb«en– Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 47 292. vÙeeÙeceles Fob õJÙeb ve YeJeefle - UGC 73 D–2007
286. vÙeeÙeceles megJeCe&mÙe lewpemelJeb efkeâcØekeâejkeâced? (A) ce®led (B) ceve:
DU Ph.D-2016
(C) lece: (D) keâeue:
(A) GodYetle™hemheMe&ced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 194-195
(B) DevegodYetle™hecegodYetlemheMe&ced
293. mebÙeesiemeceJeeefÙekeâejCeleeJeÛÚsokeâlee Deefmle -
(C) GodYetle™hecevegodYetlemheMe&ced
UGC 73 D–2014
(D) GodYetleeefYeYetle™hemheMe&ced
(A) meòeeÙeeced (B) õJÙelJes
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 200 (C) iegCeJeòJes (D) he=efLeJeerlJes
287. mee#eelkeâeefjØeceeÙee: keâejCeceefmle– DU Ph.D-2016
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 64
(A) Øeceelee (B) ØecesÙeced
294. ‘ieievekegâmegceced’ FlÙegoenjCeb leeJeled- UGC 73 D–2008
(C) FefvõÙemebÙeesieeefo: (D) Gkeäleb meJe&cesJe
(A) ØeeieYeeJemÙe (B) ØeOJebmeeYeeJemÙe
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 60
(C) DelÙevleeYeeJemÙe (D) DevÙeesvÙeeYeeJemÙe
288. ‘meeOÙeJÙeehekeâlJes meefle meeOeveeJÙeehekeâ:’ Fefle keâmÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 168
ue#eCeced? UGC 25 J-2016, K SET-2015
295. veJÙevÙeeÙeceles lece: YeJeefle - UGC 73 J–2010
(A) keâejCeYeso: (B) nsleg:
(A) õJÙeced (B) DeYeeJe:
(C) nslJeeYeeme: (D) GheeefOe:
(C) iegCe: (D) efJeMes<e:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-82
œeesle–leke&âYee<ee - iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-310
289. ‘efvelÙeced Skeâced Deveskeâevegieleced’ Fefle ue#eCeb YeJeefle–
296. Yetleues IešeYeeJe: veJÙevÙeeÙeceles keâ:-BHU AET–2012
GJ SET–2004
(A) meeceevÙemÙe (B) meceJeeÙemÙe (A) ØeeieYeeJe: (B) ØeOJebmeeYeeJe:

(C) iegCemÙe (D) efJeMes<emÙe (C) DelÙevleeYeeJe: (D) DevÙeesvÙeeYeeJe:

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-244 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 252


290. vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej ‘Deelcee’ keâe ue#eCe nw? 297. keâesÓYeeJe: meeefojvevleMÛe - BHU AET–2012
UGC 73 D-2015 (A) ØeOJebmeeYeeJe: (B) ØeeieYeeJe:
(A) FefvõÙeeCÙesJeelcee (B) Oecee&Oecee&ßeÙeesÓOÙe#e Deelcee (C) DevÙeesvÙeeÓYeeJe: (D) DelÙevleeYeeJe:
(C) MejerjcesJeelcee (D) ceve SJeelcee œeesle–(i) leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 252
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe–198 (ii) leke&âmeb«en - jeceYepeve Mecee&, hespe–106

285. (C) 286. (D) 287. (C) 288. (D) 289. (A) 290. (B) 291. (A) 292. (C) 293. (B) 294. (C)
295. (B) 296. (C) 297. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 415
298. õJÙes iegCekeâce&Cees: keâ: mecyevOe: - BHU AET–2010 304. ieJeeefoMeyoeveeb vÙeeÙeveÙes kegâ$e Meefkeäle:–KL SET-2016
(A) mebÙeesie: (B) leeoelcÙeced (A) peeleew (B) JÙekeäleew
(C) mebÙegòeâmeceJeeÙe: (D) meceJeslemeceJeeÙe: (C) peeefleefJeefMe<šJÙekeäleew (D) peeefleiegCeõJÙeef›eâÙeemeg

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 64 vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (MeyoKeC[)–iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 100


305. DeOeesefueefKeles<eg keâ: DeÙeLeeLee&vegYeJe: veeefmle -
299. (i) Ieš: hešes ve Fefleneme GoenjCeced ‘Iešes ve heš’ Fefle
JNU MET–2014
Øeleerelf eefmeefæ: - UGC 73 D–2012, K-SET–2014
(A) mebMeÙe: (B) efJeheÙe&Ùe:
(ii) Iešes ve heš Fefle Øeleerefleefmeæ: –
(C) leke&â: (D) DeYeeJe:
(A) ØeeieYeeJe: (B) DevÙeesvÙeeYeeJe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 14
(C) ØeOJebmeeYeeJe: (D) mebmeiee&YeeJe:
306. kesâJeue ves$e mes «enCe keâjves Jeeuee iegCe -UP PGT–2004
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 253 (A) ™he (B) mheMe&
300. ‘leeoelcÙe’ mecyevOe mes efJeefMe<š ØeefleÙeesefielee Jeeuee (C) ievOe (D) jme
DeYeeJe keâewve mee nw? œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-220
UGC 73 D-2015, UGC 25 J-2016
307. vewÙeeefÙekeâ-JewMesef<ekeâÙees: keâes Jeeo:- BHU AET–2010
(A) DevÙeesvÙeeYeeJe (B) ØeOJebmeeYeeJe
(A) DemelkeâeÙe&Jeeo: (B) melkeâeÙe&Jeeo:
(C) ØeeieYeeJe (D) DelÙevleeYeeJe (C) efJeJele&Jeeo: (D) mebIeeleJeeo:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 253 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 230
301. vÙeeÙeveÙes %eevemÙe mJe™heced Deefmle– GJ SET-2007 308. vewÙeeefÙekeâ-JewMesef<ekeâÙees: keâes JeeoesÓefYecele: -
(A) iegCe: (B) keâce& BHU AET–2012
(C) õJÙeced (D)meeceevÙeced (A) DeejcYeJeeo: (B) meb IeeleJeeo:
(C) heefjCeeceJeeo: (D) efJeJele&Jeeo:
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-303
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 191
302. (i) leke&âYee<eevegmeejced ‘Deefivevee efme_Ûesled’ Fefle ve JeekeäÙeced?
309. DemelkeâeÙe&Jeeo: keâefmceved Meem$es mJeerke=âle: -
(ii) Deefivevee efme_Ûesefoefle ve ØeceeCeb efkeâceLe&ced?
BHU AET–2012
K SET–2014, MH SET–2013
(A) meebKÙeMeeŒes (B) ÙeesieMeem$es
(A) Deekeâeb#eeefJejneled (B) ÙeesiÙeleeefJejneled (C) vÙeeÙeMeeŒes (D) MeeŒeevlejs
(C) meeefVeOÙeeYeeJeeled (D) ØeeceeCÙeeYeeJeeled œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 230
œeesle–leke&âYee<ee – DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, he=‰- 108 310. (i) `heer"jheekeâ' efkeâmekeâe efmeæevle ceevee peelee nw -
303. ieewefjefleefJeefMe<š%eeveb efJeMes<eCe%eevepevÙeb efJeefMe<š%eevelJeeled (ii) heer"jheekeâJeeefove: kesâ -
FlÙevegceeveb keâmÙe meeOekeâced– KL SET-2016 UGC 73 D–2015, BHU AET–2011
(A) meefJekeâuhekeâØelÙe#emÙe (B) ÙeesefieØelÙe#emÙe (A) vewÙeeefÙekeâe: (B) Jesoeefvleve:
(C) ceerceebmekeâe: (D) yeewæe:
(C) meeceevÙeue#eCeeØelÙeemeòes: (D) efveefJe&keâuhekeâØelÙe#emÙe
œeesle–leke&âmeb«en - jekesâMe Meem$eer, hespe-152
œeesle–
298. (C) 299. (B) 300. (A) 301. (D) 302. (B) 303. (D) 304. (C) 305. (D) 306. (A) 307. (A)
308. (A) 309. (C) 310. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 416
311. keâerÂMe: leke&âYee<eemeccele: DeheJeie&: UGC 25 D–2012 317. meceerÛeerveb efJekeâuheb efÛeveesleg– DU M.Phil–2016
(A) og:KemÙeelÙeeefvlekeâer efveJe=efòe: (A) ceve: DeCeg DeelcemebÙeesefie, ™heeefOeueefyOekeâjCeb efvelÙe_Ûe~
(B) og:KemÙewkeâeefvlekeâer efveJe=efòe:
(B) ceve: DeelcemebÙeeseif e, DevleefjefvõÙeb, DevegceeveiecÙeb, efJeYeg efvelÙe_Ûe~
(C) yeÇÿemeeÙegpÙeced
(C) ceve: DeelcemebÙeesefie, megKeeÅegheueefyOekeâejCeb mebKÙeeÅe°iegCeJeled
(D) mJeiee&lcekeâ:
(D) ceve: DevleefjefvõÙeb DeCeg mebKÙeeÅee<šeoMeiegC eJeled,
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-562
312. vÙeeÙeoMe&ve kesâ Devegmeej peerJeve keâe ue#Ùe nw -
DeelceefJeÙeesefie efvelÙe_Ûe~
UGC 25 D–1996 œeesle–leke&âYee<ee – DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, he=‰- 190
(A) kewâJeuÙe (B) efve:ßesÙeme 318. efveefJe&keâuhekeâ%eeveceefmle– DU M Phil–2016
(C) cees#e (D) efveJee&Ce (A) kesâJeueefJeMes<eCeleemeefnle%eeveced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 04
(B) mebmeie&leeMetvÙeb %eeveced
313. vÙeeÙeceles DeheJeie&mÙe efkebâ mJe™heced -BHU AET–2012
(C) kesâJeueefJeMes<Ùeleemeefnle%eeveced
(A) efvelÙemegJeeefhle: (B) og:KeelÙevleefJecees#e:
(D) efJeMes<eCeefJeMes<Ùeleemeefnle%eeveced
(C) DeefJeÅeeefveJe=efòe: (D) DevÙeled efkeâceefhe
œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-562 œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 67
314. vÙeeÙeceleevegmeej cees#e keâe mJe™he keäÙee nw? 319. DeJÙeòeâefJe<eefÙeCeer meceeheefòeYe&Jeefle - UP GDC–2012
UGC 73 D-2015 (A) efveefJe&Ûeeje (B) efveefJe&lekeâe&
(A) heg®<eeLe&MetvÙeeveeb iegCeeveeb ØeefleØemeJe:
(C) meefJelekeâe& (D) GheÙeg&òeâemeg ve
(B) og:KeelÙevleesÛÚso:
œeesle–
(C) Øeke=âefle-heg®<eefJeJeskeâ:
(D) De%eeveefveJe=efòe: 320. cetle& iegCe neslee nw- UGC 73 J–2005

œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-562-564 (A) %eeve (B) Meyo


315. ‘keâeÙee& v egk e= â leevJeÙeJÙeefl ejs ef keâ keâejCeced’ FlÙeefm ceved (C) ke=âefle (D) ™he
keâejCeue#eCes vewÙeeefÙekewâ: ØeoefMe&lees oes<ees Deefmle– œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-485
DU M.Phil-2016
321. cevemee %eeveb YeJeefle - BHU AET–2012
(A) DeefleJÙeeefhle: (B) DeJÙeeefhle:
(C) DeveJemLee (D) DemecYeJe: (A) ™hemÙe (B) jmemÙe

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 24 (C) megKeog:KeÙees: (D) MeyomÙe


316. %eeveiegCemÙe DevegJÙeJemeeÙeelcekebâ ceevemeØelÙe#eb YeJeefle– œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 191
DU M.Phil–2016 322. vÙeeÙeJewMesef<ekeâoMe&veevegmeejb $ÙeCegkesâ efkeâÙeled heefjceeCeb
(A) mebÙeesiemeefvvekeâ<e& Éeje mJeeref›eâÙeles - UGC 73 Jn–2017
(B) efJeMes<eCeefJeMes<ÙeYeeJemeefvvekeâ<e& Éeje
(A) DeCegheefjceeCeced (B) hejceeCegheefjceeCeced
(C) mebÙegkeälemeceJeeÙemeefvvekeâ<e& Éeje
(C) cenlheefjceeCeced (D) oerIe&heefjceeCeced
(D) mebÙegkeälemeceJeslemeceJeeÙemeefvvekeâ<e& Éeje
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–325 œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-226

311. (A) 312. (B) 313. (B) 314. (B) 315. (B) 316. (C) 317. (C) 318. (B) 319. (B) 320. (D)
321. (C) 322. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 417
323. MeyoesÓefYeOesÙe: ØecesÙelJeeled .......... nslegjefmle? 330. heoeLex le$e leÉòes-lÙevesve keâeefjkeâeJeuÙeeb efJeMJeveeLesve
GJ SET–2016 efkeâcegòeâced? UGC 73 Jn–2017
(A) kesâJeueevJeÙeer (B) kesâJeueJÙeeflejskeâer (A) Deemeefòe: (B) Deekeâeb#ee
(C) DevJeÙeJÙeeflejskeâer (D) JÙeeflejskeâer (C) ÙeesiÙelee (D) leelheÙe&%eeveced

œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 101 œeesle–keâeefjkeâeJeueer - ueeskeâceefCe oeneue, hespe–78


331. vÙeeÙeceleevegmeej peerJeelcee keâe heefjceeCe -
324. %eeveefveJelÙeË neslee nw- UGC 73 J–2012
UGC 25 J–1994
(A) og:Keced (B) Oece&:
(A) osnheefjceeCe (B) efJeYegheefjceeCe
(C) peieled (D) peerJe:
(C) DeCegheefjceeCe (D) ceOÙeceheefjceeCe
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-73-77
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-175
325. ‘‘megKemeceJeeefÙekeâejCeced’’ nw - UGC 73 D–2013
332. `heopevÙeheoeLeexheefmLeefle:' nw? UGC 73 J–2012
(A) F&MJej: (B) he=efLeJeer
(A) Meefòeâ%eeveced (B) MeeyoyeesOe:
(C) ceve: (D) Deelcee (C) JÙeeheej: (D) keâjCeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 217 vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (MeyoKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 77-79
326. DevegheheÅeceeveeLe&oMe& v eeled leogheheeokeâer YetleeLee&v lej- 333. IešeYeeJe keâe ØeefleÙeesefieleeJeÛÚsokeâ neslee nw-
keâuheveced’ Ùen ue#eCe nw- UP PGT–2013 UGC 73 J–1998
(A) DeYeeJe keâe (B) DeLee&heefòe keâe (A) IešlJeced (B) õJÙelJeced
(C) Mejerj keâe (D) DemeceJeeefÙekeâejCe keâe (C) he=efLeJeerlJeced (D) heoeLe&lJeced

œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-138 œeesle–leke&âmeb«en–Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 124


327. MeyoMeefòeâ: kegâ$e vÙeeÙeceles - UGC 25 D–2010 334. vÙeeÙecele ceW Skeâ peeefle yeeOekeâ neslee nw-
UGC 73 J–1999
(A) peeleew (B) JÙekeäleew
hejlJeced (A) (B) ™heneefve:
(C) Deeke=âleew (D) peelÙeeke=âefleefJeefMe<šJÙekeäleew
(C) meeÂMÙeced (D) DevegJe=efòeØelÙeÙe:
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe – DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, he=‰- 49
vÙeeÙeefmeæevle cegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-38,39
328. iegCeiegefCevees: keâ: mecyevOe: - UGC 25 D–2013
335. vÙeeÙeoMe&vemÙe efmeæevleesÓefmle - UGC 73 J–2006
(A) meceJeeÙe: (B) DeeOeejeOesÙe:
(A) ØeOeevekeâejCeJeeo: (B) melkeâeÙe&Jeeo:
(C) JÙeehÙelJemecyevOe: (D) mJemJeeefcemecyevOe: (C) hejceeCegkeâejCeJeeo: (D) yeÇÿekeâejCeJeeo:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰-197,198
329. iegCeiegefCevees: keâ: mecyevOe:? MH SET-2013 336. mehleeveeb meeOecÙeË YeJeefle - UGC 73 J–2013
(A) mebÙeesie: (B) DeeßeÙeeefmeæ: (A) ØecesÙelJeced (B) õJÙelJeced
(C) DeÙegleefmeæ: (D) Ùegleefmeæ: (C) DemeceJeslelJeced (D) efveefceòekeâejCelJeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 29 œeesle–leke&âmeb«en - ieesefJevoeÛeeÙe&, hespe-297

323. (A) 324. (C) 325. (D) 326. (B) 327. (D) 328. (A) 329. (C) 330. (C) 331. (B) 332. (C)
333. (A) 334. (B) 335. (C) 336. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 418
337. meeceevÙe jnlee nw- UP PGT–2004, 2009 he#elee veece keâe -
342. BHU AET–2011
(A) õJÙe, iegCe Deewj efJeMes<e ceW (A) meeOÙemebMeÙe: (B) meeOÙeefveMÛeÙe:
(B) õJÙe, iegCe Deewj keâce& ceW (C) meeOÙeefmeefæ: (D) meeOÙeJÙeeefhle:
(C) õJÙe, keâce& Deewj efJeMes<e ceW œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, hespe-86
(D) õJÙe, iegCe Deewj meceJeeÙe ceW 343. FefvõÙeeßeÙe: keâ: cevÙeles - BHU AET–2012
(A) Deelcee (B) ceve:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 244
(C) Mejerjced (D) ùoÙeced
338. megcesefuele keâerefpeS - UP PGT–2005
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 185
(keâ) DemeeOeejCeOece&JeÛeveced (i) keâjCeced
344. heoeLeeX keâe GheosMekeâ «evLe nw -BHU MET–2015
(Ke) meeOekeâlececed (ii) meceJeeefÙekeâejCeced
(A) leke&âmeb«en (B) leke&âYee<ee
(ie) DevevÙeLeeefmeæheM- (iii) keâeÙe&lJeced
(C) mebeKÙekeâeefjkeâe (D) DeLe&meb«en
ÛeeodYeeefJelJeced œeesle–leke&âYee<ee – iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 3
(Ie) ÙelmeceJesleb keâeÙe&ceglheÅeles (iv) ue#eCeced 345. Skeâefmceved SJe Iešs ‘IešesÓÙeb' Fefle OeejeJeeefnkeâ%eeveeveeb
keâ Ke ie Ie ie=nerle«eeefnCeeced DeØeeceeCÙeØemeÁeled - UK SLET–2015
(A) i ii iii iv (A) ‘ØeceekeâjCeb ØeceeCeced’ Fefle ØeceeCeue#eCeb ve meÁÛÚles
(B) iv i iii ii (B) legjerJesceÙees: meceJeeÙelJeb ve meÁÛÚles
(C) iv iii ii i (C) ‘DeveefOeieleeLe&ievle= ØeceeCeced’ Fefle ØeceeCeue#eCeb ve meÁÛÚles
(D) i iii iv ii (D) HeâueeÙeesieJÙeJeefÛÚvveb keâejCeb keâjCeced’ Fefle keâjCeue#eCbe ve meÁÛÚles
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 07,17,20,33 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 161
339. ‘JeefÖJÙeehÙeOetceJeeved heJe&le:’ Fefle %eeveb efkeâced - 346. megcesefuele keâerefpeS - UGC 25 D–2002
BHU AET–2010 (De) DeekeâeMe (1) keâce&
(A) hejeceMe&: (B) JÙeeefhle%eeveced (ye) ieceve (2) iegCe
(C) Devegefceefle: (D) mcejCeced (me) DeÙegleefmeæ (3) õJÙe
œeesle– (i) leke&âYee<ee - ßeeefveJeeme MeeŒeer, hespe-85 (o) he=LekeâlJe (4) meceJeeÙe
(ii) leke&âmeb«en - jekesâMe Meem$eer, hespe–206 De ye me o
340. vewÙeeefÙekeâceles heomÙe kegâ$e Meefòeâ: - BHU AET–2010 (A) 3 1 4 2
(A) peeleew (B) JÙekeäleew (B) 2 4 1 3
(C) 1 2 3 4
(C) peeefleefJeefMe<šJÙekeäleew (D) peelÙeeke=âefleefJeefMe<šJÙekeäleew
(D) 4 3 1 2
œeesle–(i) vÙeeÙeefmeæcegòeâeJeueer (Meyo KeC[)-iepeeveveMeeŒeer, he=‰- 100 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 28,9,120,29
(ii) vÙeeÙeoMe&veced (2.2.68 )-DeeÛeeÙe& {geCf {jepeMeeŒeer, he=‰- 291-292 347. meJe&ceefvelÙeb ØecesÙelJeeefoefle ...... nslJeeYeememÙeesoenjCeced?
341. IešeYeeJemÙe ØeefleÙeesefie keâ: - BHU AET–2011 GJ SET–2016
(A) DeYeeJe: (B) IešeYeeJe: (A) meeOeejCemÙe (B) DemeeOeejCemÙe
(C) Ieš: (D) keâheeueced (C) Deveghemebnejs: (D) mJe¤heeefmeæs:
œeesle–leke&âYee<ee – megjsvõosJe MeeŒeer, he=‰- 417 œeesle–leke&âmeb«en – Deefveleemesve ieghlee, he=‰- 97

337. (B) 338. (B) 339. (A) 340. (D) 341. (C) 342. (A) 343. (C) 344. (B) 345. (C) 346. (A)
347. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 leke&âYee<ee 419
348. ØeceeCelees DeYÙetheiecÙeceeve: meeceevÙeefJ eMes< eJeeveLe&: 351. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle–
Deefmle– JNU M Phil/Ph.D-2014 K SET-2015
(keâ) Gl#esheCeced 1. õJÙeced
(A) mebMeÙe: (B) Â<ševle:
(Ke) Deelcee 2. keâce&
(C) efmeæevle: (D) efveCe&Ùe:
(ie) heefjceeCe: 3. meeceevÙeced
œeesle–leke&âYee<ee – yeõerveeLe Megkeäue, he=‰- 339 (Ie) hejced 4. iegCe:
349. OetceJelJeb nsleg Deefmle– CCSUM Ph.D-2016 keâ Ke ie Ie
(A) kesâJeueJÙeeflejskeâer (A) 2 1 4 3
(B) kesâJeueevJeÙeer (B) 3 4 1 2
(C) 1 2 3 4
(C) DevJeÙeJÙeeflejskeâer
(D) 4 3 2 1
(D) keâesÓefhe veeefmle
œeesle–leke&âmeb«en– Deefveleemesve ieghlee-keâ-29,Ke-28,ie-29,Ie-30
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 93 352. Øenjs ØenjsÓmenesÛÛeeefjleeefve ‘ieeced DeeveÙe’ FlÙeeefo heoeefve
350. ‘peer J eÛÚjer j b meelcekeb â ØeeCeeef o ceòJeeled ’ FlÙe$e ve ØeceeCeced /JeekeäÙeced– K SET-2013
‘ØeCeeefoceòJeb keâerÂMees nsleg:? UGC 25 J-2016 (A) meefvveOes: DeYeeJeeled (B) ÙeesiÙeleeÙee DeYeeJeeled
(A) kesâJeueevJeÙeer (C) Deekeâeb#eeÙee DeYeeJeeled (D) meceJeeÙemecyevOemÙe DeYeeJeeled

(B) kesâJeueJÙeeflejskeâer œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 123


353. vewÙeeefÙekeâceles %eeveb...................Deefmle– GJ SET-2016
(C) DevJeÙe-JÙeeflejskeâer
(A) efvejekeâejced (B)meekeâejced
(D) Demeæsleg:
(C) GYeÙeced (D)DevegYeÙeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 97 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 258

Online Classes

TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET keâer


meJe&ßes‰ Online keâ#eeDeeW mes pegÌ[ves kesâ efueS
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
348. (C) 349. (C) 350. (B) 351. (A) 352. (A) 353. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 420

05 Jesoevlemeej
1. JesoevleoMe&vemÙe ØeJele&keâ: keâ: - DSSSB TGT–2014 7. JesoevleoMe&vemÙe Dehejb veeceeefmle - UP GIC–2015
(A) yeeojeÙeCe: (B) Me¿jeÛeeÙe&: (A) hetJe&ceerceebmee (B) GuetkeâoMe&veced
(C) keâefheue: (D) hele_peefue:
(C) Gòejceerceebmee (D) leòJeefÛevleveced
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 11
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- viii
2. (i) ‘Jesoevlemeej’-«evLemÙe keâlee& YeJeefle–UP GDC–2014
(ii) JesoevlemeejmÙe «evLeke=âod Deefmle–UGC 73 J–2015, 8. ‘he_ÛeoMeer’ mes mecyeefvOele oMe&ve nw– BHU MET–2015
(iii) JesoevlemeejmÙe keâlee& keâ:? Jn–2017, MH-SET–2016 (A) ceerceebmeeoMe&ve (B) JesoevleoMe&ve
(iv) Jesoevlemeej kesâ jÛeveekeâej nQ ? UP PGT–2004, (C) yeewæoMe&ve (D) meebKÙeoMe&ve
(v) JesoevlemeejmÙe ØeCeslee keâ:? BHU MET–2008, 2013 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 79
(vi) Jesoevlemeej kesâ uesKekeâ keâewve nQ? 9. DeÉwleleòJeØeefleheeokeâ Gheefve<eodYee<Ùe nw–
(A) keâCeeo: (B) meoevevo: UGC 73 S–2013
(C) meveeleve: (D) melÙeevevo:
JeuueYeeÛeeÙe&
(A) (B) efvecyeekeâe&ÛeeÙe&
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xvi
(C) Me¿jeÛeeÙe& (D) ßeerkeâC"eÛeeÙe&
3. Mee¿jJesoevlemÙe ØecegKeb celeced Deefmle– UP GDC–2014
(A) DeÉwleced (B) MegæeÉwleced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- ix, x
(C) ÉwleeÉwleced (D) efJeefMe<šeÉwleced 10. jeceevegpeeÛeeÙe& keâe «evLe nw - UGC 73 D–2012
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- viii (A) DeeheosJeer (B) ceerceebmeekegâletnue
4. (i) Jesoevlemeej ceW Jesoevle kesâ efkeâme cele keâe efve™heCe nw– (C) jnmÙe$eÙe (D) DeOJejceerceebmeekegâletnueJe=efòe:
(ii) Jesoevlemeej«evLes keâmÙe celemÙe efve™heCeb efJeÅeles–œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 790
BHU AET–2011, UP PGT–2000
11. JesoeefvleÙeeW keâe oMe&ve nw- UGC 73 D–2011
(A) MegæeÉwleJeeomÙe (B) DeÉwleJeeomÙe
(A) veeefmlekeâ (B) MetvÙeJeeo
(C) efJeefMe<šeÉwleJeeomÙe (D) ÉwleeÉwleJeeomÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- viii (C) Deeefmlekeâ (D) heefjCeeceJeeo
5. DeÉwleefcelÙemÙeeLe&: keâ: - DSSSB PGT–2014 œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 02
(A) Yeso: (B) DeYeso: 12. (i) DeÉwleJesoevle kesâ mebmLeehekeâ keâewve nQ–
(C) efveMÛeÙe: (D) hetCe&lJeced (ii) DeÉwleJesoevlemÙe mLeehekeâ: keâ:–UGC 25 D–1995,
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30 (iii) DeÉwleJesoevleoMe&vemÙe ØeJele&keâ:–AWES TGT–2013
6. Me¿jeÛeeÙe& keâe mecyevOe efkeâme oMe&ve mes nw - UGC 73 D–2010, BHU AET–2012
BHU AET–2011
(A) yeeojeÙeCe: (B) Me¿jeÛeeÙe&:
(A) DeewuetkeäÙeoMe&ve mes (B) JesoevleoMe&ve mes
(C) ieew[heeo: (D) ceOegmetovemejmJeleer
(C) meebKÙeoMe&ve mes (D) yeewæoMe&ve mes
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- x œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- viii
1. (A) 2. (B) 3. (A) 4. (B) 5. (B) 6. (B) 7. (C) 8. (B) 9. (C) 10. (C)
11. (C) 12. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 421
13. `JesoevleheefjYee<ee' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ– 20. GòejceerceebmeeMeem$eb Jele&les - BHU AET–2012
UGC 73 D–2008 (A) Ùeesie: (B) vÙeeÙe:
(A) Oece&jepeeOJejervõ: (B) meoevevo: (C) Jesoevle: (D) hetJe&ceerceebmee
(C) DehheÙeoeref#ele (D) megjsMJej:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- viii
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰ xviii 21. Me¿jelhetJe&ced DeeÛeeÙe&: Deemeerled ? BHU AET–2012
14. DeÉwleJesoevle kesâ Devegmeej Jeeefle&keâkeâej nQ ?
(A) JeeÛemheefle: (B) ieew[heeo:
UGC 73 J–2006, 2008, 2012
(C) n<e&: (D) ceOegmetove:
(A) megjsÕejeÛeeÙe&: (B) heodceheeoeÛeeÙe&:
(C) ØekeâeMeelceÙeefle: (D) ceOegmetovemejmJeleer
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- x
22. `DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee' Fefle met$eced Deeqmle–
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xiii
SU Ph. D–2015
15. Mee¿jYee<Ùe efkeâme oMe&ve mes mecyeæ nw ?
(A) meebKÙeoMe&ves (B) vÙeeÙeoMe&ves
BHU MET–2010, 2011
(A) vÙeeÙeoMe&ve (B) meebKÙeoMe&ve (C) JesoevleoMe&ves (D) ÙeesieoMe&ves

(C) JesoevleoMe&ve (D) pewveoMe&ve œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 8


œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xii 23. Meejerjkeâmet$e«evLemÙe ØeLeceb met$eb Jele&les -
16. (i) Me¿jeÛeeÙe& efkeâme Jesoevle mes mecyeefvOele nQ ? BHU AET–2012
(ii) Me¿jeÛeeÙe& efkeâme oMe&ve kesâ ØeCeslee nQ ? DeLeelees Oece&efpe%eemee (B) DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee
(A)
BHU MET–2010, BHU AET–2010 (C) DeLe ÙeesieevegMeemeveced (D)Ô yeÇÿeCes vece:
(A) meebKÙeoMe&ve (B) vÙeeÙeoMe&ve œeesle–yeÿemet$eMee¿jYee<Ùeced (1/1)-melÙeevevo mejmJeleer, hespe–19
(C) JewMesef<ekeâoMe&ve (D) DeÉwle JesoevleoMe&ve 24. ‘pevceeÅemÙe Ùele:’ Fefle yeÇÿemet$e«evLemÙe met$eb Jele&les -
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- x BHU AET–2012
17. Meejerjkeâceerceebmee keâmÙe Meem$emÙe veece Jele&les ? (A) ØeLececed (B) ef Éleer Ùeced
BHU AET–2012 (C) ÛelegLe&ced (D) oMececed
(A) vÙeeÙeMeeŒemÙe (B) JÙeekeâjCeMeeŒemÙe yeÇÿemet$e Mee¿jYee<Ùeced (1.1.2)–mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, he=‰-34
(C) JesoevleMeeŒemÙe (D) ÙeesieoMe&vemÙe 25. yeÇÿemet$emÙe DeejcYes Gkeäleced ? BHU AET–2012
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - melÙeevevo mejmJeleer, hespe–18 (A) Deesced (B) DeLe
18. Jesoevlemet$ekeâej: Deemeerled - BHU AET–2012 (C) Fefle (D) ßeer
(A) keâefheue: (B) yeeojeÙeCe: œeesle–yeÇÿemet$e Mee¿jYee<Ùeced–mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, he=‰- 19
(C) hele_peefue: (D) pewefceefve: 26. Jesoevle keâe DeeOeej nw -
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 8 UP GDC–2008, UGC 25 D–2014, J–2012
19. Jesoevlemeej: eEkeâ Øekeâejkeâ: «evLe:? MH - SET–2016 (A) ieerlee (B) ceneYeejle
(A) ØekeâjCe«evLe: (B) Jeeo«evLe: (C) Gheefve<eod (D) $e+iJeso
(C) meeOeve«evLe: (D) Deekeâj«evLe: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- viii,7
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰ -xix
13. (A) 14. (A) 15. (C) 16. (D) 17. (C) 18. (B) 19. (A) 20. (C) 21. (B) 22. (C)
23. (B) 24. (B) 25. (B) 26. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 422
27. Jesoevle keâe cetue DeeOeej nw- UP GDC–2008 33. efJeÉvceveesj_peveer šerkeâe efpeme hej nw, Jen «evLe nw ?
(A) ßegefle (B) mce=efle BHU MET–2014

(C) leke&â (D) hegjeCe


DeLe&me”nÇ
(A) (B) leke&âYee<ee
(C) leke&âme”nÇ (D) Jesoevlemeej
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 237
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xix
28. Jesoevlees veece efkeâced? UGC 73 Jn–2017
34. leowkeäÙeØecesÙemÙe lelØeefleheeokeâesheefve<elØeceeCemÙe Ûe yeesOÙe-
(A) jeceeÙeCeced (B) Gheefve<elØeceeCeced
yeesOekeâYeeJe:? Jesoevlemeejevegmeejb ue#eCeefceob keâmÙeeefmle?
(C) Meejerjkeâmet$eced (D) veereflece_pejer
UGC 25 Jn. –2017
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰-116
29. (i) DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefleJeeoer nQ - UGC 25 D–2013, (A)DeefOekeâeefjCe: (B) efJe<eÙemÙe
(ii) DeefveJe&ÛeveerÙeJeeefove: kesâ ? BHU AET–2012, (C) mecyevOemÙe (D) ØeÙeespevemÙe
UGC 73 J–2013 œees l e–Jes o evlemeej – DeeÅeeØemeeo ef ceße, he=‰- 36
(A) JewMesef<ekeâe: (B) ceerceebmekeâe: 35. Jesoevlemeejs ØeLeces Mueeskesâ ØeLece: Meyo: keâ:?
MH SET–2011
(C) yeewæe: (D) DeÉwleJesoeefvleve:
(A) meefÛÛeoevevoced (B) DeJee*dcevemeieesÛejced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 207 (C) DeJeÙeJejefnleced (D) DeKeC[ced
30. DeÉwleJeeefoÙeeW keâer KÙeeefle nw ? œeesle–Jesoevlemeej – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 21
UGC 73 D–2012, BHU AET–2012 36. Jesoevles ‘DeLe’ MeyomÙe DeLeex YeJeefle–
(A) DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle: (B) DeKÙeeefle: UGC 25 D–2008
(C) melKÙeeefle: (D) DevÙeLeeKÙeeefle: (A) ce”ue: (B) DeevevleÙe& :
(C) efvejLe&keâ: (D) Dece”ue:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 207
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 143
31. JesoevleoMe&vemÙe efÉleerÙeced DeefYeOeeveced -
37. meoevevo: Jesoevlemeejs keâced DeejeOeÙeefle–MH SET–2011
AWES -TGT–2011
(A) F&MJejced (B) ieg®ced
(A) DeOÙeelceoMe&veced (B) yeÇÿemet$eced
(C) Deelceeveced (D) hejceelceeveced
(C) DeeOÙeeeflcekeâoMe&veced (D) yeÇÿeJeeooMe&veced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 6
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – efMeJeMebkeâj ieghle, he=‰- 7 38. ‘Jesoevlemeej’ kesâ Devegmeej efveefJe&keâuhekeâ meceeefOe kesâ De”
32. peer Je Deewj yeÇÿe keâe mecyevOe nw– efieveeS ieS nQ - UP GIC–2009
UGC 73 J–2006, 2011 (A) Dee" (8) (B) meele (7)
(A) MejerjMejerefjYeeJe: (C) heeBÛe (5) (D) oMe (10)

(B) efyecyeØeefleefyecyeYeeJe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 165
39. ceeÙee ceW efkeâleves iegCe keâefuhele nQ ? BHU MET–2014
(C) DeJeÛÚsodÙeeJeÛÚsokeâmecyevOe:
(A) 3 (B) 4
(D) pevÙepevekeâYeeJe: (C) 8 (D) 24
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 312 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 301
27. (A) 28. (B) 29. (D) 30. (A) 31. (A) 32. (B) 33. (D) 34. (C) 35. (D) 36. (B)
37. (B) 38. (A) 39. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 423
40. ceeveJeeveeb keâefle heg®<eeLee&: YeJeefvle – 47.meoevevomÙe iegjesvee&ceOesÙeb efkeâced– MH SET–2013
BHU AET–2012 (A) Je®Ce: (B) jeceevegpe:
(A) $eÙe: (B) he_Ûe (C) DeÉwleevevo: (D) DeÉÙeevevo:
(C) ÛelJeej: (D) <ešd œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 113
48. Jesoevlemeejs Deeoew keâmÙe ue#eCeb Jee|Celeced–
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 53
MH SET–2013
41. `ÛewlevÙeb' keâefleefJeOeb YeJeefle - BHU AET–2012 (A) keâce&Ce: (B) Meemleg:
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced (C) DeefOekeâeefjCe: (D) F&MJejmÙe
(C) ÛelegefJe&Oeced (D) he_ÛeefJeOeced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 10
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 74 49. ........ veeceesheefve<elØeceeCeced– GJ SET–2008
42. `%eevesefvõÙeeefCe' keâefle YeJeefvle ? BHU AET–2012 (A) Jesoes (B) Jesoevlees

(A) ef$eefJeOeeefve (B) he_ÛeefJeOeeefve (C) Jesoe”ced (D) JesoeLeea


œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 7
(C) <e[defJeOeeefve (D) mehleefJeOeeefve
50. DeOeesueeskeâe: keâefle YeJeefvle ? BHU AET–2012
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 65,66
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe
43. `TOJe&ueeskeâe:' keâefle YeJeefvle ? BHU AET–2012 (C) mehle (D) veJe
(A) he_Ûe (5) (B) <ešd (6) œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82
(C) mehle (7) (D) veJe (9) 51. (i) DevegyevOe efkeâleves nQ - BHU MET–2011, 2012
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82 (ii) DevegyevOe nQ–UGC 25 D–2004, J-2009, D–2009
44. (i) `JeeÙeJe:' keâefle YeJeefvle ? (iii) DevegyevOe: keâefleefJeOe: YeJeefle– J-2014, 2000,

(ii) JeeÙeg: keâefleefJeOe: ? BHU AET–2012, 2014 (iv) DevegyevOee: keâefle meefvle–
(v) Jesoevlemeej ceW DevegyevOeeW keâer mebKÙee–GJ SET–2013
(A) Skeâ: (B) Éew
(A) oMe (10) (B) veJe (9)
(C) $eÙe: (D) he_Ûe
(C) Ûeej (4) (D) heeBÛe (5)
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
45. Jesoevlemeejs DeefOekeâejer ieg®: keâerÂMe:– MH SET–2011 52. Jesoevleevegmeejb keâefleefJeOe: meceeefOe: ? UGC 25 J–2012
(A) hejcekeâe®efCekeâ: (B) oÙeeueg: (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(C) oÙeeõ&: (D) Deevevoer (C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 34 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 157
53. (i) efveefJe&keâuhekeâmeceeOeew keâefle efJeIvee: mecYeJeefvle ?
46. JesoevlemeejmÙe ØeLeceMueeskesâ meoevevo: keâceeßeÙeles–
MH SET–2013 (ii) Jesoevleceles efveefJe&keâuhekeâefJe<eÙes keâefle efJeIvee: mecYeJeefvle–
UGC 25 J–2013, Jn–2017, DSSSB TGT–2014
(A) yeÇÿe (B) F&MJejced
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(C) efJe<Cegced (D) Deelceeveced (C) Éew he_Ûe
(D)
œeesle–Jesoevlemeej – yeojerveeLe Megkeäue, he=‰- 1 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 179

40. (C) 41. (B) 42. (B) 43. (C) 44. (D) 45. (A) 46. (D) 47. (D) 48. (C) 49. (B)
50. (C) 51. (C) 52. (A) 53. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 424
54. keâefle keâcexefvõÙeeefCe YeJeefvle ? BHU AET–2012 61. Jesoevle keâe Skeâ DevegyevOe nw -
(A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj UP PGT–2009, UGC 25 J–1998, 1999
(C) he_Ûe (D) <ešd (A) DeefOekeâejer (B) DeÉwle
(C) yeÇÿe (D) %eeve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69
55. Jesoevle kesâ Devegmeej heoeLe& nQ – UGC 25 D–2003
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
(A) 4 (B) 6 62. (i) ‘‘DeefOekeâeefjefJe<eÙemecyevOeØeÙeespeveeefve’’ efkeâmemes
(C) 2 (D) 5 mecyeæ nw? UP PGT–2009

œeesle– YeejleerÙeoMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–363 (ii) `Deef O ekeâeef j ef J e<eÙemecyevOeØeÙees p eveeef v e' heos v e

56. ceneJeekeäÙeeefve.........meefvle ~ AWES TGT–2013


JÙeJe#Ùevles? UGC 25 D–2003, K-SET–2015
(iii) DeefOekeâejer nw–
(A) ÛelJeej: (B) he_Ûe
(A) efJeJele& (B) yevOe
(C) $eerefCe (D) veJe
(C) DevegyevOe (D) ØeyevOe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 09
57. he_Ûe%eevesefvõÙeyeefnYet&le: Deefmle–MGKV Ph. D–2016
63. ‘‘MeceoceeefomeeOevemecheled’’ keâmÙe ke=âles DeeJeMÙekeâced ?
(A) Ûe#eg: (B) IeÇeCe:
BHU AET–2012
(C) jmevee (D) GhemLe:
(A) DeefOekeâeefjCe: (B) Úe$emÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 65,69 (C) peerJemÙe (D) MejerjmÙe
58. DevegyevOe-Ûeleg„ÙemÙe efve¤heCeceeqmle– G-GIC–2015
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
(A) leke&âYee<eeÙeeced (B) leke&âmeb«ens
64. Jesoevle keâe ØeÙeespeve nw - UP GDC–2008
(C) Jesoevlemeejs (D) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced (A) JesoeLee&JeyeesOe (B) Øeke=âefleheg®<eefJeJeskeâ
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9 (C) mJemJe¤heevevoØeeefhle (D) efveJee&Ce
59. DeOeesefueefKeleeveeced DevegyevOeÛeleg„Ùeeveeb meceerÛeerveb ›eâceb œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
efÛevegle– G-GIC–2015
65. DevegyevOeesÓÙeced - UGC 25 J–2004
(A) DeefOekeâejer, mecyevOe:, efJe<eÙe:, ØeÙeespeveced (A) he_ÛeerkeâjCeced (B) De%eeveced
(B) DeefOekeâejer, efJe<eÙe:, mecyevOe:, ØeÙeespeveced (C) efJe<eÙe: (D) ue#eCeced
(C) DeefOekeâejer, ØeÙeespeveced, mecyevOe:, efJe<eÙe: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
(D) DeefOekeâejer, efJe<eÙe:, ØeÙeespeveced, mecyevOe: 66. (i) JesoevlemeejmÙe ØeefleheeÅeefJe<eÙe: keâ:– UGC 25 J–2006
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9 (ii) DeÉwleJesoevlemÙe efJe<eÙe: keâ: ? WB-SET–2010
60. Jesoevle keâe Skeâ DevegyevOe nw - UGC 25 D–1997 (iii) What is the efJe<eÙe of Jesoevle? MH-SET–2013
(A) Gheefve<eod (B) mecyevOe (A) peerJeyeÇÿewkeäÙeced (B) F&MJej:
(C) De%eeve (D) Deelceved (C) De%eeveced (D) Megæb ÛewlevÙeced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30

54. (C) 55. (C) 56. (A) 57. (D) 58. (C) 59. (B) 60. (B) 61. (A) 62. (C) 63. (A)
64. (C) 65. (C) 66. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 425
67. Jesoevlemeejs ØeÙeespeveb efve™efheleced - UGC 25 D–2013 72. (i) JesoevleoMe&vemÙe ØeefleheeÅeced Deefmle- UP GDC–2012
(A) og:KeefveJe=efòe: (ii) Jesoevlemeejveecve: ØekeâjCe«evLemÙe efJe<eÙeesÓeqmle –
(B) DeYÙegoÙeueeYe: (iii) Jesoevleeveeb kegâ$e leelheÙe&ced? K-SET–2014
(C) heeefC[lÙemecheeoveced DU-M.Phil–2016

(D) De%eeveefveJe=efòe: mJemJe™heevevoeJeeefhleMÛe (A) Øeke=âefleheg®<eÙees: SskeäÙemeeOeveced


(B) peerJeyeÇÿewkeäÙeØeefleheeoveced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
(C) Oece&Øeefleheeoveced
68. meeOeveÛeleg°Ùe kesâ Devleie&le nw? UGC 25 D–1998
(D) heoeLe&efve™heCeced
(A) F&MJej (B) efvelÙeeefvelÙeJemlegefJeJeskeâ
(C) yeÇÿe%eeve (D) Gheefve<eod
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
73. peerJeyeÇÿewkeäÙeb MegæÛewlevÙeb ØecesÙeb JesoevlemÙe eEkeâ YeJeefle?
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
K-SET–2015
69. meeOeveÛeleg<šÙe ceW keâewve veneR nw ? UP PGT–2003
(A) DeefOekeâejer (B) efJe<eÙe:
(A) efvelÙeeefvelÙeJemlegefJeJeskeâ (B) MeceoceeefomeeOevemecheled
(C) mecyevOe: (D) ØeÙeespeveced
(C) DeelcemebÙece (D) cegceg#eglJe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20 74. Jesoevlemeejs ceneYetleeveeb eEkeâ Jee|Celeced– MH-SET–2016
70. (i) ‘meeOeveÛeleg<šÙemecheVe:’ efkeâmekesâ efueS nw ? (A) ef$eJe=lkeâjCeced (B) veJeceerkeâjCeced
(ii) meeOeveÛeleg„ÙemecheVe: keâ:? UP PGT–2000, (C) he_ÛeerkeâjCeced (D) mehleceerkeâjCeced
(iii) meeOeveÛeleg°Ùemechevvesve ØeefleheeÅeles? œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 78
BHU AET–2012, UGC 25 J–2001,
75. DevegyevOeÛeleg„ÙemÙe DeJeÙeJe: keâ: veeeqmle? HAP–2016
GJ-SET–2013, CCSUM-Ph.D–2016
(A) efJe<eÙe: (B) mecyevOe:
(A) mecyevOe (B) efJe<eÙe
(C) ØeÙeespeveced (D) efvelÙeeefvelÙeJemlegefJeJeskeâ:
(C) DeefOekeâejer (D) ØeÙeespeve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
œeesle–Jesoevlemeej – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 27,28
76. DevegyevOe efkeâmes keânles nQ - UP PGT–2005
71. (i) Jesoevle heÌ{ves keâe DeefOekeâejer nw ?
(A) efvelÙeeefvelÙeJemlegefJeJeskeâ keâes
(ii) keâes JesoevlemÙe DeefOekeâejer UP PGT–2004, 2009,
(B) DeefOekeâeefjefJe<eÙemecyevOeØeÙeespeveeefve keâes
(iii) Jesoevleevegmeejced DeefOekeâejer YeJeefle?
(C) Fneceg$eeLe&HeâueYeesieefJejeie keâes
(iv) JesoevleeefOekeâejer? UGC 73 J–2011, BHU AET–
(D) GheÙeg&òeâ ceW mes efkeâmeer keâes Yeer veneR
2012, RPSC-SET–2013-14, UGC 25 D–2014
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
(A) meeOeveÛeleg<šÙemecheVeØeceelee
77. DeefOekeâejer keâe Skeâ meeOeve nw- UGC 25 J–1999
(B) keâecÙeefveef<eæ keâceeX keâes ner cee$e ve keâjves Jeeuee
(A) DeÉwleyegefæ (B) F&MJej
(C) Jeso-Jesoe”eW keâe ner cee$e DeOÙeÙeve keâjves Jeeuee
(C) Gheefve<eod (D) efvelÙeeefvelÙeJemlegefJeJeskeâ
(D) GheÙeg&òeâ ceW mes keâesF& veneR
œeesle–Jesoevlemeej – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 33
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 11
67. (D) 68. (B) 69. (C) 70. (C) 71. (A) 72. (B) 73. (B) 74. (C) 75. (D) 76. (B)
77. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 426
78. DevegyevOeÛeleg<šÙe ceW keäÙee veneR Deelee ? UP PGT–2013 84. Jesoevlemeejevegmeejb efleefle#eeÙee: eEkeâ ue#eCeced Deeqmle?
(A) efJe<eÙe (B) mecyevOe UGC 25 J–2016

(C) ØeÙeespeve (D) hetJe&he#e (A) efJeefnleeveeb keâce&Ceeb efJeefOevee heefjlÙeeie:


(B) cees#esÛÚe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
(C) Meerlees<Ceeefo-ÉvÉ-meefn<Ceglee
79. Jesoevles DevegyevOemeb%eÙee efkebâ veeefYeefnleced?
(D) pevcecejCeyevOeveeled cegeqkeäle:
UGC 73 Jn–2017
(A) DeefOekeâejer (B) ØeÙeespeveced
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
85. Jesoevlemeejevegmeejb efleefle#eeÙee: DeLe&:–
(C) mecyevOe: (D) efJe%eeveced
GJ-SET-2003, 2016
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
(A) meefn<Ceglee (B) cees#esÛÚe
80. (i) ‘DeefOekeâejer efJe<eÙe: mecyevOe: ØeÙeespeveced’ Fefle ÛelegCeeË
(C) ef›eâÙeeMeeqkeäle: (D) Gheemevee
heeefjYeeef<ekebâ veeceeefmle - œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
(ii) le$e ........ veeceeefOekeâeefjefJe<eÙemecyevOeØeÙeespeveeefve – 86. Meceeefo<ešdkeâmecheòeew veeeqmle– DU-M.Phil–2016
UP GDC–2014, GJ-SET–2011, 2014 (A) Ghejefle: (B) ßeæe
(A) DeLe&Ûeleg<šÙeced (B) DevegyevOeÛeleg<šÙeced (C) meceeOeeveced (D) JewjeiÙeced
(C) efveyevOeÛeleg<šÙeced (D) JeCe&Ûeleg<šÙeced œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9 87. <ešdkeâmecheefòeceOÙes keâmÙe ieCevee ve YeJeefle–
81. DevegyevOeÛeleg„Ùes ve ieCÙeles– UGC 25 D–2015 GJ SET–2013
(A) mecyevOe: (B) efJe<eÙe: (A) MecemÙe (B) ocemÙe

(C) ÛewlevÙeced (D) ØeÙeespeveced (C) Ghejles: (D) cegceg#eglJemÙe


œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 136
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9
88. Gheemeveekeâce&Ce: DeJeevlejHeâueceeqmle– DU-M.Phil–2016
82. DeOeeseuf eefKeles<eg keâ: JesoevlemeejevegmeejsCe DevegyevOeÛeleg<šÙeevleie&leb
(A) efhele=ueeskeâØeeefhle: (B) melÙeueeskeâØeeefhle:
veeefmle - UP GIC–2015
(C) osJeueeskeâØeeefhle: (D) yeÇÿeueeskeâcegeqkeäle:
(A) DeefOekeâejer (B) meeOeveced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 18
(C) mecyevOe: (D) ØeÙeespeveced
89. De%eevemÙe meceef„ieleesheeefOe: YeJeefle– DU-M. Phil–2016
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 9 (A) efJeMegæmeòJeØeOeeve: (B) ceefuevemeòJeØeOeeve:
83. efleefle#ee keânles nQ - UP PGT–2003 (C) jpe: ØeOeeve: (D) lece: ØeOeeve:
(A) meJe&oe JeemeveeDeeW keâe heefjlÙeeie œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 42
(B) efveef<eæ efJe<eÙeeW mes yee¢e FefvõÙeeW keâe efveJele&ve 90. Mecees veece– K-SET–2014, BHU AET–2012
(C) meYeer ceewmeceeW keâes menve keâjves keâe DeYÙeeme (A) DevleefjeqvõÙeefve«en: (B) yeefnefjeqvõÙeefve«en:
(D) ceve keâe mebÙece (C) ÉvÉmeefn<Ceglee (D) cees#esÛÚe

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20,21 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20

78. (D) 79. (D) 80. (B) 81. (C) 82. (B) 83. (C) 84. (C) 85. (A) 86. (D) 87. (D)
88. (B) 89. (A) 90. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 427
91. (i) Gheemeveeveeb ØeÙeespeveced– 97. ‘Ghejefle:’ FlÙemÙe keâesÓLe&: ? UGC 25 J–2011
(ii) Jesoevlemeej kesâ Devegmeej Gheemevee keâe hejce ØeÙeespeve nw? (A) FefvõÙeeCeeb efve«en:
UP PGT–2010, UK TET–2011 (B) cevemees efve«en:
SU Ph.D–2015, KL SET–2015
(C) efveie=nerlemÙe ceveme: ßeJeCeeoew efmLejlee
(A) yegefæMegefæ: (B) efÛeòewkeâe«eŸeced
(D) efveie=nerleeveeced FefvõÙeeCeeb efJe<eÙeekeâ<e&CeeYeeJe:
(C) heehe#eÙe: (D) cees#e:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 17,18
98. `ieg¤heefo„JesoevleJeekeäÙes<eg efJeMJeeme:' eEkeâ keâLÙeles?
92. ‘‘cees#esÛÚe’’ efkeâmes keânles nQ ?
UGC 25 D–2015
UP PGT–2005, BHU AET–2012
(A) cegceg#eglJe (B) Ghejefle:
(A) cegceg#eglJeced
(C) ßeæe (D) Mece:
(B) ieg™heefo<šJesoevleJeekeäÙes<eg efJeMJeeme:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
(C) Meerlees<CeeefoÉvÉmeefn<Ceglee
99. meeOeveÛeleg<šÙe nQ - UGC 25 J–2002
(D) GheÙeg&òeâ ceW mes keâesF& veneR
(A) 2 (B) 4
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
(C) 3 (D) 5
93. ef$eJe=lkeâjCeb kesâ<eeb Yetleeveeb Øeefleheeefoleced-UGC 25 J–2011
(A) he=LJeerpeuelespe<eeced (B) DeekeâeMeJeeÙeglespemeeced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
(C) peuelespeJeeÙetveeced (D) he=LJeerpeueJeeÙetveeced 100. (i) ...... Meerlees<CeeefoÉvÉmeefn<Ceglee– UGC 25 J–2004
(ii) ‘meoea - ieceea keâes menve keâjvee’ keâne peelee nw-
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
GJ-SET–2011
94. (i) `ocees' YeJeefle - BHU AET–2012,
(A) efleefle#ee (B) meceeefOe
(ii) oce: GÛÙeles– UGC 25 J–2013
(C) Gheemevee (D) ßeæe
(A) efÛeòewkeâe«eŸeced (B) DevleefjefvõÙeefve«en:
(C) yeefnefjefvõÙeefve«en: (D) efJe#esheeYeeJe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
101. efveie=nerlemÙe ceveme: ßeJeCeeoew leovegiegCeefJe<eÙes Ûe meceeefOe:-
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
UK SLET–2015
95. efJeefnlekeâce&Ceeb efJeefOevee heefjlÙeeie: - UGC 25 D–2005
(A) meceeOeeveced (B) efleefle#ee
(A) efleefle#ee (B) Ghejefle:
(C) ßeæe (D) Mece:
(C) oce: (D) ßeæe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
102. DeOemleves<eg meeOeveÛeleg<šÙes DevleYe&Jeefle -
96. `ßeJeCeeefoJÙeefleefjkeäleefJe<eÙesYÙees cevemees efve«enb YeJeefle?
UGC 25 J–2015
UGC 73 D–2015
(A) efleefle#ee (B) Ghejefle:
(A) Meceoceeefo<ešdkeâmecheefòe: (B) Ûevoveced
(C) Ghe›eâce: (D) Ghemebnej:
(C) oce: (D) Mece:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20 œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰ - 20

91. (B) 92. (A) 93. (A) 94. (C) 95. (B) 96. (D) 97. (D) 98. (C) 99. (B) 100. (A)
101. (A) 102. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 428
103. ‘mevOÙeeJevove’ FlÙeeefo kewâmee keâce& nw ? 109. vewefceefòekebâ keâcexoced - UGC 25 J–2004
UP PGT–2009, BHU AET–2012
(A) pÙeesefle<šesceÙe%eced (B) yeÇÿenlÙee
(A) efvelÙekeâce& (B) vewefceefòekeâkeâce&
(C) Gheemeveekeâce& (D) ØeeÙeefMÛeòekeâce& (C) peelesef<š: (D) mevOÙeeJevoveced

œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=<"- 14 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14


104. DeOeesÓef¿leeveeb Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– 110. ‘heehe#eÙemeeOeveeefve ÛeevõeÙeCeeoerefve’ keâce& Deefmle -
K-SET–2015 UGC 25 J–2011
(keâ) Mece: 1. ueewefkeâkeâefJe<eÙesYÙe: FeqvõÙeeCeeb efveJele&veced (A) efvelÙekeâce& (B) vewefceefòekeâkeâce&
(Ke) oce: 2. Meerlees<CeeefoÉvÉmeefn<Ceglee
(C) Gheemeveekeâce& (D) ØeeÙeefMÛeòekeâce&
(ie) Ghejefle: 3. DevleefjeqvõÙeefve«en:
(Ie) efleefle#ee 4. yeÇeÿeseqvõÙeefve«en: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
keâ Ke ie Ie 111. keâecÙekeâcee&efCe keâerÂMeeefve - UGC 25 D–2013
(A) 3 4 1 2 (A) DekeâjCes heehemeeOeveeefve (B) heeheefJeveeMemeeOeveeefve
(B) 2 1 4 3
(C) 1 2 3 4
(C) efveefceòeJeMeeledke=âleeefve (D) HeâueesösMÙesve efJeOeerÙeceeveeefve
(D) 4 3 2 1 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14,15
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20 112. Deefve<š meeOevee keâce& nw- UGC 25 J–2002
105. meeOeveÛeleg°Ùes ve ieCÙeles– UGC 73 Jn–2017
(A) efvelÙe (B) vewefceefòekeâ
(A) Fneceg$eeLe&HeâueYeesieefJejeie: (B) Meceeefo<ešdkeâmecheefòe:
(C) yeÇÿeefpe%eemee (D) cegceg#eglJe (C) Gheemevee (D) efveef<eæ
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
106. pÙeesefle<šesceeefo keâewve-mee keâce& nw ? UP PGT–2009 113. ‘MeeefC[uÙeefJeÅeeoerefve’ keâce& nw - UGC 25 J–2003
(A) ØeeÙeefMÛeòe (B) keâecÙe (A) ØeeÙeefMÛeòe (B) Gheemevee
(C) efveef<eæ (D) efvelÙe
(C) efvelÙe (D) efveef<eæ
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
107. (i) keâecÙeeefve keâcee&efCe keâeefve? DU-Ph.D–2016 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14-15
(ii) keâecÙekeâcee&efCe meeqvle? K-SET–2014 114. Jesoevlemeejevegmeejb keâcee&efCe - UGC 25 D–2014
(A) mevOÙeeJevoveeoerefve (B) peeles„Ÿeeoerefve (A) ef$eefJeOeeefve (B) he_ÛeefJeOeeefve
(C) pÙeesefle„esceeoerefve (D) MeeeqC[uÙeefJeÅeeoerefve (C) <e[defJeOeeefve (D) ÛelegefJe&Oeeefve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
108. JesoevlemeejevegmeejsCe efvelÙeeefokeâce&Ceeb hejceb ØeÙeespeveced
Deeqmle– SU. Ph.D–2015 115. ØeeÙeefMÛeòekeâcee&efCe YeJeefvle - UGC 25 J–2015
(A) efvelÙeeefvelÙeJemlegefJeJeskeâ: (B) yegefæMegefæ: (A) nveveeoerefve (B) mevOÙeeJevoveeoerefve
(C) efhele=ueeskeâØeeefhle: (D) HeâueYeesieefJejeqkeäle: (C) pÙeesefle<šesceeoerefve (D) ÛeevõeÙeCeeoerefve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 17
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14

103. (A) 104. (A) 105. (C) 106. (B) 107. (C) 108. (B) 109. (C) 110. (D) 111. (D) 112. (D)
113. (B) 114. (C) 115. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 429
116. DeOeesÓef¿leeveeb Ùegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– 121. Jesoevleevegmeejced De%eeveceeqmle– K-SET–2013
K-SET–2013 (A) meled (B) Demeled
(keâ) keâecÙeeefve 1. yeÇeÿeCenveveeoerefve (C) meomeled (D) meomeodYÙeeced DeefveJe&ÛeveerÙeced
(Ke) efveef<eæeefve 2. mevOÙeeJevoveeoerefve œees l e–Jes o evlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
(ie) efvelÙeeefve 3. peeles„Ÿeeoerefve 122. DeÉwleJesoevle cele ceW ceeÙee nw ? UGC 73 D–2009
(Ie) vewefceefòekeâeefve 4. pÙeesefle„esceeoerefve (A) meõthee (B) Demeõthee
keâ Ke ie Ie (C) GYeÙeeeflcekeâe (D) DeefveJe&ÛeveerÙee

(A) 4 1 2 3 œees l e–Jes o evlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37


(B) 1 2 3 4 123. (i) De%eeve keâer Meeqkeäle nesleer nw? UP PGT–2004
(C) 2 1 4 3 (ii) Jesoevle kesâ Devegmeej De%eeve keâer Meefòeâ nw?
(D) 4 2 3 1 (iii) De%eeve keâer oes MeefòeâÙeeB Jesoevle ceW keâner ieÙeer nQ?
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14 (iv) De%eevemÙe Meeqkeälejeqmle– DU-M.Phil–2016
117. DeOeesefueefKeles<eg efvelÙekeâce& YeJeefle - UGC 25 J–2015 UP PGT–2013, UGC 25 J–1998, 1999, 2012,
D–2007, UP GDC–2014, UGC 73 J–2016
(A) pÙeesefle°esceeefo (B) mevOÙeeJevoveeefo
(A) DeeJejCe (B) efJe#eshe
(C) ÛeevõeÙeCeeefo (D) peeles<šdÙeeefo
(C) DeeJejCe-efJe#eshe oesveeW (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 173
118. DeÉwleceleevegmeej DeefJeÅee nw ? UGC 73 D–2011
124. `DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee' FlÙe$e `DeLe' Meyo: keâefmceved
(A) Deveeefo: meevlee Ûe (B) meeefo: Devevlee Ûe DeLex Deefmle– UGC 25 D–2015
(C) Deveeefo: Devevlee Ûe (D) meeefo: meevlee Ûe (A) nslJeLex (B) DeefOekeâejeLex
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 239 (C) DevJeÙeeLex (D) DeevevleÙee&Lex
119. DeOeesÓef¿leeveeb meceerÛeervecegòejb efÛevegle– K-SET–2014 œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - melÙeevevo mejmJeleer, hespe–21
(keâ) efveef<eæeefve 1. DekeâjCes ØelÙeJeeÙemeeOeveeefve 125. (i) DeeJejCe Deewj efJe#eshe efkeâmekeâer MeefòeâÙeeB nQ ?
(Ke) efvelÙeeefve 2. vejkeâeÅeefve„meeOeveeefve (ii) DeeJejCeb keâmÙe Meeqkeälejeqmle? GJ-SET–2004
(ie) vewefceefòekeâeefve 3. heehe#eÙemeeOeveeefve (iii) efJe#eshe: keâmÙe Meeqkeälejeqmle? UP PGT–2005,
(Ie) ØeeÙeeqMÛeòeeefve 4. heg$epevceeÅevegyevOeerefve (iv) efJe#esheMeeqkeäle: ..... efJeÅeles UGC 25 D–1998,
keâ Ke ie Ie (v) `DeeJejCeef J e#es h eew ' keâmÙe Mekeä l eer cevÙesles? J–1998,
(A) 3 2 1 4 J–2016, UGC 73 Jn–2017, UK SLET–2015
(B) 2 1 4 3 (A) yeÇÿe (B) %eeve
(C) 2 1 3 4 (C) De%eeve (D) peerJe
(D) 4 2 1 3 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14 126. Jesoevle kesâ Devegmeej ceeÙee keâe keäÙee DeLe& nw ?
120. DekeâjCes ØelÙeJeeÙemeeOeveeefve keâcee&efCe– K-SET–2013 BHU MET–2010, BHU AET–2012
(A) keâecÙeeefve (B) efveef<eæeefve (A) De%eeve (B) ÛewlevÙe
(C) efvelÙeeefve (D) vewefceefòekeâeefve (C) F&M Jej (D) peerJe

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37,38


116. (A) 117. (B) 118. (A) 119. (B) 120. (C) 121. (D) 122. (D) 123. (C) 124. (D) 125. (C)
126. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 430
127. De%eeves efkebâ ØeceeCeced ? BHU AET–2012 133. meomeodYÙeeceefveJe&ÛeveerÙeb efkeâced ?
(A) Denb ceveg<Ùeced Fefle ØelÙe#eced UGC 25 D–2006, J–2009
(A) yeÇÿe (B) peerJe:
(B) Denb efJeÉeved Fefle ØelÙe#eced
(C) F&MJej: (D) De%eeveced
(C) Dence%e: Fefle ØelÙe#eced
(D) Denb yeÇeÿeCe Fefle ØelÙe#eced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
134. De%eeves keâefle iegCee:? UGC 25 D–2006, J–2007
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37,38
(A) Éew (B) $eÙe:
128. (i) `meceef„JÙeef„-DeefYeØeeÙesCe Skeâceveskeâefceefle JÙeJenej:'
(C) ÛelJeej: (D) he_Ûe
Fob ue#eCeb keâmÙe Iešles– UGC 25 J–2016, Jn–2017
(ii) `meceef°JÙe°dÙeefYeØeeÙesCewkeâceveskeâefceefle' Gefò eâefjÙeb
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
Jesoevlemeejs keâmÙe mevoYexÓefmle? 135. DeOÙeemeb heefC[lee:.......Fefle cevÙeles~ UGC 25 D–2008
(A) YeÇcemÙe (B) DeOÙeememÙe (A) ceeÙee (B) Øeke=âefle:
(C) DeefJeÅee (D) %eeveced
(C) leòJe%eevemÙe (D) De%eevemÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 42 œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe–239
136. (i) De%eeveb leg– UGC 25 D–2002, 2010, 2013
129. ceeÙee keâÙee MekeälÙee yeÇ ÿeeC[b me=peefle ?
BHU AET–2012 (ii) De%eeveb efkebâ ™heced - K-SET–2013
(A) DeeJejCeMekeälÙee (B) efJe#esheMekeälÙee (A) YeeJe™heced (B) DeYeeJe™heced
(C) %eeveMekeälÙee (D) DeLe&MekeälÙee (C) YeeJeeÓYeeJe™heced (D) DevegYeJe™heced

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56 œees l e–Jes o evlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
137. (i) De%eeveeefomekeâuepe[mecegÛÛeÙe: Deefmle -
130. De%eevemÙe Dehejb veece Deefmle - UGC 73 J–2012
(ii) De%eeveeefomekeâuepe[mecetn: Deefmle–
(A) ØeOeeveced (B) DeefJeÅee
UGC 25 D–2011, 2015, MGKV Ph. D–2016
(C) Øeke=âefle: (D) DeJÙekeäleced
(A) Jemleg (B) DeJemleg
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37,38 (C) efJeJele&: (D) DeOÙeejeshe:
131. ‘efpememes meeje peieled GlheVe neslee nw’ Jen heje Meefòeâ
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
nesleer nw - UGC 73 J–2014
138. efvecveebefkeâle ceW Jesoevlemeej kesâ Devegmeej `DeJemleg' keäÙee
(A) Meefòeâ: (B) efÛeefle: nw? UGC 73 D–2015
(C) ceeÙee (D) DeJÙeòeâ (A) meled (B) efÛeled
œeesle–(i) Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56 (C) Deevevo: (D) DeekeâeMeced
(ii) Jesoevlemeej - jekesâMeMeem$eer, hespe–175 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
132. (i) Jesoevleevegmeejced De%eevemÙe mJe¤heb YeJeefle – 139. (i) Jesoevlemeejs De%eevemÙe keâefleefJeOee Meefòeâ: ?
(ii) Jesoevle kesâ Devegmeej De%eeve nw- UP GDC–2008 (ii) De%eeveb keâefleefJeOeb YeJeefle– UGC 25 D–2012,
(iii) meomeodYÙeeceefveJe&ÛeveerÙeb ef$eiegCeelcekebâ ..... Deeqmle– (iii) Jesoevlemeejs De%eevemÙe Meefòeâ:? J–2015,
GJ-SET–2007, SU Ph.D–2015 HAP–2016, MH SET–2013
(A) %eeve keâe DeYeeJe (B) %eeveefJejesOeer (A) efÉefJeOee (B) ef$eefJeOee
(C) meled (D) Demeled (C) ÛelegOee& (D) he_ÛeOee
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56
127. (C) 128. (D) 129. (B) 130. (B) 131. (C) 132. (B) 133. (D) 134. (B) 135. (A) 136. (A)
137. (B) 138. (D) 139. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 431
140. Jesoevlemeejeskeäles De%eeveue#eCes `%eeveefJejesefOe' Fefle heomÙe 147. efvecveefueefKele ceW mes Meyo keâer Meefòeâ veneR nw -
DeLe&: Deeqmle? JNU-M. Phil Ph.D–2014 UP TET–2014
(A) %eeveb efJejesefOe ÙemÙe leled (B) %eevemÙe efJejesefOe (A) DeeJejCe (B) DeefYeOee
(C) %eevemÙe DeYeeJe: (D) %eeves efJejesefOe (C) ue#eCee (D) JÙe_pevee
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37-39 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 57
141. (i) DeÉwleJesoevleceleevegmeej De%eeve keâe mJe™he - 148. Jesoevles `Meejerjkeâ:' FlÙemÙe keâesÓLe&: -
(ii) De%eeve keâe ue#eCe nw– UGC 25 J–1994, 2001 UGC 73 Jn–2017

(A) meled (B) Demeled


(A) ceeÙee (B) peerJe:
(C) Øeke=âefle: (D) cenled
(C) meomeled (D) meomeefÉue#eCe
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 149-152 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 8
149. DeOeesefueefKeles<eg DeefveJe&ÛeveerÙeb YeJeefle– UGC 25 J–2015
142. DeÉwleceleevegmeej mebmeejyevOe keâe keâejCe nw ?
UGC 25 J–1995 (A) peerJemJe™heced (B) De%eeveced

(A) De%eeve (B) efJeMes<e%eeveeYeeJe (C) peielmJe™heced (D) F&MJejmJe™heced

(C) cecelJe%eeve (D) peerJe%eeve œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37


œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56 150. DeveeefoYeeJe™he nw Deewj %eeve mes efveJe=òe neslee nw ?

143. peerJe keâes yevOeve ceW [eueves Jeeueer Meefòeâ keâes keânles nQ- UGC 73 S–2013
UGC 25 D–1997 (A) ceve: (B) peieled
(A) DeeJejCe (B) efJe#eshe (C) De%eeveced (D) efceLÙeelJeced
(C) heefjCeece (D) efJeJele& mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-62
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56 151. (i) De%eeveesheefnle ÛewlevÙe peieled keâe keâejCe nw-
144. De%eeve keâe mJe™he nw - UGC 25 D–1999, 2003 (ii) De%eeveesheefnleb ÛewlevÙeb keâerÂMeb keâejCeb YeJeefle?
(A) DeefveJe&ÛeveerÙe (B) Jemleg UP PGT–2009, BHU RET–2008,
UGC 25 D–1999, Jn–2017
(C) DeYeeJe (D) meled
(A) efveefceòe (B) Gheeoeve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
(C) efveefceòe SJeb Gheeoeve (D) FveceW mes keâesF& veneR
145. De%eeve kesâ DeefmleòJe ceW ØeceeCe nw - UGC 25 J–2000
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 59
(A) Gheceeveced (B) Dehejes#eevegYeJe:
152. keâerÂMeeod De%eeveesheefnleÛewlevÙeeod DeekeâeMe: GlheÅeles?
(C) DevegheueefyOe: (D) DeLee&heefòe:
DU-Ph.D–2016
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 42 (A) lece: ØeOeeveefJe#esheMeefkeälecele:
146. De%eeve nw - UGC 25 J–2002 (B) meòJeØeOeeveefJe#esheMeeqkeälecele:
(A) efvelÙe leLee DeefvelÙe (B) JÙeef° leLee meceef<š (C) lece:-ØeOeeveeJejCeMeeqkeälecele:
(C) heje Deewj Deheje (D) Jemleg Deewj DeJemleg (D) jpe:-ØeOeeveefJe#esheMeeqkeälecele:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 42 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 62
140. (B) 141. (D) 142. (A) 143. (A) 144. (A) 145. (D) 146. (B) 147. (A) 148. (B) 149. (B)
150. (C) 151. (C) 152. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 432
153. (i) keâlÙeJeÙeJeelcekebâ met#ceMejerjb Jesoevlemeejs GequueefKeleced 158. mLetueMejerjeefCe keâefleefJeOeeefve Jesoevleceles–
(ii) JesoevleoMe&ve kesâ cele mes met#ceMejerj keâe efvecee&Ce UGC-25 D–2012
efkeâleves leòJeeW mes ngDee nw- MGKV Ph. D–2016, (A) Ûeleg e | JeOeeef v e (B) he_Ûeef JeOeeefve
(iii) met#ceMejerj kesâ DeJeÙeJe nQ - UP GIC–2009, (C) ef$eefJeOeeefve (D) <e[defJeOeeefve
(iv) efueÁMejerjmÙe keâefle DeJeÙeJee: meefvle? œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82
(v) Jesoevlemeejs efue”MejerjeefCe JeefCe&leeefve - 159. Jesoevlemeejs keâÙees: keâce&Cees: Jepe&veb keâefLeleced?
(vi) Jesoevleevegmeejb efueÁMejerjmÙe Ieškeâeefve keâefle? MH-SET–2011
(vii) Jesoevleevegmeejb efueÁMejerjmÙe DeJeÙeJee: meefvle? (A) efvelÙevewefceefòekeâÙees: (B) ØeeÙeeqMÛeòeefvelÙeÙees:
(viii) Jesoevlemeejevegmeej met#ceMejerj kesâ DeJeÙeJeeW keâer (C) keâecÙeefveef<eæÙees: (D) ØeeÙeeqMÛeòeefveef<eæÙees:
mebKÙee nQ? UGC 25 D–1998, 2005, 2006, 2007, œees l e–Jes o evlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 11-12
2012, J–2004, 2010, 2013, S–2013, 2015, 160. DeOemleveJeekeä Ù eeveeb melÙeemelÙeheÙee& Ù es < eg meceer Û eer v eb
Jn–2017 BHU MET–2015, RPSC SET–2010, efJeefÛevegle– MH-SET–2013
G J-SET–2014, HAP–2016, JNU MET–2015, (keâ) DeeJejCeMeeqkeälevee&ce FÛÚeMeeqkeäle:
CCSUM-Ph.D–2016, K-SET–2015, MGKV
Ph. D–2016, SU-Ph.D–2016, MH-SET–2011
(Ke) %eeveMeeqkeälevee&ce ef›eâÙeeMeeqkeäle:
(ie) DeeÛÚeokeâMeeqkeälevee&ce DeeJejCeMeeqkeäle:
(A) <ees[MeeJeÙeJeeefve (B) mehleoMeeJeÙeJeeefve
(Ie) efJe#esheMeeqkeälevee&ce DeeJejCeMeeqkeäle:
(C) SkeâeoMeeJeÙeJeeefve (D) ÉeoMeeJeÙeJeeefve
(A) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 65
(B) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
154. (i) ceveg<Ùe efkeâme keâesefš ceW Deelee nw– BHU AET–2012,
(C) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
(ii) ceveg<Ùe ceevee peelee nw - 2014, BHU MET–2014
(D) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
(A) mJesope (B) DeC[pe
(C) pejeÙegpe (D) GodefYepe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56,73
161. DeeJejCeMeeqkeälevee&ce keâe? MH-SET–2016
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82-83
(A) efJe#esheMeeqkeäle: (B) %eeveMeeqkeäle:
155. `DeC[pee:' YeJeefvle - BHU AET–2012
(C) DeeÛÚeokeâMeeqkeäle: (D) ef›eâÙeeMeeqkeäle:
(A) ceMekeâe: (B) heef#eCe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56-57
(C) ceveg<Ùee: (D) Je=#ee:
162. DeJemleg veece efkeâced? MH-SET–2016
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82-83
(A) meJeË Jemlegveece DeJemleg
156. `Je=#ee:' YeJeefvle - BHU AET–2012
(B) yeÇÿe veece DeJemleg
(A) GodefYeppee: (B) mJesopee:
(C) peueb veece DeJemleg
(C) pejeÙegpee: (D) DeC[pee:
(D) DeleesÓvÙeoefKeueced (yeÇÿeCe: JÙeefleefjòeâceefKeueced) DeJemleg
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82-83
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
157. (i) Jesoevleceles keâefleefJeOeb Mejerjced - UGC 25 D–2010,
163. DemÙee%eevemÙeeJejCeefJe#esheveecekeâceeqmle... GJ-SET–2011
(ii) Jesoevlemeejevegmeejb MejerjeefCe- 2014, 2012
(A) YeeqkeäleÉÙeced (B) ØekeâejÉÙeced
(A) ÛelegefJe&Oeeefve (B) he_ÛeefJeOeeefve
(C) MeeqkeäleÉÙeced (D) keâeÙe&ÉÙeced
(C) ef$eefJeOeeefve (D) <e[defJeOeeefve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 46 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56

153. (B) 154. (C) 155. (B) 156. (A) 157. (C) 158. (A) 159. (C) 160. (C) 161. (C) 162. (D)
163. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 433
164. pejeÙegpeeefve– K-SET–2014 Jesoevlemeejefveefo&<šs<eg `met#ceMejerjeJeÙeJes<eg' keâmÙewkeâmÙe
171. (i)
(A) ceveg<ÙeheMJeeoerefve (B) heef#eheVeieeoerefve ieCevee veeefmle - HE–2015, UGC 25 J–2016
(ii) Jesoevlemeejevegmeejb efue”Mejerjs keâmÙe ieCevee ve YeJeefle–
(C) keâ#eJe=#eeoerefve (D) ÙetkeâceMekeâeoerefve
(A) DeekeâeMemÙe (B) yegæs:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82-83
(C) ceveme: (D) JeeÙeghe_ÛekeâmÙe
165. efÉOee efJeOeeÙe Ûewkewâkebâ ........ FlÙegÛÙeles– GJ-SET–2008
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 65
(A) he_ÛeerkeâjCeced (B) he_peerkeâjCeced
172. keâewve `pejeÙegpe' veneR nw - BHU AET–2010
(C) meeOeejCeerkeâjCeced (D) ef$eJe=lkeâjCeced (A) heMeg (B) je#eme
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 78 (C) efheMeeÛe (D) mehe&
166. he_ÛeerkeâjCeeled Dehmeg keâefle levcee$eeCeecegheueeqyOe:? œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 83
GJ-SET–2013 173. `mJesope' keâewve nw- BHU AET–2010
(A) levcee$eÉÙemÙe (B) SkeâmÙe, jmemÙewJe (A) he#eer (B) ceveg<Ùe
(C) ÛelegCee&ced (D) $eÙeeCeeced (C) Kešceue (D) celmÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 83
174. efvecveebefkeâle ceW mes `DeC[pe' keâewve nw-BHU AET–2011
167. ``jpJeeb mehe&lJemecYeeJevee'' YeJeefle– GJ-SET–2003
(A) ceveg<Ùe (B) mehe&
(A) ßeJeCeMekeälÙee (B) efJe#esheMekeälÙee
(C) efheMeeÛe (D) heMeg
(C) DeefJeÅeÙee (D) DeeJejCeMekeälÙee
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 83
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56 175. efvecveebefkeâle ceW mes `mJesope' keâewve nw–BHU AET–2011
168. keâesMe$eÙeb efceefuelecegÛÙeles– GJ-SET–2003 (A) mehe& (B) he#eer
(A) mLetueMejerjced (B) met#ceMejerjced (C) ceÛÚj (D) ueleeSB
(C) keâejCeMejerjced (D) DeelcemJe¤heced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 83
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 73 176. `he_ÛeerkeâjCe' Øeef›eâÙee mes mecyeæ ØekeâjCe nw -
169. he_Ûeerke=âleeod Yetleeled keâmÙe Glheefòe: peeÙeles– UGC 73 D–2007
GJ-SET–2007 (A) peieledme=ef<š: (B) yeÇÿemelÙelJeced
(C) %eevemeeOeveeefve (D) cees#eØekeâjCeced
(A) F&MJejmÙe (B) Øee%emÙe
(C) YJeeefoueeskeâmÙe (D) yeÇÿeCe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 78-79
177. Jesoevlemeej kesâ Devegmeej me=ef<š›eâce ceW he_ÛeYetleeW keâer
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82-83 Glheefòe keâe ›eâce keäÙee nw - UP PGT–2000
170. jppJeeb mehe&mÙeeYeemeb keâe Meeqkeäle: mecheeoÙeefle – (A) he=LJeer - peue - JeeÙeg - lespemed - DeekeâeMe
GJ-SET–2014 (B) DeekeâeMe - lespemed - JeeÙeg - peue - he=LJeer
(A) efJe#esheMeeqkeäle: (B) JÙe_peveeMeeqkeäle: (C) DeekeâeMe - JeeÙeg - lespemed - peue - he=LJeer
(C) ue#eCeeMeeqkeäle: (D) DeeJejCeMeeqkeäle: (D) DeekeâeMe - peue - JeeÙeg - lespemed - he=LJeer
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 78-79
164. (A) 165. (A) 166. (C) 167. (D) 168. (B) 169. (C) 170. (A) 171. (A) 172. (D) 173. (C)
174. (B) 175. (C) 176. (A) 177. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 434
178. he_ÛeerkeâjCesveeslheÅeles– CCSUM Ph.D–2016 183. efkeâme he_Ûeerke=âle heoeLe& ceW Meyo, mheMe&, ™he, jme,
(A) ueeskeâe: (B) F&MJej: ievOe, Ùes heeBÛeeW, iegCe heeÙes peeles nQ - UP PGT–2009
(C) yeÇÿe (D) Øee%e: (A) lespe (B) JeeÙeg
(C) peue (D) he=efLeJeer
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 82
179. (i) ‘he_ÛeerkeâjCe’ keâe efve™heCe keâjlee nw -
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
184. Ùen keâcexefvõÙe nw - UGC 25 D–2016
(ii) `he_ÛeerkeâjCe' Øeef›eâÙee keâe GuuesKe efkeâme «evLe ceW nw-
(A) ßees$e (B) heeefCe
(iii) heÃeerkeâjCe Øeef›eâÙee kegâ$e Jele&les– UP PGT–2000,
(C) IeÇeCe (D) Ûe#eg
(iv) heÃeerkeâjCeØeef›eâÙeeÙee: mecyeæb ØekeâjCeced– 2004
(v) `he_ÛeerkeâjCe' Øeef›eâÙee ØeoefMe&lee Jele&les -
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69
185. (i) he_Ûeerke=âlehe=efLeJÙeeced–
(vi) The Concept of is he_ÛeerkeâjCe is propounded in
(ii) Jesoevlemeejevegmeejb he=efLeJÙeeb keâmÙe DeefYeJÙeeqkeäle:
UGC 25 D–1996, J–1998, 2003, UGC 73 J–2005,
D–2007, GJ-SET– 2004, WB-SET–2010, YeJeefle– UGC 25 J–2016, K-SET–2013
UK SLET–2015, H-TET–2004 (A) kesâJeueb ievOemÙe
(A) meebKÙeoMe&ves (B) vÙeeÙeoMe&ves (B) jmemÙe Ûe ievOemÙe Ûe
(C) JesoevleoMe&ves (D) yeewæoMe&ves (C) ¤hemÙe Ûe ievOemÙe Ûe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 79 (D) MeyomheMe&¤hejmeievOeeveeced

180. efvecveefueefKele ceW mes Skeâ keâcexefvõÙe nw - œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
UP PGT–2004, UP GDC–2008, 186. efJeJeskeâ: ............. peeÙeles– GJ-SET–2016
UGC 25 D–1999 J–2000 (A) efJe%eeveceÙekeâesMeeled (B) ØeeCeceÙekeâesMeeled
(A) Jeekeâd (B) ßees$e (C) ceveesceÙekeâesMeeled (D) DeVeceÙekeâesMeeled
(C) IeÇeCe (D) Ûe#eg: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 73
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69 187. (i) yegefæ %eevesefvõÙeeW kesâ meeLe efceuekeâj efvecee&Ce keâjleer nw-
181. ‘meb keâuheef Jekeâuheeefl cekeâevle: keâjCeJe= ef ò e:’ efk eâmemes (ii) he_Ûe%eevesefvõÙeeB SJeb yegefæ kesâ Éeje efveefce&le nesleer nQ-
mecyeefvOele nw - UP PGT–2005, UGC 73 D–2016 (iii) FÙeb yegefæ%eeveseqvõÙew: meefnlee YeJeefle–
(A) ceve (B) Mejerj (iv) %eevesefvõÙew: meefnlee yegefæ: keâLÙeles?
(C) yegefæ (D) Øeke=âefle UP PGT– 2004, 2009, K-SET–2014, SU Ph.D–2015
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66 (A) ØeeCeceÙekeâesMe (B) ceveesceÙekeâesMe

182. (i) Jesoevleevegmeej ceve keâe mJe™he nw- (C) efJe%eeveceÙekeâesMe (D) DeevevoceÙekeâesMe

(ii) ceve keâe ue#eCe nw? œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 68


UP PGT–2009, UGC 25 D–1996, 1997 188. DeÉwleJesoevles keâòe&l= JeeÅeefYeceeefve GÛÙeles–UP GDC–2012
(A) DeefYe%eeve (B) mebkeâuhe-efJekeâuhe (A) ceveesceÙekeâesMe: (B) DeevevoceÙekeâesMe:
(C) DevegmevOeeve (D) efveMÛeÙe (C) ØeeCeceÙekeâesMe: (D) efJe%eeveceÙekeâesMe:

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 68

178. (A) 179. (C) 180. (A) 181. (A) 182. (B) 183. (D) 184. (B) 185. (D) 186. (A) 187. (C)
188. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 435
189. Ûe#egefjefvõÙesCe keâmÙe %eeveb YeJeefle - BHU AET–2012 JÙeeve: JeeÙegJe&le&les -
196. UGC 25 D–2009
(A) ™hemÙe (B) jmemÙe (A) ùefo (B) veeefYeceC[ues
(C) ievOemÙe (D) MeyomÙe (C) keâC"osMes (D) meJe&Mejerjs
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 87 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69
190. he_ÛeerkeâjCes kesâ<eeb mebÙeespeveb YeJeefle- BHU AET–2012 197. keâ: keâesMe: keâejCeMejerjced - UGC 25 J–2010
(A) he_ÛeJeeÙetveeced (B) he_ÛekeâcexefvõÙeeCeeced (A) ceveesceÙekeâesMe: (B) DeevevoceÙekeâesMe:
(C) he_ÛeceneYetleeveeced (D) he_Ûe%eevesefvõÙeeCeeced (C) efJe%eeveceÙekeâesMe: (D) ØeeCeceÙekeâesMe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 78 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 47
191. (i) DeefKeueMejerjJeleea efJe<Jeiieefleceeved JeeÙeg: YeJeefle - 198. efJe%eeveceÙekeâesMees YeJeefle - UGC 25 J–2012
(ii) DeefKeueMejerjJeleea JeeÙeg: Jele&les - (A) %eeveMeefòeâceeved - keâle&=™he:
UGC 25 D–2005, BHU AET–2012
(B) FÛÚeMeefòeâceeved - keâle=&™he:
(A) ØeeCe: (B) Deheeve:
(C) ef›eâÙeeMeefòeâceeved - keâeÙe&™he:
(C) JÙeeve: (D) meceeve:
(D) ef›eâÙeelcekeâlJesve - keâeÙe&™he:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 73
192. ceve efkeâme Øekeâej keâer FefvõÙe nw - UP PGT–2009
199. he_ÛekeâesMe nw - UGC 25 J–2002
(A) keâcexefvõÙe (B) %eevesefvõÙe
(A) he_ÛeceneYetle
(C) GYeÙeelcekeâ (D) FveceW mes keâesF& veneR
(B) he_ÛekeâcexefvõÙeeB
œeesle–(i) Jesoevlemeej–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66
(C) efJe%eeveceÙekeâesMe, ceveesceÙekeâesMe, ØeeCeceÙekeâesMe, DeVeceÙekeâesMe,
(ii) meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-27)–jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 84
DeevevoceÙekeâesMe
193. efJe%eeveceÙekeâesMeesÓÙeced - UGC 25 J–2005, 2008
(D) he_Ûe%eevesefvõÙeeB
(A) he_Ûe%eevesefvõÙeeefCe + yegefæ:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 46
(B) he_Ûe%eevesefvõÙeeefCe + ceve:
200. he_ÛeceneYetleeW ceW keäÙee meefcceefuele veneR nw–
(C) he_Ûe%eevesefvõÙeeefCe + ØeeCeeefohe_Ûekeâced
BHU AET–2011
(D) he_ÛekeâcexefvõÙeeefCe + yegefæ:
(A) veeefmekeâe (B) DeekeâeMe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 68
(C) JeeÙeg (D) lespe
194. MeyomheMeea DeefYeJÙepÙesles - UGC 25 D–2005
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 79
(A) he_Ûeerke=âleekeâeMes (B) he_Ûeerke=âleJeeÙeew
201. JeeÙeg keâe iegCe keäÙee nw - BHU AET–2010
(C) he_Ûeerke=âlelespeefme (D) he_Ûeerke=âlehe=efLeJÙeeced
(A) lespe (B) Meyo
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
(C) mheMe& (D) jme
195. he_Ûeerke=âles JeeÙeew peuemÙe efkeâÙeeved Yeeie: -
UGC 25 J–2006 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
(A) 5% (B) 25% 202. mheMe& iegCe mes Ùegòeâ keâewve nw - BHU AET–2011
1 (A) DeekeâeMe (B) JeeÙeg
(C) 3% (D) 12 %
2 (C) he=LJeer (D) Deefive
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰ - 79 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
189. (A) 190. (C) 191. (C) 192. (C) 193. (A) 194. (B) 195. (D) 196. (D) 197. (B) 198. (A)
199. (C) 200. (A) 201. (C) 202. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 436
203. ØeueÙes meJe&ØeLeceb ueÙees YeJeefle - BHU AET–2012 210. DeÉwleJesoevleceles JeeÙees: GheeoevekeâejCeceeqmle–
(A) peuemÙe (B) he=efLeJÙee: JNU M.Phil/Ph.D–2014
(C) JeeÙees: (D) Deives: (A) DeekeâeMe: (B) De%eeveesheefnleÛewlevÙeced
(C) MegæÛewlevÙeced (D) Deeqive:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 119
204. peuemÙe ueÙees YeJeefle - BHU AET–2012
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰ - 62
211. `DeOÙeeme' keâe DeLe& nw-
(A) JeeÙeew (B) lespeefme
UP PGT–2003, UGC 25 S–2013
(C) DeekeâeMes (D) he=efLeJÙeeced
mce=efle
(A) (B) mebMeÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 119 (C) Yeüeefvle (D) mee#eelkeâej
205. (i) Jesoevlemeejevegmeejced Deives: efkeâced GlheÅeles?
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36
(ii) Deives: efJeke=âefle: efkeâced? UGC 25 D–2015,
212. (i) ‘JemlegvÙeJemlJeejeshe:’ mes heefjYeeef<ele nw -
KL-SET–2015
(ii) Jemlegevf e DeJemlJeejeshe: keâ: UP PGT–2009, UGC 25
(A) Deehe: (B) JeeÙeg: D–2012, K-SET–2013, HAP–2016
(C) he=efLeJeer (D) DeekeâeMe: WB SET–2010, GJ SET–2013
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 62 DeheJeeo
(A) (B) he_ÛeerkeâjCe
206. DeekeâeMeeled keâmÙe ceneYetlemÙe Glheefòe: YeJeefle - DeOÙeejeshe
(C) (D) peerJevcegefòeâ
BHU AET–2012 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
(A) peuemÙe (B) JeeÙees: 213. mevOÙeeJevoveeoerveeb ØeÙeespeveb efkeâced? KL-SET–2016
(C) he=efLeJÙee: (D) Deives: (A) ØelÙeJeeÙeheefjnej: (B) heehe#eÙe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 62 (C)mJeiee&oer°Øeeefhle: (D) efÛeòewkeâe«eŸeced
207. (i) DeekeâeMe keâe iegCe keäÙee nw- œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-14-15
(ii) DeekeâeMemÙe iegCe: Jele&les– BHU AET–2011, 2012 214. ‘‘hej$ehetJe&Â<šeJeYeeme:’’ Fmekeâe leelheÙe& Skeâ ner Meyo
(A) jme: (B) Meyo: mes efJeefole neslee nw- UGC 73 J–2007
(C) mheMe&: (D) ievOe: (A) De%eeve (B) efceLÙee%eeve
(C) DeOÙeeme (D) DeYeso
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
208. Yetleeveeb kesâYÙe: DebMesYÙe: keâcexefvõÙeeefCe GlheÅevles -
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36
UGC 25 J–2006 215. keâes veece DeOÙeeme: - BHU AET–2012
(A) meeefòJekesâYÙe: (B) jepemesYÙe: (A) Deleef m ceved leod yeg e f æ : (B) ÙeLeeLe& %eeveced
(C) leecemesYÙe: (D) meJexYÙe: (C) leke&â%eeveced (D) Devegceeveced

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 69 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36


216. `DeOÙeeme' keâe efve™heCe efkeâme «evLe ceW nw -
209. Yetleeveeb kesâYÙe: DebMesYÙe: %eevesefvõÙeeefCe GlheÅevles -
UGC 73 D–2007, 2011
UGC 25 D–2006, J–2010
(A) yeÇÿemet$eYee<Ùes (B) vew<keâce&efmeæew
(A) jepemesYÙe: (B) leecemesYÙe:
(C) ieerleeYee<Ùes (D) kesâveesheefve<eodYee<Ùes
(C) meeeflJekesâYÙe: (D) meJexYÙe:
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe- melÙeevevo mejmJeleer, hespe-17
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66
203. (B) 204. (B) 205. (A) 206. (B) 207. (B) 208. (B) 209. (C) 210. (A) 211. (C) 212. (C)
213. (A) 214. (C) 215. (A) 216. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 437
217. DeOÙeeme nw- UGC 73 J–2011 223. jppees: efJeJeòe&¤heb efkeâced? CCSUM Ph.D–2016
(A) mce=efle™he: hej$ehetJe&Â<šeJeYeeme: (A) jppeg¤hemehe&: (B) jppegcee$e:
(B) peieefle yeÇÿeCe: Deejeshe: (C) jppegefYeVe: (D) Jemlegmehe&:
(C) jpeles MegkeälÙeejeshe: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 115,116
(D) ieieves kegâmegceeßeÙeejeshe: 224. DeJemlegefve JemlJeejeshe:– GJ-SET–2008
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36 (A) DeheJeeo: (B) DeLe&Jeeo:
218. ‘‘DeOÙeemees veece DeleefmcebmleodyegefæefjlÙeJeesÛeece’’ Fefle (C) DeOÙeejeshe: (D) DeheJeie&:
JeÛeveced - UGC 73 D–2013
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 116
(A) YeeceleerkeâejmÙe (B) heodceheeoeÛeeÙe&mÙe
225. DeOÙeejeshe: efkeâced - UK SLET–2012
(C) ØekeâeMeevevoÙeles: (D) Me¿jeÛeeÙe&mÙe
(A) DemelÙe%eeveced (B) melÙe%eeveced
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe- melÙeevevo mejmJeleer, hespe- 17,36
(C) ceeÙee%eeveced (D) meomeled%eeveced
219. efve®heeefOekeâ-meesheeefOekeâ-Yesoeled efÉefJeOe: -
UGC 73 D–2013
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36,37
(A) efJeefOe: (B) %eeveced 226. ueÙe-efJe#eshe-keâ<eeÙe-jmeemJeeo-ue#eCeeMÛelJeejes efJeIvee:
(C) peerJe: (D) DeOÙeeme: mecYeJeefvle - UK SLET–2015

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 564 (A) DeheJeeomÙe (B) ØeeCeeÙeecemÙe

220. (i) DeOÙeejeshe: efkebâ YeJeefle– UGC 25 D–2004, (C) ÙeceefveÙeceÙees: (D) efveefJe&keâuhekeâmeceeOes:

(ii) DeOÙeejeshemÙe ue#eCeced - J–2009, 2016, D–2012 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 179
(iii) DeOÙeejeshees veece– RPSC SET–2013-14 227. (i) ‘meg <eghleJeppee«eefle Ùees ve heMÙeefle’ Fefle keâmÙe
(iv) keâesÓOÙeejeshe: – MH-SET–2011, 2016, mJeYeeJeesÓefmle- UP PGT–2005
GJ-SET–2016 (ii) `meg<eghleJeppee«eefle Ùees ve heMÙeefle' mJeYeeJe Jeeuee
(A) Jemlegefve DeJemlJeejeshe: (B) DeJemlegefve JemlJeejeshe: keâewve neslee nw- UP GIC–2015
(C) peerJes yeÇÿeCe Deejeshe: (D) ve efkeâceefhe (A) F&MJej (B) peerJevcegòeâ
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37 (C) cegceg#eg (D) Øee%e
221. DeOÙeeme: - UGC 25 J–2008 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 192
(A) keâeÙe&™he: (B) mce=efle™he: 228. Jesoevle keâe hejce ue#Ùe keäÙee nw- BHU MET–2010
(C) keâejCe™he: (D) efvelÙe™he: (A) og:Ke%eeve (B) YeeweflekeâmegKe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36 (C) mebmeejlÙeeie (D) cees#e
222. (i) JesoevleoMe&ve ceW Demehe&Yetle jppeg ceW mehe& kesâ Deejeshe œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 143-144
keâes keâne peelee nw- UP PGT–2013
229. JesoevleMeem$eevegmeejb cees#ees YeJeefle- BHU AET–2012
(ii) jppegmehee&jeshe: efkeâcegÛÙeles? GJ-SET–2007
(A) ØeceeCe%eeveeled (B) yeÇÿe%eeveeled
(A) Yeüce (B) DeOÙeejeshe
(C) Oece&%eeveeled (D) oeveeled
(C) ceeÙeepevÙe (D) DeeYeeme
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰-257
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
217. (A) 218. (D) 219. (D) 220. (A) 221. (B) 222. (B) 223. (B) 224. (A) 225. (A) 226. (D)
227. (B) 228. (D) 229. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 438
230. DeÉwle Jesoevle cele ceW cees#e nw - UGC 73 J–2009 237. leòJemee#eelkeâejesheeÙes<JevÙelece: - UGC 25 D–2014
(A) Deefmeæ: (B) DeveJeehÙe: (A) Ghe›eâce: (B) Ghemebnej:
(C) efmeæ: (D) GlheeÅe: (C) DeYÙeeme: (D) efveefoOÙeemeveced

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 259 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 152
238. JesoevleMeem$es ØecesÙeb efkebâ YeJeefle - UGC 25 D–2014
231. ‘peerJevcegòeâ’ FlÙemÙe DeLeex efJeÅeles - UGC 25 J–2005
(A) F&MJej: (B) peerJe:
(A) peerJeveeled cegòeâ: (B) peerefJele: mevcegkeäle:
(C) efJeješd (D) legjerÙeÛewlevÙeced
(C) ØeejyOekeâce&YÙees cegkeäle: (D) MegYeJeemeveevegJe=òesce&gòeâ:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 53
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 205
239. DeÉwleJesoevle cele ceW peieled kewâmee nw-
232. peerJevcegkeäleew melÙeeb keâmÙe keâce&Ce: Heâueced GheYeesòeâJÙecesJe- UGC 73 J–2010, UGC 25 J–2014
UGC 25 J–2006 (A) melÙe (B) efceLÙee
(A) meef_ÛelemÙe (B) ef›eâÙeceeCemÙe (C) efvelÙe (D) Megæ
(C) ØeejyOemÙe (D) meJex<eeced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰-ix
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 187 240. peieled keâer Glheefòe keâe keâejCe nw - UP PGT–2003
233. DeÉwleJesoevleceles cegefkeäle: - UGC 25 D–2007 (A) De%eeve (B) F&MJej
(A) yeÇÿe%eeveØeeefhle: (B) yeÇÿemeeÂMÙeØeeefhle: (C) yeÇÿe (D) Deelcee
(C) yeÇÿemeeÙegpÙeced (D) yeÇÿeefve‰: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 56-57
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 185,186 241. ‘De%eevekeâefuheleb Éwlepeieled’ Jele&les– BHU AET–2012
(A) yeÇÿe (B) Úueced
234. (i) peerJevcegkeälemÙe JeCe&veb kegâ$e Deeqmle– UGC 25 D–2009,
(C) Øehe_Ûe: (D) ceeÙee
(ii) peerJevcegefòeâ: Deefmle- J–2014, RPSC SET–2010
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 176
(iii) peerJevcegefòeâ: keâefmceved oMe&ves Deefmle–
242. Øehe_ÛemÙe keâerÂMeer meòee- BHU AET–2012
(A) pewveoMe&ves (B) yeewæoMe&ves
(A) heejceeefLe&keâer (B) JÙeeJeneefjkeâer
(C) ÛeeJee&keâoMe&ves (D) JesoevleoMe&ves
(C) ØeeefleYeeefmekeâer (D) ÛelegLeea keâeefÛeled
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 278 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe–297
235. DeÉwleceleevegmeej peerJe keânueelee nw- UGC 25 J–1995 243. DeÉwleJesoevles Øehe_ÛemÙe efkebâ meeefOeleced -
(A) meJe&%e (B) efkeâef_Ûeo%e BHU AET–2012
(C) Deelce%e (D) ef$ekeâeue%e (A) efvelÙelJeced (B) efceLÙeelJeced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 31 (C) meJe&%elJeced (D) mJehve%eevelJeced
236. (i) peerJevcegòeâ: keâ:? HE–2015, RPSC œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 176,177
244. ØeOeeveb peieled keâejCeb YeJeleerefle vee”erkegâJe&efvle -
(ii) keâ Skeâes peerJevcegkeälemÙe heÙee&Ùe: - SET–2013-14
UGC 73 J–2013
(A) efleefle#eg: (B) Ùeg_peeve:
(A) DeÉwleJesoeefvleve: (B)meebKÙee:
(C) DeefKeueyevOejefnlees yeÇÿeefve<": (D) meeOekeâ:
(C) Ùeesefieve: (D) F&MJejke=â<CeeoÙe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 185 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 549
230. (C) 231. (B) 232. (A) 233. (D) 234. (D) 235. (B) 236. (C) 237. (D) 238. (D) 239. (B)
240. (A) 241. (C) 242. (B) 243. (B) 244. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 439
245. ‘‘ÂMÙelJenslegvee efceLÙeelJeced’’ keâer efmeefæ nesleer nw- 253. DeJeÛÚsoJeeo ceW peieled keâe Gheeoeve keâejCe nw-
UGC 73 J–2013 UGC 73 D–2008
(A) ceveefme (B) peieefle (A) F&MJej: (B) DeefJeÅee
(C) yeÇÿeefCe (D) ceeÙeeÙeeced (C) peerJe: (D) yeÇÿe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 555 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-97
246. peieled keâes efceLÙee ceeveles nQ - UGC 73 D–1997
254. (i) DeÉwleJesoevle cele ceW yeÇÿe keâe neslee nw -
(A) vewÙeeefÙekeâ (B) ceeOJe
(ii) DeÉwleceles `yeÇÿeCees' Jele&les?
(C) Me¿j (D) jeceevegpe
UGC 73 D–2009, UGC 25 S–2013
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – MeesYee efveiece, he=‰- 231
(A) JÙeeJeneefjkeâlJeced (B) ØeeefleYeeefmekeâlJeced
247. meomeodefJeue#eCe neslee nw- UGC 73 D–2014
(A) mee#eer (B) DeefJeÅee (C) heejceeefLe&keâlJeced (D) efceLÙeelJeced
(C) Deelcee (D) peieled œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 303
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37,38 255. DeÉwleJesoeeqvleveeceerMJejes Jele&les– DU-Ph.D–2016
248. peieled keâe efveefceòeesheeoeve nw - UGC 73 S–2013 (A) heejceee|Lekeâmeòee
(A) ØeeCee: (B) ceeÙee (B) JÙeeJeneefjkeâmeòee
(C) peerJe: (D) yeÇÿe (C) ØeeefleYeeefmekeâmeòee
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 59 (D) Gkeäles<eg ve keâesÓefhe efJekeâuhe: meeOeg
249. DeÉwlecele ceW yeÇÿe nw - UGC 73 D–2011
œeesle–Jesoevlemeej – ke=â<Cekeâevle ef$ehee"er, Yet. he=‰- 25
(A) melÙeced (B)meeefo
256. DeÉwleJesoevle ceW peieled keâe -
(C) efceLÙee (D) meevleced
UGC 25 J–1994, UGC 73 D–2009
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- ix
250. DeÉwleJesoevle cele ceW melÙe nw- melÙelJeced
(A) (B) efceLÙeelJeced
UGC 73 J–2009, D–2010 (C) heejceeefLe&keâlJeced (D) yeÇÿeheefjCeeceelcekeâlJeced
(A) peerJe SJe (B) peieosJe œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- ix
(C) yeÇÿewJe (D) mJeie& SJe 257. DeÉwlecele kesâ Devegmeej yeÇÿe peieled keâe keâewve-mee keâejCe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 303 nw - UGC 73 J–2008
251. yeÇÿemet$e kesâ Devegmeej Meem$e keâer Ùeesefve keäÙee nw - (A) GheeoevekeâejCe (B) efveefceòekeâejCe
UGC 73 D–2010
(C) meceJeeefÙekeâejCe (D) Gheeoeve Deewj efveefceòekeâejCe
(A) peieled (B) yeÇÿe
(C) peerJe (D) MetvÙe œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 59
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe (1.1.3)–melÙeevevo mejmJeleer, he=‰- 43 258. yeÇÿe keâes keâne ieÙee nw -
252. `leeqmceved „s hejeJejs' keâeqmceved– K-SET–2013 UP PGT–2004, BHU AET–2012
(A) yeÇÿeefCe (B) %eeves (A) meled (B) efÛeled
(C) keâce&efCe (D) efJeÅeeÙeeced (C) Deevevo (D) meefÛÛeoevevo
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-185,186 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
245. (B) 246. (C) 247. (B) 248. (D) 249. (A) 250. (C) 251. (B) 252. (A) 253. (D) 254. (C)
255. (A) 256. (B) 257. (D) 258. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 440
259. Jemleg nw- UP PGT–2009, CCSUM - Ph.D–2016 266. (i) DeÉwleJesoevle cele ceW peerJe Deewj yeÇÿe keâe nw-
(A) De%eeveeefope[mecetn (B) yeÇÿe (ii) DeÉwleJesoevles peerJeyeÇÿeCees: mJe™heced –
(C) ef$eiegCeelcekeâ (D) DeefveJe&ÛeveerÙe UGC 25 D–2004, UGC 73 J–2009
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37 (A) DeYeso: (B) Yeso:
260. DeÉwleJesoevle ceW yeÇÿe mJeerke=âle efkeâÙee peelee nw- (C) DemeòJeced (D) DeYeeJe:
UGC 73 D–2015
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
(A) JÙeehekeâced (B) DeJÙeehekeâced
267. Jesoevle ceW DeÉwle Meyo Fve oesveeW keâe DeYeso DeYeer<š nw-
(C) yengefJeOeced (D) ef$eefJeOeced
UGC 25 J–2009, UGC 73 J–2005
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30 (A) peerJe SJeb yeÇÿe (B) peerJe SJeb F&MJej
261. Fme cele ceW yeÇÿe kesâJeue efveefceòe keâejCe nw-
(C) peerJe SJeb De%eeve (D) peerJe SJeb heg®<e
UGC 73 J–2006
(A) DeÉwleJesoevle (B) ceeOJeJesoevle
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
(C) efJeefMe°eÉwleJesoevle (D) MeefòeâefJeefMe<šeÉwleJesoevle 268. (i) peerJemÙe keâefleefJeOee: DeJemLee: YeJeefvle -

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 635 (ii) Jesoevlemeejs peerJesMJejÙees: keâefle DeJemLee: keâefLelee:?
UGC 25 J–2007, MH SET–2016
262. melÙeb %eevecevevleb yeÇÿesefle ue#eCeb keâerÂMeced -
BHU AET–2012 (A) ef$eefJeOee (B) ÛelegefJe&Oee
(A) lešmLeue#eCeced (B) mJe™heue#eCeced (C) he_ÛeefJeOee (D) <e[defJeOee
(C) meeceevÙeue#eCeced (D) efJeMes<eue#eCeced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 46
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 251 269. meoevevocelesve yeÇÿe Fefle - UGC 25 D–2008
263. yeÇÿe keâerÂMeb keâejCeced - BHU AET–2012 (A) %eeveced (B) efJe%eeveced
(A) DeefYeVeefveefceòeesheeoeveced (B) kesâJeueb efveefceòeced (C) DeJemleg (D) Jemleg
(C) efveefceòeesheeoeveeefleefjòeâced (D) kesâJeuecegheeoeveced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 59 270. Jesoevlemeejs DeefveJe&ÛeveerÙeb efkeâced - UGC 25 D–2012
264. yeÇÿe peieled GheeoevekeâejCeb efveefceòekeâejCeb Jele&les Fefle
(A) F&MJej: (B) peerJe:
keâefmceved met$es Gkeäleced - BHU AET–2012
(C) peieled (D) yeÇÿe
(A) levlegmecevJeÙeeled (B) pevceeÅemÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 250
(C) DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee (D) MeeŒeÙeesefvelJeeled
271. JesoevleJeekeäÙeeveeceefÉleerÙes yeÇÿeefCe leelheÙe&mÙeeJeOeejCeb
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 5
kesâve YeJeefle - DSSSB TGT–2014
265. heejceeefLe&keâleòJeced YeJeefle - BHU AET–2012
(A) ßeJeCesve (B) cevevesve
(A) DeleerlekeâeueeyeeOÙelJeced (B) ef$ekeâeueeyeeOÙelJeced
(C) efveefoOÙeemevesve (D) mcejCesve
(C) YeefJe<Ùelkeâeuecee$eeyeeOÙelJeced (D) Jele&ceevekeâeuecee$eeyeeOÙelJeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 245 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 151

259. (B) 260. (A) 261. (B) 262. (B) 263. (A) 264. (B) 265. (B) 266. (A) 267. (A) 268. (A)
269. (D) 270. (D) 271. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 441
272. pevceeÅemÙe Ùele: ‘DemÙe peielees pevceeefoÙemceeÆJeefle 278. DeOemleveJeekeäÙeeveeb melÙeemelÙeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
leod yeÇÿe’ FlÙesleled yeÇÿeCe: keâerÂMe: ue#eCeced - MH-SET–2013
DSSSB TGT–2014 (De) Jesoevlemeejs `Denb yeÇÿeeeqmce' Fefle DevegYeJeJeekeäÙeeLeex Jele&les~
(A) mJe™heue#eCeced (B) lešmLeue#eCeced (ye) Jesoevlemeejs `leòJeceefme' FlÙeKeC[eLe&yeesOekebâ JeekeäÙeb efJeÅeles~
(C) ue#eCeb ve YeJeefle (D) efJeefMe°ue#eCeced (me) Jesoevlemeejs ef$eJe=lkeâjCeb efJeÅeles
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 5 (o) Jesoevlemeejs F&MJejJeCe&veced Deeqmle
273. yeÇÿeue#eCemet$e nw- UGC 73 D–2014 (A) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
(B) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
(A) DeLeelees Oece&efpe%eemee (B) MeeŒeÙeesefvelJeeled
(C) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(C) pevceeÅemÙe Ùele: (D) ØelÙe#eevegceeveesheceeveMeyoe:
(D) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, melÙeced
œeesle–(i) Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 5
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 249,232,71
(ii) yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe - melÙeevevo mejmJeleer, hespe- 34
279. ‘meJeË KeefuJeob yeÇÿe’ Ùen ceneJeekeäÙe efkeâme Gheefve<eod mes
274. JesoevleoMe&ves efvelÙeb Jemleg -
mecyeæ nw - UP PGT–2002
(A) peieod (B) Deelcee
(A) ye=noejCÙekeâesheefve<eod (B) ÚevoesiÙeesheefve<eod
(C) yeÇÿe (D) peerJe:
(C) MJesleeMJelejesheefve<eod (D) ceeC[tkeäÙeesheefve<eod
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 37 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 91
275. DeÉwleevegYeJehejkeâ ßegefleJeekeäÙe nw - UGC 73 J–2013 280. Meyo: keâmÙe iegCe:? MH-SET–2016
(A) leòJeceefme (B) meJeË KeefuJeob yeÇÿe (A) JeeÙees: (B) he=efLeJÙee:
(C) Denb yeÇÿeeefmce (D) DeÙeceelcee yeÇÿe (C) Deheeced (D) DeekeâeMemÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 141 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 80
276. DeÉwleJesoevle cele ceW ceneJeekeäÙe keâe DeLe& nw- 281. Gheefve<eod-ceneJeekeäÙes<eg eEkeâ veeeqmle–
UGC 73 D–2009 JNU MET–2015, JNU M.Phil/Ph.D–2015
(A) peerJeyeÇÿeYesohej: (B) peerJecee$ehej: Denb yeÇÿeeeqmce
(A) (B) leled lJeced Deefme
(C) peerJeyeÇÿecewkeäÙehej: (D) peielmelÙelJehej: (C) Øe%eeveb yeÇÿe (D) meJeË KeequJeob yeÇÿe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-122 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122
277. (i) ‘leòJeceefme’ nw – UP PGT–2000 282. (i) ‘leòJeceefme’ ceneJeekeäÙe efkeâmemes mecyeefvOele nw -
(ii) ‘leòJeceefme’ ceevee peelee nw - BHU AET–2011, (ii) ‘leòJecemeerefle’ ceneJeekeäÙeb kegâ$eeefmle -
(iii) leòJeceefme Fefle efkeâceefmle? 2010 JNU MET–2014, UP PGT–2002
(A) yeÇÿeJeekeäÙe (B) ceneJeekeäÙe (A) ÚevoesiÙeesheefve<eod (B) ye=noejCÙekeâesheefve<eod

(C) DeeÛeeÙe&JeekeäÙe (D) DevegYeJeJeekeäÙe (C) ceeC[tkeäÙeesheefve<eod (D) keâ"esheefve<eod

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 121 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122

272. (B) 273. (C) 274. (C) 275. (C) 276. (C) 277. (B) 278. (A) 279. (B) 280. (D) 281. (D)
282. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 442
283. ceneJeekeäÙeÛeleg<šÙeb keâefmceved oMe&ves meteÛf eleced -BHU B.Ed–2014 289. FveceW mes keâewve mee mecyevOe$eÙe ceW veneR Deelee -
(A) meebKÙe (B) DeÉwle UP PGT–2013
(C) vÙeeÙe (D) ceerceebmee meceeveeefOekeâjCeced (A) (B)ue#Ùeue#eCeYeeJe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122(C) efJeMes<Ùe-efJeMes<eCeYeeJe: (D) ØelÙe#eØelÙeÙeYeeJe:
284. `Denb yeÇÿeeefmce' keâe mecheeove keâewve-mee oMe&ve keâjlee
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-122
nw- BHU MET–2008, 2011, 2012
290. penopenuue#eCee keâneB JeefCe&le nw? BHU MET–2016
(A) ÙeesieoMe&ve (B) meebKÙeoMe&ve
(A) meebKÙekeâeefjkeâe (B) Jesoevlemeej
(C) JesoevleoMe&ve (D) yeewæoMe&ve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 141(C) keâeJÙeØekeâeMe (D) OJevÙeeueeskeâ
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 127
285. `Denb yeÇÿeeefmce' keâes keäÙee keâne peelee nw-BHU MET–2014
(A) DeLe&JeeoJeekeäÙe (B) ceneJeekeäÙe
291. leòJecemeerefleceneJeekeäÙes efÛevcee$emÙeeLeJee MegæyeÇÿeCe:
(C) efve<esOeJeekeäÙe DevegYetlÙeLeË keâerÂMeer ue#eCee mJeere›f eâÙeles? UGC 73 Jn–2017
(D) efJeefOeJeekeäÙe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122(A) penuue#eCee (B) YeeielÙeeieue#eCee
286. (i) `leòJeceefme' Fefle ceneJeekeäÙeb kegâ$e JÙeeKÙeeleced–
(C) Depenuue#eCee (D) Deefmeæue#eCee
(ii) `leòJeceefme' keâe Øeefleheeove keâewve-mee oMe&ve keâjlee nw-
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 128
RPSC SET–2010, BHU MET–2010,
292. $e+iJesoeled Gæ=leb ceneJeekeäÙeb efkeâced -
BHU AET–2012, WB SET–2010
DSSSB TGT–2014
(A) pewveoMe&ve (B) yeewæoMe&ve
(C) vÙeeÙeoMe&ve (D) DeÉwleJesoevle
Øe%eeveb yeÇÿe
(A) (B) Denb yeÇÿeeefmce
(C) leòJeceefme (D) DeÙeceelcee yeÇÿe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 121,122
287. `Denb yeÇÿeeefmce' Ùen JeekeäÙe nw - UGC 73 D–2005 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122
(A) JÙeJeùefleJeekeäÙe (B) veerefleJeekeäÙe 293. ‘Denb yeÇÿeeefmce’ ÙeneB Denced heo ceW Je=efòe nw -
(C) DevegYetefleJeekeäÙe (D) GhemebùefleJeekeäÙe UGC 25 J–1995
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 141 (A) DeefYeOee (B) ue#eCee
288. (i) `leòJeceefme' Fefle JeekeäÙes DeÉwefleefYe: keâerÂMeer ue#eCee (C) JÙe_pevee (D) penopenuue#eCee
DeeefßeÙeles? UGC 25 J–2013 œeesle–
(ii) ‘leòJeceefme’ Fefle JeekeäÙemecevJeÙes JesoevleeefYecele 294. `leòJeceefme' Fme JeekeäÙe ceW leled heo keâe DeLe& nw-
ue#eCee Jele&les - RPSC-SET–2013-14 UGC 73 D–2005
(iii) Jesoevlemeejevegmeejb `leòJeceefme' FlÙeeqmceved JeekeäÙes (A) F&MJej (B) yeÇÿe
keâerÂMeer ue#eCee– WB SET–2010,
(C) peerJe (D) ceeÙee
(iv) `leòJeceefme' Fefle ceneJeekeäÙeeLe&yeesOes ØeJele&ceeveeMeefòeâ:
Deefmle? UP GDC–2008, SU Ph. D–2015 œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe Meem$eer, he=‰- 103
(v) Jesoevlemeej kesâ Devegmeej leòJeceefme ceneJeekeäÙe mes 295. DeÉwleJesoeeqvleefYe: `leòJeceefme' Fefle ceneJeekeäÙeeoKeC[eLe&-
DeKeC[eLe& keâe yeesOe keâjeleer nw? yeesOeØeef›eâÙeeÙeeb mJeeref›eâÙeles? DU-Ph.D–2016
(A) penuue#eCee (B) penopenuue#eCee (A) DeefYeefnleevJeÙeJeeo: (B) DeeqvJeleeefYeOeeveJeeo:
(C) Depenuue#eCee (D) Gheeoeveue#eCee (C) leelheÙe&Jeeo: (D) DeKeC[eLe&Jeeo:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 127 œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 232
283. (B) 284. (C) 285. (B) 286. (D) 287. (C) 288. (B) 289. (D) 290. (B) 291. (B) 292. (A)
293. (B) 294. (B) 295. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 443
296. ‘leòJeceefme’ JeekeäÙe kesâ DeLe& yeesOe nsleg mJeerkeâej keâer DeÉwleJesoevles <e<"b ØeceeCeb efkeâced - BHU AET–2012
302.
peeleer nw - UP PGT–2013 (A) ØelÙe#eced (B) Devegceeveced
(A) penuue#eCee (B) Depenuue#eCee (C) DevegheueefyOe: (D) Gheeoeveced
(C) Yeeieue#eCee (D) JÙe_pevee œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 78
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-127 303. DeLee&heefòeefve™heCes Gòeâced - BHU AET–2012
297. `leòJeceefme' FlÙevesve eEkeâ JeCÙe&les? MH-SET–2016 (A) leòJeceefme
(A) DevegYeJeJeekeäÙeeLe&: (B) DevegJeeoJeekeäÙeeLe&: (B) meJeË KeefuJeob yeÇÿe
(C) GheosMeJeekeäÙeeLe&: (D) efJeefOeJeekeäÙeeLe&: (C) heervees osJeoòe: efoJee ve Yeg*dkeäles
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122 (D) Ùe$e Ùe$e Oetcemle$e le$e JeefÖ:
298. (i) DeÉwleJesoevle ceW mJeerke=âle ØeceeCeeW keâer mebKÙee nw-
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 77
(ii) DeÉwle Jesoevle ceW %eeve (ØeceeCeeW) kesâ œeesle nQ?304. heefjCeeceJeeo efmeæevle nw- UGC 73 D–2012
(iii) DeÉwleJeeefoÙeeW kesâ Devegmeej ØeceeCe nQ? (A) vewÙeeefÙekeâeW keâe (B) JesoeefvleÙeeW keâe
(iv) DeÉwleJesoevles keâefle ØeceeCeeefve? (C) ceerceebmekeâeW keâe (D) meebKÙeeW keâe
UGC 73 D–2007, 2010, UGC 25 J–2002, œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 81
DSSSB TGT–2014, UGC 09 D–2013 305. efJeJele&Jeeo kesâ meceLe&keâ veneR nQ - UGC 73 D–2012
(A) $eerefCe (B) he_Ûe (A) meeÙeCeeÛeeÙe&: (B) efJeÅeejCÙe:
(C) <ešd (D) ÛelJeeefj (C) JeeÛemheefle: (D) DehheÙeoeref#ele:
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 73 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 117
299. DeOemleves<eg JeekeäÙes<eg eEkeâ ceneJeekeäÙeb ve YeJeefle? 306. peieefvceLÙee efmeæevle nw -
K-SET–2014 BHU AET–2012, UGC 73 J–2013
(A) leòJeceefme (B) Denb yeÇÿeeeqmce ÉwleJesoevle keâe
(A) (B) vÙeeÙeefmeæevle keâe
(C) F&MeeJeemÙeefceob meJe&ced (D) Øe%eeveb yeÇÿe (C) meebKÙeMeeŒe keâe (D) DeÉwleJesoevle keâe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122 œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 49
307. peerJeyeÇÿewkeäÙe efmeæevle nw -
300. DeÉwleJeeefoÙeeW kesâ Devegceeve kesâ efkeâleves DeJeÙeJe nQ - UGC 73 S–2013
UGC 73 J–2010, BHU AET–2012 (A) efJeefMe<šeÉwleJesoevle (B) DeÉwleJesoevle
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej: (C) ceeOJeJesoevle (D) ÙeesieMeeŒe
(C) he_Ûe (D) <ešd œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 75 308. (i) peieled yeÇÿe keâe neslee nw - UP PGT–2003,
301. Jesoevle ceW efkeâmekeâe ØeceeCe mJeerkeâeÙe& nw - (ii) mebmeej nw yeÇÿe keâe? UGC 73 S–2013,
BHU MET–2010 (iii) peieled yeÇÿeCees YeJeefle? UGC 25 J–1998
(A) jeceeÙeCe keâe (B) ceneYeejle keâe (A) heefjCeece (B) efJeJele&
(C) YeeieJele keâe (D) Jeso keâe (C) keâeÙe& (D) efkeâceefhe ve

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 7 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 116

296. (C) 297. (C) 298. (C) 299. (C) 300. (A) 301. (D) 302. (C) 303. (C) 304. (D) 305. (A)
306. (D) 307. (B) 308. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 444
309. heefjCeeceJeeo Deewj efJeJele&Jeeo ceW meceeveleòJe nw - 314. efJeJele& keâe DeeMeÙe nw- UP PGT–2004
UGC 73 D–2012 (A) ÙeLeeLe& heefjJele&ve (B) DeÙeLeeLe& heefjJele&ve
(A) peielmelÙelJeced (B) DeelcemelÙelJeced (C) oesveeW Øekeâej kesâ heefjJele&ve(D) GheÙeg&òeâ ceW mes keâesF& veneR
(C) osnelcewkeäÙeced (D) JÙeefòeâmJeelev$Ùeced œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 116,117
315. DeÉwle DeeÛeeÙeeX ceW Øeefleheeefole efkeâÙee ngDee `KÙeeefleJeeo'
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve –peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 568
nw - UGC 73 J–2007
310. `peieefvceLÙeelJeb' efmeæeefvlele efkeâÙee nw-UGC 73 D–2012
(A) DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle (B) DeKÙeeefle
(A) efJepeÙeervõleerLexve (B) JeeÛemheefleefceßesCe
(C) melKÙeeefle (D) DevÙeLeeKÙeeefle
(C) JeuueYeeÛeeÙexCe (D) ceOJeeÛeeÙexCe œeesle–YeejleerÙeoMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 207
œeesle–Jesoevlemeej – ke=â<Cekeâevle ef$ehee"er, he=‰- 10-11 316. heefjCeece: keâ: - BHU AET–2012
311. (i) efJeJele&JeeoceÁerkegâJe&efvle? (A) GheeoeveefJe<eÙekeâmeòeekeâkeâeÙee&heefòe:
(ii) efJeJele&JeeomÙe ØeJele&keâe: kesâ meefvle? (B) GheeoevemecemeòeekeâkeâeÙee&heefòe:
(iii) efJeJele&Jeeo: keâmÙe efmeæevle:? (C) GheeoeveeefOekeâmeòeekeâkeâeÙee&heefòe:
(iv) efJeJele&Jeeo mJeerkeâej keâjles nQ - UGC 25 S–2013 (D) GheeoevevÙetvemeòeekeâkeâeÙee&heefòe:

(v) efJeJele&Jeeob kesâ oeMe&efvekeâe: mJeerkegâJe&eqvle?


œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-568
317. (i) JesoevleMeem$emÙe Jeeoes YeJeefle - BHU AET–2012
(vi) efJeJele&Jeeo: oMe&ves hegjmke=âle:–
(ii) DeÉwleJesoevlemÙe JeeoesÓefmle? UGC 73 J–2012
(vii) efJeJele&Jeeo keâe efmeæevle efkeâme oMe&ve keâe nw -
(A) DeejcYeJeeo: (B) efJeJele&Jeeo:
UGC 73 D–2005, 2006, 2011, 2009, J–2007,
(C) me*dIeeleJeeo: (D) F&MJejJeeo:
GJ-SET–2004, HAP–2014
œeesle–(i) Jesoevlemeej–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 115-116
(A) meebKÙee: (B) Ùeesefieve:
(ii) YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 317
(C) DeÉwleJesoeefvleve: (D) yeewæe:
318. efJeJeleex veece .....? BHU AET–2012
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 115 (A) DeleeefòJekeâheefjJele&veced (B) ceeÙee
312. (i) efJeJele& keâe GoenjCe nw - (C) leeefòJekeâheefjJele&veced (D) mJehve:
(ii) efJeJele&mÙe GoenjCeced Deefmle œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 115-116
UGC 73 D–2011, UGC 25 J–2014 319. `efJeJele&' keâe efJeÛeej nw- UGC 73 J–2014
(A) ieievekegâmegceced (B) yevOÙeemegle: (A) ØeMemleheeoYee<Ùes (B) leòJekeâewcegÅeeced
(C) Megefòeâkeâejpeleced (D) mJeheg<heced (C) Mee¿jYee<Ùes (D) DeLe&meb«ens
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-115 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 316-317
313. ‘efceLÙee™he mes DevÙe Jemleg kesâ ™he ceW Yeeefmele nesvee’ 320. (i) efJeJeleex veece efkebâ efJeÅeles– UGC 25 J–2007
keânueelee nw - UP PGT–2004, 2009 (A) keâejCemÙe mecemeòeekeâheefjCeece:
(A) heefjCeeceJeeo (B) DeejcYeJeeo (B) keâejCemÙe keâeÙee&JemLee
(C) keâejCeeled efJe<ecemeòeekeâeslheefòe:
(C) DemelkeâeÙe&Jeeo (D) efJeJele&Jeeo
(D) keâejCeiegCeeefocekeâe keâeÙeexlheefòe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 116
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 568

309. (B) 310. (B) 311. (C) 312. (C) 313. (D) 314. (B) 315. (A) 316. (B) 317. (B) 318. (A)
319. (C) 320. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 445
321. (i) jppeg ceW mehe& Yeüeefvle Fmekeâe GoenjCe nw– 327. he_ÛeØeeCeeefoJeeÙetveeb kegâle: Glheefòe: Jesoevleceles-
(ii) jppeg ceW mehe& keâe %eeve keânueelee nw- UGC 25 D–2010
(iii) jppeg ceW mehe& keâe %eeve GoenjCe nw– (A) leecemeeod YetleebMeeled (B) JÙemleeod jepemeeobMeeled
UGC 25 D–1997, 1998, J–2000 (C) meeefòJekeâeobMeeled (D) mecemleeod jepemeeobMeeled
(A) heefjCeece (B) DeheJeeo œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 72
(C) efJe#eshe (D) efJeJele& 328. meg<egefhlekeâeues keâLÙeles - UGC 25 D–2011
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 116 (A) yeÇÿee (B) efJeješd
322. (i) ‘meleòJeleesÓvÙeLee ØeLee' nw– UGC 73 D–1996 (C) Øee%e: (D) efJeMJe:
(ii) meleòJeleesÓvÙeLeeØeLee.....FlÙegoerejf le:–GJ-SET–2008 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 46
(A) efJekeâej (B) efJeJele& 329. meceef„JÙeef<šefYeØeeÙesCe Skeâceveskeâefceefle JÙeJeefÜÙeles Fefle
(C) mebkeòe& (D) heefjCeece JeekeäÙeb efJeÅeles– CCSUM Ph.D–2016
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 115 (A) cees#eefJe<eÙes (B) F&MJejefJe<eÙes
323. efJeJele&Jeeo kesâ ØeJeòe&keâ nQ – UGC 73 D–1997 (C) DeOÙeejesheefJe<eÙes (D) De%eeveefJe<eÙes
(A) jeceevegpe (B) Me¿j œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 42
(C) ceeOJe (D) JeuueYe 330. mLetueØehe_Ûeeslheefòe: kesâYÙe: mecYeJeefle- UGC 25 D–2013
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 317 (A) F&MJejeefoYÙe: (B) ceeveJeMejerjsYÙe:
324. (i) `DeleòJeleesÓvÙeLee ØeLee' FlÙeefmle? GJ-SET–2013, (C) he_Ûeerke=âlehe_ÛeYetlesYÙe: (D) Dehe_Ûeerke=âlehe_ÛeYetlesYÙe:
(ii) `DeleòJeleesÓvÙeLee' Devesve keâeefjkeâÙee Øeefleheeefoleced? œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 78
(iii) ‘DeleòJeleesÓvÙeLeeØeLee’ veece YeJeefle-UGC 73 J–2015, 331. efJeJeleex ......... efJeÅeles – UGC 25 J–2012
CCSUM Ph.D–2016, MGKV Ph. D–2016 (A) keâejCemÙe keâeÙee&JemLee
(A) efJeJele&: (B) efJekeâej:
(B) keâejCemÙe mecemeòeekeâheefjCeece:
(C) heefjCeece: (D) efJeMes<e:
(C) keâejCeiegCeelcekeâlee keâeÙeexlheefòe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 115 (D) DelelJeleesÓvÙeLee ØeLee
325. (i) ‘yeÇÿemelÙeb peieefvceLÙee’ Ùen efmeæevle nw -
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰-115
(ii) `yeÇÿemelÙeb peieefvceLÙee' Fefle keâmÙe oMe&vemÙe celeced–
332. De%eevemece<šdÙegheefnlemÙe ÛewlevÙemÙe Skeâe keâe me_%ee
UGC 73 D–2007, J–2005, BHU AET–2012
veeefmle? HE–2015
(A) hetJe&ceerceebmeeÙeeced (B) meebKÙeoMe&ves
(A) meJexMJej: (B) Øee%e:
(C) JewMesef<ekeâoMe&ves (D) DeÉwleJesoevles
(C) DeJÙekeäle: (D) DevleÙee&ceer
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 49 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 43
326. JesoevleoMe&ves ceveme: Glheefòe: keâLeb YeJeefle –
333. JÙe„dÙegheefnleÛewlevÙeceeqmle– CCSUM Ph.D–2016
UGC 73 Jn–2017
(A) meJe&%e: (B) Øee%e:
(A) peerJeyeÇÿeÙeesiesve (B) peieled%eeveÙeesiesve
(C) yeÇÿe (D) F&MJej:
(C) peieo%eeveÙeesiesve (D) heÃelevcee$eeCeeb melJeebMeÙeesiesve
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 47
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66
321. (D) 322. (A) 323. (B) 324. (A) 325. (D) 326. (D) 327. (D) 328. (C) 329. (D) 330. (C)
331. (D) 332. (B) 333. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 446
334. De%eeve keâer efJeMegæmeòJeØeOeevemeceef„ mes Gheefnle ÛewlevÙe 341. DeÉwleJesoeefvleÙeeW keâe JÙeJenej ceW efkeâvekeâe veÙe nw ?
keânueelee nw? UGC 73 D–2015 UGC 73 J–2010
(A) Øee%e: (B) efJeMJe: (A) Éwefleveeced (B) Yeeóeveeced
(C) F&MJej: (D) JewMJeevej: (C) ØeeYeekeâjeCeeced (D) efJeefMe<šeÉwefleveeced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 42 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 191
335. Jesoevlemeej«evLes `met$eelcee' FlÙemÙe DeLe&: Deeqmle? 342. Jesoevle ceW meòee$ewefJeOÙe mJeerke==âle efkeâÙee nw-
JNU M.Phil/Ph.D–2014 UGC 73 J–2007, D–2012,
(A) efnjCÙeieYe&: (B) lewpeme: (A) DeÉwle (B) ceeOJe
(C) F&MJej: (D) JewMJeevej:
(C) JeuueYe (D) efJeefMe<šeÉwle
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 74 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 296
336. Jesoevleevegmeej yegefæ keâe mJe™he nw- UGC 25 J–1999
343. kegâÚ yengpeerJee%eeveJeeoer nQ - UGC 73 S–2013
(A) efveMÛeÙe (B) DevegmevOeeve
(A) DeÉwleJesoevle (B) ÉwleJesoevle
(C) DeefYeceeve (D) me¿uhe-efJekeâuhe
(C) MegæeÉwleJesoevle (D) ÉwleeÉwleJesoevle
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 550
337. Jesoevleevegmeejced De%eeveesheefnleb ÛewlevÙeb mJeØeOeeveleÙee
peiele:– K-SET–2013 344. keâewve Ùen ceeveles nQ efkeâ Jesoevle JeekeäÙe efvejLe&keâ nQ?

(A) GheeoevekeâejCeced (B) DemeceJeeefÙekeâejCeced


keäÙeeWefkeâ Jes keâesF& ef›eâÙee veneR keâjles– UGC 73 J–2008
(C) efveefceòekeâejCeced (D) keâejCecesJe Ûe (A) megjsÕej: (B) ßeern<e&:

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 59 (C) pewefceefve: (D) keâCeeo:

338. JÙe„Ÿegheefnleb ÛewlevÙeb efkeâcegÛÙeles? MH-SET–2011 œeesle–


(A) efJeMJeced (B) efJeješd 345. ‘De%eeveesheefnleb ÛewlevÙeceelcee’ Ùen efkeâmekeâe cele nw ?
(C) JewMJeevej: (D) Oeve_peÙe: BHU RET–2008
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 206 Jesoevle keâe
(A) (B) yeewæ keâe
339. JesoevleevegmeejsCe efveMÛeÙeeeqlcekeâe Devle:keâjCeJe=efòe: keâe? (C) Yeeóceerceebmekeâ keâe (D) ÛeeJee&keâ keâe
K-SET–2015 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 53-54
(A) yegefæ: (B) ceve: 346. cees#e keâe DeefOekeâej nw - UGC 73 D–2004
(C) efÛeòeced (D) Den¿ej: (A) meYeer kesâ efueS (B) yeÇeÿeCeeW kesâ efueS
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 65, 66 (C) efŒeÙeeW kesâ efueS (D) MetõeW kesâ efueS
340. JesoevleevegmeejsCe yegefæ: ........... YeJeefle– K-SET–2013 œeesle– Jesoevlemeej - jekesâMeMeem$eer, hespe–28
(A) efveMÛeÙeeeqlcekeâevle: keâjCeJe=efòe:
347. ‘yeÇÿemelÙeb peieefvceLÙee’ Gefòeâ nw- UGC 73 D–2004
(B) me¿uheefJekeâuheeeqlcekeâevle: keâjCeJe=efòe:
(A) Me¿jeÛeeÙe& keâer (B) jeceevegpeeÛeeÙe& keâer
(C) DevegmevOeeveeeqlcekeâevle: keâjCeJe=efòe:
(C) JeuueYeeÛeeÙe& keâer (D) JÙeeme keâer
(D) DeefYeceeveeeqlcekeâevle: keâjCeJe=efòe:
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 28
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 66
334. (C) 335. (A) 336. (A) 337. (C) 338. (A) 339. (A) 340. (A) 341. (B) 342. (A) 343. (A)
344. (D) 345. (A) 346. (A) 347. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 447
348. DeÉwleJesoevles keâÙees: DeÉwlelJeb celeced–CVVET–2017 356. Øeceele=lJeeoerveeceefJeefOekeâlJeb efmeæced - UGC 73 D–2013
(A) Øeke=âefleheg®<eÙees: (B) peieppeerJeÙees: (A) yeewæoMe&ves (B) JewMesef<ekeâoMe&ves
(C) peerJeyeÇÿeCees: (D) YeieJeÆòeâÙees: (C) DeÉwleJesoevles (D) ÉwleJesoevles
œeesle– Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–30,31 œeesle–
349. yeÇÿe ceeÙeÙee DeeJe=leb meled DeefYeOeerÙeles–CVVET–2017
357. ‘Øehe_Ûees yeÇÿeefJeJele&’ Fefle Ùen DemJeerkeâej keâjles nQ -
(A) peieod Fefle (B) F&MJej Fefle UGC 73 D–2013
(C) hejyeÇÿe Fefle (D) meled Fefle (A) JeeoervõleerLe&: (B) ØekeâeMeevevoÙeefle:
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe–252 (C) ceOegmetovemejmJeleer (D) meoevevoÙeefle:
350. JesoevleheefjYee<eeÙee: ce”ueMueeskeâes Jele&les -
œeesle–
BHU AET–2012
(A) ce”ueb YeieJeeved efJe<Ceg: (B) DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee 358. ``meg<eghleJeppee«eefle Ùees ve heMÙeefle, ÉÙeb Ûe heMÙeVeefhe

(C) velJee mejmJeleerced (D) ÙeoefJeÅeeefJeueemesve


ÛeeÉÙelJele: leLee Ûe kegâJe&Veefhe efveeq<›eâÙeMÛe Ùe:, me
DeelceefJeVeevÙe Fleern efveMÛeÙe:~~'' – Fefle heÅeb keâeqmceved
œeesle–JesoevleheefjYee<ee (1/1)–iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 01
«evLes Deeqmle? JNU M.Phil/Ph.D –2015
351. yeÇÿeefJeod efkebâ YeJeefle ? BHU AET–2012
(A) GheosMemeenœeer (B) efJeJeskeâÛet[eceefCe:
(A) Oecee&lcee YeJeefle (B) yeÇÿewJe YeJeefle
(C) megKeer YeJeefle (D) De%eeveer YeJeefle (C) Dehejes#eevegYetefle: (D) meewvoÙe&uenjer

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 31 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 192


352. mJehvemÙe meòee keâerÂMeer ? BHU AET–2012 359. meg<egefhle- Gl›eâeefvle DeefOekeâjCe nw - UGC 73 J–2014
(A) JÙeeJeneefjkeâer (B) ØeeefleYeeefmekeâer (A) pewefceefvemet$e«evLes (B) yeÇÿemet$e«evLes
(C) heejceeefLe&keâer (D) Deueerkeâeeflcekeâer (C) Yeefòeâmet$e«evLes (D) Oece&met$e«evLes
œeesle–Jesoevlemeej-ke=â<Cekeâevle ef$ehee"er,Yet0 hespe-25 œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe - melÙeevevo mejmJeleer, Yet. he=‰ - 01
353. ‘efÛeled’ MeyomÙe keâesÓLe&: ? BHU AET–2012 360. Yeeieue#eCee keâneB JeefCe&le nw- BHU MET–2011, 2012
(A) DevOekeâej: (B) ØekeâeMe: (A) meebKÙekeâeefjkeâe ceW (B) Jesoevlemeej ceW
(C) Yeüce: (D) Deevevo: (C) keâeJÙeØekeâeMe ceW (D) OJevÙeeueeskeâ ceW
œeesle–(i) Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 03 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 126
(ii) Jesoevlemeej - jekesâMe Meem$eer, hespe–112 361. meg<eghlÙeeb ÛewlevÙeØeoerhleeefYejeflemet#ceeefYe: De%eeveJe=efòeefYe:
354. efveJee&leoerheoÛeueb YeefJele - UGC 25 D–2013 Deevevoced DevegYeJele:– DU-Ph.D–2016
(A) meefJekeâuhekeâmeceeefOe: (B) meiegCeyeÇÿemJe¤heced (A) met$eelceefnjCÙeieYeez (B) efJeMJeJewMJeevejew
(C) meceef°peerJemJe¤heced (D) efveefJe&keâuhekeâmeceeefOe: (C) F&MJejØee%eew (D) Øeke=âefleheg®<eew
œeesle–Jesoevlemeej-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–179 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 51
355. DeÉwleJesoevleceles efvejmÙeles- UGC 73 J–2009 362. ceveme: DeefOe‰ele=osJelee Jele&les– BHU AET–2012
(A) peieefvceLÙeelJeJeeo: (B) ØemLeeve$eÙeced (A) Ûevõ: (B) JeeÙeg:
(C) ØeOeevekeâejCeJeeo: (D) ØeceeCe<ešdkeâJeeo: (C) metÙe&: (D) keâeue:
œeesle– Jesoevlemeej-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–59 œeesle–Jesoevlemeej - jekesâMe Meem$eer, hespe– 212

348. (C) 349. (B) 350. (D) 351. (B) 352. (B) 353. (B) 354. (D) 355. (C) 356. (C) 357. (A)
358. (A) 359. (B) 360. (B) 361. (C) 362. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 448
363. DeefKeueyevOejefnle: yeÇÿeefve‰: keâ:? GJ-SET–2013 370.Jesoevlemeej«evLes ßeJeCeevleie&le<e[defJeOeefue”s<eg keâmÙe ieCevee
(A) DeefOekeâejer (B) peerJevcegeqkeäle: veeeqmle? JNU M.Phil/Ph.D–2015
(C) Øee%e: (D) F&MJej: (A) DehetJe&lee (B) DehetJe&:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 185-186 (C) DeYÙeeme: (D) Heâueced
364. meceerÛeerveced Gòejb efÛevegle– WB-SET–2010 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 152
(keâ) pÙeesefle„esceeoerefve 1. vewefceefòekeâeefve 371. penopenuue#eCee mJeerkeâej keâjlee nw- UGC 73 J–1999
(Ke) mevOÙeeJevoveeoerefve 2. ØeeÙeeqMÛeòeeefve (A) DeÉwleJesoevle (B) JewMesef<ekeâ
(ie) peelÙes„eoerefve 3. efvelÙeeefve (C) meebKÙe (D) yeewæ
(Ie) ÛeevõeÙeCeeoerefve 4. keâecÙeeefve œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 127
keâ Ke ie Ie 372. YepeieesefJevoced mecØeehles meefVeefnles keâeues keâes Oeeleg: ve
(A) 1 2 3 4 j#eefle ? DSSSB TGT–2014
(B) 4 3 1 2 (A) ‘Yet’ meòeeÙeeced (B) ‘ÂefMejd’ Øes#eCes
(C) 3 4 2 1
(C) ‘[gke=â_ed’ keâjCes (D) ‘j#e’ j#eCes
(D) 2 1 4 3
œeesle–
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 14
373. ‘mLetueesÓnb’ Ùen DeveggYeJe ØeceeefCele keâjlee nw-
365. DeÉwles meg<eghles osJelee - UGC 25 D–2004
UGC 73 D–2014
(A) JewMJeevej: (B) F&MJej:
(A) DeÉwleJeeoced (B) mÙeeodJeeoced
(C) efnjCÙeieYe&: (D) Deefive:
(C) #eCeYe”Jeeoced (D) osnelceJeeoced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 46
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 96
366. DeefveJe&ÛeveerÙeMeyoeLe&: keâ: - UGC 25 J–2010
374. ‘Éwle’ cele ceW Øehe_Ûe nw- UGC 73 D–2014
(A) meefÆVelJeced (B) DemeefÆvvelJeced
(A) DemelÙe (B) efJeJele&
(C) meomeodefYevvelJeced (D) DevÙeod Ùeled efkeâef_Ûeled
(C) efvelÙe (D) efJe<CegmJe™he
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 38
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 638
367. ‘MeesCees OeeJeefle’ FlÙe$e keâe ue#eCee? UGC 25 J–2012
375. efJehejerleue#eCee keâe otmeje veece nw? UP PGT–2009
(A) Yeeieue#eCee (B) penuue#eCee
(A) Depenuue#eCee (B) penopeuue#eCee
(C) Depenuue#eCee (D) penopenuue#eCee
(C) penuue#eCee (D) ieewCeerue#eCee
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 127
368. <e[defJeOeefue”w: meceghesleb efkeâced ? UGC 25 J–2013 œeesle– keâeJÙeØekeâeMe - heejmeveeLe efÉJesoer, hespe–123, 124
(A) ßeJeCeced (B) ceveveced 376. JesoevlemeejmÙe JeCe&veevegmeejb mecyevOe$eÙes ve heefjieCÙeles-
(C) efveefoOÙeemeveced (D) DeOÙeeme: UK SLET–2015
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 151 (A) heoÙees: meceeveeefOekeâjCÙeced
369. JesoevleoMe&ves keâefle DeOÙeeÙee: efJeÅevles– KL-SET–2015 (B) heoeLe&ÙeesefJe&Mes<eefJeMes<ÙeYeeJe:
(A) De„ (B) ÛelJeej: (C) ØelÙeieelceue#eCeÙeesue&#Ùeue#eCeYeeJe:
(C) mehle (D) he_Ûe (D) DevÙeesÓvÙeefceLegveJe=efòelee
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 29 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 122

363. (B) 364. (B) 365. (B) 366. (C) 367. (C) 368. (A) 369. (B) 370. (B) 371. (A) 372. (C)
373. (D) 374. (C) 375. (B) 376. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Jesoevlemeej 449
377. jeceevegpeeÛeeÙe& ves efkeâme DeeÛeeÙe& keâer DehetCe& FÛÚe keâes 384. ØeeefleYeeefmekeâmeòee Jele&les - UGC 73 D–2013
hetCe& efkeâÙee - BHU AET–2011 (A) Megefòeâjpeles (B) yeÇÿeefCe
(A) ÙeeoJeØekeâeMe (B) megoMe&vemetefj (C) ceeÙeeÙeeced (D) JÙeJenejs
(C) ÙeecegveeÛeeÙe& (D) JeuueYeeÛeeÙe& œeesle–Jesoevlemeej – ke=â<Cekeâevle ef$ehee"er, Yet0 he=‰- 25
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 600 385. ceeÙeeefJeefÛÚVeb ÛewlevÙeb YeJeefle - BHU AET–2012
378. ceeÙeeke=âle-ueeskeâmeòeeYeeme: JeefCe&leesÓefmle - (A) peerJe: (B) hejcesMJej:
UP GIC–2015
(C) ceeÙee (D) Mejerjced
(A) leke&âmeb«ens (B) Jesoevlemeejs
œeesle– YeejleerÙeoMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe–253
(C) ef$eefheškesâ (D) ef$e<eg kegâ$eeefhe ve
386. yee¢eseqvõÙeeCeeb leodJÙeefleefjkeäleefJe<eÙesYÙees efveJele&veb efkeâced–
œeesle–Jesoevlemeej - ke=â<Cekeâevle ef$ehee"er, Yet. he=‰- 25
KL SET–2014, 2016
379. Depenuue#eCeeÙee GoenjCeb YeJeefle - UGC 25 J–2015
(A) oce: (B) Mece:
(A) MeesCees OeeJeefle (B) leòJeceefme
(C) efleefle#ee (D) meceeefOe:
(C) ie”eÙeeb Iees<e: (D) meesÓÙeb osJeoòe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 20
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 127
387. DeÉwleJesoevleMeem$es keâe MeyoJe=efòe: ve mJeeref›eâÙeles?
380. DeOeesefueefKeles<eg mee#eelkeâejesheÙeesefie YeJeefle -
JNU M.Phil/Ph.D–2015
UGC 25 J–2015
(A) Ghe›eâce: (B) DehetJe&lee
DeefYeOee
(A) (B) JÙe_pevee

(C) efveefoOÙeemeveced (D) Heâueced (C) ieewCeer (D) ue#eCee

œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 152 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 55-56
381. `peerJeyeÇÿewkeäÙeb MegæÛewlevÙeb ØecesÙeb le$e~' 388. DevegyevOees veeeqmle– CCSUM Ph.D–2016
Ùen hebefòeâ efkeâme «evLe mes GodOe=le nw– UP PGT–2005 (A) DeefOekeâejer (B) efJe<eÙe:
(A) leke&âYee<ee (B) meebKÙekeâeefjkeâe (C) ØeÙeespeveced (D) De%eeveced
(C) Jesoevlemeej (D) ØeMemleheeoYee<Ùe œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 09
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 30 389. `efJeJele&mleg Øehe_ÛeesÓÙeb yeÇÿeCeesÓheefjCeeefceve:'–Ùen JeÛeve
382. DeÉwlecele kesâ Devegmeej osn ceW Denb ØelÙeÙe nw - nw? UGC 73 J–2016
UGC 73 D–2008 (A) megjsMJejmÙe (B) JeeÛemheefleefceßemÙe
(A) cegKÙe: (B) ieewCe: (C) peieoerMemÙe (D) efJeMJeveeLemÙe
(C) efceLÙee (D) DecegKÙe: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 548-549
œeesle– 390. efJe%eeveceÙe-ceveesceÙe-ØeeCeceÙesefle keâesMe$eÙeb efceefueleb meled
383. ceeOJeJesoevle ceW cees#e keâe ue#eCe - UGC 73 J–2012 efkeâcegÛÙeles? RPSC-SET–2013-14
(A) DeelceevegmevOeeve: (B) vewpemegKeevegYetefle: (A) met#ceMejerjced (B) mLetueMejerjced
(C) mJemJe™heevegYetefle: (D) yeÇÿeevegYetefle: (C) keâejCeMejerjced (D) De%eeveMejerjced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 638 œeesle–Jesoevlemeej – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 66

377. (C) 378. (B) 379. (A) 380. (C) 381. (C) 382. (C) 383. (C) 384. (A) 385. (B) 386. (A)
387. (B) 388. (D) 389. (B) 390. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 450
391. JesoevlemeejmÙe Øe%ee veecveer šerkeâeÙee: ØeCeslee keâ:? 395. `Denb yeÇÿeeeqmce' Fefle JeekeäÙeb keâerÂMeced?
KL SET–2010 RPSC-SET–2010, 2013, 2014
(A) [e@0 efceefLeuesMeheeC[sÙe: (A) GheosMeJeekeäÙeced (B) DevegYeJeJeekeäÙeced
(B) [e@0 MÙeeceevevoefceße: (C) DeehleJeekeäÙeced (D) hegjeCeJeekeäÙeced
(C) [e@0 efJepeÙekeâCe&: œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 249
(D) [e@0 njerMJejoeref#ele: 396. `meled-efÛeod-Deevevo' Fefle efJeMes<eCeb Jele&les?
œeesle– RPSC-SET–2010
392. JesoevlemeejmÙe megyeesefOeveer Fefle ØeefmeæeÙee: JÙeeKÙeeÙee: (A) FvõmÙe (B) Je®CemÙe
ØeCeslee keâ:? KL SET–2016 (C) ÙecemÙe (D) yeÇÿeCe:
(A) jeceleerLe&Ùeefle: (B) ve=eEmenmejmJeleer œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 3
(C) DeeheosJe: (D) efceefLeuesMeheeC[sÙe: 397. DeOÙeejeshe: keâeqmceved oMe&ve«evLes Jele&les?
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, he=‰- 39 RPSC-SET–2010
393. osJeoòe: keâ: Deeqmle– MH-SET–2011 (A) Jesoevlemeejs (B) leke&âmeb«ens
(A) GefûjCekeâj: (B) Gvceeruevekeâj: (C) leke&âYee<eeÙeeced (D) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced
(C) hees<eCekeâj: (D) pe=cYeCekeâj: œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 36,37
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 71 398. mJe¤heevegheceoxve ¤heevlejeYeemees YeJeefle –
394. JesoevlemÙe cegKÙees«evLeesÓeqmle? RPSC SET–2010 UGC 73 J–2012
(A) Mee¿jYee<Ùeced (B) yeÇÿemet$eced (A) heefjCeeceJeeo: (B) efJeJele&Jeeo:

(C) Jesoevlemeej: (D) leke&âYee<ee (C) mebIeeleJeeo: (D) efJe<eÙeleeJeeo:

œeesle–Jesoevlemeej - jekesâMeMeem$eer, Yet. he=‰- 12 œeesle– YeejleerÙeoMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe–316

Sanskritganga Online Classes


TGT, PGT, UGC, UP-TET
M.P. Jeie& 1-2, RPSC-«es[ -I, II
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
www.Sanskritganga.com

391. (*) 392. (B) 393. (D) 394. (B) 395. (B) 396. (D) 397. (A) 398. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeLe&meb«en 451

06 DeLe&meb«en
1. (i) DeLe&meb«enmÙe ØeCeslee keâ:? ‘ieg®celeced’ mes ceerceebmee oMe&ve ceW efpemekesâ cele keâe GuuesKe
7.
(ii) DeLe&meb«enmÙe keâlee& keâ: Deefmle – neslee nw Jen nw - BHU MET–2015
UGC 73 J–2008, UGC 25 J–2012 (A) ØeYeekeâjefceße (B) ueewieeef#eYeemkeâj
(A) ueewieeef#eYeemkeâj: (B) kegâceeefjueYeó: (C) kegâceeefjueYeó (D) MeeefuekeâveeLe
(C) MecYegYeó: (D) DeeheosJe: œeesle–DeLe&meb«en - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, Yet0he=‰-17
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, Yet. he=‰- 23 8. efJeefOe-efve<esOe efmeæevle keâe Øeefleheeokeâ oMe&ve nw -
2. ‘‘DeLeelees Oece&efpe%eemee’’ efkeâmekeâe met$e nw- BHU MET–2014
UGC 73 J–2015, BHU MET–2009, 2014 (A) ceerceebmee (B) hegjeCe
(A) vÙeeÙeoMe&ve (B) ceerceebmeeoMe&ve (C) vÙeeÙeMeeŒe (D) meebKÙeoMe&ve
(C) JewMesef<ekeâoMe&ve (D) meebKÙeoMe&ve œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet0 he=‰-12-16
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 06 9. (i) hetJe&ceerceebmee oMe&ve kesâ ØeJele&keâ nQ? BHU MET–2012
(ii) ceerceebmeemet$emÙe ØeJele&keâ: keâ:? UGC 73 D–2008, 2010
3. ‘DeLeelees Oece&efpe%eemee’ efkeâme oMe&ve keâe GodIees<e nw?
(A) mkeâvomJeeceer (B) Me¿jeÛeeÙe&
H-TET– 2015
(C) ueewieeef#eYeemkeâj (D) pewefceefve
(A) hetJe&ceerceebmee (B) Gòejceerceebmee
œeesle–
(C) meebKÙe (D) vÙeeÙe
10. hetJe&ceerceebmeeoMe&ves keâefle DeOÙeeÙee: meefvle -
œeesle–DeLe&meb«en - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-06
BHU AET–2011
4. ceerceebmeeoMe&veevegmeejb Jeso: keâerÂMe: YeJeefle - (A) 5 (B) 12
BHU AET–2010
(C) 20 (D) 16
(A) heew®<esÙe: (B) Deheew®<esÙe:
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, Yet. he=‰- 12
(C) keâefJeefveefce&le: (D) DeLe&nerve:
11. ‘DeLeelees Oece&efpe%eemee’ Fefle pewefceveerÙemet$es JesoeOÙeÙevemÙe
œeesle–DeLe&meb«en - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-58 °eLe&lJeb keâes yeÇtles? UGC 25 JL– 2016
5. JesomÙe Deheew®<esÙeleeÙee: heefjhees<ekeâ: keâ:? (A) ‘DeLe’ Meyo: (B) ‘Dele:’ Meyo:
BHU AET–2011 (C) ‘Oece&’ Meyo: (D) ‘efpe%eemee’ Meyo:
(A) vÙeeÙe: (B) JewMesef<ekeâ: œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 06
(C) meebKÙe: (D) ceerceebmee 12. (i) Jeso: Deefmle? UGC 25 D–2012, GJ SET–2016
œeesle–DeLe&meb«en - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰-58 (ii) DeLe&meb«enceles JesoYeeie: keâefleefJeOe: –
6. ceerceebmeeoMe&vemÙe met$ekeâej: keâ:? BHU AET–2012 (iii) ceerceebmekeâceles Jeso: keâefleOee YeJeefle – BHU AET–2011
(A) mkeâvomJeeceer (B) Me¿jeÛeeÙe&: (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(C) ueewieeef#eYeemkeâj: (D) pewefceefve: (C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
œeesle–DeLe&meb«en - jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, Yet0 he=‰-10 œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 20

1. (A) 2. (B) 3. (A) 4. (B) 5. (D) 6. (D) 7. (A) 8. (A) 9. (D) 10. (B)
11. (B) 12. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 452
13. oMe&hetCe&ceeme ceW DeÁÙeeie nesles nQ- UGC 73 D–2014 18. efJeefveÙeeskeä$eer ßegefle kesâ efkeâleves Øekeâej nQ -
(A) he_Ûe (B) <ešd BHU MET–2014
(A) leerve (B) Ûeej
(C) veJe (D) ÛelJeej:
(C) heeBÛe (D) Ú:
œeesle–ßeewleÙe%eheefjÛeÙe – JesCeerjece Mecee& ieew[, he=‰- 09
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 95
14. DeceeJemÙee ceW ØeOeeveÙeeie nesles nQ- UGC 73 D–2014
19. (i) De%eeleeLe&%eehekeâes JesoYeeie: keâesÓefmle?
(A) ÛelJeej: (B) $eÙe:
(ii) DeLe&meb«ens De%eeleeLe&%eehekeâes JesoYeeie: FlÙevesve keâmÙe
(C) <ešd (D) he_Ûe
efve¤heCeb ke=âleced? HAP– 2016
œeesle–ßeewleÙe%eheefjÛeÙe – JesCeerjece Mecee& ieew[, he=‰- 09 UGC 73 J–2015, RPSC SET–2013-14
15. (i) efJeOes: menkeâeefjØeceeCeeefve – (A) efJeefOe: (B) mebefnlee
(ii) ØeÙeesieefJeOes: menkeâeefjkeâejCeeefve YeJeefvle - (C) DeLe&Jeeo: (D) Gheefve<eod
UGC 25 D–2014, J–2015, BHU AET–2012 œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 60
(A) he_Ûe (B) <ešd 20. (i) DeLe&meb«enevegmeejb efJeefOe: keâefleefJeOe:?
(C) mehle (D) veJe (ii) ceerceebmeeÙeeb efJeOeÙe: keâefleefJeOees YeJeefvle –
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 202 (iii) keâefleefJeOe: efJeefOe: –
BHU AET–2010, 2012, T-SET–2013, HAP–2016
16. (i) efJeefveÙeesieefJeOeew keâefle ØeceeCeeefve ieefCeleeefve -
(A) oMeefJeOe: (B) ÉeoMeefJeOe:
(ii) efJeefveÙeesieefJeefOe kesâ menkeâeefjYetle ØeceeCe nQ?
(C) mehleefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(iii) efJeefveÙeesieefJeOes: menkeâeefjØeceeCeeefve keâefle YeJeefvle?
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 75
BHU AET–2010, UGC 73 J–2012, D–2015,
21. ceerceebmeevegmeejsCe keâcee&efCe keâeefve - BHU AET–2011
HAP–2016,
(A) 2 (B) 3
(A) <ešd (B) veJe (C) 5 (D) 9
(C) he_Ûe (D) oMe œeesle– YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-290
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 90 22. ØeÙeespeveJeoLe&efJeOeeve mes DeLe&Jeeved neslee nw?
17. (i) ceerceebmee kesâ Devegmeej YeeJevee kesâ Øekeâej nQ UGC-73 J– 2016
(ii) DeLe&meb«enevegmeejb YeeJevee keâefleOee - (A) DeLe&Jeeo: (B) efvevoe
(iii) ceerceebmee oMe&ve kesâ Devegmeej YeeJevee kesâ Øekeâej nQ? (C) efve<esOe: (D) efJeefOe:

(iv) DeLe&meb«ens keâefleefJeOee YeeJevee mJeerke=âlee? œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰


= - 40
UGC 25 S–2013, BHU MET–2014, BHU AET–2011, 23. DeLe&meb«en kesâ Devegmeej ‘DeLe&Jeeo’ kesâ efkeâleves Yeso nQ?
2012, RPSC-SET–2010, CVVET–2017 UGC-73 D– 2016

(A) efÉefJeOee (B) ef$eefJeOee (A) he_Ûe (B) $eÙe:


(C) ÛelJeej: (D) <ešd
(C) ÛelegefJe&Oee (D) he_ÛeefJeOee
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰
= - 357
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 23
13. (B) 14. (B) 15. (B) 16. (A) 17. (A) 18. (A) 19. (A) 20. (D) 21. (C) 22. (D)
23. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeLe&meb«en 453
24. DeLe&JeeomÙe mJe™heced - GJ-SET– 2003 31. ØeOeeve¤he mes mJeiee&efo Glheefòe ceW DeJeevlej JÙeeheej
(A) ØeMebmeveced (B) DeJeOeejCeced neslee nw- UGC 73 J–2014
(C) ceveveced (D) DevegefÛevleveced (A) ÙeeieOJebme (B) Ùee%eÙeeveced
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 194 (C) DehetJe&ced (D) hegjes[eMe
25. DeLe&meb«enevegmeejb MeeyoerYeeJevee Dehes#eles? K-SET– 2014 œeesle–(i) DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰ - 15
(A) DebMe$eÙeced (B) DebMeÉÙeced (ii) YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe - 291
(C) DebMeÛeleg<šÙeced (D) DebMehe_Ûekeâced 32. ‘‘JesoØeefleheeÅe: ØeÙeespeveJeoLeex Oece&:’’ Ùen Oece&ue#eCe
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 25 nw - UGC 73 D–2014, J–2015, Jn–2017
26. DeLe&meb«enevegmeejb JewefokeâJeekeäÙes JÙeeheejefJeMes<e: efkebâefve…:? (A) ke=â<CeÙepJeve: (B) DeeheosJemÙe
RPSC SET– 2013-14 (C) MeyejmÙe (D) ueewieeef#eYeemkeâjmÙe
(A) heg®<eefve…: (B) mce=efleefve…: œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 13-14
(C) efue”eefoMeyoefve…: (D) DeeKÙeeleefve…: 33. ceerceebmee°dÙee JÙeehlesefJe&efMe°e: nsleJe: keâefle?
œeesle– DeLe&meb«en-melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-21 UGC 73 Jn–2017
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
27. DeLe&meb«ens ‘JesoØeefleheeÅe: ØeÙeespeveJeoLeex Oece&:’ Fefle
Oece&ue#eCes DeLe heoesheeLe&veb efkeâceLe&ced? UGC-25-J– 2016 (C) he_Ûe (D) <ešd

(A) ØeÙeespevesÓefleJÙeeefhleJeejCeeLe&ced œeesle–


(B) YeespeveeoeJeefleJÙeeefhleJeejCeeLe&ced 34. ‘‘heg®<eØeJe=òÙevegketâueYeeJekeâJÙeeheejefJeMes<e™hee’’ nw -
UGC 73 D–2014
(C) DeveLe&heâuekeâlJeeled MÙesveeoeJeefleJÙeeefhleJeejCeeLe&ced
(A) DeeLeeaYeeJevee (B) efue”evlejYeeJevee
(D) Deve=leJÙeeJe=lÙeLe&ced
(C) MeeyoerYeeJevee (D) efJeYeeJevee
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 10
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 30
28. `efÛe$eÙee Ùepesle heMegkeâece' FlÙe$e efÛe$elJeb kegâ$e ie=¢eles -
35. (i) DeLe&meb«ens Øeesòebâ Oece&ue#eCeceefmle -
UGC 73 Jn–2017
(ii) ceerceebmeeoMe&ve kesâ Devegmeej Oece& keâe ue#eCe nw-
(A) keâeues (B) Deiveew
UGC 25 D–1996, UP GDC–2014
(C) õJÙes (D) yeÇeÿeCeced
(A) Ûeesoveeue#eCeesÓLeex Oece&:
œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰- 159
(B) ÙeleesÓYÙegoÙeefve:ßesÙemeefmeefæ: me Oece&:
29. ceerceebmeevegmeejb efkebâ veece mLeeveced? UGC 73 Jn–2017
(C) OeejCeeæce&: FlÙeeng:
(A) #es$eced (B) GheefmLeefle:
(D) JesoesÓefKeuees Oece&cetueced
(C) DevegheefmLeefle: (D) ØeeÁCeced
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 18
œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰- 127
36. ‘Ûeesoveeue#eCeesÓLe&:’’ keâmÙe ue#eCeced ?
30. meceeKÙee - K-SET–2015
(A) SkeâefJeOee (B) efÉefJeOee (A) yeÇÿeCe: (B) peiele:
(C) ef$eefJeOee (D) ÛelegefJe&Oee (C) ÛewlevÙemÙe (D) Oece&mÙe
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰
= - 178 œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 18
24. (A) 25. (A) 26. (C) 27. (C) 28. (C) 29. (B) 30. (B) 31. (C) 32. (D) 33. (A)
34. (C) 35. (A) 36. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 454
37. hetJe&ceerceebmeeceles Oece&: keâ:? UGC 25 D–2012 43. (i) DeLe&meb«enevegmeejb keâce&mJe¤hecee$eeJeyeesOekeâes efJeefOe:?
(A) meoeÛeej: (B) Ùeeieeefo: (ii) keâce&mJe¤hecee$eyeesOekeâ keâewve nw? BHU MET–2009,
(C) DeheJeie&: (D) DeYÙegoÙeØeeefhle: (iii) keâce&mJe¤hecee$eyeesOekeâes efJeefOe: keâ:? 2011,
(iv) keâmleeJeled keâce&mJe¤hecee$eeJeyeesOekeâ: –
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 13
T-SET–2014, HAP–2016, BHU AET–2012
38. keâerÂMees YeJeefle ØeÙeesieefJeefOe:? UGC 25 D–2012
(A) GlheefòeefJeefOe: (B) efJeefveÙeesieefJeefOe:
(A) De”ØeOeeveefveyevOeyeesOekeâ:
(C) ØeÙeesieefJeefOe: (D) DeefOekeâejefJeefOe:
(B) keâce&mJe™hecee$eyeesOekeâ: œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 76
(C) ØeÙeesieØeeMegYeeJeyeesOekeâ: 44. Mes<eMesef<eYeeJeyeesOekeâ keâewve nw- BHU MET–2013
(D) keâce&pevÙeHeâuemJeecÙeyeesOekeâ: (A) GlheefòeefJeefOe (B) efJeefveÙeesieefJeefOe
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 194 (C) ØeÙeesieefJeefOe (D) DeefOekeâejefJeefOe
39. (i) ‘‘ØeÙeesieØeeMegYeeJeyeesOekeâes efJeefOe:’’ - efpemekeâe ue#eCe œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 82
nw, Jen nw - UGC 25 S–2013, BHU MET–2015 45. De”mÙe ØeOeevemÙe Ûe mecyevOe%eehekeâes efJeefOe: keâLÙeles-
(ii) ØeÙeesieØeeMegYeeJeyeesOekeâes YeJeefle- BHU AET–2012 UP GDC–2012
(A)efJeefveÙeesieefJeefOe: (B) DeefOekeâejefJeefOe:
(A) GlheefòeefJeefOe: (B) efJeefMe°efJeefOe:
(C) GlheefòeefJeefOe: (D) ØeÙeesieefJeefOe:
(C) iegCeefJeefOe: (D) ØeÙeesieefJeefOe:
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 82
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 194
46. Oece&mÙeeog<šue#eCeced - BHU AET–2012
40. De”eveeb ›eâceyeesOekeâes efJeefOe: Jele&les- UGC 25 J–2013
(A) JesoØeefleheeÅe: Oece&:
(A) efJeefveÙeesieefJeefOe: (B) efveÙeceefJeefOe: (B) DeLe&JeodOece&:
(C) heefjmebKÙeeefJeefOe: (D) ØeÙeesieefJeefOe: (C) JesoØeefleheeÅelJes meefle ØeÙeespevelJes
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 194 (D) meefle DeLe&JeodOece&:
41. DeLe&meb«encevegme=lÙe Ùeeiees veece - UGC 25 S–2013 œeesle–DeLe&meb«en – oÙeeMe¿j MeeŒeer, he=‰- 06
(A) osJeleesösMesve õJÙelÙeeie: 47. GlheefòeefJeefOe: keâ GÛÙeles? UGC 25 J– 2016
(B) osJeleesösMesve õJÙemÙe Øe#eshe: (A) De”ØeOeevemecyevOeyeesOekeâes efJeefOe:

(C) mJemJelJeefveJe=efòehetJe&kebâ hejmJelJeeheeoveced (B) ØeÙeesieØeeMegYeeJeyeesOekeâes efJeefOe:


(C) keâce&pevÙeheâuemJeecÙeyeesOekeâes efJeefOe:
(D) cev$ehe"veced
(D) keâce&mJe™hecee$eyeesOekeâes efJeefOe:
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 53
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he==‰- 76
42. ‘‘ÙeeieeefojsJe Oece&:’’ efpeme «evLe ceW GefuueefKele nw, Jen
48. ØeÙeespeveJeMesve ›eâceefveCe&Ùe: keâes YeJeefle –
nw – BHU MET–2014
UGC 73 Jn–2017
(A) cevegmce=efle (B) DeLe&meb«en (A) hee"›eâce: (B) DeLe&›eâce:
(C) ieewleceOece&met$e (D) hejeMejmce=efle (C) efveÙece›eâce: (D) efJeefOeefveCe&Ùe:
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 10 œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰- 123

37. (B) 38. (C) 39. (D) 40. (A) 41. (A) 42. (B) 43. (A) 44. (B) 45. (A) 46. (C)
47. (D) 48. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeLe&meb«en 455
49. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg ÙeesiÙeb efJeefÛevegle– 53. ‘‘le$e ÛeevÙe$e Ûe Øeehleew’’ Fefle keâmÙe ue#eCeb YeJeefle -
UGC 25 J–2015
MH SET–2016
(A) DehetJe&efJeOes: (B) efveÙeceefJeOes:
(keâ) ›eernerveJenefvle 1. heefjmebKÙeeefJeefOe:
(C) DeefOekeâejefJeOes: (D) heefjmebKÙeeefJeOes:
(Ke) he_Ûehe_ÛeveKee Ye#Ùee: 2. efveÙeceefJeefOe:
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 148
(ie) Deefiveefn&cemÙe Yes<epeced 3.efJeefMe°efJeefOe: 54. ‘‘efJejesOes iegCeJeeo: mÙeeled’’ Fefle ue#eCeced -
(Ie) meescesve Ùepesle 4. DevegJeeo: UGC 25 J–2015
keâ Ke ie Ie (A) veeceOesÙemÙe (B) iegCeefJeOes:
(C) DeLe&JeeomÙe (D) cev$emÙe
(A) 4 3 1 2
(B) 2 1 4 3
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 198
55. ‘DeeefolÙees Ùethe:’ FlÙe$e efkebâefJeOeesÓLe&Jeeo:?
(C) 3 4 2 1
(D) 1 2 3 4 UGC 25 J– 2016
(A) YetleeLe&Jeeo: (B) DevegJeeo:
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he==‰- 14-15-17
(C) efve<esOeMes<e: (D) iegCeJeeo:
50. DeOemleves<eg melÙeemelÙeheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 198
keâce&pevÙeheâuemJeecÙeb veece– MH SET–2016 56. ‘Deefiveefn&cemÙe Yes<epeced’ FlÙe$e keâes DeLe&Jeeo:–
(i) keâcee&pevÙeheâueYeeskeäle=lJeced (ii) keâce&pevÙeeheâueYeeskeäle=lJeced DU-M.Phil–2016
(iii) keâce&pevÙeheâueYeeskeäle=lJeced (iv) keâce&pevÙeheâueeYeeskeäle=lJeced (A) iegCeJeeo: (B) YetleeLe&Jeeo:
(A) DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced (C) efJeefOeMes<eeLe&Jeeo: (D) DevegJeeo:
(B) melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 198
57. YeeJeveeÙee: DebMe$eÙes meeOevemÙe mJe™heb efkeâced?
(C)DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
K-SET– 2015
(D) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, DemelÙeced
(A) efkebâ YeeJeÙesled (B) kesâve YeeJeÙesled
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 135 (C) keâLeb YeeJeÙesled (D) efkeâceLeË YeeJeÙesled
51. (i) keâmleeJeodefJeefOe: HeâuemeecÙeyeesOekeâ: - œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 32
(ii) keâce&pevÙeHeâuemJeecÙeyeesOekeâ: efJeefOe: keâ:? 58. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
(iii) keâce&pevÙeHeâuemJeecÙeb yeesOeÙeefle – MH-SET– 2013
BHU AET–2012, HAP–2016, UGC 73 Jn–2017 (keâ) ØeOeeveefJeefOe: 1. oOvee pegnesefle
(A) DeefOekeâejefJeefOe: (B) ØeÙeesieefJeefOe: (Ke) efJeefMe°efJeefOe: 2. Ùepesle mJeie&keâece:
(ie) iegCeefJeefOe: 3. Deefivenes$eb pegngÙeeled
(C) efveÙeceefJeefOe: (D) efJeefveÙeesieefJeefOe:
(Ie) DeefOekeâejefJeefOe: 4. meescesve Ùepesle
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 135 keâ Ke ie Ie
52. ßegefle keâe ue#eCe nw- BHU AET–2015 (A) 3 1 4 2
(A) efvejhes#ees jJe: (B) efJeOee$eer (B) 3 4 1 2
(C) 1 2 3 4
(C) efJeefveÙeeskeä$eer (D) efJeYeefòeâ™hee
(D) 4 3 1 2
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 60 œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he==‰- 14-15

49. (B) 50. (C) 51. (A) 52. (A) 53. (D) 54. (C) 55. (D) 56. (D) 57. (B) 58. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 456
59. DeLe&meb«ens Øeoòes<eg ØeceeCes<eg....................... ve heefjieefCele:? 66. ‘oOvee pegnesefle’ Skeâ efJeefOe nw, efpemes keânles nQ –
GJ-SET– 2016 BHU MET–2014
(A) DeLe&: (B) OÙeeveced GlheefòeefJeefOe
(A) (B) ØeÙeesieefJeefOe
(C) mLeeveced (D) hee": (C) iegCeefJeefOe (D) efJeefMe<šefJeefOe
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-112 œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 42
60. DeLe&JeeomÙe ef$e<eg Yesos<eg keâ: ve ieCÙeles – 67. ‘‘ve keâue_peb Ye#eÙesle’’ - BHU MET–2014
UGC 73 Jn–2017
(A) efJeefOeJeekeäÙe nw~ (B) efveJele&keâ JeekeäÙe nw~
(A) iegCeJeeo: (B) DevegJeeo:
(C) DeLe&Jeeo JeekeäÙe nw~ (D) meeceevÙe JeekeäÙe nw~
(C) YetleeLe&Jeeo: (D) DeheJeeo:
œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰- 194 œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 169
61. ‘‘heg®<emÙe efveJele&kebâ JeekeäÙeced’’ keâes hetCe& keâjves Jeeuee 68. ``efJejesOes iegCeJeeo: mÙeeovegJeeoesÓJeOeeefjles~
Meyo nw- UGC 25 J–2012, BHU MET–2015 YetleeLe&JeeomleæeveeoLe&Jeeoefm$eOee cele:~~''
(A) efJeefOe: (B) cev$e: heÅeefceob kegâ$e meesoenjCeb JÙeeKÙeeleced ?
(C) efve<esOe: (D) DeLe&Jeeo: BHU AET–2011
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 169 (A) ceerceebmeeheefjYee<eeÙeeced (B) vÙeeÙeØekeâeMes
62. hegjekeâuheeLe&Jeeo keâe GoenjCe nw - UGC 73 D–2014 (C) DeLe&meb«ens (D) $e+iJesoYee<ÙeYetefcekeâeÙeeced
(A) DeefiveJee& DekeâeceÙele œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 198
(B) MeesYelesÓmÙe cegKeb Ûe SJeb Jeso 69. DehettJe&efJeOes®oenjCeb efkebâ efJeÅeles ? BHU AET–2010
(C) leceMeheoefOeÙee efOeÙeelJee JeOÙeemeg:
(A) heÙemee pegnesefle (B) Deefivenes$eb pegnesefle
(D) Deme$eb Jee Sleod ÙeoÛÚvoesceced
(C) DeefivepÙeesefle: (D) ÙeoiveÙes Ûe
œeesle– DeLe&meb«en - jepesMJejMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–354
63. iegCeefJeOes: GoenjCeceefmle? UGC 25 D–2014, S–2013
œeesle–DeLe&meb«en – oÙeeMe¿j MeeŒeer, Yet. he=‰- 25
(A) meescesve Ùepesle (B) jepee jepemetÙesve 70. `Deefivenes$eb pegnesefle’ efkeâme efJeefOe keâe GoenjCe nw?
(C) oOvee pegnesefle (D) oMe&hetCe&ceemeeYÙeeb mJeie&keâecees Ùepesle UGC 73 D–2015
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 42 (A) DehetJe&efJeefOe (B) iegCeefJeefOe
64. heefjmebKÙee efJeOes®oenjCeb efkeâced ? UGC 25 D–2012 (C) efveÙeceefJeefOe (D) heefjmebKÙeeefJeefOe
(A) Ùepesle mJeie&keâece: (B) ›eernerved DeeJenefvle œeesle–DeLe&meb«en – oÙeeMe¿j MeeŒeer, Yet0he=‰-25
(C) oOvee pegnesefle (D) he_Ûe he_ÛeveKee Ye#Ùee: 71. MeeyoerYeeJeveeÙee: meeOÙeb efkeâcYeJeefle–UGC 25 Jn–2017
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he==‰- 15 (A) efueÁeefo%eeveced (B) DeLe&Jeeo%eehÙeØeeMemlÙeced
65. (i) DeLe&meb«ens efJeefMe<šefJeOes: GoenjCeceefmle - (C) mJeiee&efoHeâueced (D)DeeLeeaYeeJevee
(ii) efJeefMe°efJeOes®oenjCeb efkebâ efJeÅeles? œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 28
UGC 25 J–2014, BHU AET–2010
72. `›eernerved Øees#eefle' ÙeneB hej Øees#eCe ›eerefn keâe De” neslee
(A) oOvee pegnesefle
nw? UGC 73-J– 2016
(B) Deefivenes$eb pegngÙeelmJeie&keâece:
(A) le=leerÙeeßeglÙee (B) efÉleerÙeeßeglÙee
(C) meescesve Ùepesle
(D) jepee jepemetÙesve mJejepÙekeâecees Ùepesle (C) DeeKÙeeleßeglÙee (D) OeelegheoßeJeCesve
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 42 œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-64

59. (B) 60. (D) 61. (C) 62. (A) 63. (C) 64. (D) 65. (C) 66. (C) 67. (B) 68. (C)
69. (B) 70. (A) 71. (D) 72. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeLe&meb«en 457
73. `›eernerved DeJenefvle' ÙeneB hej efJeefOe nesleer nw? 79. ‘‘Deefive°escesve mJeie&keâecees Ùepesle’’ Deefmle- BHU MET–2015
UGC 73-J– 2016 (A) efJeefOeJeekeäÙe (B) cev$eJeekeäÙe
(A) efveÙeceefJeefOe (B) DehetJe&efJeefOe (C) ØesjCeeJeekeäÙe (D) ßeewleÙeeieJeÛeve
(C) heefjmebKÙeeefJeefOe (D) iegCeefJeefOe œeesle–DeLe&meb«en – oÙeeMe¿j MeeŒeer, he=‰- 25
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 144 80. ‘Ùeeieeled mJeieex YeJeefle’ FlÙe$e ‘Yet’ Oeelees: keâ: DeLe&:?
74. meceeveeefYeÅeeveßegleew ‘mebKÙeeÙee:’ keâLeb YeeJevee”lJeced? UGC 25 J–2015
DU-M. phil– 2016 (A) meòee (B) Ùeeie:
(A) keâce&heefjÛÚsoÉeje (C) mJeie&: (D) Glheefòe:
(B) DeefYeOeeveßegefleÉeje œeesle–
(C) keâle=&heefjÛÚsoÉeje 81. (i) MeeyoerYeeJeveeÙee: meeOÙeebMesefkeâcevJesefle?
(D) mebKÙee YeeJeveeÙee: De”b ve YeJeefle (ii) ‘‘MeeyoerYeeJevee’’ efve™efhelee YeJeefle -
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 67 UGC 25 D–2013, MH SET–2016
75. ‘ÙemÙe heCe&ceÙeer pegntYe&Jeefle’ Fefle efJeefOeJeekeäÙes heCe&leeÙee: (A) DeeKÙeelelJeeb M esve (B) efue”lJeebMesve
efJeke=âefleÙeeiesÓvJeÙe ke=âles keâes oes<e:? DU-M phil– 2016 (C) %eehekeâebMesve (D) meeceevÙeebMesve
(A) JeekeäÙeYesooes<e: (B) DeLe&Ye”oes<e: œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 21
(C) keâuheveeieewjJeoes<e: (D) hegve®efòeâoes<e: 82. DeLe&meb«enevegmeejced DeeKÙeelesve efkeâcegÛÙeles ?
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 80 UGC 25 J–2014
76. `meescesve Ùepesle’ FlÙemÙe JeekeäÙemÙe keâ: DeLe&:? (A) keâlee& (B) YeeJevee
JNU-M.Phil Ph-D– 2014 (C) keâce& (D) keâjCe
(A) meesceJeeved Ùeeieb kegâÙee&led œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 29,69
(B) meesceJeeved Ùeeiesve F°b YeeJeÙesled 83. vÙeeÙeØekeâeMeceles YeeJeveeue#eCeb efkeâced ?
(C) meesceJelee Ùeeiesves°b YeeJeÙesled BHU AET–2011
(D) Ùeeiesve meesceb YeeJeÙesled (A) F<šØeeefhle:

œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 42 (B) peelÙeeefoefJeMes<eCeefJeefMe<š:

77. ‘meescesve Ùepesle’ FlÙe$e - BHU AET–2012 (C) YeefJelegYe&Jeveevegketâuees YeeJekeâJÙeeheejefJeMes<e:


(A) DeefOekeâejefJeefOe: (B) efJeefveÙeesieefJeefOe: (D) leæcee&JeefÛÚVeJÙeeJe=òelJeced
(C) iegCeefJeefMe°efJeefOe: (D) GlheefòeefJeefOe: œeesle–DeLe&meb«en-melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-19
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 42 84. YeeJevee FlÙemÙe heeefjYeeef<ekeâesÓLe&: keâ: ?
78. `›eernerveJenefvle' GoenjCe nw - BHU AET–2012 BHU AET–2010

(A) heefjmebKÙeeefJeOes: (B) ØeÙeesieefJeOes: (A) ØeJele&vee (B) Jepe&vee

(C) efveÙeceefJeOes: (D) efJeefveÙeesieefJeOes: (C) iepe&vee (D) vevovee

œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet0 he==‰- 15 œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 19

73. (A) 74. (B) 75. (D) 76. (C) 77. (C) 78. (C) 79. (A) 80. (D) 81. (B) 82. (B)
83. (C) 84. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 458
85. (i) YeeJevee leeJeled - BHU AET–2010, 2012 92. MeeyoerYeeJevee keâes mJeerkeâejles nQ - UGC 73 J–1998
(ii) YeeJeveeÙee: keâefle Deekeâeb#ee: YeJeefvle ? (A) meebKÙe (B) vÙeeÙe
(A) he_Ûe (B) mehle (C) ceerceebmee (D) ÛeeJee&keâ
(C) veJe (D) efleœe: œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰-25
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 25 93. MeeyoerYeeJevee YeJeefle–
86. YeeJevee kesâve uekeâejsCe peeÙeles ? BHU AET–2010 DU-Ph.D– 2016, DU M. Phil–2016
(A) efuešduekeâejsCe (B) uešduekeâejsCe (A) Heg®<eØeJe=lÙeJeefÛÚvveØelÙeÙeJeeÛÙee

(C) efue*duekeâejsCe (D) ue*duekeâejsCe (B) DeeKÙeelelJeeJeefÛÚvveØelÙeÙeJeeÛÙee


(C) efue*dlJeeJeefÛÚvveØelÙeÙeJeeÛÙee
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 16-18
(D) OeelJeLe&efÛÚvveØelÙeÙeJeeÛÙee
87. MeeyoerYeeJeveeÙeeb keâefle DebMeeveecehes#ee YeJeefle ?
BHU AET–2012 œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰- 27
(A) 3 (B) 4 94. `jece: he"efle' FlÙeefmceved JeekeäÙes YeeJevee Deefmle–
(C) 8 (D) 10 JNU M.Phil/Ph.D–2015
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 25 (A) jece (B) meg
88. ue#eCeeJe=òes: ØeÙeesie: ve YeJeefle - UK SLET–2015 (C) he"d (D) efle
(A) DeLeelees Oece&efpe%eemee FlÙe$e ‘efpe%eemee’ heomÙe efJeÛeejs œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -46
(B) ‘meescesve Ùepesle’ FlÙe$e meesceheomÙe JÙeeKÙeeØeme”s 95. ‘YeefJelegY e&JeveevegketâueesYeeJeefÙelegJÙee&heejefJeMes<e:’ efkebâ
(C) DeLe&JeeoJeekeäÙes<eg ØeeMemlÙeefveefvolelJe™heÙees: DeLe&Ùees: Øeefleheeoves YeJeefle - UGC 73 J–2015
(D) DeeLeeaYeeJeveeÙee: DebMe$eÙeehes#eeÙeeced (A) efJeefveÙeesie: (B) YeeJevee
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 8,42,194,29 (C) ØeÙeesie: (D) efJeefOe:
89. YeeJevee - BHU AET–2012 œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -25
(A) ÛelegefJe&Oee (B) ef$eefJeOee 96. DeLe&meb«enevegmeejb ‘MeeyoerYeeJevee’ FlÙevesve keâ: DeefYeØeeÙe:?

(C) efÉefJeOee (D) SkeâefJeOee UGC-25 D– 2015


(A) Deheew®<esÙeJeekeäÙeced
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰- 19
(B) meceefYeJÙeJenej:
90. DeeLeeaYeeJeveeÙee: meeOeveekeâeb#eeÙeeb keâejCelJesv e efkebâ
(C) heg®<eØeJe=lÙevegketâueesYeeJeefÙelegJÙee&heejefJeMes<e:
DevJesefle– JNU-M.phil/Ph. D– 2014
(D) ØeÙeespevesÛÚepeefveleef›eâÙeeefJe<eÙeJÙeeheej:
(A) mJeie&: (B) Ùeeieeefo:
(C) ØeÙeepeeefo: (D) efue”eefo:
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -27
97. DeLe&JeeomÙe ue#eCeb efkeâced ? UGC 25 J–2014
œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, he=‰- 38
(A) mlegefleefvevoevÙelejhejb JeekeäÙeced ~
91. MeeyoerYeeJevee leeJeled - BHU AET–2012
(B) meceefYeJÙeJenejes JeekeäÙeced
(A) DeLe&efve<"e (B) Meyoefve<"e
(C) Deheew®<esÙeb JeekeäÙeced
(C) meeOÙeefve<"e (D) meeOeveefve<"e
(D) De”ØeOeevemecyevOeyeesOekebâ JeekeäÙeced ~
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-21
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -190
85. (D) 86. (C) 87. (A) 88. (D) 89. (C) 90. (B) 91. (B) 92. (C) 93. (C) 94. (D)
95. (B) 96. (C) 97. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeLe&meb«en 459
98. DeLe&Jeeo keâe mee#eeled mecyevOe efkeâmemes nw ? 105. efJeefveÙeesieefJeOesjefvleceb ØeceeCeb efkeâced? BHU AET–2010
BHU MET–2009, 2013 (A) efue”ced (B) meceeKÙee
(A) cev$e (B) efJeefOe (C) JeekeäÙeced (D) ßegefle:
(C) Yee<Ùe (D) Yee<eeefJe%eeve œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰-64
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -192 106. efJeefveÙeesieefJeefOe: YeJeefle - UGC 73 J–2015
99. DeLe&JeeomÙe efJeefOevee men Jele&les - BHU AET–2012 (A) De”ØeOeevemecyevOeyeesOekeâes efJeefOe:
(A) heeLe&keäÙeced (B) efJeOesÙelee (B) ØeÙeesieØeeMegYeeJeyeesOekeâes efJeefOe:
(C) SkeâJeekeäÙelee (D) yengJeekeäÙelee (C) keâce&mJe™hecee$eyeesOekeâes efJeefOe:
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ 193 (D) keâce&pevÙeHeâuemJeecÙeyeesOekeâes efJeefOe:
100. DeLe&Jeeoes efJeefOeced - BHU AET–2012 œeesle– DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰-61
(A) efvevoefle (B) mleewefle 107. ‘meefJekeâuhekebâ ØelÙe#eb ve YeJeefle’ ÙeneB meewieleceerceebmekeâeW
(C) efJeMues<eÙeefle (D) A+B oesveeW ceW Yeso nw - UGC 73 D–2014
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ 192 (A) veeefmle (B) Deefmle
101. heefjmebKÙeeefJeOes: oes<ee: kesâ ? UGC 25 D–2013 (C) ØeceeCemeòJeeled (D) ØeceeCeeYeeJeeled
(A) ßegleneefve:, DeßegleØekeâuheveced, ØeehleyeeOe:~ œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–84
(B) ßegleneefve:, ØeehleyeeOe:, JeekeäÙeYeso: 108. ceerceebmekeâeW kesâ Devegmeej efkeâmemes ØeeceeCÙe «enCe neslee
(C) DeØeeceeCÙemJeerkeâej:, ØeeceeCÙeheefjlÙeeie: nw? UGC 25 D–1996
(D) JeÛeveyeueeod efJekeâuhe:, SkeâeLe&lJeeod efJekeâuhe:~ (A) DevegJÙeJemeeÙe mes (B) efJe<eÙelee mes
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -149 (C) mebefJeefòe mes (D) %eelelee mes
102. (i) heefjmebKÙeeÙee: kegâ$e leelheÙe&ced ? œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer,he=‰-160
(ii) heefjmebKÙeeefJeefOe keâe keäÙee ØeÙeespeve nw ? 109. lelØeKÙevÙeeÙe: kegâ$e GheÙegpÙeles - UGC 25 S–2013
BHU MET–2009, 2011, 2013, BHU AET–2012 (A) efve<esOeefveCe&Ùes (B) efveÙeceefJeefOeefveCe&Ùes
(A) efve<esOe (B) efvevoe (C) veeceOesÙeefveCe&Ùes (D) DeLe&JeeoefveCe&Ùes
(C) ØeMebmee (D) mebMeÙe œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -157
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-148 110. nefJeÙee&ies<eg Øeke=âefleÙeeie: - BHU AET–2012
103. heefjmebKÙeeefJeefOe: efkeâÙeodoes<eog<š: ? BHU AET–2011 (A) meewÙe&: (B) ÛeÙeve:
(A) 3 (B) 5 (C) MÙesveÙeeie: (D) heewCe&ceeme:
(C) 8 (D) 11 œeesle–ßeewleÙe%e heefjÛeÙe - JesCeerjece Mecee& ieew[, he=‰-10
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰ -151 111. ceerceebmeevegmeejb keâ: efJeefOe: ve YeJeefle ?
104. efJeefveÙeesieefJeOes: efkebâ ØeÙeespeveced ? BHU AET–2010 BHU AET–2012
(A) Ùeesieemeveced (B) efJeceeveced (A) GlheefòeefJeefOe: (B) mece«eefJeefOe:
(C) veecekeâjCeced (D) De”ØeOeevemecyevOeefJeOeeveced (C) efJeefveÙeesieefJeefOe: (D) ØeÙeesieefJeefOe:
œeesle– DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -61 œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ - 56

98. (B) 99. (C) 100. (D) 101. (A) 102. (A) 103. (A) 104. (D) 105. (B) 106. (A) 107. (D)
108. (D) 109. (C) 110. (D) 111. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 460
112. ‘lemÙe ›eleced FlÙeghe›eâcees efJekeâuheØeMeefòeâMÛe' FlÙesleod 118. GefÛelecegòejb efÛevegle - UGC 73 J–2015
JeekeäÙeb Øemleewefle - UK SLET–2015 mLeehevee (keâ) Deheew®<esÙeb JeekeäÙeb Jeso:
(A) JeekeäÙeYesomÙe oes<eÉÙeced leke&â (Ke) me Ûe he_ÛeefJeOe:
(B) DeLe&JeeoJeekeäÙeeveeb YesoÉÙeced (A) (keâ) - Fefle melÙeb keâLeveceefmle~
(C) ve_eLexve ØelÙeÙeeLee&vJeÙes yeeOekeâÉÙeced (Ke) Fefle DemelÙeb keâLeveceefmle~
(D) cegKÙe›eâcemÙe DebMeÉÙeced (B) (keâ) Fefle DemelÙeb keâLeveceefmle~
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -174 (Ke) Fefle melÙeb keâLeveceefmle~
113. kesâve Ùegòesâve FefvõÙeeefCe DeLe&meb«enmeceLee&efve YeJeefvle? (C) keâ, Ke - Fefle GYes melÙes mle:~
C-TET–2014 (D) keâ, Ke - Fefle GYes DemelÙes mle:~
(A) MejerjsCe (B) JeeÛee œeesle–DeLe&meb«en - oÙeeMe¿j MeeŒeer, he=‰-23
(C) keâce&Cee (D) cevemee 119. DeLe&meb«enevegmeejb efJeefOeMÛelegefJe&Oe:–
œeesle– GlheefòeefJeefOe:, efJeefveÙeesieefJeefOe:, DeefOekeâejefJeefOe: ...Ûe~
114. JesomleeJeled - BHU AET–2012 UGC 25-D– 2015
(A) heew®<esÙe: (B) Deheew®<esÙe: (A) efveÙeceefJeefOe: (B) ØeÙeesieefJeefOe:
(C) meJe&%eke=âle: (D) F&MJejke=âle: (C) Ùe%eefJeefOe: (D) heefjmebKÙeeefJeefOe:
œeesle–DeLe&meb«en - keâecesÕejveeLe efceße, he=‰ -47 œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he==‰-49
115. F<šØeeefhle leLee Deefve<š heefjnej keâe meeOeve Jeso nw- 120. ‘JewMJeosJesve Ùepesle’ FlÙe$e Deefivenes$eMeyomÙe veeceOesÙe
H-TET–2014 lJeeheeokeâes nslegjefmle– DU-Ph. D– 2016
(A) Deueewefkeâkeâ GheeÙe (B) ueewefkeâkeâ GheeÙe (A) celJeLe&ue#eCeeYeÙeced (B) JeekeäÙeYesoYeÙeced
(C) hetJeexkeäle oesveeW mener (D) hetJeexkeäle oesveesW ieuele (C) leod-JÙeheosMe: (D) lelØeKÙeMeeŒeced
œeesle–DeLe&meb«en - JeeÛemheefle GheeOÙeeÙe, Yet0he=‰-14 œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰ -166
116. F<šØeehlÙeefve<šheefjnejÙees: Ùe: «evLe: JesoÙeefle me: - 121. ‘‘mee Ûe ef$eefJeOee–efJeOee$eer DeefYeOee$eer efJeefveÙeeskeä$eer
AWES TGT–2009 Ûe’’ FlÙe$e ‘mee’ keâe? UGC 25-D– 2015
(A) Jeso: (B) Ye=iegmebefnlee (A) Jewefokeâer meceeKÙee (B) ßegefle:
(C) cevegmce=efle: (D) Jesoe”pÙeesefle<eced (C) ueewefkeâkeâer meceeKÙee (D) MeyoMeefòeâ:
œeesle–DeLe&meb«en - JeeÛemheefle GheeOÙeeÙe, Yet0he=‰-14 œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-60
117. efvecveefueefKele ceW mes ceerceebmekeâes ves efJeefOe mJeerkeâej veneR 122. ‘Deef i venes $ eb peg n es e f l e’ De$e ‘Deef i venes $ e’ MeyomÙe
keâer nw- UGC 73 J–2015 keâce&veeceOesÙelJeb keâmceeefvveefceòeeled UGC 25-J– 2016
(A) GlheefòeefJeefOe (B) efJeefveÙeesieefJeefOe (A) lelØeKÙeMeeŒeeled (B) celJeLe&ue#eCeeYeÙeeled
(C) ØeÙeesieefJeefOe (D) GheÙeesieefJeefOe (C) JeekeäÙeYesoeled (D) leodJÙeheosMeeled
œeesle–DeLe&meb«en - JeeÛemheefle GheeOÙeeÙe, he=‰-48 œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-159
112. (C) 113. (D) 114. (B) 115. (A) 116. (A) 117. (D) 118. (C) 119. (B) 120. (D) 121. (B)
122. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 DeLe&meb«en 461
123. ef›eâÙee keâe efJeefveÙeespekeâ neslee nw? UGC 73-J– 2016 125. efvelÙemevOÙeesheemeveeoew heg®<eefJeMes<eCelJesve ßetÙeles–
(A) cev$e: (B) ØeceeCeced DU M-Phil– 2016
(A) MegefÛeefJeefnlekeâeuepeerefJelJeced (B) heâuekeâecevee
(C) ØekeâjCeced (D) JeekeäÙeced
(C) efveefceòeeefveMÛeÙe: (D) keâesÓefhe ve
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-92 œeesle–
124. De”eef”YeeJeyeesOekeâ keâewve nw? BHU MET– 2016 126. `DeLe&meb«ens JesoØeefleheeÅe: ØeÙeespeveJeoLeex Oece&:' Fefle
(A) GlheefòeefJeefOe Oece&ue#eCes `JesoØeefleheeÅe:' Fefle heob efkeâceLeË ie=nerleced?
(B) efJeefveÙeesieefJeefOe UGC 25 Jn–2017
(A) Åetle›eâer[eoeJeefleJÙeeefhleJeejCeeÙe
(C) DeefOekeâejefJeefOe
(B) mJeiee&efoØeÙeespevesÓefleJÙeeefhleJeejCeeÙe
(D) ØeÙeesieefJeefOe
(C) MÙesveÙeeieeoeJeefleJÙeeefhleJeejCeeÙe
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-54 (D) YeespeveeoeJeefleJÙeeefhleJeejCeeÙe
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰-10

Sanskritganga App ceW 24 IeCšs Dee@ef[Ùees Jeeref[Ùees


keâ#eeÙeW GheueyOe neWieer
Øeeieer#eCeced (ceeefmekeâ šsmš heshej)
mebmke=âle hee"Ÿemeece«eer (PDF veesšdme)
efJeMes<e%eeW keâe ceeie&oMe&ve ueeFJe keäueeme kesâ Éeje
Heâesve Éeje meehleeefnkeâ mebheke&â Yeer keâj mekeâles nQ~
keâesme& keâer DeJeefOe 1 Je<e& cee$e

www.Sanskritganga.com

123. (C) 124. (B) 125. (A) 126. (D)


ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 462

07 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve


1. (i) DeeefmlekeâoMe&veeveeb mebKÙee - BHU B.Ed–2012, YeejleerÙe Deeefmlekeâ oMe&ve nw-
7. UGC 73 S–2013
(ii) Deeefmlekeâ oMe&ve efkeâleves nQ ? 2014, 2015, (A) $eÙeesoMe (B) Ûelego&Me
(iii) DeefmlekeâoMe&veeefve........ meefvle~ DSSSB TGT–2014, (C) ÉeoMe (D) <ešd
(iv) DeeefmlekeâoMe&veeefve keâefle? UK SLET–2015 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06
(v) DeeefmlekeâoMe&veeveeb mebKÙee Jele&les – 8. ye=nmheefle efkeâme oMe&ve kesâ DeeÛeeÙe& nQ -
(A) <ešd (B) he_Ûe BHU MET–2008
(C) mehle (D) ÛelJeeefj (A) Jewefokeâ oMe&ve kesâ (B) ueeskeâeÙele kesâ

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06 (C) Jesoevle kesâ (D) meebKÙe kesâ

2. Deeefmlekeâ YeejleerÙe oMe&ve keâe ue#Ùe nw-UGC 73 D–2005 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-80
(A) Yegefòeâ (B) cegefòeâ 9. ÛeeJee&keâ oMe&ve keâe DeeÛeeÙe& keâewve nw?

(C) JÙeJeùefle (D) mebme=efle BHU MET– 2016

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-03 (A)Ûee®oòe (B) ye=nmheefle

3. Deeefmlekeâ oMe&ve nw- UGC 73 D–2007, 2012 (C) kegâceeefjue (D) ÛeevõeÙeCe

(A) ÛeeJee&keâ oMe&ve (B) pewve oMe&ve œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-80
(C) yeewæ oMe&ve (D) Jesoevle oMe&ve 10. ueeskeâeÙele efkeâmekeâes keâne ieÙee nw? BHU MET– 2016

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06 (A) ceerceebmee (B) ÛeeJee&keâ

4. Jewefokeâ oMe&ve nw- UGC 73 J–2014 (C) yeewæ (D) pewve


(A) vÙeeÙe (B) pewve œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-80
(C) ÛeeJee&keâ (D) yeewæ 11. keâewve-mee oMe&ve Jeso keâes ØeceeCe veneR ceevelee -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06 BHU MET–2010

5. keâewve-mee oMe&ve Jewefokeâ oMe&ve veneR nw - ÛeeJee&keâoMe&ve


(A) (B) meebKÙeoMe&ve
BHU AET–2011 (C) JesoevleoMe&ve (D) vÙeeÙeoMe&ve
(A) yeewæ oMe&ve (B) ceerceebmee oMe&ve œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-80
(C) JewMesef<ekeâ oMe&ve (D) Jesoevle oMe&ve 12. (i) ‘$e+Ceb ke=âlJee Ie=leb efheyesled’ Ùen Gefòeâ efkeâmemes mecyeefvOele nw -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06 (ii) ‘$e+Ceb ke=âlJee Ie=leb efheyesled' Fefle keâmÙe efmeæevleesÓefmle–
6. keâewve-mee oMe&ve Jewefokeâ nw- BHU AET–2011 BHU MET–2010, UGC 73 S–2013
(A) ÛeeJee&keâ oMe&ve (B) pewve oMe&ve (A) pewve (B) yeewæ

(C) yeewæ oMe&ve (D) ceerceebmee oMe&ve (C) Jesoevle (D) ÛeeJee&keâ

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-95

1. (A) 2. (B) 3. (D) 4. (A) 5. (A) 6. (D) 7. (D) 8. (B) 9. (B) 10. (B)
11. (A) 12. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 463
13. `ÙeeJeppeerJesled megKeb peerJesÂCeb ke=âlJee Ie=leb efheyesled' efkeâme 19. YetleÛewlevÙeJeeo kesâ hegjmkeâlee& nQ-
oMe&ve keâe cetueeOeej nw? H TET– 2015 UGC 73 J–2009 D–2013
(A) pewve (B) yeewæ (A) ceerceebmekeâe: (B) pewvee:
(C) ÛeeJee&keâ (D) ceerceebmee (C) vewÙeeefÙekeâe: (D) ÛeeJee&keâe:

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-94,95 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-85,86
14. ÛeeJee&keâ cele ceW Ùen Skeâ ØeceeCe nw - 20. he=efLeJeer, Deehe:, lespe: JeeÙegMÛesleerceeefve ÛelJeeefj SJe
UGC 73 J–2006 D–2013 leòJeeefve mJeerkeâjesefle– DU- Mphil– 2016

(A) Devegceeve (B) ØelÙe#e (A) ueeskeâeÙeleceleced (B)Deen&leceleced

(C) Gheceeve (D) DeLee&heefòe (C) JewYeeef<ekeâyeewæceleced (D) keâeCeeoceleced

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-81 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-86
15. SkeâcesJe ØeceeCeb mJeerkeâjesefle ? BHU AET–2012 21. `$eÙees JesomÙe keâòee&jes YeeC[Oetle&evf eMeeÛeje:' FÙecegeòf eâYe&Jeefle-
UGC 73 D–2009
(A) vÙeeÙe: (B) Ùeesie:
(A) vewÙeeefÙekeâeveeced (B) ceerceebmekeâeveeced
(C) Jesoevle: (D) ÛeeJee&keâ:
(C) ÛeeJee&keâeCeeced (D) JewMesef<ekeâeCeeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-81
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–21
16. F&MJej: veeÁerke=âle: kegâ$e ?
22. vÙeeÙeoMe&vemÙe cetueced – CVVET–2017
BHU AET–2012, UGC 73 J–2012
(A) vÙeeÙes (B) Jesoevles (A)ieewleceØeCeerleb vÙeeÙemet$eced (B) vÙeeÙekegâmegcee_peefue:
(C) vÙeeÙeueerueeJeleer (D) vÙeeÙeYee<Ùeced
(C) ÛeeJee&keâoMe&ves (D) Ùeesies
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-90 œeesle- leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe Yet018
23. JewMesef<ekeâoMe&vemÙe veeceevlejb efkeâced? CVVET–2017
17. DevegYetefle ner ØeceeCe nw - efkeâmekeâe cele nw?
UGC 73 J–2008 (A) ßeceCeoMe&veced (B) Mee¿joMe&veced

(A) ÛeeJee&keâceleced (B) yeewæceleced (C) meewvoÙe&oMe&veced (D) DeewuetkeäÙeoMe&veced

(C) DeÉwleceleced (D) Éwleceleced œeesle- leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe Yet017
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-81 24. ÛeeJee&keâeW keâe oMe&ve nw- UGC 73 J–2011

18. (i) ØelÙe#ecee$eØeceeCeJeeefove: kesâ – (A) Deeefmlekeâced (B) veeefmlekeâced

(ii) kesâJeue ØelÙe#e keâes ØeceeCe ceeveves Jeeues keâewve nQ? (C) DeelceJeeoer (D) MetvÙeJeeoer
UGC 73 D–2008, 2013, BHU Sh. ET–2013 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-06
(iii) ØelÙe#ecesJewkebâ ØeceeCeced- 25. efvecveefueefKele ceW veeefmlekeâ nw -
(iv) ØelÙe#eØeceeCeced SJe SkeâMejCee: kesâ - UGC 73 D–2012, BHU AET–2011

(A) meebKÙee: (B) ÛeeJee&keâe: (ueeskeâeÙeeflekeâe:) (A) vÙeeÙeoMe&veced (B) meebKÙeoMe&veced


(C) ceerceebmeeoMe&veced (D) ueeskeâeÙeleoMe&veced
(C) yeewæe: (D) pewvee:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-81 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-80

13. (C) 14. (B) 15. (D) 16. (C) 17. (A) 18. (B) 19. (D) 20. (A) 21. (C) 22. (A)
23. (D) 24. (B) 25. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 464
26. osnelceJeeo keâewve ceevelee nw- UGC 73 D–1998 33. he=efLeJÙeeefo Ûeej keâes ner Yetle ceeveles nQ -
(A) yeewæ (B) pewve UGC 73 S–2013
(C) ÛeeJee&keâ (D) vewÙeeefÙekeâ (A) ÛeeJee&keâe: (B) JewMesef<ekeâe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-88 (C) yeewæe: (D) heewjeefCekeâe:
27. (i) Devegceeve keâes ØeceeCe veneR ceevelee nw - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-86
(ii) DevegceeveØeceeCeb veemleerefleJeeefove: meefvle? 34. mJeie& SJeb F&MJejeefo keâes veneR ceeveles nQ -
UGC 73 D–1999, J–2014 UGC 73 S–2013
(A) yeewæ (B) ÛeeJee&keâ (A) heewjeefCekeâe: (B) JewMesef<ekeâe:
(C) pewve (D) Me¿j (C) ÛeeJee&keâe: (D) ceerceebmekeâe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-82 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-85
28. veeefmlekeâefMejesceefCe: keâ:- BHU AET–2011, 2012 35. ÛeeJee&keâ-mebMeÙeJeeoeW ceW meecÙe nw- UGC 73 J–2014
(A) yeewæ: (B) pewve: (A) DeleerleefJe<eÙeefve<esOes (B) DeveeieleefJe<eÙeefve<esOes
(C) ÛeeJee&keâ: (D)ieeCehelÙe: (C) DeleerleeveeieleefJe<eÙeefve<esOes (D) DevegceeveØeeceeCÙes
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-07 œeesle–ÛeeJee&keâ oMe&ve - Deevevo Pee, hespe–70
29. ‘jepee YeJeleerMJej:’ Ùen cele nw - UGC 73 D–2014 36. (i) Deheesn ¤heceerefle mJeerkegâJe&efvle?
(A) ÛeeJee&keâmÙe (B) hegjeCemÙe (ii) ‘Deheesn’ keâes MeyoeLe& ceeveves Jeeues celeJeeoer nQ -
(C) pewvemÙe (D) DeLe&MeeŒemÙe (iii) DeheesnefmeefæJeeefove: meefvle?
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', hespe–08 (iv) ‘mebkesâle«ens Deheesn: MeyoeLe&’ Fefle celeceefmle?
30. ‘‘YetlesYÙe: ÛewlevÙeceghepeeÙeles’’ Ssmee keânles nbw- UP GIC–2009, UP GDC–2012
UGC 73 D–2014 UGC 73 J –2013, 2014
(A) pewvee: (B) yeewæe: (A) ceerceebmekeâ (B) yeewæ
(C) ÛeeJee&keâe: (D) meebKÙee: (C) vewÙeeefÙekeâ (D) Jesoevleer
œeesle–meJe&oMe&vemeb«eÇn-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e’, hespe-09 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e’, hespe-51,52
31. ÛeeJee&keâceles ØeceeCeced - BHU AET–2012 37. yeewæceles efÛeòeÛewòeelcekeâ: mkeâvOe: keâefleefJeOe:?
(A) ef$eefJeOeced (B) efÉefJeOeced K SET– 2013
(C) ÛelegefJe&Oeced (D) SkeâefJeOeced (A) ef$eefJeOe: (B) ÛelegefJe&Oe:
œeesle–(i) YeejleerÙe oMe&ve-GcesMe efceße, hespe-87 (C) he_ÛeefJeOe: (D) efÉefJeOe:
(ii) YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-81 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-75
32. ‘cejCecesJe cees#e:’ Fefle Jeoefvle - UGC 73 J–2013 38. yeewæoMe&vemÙe ceevÙeefmeæevleesÓefmle - UP GDC–2012
(A) yeewæe: (B) ÛeeJee&keâe: (A) mÙeeodJeeo: (B) ØeleerlÙemeceglheeoJeeo:
(C) pewvee: (D) JewÙeekeâjCee: (C) ceeÙeeJeeo: (D) DeelceJeeo:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-GcesMe efceße, hespe-86 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-110
26. (C) 27. (B) 28. (C) 29. (A) 30. (C) 31. (D) 32. (B) 33. (A) 34. (C) 35. (C)
36. (B) 37. (C) 38. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 465
39. efkeâme oMe&ve kesâ efmeæevle Ûeej DeeÙe& melÙe hej DeeOeeefjle 45. ‘meJeË MetvÙeced’ Fefle kesâve yeewæmecØeoeÙesve mJeerke=âleced?
nQ? UGC-09-D– 2010 UGC-25-D– 2015
(A) meebKÙe (B) Jesoevle (A) ceeOÙeefcekesâve (B) meew$eeefvlekesâve
(C) yeewæcele (D) pewvecele (C) ÙeesieeÛeejsCe (D) JewYeeef<ekesâve
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-107 œeesle–meJe&oMe&vemeb«eÇn-GceeMebkeâj ‘$e+ef<e’, hespe-54
40. ‘nerveÙeeve’ efkeâmemes mecyeæ nw -
46. #eCeYeÁJeeo keâe efmeæevle nw -
BHU MET–2008, 2009, 2011, 2012, 2013
UGC 73 J–2005, 2006, 2012
(A) yeewæoMe&ve (B) Jesoevle
pewveoMe&ve
(A) (B) yeewæoMe&ve
(C) vÙeeÙe (D) ÛeeJee&keâ
(C) vÙeeÙeoMe&ve (D) JewMesef<ekeâoMe&ve
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-136
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-121
41. efo*dveeie efkeâme oMe&ve kesâ Øeefle‰ehekeâ nQ -
47. yegefæleòJe keâe efJeceMe& nw - UGC 73 D–2005
BHU MET–2010
(A) JewMesef<ekeâ (B) yeewævÙeeÙe (A) pewve oMe&ve (B) yeewæ oMe&ve
(C) DeÉwle (D) meebKÙe (C) ÛeeJee&keâ oMe&ve (D) Deeiece
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-129 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe- 61
42. ‘ef$eefheškeâ’ efkeâmemes mecyeæ nw - BHU MET–2010 48. (i) veeieepeg&ve ØeJele&keâ nQ - UGC 73 J–2007, 2012
(A) pewveoMe&ve (B) yeewæoMe&ve (ii) veeieepeg&ve: keâmÙe ØeJele&keâesÓefmle –
(C) ÛeeJee&keâoMe&ve (D) ÙeesieoMe&ve (A) MetvÙeJeeo (B) mÙeeodJeeo
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-105 (C) DeÉwleJeeo (D) ÉwleJeeo
43. (i) ÙeesieeÛeej efkeâme oMe&ve keâe Yeso nw? œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-126,127
(ii) ÙeesieeÛeej: efmeæevleesÓÙeb Jele&les? 49. DeOeesefueefKeles<eg yeewæoMe&veeefYeceleceeÙe&melÙeb veeefmle-
BHU MET–2010, UGC 73 Jn-2017 UGC 73 Jn–2017
(A) pewve (B) ÛeeJee&keâ (A) og:Keced (B) mJeerkeâjCeced
(C) yeewæ (D) vÙeeÙe (C) mecegoÙe: (D) ceeie&:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-129 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-108,110,117
44. (i) MetvÙeJeeo efkeâme oMe&ve mes mecyeæ nw?
50. ‘Deelceoerhees YeJe’ keâe oMe&ve efkeâmeves efoÙee–
(ii) MetvÙeJeeoer keâewve nQ -
H-TET– 2015
(iii) MetvÙeJeeo#eCeYe”Jeeoew...........oMe&ves YeJele:?
(A) yegæ ves (B) keâefheue ves
(iv) MetvÙeJeeoefmeæevle: kegâ$e Jele&les?
(C) efJeJeskeâevevo ves (D) Fve meYeer ves
(v) MetvÙeJeeoce”erkegâJe&efvle- UGC 73 J–2005, 2012
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve -njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-125
D–2007, 2011, S–2013, BHU Sh.ET–2013,
BHU MET–2016 51. DeJewefokeâ oMe&veeW ceW mes Skeâ nw- UGC 73 D–2008
(A) meebKÙe (B) yeewæ (A) #eefCekeâJeeo: (B) efJeJele&Jeeo:
(C) pewve (D) vewÙeeefÙekeâ (C) heefjCeeceJeeo: (D) melkeâeÙe&Jeeo:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-126 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-121
39. (C) 40. (A) 41. (B) 42. (B) 43. (C) 44. (B) 45. (A) 46. (B) 47. (B) 48. (A)
49. (B) 50. (A) 51. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 466
52. yeewæcele kesâ Devegmeej ØelÙe#e keâe efJe<eÙe nw- 59. DeOeesefueefKeles<eg kesâve men keâmÙe mecyevOe: GefÛeleeb leeefuekeâeb
UGC 73 J–2009 efÛevegle - UGC 73 Jn–2017
(A) meeceevÙeue#eCeced (B) mJeue#eCeced keâ- meJeË MetvÙeced 1. ÙeesieeÛeejyeewæe:
(C) veece (D) peeefle: Ke- yee¢eeLe&MetvÙelJeced 2. JewYeeef<ekeâyeewæe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-91 ie- yee¢eeLee&vegcesÙelJeced 3. ceeOÙeefcekeâyeewæe:

53. `efJe%eeve mevleeve Deelcee' Ùen cele nw-


Ie- yee¢eeLe&ØelÙe#eced 4. meew$eeefvlekeâyeewæe:
UGC 73 D–2009 keâ Ke ie Ie
(A) ceerceebmekeâeveeced (B) DeÉwleJesoeefvleveeced (A) 3 1 4 2
(B) 2 1 3 4
(C) vewÙeeefÙekeâeveeced (D) yeewæeveeced
(C) 1 3 4 2
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-103
(D) 4 1 2 3
54. ‘‘ÉeoMeeÙeleveeefve’’ keâe efkeâmeves efve™heCe efkeâÙee nw-
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-125-126
UGC 73 D–2010
60. JewYeeef<ekeâ keânueeles nQ - UGC 73 D–2013
(A) mebeKÙew: (B) pewefceveerÙew:
(A) yeewæe: (B) meebKÙee:
(C) heeMeghelew: (D) yeewæw:
(C) ceerceebmekeâe: (D) pewvee:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-112-113
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne , hespe-126,134
55. yeewæoMe&ve ceW mecØeoeÙe nQ - UGC 73 J–2013
61. MetvÙeJeeefove: FefvõÙeØelÙe#eb peieled cevÙevles -
(A) <ešd (B) $eÙe: UGC 73 D–2013
(C) ÛelJeej: (D) he_Ûe (A) melÙeefceefle (B) vemelÙeefceefle
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-125 (C) melÙeemelÙeesYeÙeefceefle (D) DeefveJe&ÛeveerÙeefceefle
56. Iešeefokebâ meJeË efJe%eeve™heefceefle mJeerkegâJe&efvle - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-127
UGC 73 J–2013 62. ‘Ùe$e ÙeoOÙeememlemÙewJe efJehejerleOece&lJekeâuheveeceeÛe#eles:'
(A) pewvee: (B) JewMesef<ekeâe: Fefle celeced – UGC 73 D–2013
(C) Jesoeefvlevee: (D) yeewæe: (A) DeKÙeeefleJeeefoveeced (B) MetvÙeJeeefoveeced
œeesle–Jesoevlemeej -mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-134 (C) DeelceKÙeeefleJeeefoveeced (D) DevÙeLeeKÙeeefleJeeefoveeced
57. meJee&efmleJeeoer Jele&les– DU-M.phil– 2016 œees l e– yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced-mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, hespe–7,9
(A) MetvÙeJeeoer (B) efJe%eeveJeeoer 63. oes ØeceeCe mJeerkeâej keâjles nQ - UGC 73 S–2013

(C) JewYeeef<ekeâ (D) meew$eeefvlekeâ (A) hetJe&ceerceebmekeâe: (B) yeewæe:


(C) Ùeesefieve: (D) pewvee:
œeesle– (i) YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-134
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ßeerkeâevle heeC[sÙe, hespe– 157
(ii) YeejleerÙe oMe&ve - ßeerkeâevle heeC[sÙe, hespe–137
64. ‘DeeueÙe efJe%eeve’ keâes mJeerkeâej keâjles nQ -
58. heg_pe mes heg_pe keâer Glheefòe ceeveles nQ-UGC 73 J–2013
UGC 73 S–2013
(A) ÛeeJee&keâe: (B) yeewæe: (A) Jesoeefvleve: (B) yeewæe:
(C) pewvee: (D) JewMesef<ekeâe: (C) ueewefkeâkeâe: (D) heeMÛeeòÙeefJe%eeefveve:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-134 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo, efmevne hespe-130
52. (B) 53. (D) 54. (D) 55. (C) 56. (D) 57. (C) 58. (B) 59. (A) 60. (A) 61. (D)
62. (B) 63. (B) 64. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 467
65. nerveÙeeve- ceneÙeeve ceW Jew<ecÙe nw - UGC 73 J–2014 72. DeOemleves<eg efJe™heb efJeefÛevegle– MH-SET– 2013
(A) YeieJeefÉ<eÙes (B) peerJemJe™heefJe<eÙes (A) jlve$eÙeced (B) mÙeeÉeo:
(C) peieefÉ<eÙes (D) cees#eefJe<eÙes (C) Ûesleveeue#eCees peerJe: (D) YeeJeveeÛeleg„Ùeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-141 œees l e–Yeejleer Ùe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-148,154,159
66. ØeceeCeØecesÙeeefoJÙeJenejmÙeeheejceeefLe&keâ mJeerkeâej keâjles nQ- 73. ‘vewjelceJeeo’ ceeveles nwb - UGC 73 D–1997
UGC 73 J–2014 (A) yeewæ (B) pewve
(A) MetvÙeJeeefove: (B) DeÉwefleve: (C) vewÙeeefÙekeâ (D) ceerceebmekeâ
(C) #eCeYeÁJeeefove: (D) efJe%eeveJeeefove: œeesle–YeejleerÙeoMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-55
œeesle– 74. efJe%eeveJeeo keâes ceeveles nQ-UGC 73 J–1998 D–1999
67. yeewæoMe&ve ceW DeeÙeleve nQ - (A) Jesoeefvleve: (B) ceerceebmekeâe:
UGC 73 J–2014, BHU AET–2011 (C) ÙeesieeÛeeje: (D) yeewæe:
(A) 12 (B) 13 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-90, 91
(C) 15 (D) 18
75. peieled keâes melÙe ceevelee nw- UGC 73 J–1999
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-112-113
(A) MetvÙeJeeo (B) DeÉwleJeeo
68. yeewæoMe&veØeceeCeceerceebmeeÙee: ØelÙe#eYesoe: meefvle–
(C) efJe%eeveJeeo (D) efJeefMe<šeÉwleJeeo
JNU MET– 2015
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe– 322, 323
(A) eqveefJe&keâuhekeâ: meefJekeâuhekeâMÛe
76. yeewæoMe&ves keâejCekeâeÙe&efmeæevlemÙe keâe meb%eeÓefmle-
(B) ØelÙe#eb hejes#eb Ûe UP GDC–2014
(C) FefvõÙeceevememJemebJesoveÙeesefieØelÙe#eeefCe (A) melkeâeÙe&Jeeo: (B) DemelkeâeÙe&Jeeo:
(D) ØelÙe#eb hejes#ecehejes#eb Ûe (C) ØeleerlÙemeceglheeoJeeo: (D) efJeJele&Jeeo:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-156-157 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& $e+ef<e, hespe-79
69. veeieepeg&ve: keâmÙe oMe&vemÙe DeeÛeeÙe&:? 77. cenemeebefIekeâeefo yeewæheefj<eod keâer MeeKeeÙeW nQ -
BHU Sh.ET–2013 UGC 73 D–2013
(A) pewveoMe&vemÙe (B) yeewæoMe&vemÙe (A) veJe (B) ÉeoMe
(C) Jew<CeJeoMe&vemÙe (D) JesoevleoMe&vemÙe (C) efleœe: (D) ÛelJeeefj
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-126 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe–145
70. S<eg efkebâ oMe&veb Øeeke=âleYee<eeÙeeb efueefKeleced - 78. MeyoØeceeCe keâes mJeerkeâej veneR keâjles nQ -
BHU Sh.ET–2008 UGC 73 D–2014
(A) yeewæced (B) ÛeeJee&keâ (A) yeewæe: (B) ieewleceerÙee:
(C) pewveced (D) MewJeced (C) mebeKÙee: (D) heewjeefCekeâe:
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe– 144 œeesle–meJe&oMe&ve meb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e’, hespe-88
71. DeOemleves<eg heÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–yee¢eeÙeeLe&MetvÙelJeb 79. yeewæoMe&ve kesâ Devleie&le ceeOÙeefcekeâ oMe&ve kesâ Øeefleheeokeâ
kesâ ØeefleheeoÙeefvle? MH- SET– 2013 Les? UP TGT- S.S– 2001
(A) ÙeesieeÛeeje: (B) ceeOÙeefcekeâe: (A) veeieepe&gve (B) DeMJeIees<e
(C) meew$eeefvlekeâe: (D) JewYeeef<ekeâe: (C) Gheieghle (D) Oece&keâerefle&
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-32 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-70
65. (D) 66. (A) 67. (A) 68. (C) 69. (B) 70. (C) 71. (A) 72. (D) 73. (A) 74. (C)
75. (D) 76. (C) 77. (A) 78. (A) 79. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 468
80. keâmÙe celesve efveefJe&keâuhekeâcesJe ØelÙe#eb YeJeefle ? 86. yeewæcele kesâ ØeceeCe keâe ceevÙe ue#eCe nw-
JNU MET–2014 BHU AET–2011
(A) pewveoMe&veced (B) vÙeeÙe: (A)ØeceekeâjCeb ØeceeCeced (B) DeefJemebJeeefo%eeveb ØeceeCeced
(C) meebKÙe: (D) yeewæceleced (C) DevegefceeflekeâjCeb ØeceeCeced (D) De%eeleeLe&%eehekebâ ØeceeCeced
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-84,85 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-120
81. yeewæoMe&vemÙe Øeefmeæ: efmeæevle: Deefmle - 87. keâeÙe&keâejCeefmeæevle: yeewæoMe&ves keâLÙeles?
JNU MET–2014 DU M.phil– 2016
(A) ØeleerlÙemeceglheeo: (B) efJeJele&Jeeo: (A) ØeleerlÙemeceglheeo: (B) ÉeoMeefveoeveced
(C) efyecyeØeefleefyecyeJeeo: (D) DeeYeemeJeeo: (C) ceOÙeceØeefleheoe (D) Gòeâe: meJex efJekeâuhee: meceerÛeervee:
œeesle–yeewæoMe&ve-ceerceebmee - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe- 60 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe– 49-50
82. yegæ kesâ GheosMeeW keâer Yee<ee Leer - BHU AET–2011 88. (i) yeewæoMe&vesve keâefle ØeceeCeeefve mJeerke=âleeefve?
(A) ceeieOeer Ùee heeueer (B) mebmke=âle (ii) yeewæ DeeÛeeÙe& ØeceeCeeW keâer mebKÙee ceeveles nQ -
(C) yeewæ mebmke=âle (D) DeOe&ceeieOeer Øeeke=âle BHU AET–2011, JNU MET–2015
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-105 (A) Ú: (B) heeBÛe
83. yeewæeW kesâ cegKÙe oeMe&efvekeâ ØemLeeveeW keâer mebKÙee nw- (C) Ûeej (D) oes
BHU AET–2011 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-88
(A) Ûeej (B) heeBÛe 89. JemegyevOeg keâer ke=âefle nw - BHU AET–2011
(C) leerve (D) oes (A) efJebMeeflekeâe (B) ceneÙeeve
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe- 32 (C) ceOÙeevleefJeYebie (D) heÃeYetefce
84. (i) MetvÙeleeefmeæevle kesâ cegKÙe Øeefle<"ehekeâ DeeÛeeÙe& nQ- œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-GcesMe efceße, hespe-164
(ii) MetvÙeJeeomÙe ØeJele&keâ: - BHU AET–2011, 90. yeewæoMe&ves YeeJeveeÛeleg<šÙes efkebâ veesheefo<šced?
(iii) MetvÙeJeeomÙe ØeJele&keâ: keâ: Deefmle? UGC-25-JL– 2016
(iv) MetvÙeJeeomÙe ØeJeòeâe keâ: Deefmle? (A) meJeË #eefCekebâ #eefCekeâced (B) mJeue#eCeb mJeue#eCeced
CVVET-2015, UGC 73 D–2004, 2009 (C)meeceevÙeb meeceevÙeced (D) MetvÙeb MetvÙeced
(A) veeieepeg&ve: (B) JemegyevOeg:
œeesle–meJe&oMe&ve meb«en - GceeMe¿j Mecee& $e+ef<e, hespe-31
(C) Deme”: (D) veeiemesve: 91. yeewæ efvekeâeÙeeW keâer mebKÙee nw - BHU AET–2011
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-126 (A) 28 (B) 18
85. veeieepeg&ve peieled keâes ceeveles nQ - BHU AET–2011 (C) 05 (D) 14
(A) efve:mJeYeeJeJeeo Deewj MetvÙe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-GcesMe efceße, hespe-143
(B) MeeMJele Deewj memJeYeeJe 92. mkeâvOeeW keâer mebKÙee nw - BHU AET–2011
(C) GÛÚso Deewj DemeledmJeYeeJe (A) leerve (B) Ûeej
(D) efvelÙe Deewj DeveglheVe (C) Ú: (D) heeBÛe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-126, 127 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe-152
80. (D) 81. (A) 82. (A) 83. (A) 84. (A) 85. (A) 86. (B) 87. (D) 88. (D) 89. (A)
90. (C) 91. (C) 92. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 469
93. yegæ kesâ Devegmeej og:KeeW keâe cegKÙe keâejCe nw- 101.#eefCekeâefJe%eeveJeeefove: kesâ - BHU AET–2011
BHU AET–2011 (A) yeewæe: (B) pewvee:
(A) YeJe (B) peeefle (C) vewÙeeefÙekeâe: (D) ceerceebmekeâe:
(C) le=<Cee (D) DeefJeÅee
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-121
œeesle–(i) YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-53, 54
102. pewveoMe&ve kesâ Devegmeej Deelcee keâe heefjceeCe neslee nw-
(ii) YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe–107
UP GDC–2012
94. efveefJe&keâuhekebâ %eeveefceefle - BHU AET–2012
(A) DeCeg (B) hejcecenled
(A) yeewæe: (B) leeefke&âkeâe:
(C) ceOÙececed (D) ÜmJe
(C) meebKÙee: (D) Meeefyokeâe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe– 97
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-85
103. (i) mehleYe”erveÙe efkeâmeceW nw-BHU MET–2010, 2016
95. #eefCekeâefJe%eeveJeeoer leeJeled - BHU AET–2012
(ii) mehleYeÁerveÙe efkeâmemes mecyeæ nw?
(A) JewYeeef<ekeâ: (B) ceeOÙeefcekeâ:
(C) ÙeesieeÛeej: (D) meew$eeefvlekeâ: (iii) mehleYe”erveÙe keâes keâewve ceeveles nQ?
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-121,130-131 (iv) mehleYe”ervÙeeÙe: kewâ: De”erke=âle:?
96. YeieJeeved yegæ efkeâme Oece& kesâ mebmLeehekeâ nQ - UGC 73 J–1999, K-SET–2013, CVVET–2015
BHU AET–2010, 2011 (A) yeewæoMe&ve (B) pewveoMe&ve
(A) pewveOece& (B) yeewæOece& (C) meebKÙeoMe&ve (D) vÙeeÙeoMe&ve
(C) ÙentoerOece& (D) meeBF&Oece& œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-149
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-104-105 104. veeefmlekeâoMe&ve nw-BHU MET–2010, UGC 73 D–2005
97. ‘yegefæjelcee’ mes mecyeefvOele nw ? BHU MET–2015 (A) pewveoMe&ve (B) ÙeesieoMe&ve
(A) ÛeeJee&keâ (B) yeewæ (C) vÙeeÙeoMe&ve (D) JesoevleoMe&ve
(C) Jesoevle (D) ceerceebmee œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-143
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–103 105. (i) pewveoMe&vemÙe cetueØeJele&keâ: - BHU MET–2010
98. yeewæoMe&vemÙe efkeâÙevlees Yesoe: meefvle? GJ SET–2013
(ii) pewveoMe&ve kesâ ØeCeslee nQ- AWES-TGT–2010, 2011
(A) $eÙe: (B) he_Ûe
(A) $e+<eYeosJe (ceneJeerj mJeeceer)
(C) ÛelJeej: (D) mehle
(B) hele_peefue
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-125
(C) pewefceefve
99. meew$eeefvlekeâmecØeoeÙe: mecyeæ Deefmle - UP GIC–2015
(D) yegæ
(A) yeewæoMe&vesve (B) pewveoMe&vesve
(C) ÛeeJee&keâoMe&vesve (D) ÙeesieoMe&vesve œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-143
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe-149 106. ‘veJeleòJeeefve levceles’ efkeâmekeâe cele nw ?
100. S<ee yeewæmÙe MeeKee veeefmle - AWES TGT–2010 UGC 73 J–2010
(A) Oece&Ùeeve (B) nerveÙeeve (A) yeewæceles (B) pewveceles
(C) ceneÙeeve (D) keâesÓefhe Ùegkeälees ve Jele&les (C) meebKÙeceles (D) pewefceefveceles
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-138 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-162
93. (D) 94. (A) 95. (C) 96. (B) 97. (B) 98. (C) 99. (A) 100. (A) 101. (A) 102. (C)
103. (B) 104. (A) 105. (A) 106. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 470
107. ‘leerve jlve’ Éeje cegefòeâ nesleer nw, efkeâme Oece& kesâ Devegmeej– 111. pewve Deewj yeewæeW ceW meceeveleòJe neslee nw-
UGC 09-J– 2009 UGC 73 D–2012
(A) yeewæOece& (B) pewveOece& (A) peieefvceLÙeelJeced (B) F&MJejeefmlelJeeYeeJe:
(C) vÙeeÙe (D) meebKÙe (C) ØelÙe#eØeeceeCÙeced (D) meòee$ewefJeOÙeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-159 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-143
108. DeOemleves<eg heÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– pewvecelesve 112. DeveskeâevleJeeo oMe&ve keâe efmeæevle nw -
Deen&lmJe™heb efkeâced? MH SET– 2013 UGC 73 J–1998, 2014
(A) meJe&%ees efpelejeieeefooes<e: $ewueeskeäÙehetefpele: pewve
(A) (B) yeewæ
(B) YegJeveeveecegheeoeveb keâlee& peerJeefveÙeecekeâ: (C) ÛeeJee&keâ (D) meebKÙe
(C) mJelev$ees YeJeeved efveoex<eesÓMes<emeodiegCe: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-146
113. pewve ceW DeefmlekeâeÙe keâer mebKÙee nw - UGC 73 D–1994
(D) meJe&%e: meJe&keâle=&lJeeled meeOevee”heâuew: men Ùees Ùeppeeveeefle
kegâ®les me: (A) Ûeej (B) heeBÛe
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’,hespe-103 (C) leerve (D) oes
109. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-39
MH SET– 2013 114. pewveoMe&veb kebâ efmeæevleb ve cevÙeles– UGC-25-J– 2016
(keâ) me Jee S<e heg®<eesÓvvejmeceÙe: 1. DehejÛeeJee&keâ: (A) keâce&Jeemeveeefmeæevleced
(Ke) Deelcee Jew peeÙeles heg$e: 2. DeefleØeeke=âle: (B) keâce&HeâuemÙe ›eâcepevÙeleeefmeæevleced
(ie) DevÙeesÓvlej DeelceceveesceÙe: 3.ÛeeJee&keâ: (C) keâce&HeâueveeMeefmeæevleced
(Ie) yeÇtÙeg: les n ØeeCe: Øepeeheefleb 4. DevÙeÛeeJee&keâ: (D) Deelcevees efvelÙeleeefmeæevleced
efhelejceslÙeyeÇtÙeg: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-152
keâ Ke ie Ie 115. (i) ‘ØeleerlÙemeceglheeo’ kesâ meceLe&keâ nQ -
(A) 1 3 2 4 (ii) ØeleerlÙemeceglheeoJeeo: Devesve oMe&veMeem$esCe mecyeæ:–
(B) 1 4 3 2 UGC 73 D–1994, CVVET–2015
(C) 3 2 4 1 (A) pewve (B) yeewæ
(D) 4 1 2 3
(C) ÛeeJee&keâ (D) ceerceebmekeâ
œeesle–Jesoevlemeej - jekesâMe Meem$eer, hespe–216
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-111
110. (i) ‘mÙeeodJeeo:’ keâmÙe oMe&vemÙe efmeæevleesÓefmle ?
116. mehleYe”erveÙe ceW ‘mÙeeled’ Meyo Åeeslekeâ neslee nw-
(ii) mÙeeÉeomÙe Øeefleheeoveb ke=âleced - BHU MET–2011,
UGC 73 D–2014
(iii) ‘mÙeeodJeeo’ efmeæevle nw - 2012, (A) meeÂMÙemÙe (B) efJejesOemÙe
(iv) mÙeeodJeeo .................... keâe DeefYecele nw? (C) YesomÙe (D) DeveskeâevlemÙe
(v) mÙeeodJeeoced De”erkegâJe&efvle? œeesle–pewveoMe&vemeej - vejsvõ kegâceej Mecee&, hespe–265
UGC 73 J–1991, 2005, 2011, 2012 D–1999, 2006,
117. pewveeW keâe jeceeÙeCe keânueelee nw - BHU AET–2011
UP GIC–2012, UP GDC–2014
(A) heodcehegjeCe (B) DeeefohegjeCe
(A) yeewæoMe&ve (B) ÛeeJee&keâoMe&ve
(C) GòejhegjeCe (D) nefjJebMehegjeCe
(C) pewveoMe&ve (D) ceeOJeoMe&ve
œeesle–pewveoMe&vemeej – vejsvõ kegâceej Mecee&, hespe-(xvii) œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-12), hespe–235

107. (B) 108. (A) 109. (C) 110. (C) 111. (B) 112. (A) 113. (B) 114. (C) 115. (B) 116. (D)
117. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 471
118. pewveoMe&ve keâe otmeje veece nw- BHU AET–2011 125. keâewve-mee õJÙe DeefmlekeâeÙe veneR nw- BHU AET–2011
(A) ßeceCeoMe&ve (B) megieleoMe&ve (A) keâeueõJÙe (B) peerJeõJÙe
(C) meebKÙeoMe&ve (D) DeewuetkeäÙeoMe&ve (C) DeekeâeMeõJÙe (D) Oece&õJÙe
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe–13 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-154
119. pewveeW keâe Skeâ mecØeoeÙe nw - BHU AET–2011 126. pewveoMe&veevegmeejb ‘mecÙeioMe&ve-%eeve-Ûeefj$eeefCe................’~
(A) heerleecyej (B) efoiecyej UGC 25 D– 2015
(C) jeOeemJeeceer (D) ceeOÙeefcekeâ (A) peerJe: (B) cees#eceeie&:
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe – 99 (C) ceve: heÙee&Ùe: (D) cees#e:

120. pewveoMe&veevegmeejb õJÙes<eg ef›eâÙeeMeerueleeb me_ÛeejÙeefle– œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-peieoerMeÛevõ efceße, hespe-233


DU-M.phil– 2016 127. YeieJeeved ceneJeerj keâer ceelee keâe veece nw-
BHU AET–2011
(A) mkeâvOe: (B) keâeue:
(A) ce®osJeer (B) ef$eMeueeosJeer
(C) Oece&: (D) DeOece&:
(C) JeeceeosJeer (D) FvõeCeer
œeesle– (i) pewveoMe&vemeej - vejsvõ kegâceej Mecee&, hespe–xiv
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-MeesYee efveiece, hespe-77
(ii) mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-12), hespe–70
128. ‘Â<šJeoevegßeefJekeâ:’ FlÙe$e DeevegßeefJekeâheomÙeeLe&:.....
121. pewveeW keâe Skeâ «evLe nw - BHU AET–2011
GJ-SET– 2016
(A) <ešdKeC[eiece (B) yeeFefyeue
(A) heewjeefCekeâ: (B) veeefmlekeâ:
(C) kegâjeve (D) ßeerceodYeeieJele
(C) Jewefokeâ: (D) yeewæ:
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - vevoefkeâMeesj osJejepe, hespe– 107 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe- jekesâMe MeeŒeer, hespe-5
122. efoiecyej Deeiece«evLeeW keâer cegKÙe Yee<ee nw -
129. YeieJeeved ceneJeerj keâer efveJee&Ce Yetefce nw-
BHU AET–2011
BHU AET–2011
(A) ceeieOeer (B) DeOe&ceeieOeer (A) heeJeehegjer (B) meccesoefMeKej
(C) Meewjmesveer (D) ceneje<š^er (C) kewâueeMe heJe&le (D) efiejveej
œeesle–Yee<eeefJe%eeve SJeb Yee<eeMeeŒe–keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-438 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-MeesYee efveiece, hespe-79
123. Ceceeskeâej cev$e ceW efkeâmekeâes vecemkeâej efkeâÙee ieÙee nw - 130. pewve DeeieceeW keâer cetueYee<ee nw - BHU AET–2011
BHU AET–2011 (A) heeefue (B) Øeeke=âle
(A) ieCesMepeer (B) efMeJe peer (C) mebmkeâ=le (D) DeheYebÇMe
(C) he_Ûehejces<"er (D) YejleÛe›eâJeleer& œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-144
œeesle– ietieue meÛe& 131. (i) pewveoMe&ve ceW efkeâleves leerLeËkeâj ngÙes–
124. ceneJeerj YeieJeeved keâe ØeLece GheosMe ngDee - (ii) JeOe&ceeveceneJeerj: pewveleerLe&¿js<eg keâlece:–
BHU AET–2011
CVVET-2015 UGC 09 J– 2008
(A) kewâueeMeheJe&le hej (B) jepeie=n ceW (A) De<šeoMe: (B) $eÙeesoMe:
(C) JeejeCemeer ceW (D) mecYesoefMeKej
(C) <ees[Me: (D) ÛelegefJeËMe:
œeesle– ietieue meÛe& œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-143
118. (A) 119. (B) 120. (C) 121. (A) 122. (B) 123. (B) 124. (B) 125. (A) 126. (B) 127. (B)
128. (C) 129. (A) 130. (B) 131. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 472
132. heeBÛe ›eleeW ceW veece veneR Deelee - BHU AET–2011 139. efJeheÙe&Ùe nw - UGC 73 J–2008
(A) Deefnbmee (B) Deheefj«en (A) heoeLe&efJeMes<e: (B) jmeefJeMes<e:
(C) yeÇÿeÛeÙe& (D) #ecee (C) DeYeeJeefJeMes<e: (D) DeÙeLeeLe&efJeMes<e:

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-99 œeesle–leke&âYee<ee- ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-14


140. ‘‘DeewuetkeäÙeoMe&veced’ Fefle meb%eÙee Øeefmeæb oMe&veceefmle -
133. YeÁervÙeeÙees pewvecelesve keâefleefJeOeced? GJ-SET–2013
UP GDC–2012
(A) heÃeefJeOe: (B) mehleefJeOe: (A) meebKÙeoMe&veced (B) ÙeesieoMe&veced
(C) De°efJeOe: (D) veJeefJeOe: (C) JewMesef<ekeâoMe&veced (D) ceerceebmeeoMe&veced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-34 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-336
134. pewveoMe&ve kesâ Devegmeej peerJe nw - BHU AET–2011 141. (i) JewMesef<ekeâ met$eeW kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ -
(A) DeekeâeMe ØeceeCe (B) DeCeg ØeceeCe (ii) JewMesef<ekeâ oMe&ve keâs ØeJele&keâ keâewve nQ?
BHU MET–2008, 2016
(C) ueeskeâ ØeceeCe (D) osn ØeceeCe
ieewlece
(A) (B) keâCeeo
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe-97
(C) hele_peefue (D) yeeojeÙeCe
135. pewveoMe&ves õJÙemÙe Yesoeveeb mebKÙee Deefmle-
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-203
UP GIC–2015
142. (i) DeOemleves<eg heÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle –
(A) 9 (B) 5
(ii) ÛelegCeeË yeewæeveeces<eecegefòeâ: Øekeâerefle&lee~
(C) 7 (D) 3
MH SET– 2013
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-12), hespe–67-69
(A) og:KeesÛÚsomecYeJee
136. ‘Den&led’ FlÙemÙe Øeefleheeokebâ oMe&veceefmle -UP GIC–2012
(B) jeieeefo%eevemevleeveJeemeveesÛÚsomecYeJee
(A) ÛeeJee&keâoMe&veced (B) yeewæoMe&veced (C) keâce&yevOeveme™hee
(C) pewveoMe&veced (D) JesoevleoMe&veced (D) De%eeveesÛÚsomecYeJee
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-29 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe– 89
137. ‘Devegòece’ keâe keäÙee DeLe& nw ? BHU MET–2013 143. hejceeCegefmeæevle: keâefmceved oMe&ves ØeefleheeÅeles–
(A) pees DeÛÚe veneR nw KL SET– 2014
(B) Gòecelee keâe DeYeeJe ceerceebmeeÙeeced
(A) (B) vÙeeÙes
(C) JewMesef<ekesâ (D) Éwles
(C) efpememes Glke=â<š keâesF& Deewj ve nes
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe– 197
(D) JÙeLe&
144. vewÙeeefÙekeâceles cees#e: veece keâ:? KL SET– 2015
œeesle– efMeMegheeueJeOe (1/27)-leeefjCeerMe Pee, hespe– 60
(A) DeelÙeefvlekeâog:KeOJebme:
138. keâeueeveJeefÛÚVe ØeCeJeJeeÛÙe neslee nw - (B) mJekeâòe&JÙelJeØekeâejkeâyeesOeevegketâuees JÙeeheej:
UGC 73 D–2014 (C) MeyoØeke=âeflejheYeübMe:
(A) Oece&: (B) Jeso: (D) %eeveefJe<eÙeleeÓJeÛÚsokeâlJecesJes<šmeeOevelJeced
(C) F&MJej: (D) Øeke=âefle: œeesle–(i) YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe– 187
heeleÀeueÙeesieoMe&veced (1.26,27)-megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, hespe-92,93 (ii) leke&âYee<ee - iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe– 532

132. (D) 133. (B) 134. (D) 135. (C) 136. (C) 137. (C) 138. (C) 139. (D) 140. (C) 141. (B)
142. (B) 143. (C) 144. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 473
145. vewÙeeefÙekeâceleevegmeejsCe ‘Ûew$e: heÛeefle’ Fefle JeekeäÙemÙe 152. ‘‘Devegceeve ØeceeCe kesâ Éeje F&MJej keâer efmeefæ nesleer nw’’-
keâerÂMe: MeeyoyeesOe:? RPSC SET– 2015 Ùen cele nw - UGC 73 D–2012
(A) efJeefkeäuelÙeØeefleketâueJÙeeheejevegketâue (A) yeewæeveeced (B) pewveeveeced
(B) efJeefkeäuelÙevegketâueJÙeeheejevegketâue
(C) ÛeeJee&keâeCeeced (D) vewÙeeefÙekeâeveeced
(C) ef›eâÙeevlejeÓÓkeâe*d#eeslÙehekeâleeÓJeÛÚskeâ
œeesle–vÙeeÙeoMe&ve (JeelmÙeeÙeve Yee<Ùe) {gefC{jepeMeeŒeer, hespe-478
(D) ØelÙeÙeeLe&meceeveeefOekeâjCe
153. ‘‘DeeKÙeeleeLe& ke=âefle nw’’ Fmes keânles nQ-
œeesle–keâeefjkeâeJeueer - ueeskeâceefCe oeneue, hespe–81-83
UGC 73 J–2013
146. mheMeea heoeLe& nw- BHU Sh.ET–2011
(A) peue (B) Deefive
Meeefyokeâe:
(A) (B) vÙeeÙeveÙe%ee:

(C) DeekeâeMe (D) JeeÙeg (C) hetJe&ceerceebmekeâe: (D) Jesoeefvleve:


œeesle–YeejleerÙe oMe&ve -GcesMe efceße, hespe-230 œeesle–<ešd oMe&veced - vevoueeue oMeesje, hespe– 265
147. heeruegheekeâJeeefove: kesâ ? 154. F&MJejelceefve megKeb veeefmle - UGC 73 J–2013
BHU AET–2011, UGC 25 D–2007 (A) Oecee&YeeJeeled (B) meece«eŸeeYeeJeeled
(A) vewÙeeefÙekeâe: (B) JewMesef<ekeâe: (C) ™heeYeeJeeled (D) ceve: mebÙeesieeled
(C) Jesoeefvleve: (D) ceerceebmekeâe:
œeesle–
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-238
155. ‘JÙeJenejeoefhe Meefòeâ«enes YeJeefle’ Fefle mJeerkegâJe&efvle -
148. keâewve Ùen ceeveles nQ efkeâ Jesoevle JeekeäÙe efvejLe&keâ nQ ?
UGC 73 J–2013
keäÙeeWefkeâ Jes keâesF& ef›eâÙee veneR keâjless -UGC 73 J–2008
(A) hetJe&ceerceebmekeâe: (B) vewÙeeefÙekeâe:
(A) megjsMJej: (B) ßeern<e&:
(C) pewefceefve: (D) keâCeeo: (C) Jesoeefvleve: (D) meebKÙee:
œeesle– œeesle–meeefnlÙeohe&Ce – jepesvõ efceße, hespe-149
149. hejceeCegefmeæevlemÙe ØeJele&keâ: oMe&vekeâejesÓefmle - 156. ‘Devegceeve ØeceeCeiecÙe F&MJej’ Ùen ceeveles nQ-
UGC 73 D–2013 UGC 73 D–2013
(A) ye=nmheefle: (B) keâefheue: (A) vÙeeÙeveÙe%ee: (B) ØelÙe#eØeceeCeJeeefove:
(C) pewefceefve: (D) keâCeeo: (C) keâce&keâeefC[ve: (D) leeefv$ekeâe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-223,224 œeesle–vÙeeÙeoMe&ve (JeelmÙeeÙeveYee<Ùe)-{gefC{jepe Meem$eer, hespe–278
150. efkebâ veece ØecesÙeced ? BHU AET–2012
157. lece keâes õJÙe veneR ceeveles nQ - UGC 73 –2013
(A) ØeceeÙee: efJe<eÙe: (B) Øeceelee
(A) hetJe&ceerceebmekeâe: (B) Jesoeefvleve:
(C) ØeceeÙee: keâjCeced (D) efJeMes<eCeced
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe–175 (C) vewÙeeefÙekeâe: (D) Ùeesefieve:

151. veJÙevÙeeÙe kesâ ØeJeòe&keâ nQ - UGC 73 D–1996,2012 œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe– 195
(A) GoÙeve: (B) ie”sMe: 158. ‘Jeso: heew®<esÙe:’ Ssmee keânles nQ - UGC 73 S–2013
(C) JeeÛemheefle: (D) ieewlece: (A) Jesoeefvleve: (B) vewÙeeefÙekeâe:
œeesle–(i) leke&âYee<ee- ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe Yet0- 24 (C) ceerceebmekeâe: (D) heewjeefCekeâe:
(ii) YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-174 mebmke=âle-Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, Yet. hespe– 59
145. (B) 146. (D) 147. (B) 148. (C) 149. (D) 150. (A) 151. (B) 152. (D) 153. (C) 154. (A)
155. (B) 156. (A) 157. (C) 158. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 474
159. Jeso keâes heew®<esÙelJe keâewve ceevelee nw? BHU AET–2010 167. vÙeeÙeoMe&ves DeOÙeeÙee: keâefle ? BHU AET–2010
(A) Jesoeefvleve: (B) ceerceebmekeâe: (A) ÛelJeej: (B) he_Ûe
(C) ÛeeJee&keâe: (D) vewÙeeefÙekeâe: (C) <ešd (D) $eÙe:
œeesle– (i) YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe– 10 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-179
(ii) mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme - yeueosJe GheeOÙeeÙe, Yet. hespe–59 168. vÙeeÙeoMe&vemÙe ØeLeceb met$eb efkeâced - BHU AET–2010
160. ‘ØeeceeCÙecevegJÙeJemeeÙesve ie=¢eles’ Fefle keâmÙe celeced - (A) og:Kepevce......... (B) ØeceeCeØecesÙe ..........
UGC 25 J–2007 (C) me ef É ef JeOe .......... (D) DeehleJeekeäÙeced ..........
(A) vewÙeeefÙekeâmÙe (B) Jesoeefvleve: œeesle– (i) meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe- 385
(C) ØeYeekeâjceerceebmekeâmÙe (D) cegjeefjefceßemÙe (ii) leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-03
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe - 168-170 169. efvecveeef¿le ceW mes keâewve oeMe&efvekeâ F&MJej keâes Deueewefkeâkeâ
161. %eevemÙe ØelÙe#elJeb keâes ve mJeerkeâjesefle-UGC 25 J–2011 ™he ceW mJeerkeâej keâjles nQ? UGC-73-D– 2015
(A) vewÙeeefÙekeâ: (B) ØeYeekeâjceerceebmekeâ: (A) ÛeeJee& keâ (B) yeewæ /pewve
(C) Yeeóceerceebmekeâ: (D) cegjeefjefceße: (C) meebKÙe/ceerceebmekeâ (D) vÙeeÙe/JewMesef<ekeâ

œeesle– leke&âYee<ee, ßeer efveJeeme MeeŒeer, hespe-170 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-192-195-196
170. ØeeceeCÙe - DeØeeceeCÙeb keâmÙe oMe&vemÙe efJe<eÙe:?
162. vÙeeÙeceles heoeLe&lJeb efkeâceefmle - UGC 25 J–2011
AWES TGT–2010
(A) peeefle: (B) DeKeC[esheeefOe:
(A) meebKÙeoMe&vemÙe (B) vÙeeÙeoMe&vemÙe
(C) meKeC[esheeefOe: (D) heoeLee&vlejced
(C) ÙeesieoMe&vemÙe (D) JesoevleoMe&vemÙe
œeesle–leke&âYee<ee- ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-04
œeesle–leke&âYee<ee-ßeerefveJeemeMeeŒeer, hespe-169
163. mebmeie&ceÙee&oeJeeo keâes ceeveles nQ - UGC 73 D–1997
171. kegâceeefjueYeó FveceW mes keäÙee Les -
(A) ieoeOej (B) jIegveeLe UP GIC –2009, BHU MET–2000
(C) peÙeosJe (D) ceLegjeveeLe (A) JÙe_peveeJeeoer (B) meebKÙeceleevegÙeeÙeer
œeesle– (C) ceerceebmekeâ (D) vewÙeeefÙekeâ
164. mebmeiee&veJeieeefn %eeve nw- UGC 73 D–2014 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-191
(A) De%eeveced (B) efveefJe&keâuhekeâced 172. (i) ‘DeLeelees Oece&efpe%eemee’ efkeâme oMe&ve keâe met$e nw?
(C) meefJekeâuhekeâced (D) MeeyoyeesOe: (ii) ‘DeLeelees Oece&efpe%eemee’ Fefle met$eb kegâ$e Deefmle-
œeesle–leke&âYee<ee - iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe- 67,68 (iii) ‘DeLeelees Oece&efpe%eemee’ efkeâmekeâe met$e nw?
165. DemelkeâeÙe&JeeomÙe DeefYeØeeÙe: Deefmle- JNU MET–2014 BHU MET–2008, 2013, UGC 73 D–2006
(A) keâeÙeË meled keâejCes (B) keâeÙe&ced Demeled keâejCes (A)Gòejceerceebmee keâe (B) vÙeeÙeoMe&ve keâe
(C) Demeled keâeÙe&ced (D) Demeled keâejCeced (C) hetJe&ceerceebmee keâe (D) pewveoMe&ve keâe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-191 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-191
166. vÙeeÙeoMe&ves mJeerke=âle: ØecegKeefmeæevle: keâ:? GJ SET– 2013 173. ØeYeekeâj Les Skeâ- BHU MET–2014
(A) melkeâeÙe&Jeeo: (B) DemelkeâeÙe&Jeeo: (A) vewÙeeefÙekeâ (B) ceerceebmekeâ
(C) osnelceJeeo: (D) efJeJele&Jeeo: (C) pewveoeMe&efvekeâ (D) Jesoevleer
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-191,192 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-192
159. (C) 160. (A) 161. (A) 162. (A) 163. (A) 164. (B) 165. (C) 166. (B) 167. (B) 168. (B)
169. (D) 170. (B) 171. (C) 172. (C) 173. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 475
174. ceerceebmee oMe&ve kesâ Devegmeej Meyo nw–BHU MET– 2014 180. ßegefleØeceeCemÙe ØeeLecÙeb Øeefleheeefoleced Deefmle -
(A) DeefvelÙe (B) efvelÙe UGC 73 D–2004
(C) #eefCekeâ (D) efJekeâej (A) JewMesef<ekeâoMe&ve (B) pewveoMe&ve
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-198 (C) ceerceebmeeoMe&ve (D) vÙeeÙeoMe&ve
175. DeOemleves<eg heÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– ‘DeLeelees œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe–191
yeÇÿeefpe%eemee’ Fefle met$eb keâmÙe ØenjCeeÙe efveefce&leefceefle 181. (i) DeefYeefnleevJeÙeJeeefove: kesâ?
Me¿jeÛeeÙe&celeced– MH SET– 2013 (ii) DeefYeefnleevJeÙeJeeo kesâ ØeJele&keâ nQ?
(A) DeefJeÅeenslees: (B) ceeÙeenslees: (iii) DeefYeefnleevJeÙeJeeo: keâmÙe DeefYecele: -
(C) DeveLe&nslees: (D) peieodnslees: BHU AET–2011, UGC 73 D–1992, 1997, 2009
œeesle– (A) Jesoeefvleve: (B) vewÙeeefÙekeâe:
(C) ØeeYeekeâje: (D) Yeeóe:
176. DeOemleveJeekeä Ù eeveeb melÙeemelÙeheÙee& Ù es < eg meceer Û eer v eb
efJeefÛevegle– MH SET– 2013 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece, hespe-212
182. ‘ÉeoMeer’ Ùen efkeâmekeâe otmeje veece nw ?
(A) Me¿jeÛeeÙez: DeLeMeyo: ce”ueeLe&: Øeefleheeefole:
UGC 73 J–2008
(B) Me¿jeÛeeÙez: DeLeMeyo: DeefOekeâejeLe&: mJeerke=âle:
(A) ieewleceveÙemÙe (B) heele_peefueveÙemÙe
(C) Me¿jeÛeeÙez: DeLeMeyo: DeevevleÙee&Le&: oòle:
(C) yeeojeÙeCeveÙemÙe (D) pewefceefveveÙemÙe
(D) Me¿jeÛeeÙez: DeLeMeyo: ØeMveeLe&: De”erke=âle:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-241
(A) DemelÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced
183. pewefceefvemet$e ceW efkeâleves DeOÙeeÙe nQ - UGC 73 2008
(B) melÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced
(A) ÉeoMe (B) ÛelJeej:
(C) melÙeced, DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced (C) he_Ûe (D) De<šeoMe
(D) DemelÙeced, melÙeced, DemelÙeced, melÙeced œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße,hespe-241
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced-nvegceeveoeme peer <ešdMeem$eer, hespe–20 184. (i) ceerceebmeeoMe&ve ceW DeOÙeeÙe nQ -
177. DeOeesefueefKeles<eg efkebâ DeJewefokeâoMe&veb ve? K SET– 2014 (ii) ceerceebmeeoMe&ves keâefle DeOÙeeÙee: meefvle?
(A) pewveced (B) yeewæced UGC 73 D–1992 J–2009
(C) ÛeeJee&keâced (D) hetJe&ceerceebmee (A) oMe (B) ÛelJeej:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-191 (C) ÉeoMe (D) he_Ûe
178. hetJe&ceerceebmeeMeem$eb Jele&les - BHU AET–2012 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe 241
(A) %eevekeâeC[ØeOeeveced (B) keâce&keâeC[ØeOeeveced 185. (i) DeefvJeleeefYeOeeveJeeo kesâ hegjmkeâlee& nQ -
(C) keâeceMeeŒeced (D) Oece&MeeŒeced (ii) DeefvJeleeefYeOeeveJeeo kesâ ØeJele&keâ nQ?
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-240 (iii) DeefvJeleeefYeOeeveJeeo keâewve ceevelee nw?
UGC 73 D–1992, 1999, J–2009
179. ceerceebmeemet$ekeâej nQ- UGC 73 J–2005
(A) kegâceeefjueYeó: (B) ieewlece:
(A) JÙeeme (B) ieewlece
(C) cegjeefjefceße: (D) ØeYeekeâj:
(C) pewefceefve (D) keâefheue
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece, hespe-212
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-241
174. (B) 175. (C) 176. (A) 177. (D) 178. (B) 179. (C) 180. (C) 181. (D) 182. (D) 183. (A)
184. (C) 185. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 476
186. (i) DeYeeJe heoeLe& mJeerkeâej veneR keâjles - 193. ‘‘Jesosve ØeÙeespevecegefoMÙe efJeOeerÙeceeveesÓLe&: Oece&:’’ Ùen
(ii) DeYeeJe keâes Deefleefjòeâ heoeLe& veneR ceeveles - Oece& ue#eCe nw - UGC 73 J–2014
UGC 73 J–1998, 2011 (A) pewefceefvevÙeeÙeYee<Ùes (B) DeLe&meb«ens
(A) Yeeóe: (B) ØeeÛeervevewÙeeefÙekeâe: (C) ceerceebmeevÙeeÙeØekeâeMes (D) keâCeeoceles
(C) veJÙevewÙeeefÙekeâe: (D) ØeeYeekeâje: mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (veJece KeC[) hespe-419
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-209 194. pewefceefve .......... kesâ DeeÛeeÙe& nQ ? BHU MET–2011
187. (i) ØeYeekeâejeW kesâ Devegmeej ØeceeCe nQ-
(A) hetJe&ceerceebmee (B) vÙeeÙe
(ii) ØeYeekeâj kesâ cele ceW ØeceeCe nQ?
(C) Jesoevle (D) pewveoMe&ve
UGC 73 J–1991 D–2011
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, hespe- 240-241
(A) És (B) $eerefCe
195. %eeleleeheoeLe&: kesâve mJeerke=âle: - UGC 25 J–2011
(C) ÛelJeeefj (D) he_Ûe
(A) vewÙeeefÙekesâve (B) JewMesef<ekesâCe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece, hespe-210
(C) Yeóceerceebmekesâve (D) ØeYeekeâjceerceebmekesâve
188. (i) ceerceebmee ceW efue” neslee nw-
(ii) ceerceebmeeÙeeb efue”b YeJeefle - UGC 73 J–2012 œeesle–(1) YeejleerÙe oMe&ve – njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-286
(A) ÛelegefJe&Oeced (B) efÉefJeOeced (2) leke&âYee<ee, ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-162
(C) <e[defJeOeced (D) he_ÛeefJeOeced 196. keâ: peerJevecegeqkeäleb ve mJeerkeâjesefle - UGC 25 J–2011
œeesle–DeLe&meb«en- melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-76 (A) vewÙeeefÙekeâ: (B) ceerceebmekeâ:
189. pÙeesefle<šesce ceW heMegÙeeie nesles nQ- UGC 73 J–2012 (C) meebKÙe: (D) DeÉwleJesoevleer
(A) he_Ûe (B) mehle œeesle– YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece, hespe-219
(C) ÛelJeej: (D) $eÙe: 197. (i) meeÂMÙe keâes mJelev$e heoeLe& ceeveles nQ -
œeesle–DeLe&meb«en - melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe- 121 (ii) meeÂMÙe keâes Deefleefjòeâ heoeLe& ceeveles nQ?
190. hetJe&ceerceebmee ceW YeeJevee nw - UGC 73 D–2012 UGC 25 J–1995, UGC 73 D–1994, 1996
(A) mebmkeâejefJeMes<e: (B) JÙeeheejefJeMes<e: 1992, J–1998, 1999
(C) efÛevleeefJeMes<e: (D) Øeefle%eeefJeMes<e: (A) ØeYeekeâjceerceebmee (B) Yeóceerceebmee

œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-19 (C) Jesoevle (D) vÙeeÙeJewMesef<ekeâ


191. ‘‘hetefpeleefJeÛeejes ceerceebmeeMeyo:’’ Fefle JeÛeveb YeJeefle - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-287
UGC 73 D–2013 198. kegâceeefjueYeó kesâ Devegmeej Oece& nw-UGC 73 J–1991
(A) JeeÛemheefleefceßemÙe (B) meeÙeCeeÛeeÙe&mÙe (A) hetpee (B) Meem$eefJeefnle keâce&
(C) veeruekeâC"YeómÙe (D) ceeOeJeeÛeeÙe&mÙe (C) Ùe%e (D) Yeefòeâ
œeesle– œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-289
192. JesoeW keâe ØeeceeCÙe mJele: SJe efmeæ nw - 199. kegâceeefjue cele ceW ØeeceeCÙe «eenkeâ ØeceeCe nw -
UGC 73 S–2013 UGC 73 J–1991
(A) DeveJemLeeveeled (B) DeevevlÙeeled (A) ØelÙe#e (B) Devegceeve
(C) yegefæoes<eeYeeJeeled (D) ØelÙeefYe%eeefJejesOeeled (C) Meyo (D) DeLee&heefòe
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-675 œeesle–leke&âYee<ee - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-131
186. (D) 187. (D) 188. (B) 189. (D) 190. (B) 191. (A) 192. (A) 193. (C) 194. (A) 195. (C)
196. (B) 197. (A) 198. (B) 199. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 477
200. (i) Yeeócele ceW ØeceeCeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw? 207. ØeYeekeâj keâewve KÙeeefle ceeveles nQ - UGC 73 D–1997
(ii) Yeeóceles ØeceeCeeefve leeJeled– UGC 73 D–1992 (A) DeKÙeeefle (B) KÙeeefle
BHU AET–2012 (C) melKÙeeefle (D) DemelKÙeeefle
(A) Ú: (B) Dee"
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-209
(C) heeBÛe (D) meele
208. %eeve keâes DevegcesÙe ceeveles nQ - UGC 73 D–1997
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-210
(A) ceerceebmekeâ (B) Jesoevleer
201. ‘DeYeeJe’ keâes ØeceeCe mJeerkeâej keâjles nQ-
(C) vewÙeeefÙekeâ (D) JewÙeekeâjCe
(A) ØeYeekeâj (B) Yeeócele
(C) Jesoevleer (D) vewÙeeefÙekeâ
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-201
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-210 209. DevOekeâej keâes õJÙe ceeveles nQ - UGC 73 D–1997
202. ‘‘mJele: ØeeceeCÙeJeeo’’ mJeerkeâejles nQ-UGC 73 D–1994 (A) ØeYeekeâj ceerceebmekeâ (B) vewÙeeefÙekeâ
(A) ceerceebmekeâ (B) heewjeefCekeâ (C) Yeeó ceerceebmekeâ (D) Jesoevleer
(C) Jesoevleer (D) vewÙeeefÙekeâ œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe-246
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-208 210. ‘kegâceeefjue Yeó’ ceeveles nQ - UGC 73 J–1999
203. efkeâme ‘ØeeceeCÙeJeeo’ keâes ceeOJe ceeveles nQ - (A) DemelKÙeeefle (B) efJehejerleKÙeeefle
UGC 73 D–1994 (C) DevÙeLeeKÙeeefle (D) DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle
(A) mJele: (B) hejle: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-204
(C) oesveeW (D) keâesF& veneR 211. lece keâes Deefleefjòeâ heoeLe& ceeveles nQ-UGC 73 D–1999
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-321 (A) ceeOJe (B) ØeYeekeâj
204. Yeeóceerceebmekeâe: Jeoefvle - UK SLET–2015 (C) yeewæ (D) Yeeó
(A) ‘Jesoe: F&MJejke=âlee:’ Fefle œeesle–leke&âYee<ee - DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej, hespe-170
(B) ‘lece: heoeLe&&: veeefmle’ 212. GlheeoJÙeÙeOeÇewJÙeelcekeâ neslee nw? UGC 73 D–2013
(C) Jemlegve: ØelÙe#es ke=âles meefle ‘%eelelee’ GlheÅeles (A) JemleglelJeced (B) õJÙeced
(D) DeYeeJe: FefvõÙeieesÛej: YeJeefle ~ (C) peerJe: (D) Oece&:
œeesle– leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe– 161-162 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe- 93
205. Meefòeâ keâes Deefleefjòeâ heoeLe& ceeveles nQ -
213. mJele: ØeeceeCÙeb ØeeceeCÙeeÛesefle - BHU AET–2012
UGC 73 D–1996
(A) meebKÙee: (B) vewÙeeefÙekeâe:
(A) Yeeó (B) ØeYeekeâj
(C) yeewæe: (D) ceerceebmekeâe:
(C) ceeOJe (D) Me¿j
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe- 208
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-209
214. ØeeceeCÙeb ceerceebmeeÂ<šdÙee - BHU AET–2012
206. ‘ef$ehegšer ØelÙe#e’ keâes keâewve ceevelee nw -
UGC 73 D–1996 (A) hejle: (B) mJele:
(A) keâceueekeâj (B) ØeYeekeâj (C) GYeÙeelcekeâced (D) DevegYeÙeelcekeâced
(C) ceeOJe (D) peÙeleerLe& œeesle– (i) YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-208
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-212 (ii) YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-193

200. (A) 201. (B) 202. (A) 203. (A) 204. (C) 205. (B) 206. (B) 207. (A) 208. (A) 209. (C)
210. (B) 211. (D) 212. (A) 213. (D) 214. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 478
215. YeeóceerceebmeeoMe&ves efkeâÙevle: iegCee: meefvle– ceeOJeceles Jesoevleeveeb kegâ$e leelheÙe&ced? UGC 73 D–2008
222.
JNU M.phil/Ph.D– 2014 (A) DeefÉleerÙes yeÇÿeefCe (B) meØehe_Ûes yeÇÿeefCe
(A) SkeâesveefJebMeefle: (B) SkeâefJebMeefle: (C) meesheeefOekesâ yeÇÿeefCe (D) ßeerceVeejeÙeCemÙe meJeexòecelJes
(C) ÛelegefJeËMeefle: (D) he_ÛeefJebMeefle: œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e', hespe-253
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - vevo efkeâMeesj osJejepe, hespe– 470 223. (i) ceeOJeJesoevle kesâ Devegmeej peerJe Deewj hejceelcee keâe
216. yeewæe:...............YeeJeveÙee hejceheg®<eeLeË meeOeÙeefvle? mecyevOe keäÙee nw- UGC 73 D–2008
GJ SET– 2016
(A) mesJÙemesJekeâYeeJe: (B) Mes<eMesef<eYeeJe:
(A) efÉefJeOeÙee (B) ef$eefJeOeÙee
(C) MejerjMejerefjYeeJe: (D) pevÙepevekeâYeeJe:
(C) ÛelegefJe&OeÙee (D) he_ÛeefJeOeÙee
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e', hespe-223-24
œeesle– meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe– 31
224. (i) ceOJeeÛeeÙexCeceles peerJeyeÇÿeCees:
217. pewveceles peerJe:.............. GJ SET– 2016
(ii) ‘ÉwleJesoevles peerJeyeÇÿeCees: efkebâ ØeehÙeles?
(A) DeyeesOeelcekeâ: (B) yeesOeelcekeâ:
UGC 73 D–1994, J–2010
(C) mebyeesOeelcekeâ: (D) efveyeexOeelcekeâ:
(A) DeYeso: (B) Yeso:
œeesle– pewveoMe&vemeej - vejsvõ kegâceej Mecee&, hespe– 17
(C) YesoeYeso: (D) DeYeeJe:
218. ceerceebmeemet$eefceefle «evLes veJeceeOÙeeÙemÙe efJe<eÙe: keâ:?
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-321
JNU Mphil/Ph.D– 2014
225. ceOJeeÛeeÙe& kesâ cele ceW DeeieceeW keâe nw -
(A) meeceevÙeeefleosMe: (B) yeeOe:
UGC 73 J–2009
(C) efJeMes<eeefleosMe: (D) Tn:
(A) DeeveLe&keäÙeced (B) veeveeLe&lJeced
œeesle– DeLe&meb«en - jepesMJejMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe– 05
(C) Deheew®<esÙelJeced (D) DeÛÚsÅelJeced
219. yeÇÿe Deewj peerJe keâe Yeso nw - UGC 73 J–2005
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-321
(A) DeÉwleJesoevle (B) ceeOJeJesoevle
226. (i) ceOJeeÛeeÙe& kesâ cele ceW veejeÙeCe nQ -
(C) ÛeeJee&keâoMe&ve (D) yeewæoMe&ve
(ii) ceOJeeÛeeÙe&celes veejeÙeCe:?
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-321
UGC 73 D–1996, 2010 J–2009
220. DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle mJeerke=âle nw -
(A) DeOece: (B) ceOÙece:
UGC 73 J–2005, 2011
(C) Gòece: (D) meJeexòece:
(A) vewÙeeefÙekeâ (B) meebKÙe
(C) ceeOJeJesoevle (D) JewMesef<ekeâ œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e', hespe-253
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe- 240 227. (i) ceOJeeÛeeÙe& kesâ cele ceW ØeceeCe nQ -
221. (i) ceeOJeeÛeeÙe&mÙe celeceefmle - (ii) ceOJeJesoevleevegmeejsCe keâefle ØeceeCeeefve Jele&vles?
(ii) ceOJeeÛeeÙe& efkeâme mecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ nQ - (iii) Éwleceles keâefle ØeceeCeeefve meefvle?
BHU AET–2010, 2012, UGC (H) J–2007, UGC 73 D–1992,
UGC 73 Jn -2017 1994, 2009, 2012, J–2006, 2011
(A) efJeefMe<šeÉwleced (B) Éwleced (A) mehle (B) <ešd
(C) DeÉwleced (D) ÉwleeÉwleced (C) he_Ûe (D) $eerefCe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, hespe - 426 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-321

215. (B) 216. (C) 217. (B) 218. (D) 219. (B) 220. (C) 221. (B) 222. (D) 223. (A) 224. (B)
225. (C) 226. (D) 227. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 479
228. ‘$ewleJeeo’ kesâ meceLe&keâ nQ? UGC 73 D– 2015 235. (i) ceOJeoMe&ve kesâ efueÙes otmeje keâewve mee veece ØeÛeefuele nw?
(A) Me¿jeÛeeÙe& (B) jeceevegpeeÛeeÙe& (ii) ceOJeoMe&vemÙe Dehejveece efkeâced Deefmle?
(C) ceOJeeÛeeÙe& (D) cenef<e&oÙeevevo UGC 73 D– 2015, Jn- 2017
œeesle– (A) hetCe&Øe%eoMe&ve (B) jeceevegpeoMe&ve
229. ceOJeeÛeeÙe& kesâ cele ceW mJelev$e leòJe nw- (C) YesoeYesooMe&ve (D) ÛewlevÙeoMe&ve
UGC 73 J–2010 œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe-355
(A) efMeJe: (B) efJe<Ceg: 236. ‘DeefJeÅee efceLÙee%eeveefvevoe SJe’ keâne nw -
(C) yeÇÿee (D) Meefòeâ: UGC 73 D–2012
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e', hespe-212-213 (A) jeceevegpeeÛeeÙexCe (B) JeerjjeIeJeeÛeeÙexCe
230. ceOJeeÛeeÙe& kesâ cele ceW melÙe nw- UGC 73 D–2010 (C) DeevevoleerLexve (D) meeÙeCeeÛeeÙexCe
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced œeesle–
(C) ÛelegefJe&Oeced (D) he_ÛeefJeOeced 237. efMeuhejÛeveekeâej keâe ØeoMe&ve keâjves Jeeues Jesoevleer nw -
UGC 73 D–2012
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-633
(A) ßeerefveJeemeoemesve (B) he©eheeoeÛeeÙexCe
231. ceeOJeJesoevle ceW oes ØecegKe leòJe nQ- UGC 73 D–2011
(C) JesoevleosefMekesâve (D) ceOJeeÛeeÙexCe
(A) yeÇÿepeerJeew (B) yeÇÿecegKÙeJeeÙet
œeesle–
(C) peieledpeerJeew (D) mJelev$eced DemJelev$eced
238. ceeOJecele kesâ Devegmeej meoeiecewkeâ efJe%esÙe nw -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-634
UGC 73 J–2013
232. ceeOJecele kesâ Devegmeej ‘Denb yeÇÿeeefmce’ Ssmee ßegefle keânleer (A) efnjCÙeieYe&: (B) veejeÙeCe:
nQ- UGC 73 J–2012
(C) heJeceeve: (D) Deefive:
(A) hej yeÇÿeCeesjwkeäÙeced
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe– 250
(B) yeÇÿeevegYeJelJeced
239. ceeOJeJesoevlemÙe Yesohe_Ûekesâ veevleYe&Jeefle -
(C) MejerjMejerefjYeeJelJeced UGC 73 J–2013
(D) hejyeÇÿeCe: DeOÙeslJeb meJe&%elJeb Ûe (A) peerJesMJejYeso: (B) peerJe-peerJeYeso:
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece KeC[), hespe-363 (C) iegCe™heYeso: (D) pe[sMJejYeso:
233. ceeOJeJesoevle meeefnlÙe kesâ Devleie&le keâLeeue#eCe kesâ œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe– 636
jÛeefÙelee nQ - UGC 73 J–2012 240. ceeOJecele ceW ØelÙe#e neslee nw- UGC 73 J–2013
(A) JeeefojepeÙeefle: (B) JÙeemejepe: (A) he_ÛeefJeOeced (B) efÉefJeOeced
(C) DeevevoleerLe&: (D) efJepeÙeervõleerLe&: (C) ef$eefJeOeced (D) ÛelegefJe&Oeced
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-355 œeesle–
234. ÉwleJesoevleevegmeejsCe vewpemegKeevegYetefleYe&Jeefle - 241. ceeOJecele kesâ Devegmeej cees#e Øeehle veneR neslee nw-
UGC 73 D–2012 UGC 73 J–2013
(A) OÙeeveeJemLeeÙeeced (B) cees#eeJemLeeÙeeced (A) %eevesve efJevee (B) YekeälÙee efJevee
(C)keâceexheemeveeJemLeeÙeeced (D) JÙeeJeneefjkeâoMeeÙeeced (C) JewjeiÙesCe efJevee (D) efJe<CegØemeeosve efJevee
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-357 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e’, hespe-233

228. (C) 229. (B) 230. (A) 231. (D) 232. (D) 233. (C) 234. (B) 235. (A) 236. (C) 237. (D)
238. (B) 239. (C) 240. (B) 241. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 480
242. ceOJeoMe&ve kesâ Devegmeej F&MJej mesJee efkeâleves Øekeâej keâer 249. he_ÛeØekeâej Yeso Øehe_Ûe Deveeefo ner nw-UGC 73 J–2014
nesleer nw? UGC 73 D– 2015 (A) efJeefMe<šeÉwefleve: (B) MegæeÉwefleve:
(A) SkeâOee (B) veJeOee (C) Éwefleve: (D) DeÉwefleve:
(C) ef$eOee (D) ÛelegOee& œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe-370
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e], hespe-225 250. ‘‘osn mes efJeMes<e™he mes cegòeâ nesves keâe veece cegefòeâ nw’’
243. ceeOJecele kesâ Devegmeej ‘meJex SkeâerYeJeefvle’ ‘SkeâerYeeJe’ Ùen JeÛeve nw - UGC 73 J–2014
keâe DeLe& nw- UGC 73 J–2013 (A) peÙeleerLe&mÙe (B) jeIeJesvõÙeles:
(A) mJe™hewkeäÙeced (B) DeelcewkeäÙeced (C) DeevevoleerLe&mÙe (D) JeeefojepeÙeles:
(C) celewkeäÙeced (D) yeÇÿewkeäÙeced œeesle–
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe-357-358 251. ceOJeoMe&ve kesâ Devegmeej leerve Øekeâej keâer mesJee keâewve meer

244. ceeOJecele kesâ Devegmeej ßegeflemce=efleÙeeW keâe ceneleelheÙe&


nw? UGC 73 D– 2015

nw- UGC 73 D–2013 (A) veecemcejCeced-mJe™heoMe&veced - ueeskeâeshekeâejMÛe ef$eefJeOee mesJee


(B) mee Ûe mesJee De¿ve- veecekeâjCe- YepeveYesoeled ef$eefJeOee
(A) %eeveesheosMes (B) efJe<Cees: iegCeeslkeâ<e&x
(C) heeomesJeveced - DeÛe&veced - mecehe&Ceefceefle ef$eOee mesJee
(C) peieledmelÙelJes (D) Yesoefve™heCes
(D) Yepeveced-DeÛe&veced - SkeâevlemesJeveced - FlÙeslee: mesJeeØekeâeje:
œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece-KeC[), hespe–363
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-225
245. ceeOJecele kesâ Devegmeej peerJe nesles nQ -
252. ceeOJeeÛeeÙe& ves ØeÛeej efkeâÙee - UGC 73 J–1991
UGC 73 D–2013
(A) efJeJele&lJe (B) efJe<CegmeJeexòecelJe
(A) F&MJejmeceevee: (B) yeÇÿeesheeefOeYetlee:
(C) efJe<CegefceLÙeelJe (D) peieefvceLÙeelJe
(C) veerÛeesÛÛeYeeJeb ielee: (D) F&MJejeefYeVee:
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', hespe - 253
œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece-KeC[), hespe–357
253. ceOJeoMe&ve kesâ Devegmeej ‘Yepeve’ efkeâleves Øekeâej keâe neslee
246. yeÇÿeceerceebmeeefJeJejCeJÙeepesve ØemLeeveevlejceeefmLe<ele -
nw? UGC 73 D– 2015
UGC 73 D–2013
(A) De<šefJeOeced (B) he_ÛeefJeOeced
(A) MeyejmJeeceer (B) JeeÛemheefleefceße:
(C) oMeefJeOeced (D) ÉeoMeefJeOeced
(C) DeevevoleerLe&: (D) ØeMemleheeo:
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-227
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’ hespe-211
254. ceeOJeJesoevle kesâ ØecegKe Yee<Ùekeâej nQ -UGC 73 J–1991
247. ogjeieceeW mes %esÙe veneR nw - UGC 73 J–2014
(A) JÙeemeleerLe& (B) peÙeleerLe&
(A) efMeJe: (B) veejeÙeCe:
(C) jIetòeceleerLe& (D) JeemegosJe
(C) mJeie&ueeskeâ: (D) Deelcee œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- peieoerMe Ûevõ efceße, hespe-639
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-250 255. yeeuÙekeâeue ceW ceeOeJeeÛeeÙe& keâe veece Lee -
248. ceeOJeceles cees#e Øeehle neslee nw - UGC 73 J–2014 UGC 73 J–1991
(A) %eevesve (B) YekeälÙee (A) JeemegosJe (B) hetCe&Øe%e
(C) JewjeiÙesCe (D) efJe<CegØemeeosve (C) peÙeleerLe& (D) DeevevoleerLe&
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-233 œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe- 355
242. (C) 243. (C) 244. (B) 245. (C) 246. (C) 247. (B) 248. (D) 249. (C) 250. (C) 251. (B)
252. (B) 253. (C) 254. (B) 255. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 481
256. ‘Yesomleg heoeLe&mJe™hecesJe’ Gefòeâ nw-UGC 73 D–1992 263. ceeOJeoMe&ve ceW heoeLeeX keâer mebKÙee efkeâleveer nw -
(A) ceeOJe (B) JeuueYe BHU AET–2011
(A) Ûeej (B) heeBÛe
(C) ceveg (D) Me¿j
(C) Dee" (D) oMe
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er, hespe-102
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMe Ûevõ efceße, hespe– 633
257. ceeOJeceleevegmeej Jeso nw - UGC 73 D–1994
264. veejeÙeCe keâer meJeexòecelee mJeerke=âle nw-
(A) Deheew®<esÙe (B) heew®<esÙe UGC 73 J–2005
(C) $e+ef<eØeCeerle (D) keâesF& veneR (A) ceeOJeJesoevle (B) DeÉwleJesoevle
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe–321 (C) JeuueYeJesoevle (D) efJeefMe<šeÉwleJesoevle
258. ceeOJeceleevegmeej me=ef<š nw - UGC 73 D–1996 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-253
(A) Øeke=âefle (B) peieled - heefjCeece 265. Éwlecele ceW cees#emeeOeve neslee nw- UGC 73 D–2006
(C) Øeke=âefleheefjCeece (D) hegg®<eheefjCeece (A) Yeefòeâ: (B) DeefveJe&ÛeveerÙe
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe- 363 (C) keâce& (D) keâce&mecegefÛele%eeveced
259. ceeOJeefJejefÛele yeÇÿemet$eYee<Ùe keâer mebKÙee nw- œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe-357
UGC 73 D–1997 266. ÉwleJesoevle ceW efJeMJe nw - UGC 73 J–2010 D–2010
(A) Ûeej (B) leerve (A) DemelÙeced (B) melÙeced

(C) heeBÛe (D) oes (C) DeefveJe&ÛeveerÙeced (D) MetvÙeced

œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe- 355 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-638
267. (i) DeÉwleJesoevle ceW peerJe Deewj yeÇÿe keâe nw-
260. efJe<Ceg kesâ meJeexòecelJe kesâ Øeefleheeokeâ nQ -
(ii) DeÉwleJesoevleceleevegmeej yeÇÿe Deewj peerJe keâe mecyevOe
UGC 73 J–1998
kewâmee nw? UGC 25 J–1994, UGC 73 J - 2009
(A) Me¿j: (B) ieewlece:
(A) DeYeso (B) Yeso
(C) keâefheue: (D) ceeOeJe:
(C) DemelJeced (D) DeYeeJe
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe -Me$egIve ef$ehee"er, hespe-102
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-551
261. ‘ceeOJecele’ kesâ Devegmeej peieled keâe Gheeoeve keâejCe nw - 268. ceeOeJeeÛeeÙe& - ef J ejef Û elemeJe& o Me& v emeb « ens keâef l e
UGC 73 J–1999 oeMe&efvekeâmecØeoeÙee: meefvle? JNU MET– 2015
(A) yeÇÿe (B) heg®<e (A) 6 (B) 8
(C) hejceeCeg (D) Øeke=âefle (C) 12 (D) 16
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-637 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee&, `$e+ef<e', Yet. hespe– 45-55
262. hejyeÇÿe ßeerke=â<Ce kesâ ÉwlemJe™he kesâ Øeefleheeokeâ keâewve nQ? 269. leb kesâefÛeled DevÙe$eevÙeOecee&OÙeeme Fefle Jeoefvle-De$e kesâefÛeod
BHU AET–2010 Fefle heosve efJeJeef#elee: kesâ? KL SET– 2016
(A) jeceevegpeeÛeeÙe& (B) jeceYeõeÛeeÙe& (A) vewÙeeefÙekeâe: (B) ceeOÙeefcekeâe:
(C) Me¿jeÛeeÙe& (D) ceOJeeÛeeÙe& (C) ØeeYeekeâje: (D) meew$eeefvlekeâe:
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, hespe-100 œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced-mJeeceermelÙeevevo mejmJeleer, hespe– 56
256. (A) 257. (A) 258. (C) 259. (A) 260. (D) 261. (A) 262. (D) 263. (D) 264. (A) 265. (A)
266. (B) 267. (A) 268. (D) 269. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 482
270. hejyeÇeÿeCe: DensÙelJeØeefleheeokeâ: MeyoesÓefmle - 277. (i) ceeOeJeeÛeeÙe& keâe otmeje veece nw? BHU AET–2012,
UGC 73 D–2012 (ii) ceOJeeÛeeÙe& SJe DeYetled - UGC 73 D–2015
(A) DeÙeced (B) Denced ieew[heeo:
(A) (B) efJeÅeejCÙe:
(C) leled (D) Demeew (C) ceeIe: (D) ceOegmetove:
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–142-143 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-11
271. ceOJeeÛeeÙe& kesâ cele ceW leòJeceefme JeekeäÙe nw - 278. (i) DeeefoMe¿jeÛeeÙe& efkeâme oMe&ve kesâ ØeJele&keâ Les -
UGC 73 D–2009 (ii) DeeefoMe¿jeÛeeÙe&: keâmÙe oMe&vemÙe ØeJele&keâ: Deemeerled?
(A) peerJeyeÇÿewkeäÙehejced (B) yeÇÿehejced BHU B.Ed–2012, 2015
(C) peieefvceLÙeelJehejced (D) peerJeyeÇÿeYesohejced (A) meebKÙe (B) ceerceebmee
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-325 (C) Ùeesie (D) DeÉwleJesoevle
272. Éwlecele ceW peieled neslee nw- UGC 73 D–2006 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-295
(A) efceLÙee (B) DeefveJe&ÛeveerÙe 279. (i) ‘heervees osJeoòees efoJee ve Yeg*dòesâ’ GheÙegòeâ GoenjCe
(C) melÙeced (D) DemelÙeced efkeâmekeâe nw - BHU MET–2009, 2011, 2013
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–638 (ii) ‘heervees osJeoòe: efoJee ve Yeg*dòesâ' Fefle ØeÙeesie: keâefmceved
273. Fme Jesoevle ceW JeeÙegpeerJeesòecelJe keâe efve™heCe nw - ØeceeCes ef›eâÙeles? BHU AET–2012
UGC 73 J–2007 (A) Devegceeve (B) DeLee&heefòe
(A) ÉwleJesoevle (B) MegæeÉwleJesoevle (C) DevegheueefyOe (D) Ssefle¢e
(C) YesoeYesoJesoevle (D) efJeefMe<šeÉwleJesoevle œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-198-199
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–632 280. ØemLeeve$eÙeer ces efkeâmekeâer ieCevee veneR nesleer ?
274. peerJe Deewj yeÇÿe ceW DelÙevle Yesokeâ leòJe kesâ Øeefleheeokeâ BHU MET–2010, 2012
nQ- UGC 73 D–2007 (A) ieerlee (B) yeÇÿemet$e
(A) ÛewlevÙeceneØeYegheeoe: (B) JeuueYeeÛeeÙee&: (C) jeceeÙeCe (D) Gheefve<eod
(C) ceeOJeeÛeeÙee&: (D) efvecyeekeâe&ÛeeÙee&: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-212
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-633 281. efvecveeef¿le ceW mes keâewve ØemLeeve$eÙeer ceW meefcceefuele nw?
275. ceeOJe oMe&ve kesâ Devegmeej YeeJe neslee nw- BHU MET–2016
UGC 73 J–2015 (A) Oece&met$e (B) jeceeÙeCe
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe: (C) jIegJebMe (D) yeÇÿemet$e
(C) mehleefJeOe: (D) he_ÛeefJeOe: œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-212
œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece-KeC[), hespe–357 282. ØeeCeer keâce& kesâ Éeje keäÙee me_ÛeÙe keâjlee nw-
276. DeevevoleerLe&mÙe «evLeesÓefmle - UGC 73 J–2015 UGC 73 J–2005
(A) lelJeefJeJeskeâ: (B) Ûeewjhe_ÛeeefMekeâe (A) DehetJe&ced (B) Oece&ced
(C) DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& (D) DeLe&meb«en (C) heeheced (D) DeLe&ced
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-803 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-291
270. (B) 271. (D) 272. (C) 273. (A) 274. (C) 275. (A) 276. (A) 277. (B) 278. (D) 279. (B)
280. (C) 281. (D) 282. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 483
283.‘Gheefve<eod- YeieJeodieerlee- yeÇÿemet$eced’ FlÙesles<eeb $eÙeer kesâve 290. ‘yeÇÿemelÙeb peieefvceLÙee peerJees yeÇÿewJe veehej:’ FlÙegefòeâ:
veecvee Øeefmeæe – RPSC-SET–2016 keâmÙe DeeÛeeÙe&mÙe Deefmle– JNU MET–2015
(A) Jeso$eÙeer (B) iegCe$eÙeer (A) Me¿jeÛeeÙe&mÙe (B) DeefYeveJeieghlemÙe
(C) Meem$e$eÙeer (D) ØemLeeve$eÙeer
(C) ceeOeJeeÛeeÙe&mÙe (D) ceOJeeÛeeÙe&mÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-212
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe - melÙeevevo mejmJeleer hespe Yet0-15
284. (i) ‘‘DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee’' Fme ‘DeLe’ Meyo keâe yeesOe
neslee nw- 291. ‘yeÇÿemelÙeb peieefvceLÙee peerJees yeÇÿewJe veehej:’ Fefle heÅeebMe:
(ii) DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee-De$e `DeLe' MeyomÙe keâesÓLe&: Deefmle– JNU Mphil/Ph.D– 2015
UGC 73 J–2012, D–2006, KL SET–2016 (A) yeÇÿeveeceeJeuÙeeced (B) JeekeäÙeJe=òeew
(A) ceÁueeLe& (B) DeefOekeâejeLe& (C) yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùes (D) GheosMemeenœeŸeeced
(C) DeevevleÙee&Le& (D) ØeMveeLe& œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe - melÙeevevo mejmJeleer, hespe-17
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-247
292. JesoevlemecØeoeÙes<eg YeemkeâjeÛeeÙe&mÙe efmeæevle: Deefmle–
285. DevegheueefyOe: ØeceeCeb YeJeefle - BHU AET–2012
JNU Mphil/Ph.D– 2015
(A) vÙeeÙes (B) mebeKÙes
(A) YesoeYesoJeeo: (B) ÉwleeÉwleJeeo:
(C) Ùeesies (D) Jesoevles
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne- hespe-284 (C) mJe™heeÉwleJeeo: (D) MegæeÉwleJeeo:
286. ‘MeejerjkeâYee<Ùeced’ Fefle veecvee Øeefmeæb Yee<Ùeb kebâ «evLeb œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-296
DeefOeke=âlÙe Jele&les– UGC 25 J–2016 293. (i) Me¿jeÛeeÙee&Ceeb yeÇÿemet$eYee<ÙemÙe Dehejb veeceOesÙeb efkeâced?
(A) Ûejkeâmebefnleeced (B) YeeJeØekeâeMeced (ii) yeÇÿemet$eMee¿jYee<ÙemÙe Dehejb veece efkeâced
(C) yeÇÿemet$eced (D) ceeC[tkeäÙeesheefve<eod GJ SET-2013, MH SET–2013
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced-mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, Yet0 hespe-12
(A) ßeerYee<Ùeced (B) MeejerjkeâceerceebmeeYee<Ùeced
287. ceerceebmee oMe&ve kesâ Devegmeej Meyo nw–BHU MET– 2014
(C) DeCegYee<Ùeced (D) peerJeYee<Ùeced
(A) DeefvelÙe (B) efvelÙe
(C) #eefCekeâ (D) efJekeâej
œeesle–yeÇÿemet$e Mee¿jYee<Ùeced-mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, Yet0 hespe-12
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe– 198 294. ‘‘yeÇÿemelÙeb peieefvceLÙee’’ Fefle DeefYeØeeÙe: keâefmceved
288. DeJeÛÚsoJeeo ceW peieled keâe Gheeoeve keâejCe nw- oMe&ve«evLes ØeoefMe&lee:– RPSC SET–2010
UGC 73 D–2008 (A) JesoevleoMe&ves (B) Jesoevlemeejs
(A) F&MJej: (B) DeefJeÅee (C) leke&âYee<eeÙeeced (D) leke&âmeb«ens
(C) peerJe: (D) yeÇÿe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-296
œeesle– mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece KeC[), hespe– 97
295. yeÇÿemet$emÙe Ûeleg:met$eer-heefjieefCeleb met$eb veeefmle–
289. hejyeÇÿe ceW YesoeYeeJe leòJe kesâ Øeefleheeokeâ nQ -
RPSC SET–2013-14
UGC 73 J–2011
(A) YeemkeâjeÛeeÙee&: (B) ceOJeeÛeeÙee&: (A) DeLeelees yeÇÿeefpe%eemee (B) pevceeÅemÙe Ùele:
(C) JeuueYeeÛeeÙee&: (D) Me¿jeÛeeÙee&: (C) Meem$eÙeesefvelJeeled (D) vewkeâefmcevvemebYeJeeled
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMe Ûevõ efceße, hespe–543 œeesle-mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (oMece KeC[), hespe-53

283. (D) 284. (C) 285. (D) 286. (C) 287. (B) 288. (C) 289. (D) 290. (A) 291. (C) 292. (A)
293. (B) 294. (B) 295. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 484
296. meceeOes: YeJeefvle efJeIvee: - UGC 73 J–2012 304. JemlegmJe™hemÙe YesolJes ve Iešles - UGC 73 D–2013
(A) ÛelJeej: (B) De° (A) ØeefleÙeesefiemeehes#elJeced (B) FefvõÙemeehes#elJeced
(C) $eÙeesoMe (D) he_ÛeoMe (C) Meem$emeehes#elJeced (D) mJelev$eefvejhes#elJeced
œeesle–Jesoevmeej-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-179 œeesle–
297. Jesoevles meòee$ewefJeOÙeced DeÁerke=âleced- UGC 73 D–2012 305. meomeefÉue#eCe neslee nw - UGC 73 S–2013
(A) DeÉwle (B) ceeOJe (A) peerJe: (B) De%eeveced
(C) JeuueYe (D) efJeefMe<šeÉwle (C) ceve: (D) yeÇÿe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe– 296 œeesle–Jesoevlemeej - jekesâMe Meem$eer, hespe- 152
298. peieefvceLÙeelJeb efmeæeefvlelecevesve - UGC 73 D–2012 306. veJeke=âlJeesheosMe keâer ßegefle nw - UGC 73 S–2013
(A) efJepeÙeervõleerLe&: (B) JeeÛemheefleefceßesCe (A) DeleòJeceefme (B) Denb yeÇÿeeefmce
(C) JeuueYeeÛeeÙexCe (D) ceOJeeÛeeÙexCe (C) meesÓnceefmce (D) DeÙeceelcee yeÇÿe
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe– 296 œeesle– meJe&oMe&vemeb«en - GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe–235
299. mJeÙebpÙeesefle nesleer nw- UGC 73 D–2012 307. DeÉwlelJe Øeefleheeokeâ Gheefve<eod Yee<Ùe nw -
(A) peieled (B) efceLÙee UGC 73 S–2013
(C) yeÇÿe (D) DeOÙeeme: (A)JeuueYeeÛeeÙe&mÙe (B) efvecyeekeâe&ÛeeÙe&mÙe
œeesle– JesoevleoMe&ve (1.3.40) - ieerleeØesme, hespe–107-108 (C) Me¿jeÛeeÙe&mÙe (D) ßeerkeâC"eÛeeÙe&mÙe
300. peieled keâe keâejCe neslee nw - UGC 73 D–2012 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-212
(A) ceeÙee (B) ØeOeeveced 308. DeefJeÅeeheoeLe& neslee nw- UGC 73 J–2014
(C) yegefæ (D) Devle:keâjCeced (A) efJeÅeeÙee DeYeeJe: (B) efJeÅee ØeeiYeeJe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-300 (C) efJeÅeeefJejesOeer (D) efJeÅeeYeso:
301. yeÇÿeJeeefhle nesleer nw- UGC 73 D–2012 œeesle–
(A) meceeefhle: (B) cejCeced 309. levcee$ee efkeâleves nQ - BHU AET–2011
(C) cees#e: (D) peveveced (A) Ûeej (B) heeBÛe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne,hespe-314 (C) veew (D) oMe
302. he_ÛeefceLÙeelJeefJeÛeejesÓefmle - UGC 73 J–2013 œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe–289
(A) JesoevleheefjYee<ee«evLes (B) efmeæevleefyevog«evLes 310. kesâJeueb MeyoeefoiegCe$eÙeb kegâ$e DeefYeJÙepÙeles -
(C) DeÉwleefmeefæ«evLes (D) Mee¿jYee<Ùes UGC 25 D–2007
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-282 he_Ûeerke=âleJeeÙeew
(A) (B) he_Ûeerke=âleehmeg
303. ‘Øehe_Ûe Ùeefo efJeÅesled’ -Fefle ßegefleJeekeäÙeb efve™heÙeefle -
(C) he_Ûeerke=âlelespeefme (D) he_Ûeerke=âlehe=efLeJÙeeced
UGC 73 D–2013 œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-80
(A) Øehe_ÛeefceLÙeelJeced 311. efvecyeeke&â celeevegmeej SkeâeoMeer ØeceeCe nw-
(B) Øehe_ÛemÙe DeveeefoefvelÙelJeced UGC 73 D–1996
(C) Øehe_ÛemÙe ØeeefleYeeefmekeâlJeced (A) 50 Iešer (B) 53 Iešer
(D) Øehe_ÛemÙe hejceelceefYeVelJeced (C) 58 Iešer (D) 60 Iešer
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe–228-229 œeesle–
296. (A) 297. (A) 298. (B) 299. (C) 300. (A) 301. (C) 302. (C) 303. (B) 304. (A) 305. (B)
306. (A) 307. (C) 308. (C) 309. (B) 310. (C) 311. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 485
312. DeOÙeemeJeeo kesâ Øeefleheeokeâ nQ - UGC 73 J–1999 317. JeuueYeeÛeeÙe& efkeâme mecØeoeÙe kesâ mebmLeehekeâ Les -
(A) jeceevegpe (B) ceeOJe UGC (H) D–2008
(C) Me¿j (D) ßeerheefleheefC[le (A) DeÉw le (B) Éw l eeÉw le
(C) MegæeÉwle (D) efJeefMe<šeÉwle
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-239
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-292
313. MegæeÉwleJeeo oMe&ve kesâ ØeJele&keâ nQ–
318. jeceevegpeeÛeeÙe& ves efkeâme oMe&ve keâe Øeefleheeove efkeâÙee -
UP PGT (H)–2010
MP PSC–1990, BHU AET–2010
(A) MebkeâjeÛeeÙe& (B) ceOJeeÛeeÙe&
(A) DeÉwleJeeo (B) MegæeÉwleJeeo
(C) JeuueYeeÛeeÙe& (D) efJe<CegmJeeceer (C) efJeefMe<šeÉwleJeeo (D) ÉwleJeeo
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-326 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-292
314. ßeerceodJeuueYeeÛeeÙe& ves efpeme ke=â<Ce-Yeefòeâ keâes Øeefleef<"le 319. efJeÅeejCÙeÙeefle: keâefmceved Melekesâ Deemeerled -
efkeâÙee Gmekeâe oeMe&efvekeâ DeeOeej nw - DSSSB PGT–2014
UP PGT (H)–2009 (A) SkeâeoMes (B) ÉeoMes
(A) DeÉwle oMe&ve (B) Éwle oMe&ve (C) $eÙeesoMes (D) Ûelego&Mes
(C) MegæeÉwle oMe&ve (D) ÉwleeÉwle oMe&ve œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–815
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-326-327 320. 555 met$e nQ - UGC 73 D–2014
(A) Yeefòeâmet$e«evLes (B) jmemet$e«evLes
315. FveceW mes keâewve Jew<CeJe Yeefòeâ kesâ DeeÛeeÙe& veneR nQ -
(C) vÙeeÙemet$e«evLes (D) yeÇÿemet$e«evLes
UGC (H) D 2007 J–2013
(A) MebkeâjeÛeeÙe& (B) jeceevegpeeÛeeÙe&
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe-melÙeevevo mejmJeleer, Yet0 hespe-6
321. Deeefo Me¿jeÛeeÙe& kesâ Éeje mLeeefhele Ûeej ce" keâneB
(C) JeuueYeeÛeeÙe& (D) ceeOJeeÛeeÙe&
efmLele nw - UP PCS–2006
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-292 (A) ëe=biesjer, Éejkeâe, peesMeerce", ØeÙeeie
316. efvecveefueefKele DeeÛeeÙeeX keâes Gvekesâ efmeæevleeW kesâ meeLe (B) Éejkeâe, peesMeerce", ØeÙeeie, keâeBÛeer
megcesefuele keâerefpeS - UGC (H) J–2012 (C) peesMeerce", Éejkeâe, hegjer, ëe=biesjer
(keâ) JeuueYeeÛeeÙe& (i) efJeefMe<šeÉwleJeeo (D) hegjer, ëe=biesjer, Éejkeâe, JeejeCemeer
(Ke) efvecyeekeâe&ÛeeÙe& (ii) DeÉwleJeeo œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-237
(ie) jeceevegpeeÛeeÙe&& (iii) ÉwleJeeo 322. peerJesMJejeYesoes veeiecemÙe leelheÙe&efceefle keânles nQ -
(Ie) ceOJeeÛeeÙe& (iv) ÉwleeÉwle UGC 73 D–2014
(A) megjsMJejeÛeeÙe&: (B) YeemkeâjeÛeeÙe&:
(v) MegæeÉwleJeeo
(C) DeevevoleerLe&: (D) YeejleerleerLe&:
(keâ) (Ke) (ie) (Ie)
(A) v iv i iii
œees l e–meJe& o Me& v emeb «en - GceeMeb k eâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–231
(B) i ii iii iv 323. FefvõÙeeefCe keâefle YeJeefvle - C–TET–2014
(C) iii iv i ii (A) he_Ûe (B) $eerefCe
(D) ii i iv v (C) <ešd (D) ÛelJeeefj
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe-292 œeesle– Jesoevlemeej-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–66
312. (C) 313. (C) 314. (C) 315. (A) 316. (A) 317. (C) 318. (C) 319. (D) 320. (D) 321. (C)
322. (C) 323. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 486
324. (i) JeuueYeeÛeeÙe& Éeje jefÛele «evLe keâe veece nw - 330. jeceevegpeeÛeeÙe& ves Øeefleheeove efkeâÙee nw -
(ii) JeuueYeeÛeeÙe& ves yeÇÿemet$e hej keâewve-mee Yee<Ùe efueKee nw- BHU AET–2010
UP TGT (H)–2013 (A) DeÉwleJeeo keâe (B) ÉwleJeeo keâe
(A) efmeæevlemeb«en (B) ceneYee<Ùe (C) DeÉwleefJeefMe<š yeÇÿe keâe (D) ceeÙeeJeeo keâe
(C) ßeerYee<Ùe (D) DeCegYee<Ùe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-295
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-326 331. jeceevegpeeÛeeÙe& efkeâme mecØeoeÙe kesâ nQ ?
325. (i) ‘efJeefMe<šeÉwleJeeo’ kesâ Øeefleheeokeâ keâewve Les - BHU AET–2010
(ii) efJeefMe„eÉwlemÙe ØeJele&keâ Deemeerled? (A) ßeer m ecØeoeÙe (B) yeÇ
ÿ emecØeoeÙe
(iii) ‘ef J eef M e„eÉw l e’ Fef l e oeMe& e f v ekeâef m eæevlemÙe (C) ®õmecØeoeÙe (D) mevekeâmecØeoeÙe
Øeefle…ehekeâesÓefmle? UP TGT (H)–2010, œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-292
UGC 73 Jn - 2017, BHU Sh.ET-2008, 332. ceOJeeÛeeÙe& efkeâme mecØeoeÙe kesâ nQ? BHU AET–2010
BHU AET-2011, 2012 (A) ßeermecØeoeÙe (B) yeÇÿemecØeoeÙe
(A) jeceevegpeeÛeeÙe& (B) jeceevevo (C) ®õmecØeoeÙe (D) mevekeâmecØeoeÙe
(C) ceOJeeÛeeÙe& (D) efvecyeekeâe&ÛeeÙe& œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-292
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-295 333. JeuueYeeÛeeÙe& efkeâme mecØeoeÙe kesâ nQ ?
326. DeLee&heefòeØeceeCeced - BHU AET–2012 BHU AET–2010
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced (A) ßeermecØeoeÙe (B) yeÇÿemecØeoeÙe
(C) ÛelegefJe&Oeced (D) he_ÛeefJeOeced (C) ®õmecØeoeÙe (D) mevekeâmecØeoeÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-259 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-326
327. DeÉwle oMe&ve keâe Øeefleheeove meJe&ØeLece efkeâmeceW efceuelee 334. efvecyeekeâe&ÛeeÙe& efkeâme mecØeoeÙe kesâ nQ ?
nw? MP PSC–1997 BHU AET–2010
(A) JesoeW ceW (B) Gheefve<eoeW ceW (A) ßeermecØeoeÙe (B) yeÇÿemecØeoeÙe
(C) Oece&met$eeW ceW (D) mce=efleÙeeW ceW (C) ®õmecØeoeÙe (D) mevekeâmecØeoeÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-238 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-323
328. JeuueYeeÛeeÙe& keâe mecyevOe efkeâme oMe&ve mes nw? 335. DeeÛeeÙe& efvecyeeke&â keâe oMe&ve efkeâme veece mes Øeefmeæ nw?
BHU AET–2010 BHU AET–2010, 2011
(A) yeewæ oMe&ve (B) ceerceebmee oMe&ve (A) DeÉwle (B) Éwle
(C) ÛeeJee&keâ oMe&ve (D) JewMesef<ekeâ oMe&ve (C) efJeefMe<šeÉwle (D) ÉwleeÉwle
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-228 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-323
329. yeÇÿemet$e keâer efJe<Ceghejkeâ JÙeeKÙee keâjves Jeeues DeeÛeeÙe& 336. efvecyeeke&â keâe mevekeâmecØeoeÙe efkeâme cele mes mecyeæ nw?
nQ - BHU AET–2010 BHU AET–2010, 2011
(A) Ùee%eJeukeäÙe (B) Jeefme<" (A) Meeòeâ (B) MewJe

(C) efvecyeeke&â (D) jeceevegpe (C) Jew<CeJe (D) leerveeW ceW keâesF& veneR

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-322 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-323

324. (D) 325. (A) 326. (A) 327. (B) 328. (D) 329. (D) 330. (C) 331. (A) 332. (B) 333. (C)
334. (D) 335. (D) 336. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 487
337. ßeerjeOee keâer Gheemevee Yeefòeâ keâer hejcheje kesâ Øeefle‰ehekeâ 344. JeuueYeeÛeeÙe& kesâ cele ceW hejyeÇÿe keâewve nQ?
keâewve nQ? BHU AET–2010 BHU AET–2011
(A) efvecyeeke&â (B) JeuueYe (A) efMeJe (B) ®õ
(C) jeceYeõ (D) MebkeâjeÛeeÙe& (C) ceveg (D) ßeerke=â<Ce
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-324 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-327
338. YeeieJele keâer meiegCeYeefòeâ hejcheje kesâ mebmLeehekeâ keâewve 345. JeuueYeeÛeeÙe& efkeâmekesâ DeJeleej ceeves peeles nQ?
nQ? BHU AET–2010 BHU AET–2011
(A) efvecyeeke&â (B) JeuueYe (A) Deefive (B) JeeÙeg

(C) jeceYeõ (D) jeceevegpeeÛeeÙe& (C) ®õ (D) efJe<Ceg

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe - 613 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-326
346. ÛewlevÙe ves efkeâme Jeeo keâer mLeehevee keâer?
339. hegef<šceeie& DeLeJee ®õmecØeoeÙe kesâ mebmLeehekeâ keâewve Les?
BHU AET–2011
BHU AET–2010
(A) JeuueYeeÛeeÙe& (B) jeceevegpeeÛeeÙe&
(A) DeÉwleJeeo (B) efJeefMe<šeÉwle
(C) DeefÛevlÙeYesoeYesoJeeo (D) leerveeW ceW mes keâesF& veneR
(C) MebkeâjeÛeeÙe& (D) ceOJeeÛeeÙe&
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-330
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-326.
347. jeceevegpe kesâ ßeermecØeoeÙe ceW efkeâmekeâer Gheemevee nesleer
340. hegef<šmecØeoeÙe: keâmÙe YeJeefle– CVVET–2015
nw? UP PGT (H)–2013
(A) JeuueYemÙe (B) efvecyeeke&âmÙe
(A) Me¿j (B) yeÇÿee
(C) ßeerkeâC"mÙe (D) ÛewlevÙemÙe
(C) efJe<Ceg (D) ue#ceer
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-326
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-292
341. ieew[erÙe Jew<CeJemecØeoeÙe kesâ mebmLeehekeâ keâewve nQ?
348. ÛewlevÙe ceneØeYeg efkeâme oMe&ve mes mecyeæ nQ?
BHU AET–2010
BHU AET–2011
(A) ÛewlevÙeceneØeYeg (B) JeuueYeeÛeeÙe& meebKÙe
(A) (B) Jesoevle
(C) jeceevegpeeÛeeÙe& (D) ceOJeeÛeeÙe& (C) Ùeesie (D) ÛeeJee&keâ
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-330 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-330
342. efvecyeekeâe&ÛeeÙe&:...............celemÙe ØeJele&keâ: Deefmle?
349. DeÉwle ceW peerJe ner neslee nw - UGC 73 J–2012
KL SET– 2015 (A) ceeÙee (B) DeefvelÙeced
(A) efJeefMe<šeÉwlemÙe (B) meebKÙeoMe&veced (C) yeÇÿe (D) cees#e:
(C) MegæeÉwlemÙe (D) ÉwleeÉwlemÙe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe - 550
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-323 350. cegkeäleeJeueermLeceÁueheÅes keâes osJe: mlegle:?
343. JeuueYe efkeâme mecØeoeÙe kesâ nQ? BHU AET–2011 BHU AET–2010
(A) ÉwleeÉwle (B) efJeefMe<šeÉwle (A) efJe<Ceg: (B) efMeJe:
(C) MegæeÉwle (D) keâesF& veneR (C) yeÇÿee (D) ieCesMe:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe - 326 vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (ØelÙe#eKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj,hespe–1
337. (A) 338. (D) 339. (A) 340. (A) 341. (A) 342. (D) 343. (C) 344. (D) 345. (A) 346. (C)
347. (C) 348. (B) 349. (C) 350. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 488
351. Mee¿jYee<ÙemÙe he_Ûeheeefokeâekeâej: ? UGC 73 J–2014 F&MJej kesâ DeefmlelJe ceW ØeceeCe nw - UGC 73 J–2007
358.
(A) heodceheeoeÛeeÙe&: (B) efÛelmegKeeÛeeÙe&: (A) DevegheueefyOe (B) ØelÙe#e
(C) Deevevoefieefj: (D) jIegveeLeefMejesceefCe: (C) Devegceeve (D) Gheceeve
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-645
vÙeeÙeoMe&veced (JeelmÙeeÙeve Yee<Ùe)-DeeÛeeÙe& {gefC{jepe Meem$eer, hespe–478
352. DeCegYee<Ùekeâejes YeJeefle - 359. ÛewlevÙeb keâefleefJeOeb YeJeefle -
UGC 73 D–2014 BHU AET–2012
(A) JeelmÙeeÙeve: (B) heeLe&meejefLeefceße: (A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced
(C) ceOJeeÛeeÙe&: (D) ØendueeoeÛeeÙe&: (C) ÛelegefJe&Oeced (D) he_ÛeefJeOeced
œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe–355
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve -GcesMe efceße, hespe-418
353. ‘‘meJeË KeefuJeob yeÇÿe’’ Gefòeâ celeJeeo keâmÙe - 360. efkeâve oes oMe&veeW ceW ØeceeCe kesâ efJe<eÙe ceW keâesF& Yeer
BHU Sh.ET–2008
efJeØeefleheefòe veneR nw - UGC 73 D–2008
(A) JesoevlemÙe (B) meebKÙemÙe
(A) vÙeeÙeJewMesef<ekeâÙees: (B) yeewæpewveÙees:
(C) ceerceebmeeÙee: (D) pewvemÙe
(C) DeÉwleÛeeJee&keâÙees: (D) pewvemebeKÙeÙees:
œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-91
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe-Me$egIve ef$ehee"er, hespe-82
354. ‘peerJeepeerJeeKÙes És leòJes mle:’ Fefle keâmÙe oMe&vemÙe
361. efceLÙee%eeve keâe Deelcee hej Deejeshe nesves hej neslee nw?
celeced– BHU RET–2008
(A) yeewæ (B) pewve UGC 73-D– 2015

(C) meebKÙe (D) Jesoevle (A) %eeveeOÙeeme (B) DeLee&YÙeeme

œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-12), hespe–67 (C) DeefveJe&ÛeveerÙe (D) Ghemebnej
355. Deeiece kesâ meeLe efkeâmekeâe mecyevOe nw-BHU Sh.ET–2011 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe-683
(A) DeLee&heefòe keâe (B) Devegceeve keâe 362. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle–
(C) Gheceeve keâe (D) Meyo keâe MH SET–2013
œeesle–(i) meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-4) - jekesâMe Meem$eer, hespe–13 (A) efJe%eevecee$eb #eefCekeâefcelÙeskesâ 1. ÙeesieeÛeejyeewæe:
(ii) YeejleerÙeoMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–651 (B) MetvÙeefcelÙehejs 2. vewÙeeefÙekeâe:
356. peeefleyeeOekeâ neslee nw- UGC 73 J–2005 (C) Deefmle osneefoJÙeefleefjefòeâ:
(A) mJe™he (B) DemecyevOe mebmeejer keâlee& YeeskeäleslÙehejs 3.ceeOÙeefcekeâyeewæe:
(C) meceJeeÙe (D) mebÙeesie (D) YeeskeälewJe kesâJeueb ve keâlexlÙeskesâ 4. meebKÙee:
vÙeeÙeoMe&veced (JeelmÙeeÙeve Yee<Ùe)-DeeÛeeÙe& {gefC{jepe Meem$eer, hespe–288 keâ Ke ie Ie
357. ØelÙeÙe mJe™he keâe efJeÛeej efkeâÙee peelee nw- (A) 1 3 2 4
UGC 73 D–2005
(B) 3 1 4 2
(A) hetJe&ceerceebmee (B) vÙeeÙe (C) 2 3 1 4
(C) Deeiece (D) yeewæoMe&ve (D) 4 2 3 1
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - vevo efkeâMeesj osJejepe, hespe– 317 œeesle–

351. (A) 352. (C) 353. (A) 354. (B) 355. (D) 356. (B) 357. (B) 358. (C) 359. (B) 360. (A)
361. (A) 362. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 489
363. DeOemleves < eg heÙee& Ù es < eg meceer Û eer v eb ef J eef Û eveg l e– 370. MewJeoMe&ve ces ‘heMeg’ efkeâleves Øekeâej keâe nw?
‘‘les<eecehÙeskeâosMelJes efheC[: mÙeeoCegkeâcee$ekeâ:’’ SleogkeälÙee UGC 73 D–2015
efveef<eOÙeles– MH SET–2013 (A) DeveskeâefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(A) hejceeCetveeb efvejJeÙeJelJeced (B) DeCetveeb yenglJeced (C) he_ÛeefJeOe: (D) <e[defJeOe:
(C) hejceeCetveeceefmlelJeced (D)DeCetveeceefmlelJeeYeeJe:
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–670
œeesle– 371. efvecveefueefKele ceW mes keâewve yeÇÿemecØeoeÙe keâe ØeJele&keâ
nw?
364. ‘‘meJe&%ees efpelejeieeefooes<e$ewueeskeäÙehetefpele:..............’’Fefle UGC(H) D–2015
Den&lmJe™hecegòeâced? MH SET–2013 (A) efJe<CegmJeeceer (B) efvecyeekeâe&ÛeeÙe&
(A) ØecesÙekeâceueceele&C[s (B) leòJeeLe&met$es (C) efnle nefjJebMe (D) ceOJeeÛeeÙe&
(C) DeehleefveMÛeÙeeue¿ejs (D) JeerlejeiemleguÙeeced œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-292
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en, GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe-103 372. efvecveefueefKele efmeæevleeW keâes Gvekesâ efmeæevlekeâejeW kesâ
365. ‘yeÇe¢eoMe&veced’ Fefle keâmÙe oMe&vemÙe veeceevlejced–
meeLe megcesefuele keâerefpeÙes– UGC (H) D–2015
metÛeer I metÛeer II
CVVET–2015
(keâ) Éwle (i) jeceevegpeeÛeeÙe&
(A) pewveoMe&vemÙe (B) yeewæoMe&vemÙe
(Ke) ÉwleeÉwle (ii) JeuueYeeÛeeÙe&
(C) ÛeeJee&keâoMe&vemÙe (D) ef$ekeâoMe&vemÙe
(ie) MegæeÉwle (iii) efvecyeekeâe&ÛeeÙe&
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en, GceeMe¿j Mecee& `$e+ef<e', hespe-31
(Ie) efJeefMe<šeÉwle (iv) ceOJeeÛeeÙe&
366. ‘MeyoefvelÙelJeJeeefove:’ kesâ– CVVET–2015
keâ Ke ie Ie
(A) vewÙeeefÙekeâe: (B) JewYeeef<ekeâe:
(A) 3 2 1 4
(C) JewÙeekeâjCee: (D) ceerceebmekeâe: (B) 4 3 2 1
œeesle– YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe– 198 (C) 2 4 3 1
367. ØeLeceevlecegKÙeefJeMes<Ùe-MeeyoyeesOeJeeefove: kesâ? (D) 1 3 2 4
CVVET–2015 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-295
(A) vew®efòeâkeâe: (B) vewÙeeefÙekeâe: 373. keâMceerjMewJeoMe&ves efMeJemÙe he_ÛeMeòeâÙe: meefvle–
(C) ceerceebmekeâe: (D) JewÙeekeâjCee: JNU Mphil/Ph.D–2014
(A) keâuee-keâeue-efJeÅee-jeie-efveheleÙe:
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (MeyoKeC[)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–77
(B) me=ef°-efmLeefle-mebùefle-efJeueÙe-Deveg«ene:
368. MewJeoMe&ve kesâ Devegmeej heoeLeeX keâer mebKÙee nw?
(C) efÛeled-Deevevo-FÛÚe-%eeve-ef›eâÙee
UGC 73 D–2015
(D) efMeJe-Meefòeâ-meoeefMeJe-F&MJej-meefÉOee:
(A) 5 (B) 7
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-339
(C) 3 (D) 10
374. ØelÙeefYe%eeMeem$es efMeJemÙe he_keâeÙee&efCe meefvle–
œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–669
JNU Mphil/Ph.D–2014
369. MewJeoMe&ve kesâ Devegmeej ‘jewKelev$e’ keâe DeeefJeYee&Je efMeJe
kesâ efkeâme cegKe mes ngDee? UGC 73 D–2015
(A) me=ef° - efmLeefle - mebnej - efJeueÙe - Deveg«en™heeefCe
(B) FÛÚe - %eeve - ef›eâÙee - jeie - efJeÅee™heeefCe
(A) lelheg®<ecegKeeled (B) DeIeesjcegKeeled
(C) %eeve - mce=efle - keâuee - efveÙeefle - Deheesn™heeefCe
(C) F&MeevecegKeeled (D) JeeceosJecegKeeled
(D) he_Ûekeâ_Ûegkeâeefve
œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe - ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-114
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-336
363. (*) 364. (C) 365. (D) 366. (D) 367. (B) 368. (C) 369. (B) 370. (B) 371. (D) 372. (B)
373. (C) 374. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 490
375. DeveefOeieleeLe&ievle=ØeceeCeefceefle...........mJeeref›eâÙeles– 383. Øekeâ<exCeCeeÓÁesheosMe: Ùe$e YeJeefle mee-UGC 73 J–2013
GJ SET–2016 (A) efJeOee$eer (B) efJeke=âefle:
(A) ceerceebmekewâ: (B) vewÙeeefÙekewâ: (C) Øeefleke=âefle: (D) Øeke=âefle:
(C) yeewæw: (D) ÛeeJee&kewâ: œeesle–
œeesle– leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, hespe–45 384. ‘‘JÙeeefhleefJeefMe°nsleJe:’’ meefvle - UGC 73 J–2013
376. ceevekesâefvõleesJeeo: Deefmle - UGC 73 J–2012 (A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(A) F&MJejeefmleòJeJeeo: (B) DeveerMJejJeeo:
(C) he_Ûe (D) <ešd
(C) GheÙeesefieleeJeeo: (D) DeefmleòJeJeeo:
œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-93
œeesle–heeMÛeeòÙe oMe&ve kesâ mecØeoeÙe-MeesYee efveiece, hespe-173-174
385. ÉerefvõÙe«ee¢eb YeJeefle - UGC 73 J–2013
377. pes0 Sme0 efceued ØeJele&keâ nQ - UGC 73 J–2012
(A) ™heced (B) Den¿ej
(A) GheÙeesefieleeJeeomÙe (B) ceeveJeJeeomÙe
(C) mebKÙee (D) FefvõÙe
(C) ØelÙeÙeJeeomÙe (D) DeveerMJejJeeomÙe
vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer (iegCeefve®heCeØekeâjCe)-iepeeveveMeem$eer cegmeueieeBJekeâj, hespe–164-165
œeesle–hee§eeòÙe oMe&ve kesâ mecØeoeÙe- MeesYee efveiece, hespe-225
386. MeyoceÙeer osJelesefle efmeæevle nw - UGC 73 J–2013
378. DeefmlelJeJeeefove: ve mJeerkegâJe&efvle - UGC 73 J–2012
(A) hetJe&ceerceebmeeÙee: (B) yeewæmÙe
(A) efJeMJemeòeeced (B) JÙeefkeälemJelev$emeòeeced
(C) pewvemÙe (D) hegjeCemÙe
(C) megKeeefmleòJeced (D) DeelceeefmleòJeced
œeesle–<ešd oMe&ve- vevoueeue oMeesje, hespe-439
œeesle–hee§eeòÙe oMe&ve kesâ mecØeoeÙe- MeesYee efveiece, hespe- 181
387. ‘Deueeskeâefvejhes#eb Ûe#eg:’ keâejCe nw - UGC 73 D–2013
379. F&MJejelceefve iegCee: meefvle - UGC 73 J–2012
(A) Ieš-ØelÙe#es (B) lece:-ØelÙe#es
(A) veJe (B) oMe
(C) jme-ØelÙe#es (D) DeYeeJe-ØelÙe#es
(C) Ûelego&Me (D) De<šew
œeesle– œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–60
388. yeeOevee ue#eCe nw - UGC 73 D–2013
380. GheÙeesefieleeJeeomÙe ØeJele&keâesÓefmle - UGC 73 D–2013
(A) megKeced (B) og:Keced
(A) pes0Sme0 efceue (B) veerlmes
(C) Heâueced (D) ØeÙeespeveced
(C) peemheme& (D) ceeMe&ue
œeesle– œeesle–<ešd oMe&ve - vevoueeue oMeesje, hespe-82
381. heefjCeeceJeeoefJeJele&JeeoÙees: meceeveleòJeced Deefmle - 389. ØeJe=efòeoes<eeslheVe keâe DeLe& nw - UGC 73 D–2013
UGC 73 D–2013 (A) Heâueced (B) Jeeo:
(A) peielmelÙelJeced (B) DeelcemelÙelJeced (C) Øeefle%ee (D) GoenjCeced
(C) osnelcewkeäÙeced (D) JÙeefòeâmJeelev$Ùeced œeesle–<ešd oMe&ve - vevoueeue oMeesje, hespe-82
œeesle– YeejleerÙeoMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–568 390. leodefJeJeskesâve Ûe JemlegmJe™heeOeejCeb Deeng: -
382. Øeefleheefòe nw - UGC 73 J–2013 UGC 73 D–2013
(A) efÉefJeOee (B) ÛelegefJe&Oee (A) efJeÅeeced (B) De%eeveced
(C) veJeefJeOee (D) ef$eefJeOee (C) Øeke=âefleced (D) cegefòeâced
œeesle– œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe-melÙeevevo mejmJeleer, hespe–14

375. (A) 376. (D) 377. (B) 378. (D) 379. (D) 380. (A) 381. (B) 382. (A) 383. (*) 384. (A)
385. (C) 386. (A) 387. (B) 388. (B) 389. (A) 390. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 491
391. DeLe Meyoes ve ce”ueeLe&keâ: JeekeäÙeeLex - 398. ÙeesefvecegõeÙeW nesleer nQ - UGC 73 D–2013
UGC 73 D–2013 (A) De<šew (B) veJe
(A) mecevJeÙeeYeeJeeled (B) DevÙeLe&keâlJeeled (C) he_Ûe (D) efleœe:
(C) lÙeLe&lJeeled (D) efmeæmeeOeveJeòJeeled œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe- ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-263
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced-mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, hespe–21 399. hejmhej Deekeâeb#ee nw - UGC 73 S–2013
392. MeyoeefYeJÙeefòeâefJe<eÙes Jeeoe: YeJeefvle - (A) ØeceeCeced (B) ØekeâjCeced
UGC 73 D–2013 (C) mLeeveced (D) efve™heCeced
(A) $eÙeesoMe: (B) $eÙe: œeesle–DeLe&meb«en-melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-86
400. JÙeehekeâõJÙe neslee nw- UGC 73 S–2013
(C) ÛelJeej: (D) <ešd
(A) hejceeCeg: (B) ceve:
œeesle–
(C) DeekeâeMe: (D) JeeÙeg:
393. ‘‘SskeâeßecÙevlJeeÛeeÙee&:’’ FlÙegefòeâjefmle -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-207
UGC 73 D–2013
401. efJeefYeVe oMe&ve kesâ leòJeeW keâe ØecegKe GösMÙe nw -
(A) cevees: (B) ieewlecemÙe
UGC 73 S–2013
(C) efJe<Cees: (D) DeeheosJemÙe (A) og:KeveeMe: (B) cees#eØeeefhle:
œeesle–ieewleceOece&met$e - ØeceesoJeOe&ve keâewefC[VÙeeÙeve, hespe-79 (C) mebmeejyevOeveeMe: (D) hejceelcemelkeâej:
394. ØeeceeCÙeb mJelees «ee¢eb veeefmle - UGC 73 D–2013 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-3
(A) mebMeÙeevegheheefòele: (B) meØeJele&keâlJeeled 402. heg<keâj heueeMeJeled efveuexhe neslee nw- UGC 73 S–2013
(C) efJemebJeeefoØeJele&keâlJeeled (D) %eeveJe=efòelJeeled (A) ØeeCe: (B) heg®<e:
œeesle– (C) ØeOeeveced (D) DeekeâeMe:
395. keâle=&lJesve keâeÙe&lJesve keâeÙe&keâejCeYeeJe SJe - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-344
UGC 73 D–2013 403. DeJÙeehÙeJe=efòe efJeMes<e iegCe neslee nw-UGC 73 S–2013
(A) Devegketâuemleke&â: (B) GheeefOe: (A) mebmkeâej: (B) ievOe:
(C) ieewjJeced (D) JÙeeflejskeâJÙeefYeÛeej: (C) Meyo: (D) heefjceeCeced

œeesle– œeesle–leke&âYee<ee- iepeeveve MeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-436


404. keâce& keâe efmeæevle nw? UP PCS – 1997
396. DevÙeesVepeveve efceLegve Je=efòeÙeeB nQ - UGC 73 D–2013
(A) vÙeeÙe mes (B) ceerceebmee mes
(A) iegCee: (B) Oecee&oÙe:
(C) Jesoevle mes (D) JewMesef<ekeâ mes
(C) JÙekeäleeoÙe: (D) YeeJee:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-348
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.12)- jekesâMe MeeŒeer, hespe-42
405. ‘‘ceve: YetleòJeJeled cetle&òJeeled’’ ÙeneB cetle&òJe nsleg ceW oes<e
397. HeâueoerhesMJej: YeJeefle - UGC 73 D–2013 nw- UGC 73 S–2013
(A) Jeheg<ceeved (B) cesOeeefleefLe: (A) yeeOe: (B) efJejesOe:
(C) pÙeesefle<ceeved (D) Åegefleceeved (C) DeJÙeeefhle: (D) DeeßeÙeeefmeefæ:
œeesle– œeesle–
391. (A) 392. (*) 393. (B) 394. (D) 395. (*) 396. (A) 397. (*) 398. (B) 399. (B) 400. (C)
401. (B) 402. (B) 403. (C) 404. (B) 405. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 492
406. Oecee&Oecee&efo YeeJe nesles nQ - UGC 73 S–2013 414. YeespeJe=efòejefmle? UGC 73 D–2014
(A) heg®<es (B) cetueØeOeeves (A) meebKÙemet$eeCeeced (B) Ùeesiemet$eeCeeced
(C) cenòeòJes (D) ceveefme (C) Oece&met$eeCeeced (D) ieewlecemet$eeCeeced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe023)- jekesâMe MeeŒeer, hespe-73 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-319
407. ceneceesn nesles nQ - UGC 73 S–2013 415. `DeMJemeb%eheve' keâe leelheÙe& nw - UGC 73 J–2014
(A) oMe (B) veJe (A) mveheveced
(C) SkeâeoMe (D) ÉeoMe (B) ceepe&veced
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe048) - jekesâMe MeeŒeer, hespe-135 (C) ØeeCeme_peeiejCeced
408. ‘‘<e[dieg™’’ Ùen GheeefOe nesleer nw - UGC 73 S–2013 (D) ØeeCeefJeÙeesiepeveveevegkeâueesJÙeeheej:
(A) JewefokeâmÙe (B) pewvemÙe œeesle–
(C) vewÙeeefÙekeâmÙe (D) MetvÙeJeeefove: 416. ‘‘neriesue’’ heeMÛeeòÙe heefC[le keâe Jeeo nw-
œeesle– UGC 73 J–2014
409. ØeOeevekeâejCeJeeo keâe efvejeme nw - UGC 73 S–2013 YeeweflekeâJeeo:
(A) (B) ØelÙeÙeJeeo:
(A) ceneYee<Ùes (B) MeeyejYee<Ùes ceeveJeleeJeeo:
(C) (D) mebMeÙeJeeo:
(C) JÙeemeYee<Ùes (D) MeebkeâjYee<Ùes œeesle–hee§eeòÙe oMe&ve- MeesYee efveiece- hespe-62-63
417. ‘‘ÙeeLeeleLÙeleesÓLee&ved lÙeoOeeled MeeMJeleerYÙe: meceecÙe:’’
œeesle–heele_peueÙeesieoMe&ve - megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, Yet .hespe-37
410. DeveeefoYeeJe™he nw Deewj %eeve mes efveJe=òe neslee nw -
Fme ßegefle mes meeefOele neslee nw- UGC 73 J–2014
UGC 73 S–2013 (A) JeCe&efvelÙelJeced (B) peielmelÙelJeced
(A) ceve: (B) peieled (C) hejceelceefvelÙelJeced (D) efJe<Cees: meJe&ielelJeced
(C) De%eeveced (D) efceLÙeelJeced œeesle–
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-ÛevõOej Mecee&, hespe-283 418. hejyeÇÿeCe: mJeieleYesoJeefpe&lelJeb Øeefleheeefoleb hejyeÇÿe -
UGC 73 J–2014
411. hegve®lheefòe ............ nesleer nw - UGC 73 J–2014
(A) vesn veeveeefmle efkeâ_Ûeve (B) JeeÛee efJe™heefvelÙeÙee
(A) oes<e: (B) efueÁced
(C) Øehe_Ûees Ùeefo efJeÅesle (D) Devespeoskebâ cevemees peJeerÙe:
(C) ØeslÙeYeeJe: (D) ØeÙeespeveced
œeesle–
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-187
419. efMeJeeÉwle efve™heCe keâjves Jeeueer ßegefle Goeùle keâer peeleer
412. YeeJeeW mes DeefOeJeeefmele neskeâj mebmejCe keâjlee nw -
nw - UGC 73 J–2014
UGC 73 J–2014
(A) meJeË KeefuJeob yeÇÿe (B) DeÙeceelcee yeÇÿe
(A) Øeke=âefle: (B) heg®<e:
(C) cegefòekesâlÙesJe melÙeced (D) Denb yeÇÿeeefmce
(C) efueÁced (D) Den¿ej:
œeesle–
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe0-52)-jekesâMe MeeŒeer, hespe-149
420. ‘‘lece: ØekeâeMeJeod efJe®æmJeYeeJeÙees:’’ Ùen keâLeve nw-
413. Oece& mes ieceve neslee nw- UGC 73 J–2014
UGC 73 J–2014
(A) TOJe&ced (B) DeOe:
(A) mecevJeÙeeefOekeâjCes (B) efpe%eemeeefOekeâjCes
(C) heefjle: (D) efleÙe&ced
(C) DeekeâeMeeefOekeâjCes (D) mce=lÙeeefOekeâjCes
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe.44) - jekesâMe MeeŒeer, hespe-127
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe - melÙeevevo mejmJeleer, hespe - 02
406. (C) 407. (A) 408. (A) 409. (A) 410. (D) 411. (C) 412. (C) 413. (A) 414. (B) 415. (D)
416. (B) 417. (B) 418. (A) 419. (C) 420. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 493
421. õJÙelJe DeJeÛÚsokeâ neslee nw- UGC 73 J–2014 428. heoeLe&mÙe efkebâ ue#eCeced - UGC 25 J–2007
(A) efveefceòekeâejCelJemÙe (B) meceJeeefÙekeâejCelJemÙe (A) meòeeJelJeced (B) YeeJelJeced
(C) DemeeOeejCekeâejCelJemÙe (D) DemeceJeeefÙekeâejCelJemÙe (C) OesÙelJeced (D) ØecesÙelJeced
œeesle– œeesle–leke&âmeb«en- Deefveleemesvee ieghlee, hespe-27
422. õJÙeeefomehleevÙeleceòJeb YeJeefle- UGC 73 J–2014
429. meeceevÙe heoeLe&: veemleerefle keâmÙe celeced -
(A) õJÙeeefoYesomehlekeâYeeJelJeced UGC 25 J–2007
(B) õJÙeeefomehleefYeVeefYeVelJeced
(A) JesoevlemÙe (B) vewÙeeefÙekeâmÙe
(C) õJÙeeefomehlekeâlJeeYeeJeelJeced
(C) ceercebemekeâmÙe (D) JewÙeekeâjCemÙe
(D) õJÙeeefomehleeefYeVelJeeYeeJelJeced
œeesle–
vÙeeÙeefmeæevle cegòeâeJeueer (ØelÙe#e KeC[)–iepeeveve MeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, hespe-58
430. efJeYeglJeb efkeâceefmle - UGC 25 J–2007
423. meoeieefleceòJeeYeeJeeled mes lece veneR neslee nw -
UGC 73 J–2014 (A) DeheefjefÛÚVeheefjceeCeJelJeced
JeeÙeg:
(A) (B) ceve: (B) heefjceeCejefnlJeced
(C) DeekeâeMe: (D) peueced (C) meJe&cetle&õJÙemebÙeesefielJeced
œeesle– (D) ØelÙe#eeÙeesiÙeõJÙelJeced
424. Gme %eeve efJe<eÙekeâ %eeve keâe «enCe neslee nw - œeesle–leke&âmeb«en- ke=â<CeJeuueYeeÛeeÙe&,hespe-37
UGC 73 J–2014 431. DeJÙeehÙeJe=efòelJeb efkeâceefmle - UGC 25 J–2007
(A) ØeeceeCÙeced (B) DeØeceeCÙeced
(A) meeJeefÛÚVeJe=efòekeâlJeced (B) efvejJeefÛÚVeJe=efòekeâlJeced
(C) yegefælJeced (D) mebMeÙelJeced
(C) Skeâcee$eJe=efòelJeced (D) DeveskeâJe=efòelJeced
œeesle–leke&âYee<ee- ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-155
œeesle–
425. ‘‘meJe&veÙeelcekebâ mecÙeieLe&efveCe&Ùe:’’ ue#eCeb YeJeefle -
UGC 73 J–2014 432. Den¿ej keâefleefJeOees YeJeefle - UGC 25 D–2007
ØeceeCeced
(A) (B) ØecesÙeced (A) SkeâefJeOe: (B) efÉefJeOe:
(C) Øeefceefle: (D) Øeceelee (C) ef$eefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
œeesle– œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-208
426. GheeefOe mecyevOe mes keâefuhele Deelcee ceW nw - 433. JewjeiÙeeled efkebâ YeJeefle - UGC 25 D–2007
UGC 73 J–2014 (A) Øeke=âefleueÙe: (B) yegefæueÙe:
(A)megefKelJeced (B) peerJelJeced (C) Den¿ejueÙe: (D) YetleueÙe:
(C) efceLÙeelJeced (D) peieÅeesefvelJeced œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe- mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-267
œeesle–
434. heeefjceeC[uÙeb veece efkeâced - UGC 25 D–2007
427. Gmeves ner efvecee&Ce efkeâÙee - UGC 73 J–2014
(A) hejceeCeg: (B) DeCegheefjceeCeced
(A) mekeâueb Øehe_Ûeced (B) meJe&peerJepeeueced
(C) yeÇeÿeC[ced (D) $emejsCeg:
(C) Ûelego&MeYegJeveced (D) heeleeueeefoYegJeveced
œeesle–leke&âYee<ee- ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-225
œeesle–
421. (B) 422. (A) 423. (A) 424. (A) 425. (A) 426. (B) 427. (C) 428. (D) 429. (*) 430. (C)
431. (B) 432. (C) 433. (A) 434. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 494
435. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle - UGC 25 D–2008 439. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle -
(keâ) Deelcee (i) iegCe: UGC 25 J–2011
(Ke) Meyo: (ii) DeYeeJe:
keâ - DeejcYeJeeo: 1. meebKÙeeveeced
Ke- heefjCeeceJeeo: 2. vewÙeeefÙekeâeveeced
(ie) lecemed (iii) õJÙeced
ie- efJeJele&Jeeo: 3. DeÉwleJesoeefvleveeced
(Ie) hejlJeced (iv) peeefle:
Ie- efJe%eeveJeeo: 4. yeewæeveeced
keâ Ke ie Ie
(keâ) (Ke) (ie) (Ie)
(A) III II I IV (A) 3 2 1 4
(B) I III II IV (B) 2 1 3 4
(C) III I II IV (C) 2 4 3 1
(D) I II III IV (D) 1 2 3 4
œeesle–leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, hespe-28,29,58 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve–yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-134, 258, 371
436. Meyoes ve ØeceeCeefceefle keâmÙe celeced - UGC 25 J–2010 440. DeOeesefveefo&<šs<eg efkeâced DemelÙeceefmle - UGC 25 J–2011
(A) meebKÙemÙe (B) ÙeesiemÙe (A) peerJevcegefkeälejsJe efJeosncegefòeâ:
(C) vÙeeÙemÙe (D) yeewæmÙe (B) FÛÚeMeefòeâceeved keâjCe™he: ceveesceÙekeâesMe:
(C) Jemlegefve DeJemlegve Deejeshe: DeOÙeejeshe:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-136
(D) meebKÙeceles oMesefvõÙeeefCe YeJeefvle
437. keâejCewkeâeLe&helÙeemelÙee keâes pevekeâ: - UGC 25 J–2011
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe (keâe025)–mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe-208
(A) Iešb Øeefle keâheeue:
441. ‘heJe&lees JeefÖceeved ØecesÙelJeeled’ FlÙe$e oes<ees Jele&les -
(B) Iešb Øeefle oC[: UGC 25 J–2013
(C) Ieš¤heb Øeefle keâheeue¤heced meeOÙeeYeeJeJeodJe=efòe: (B) Â<ševlejefnlJeced
(A)
(D) Iešb Øeefle keâheeueced (C) meeOÙeeYeeJeJÙeeefhle: (D) DeeßeÙeeefmeefælJeced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, hespe-42 œeesle–leke&âmeb«en - Deefveleemesve ieghlee, hespe-96
442. lemceeefoefvõÙeced ------
438. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efJeefÛevegle - UGC 25 S–2013
UGC 25 J–2011 (A) ØelÙe#eØeceeCeced (B) Deveg e f c eef lekeâjCeced
keâ- ØeYeekeâj: 1. DevÙeLeeKÙeeefle: (C) Gheceeveced (D) MeyoØeceeCeced
Ke- Me¿j: 2. DeKÙeeefle: œeesle–leke&âmeb«en - Deefveleemesve, ieghlee, hespe-74
ie- kegâceeefjue: 3. DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle: 443. ‘DeeÙe&meceepe’ kesâ ØeJele&keâ nQ - UGC 73 D–1992
(A) ceveg (B) oÙeevevomejmJeleer
Ie- ieewlece: 4. efJehejerleKÙeeefle:
(C) jeceke=â<Cehejcenbme (D) jepeejececeesnvejeÙe
(keâ) (Ke) (ie) (Ie)
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–18
(A) 1 2 3 4
444. ‘Ùeceue’ Meyo keâe DeLe& neslee nw - UGC 73 D–1996
(B) 2 3 4 1
(A) peesÌ[e (B) Œeer, heg®<e
(C) 3 4 2 1
(D) 4 3 2 1 (C) Skeâ keâeue ceW hewoe (D) keâesF& veneR
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, hespe-202-208 œeesle–MeyokeâesMe- Jeeceve efMeJejece Deehšs, hespe-830

435. (C) 436. (D) 437. (C) 438. (B) 439. (B) 440. (D) 441. (A) 442. (A) 443. (B) 444. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 495
445. DevegheueefyOe keâe efJe<eÙe keäÙee nw - UGC 73 D–1999 451. DeOemleveÙegiceeveeb leeefuekeâeb efÛevegle - UK SLET–2015
(A) DeYeeJe (B) DeLee&heefòe
keâ- leke&âmeb«en: 1. JesoevleoMe&veced
Ke- Jesoevlemeejkeâej: 2. DevvecYeó:
(C) meeÂMÙe%eeve (D) efJeYeüce
ie- efJeJele&Jeeo: 3. meebKÙekeâeefjkeâe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-284 Ie- ØeefleefJe<eÙeeOÙeJemeeÙees °ced 4. meoevevo:
446. YeejleerÙeefMe#eeoeMe&efvekesâ<eg keâmÙe ØeYeeJe: – (keâ) (Ke) (ie) (Ie)
DSSSB PGT–2014 (A) 2 3 4 1
(B) 2 4 1 3
(A)heeMÛeeòÙeefMe#eeÙee: (B) DeeßeceJÙeJemLeeÙee: (C) 3 1 4 2
(C) heg®<eeLe&Ûeleg<šÙemÙe (D) DeeOegefvekeâleeÙee: (D) 4 2 3 1
œeesle– œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–537,639,773,794
452. MeyoefvelÙeleeefOekeâjCe nw - UGC 73 D–2013
447. meeceevÙe heoeLe& keâes mJeerkeâej veneR keâjles nQb -
(A) ØeLececed (B) efÉleerÙeced
UGC 73 D–2014
(C) ÛelegLe&ced (D) he_Ûececed
(A) yeewæ (B) vewÙeeefÙekeâ œeesle–
(C) JewMesef<ekeâ (D) ceerceebmekeâ 453. ‘peieÉÙeeheejJepe&ced’ Fme met$e mes yeesOe neslee nw -
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e’, hespe- 49-50 UGC 73 S–2013
(A) peerJesMJejYesoleòJeced (B) peerJevecegefòeâue#eCeced
448. vÙeemeehenejer neslee nw- UGC 73 D–2014
(C) pe[sMJejYesoleòJeced (D) yeÇÿeCe: lešmLeue#eCeced
(A) <e<{: (B) DevehelÙe: œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe-melÙeevevo mejmJeleer, hespe-879
(C) JeeleJe=<eCe: (D) efÚVenmle: 454. DeefiveefoJÙe ceW ceC[ue nw - UGC 73 S–2013
œeesle– (A) SkeâeoMe (B) veJe
449. mener efJekeâuhe ÛegefveS - UGC 73 D–2014 (C) he_Ûe (D) ÛelJeeefj
œeesle– Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe–255
(A) ØelÙe#eceskebâ ØeceeCeced - pewveeveeced
455. DeveerMJej neslee nw - UGC 73 D–2014
(B) DeeueÙeefJe%eeveced - ÙeesieoMe&ves (A) F&MJejeYeeJe: (B) F&MJejYeso:
(C) efveefJe&keâuhekeâ%eeveb ØeceeCeced - yeewæs (C) F&MJejmeÂMe: (D) DeuhesMJej:
(D) melÙeØehe_Ûe: Fefle - DeÉwleJesoevles œees l e–Yeejleer Ù e oMe& ve - njs võ Øemeeo efmevne, hespe–124
456. %eeveefveJelÙe&lJeb YeJeefle - UGC 73 D–2014
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ‘]$e+ef<e’, hespe-85
(A) efceLÙeelJeced (B) melÙelJeced
450. mener efJekeâuhe ÛegefveÙes - UGC 73 D–2014
(C) yeeOe: (D) GheeefOe:
(A) YeejleerÙee-mebmke=âefle: - veJeerveeÓefmle œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-283
(B) mebmke=âefle: - mebmke=âleeefßelee 457. DeMes<emeeOeveeßeÙeeefßelemeeOÙe-meeceeveeefOekeâjCÙeb YeJeefle-
(C)YeejleerÙee-mebmke=âefle: - Oece&cetuee veeefmle UGC 73 D–2014
(A) JÙeeefhle: (B) Devegefceefle:
(D) YeejleerÙee-mebmke=âefle: - Jesoevegiee veeefmle (C) efceLÙeelJeced (D) meòJeced
œeesle– œeesle–

445. (A) 446. (B) 447. (A) 448. (B) 449. (C) 450. (B) 451. (B) 452. (A) 453. (A) 454. (B)
455. (A) 456. (A) 457. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 496
458. ‘Øee%eceleefJe®æJeeo’ Ùen DeLe& neslee nw- 465. meele leòJeeW ceW keâewve-mee veneR nw - BHU AET–2011
UGC 73 D–2014 (A) yevOe (B) mebJej
(A) Øe%eeJeeomÙe (B) Øe%eevemÙe (C) efvepe&je (D) hegodieue
(C) MeefòeâJeeomÙe (D) mebIeeleJeeomÙe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-162
œeesle– 466. ÛewlevÙe keâe oMe&ve efkeâme veece mes Øeefmeæ nw -
459. yeÇÿemeJe&%e meJe&MeefòeâmecheVe %eele neslee nw- BHU AET–2010
UGC 73 D–2014 (A) Deef ÛevlÙeYes oeYes o Jeeo (B) Yes o -YeeJe
(A) Gheceeveeled (B) DeLee&helÙee (C) DeYesoYeeJe (D) ÉwleJeeo
(C) Devegceeveeled (D) GheueyOÙee œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-330
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe - melÙeevevo mejmJeleer,hespe-281 467. GhejcemJelJeeo keâe Øeefleheeove efkeâmeves efkeâÙee nw ?
460. ‘‘DeveeefoefveOeveb yeÇÿe’’ YeJeefle– UGC 73 D–2014 UGC 73 J–2008
(A) MeyoleòJeced (B) DeLe&leòJeced (A) efJe%eevesMJejsCe (B) vevoheefC[lesve

(C) JeekeäÙeleòJeced (D) keâeJÙeleòJeced (C) peercetleJeenvesve (D) keâceueekeâjsCe

œeesle–JeekeäÙeheoerÙeced (1/1) - efMeJeMebkeâj DeJemLeer, hespe-1 œeesle–


468. efkeâve oes oMe&veeW ceW F&MJej kesâ Deefleefjòeâ DevÙe meye
461. DeYeeJemÙe %eeveb kesâve ØeceeCesve YeJeefle -
JNU MET–2014
meceeve nw - UGC 73 J–2008
(A) pewveyeewæÙees: (B) mebeKÙeÙeesieÙees:
(A) ØelÙe#esCe (B) Devegceevesve
(C) vÙeeÙeJewMesef<ekeâÙees: (D) meebKÙeÛeeJee&keâÙees:
(C) Gheceevesve (D) DeLee&helÙee
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-270
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-220
469. `hej$e hetJe&Â<šeJeYeeme:' - Ùen ue#eCe nw -
462. YetlelJe-cetòe&lJeÙees: keâe peeefle: - JNU MET–2014
UGC 73 J–2012
(A) YetlelJeced (B) cetòe&lJeced
(A) De%eevemÙe (B) efceLÙee%eevemÙe
(C) õJÙelJeced (D) vewkeâeÓefhe
(C) DeOÙeememÙe (D) DeefJeÅeeÙee:
œeesle–
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùe- melÙeevevo mejmJeleer- hespe-04
463. Deelce-veeveelJeb keâmÙe DeefYeceleced - JNU MET–2014
470. meebKÙeJeòeâe keâefheue: keâmÙe heg$e: ? BHU AET–2012
(A) yeewæmÙe (B) JesoevlemÙe
(A) F&MJejke=â<CemÙe (B) ye=nmheles:
(C) JewMesef<ekeâmÙe (D) JewÙeekeâjCemÙe
(C) keâo&cemÙe (D) De$es:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-209 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece- hespe-128
464. keâeMceerjMewJeoMe&ves keâefle leòJeeefve meefvle - 471. $e+<eYeosJe efkeâme mecØeoeÙe kesâ ØeJele&keâ nQ-
J NU MET–2014 UGC 73 J–2013
(A) 33 (B) 36 (A)ÛeeJee&keâmÙe (B) pewvemÙe
(C) 25 (D) 15 (C) mceele&mÙe (D) ßeewlemÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&,hespe-339 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-29
458. (A) 459. (C) 460. (A) 461. (A) 462. (*) 463. (C) 464. (B) 465. (D) 466. (A) 467. (C)
468. (B) 469. (C) 470. (C) 471. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 497
472. ßeerDejefJevo Deeßece efmLele nw- UP PCS–2007 479. ieewleceyegæ keâes %eeve keâer Øeeefhle keâneB ngF& Leer -
(A) leefceuevee[g ceW (B) keâvee&škeâ ceW BHU AET–2010, 2011
(C) jecesMJejced ceW (D) heeefC[Ûesjer ceW (A) ieÙee (B) hešvee
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-332 (C) JeejeCemeer (D) DeÙeesOÙee
473. DeeefoMe¿jeÛeeÙe& pees yeeo ceW Me¿jeÛeeÙe& yeves Gvekeâe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-135
pevce ngDee Lee - UP PCS–1999 480. pewveOece& kesâ DeeÛeeÙe& keâewve Les -
(A) keâMceerj ceW (B) kesâjue ceW BHU AET–2010, 2011
(C) DeevOeÇØeosMe ceW (D) heefMÛece yebieeue ceW (A)yegæ (B) ceneJeerj
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-237 (C) F&MJejke=â<Ce (D) pewefceefve
474. efkeâme mevle ves DeÉwleJeeo keâe Øeefleheeove efkeâÙee - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-143
Chh PSC–2012 481. ceneJeerj keâe pevcemLeeve keâneB nw - BHU AET–2010
(A) Me¿jeÛeeÙe& (B) jeceevevo
(A) heešefueheg$e (B) JewMeeueer
(C) keâyeerj (D) ÛewlevÙe
(C) ieÙee (D) JeejeCemeer
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-295
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMe Ûevõ efceße, hespe– 203
475. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee Skeâ mener keâeueeveg›eâce
482. jeceevegpeeÛeeÙe& keâe pevce keâye ngDee Lee -
nw- J PSC–2010
BHU AET–2010
(A) Me¿jeÛeeÙe& - jeceevegpe - ÛewlevÙe
(A) 1017 F&0 (B) 1018 F&0
(B) jeceevegpe - Me¿jeÛeeÙe& - ÛewlevÙe
(C) 1028 F&0 (D) 1040 F&0
(C) jeceevegpe - ÛewlevÙe - Me¿jeÛeeÙe&
(D) Me¿jeÛeeÙe& - ÛewlevÙe- jeceevegpe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-406
483. ceOJeeÛeeÙe& keâer Dehej meb%ee keäÙee nw -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-237,295,330
BHU AET–2010
476. ceneJeerj keâe pevce keâneB ngDee Lee - BHU AET–2011
(A) hetCe&Øe%e (B) yeÇÿe
(A) veeiehegj ceW (B) kegâC[uehegj ceW
(C) YeeieJele (D) peÙeleerLe&
(C) peyeuehegj ceW (D) peieouehegj ceW
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece, hespe-77 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-426
477. YeieJeeved yegæ keâe otmeje veece keäÙee Lee - 484. ßeer jeceevegpeeÛeeÙe& kesâ efhelee keâe keäÙee veece Lee -
BHU AET–2010 BHU AET–2010
(A) leLeeiele (B) n<e& (A) yeÇÿeYeó (B) kesâMeJeYeó
(C) megÙeesOeve (D) ceneJeerj (C) jeceYeó (D) YetleveeLe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece, hespe-127 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-406
478. ieewleceyegæ keâer helveer keâe veece keäÙee Lee - 485. ßeer ceOJeeÛeeÙe& kesâ efhelee keâe veece keäÙee Lee -
BHU AET–2010, 2011 BHU AET–2010
(A) leeje (B) ÙeMeesOeje (A) yeÇÿeYeó (B) jeceYeó
(C) Ùeeefceveer (D) ceesOee (C) kesâMeJeYeó (D) ßeer ceIJeosJe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe 104 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-426

472. (D) 473. (B) 474. (A) 475. (A) 476. (B) 477. (A) 478. (B) 479. (A) 480. (B) 481. (B)
482. (A) 483. (A) 484. (B) 485. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 498
486. MegæeÉwleJeeoer DeeÛeeÙe& keâewve nQ - BHU AET–2010 493. efvecyeekeâe&ÛeeÙe& keäÙee Les - BHU AET–2011
(A) efvecyeekeâe&ÛeeÙe& (B) JeuueYeeÛeeÙe& (A) õefJe[yeÇeÿeCe (B) lewueÁyeÇeÿeCe
(C) jeceYeõ (D) Me¿j (C) leefceueyeÇeÿeCe (D) keâevÙekegâypeyeÇeÿeCe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - GcesMe efceße, hespe-451 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-420
487. YeieJeeved yegæ keâe ceewefuekeâ veece keäÙee nw- 494. ÛewlevÙe ceneØeYeg kesâ DevegÙeeÙeer keâewve Les -
BHU AET–2011 BHU AET–2011
(A) MegæesOeve (B) ieewlece (A)™heieesmJeeceer (B) Me¿j
(C) jengue (D) ceneJeerj (C) ceC[ve (D) jeceevegpe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe-100 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-330
488. YeieJeeved yegæ efkeâme JebMe ceW DeJeleefjle ngS - 495. DeeÛeeÙe& ceeOJe keâer otmejer meb%ee keäÙee nw -
BHU AET–2011 BHU AET–2011
(A) yeÇeÿeCe JebMe ceW (B) #eef$eÙe JebMe ceW (A)DeevevoleerLe& (B) leerLeËkeâj
(C) JewMÙeJebMe ceW (D) Metõ JebMe ceW (C) Deevevokeâvo (D) peÙeleerLe&
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–250 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-426
489. ceneJeerj keâe efhele=Øeoòe veece keäÙee Lee - 496. DeeÛeeÙe& ceeOJe efkeâmekesâ DeeÛeeÙe& ceeves peeles nQ-
BHU AET–2011 BHU AET–2011
(A) JeOe&ceeve (B) heeMJe&veeLe (A)Deefive (B) Je®Ce
(C) efmeæeLe& (D) efØeÙe›ele (C) JeeÙeg (D) Fvõ
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - MeesYee efveiece, hespe -77 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-426
490. ceneJeerj kesâ efhelee keâe keäÙee veece Lee - 497. DeeÛeeÙe& ceeOJe kesâ mecØeoeÙe keâe keäÙee veece nw -
BHU AET–2011 BHU AET–2011
(A) JeOe&ceeve (B) heeMJe&veeLe ÙeesiemecØeoeÙe
(A) (B) yeÇÿemecØeoeÙe
(C) efmeæeLe& (D) efØeÙe›ele (C) %eevemecØeoeÙe (D) JeuueYemecØeoeÙe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe– 203 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-319
491. pewveOece& kesâ Deefvlece leerLe&¿j keâewve Les - 498. MebkeâjeÛeeÙee&Ceeb ceelee keâe - DSSSB PGT–2014
BHU AET–2011 (A) DeeÙee&cyee (B) hetCee&cyee
(A) DeeefoveeLe (B) heeMJe&veeLe (C) Gceecyee (D) Meejoecyee
(C) ceneJeerj (D) efmeæeLe& œeesle–
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-143 499. (i) Me¿jeÛeeÙe&YeieJelheeoe: kegâ$e pevce ØeehleJevle: –
492. DeeÛeeÙe& efvecyeeke&â keâe ceewefuekeâ veece keäÙee Lee - (ii) Me¿jeÛeeÙe&mÙe pevcemLeeveb Jele&les –
BHU AET–2011 DSSSB TGT–2014, UGC 73 J–2012
(A) efJepeÙeevevo (B) efveÙeceevevo (A)ceOegjeÙeeced (B) keâe_ÛeerhegÙee&ced
(C) %eeveevevo (D) ke=â<Ceevevo (C) keâeue[Ÿeeced (D) DeÙeesOÙeeÙeeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe- 323 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe– 237

486. (B) 487. (B) 488. (B) 489. (A) 490. (C) 491. (C) 492. (B) 493. (B) 494. (A) 495. (A)
496. (C) 497. (B) 498. (A) 499. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 499
500. Yeeceleer ØemLeeve keâs ØeLeceesheos<še nQ - 507. Me¿jeÛeeÙe& kesâ ‘ieg™Ceeb ieg®:’ nQ? UP PGT–2011
UGC 73 J–2006 (A) ieesefJevoheeo (B) ieewÌ[heeo
(A) ßeern<e& (B) heodceheeoeÛeeÙe& (C) yeeojeÙeCe (D) JeeÛemheefle efceße
(C) JeeÛemheefle efceße (D) meoevevo œeesle–Jesoevlemeej- jekesâMe MeeŒeer, hespe-25
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-274 508. ‘DeØeceele=lJe’ nw– UGC 73 D– 2016
501. meoevevo kesâ ieg® keâe veece - UGC 25 D–2008 (A) Øehe_ÛelJeced (B) peerJelJeced
(A) Deelceevevo: (B) meoevevo: (C) pe[lJeced (D) legÛÚlJeced
(C) jeceevevo: (D) DeÉÙeevevo: œeesle–
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe- hespe-06 509. pevce, Deew<eefOe, cev$e, lehe Deewj meceeefOe mes Glhevve
nesleer nw? UGC 73 J– 2016
502. MebkeâjeÛeeÙe& ves Mejerj lÙeeie keâneB efkeâÙee -
(A) DevlejeÙee: (B) efmeæŸe:
BHU AET–2010
(C) kewâJeuÙensleJe: (D) keäuesMee:
(A) JeejeCemeer (B) efceefLeuee
œeesle–heeleÀeueÙeesieoMe&ve - megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe, hespe– 491
(C) kesâoejveeLe (D) Gppewve
510. DeefYeveJeieghle: Devesve oMe&vesve mecyeæ:–CVVET–2015
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe -237
(A) ÉwleeÉwlesve (B) ceeOÙeefcekesâve
503. MebkeâjeÛeeÙe& Éeje ØeJeefle&le mecØeoeÙe keâewve-mee nw-
(C) ØelÙeefYe%eeoMe&vesve (D) ÙeesieeÛeejsCe
BHU AET–2010
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõÇOej Mecee&, hespe-212-213
(A) oMeveeceer (B) he_Ûeveeceer
511. KÙeeeflehe_Ûekesâ efmeæevleeveeb oMe&veevee_Ûe mecÙekeâd cesueveb
(C) mehleveeceer (D) Skeâveeceer kegâ®le– JNU Mphil/Ph.D– 2014
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-274 efmeæevle: oMe&veeefve
504. MebkeâjeÛeeÙe& kesâ hejJeleea DeeÛeeÙe& keâewve nQ- (A) DeelceKÙeeefle: 1. JesoevleoMe&veced
BHU AET–2010 (B) DemelKÙeeefle: 2. ceeOÙeefcekeâyeewæoMe&veced
(A) Dee$esÙe (B) pewefceefve (C) DeKÙeeefle: 3. vÙeeÙeoMe&veced
(C) keâeMÙehe (D) JeeÛemheefleefceße (D) DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle: 4. efJe%eeveJeeoeryeewæoMe&veced
œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - ÛevõOej Mecee&, hespe– 274 (E) DevÙeLeeKÙeeefle: 5. ØeeYeekeâjceerceebmeeoMe&veced
505. MebkeâjeÛeeÙe& efkeâme Jeeo kesâ meceLe&keâ nQ - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-200-206
BHU AET–2011 512. YeejleerÙeoMe&ve kesâ meceLe&keâeW ceW oes cetueYetle efJeYeepeve
(A) ceeÙeeJeeo (B) DeveerMJejJeeo nw? UGC 09–2013
(C) efJe%eeveJeeo (D) leerveeW (A) Jesoevle Deewj yeewæ (B) DeÉwle Deewj Éwle
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-327 (C) Deeefmlekeâ SJeb veeefmlekeâ (D) keâójJeeoer SJeb DeMeeŒeerÙe

506. MebkeâjeÛeeÙe& kesâ ieg® keâe veece keäÙee Lee -


œeesle–leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meem$eer, Yet0 hespe– 10
BHU AET–2011 513. yeÇÿemet$emÙe ØeLecemet$es keâÙees: mhe<šerkeâjCeb ke=âleced?
MH SET–2016
(A) ieesefJevoYeieJeodheeo (B) megjsMJejeÛeeÙe&
(A) DeelceyeÇÿeCees: (B) efJeÅeeefJeÅeÙees:
(C) ceC[veefceße (D) JeeÛemheefleefceße
(C) FnhejÙees: (D) ceeÙeeefJeÅeÙees:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße, hespe-349
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - melÙeevevo mejmJeleer, hespe-102
500. (C) 501. (D) 502. (C) 503. (A) 504. (D) 505. (A) 506. (A) 507. (B) 508. (C) 509. (B)
510. (C) 511. (B) 512. (C) 513. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 500
514. DeOemleveJeie&Ùees: meceerÛeerveb ÙegiceheÙee&Ùeb efJeefÛevegle– 519. ceOJeoMe&veevegmeejb cees#eheoeLeexÓefmle-UGC 73 Jn–2017
MH SET–2013 (A) keâce&ke=âlemÙe osnmJe™hemÙeeJejCeeYeeJes peerJemÙe meleleesOJe&ieceveced
(keâ) ÛeeJee&keâ: (i) Øe%eeveIeveSJeevevoceÙe:
(B) peielkeâle=&lJe-ue#ceerheeflelJe-ßeer-JelmeØeeefhlejefnleb og:Keeefceefßeleb
(Ke) yeewæ: (ii) me Jee S<e heg®<eesÓvvejmeceÙe:
hetCeË megKeced~
(ie) Yeeó: (iii) Deelcee Jew peeÙeles heg$e:
(C) DeMes<eefJeMes<eiegCeesÛÚso:~
(Ie) DeefleØeeke=âle: (iv) DevÙeesÓvlej Deelcee efJe%eeveceÙe:
keâ Ke ie Ie (D) mJeiee&efoØeeefhle:~
(A) 4 1 2 3 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e’, hespe-232-233
(B) 3 2 1 4 520. ceeOJee: kebâ heoeLeË ve mJeerkegâJe&efvle -UGC 73 Jn–2017
(C) 2 4 1 3
(A) iegCeheoeLe&ced (B) efJeMes<eheoeLe&ced
(D) 1 3 4 2
œeesle–Jesoevlemeej-mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–93, 96, 103, 106 (C) DeYeeJeheoeLe&ced (D) meceJeeÙeheoeLe&ced

515. ‘Meem$eÙeesevf elJeeled’ FlÙeefmceved met$es ‘Ùeesevf e:’ FlÙemÙe MeyomÙe œeesle–mebmke=âlehejchejeieleefJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, hespe– 83
keâesÓLe&:? UGC 25 Jn–2017 521. ‘meJe&ceveskeâevleefceefle Øeefle%eeJÙeeIeele: efÉleerÙes efJeJeef#eleeLee&emf eefæ:’–
(A) pevce (B) keâejCeced Deveskeâ keâmÙe celemÙe meeOeveb YeJeefle–
(C) keâeÙe&ced (D) JÙeeKÙee UGC 73 Jn–2017
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - melÙeevevo mejmJeleer, hespe-43 (A) DeveskeâevleJeeomÙe (B) mehleYeef”veÙemÙe
516. nsceÛevõmetefj: keâmÙe oMe&vemÙe DeeÛeeÙeexÓefmle?
(C) SkeâevleJeeomÙe (D) Deen&leoMe&vemÙe
UGC 25 Jn–2017
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e’, hespe-158
(A) yeewæoMe&vemÙe (B) pewveoMe&vemÙe
522. DeOeesefueefKeles<eg kesâve men keâmÙe mecyevOe:? GefÛeleeb
(C) ÛeeJee&keâoMe&vemÙe (D) meebKÙeoMe&ve
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e’, hespe-103 leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 73 Jn–2017

517. ‘lep%eeveb he_ÛeefJeOeb ceefleßegleeJeefOeceve:heÙee&ÙekesâJeueYesosve’ (keâ) ÛeeJee&keâe: 1. ØelÙe#eevegceeveØeceeCeJeeefove:


GefòeâefjÙeb kesâve oMe&vesve mecyeæe Deefmle-UGC 25 Jn–2017 (Ke) JewMesef<ekeâe: 2. ØelÙe#eØeceeCeJeeefove:
(A) Deen&leoMe&vesve (B) yeewæoMe&vesve (ie) meebKÙee: 3. ØelÙe#eevegceeveesheceeveMeyoØeceeCeJeeefove:
(C) jeceevegpeoMe&vesve (D) vÙeeÙeoMe&vesve (Ie) vewÙÙeeefÙekeâe: 4. ØelÙe#eevegceeveMeyoØeceeCeJeeefove:
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e, hespe-119 keâ Ke ie Ie
518. ‘le$e he=efLeJÙeeoerefve Yetleeefve ÛelJeeefj leòJeeefve Fefle keâmÙe
(A) 2 3 1 4
ceevÙelee Deefmle - UGC 73 Jn–2017
(B) 1 3 2 4
(A) ÛeeJee&keâoMe&vemÙe (B) vÙeeÙeoMe&vemÙe
(C) 2 1 4 3
(C) ceerceebmeeoMe&vemÙe (D) JesoevleoMe&vemÙe
(D) 1 4 3 2
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ’$e+ef<e, hespe-4
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- njsvõ Øemeeo efmevne, hespe-81,204,263

514. (C) 515. (B) 516. (B) 517. (A) 518. (A) 519. (B) 520. (D) 521. (A) 522. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ÛeeJee&keâ/yeewæ/pewve SJeb DevÙe oMe&ve 501
523. DeOeesefueefKeles<eg kesâve men keâmÙe mecyevOe:? GefÛeleeb 527. `ÙeLeeJeefmLeleiesÙeefJe<eÙeerkeâeefjlJeb ØeceeCeb' ue#eCe nw?
leeefuekeâeb efÛevegle– UGC 73 Jn–2017 UGC 73 J–2012
(keâ) melkeâeÙe&Jeeo: 1. vÙeeÙeJewMesef<ekeâeCeeced (A) ØeceeCeÛeefvõkeâeÙeeced (B) ØeceeCej#eCes
(Ke) hejceeCegJeeo: 2. yeewæeveeced (C) ØeceeCeheælÙeeced (D) JesoevleheefjYee<eeÙeeced
(ie) efJeJele&Jeeo: 3. meebKÙeeveeced œeesle–
(Ie) efJe%eeveJeeo: 4. DeÉwleJesoeefvleveeced 528. `ØeceeCeefJe<eÙeefve¤heCeeLeË yeÇÿeleke&âcegõeùleced' Ùen Gefòeâ
keâ Ke ie Ie nw? UGC 73 J–2012

(A) 3 2 1 4 (A) ceeÙeeJeeoKeC[ves (B) efJe<CegleòJeefJeefveCe&Ùes


(B) 3 4 1 2 (C) leòJemebKÙeeves (D) GheeefOeKeC[ves
(C) 3 1 4 2 œeesle– YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–619
(D) 3 1 2 4 529. `YemceerYetlemÙe osnmÙe hegvejeieceveb kegâle:' – Ùen Gefòeâ
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-142,174,238,90 keâneB Øeehle nesleer nw? BHU MET–2016
524. vÙeeÙeoMe&vemÙe cetueced – CVVET–2017 (A) ieerlee (B) yeÇÿemet$e
(A)ieewleceØeCeerleb vÙeeÙemet$eced (B) vÙeeÙekegâmegcee_peefue: (C) pewefceveerÙe vÙeeÙeceeuee (D) meJe&oMe&vemeb«en
(C) vÙeeÙeueerueeJeleer (D) vÙeeÙeYee<Ùeced œeesle– meJe&oMe&ve meb«en - GceeMebkeâj Mecee& $e+ef<e, hespe–03
œeesle- leke&âYee<ee: – ßeerefveJeeme Meeœeer, hespe – Yet018 530. ØeceeCeefmeæefYevvelJe neslee nw– UGC 73 J–2016
525. JewMesef<ekeâoMe&vemÙe veeceevlejb efkeâced? CVVET–2017 (A) melÙelJeced (B) De%eevelJeced
(A) ßeceCeoMe&veced (B) Mee¿joMe&veced (C) efJeYeglJeced (D) efceLÙeelJeced
(C) meewvoÙe&oMe&veced (D) DeewuetkeäÙeoMe&veced œeesle–
œeesle- leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme Meeœeer, hespe – Yet017 531. Mee¿joMe&ve ves heeBÛe DeLe&JeeoeW ces mes Skeâ nw?
526. DeOeesefueefKeles<eg yeewæoMe&veeefYeceleceeÙe&melÙeb veeefmle- UGC 73 D–2015
UGC 73 Jn–2017
(A) ØeJesMe (B) leguÙe
(A) og:Keced (B) mJeerkeâjCeced
(C) ieceve (D) DeejesnCe
(C) mecegoÙe: (D) ceeie&:
œeesle– meJe&oMe&ve meb«en-GceeMebkeâj Mecee& $e+ef<e, hespe–658,659
œeesle– meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& $e+ef<e, hespe–76

mebmke=âle keâer meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW nsleg


meJe&ßes‰ veesšdme SJeb hegmlekeWâ Iej hej ner Øeehle keâjW
cees. 8004545095, 8004545096
523. (C) 524. (A) 525. (D) 526. (B) 527. (A) 528. (B) 529. (C) 530. (*) 531. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 502

08 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej
1. (i) ‘Yeeceleer’ kesâ jÛeefÙelee nQ - UGC 25 J–1994 6. DeeÛeeÙe& Me¿j ves efkeâme hej Yee<Ùe efueKee nw ?
(ii) Yeeceleerkeâej nQ? BHU MET–2009, 2013, UGC 73 J–2013
(iii) ‘Yeeceleer’ kesâve efJejefÛelee - meebKÙekeâeefjkeâe (A) (B) yeÇÿemet$e
UGC 73 D-2012, Jn - 2017, BHU AET–2012 (C) leke&âmeb«en (D) ceneYeejle
(A) JeeÛemheefleefceße (B) heodceheeo œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - GcesMe efceße, hespe–349
(C) meoevevo (D) Me¿j
7. DeÉwleJesoevle ceW Jeeefle&keâkeâej nQ -
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 30 UGC 73 J–2006, 2012
2. meebKÙeoMe&ve mes mecyeæ uesKekeâ nQ? (A) megjsMJejeÛeeÙe&: (B) he©eheeoeÛeeÙe&:
BHU MET–2016
(C) ØekeâeMeelceÙeefle: (D) ceOegmetove mejmJeleer
(A) ØeYeekeâj (B) MeeefuekeâveeLe
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- (xiii)
(C) JeeÛemheefle (D) cegjeefj
8. (i) Mee¿jYee<Ùe kesâ he_Ûeheeefokeâe kesâ keâòee& nQ -
œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 36
(ii) he_Ûeheeefokeâekeâej: keâ: Deefmle?
3. (i) Jesoevlemeej kesâ jÛeveekeâej nQ - UP PGT–2004,
UGC 73 J–2006, 2014
(ii) Jesoevlemeej«evLemÙe keâlee& Jele&les? BHU MET–2014,
(A) heodceheeo: (B) efJeÅeejCÙe:
(iii) Jesoevlemeej kesâ ØeCeslee keâewve nQ? 2009
(C) ßeerMe¿j: (D) megjsMJej:
UGC 25 J–2003, 2014 D–2009
(A) Me¿j (B) Yeemkeâj mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 51
(C) meoevevo (D) oÙeevevo 9. ‘DeÉwleefmeefæ’ kesâ jÛeefÙelee nQ - UGC 73 J–2011
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 39 (A) ØekeâeMeelceÙeefle (B) ceOegmetove mejmJeleer
4. (i) Me¿jeÛeeÙe& ves yeÇÿemet$e hej keâewve mee Yee<Ùe efueKee nw? (C) DehheÙeoeref#ele (D) ßeern<e&
(ii) Me¿jeÛeeÙe&ØeCeerleb Yee<Ùeceefmle? UGC 73 J–1999, œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- (xvii)
UGC 25 S–2013, BHU AET–2011 10. ‘jeceevegpeeÛeeÙe&’ keâe «evLe nw - UGC 73 D–2011
(A) Meejerjkeâmet$eced (B) ceerceebmeemet$eced (A) DeeheosJeer (B) ceerceebmeekegâletnueced
(C) Oece&met$eced (D) meebKÙemet$eced (C) lev$ejnmÙeced (D) DeOJejceerceebmeekegâletnueJe=efòe:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, he=‰- 07 œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he=‰- 10
5. DeeÛeeÙe& Me¿j efkeâme «evLe kesâ jÛeefÙelee nQ? 11. ‘ØemLeeve$eÙeer’ kesâ Yee<Ùekeâlee& nQ - UGC 73 J–2012
BHU MET–2008
(A) JeuueYeeÛeeÙe&: (B) ceC[veefceße:
(A) JeeuceerefkeâjeceeÙeCeced (B) ceneYeejleced
(C) ceOegmetove: (D) Me¿jeÛeeÙe&:
(C) yeÇÿemet$eYee<Ùeced (D) efMeMegheeueJeOeced
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- (x)
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 27
1. (A) 2. (C) 3. (C) 4. (A) 5. (C) 6. (B) 7. (A) 8. (A) 9. (B) 10. (C)
11. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej 503
12. ‘ceveer<eehe_Ûekeâ’ Ùen «evLe nw- UGC 73 J–2013 20. ‘Jesoevlemet$e«evLemÙe’ Yee<Ùekeâej: Deemeerled -
(A) ceC[veeÛeeÙe&mÙe (B) JeeÛemheefleefceßemÙe BHU AET–2012
(C) ßeerMe¿jeÛeeÙe&mÙe (D) ieesefJevoheeoeÛeeÙe&mÙe (A) JeeÛemheefleefceße: (B) hele_peefue:
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 27-28 (C) Me¿jeÛeeÙe&: (D) keâefheue:
13. ieesefJevoevevoefJejefÛele JÙeeKÙee nw- UGC 73 D–2013 œeesle–meebKÙekeâeefjkeâe - jekesâMe Meem$eer, Yet. he=‰- 14
(A) jlveØeYee (B) Yee<ÙeYeeJeØekeâeefMekeâe 21. heleÀeefue: keâmÙe oMe&vemÙe ØeCeslee– CVVET–2017
(C) yeÿeefJeÅeeYejCeced (D) vÙeeÙeefveCe&Ùe: (A) ÙeesiemÙe (B) JesoevlemÙe
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-33 (C) yeewæmÙe (D) JewMesef<ekeâmÙe
14. ‘Øehe_Ûemeej’ «evLe kesâ jÛeefÙelee nQ- UGC 73 S–2013 œeesle–YeejleerÙeoMe&ve - ÛevõOej Mecee&, Yet0 hespe–158
(A) jeceevegpeeÛeeÙe&: (B) Me¿jeÛeeÙe&: 22. metÛeer I keâe efceueeve metÛeer II mes keâerefpeS Deewj efoÙes ieÙes
(C) megjsMJejeÛeeÙe&: (D) YeemkeâjeÛeeÙe&: ketâš mes mener Gòej keâe ÛeÙeve keâerefpeS-
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', he=‰- 820 UP TGT (H)–2005
15. ‘GheosMemeenœeer’ kesâ «evLekeâej nQ - UGC 73 J–2014 (keâ) MegæeÉwleJeeo 1. JeuueYeeÛeeÙe&
(A) ceOJeeÛeeÙe& (B) jeceevegpeeÛeeÙe& (Ke) DeÉwleJeeo 2. Me¿jeÛeeÙe&
(C) efieefjOejeÛeeÙe& (D) Me¿jeÛeeÙe& (ie) efJeefMe<šeÉwleJeeo 3. jeceevegpeeÛeeÙe&
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 27 (Ie) ÉwleJeeo 4. ceOJeeÛeeÙe&
16. ‘efJe<CegleòJeefveCe&Ùe’ kesâ jÛeefÙelee/uesKekeâ nQ - keâ Ke ie Ie
UGC 73 D–1997, BHU AET–2010
(A) 2 3 1 4
(A) peÙeleerLe&: (B) JÙeemeleerLe&: (B) 3 2 4 1
(C) DeevevoleerLe&:(ceOJeeÛeeÙe&:) (D) jepeleerLe&: (C) 1 2 3 4
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 319 (D) 4 1 2 3
17. ‘DeCegYee<Ùe’ kesâ keâòee& nQ - UGC 73 J–1998 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- VIII
(A) peÙeleerLe&: (B) jeIeJesvõleerLe&:
23. JeuueYeeÛeeÙe& ves yeÇÿemet$e hej keâewve-mee Yee<Ùe efueKee ?
(C) JÙeemejepe: (D) JeuueYeeÛeeÙe&: BHU A ET–2011
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-423 (A) DeCegYee<Ùe (B) hejceeCegYee<Ùe
18. ‘ceeOJe’ kesâ šerkeâekeâej nQ - UGC 73 D–1999
(C) ßeerYee<Ùe (D) megyeesefOeveer
(A) jeceleerLe&: (B) peÙeleerLe&:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 326
(C) JÙeemejepe: (D) heeLe&meejefLe:
24. ÛewlevÙe ves efkeâme «evLe keâer jÛevee keâer ?
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 319
BHU AET–2011
19. ‘ceeOJe’ keâe «evLe nw - UGC 73 D–1999
(A) megyeesefOeveer (B) megJeCe&met$e
(A) leòJeesÅeesle (B) leòJeØekeâeefMekeâešerkeâe
(C) ØecesÙejlveeCe&Je (D) leerveeW ceW mes keâesF& veneR
(C) leòJeefÛevleeceefCe (D) leòJemebKÙeevešerkeâe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 330
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 319
12. (C) 13. (A) 14. (B) 15. (D) 16. (C) 17. (D) 18. (B) 19. (A) 20. (C) 21. (A)
22. (C) 23. (A) 24. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 504
25. jeceevegpeeÛeeÙe& kesâ ßeerYee<Ùe hej Gvekesâ efkeâme efMe<Ùe ves 32. yeÇÿemet$e kesâ Yee<Ùekeâej nQ - BHU AET–2010
ßegleØekeâeefMekeâe šerkeâe efueKeer? BHU AET–2011 (A) ceOJeeÛeeÙe& (B) Me¿jefceße
(A) megoMe&vemetefj (B) Jes¿šveeLe
(C) ßeerkeâC" (D) JeeÛemheefleefceße
(C) JeeÛemheefle efceße (D) Jesoevlejefmekeâ
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 12
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 295
33. he_ÛeefceLÙeelJe keâe efJeÛeej nw - UGC 73 J–2013
26. DeeÛeeÙe& ceeOJe keâer ØecegKe ke=âefle keâewve-meer nw ?
(A) JesoevleheefjYee<ee «evLe ceW
BHU AET–2011
(A) yeÇÿemet$eYee<Ùe (B) leòJeØekeâeefMekeâe (B) efmeæevleefyevog «evLe ceW
(C) vÙeeÙemegOee (D) vÙeeÙeece=le (C) DeÉwleefmeefæ «evLe cebs
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 319 (D) Mee¿jYee<Ùe ceW
27. (i) yeÇÿemet$e keâs uesKekeâ keâewve nQ? MP PSC–1997 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 282
(ii) yeÇÿemet$emÙe jÛeefÙelee keâesÓefmle? UGC 25 J–2016 34. ``efJeJesefkeâvees efJejòeâmÙe MeceeefoiegCeMeeefueve:~
(iii) yeÇÿemet$e keâes efkeâmeves yeveeÙee nw? BHU MET–2016 cegceg#eesjsJe efn yeÇÿeefpe%eemee ÙeesiÙelee celee~~''
(A) Me¿jeÛeeÙe& (B) keâefheue Ùen DeefOekeâejer ØeMeemekeâ Mueeskeâ nw-UGC 73 D–2013
(C) yeeojeÙeCe (D) ieew[heeo
(A) DeelceyeesOes (B) efJeJeskeâÛet[eceCeew
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 11,12
(C) Mee¿jYee<Ùes (D) MeleMueeskeäÙeeced
28. ‘meJe&oMe&vemeb«en’ kesâ keâlee& nQ - UGC 73 J–2010
œeesle–efJeJeskeâÛet[eceefCe – ieerleeØesme, he=‰- 10
(A) nefjYeõmetefj: (B) meeÙeCeeÛeeÙe&:
35. Ùeb «evLeceefOeke=âlÙe Me¿jeÛeeÙexCe Yee<Ùeb ve jefÛeleced -
(C) ceeOeJeeÛeeÙe&: (D) Me¿jeÛeeÙe&:
UGC 25 J–2013
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-355
(A)yeÇÿemet$eced (B) ßeerceodYeeieJeleced
29. Gheefve<eod YeieJeodieerlee yeÇÿemet$eb ÛeslÙesles<eeb $eÙeeCeeb kesâve
Meyosve JÙeJenej: - (C) F&MeeJeemÙeesheefve<eod (D) ßeerceodYeieJeodieerlee
DSSSB PGT–2014, DSSSB TGT–2014 œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- xII
(A) oerhe$eÙeced (B) ceeie&$eÙeced 36. (i) pewefceveerÙevÙeeÙeceeuee «evLemÙe keâòee&/ØeCeslee/jÛeefÙelee
(C) ØemLeeve$eÙeced (D) jlve$eÙeced keâ:? BHU MET–2009, 2013,
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- (ix) (ii) ‘pewceveerÙevÙeeÙeceeuee’ efkeâmeves efueKeer nw ?
30. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-mee ØemLeeve$eÙeer ceW meefcceefuele UGC 73 D–2015
veneR nw - UP PCS–1997 (A) pewefceefve (B) ceeOeJe
(A) YeeieJele (B) YeieJeodieerlee
(C) meeÙeCe (D) Yele=&nefj
(C) yeÇÿemet$e (D) Gheefve<eod
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-815,739
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- (ix)
37. ‘DeLe&meb«enkeâewcegoer’ kesâ jÛeefÙelee nQ-BHU MET–2014
31. DeevevoleerLe& Éeje efueefKele «evLe nw- UGC 73 J–2015
(A) heóeefYejeceMeeŒeer (B) JeeÛemheefleefceße
(A) leòJeefJeJeskeâ: (B) Ûeewjhe_ÛeeefMekeâe
(C) heb0 efÛeVemJeeceer (D) jecesMJej efceße
(C) DeewefÛelÙeefJeÛeejÛeÛee& (D) DeLe&meb«en:
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-355 œeesle–DeLe&meb«en – JeeÛemheefle GheeOÙeeÙe, Yet0 he=‰- 32
25. (A) 26. (A) 27. (C) 28. (C) 29. (C) 30. (A) 31. (A) 32. (A) 33. (C) 34. (B)
35. (B) 36. (B) 37. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej 505
38. (i) ceerceebmeeoMe&ve kesâ uesKekeâ nQ - 45. ‘efkeâjCeeJeueer’ kesâ uesKekeâ nQ - UGC 73 D–1996
(ii) ‘ceerceebmeemet$e’ kesâ keâòee&/ØeCeslee nQ - (A) kesâMeJeefceße (B) ke=â<CeJeuueYeeÛeeÙe&
(iii) ceerceebmeemet$e kesâ jÛeefÙelee nQ? (C) efJeMJeveeLe he_Ûeeveve (D) DevvecYeó
UGC 73 J–2006, 2015, D-1992 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-271
(A) pewefceefve: (B) yeeojeÙeCe:
46. ‘$e+pegefJeceuee’ kesâ jÛeefÙelee nQ - UGC 73 D–1997
(C) ieewlece: (D) keâefheue:
(A) MeeefuekeâveeLe (B) peieoerMe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 310
(C) peÙeleerLe& (D) jIegveeLe
39. ‘ceerceebmeemet$e’ keâs Yee<Ùekeâej nQ - UGC 73 J–2006
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', he=‰-765
(A) Me¿jeÛeeÙe&: (B) JeelmÙeeÙeve:
47. ‘ye=nleer’ kesâ jÛeveekeâej nQ - UGC 73 J–1998
(C) jeceevevoeÛeeÙe&: (D) MeyejmJeeceer
(A) kegâceeefjue (B) MeeefuekeâveeLe
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he=‰- 5
(C) JeeÛemheefle (D) ØeYeekeâj
40. ‘šghšerkeâe’ JÙeeKÙee nw - UGC 73 J–2011
œeesle– (i) meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', he=‰-783
(A) pewefceefvemet$eesheefj (B) MeeyejYee<Ùeesheefj
(ii) DeLe&meb«en-melÙeØekeâeMe, Mecee&,Yet0 hespe-9
(C) lev$eJeeefle&keâesheefj (D) MueeskeâJeeefle&keâesheefj
48. (i) ‘šghšerkeâe’ kesâ jÛeefÙelee nQ-
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he=‰- 7
(ii) šghšerkeâe «evLe kesâ uesKekeâ nQ -
41. ‘Meem$eoerehf ekeâe’ kesâ jÛeefÙelee nQ-UGC 73 J–2009, 2014
UGC 73 J–1999, D–2015
(A) heeLe&meejefLeefceße: (B) jeceÛevõoeref#ele:
(A) ØeYeekeâj (B) jeceevegpe
(C) ceC[veefceße: (D) ceeOeJeeÛeeÙe&:
(C) JeeÛemheefle (D) kegâceeefjue
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 16
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 311
42. ‘ÉeoMeue#eCeer’ Ùen Øeefmeæ Meem$e nw -
UGC 73 J–2014 49. ‘pewefceefvemet$e’ kesâ Yee<Ùekeâej nQ - UGC 73 D–1999
(A) hetJe&ceerceebmee keâe (B) Gòejceerceebmee keâe (A) GJJeš: (B) Meyej:
(C) Oece&MeeŒeced keâe (D) pewveoMe&veced keâe (C) pewefceefve: (D) kegâceeefjue:
œeesle–DeLe&meb«en – jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj, he=‰- 4 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 311
43. pewefceefvemet$eJe=efòeÙeeW kesâ jÛeefÙelee nQ-UGC 73 J–2014 50. (i) ceerceebmeevÙeeÙeØekeâeMemÙe jÛeefÙelee keâ: ?
(A) GheJe<e&: (B) Yele=&efce$e: (ii) kesâve ØeCeerle: ceerceebmeevÙeeÙeØekeâeMe:?
(C) YeóYeemkeâj: (D) cegjeefjefceße: BHU AET–2011, 2012
œeesle–(i) Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 16 (A) ke=â<CeÙepJee (B) ueewieeef#eYeemkeâj:

(ii) meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', he=‰-804,768 (C) kegâceeefjueYeó: (D) DeeheosJe:

44. ‘ØekeâjCeheef_Ûekeâe’ kesâ jÛeefÙelee nQ - œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he=‰- 9


UGC 73 D–1992, 2007 51. ‘ÉeoMeue#eCeer’ keâmÙe «evLemÙe veece - BHU AET–2011
(A) YeJeveeLe: (B) ceLegjeveeLe: (A) ØeeefleMeeKÙemÙe (B) ÙeesieoMe&vemÙe
(C) kegâceeefjue: (D) MeeefuekeâveeLe: (C) yeewæoMe&vemÙe (D) pewefceefveoMe&vemÙe
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', he=‰-781 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 241
38. (A) 39. (D) 40. (B) 41. (A) 42. (A) 43. (A) 44. (D) 45. (B) 46. (A) 47. (D)
48. (D) 49. (B) 50. (D) 51. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 506
52. Me¿jke=âle ‘yeÇÿemet$e’ keâe Yee<Ùe nw? UGC 73 J– 1999 60. ‘DeLee&ueeskeâ’ šerkeâe mes mecyeefvOele nw-BHU MET–2015
(A) DeCegYee<Ùe (B) MeejerjkeâYee<Ùe (A) leke&âmeb«en (B) leke&âYee<ee
(C) hetCe&Øe%eYee<Ùe (D) efJe%eeveece=leYee<Ùe (C) meJe&oMe&vemeb«en (D) DeLe&meb«en
œeesle–yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - melÙeevevo mejmJeleer, Yet0 hespe-12 œeesle–DeLe&meb«en – keâecesÕejveeLe efceße, Yet0 he=‰- 14
53. `efJeJejCe-ØemLeeve' kesâ mebmLeehekeâ nQ? UGC 73 D–2006 61. jIegveeLe efMejesceefCe ves efkeâme «evLe keâer jÛevee keâer?
(A) DehheÙeoeref#ele (B) ØekeâeMeelceÙeefle UGC 73 D– 2015
(C) JeeÛemheefleefceße (D) efJeÅeejCÙe
(A) oerefOeefle (B) vÙeeÙeYet<eCe
œeesle–mebmke=âle-hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, he=‰- 112 (C) vÙeeÙeueerueeJeleer (D) vÙeeÙekeâvoueer
54. `efJeefOeefJeJeskeâ' kesâ jÛeefÙelee keâewve nQ? UGC 73 D– 2015
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 815
(A) MeeefuekeâveeLe efceße (B) JeeÛemheefle efceße
62. (i) ‘meebKÙekeâeefjkeâe’ kesâ jÛeefÙelee/uesKekeâ keâewve nQ ?
(C) ØeYeekeâj (D) ceC[ve efceße
(ii) meebKÙekeâeefjkeâeÙee: keâlee& Jele&les?
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 792
UP PGT–2000, BHU AET–2010, 2011
55. Meem$eoerefhekeâekeâej: - BHU AET–2012
UGC 25 D–1997, J–2014, UGC 73 D–1996
(A) kegâceeefjueYeó: (B) MeyejmJeeceer
(A) keâefheue (B) JeeÛemheefle efceße
(C) heeLe&meejefLeefceße: (D) ØeYeekeâjefceße:
(C) ieew[heeo (D) F&MJejke=â<Ce
œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet. he=‰- 16
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 276
56. ‘ØelÙeefYe%eeùoÙe’ ke=âefle nw - UGC 73 J–1991
63. (i) ‘F&MJejke=â<Ce’ efkeâme «evLe kesâ uesKekeâ nQ?
(A) #escejepe (B) DeefYeveJeieghle
(ii) F&MJejke=â<CemÙe keâe ke=âefle: Jele&les?
(C) ceensMJej (D) meesceevevo
BHU MET–2008, UGC 73 J–2008
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 782 (A) Jesoevlemeej keâs (B) leke&âmeb«en keâs
57. ‘MueeskeâJeeefle&keâ’ kesâ jÛeefÙelee nQ-UGC 73 D–1994, 2006
(C) meebKÙekeâeefjkeâe kesâ (D) leke&âYee<ee keâs
(A) kegâceeefjueYeó (B) ØeYeekeâj
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 276
(C) peÙeleerLe& (D) DeefYeveJeieghle
64. (i) `meebKÙeleòJekeâewcegoer' kesâve-efJejefÛelee?
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 242
(ii) ‘meebKÙeleòJekeâewcegoer’ kesâ ØeCeslee/jÛeefÙelee keâewve nQ?
58. MeyejmJeeceer keâe Yee<Ùe efpeme hej GheueyOe neslee nw, Jen BHU MET–2011, 2012, BHU AET–2010,
nw - BHU MET–2015 UGC 73 D–1996, 1997
(A) ÛeeJee&keâoMe&ve (B) hetJe&ceerceebmeeoMe&ve (A)JeeÛemheefleefceße (B) kesâMeJeefceße
(C) yeewæoMe&ve (D) pewveoMe&ve (C) DeeÅeeØemeeoefceße (D) keâefheue
œeesle–DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet. he=‰- 5 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 278
59. MeeyejYee<Ùe efkeâme oMe&ve mes mecyeefvOele nw ? 65. ‘meebKÙekeâeefjkeâe’ kesâ ØeeÛeervelece šerkeâekeâej nQ -
UGC 73 J–2015 UGC 73 S–2013
(A) Jesoevle (B) ÛeeJee&keâ (A)ieew[heeo: (B) F&MJejke=â<Ce:
(C) ceerceebmee (D) mebeKÙe (C) efJeÅeejCÙecegefve: (D) hejceevevocegefve:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 488 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 277
52. (B) 53. (B) 54. (D) 55. (C) 56. (B) 57. (A) 58. (B) 59. (C) 60. (D) 61. (A)
62. (D) 63. (C) 64. (A) 65. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej 507
66. (i) `JewMeejoerJÙeeKÙee' kesâ jÛeefÙelee nQ-UGC 73 D–2013 73. (i) ‘vÙeeÙemet$e’ kesâ jÛeefÙelee/uesKekeâ nQ -
(ii) leòJeJewMeejoeršerkeâeÙee: jÛeefÙelee keâ:? (ii) vÙeeÙemet$e keâes efkeâmeves yeveeÙee? BHU MET–2008,
BHU AET–2010 2009, 2012, 2013, UGC 25 D–1996
(A) JeeÛemheefleefceße: (B) F&MJejke=â<Ce: keâefheue
(A) (B) ieewlece
(C) peieoerMeYeóeÛeeÙe&: (D) JÙeeme: (C) keâCeeo (D) pewefceefve

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 291 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 179
74. ‘Jeerlejeiemlegefle:’ Fefle oMe&ve«evLe: kesâve efueefKele:?
67. ‘Ùeesiemet$eeCeeb’ jÛeefÙelee keâ: ? BHU AET–2010
UGC 73 Jn–2017
(A) JÙeeme: (B) hele_peefue:
(A) ØeYeeÛevõsCe (B) nsceÛevõsCe
(C) keâelÙeeÙeve: (D) heeefCeefve:
(C) peÙevleYeósve (D) DevevleÛevõsCe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 318 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 824
68. ‘ÙeesieJeeefle&keâmÙe’ jÛeefÙelee keâ: ? BHU AET–2010 75. (i) ‘vÙeeÙeyeesefOeveer’ šerkeâe kesâ uesKekeâ nQ -
(A) hele_peefue: (B) JÙeeme: (ii) ‘vÙeeÙeyeesefOeveerkeâej: keâ: -
(C) JeelmÙeeÙeve: (D) efJe%eeveefYe#eg: BHU MET–2014, BHU AET–2011
œeesle–Jesoevlemeej - jekesâMe Meem$eer, Yet0 hespe - 6 (A) DeeÛeeÙe& Me¿j (B) JeeÛemheefleefceße
69. hetCe&Øe%eoMe&vemÙe ØeJeòe&keâmÙe efkebâ veeceOesÙeced - (C) jeceevegpeeÛeeÙe& (D) ieesJeOe&veefceße
UGC 73 Jn–2017 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 776
(A) DeevevoleerLe&: (B) De#eheeo: 76. (i) ‘vÙeeÙece_pejer’ jefÛele nw -
(C) keâCeYe#eeef#eÛejCe: (D) GlheueeÛeeÙe&: (ii) vÙeeÙece_pejerkeâej: keâ: -
UGC 73 D–2005, BHU AET–2011
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 426
(A) GoÙevesve (B) efMeJeeefolÙesve
70. ‘Ùeesiemet$eYee<ÙemÙe’ jÛeefÙelee keâ: ? BHU AET–2010
(C) ie”sMesve (D) peÙevleYeósve
(A) hele_peefue: (B) JÙeeme:
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 776
(C) JeelmÙeeÙeve: (D) JeeÛemheefleefceße:
77. ‘veJÙevÙeeÙe’ keâe «evLe nw - UGC 73 D–2005
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 318 (A) JÙeglheefòeJeeo (B) vÙeeÙeYee<Ùeced
71. ‘ÙeesieoMe&ve’ kesâ Øeefleheeokeâ keâewve nQ ? (C) vÙeeÙeJeeefle&keâced (D) vÙeeÙemeej:
UP PCS–2002, 2007 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-9)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-144
(A) hele_peefue (B) Ùeesieer ieesjKeveeLe
78. ‘veJÙevÙeeÙe’ keâe Deekeâj «evLe nw - UGC 73 J–2011
(C) mJeeceerjeceosJe (D) Me¿jeÛeeÙe& (A) leke&âmeb«en (B) leòJeefÛevleeceefCe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 318 (C) leke&âkeâewcegoer (D) leke&âleeC[Jeced
72. ‘vÙeeÙeoMe&ve’ kesâ ØeCeslee/ØeJele&keâ nQ - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 181
UP PGT–2002, RPCS–2008, BHU AET- 2011 79. ‘peÙevleYeó’ ke=âle «evLe nw - UGC 73 D–2011
(A) keâefheue (B) ieewlece (A) leòJeefÛevleeceefCe: (B) heoeLe&Oece&meb«en:
(C) Me¿j (D) hele_peefue (C) vÙeeÙece_pejer (D) vÙeeÙeJeeefle&keâced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 179 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 807
66. (A) 67. (B) 68. (D) 69. (A) 70. (B) 71. (A) 72. (B) 73. (B) 74. (B) 75. (D)
76. (D) 77. (A) 78. (B) 79. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 508
80. ‘vÙeeÙejlveceeuee’ kesâ jÛeefÙelee nQ - 86. ‘vÙeeÙeefJeJejCe’ kesâ jÛeefÙelee keâe veece nw-
UGC 73 J–2013, Jn - 2017 UGC 73 S–2013
(A) JeeÛemheefleefceße: (B) heeLe&meejefLeefceße: (A) ceOJeeÛeeÙe&: (B) peÙevleYeó:
(C) cegjeefjefceße: (D) YeJeveeLeefceße: (C) GoÙeveeÛeeÙe&: (D) jIegveeLeefMejesceefCe:
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 811 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-355
81. heeLe&meejefLeefceße keâer JÙeeKÙeeke=âefle nw–UGC 73 D– 2015 87. (i) ‘vÙeeÙemet$eYee<Ùe’ kesâ jÛeefÙelee nQ -
(A) lev$eJeeefle&keâ (B) vÙeeÙehejeÙeCe (ii) vÙeeÙeoMe&veYee<ÙemÙe jÛeveekeâej: keâ:?
(C) vÙeeÙejlveceeuee (D) ueIegvÙeeÙemegOee UGC 73 J–2014, BHU AET–2011
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 811 (A) heeLe&meejefLeefceße: (B) ØeMemleheeo:
82. ØelÙe#eleòJeefÛevleeceefCekeâej nQ - UGC 73 J–2013 (C) ceC[veefceße: (D) JeelmÙeeÙeve:
(A) Jeæ&ceeveesheeOÙeeÙe: (B) ie”sMeesheeOÙeeÙe œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 20
(C) Ùe%ehelÙegheeOÙeeÙe: (D) heMegheefleveeLeesheeOÙeeÙe 88. ‘leòJeefÛevleeceefCe’ keâs keâòee&/jÛeefÙelee nQ -
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, he=‰- 64 UGC 73 D–1994, 2006, 2009
83. hejere#f eòegjeceJece&Ce: vÙeeÙeMeem$e«evLe: keâ:? KL SET–2016 jIegveeLe:
(A) (B) ceLegjeveeLe:
(A) vÙeeÙejlveceeuee (B) JÙeglheefòeJeeoefmeæevleceeuee
(C) GoÙeve: (D) ie”sMe:
(C) megyeesefOeveer (D) nslJeeYeemeesoenjCekeâeJÙeced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 181
œeesle– 89. ‘leòJeefÛevleeceefCe’ keâs šerkeâekeâej nQ- UGC 73 J–2007
84. DeOemleveÙegiceeveeb meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle– (A) MeeefuekeâveeLe: (B) JeeÛemheefle:
RPSC SET–2010 (C) ceLegjeveeLe: (D) Me¿jeÛeeÙe&:
(keâ) meebKÙekeâeefjkeâe 1. DevvecYeó: œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-9) hespe-139, 140
(Ke) Jesoevlemeej: 2. kesâMeJeefceße: 90. ‘vÙeeÙeefmeæevleoerhe’ kesâ jÛeefÙelee nQ -UGC 73 J–1991
(ie) leke&âYee<ee 3. meoevevo:
(A) MeMeOej (B) efJeÅeeOej
(Ie) leke&âmeb«en: 4. F&MJejke=â<Ce:
(C) ieoeOej (D) ceLegjeveeLe
keâ Ke ie Ie
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 26
(A) 3 2 1 4
91. ‘vÙeeÙeece=le’ kesâ jÛeefÙelee/jÛeveekeâej nQ -
(B) 1 2 4 3
UGC 73 J–1991, D–1992, 1997
(C) 1 3 4 2
(D) 4 3 2 1 (A) peÙeleerLe& (B) JÙeemeleerLe&
meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 794,797,772,773 (C) Jeeefojepe (D) YeeJeyeesOeeÛeeÙe&
85. ‘vÙeeÙeefmeæevlecegkeäleeJeueer’ kesâ jÛeefÙelee nQ - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 402
UGC 25 D–2013, UK SLET–2012, BHU AET–2011 92. ‘leòJeØekeâeefMekeâe’ ke=âefle nw - UGC 73 D–1992
(A) GoÙeveeÛeeÙe&: (B) efJeMJeveeLehe_ÛeeveveYeóeÛeeÙe&: (A) peÙeleerLe& keâer (B) JÙeemeleerLe& keâer
(C) efovekeâjYeó: (D) ieoeOejYeóeÛeeÙe&: (C) MeeefuekeâveeLe keâer (D) ceeOJe keâer
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 28 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 402
80. (B) 81. (C) 82. (B) 83. (B) 84. (D) 85. (B) 86. (A) 87. (D) 88. (D) 89. (C)
90. (A) 91. (B) 92. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej 509
93. ‘yeÛÛee Pee’ Éeje efueefKele nw - UGC 73 D–1997 101. GoÙeveeÛeeÙe&jefÛeleeÙee: leelheÙe&šerkeâeJÙeeKÙeeÙee: efkebâ
(A) vÙeeÙeece=leced (B) vÙeeÙeYee<Ùe: veeceOesÙeced ? BHU AET–2012
(C) vÙeeÙejlveceeuee Yee<Ùe (D) iet{eLe&leòJeeueeskeâ: (A) leelheÙe&heefjMegefæ: (B) efkeâjCeeJeueer
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 767 (C) vÙeeÙekegâmegcee_peefue: (D) Ghemkeâej:
94. ‘lekeâe&ce=le’ kesâ jÛeefÙelee nQ - UGC 73 J–1998 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 23
(A) ieCesMe (B) Ùe%eheefle 102. ie”sMeesheeOÙeeÙejefÛelemÙe vÙeeÙeMeem$eerÙe«evLemÙe efkebâ veece?
(C) jIegveeLe (D) peieoerMe BHU AET–2012
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 773 (A) DeelceleòJeefJeJeskeâ: (B) leòJeefÛevleeceefCe:
95. ceLegjeveeLeke=âle efÛevleeceefCe šerkeâe keâe veece nw - (C) ceevecesÙeesoÙe: (D) MueeskeâJeeefle&keâced
UGC 73 J–1998, 1999
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 769
(A) oerefOeefle (B) efMeKeeceefCe:
103. ‘vÙeeÙeJeeefle&keâ’-«evLekeâej: keâ: ? BHU AET–2012
(C) jnmÙeced (D) ØekeâeMe:
(A) JeeÛemheefleefceße: (B) GoÙeveeÛeeÙe&:
œeesle–leke&âmeb«en – efMeJeMebkeâj ieghle, Yet. he=‰- 7
96. ‘leke&âleeC[Je’ kesâ keâòee& nQ - UGC 73 J–1998, 1999 (C) GÅeeslekeâj: (D) ieewlece:
(A) peÙeleerLe& (B) jeIeJesvõleerLe& œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 22
(C) JÙeemeleerLe& (D) Jeeefojepe 104. keâeefjkeâeJeuÙee: cegkeäleeJeueer šerkeâe kesâve jefÛelee?
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 772 BHUAET–2010
97. JÙeglheefòeJeeo kesâ keâòee& nQ - UGC 73 D–1999 (A) jIegveeLesve (B) JewÅeveeLesve
(A) peieoerMe (B) ceLegjeveeLe (C) YeJeveeLesve (D) efJeMJeveeLesve
(C) ieoeOej (D) peÙeosJe œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 28
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-9), he=‰-143,144 105. JeeÛemheefleefceßesCe ke=âleeÙee: vÙeeÙeJeeefle&keâšerkeâeÙee: efkebâ
98. JeelmÙeeÙevesve vÙeeÙeMeem$eerÙe: keâes «evLees efJejefÛele: veece? BHU AET–2010
BHU AET–2012 (A) vÙeeÙekegâmegcee_peefue: (B) leòJeJewMeejoer
(A) vÙeeÙemet$eced (B) vÙeeÙeYee<Ùeced (C) leelheÙe&šerkeâe (D) Yeeceleer
(C) vÙeeÙeJeeefle&keâced (D) vÙeeÙeJeeefle&keâleelheÙe&šerkeâe
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 22
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 20
106. vÙeeÙemet$emÙe mee#eeod JÙeeKÙeeveb efkeâced ?
99. kesâMeJeefceßeefJejefÛele: vÙeeÙeMeem$eerÙe: ØekeâjCe«evLe: keâ:?
BHU AET–2010
BHU AET–2012
(A) vÙeeÙeYee<Ùeced (B) leelheÙe&šerkeâe
(A) leke&âYee<ee (B) leke&âkeâewcegoer
(C) vÙeeÙeJeeefle&keâced (D) vÙeeÙeheefjMegefæ:
(C) leke&âmeb«en: (D) lekeâe&ce=leced
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 28 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 20
100. ‘vÙeeÙekegâmegcee_peefue:’ kesâve meb«eefLele:? BHU AET–2012 107. DeelceyeesOemlees$ekeâlee& keâ: - UGC 73 D–2014
(A) JeeÛemheefleefceßesCe (B) GoÙeveeÛeeÙexCe (A) peÙevleYeó: (B) peieVeeLeheefC[le:
(C) GÅeeslekeâjsCe (D) YeemeJe&%esve (C) jeceevegpeeÛeeÙe&: (D) Me¿jeÛeeÙe&:
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 23 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 763
93. (D) 94. (D) 95. (C) 96. (C) 97. (C) 98. (B) 99. (A) 100. (B) 101. (A) 102. (B)
103. (C) 104. (D) 105. (C) 106. (A) 107. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 510
108. ‘vÙeeÙeoMe&ve’ keâes ØeÛeeefjle efkeâÙee Lee-UP PCS–2005 116.‘MeefòeâJeeo’ kesâ ØeCeslee nQ - UGC 73 D–1997
(A) ÛeeJee&keâ ves (B) ieewlece ves (A) JeeÛemheefle (B) yeÛÛee Pee
(C) keâefheue ves (D) pewefceefve ves (C) ieoeOej (D) Devevle
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 174 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 382
109. ‘vÙeeÙecegkeäleeJeuÙee:’ jÛeefÙelee Deefmle-UGC 73 J–2014 117. ‘DeejcYeJeeo’ keâe meceLe&ve keâjles nQ-UGC 73 J–1999
(A) peÙevleYeó: (B) GoÙeveeÛeeÙe&:
(A) jeceevegpeerÙe (B) ceeOJe
(C) JeeÛemheefleefceße: (D) efJeMJeveeLe:
(C) DeÉwle (D) vewÙeeefÙekeâ
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 28
œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, he=‰- 25
110. oerefOeeflekeâej nQ - UGC 73 J–1999, 2012 S–2013
118. cenef<e&keâCeeo-efJejefÛeleb met$eb efkeâced ? BHU AET–2012
(A) jIegveeLeefMejesceefCe: (B) ceLegjeveeLe:
(C) peieoerMeYeóeÛeeÙe&: (D) ie”sMeesheeOÙeeÙe: (A) vÙeeÙemet$eced (B) meebKÙemet$eced
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, he=‰- 64 (C) Ùeesiemet$eced (D) JewMesef<ekeâmet$eced
111. `leòJemeb«en' kesâ jÛeefÙelee nQ - BHU AET–2011 œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 18
(A) MeeefvleosJe (B) DeeÙe&osJe 119. ØeMemleheeojefÛelemÙe JewMesef<ekeâ«evLemÙe efkeâjCeeJeueer šerkeâe
(C) Meevlejef#ele (D) keâceueMeerue kesâve ke=âlee ? BHU AET–2012
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 771 (A) JeeÛemheefleefceßesCe (B) Me¿jefceßesCe
112. ‘vÙeeÙeueerueeJeleer’ kesâ uesKekeâ keâewve nQ ?
(C) GoÙeveeÛeeÙexCe (D) efMeJeeefolÙeefceßesCe
BHU AET–2010
(A) Me¿jeÛeeÙe& (B) GoÙeveeÛeeÙe& œeesle–leke&âYee<ee – ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet. he=‰- 23
(C) JeuueYeeÛeeÙe& (D) ceneJeerj 120. mehleheoeLeea«evLemÙe jÛeefÙelee keâ: ? BHU AET–2012
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 777 (A) efMeJeeefolÙeefceße: (B) jIegveeLeefMejesceefCe:
113. vÙeeÙemet$eJe=efòe kesâ jÛeefÙelee nQ - BHU MET–2015 (C) ieoeOejYeóeÛeeÙe&: (D) peieoerMelekeâe&ue¿ej:
(A) efJeMJeveeLe (B) ieewlece œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 797
(C) keâCeeo (D) Yele=&efce$e
121. JewMesef<ekeâmet$emÙe ‘Ghemkeâej’ šerkeâe kesâve meb«eefLelee ?
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 778 BHU AET–2011, 2012
114. vÙeeÙemegOee kesâ jÛeefÙelee nQ - BHU MET–2015
(A) Me¿jefceßesCe (B) DeVecYeósve
(A) keâefheue (B) F&MJejke=â<Ce
(C) heodceveeYeefceßesCe (D) kesâMeJeefceßesCe
(C) meoevevo Ùeesieer (D) meescesMJejYeó
œeesle–(i) DeLe&meb«en – melÙeØekeâeMe Mecee&, he=‰- 08 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 765
(ii) meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–778 122. ØeMemleheeosve keâes «evLees efJejefÛele: ?
115. veJÙevÙeeÙe kesâ šerkeâekeâej nQ - UGC 73 D–2010 BHU AET–2010
(A) Me¿jeÛeeÙe&: (B) MeeefuekeâveeLe: (A) heoeLe&Oece&meb«en: (B) keâCeeojnmÙeced
(C) ceLegjeveeLe: (D) efJe%eeveefYe#eg: (C) vÙeeÙekeâvoueer (D) vÙeeÙece_pejer
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 175 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 779
108. (B) 109. (D) 110. (A) 111. (C) 112. (C) 113. (A) 114. (D) 115. (C) 116. (C) 117. (D)
118. (D) 119. (C) 120. (A) 121. (A) 122. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej 511
123. JewMesef<ekeâoMe&vemÙe Yee<Ùeb kesâve efJejefÛeleced ? ‘leke&âMeem$e’ kesâ ØeCeslee nQ -
130. MP PSC–1992
BHU AET–2010 (A) Me¿jeÛeeÙe& (B) veeiemesve
(A) ØeMemleheeo: (B) JeelmÙeeÙeve: (C) veeieepeg&ve (D) efo*dveeie
(C) hele_peefue: (D) keâCeeo: œeesle–mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-12), hespe– 379
œeesle–leke&âmeb«en – efMeJeMebkeâj ieghle, Yet. he=‰- 8 131. ‘mÙeeÉeoce_pejer’ «evLe nw - UGC 73 J–2013
124. ‘heoeLe&Oece&meb«en’ efpemekeâe Yee<Ùe nw, Jen nw - (A) pewveefmeæevlemÙe (B) ceerceebmeeefmeæevlemÙe
BHU MET–2015 (C) JewMesef<ekeâefmeæevlemÙe (D) meewieleefmeæevlemÙe
(A) meebKÙemet$e (B) JewMesef<ekeâmet$e œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 801
(C) ceerceebmeemet$e (D) Jesoevlemet$e 132. ceefuueMes<esCe kesâ Éeje efJejefÛele megØeefmeæ «eÇvLe nw -
œeesle–leke&âmeb«en – efMeJeMebkeâj ieghle, Yet. he=‰- 8 UGC 73 D–2013
125. ‘Meejoeefleuekeâ’ «evLe nw - UGC 73 S–2013 (A) mÙeeÉeoce_pejer (B) ieesceÂmeej:
(A) oMe&vemÙe (B) ÛeeJee&keâmÙe (C) ef$eueeskeâmeej: (D) ef$e<eef<šMeueekeâe heg®<eÛeefjleced
(C) yeewæmÙe (D) DeeiecemÙe œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 801
œeesle–DeeiecejnmÙe (KeC[-1)–megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet. he=‰- 24 133. ‘mÙeeodJeeo’ keâe Øeefleheeokeâ oMe&ve nw-UGC 73 J–1991
126. ‘ØeceeCeJeeefle&keâ’ kesâ uesKekeâ nQ - UGC 73 J–1991 (A) yeewæ (B) pewve
(C) vÙeeÙe (D) ÛeeJee&keâ
(A) Oece&keâerefle& (B) efo*dveeie
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 32
(C) GceemJeeceer (D) peÙeleerLe&
134. meceerÛeerveeb leeefuekeâeb efÛevegle - UGC 25 D–2008
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 782
(De) efJeMJeveeLe: 1. DeLe&meb«en:
127. ‘veeieepeg&ve’ keâer jÛevee nw - BHU AET–2011
(ye) DevvecYeó: 2. meebKÙekeâeefjkeâe
(A) ceOÙeceeLe&meb«en (B) ceeOÙecekeâeJeleej
(me) F&MJejke=â<Ce: 3. leke&âmeb«en:
(C) efJe«enJÙeeJele&veer (D) F<šesheosMe
(o) ueewieeef#eYeemkeâj: 4. keâeefjkeâeJeueer
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 809 De ye me o
128. veeieepeg&ve keâer jÛeveeÙeW nQ - BHU AET–2011 (A) 4 3 2 1
(A) MetvÙelee mehleefleJe=efòe, megùouuesKe (B) 1 2 3 4
(B) Ûeleg:Melekeâ, ÛelegMelekeâJe=efòe (C) 4 3 1 2
(D) 3 4 2 1
(C) DeefYeOecee&ce=le, DeefYeOece&keâesMe
œeesle–(i) YeejleerÙe oMe&ve-yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 222,253,313
(D) yegæevegmce=efleMeem$e, efveJee&CeMelekeâ
(ii) leke&âYee<ee - ßeerefveJeeme MeeŒeer, Yet0 hespe-28
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 800 135. ‘efmeæevleuesMemeb«en’ keâs jÛeefÙelee nQ-
129. ‘#eCeYe”efmeefæ’ kesâ jÛeefÙelee nQ - BHU AET–2011 UGC 73 D–2008 J–2013
(A) Oece&keâerefle& (B) MegYeieghle (A) ceOegmetovemejmJeleer (B) ØekeâeMeelceÙeefle:
(C) jlvekeâerefle& (D) %eeveßeerefce$e (C) DehheÙeoeref#ele: (D) ßeern<e&:
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-12), hespe–380, 384 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 799

123. (A) 124. (B) 125. (D) 126. (A) 127. (B) 128. (A) 129. (B) 130. (D) 131. (A) 132. (A)
133. (B) 134. (A) 135. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 512
136. ‘nefjYeõmetefj’ ke=âle oMe&ve«evLe nw - UGC 73 D–2010 143. ‘oMeØekeâjCe«evLees’ Deefmle - UGC 73 D–2014
(A) <e[doMe&vemecegÛÛeÙe: (B) meJe&oMe&vemeb«en: (A) DeevevoleerLe&mÙe (B) JÙeemeeÛeeÙe&mÙe
(C) ceevecesÙeesoÙe: (D) oMe&veceeuee (C) peÙeleerLe&mÙe (D) megOeervõeÛeeÙe&mÙe
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe - Me$egIve ef$ehee"er, he=‰- 90 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10)–yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-379
137. ‘ieerleeLe&meb«en’ kesâ jÛeefÙelee keâe veece nw- 144. melÙeeLe&ØekeâeMemÙe ØeCeslee keâ: ? BHU AET–2011
UGC 73 D–2011 (A) meeÙeCe: (B) cenerOej:
(A) ÙeecegveeÛeeÙe&: (B) heodceveeYeleerLe&: (C) oÙeevevo: (D) melÙe›elemeece_pejer
(C) peÙeleerLe&cegefve: (D) jeIeJesvõÙeefle: œeesle–melÙeeLe&ØekeâeMe – oÙeevevo mejmJeleer, he=‰-3
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 767 145. ‘leòJeeLe&met$e’ efkeâme Yee<ee ceW jefÛele nw -BHU AET–2011
138. JÙeemejepe efJejefÛele Øehe_ÛeefceLÙeelJeevegceeveKeC[ve keâer (A) efnvoer (B) mebmke=âle
efšhheCeer keâe veece nw - UGC 73 J–2012 (C) Øeeke=âle (D) DeheYeübMe
(A) heoeLe&ce_pejer (B) cevoejce_pejer œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - ßeerkeâevle heeC[sÙe, hespe–83
(C) šerkeâe (D) JeekeäÙeeLe&oerefhekeâe 146. ‘meJee&Le&efmeefæ’ efkeâme «evLe keâer šerkeâe nw -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- 639, 640 BHU AET–2011
139. ‘Ùegefòeâceefuuekeâe’ kesâ jÛeefÙelee nQ - UGC 73 J–2014 (A) leòJeeLe&met$e (B) mevceeflemet$e
(A) JeeoervõveeLe: (B) melÙeveeLeleerLe&: (C) hejer#eecegKe (D) meceÙemeej
(C) JesoMeleerLe&: (D) JeeefojepeleerLe&: œeesle–pewveoMe&vemeej - vejsvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe–viii
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 789 147. efveÙecemeej kesâ uesKekeâ nQ - BHU AET–2011
140. ‘pevcemJelJeJeeo’ keâe Øeefleheeove efkeâmeves efkeâÙee ? (A) kegâvokegâvo (B) Dece=leÛevõ
UGC 73 J–2009 (C) mecevlecevõ (D) hetpÙeheeo
(A) efJe%eevesMJejsCe (B) vevoheefC[lesve œeesle–pewveoMe&vemeej - vejsvõ kegâceej Mecee&, Yet0 hespe–viii
(C) peercetleJeenvesve (D) keâceueekeâjsCe 148. ßeerYee<Ùe kesâ uesKekeâ keâewve nQ - BHU AET–2010
œeesle– (A) efvecyeekeâe&ÛeeÙe& (B) ceOJeeÛeeÙe&
141. ‘hegjeCevÙeeÙeceerceebmeeOece&Meem$ee”efceefßelee:’ kesâ jÛeefÙelee (C) ®õeÛeeÙe& (D) jeceevegpeeÛeeÙe&
nQ - UGC 73 D–1994 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 295
(A) pewefceefve (B) YeejÉepe 149. efvecyeekeâe&ÛeeÙe& keâer ke=âefle keâe keäÙee veece nw -
(C) Ùee%eJeukeäÙe (D) hejeMej BHU AET–2011
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/3) – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 3 (A) Jesoevlemeej (B) JesoevleheeefjpeelemeewjYe
142. (i) ‘ieerlee jnmÙe’ hegmlekeâ kesâ uesKekeâ keâe veece nw? (C) keâew mleg Y eØeYee (D) JesoevlekeâewmlegYe
(ii) ‘ßeerceodYeieJeodieerlee jnmÙe’ kesâ uesKekeâ nQ - œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – GcesMe efceße, he=‰- 420
UK LWR–2011, UP TGT SS–2010 150. ‘ceeC[tkeäÙekeâeefjkeâe’ efkeâmekeâer jÛevee nw–UP PGT–2011
(A) DejefJevo Iees<e (B) yeeueie”eOej efleuekeâ (A) Oece&keâerefle& (B) ieew[heeo
(C) ieesheeueke=â<CeieesKeues (D) ceesnveoeme keâjceÛevo ieeBOeer (C) ØeMemleheeo (D) kegâceejoeme
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve keâer ™hejsKee–njsvõ Øemeeo efmevne, he=‰- 66 œeesle–Jesoevlemeej – jekesâMe MeeŒeer, Yet0 he=‰- 24

136. (A) 137. (A) 138. (B) 139. (D) 140. (A) 141. (C) 142. (B) 143. (A) 144. (C) 145. (C)
146. (A) 147. (A) 148. (D) 149. (B) 150. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 oeMe&efvekeâ «evLe-«evLekeâej 513
151. ‘leke&âmeb«en-oerefhekeâe’ kesâ uesKekeâ keâewve nwQ? 156. hejmhejb mecÙekeâd cesueveerÙee:– JNU MET– 2015
BHU MET–2016 DeeÛeeÙe&: «evLee:
(A) ieewlece (B) keâCeeo
(keâ) JeelmÙeeÙeve: (i) leòJeefÛevleeceefCe:
(Ke) JeeÛemheefleefceße: (ii) vÙeeÙeJeeefle&keâ-leelheÙe&šerkeâe
(C) DevvecYeó (D) kesâMeJeefceße
(ie) GoÙeveeÛeeÙe&: (iii) vÙeeÙeJeeefle&keâced
œeesle–leke&âmeb«en – DeeÅeeØemeeo efceße, he=‰- 16
(Ie) ie”sMeesheeOÙeeÙe: (iv) heefjMegefæ:
152. leke&âmeb«en-heoke=âlÙe keâe uesKekeâ keâewve nw? keâ Ke ie Ie
BHU MET–2016 (A) 3 2 4 1
(A) DevvecYeó (B) Ûevõpeefmebn (B) 2 1 3 4
(C) Decejefmebn (D) jeceYeó (C) 1 2 3 4
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (v) (D) 2 3 1 4

153. leke&âmeb«en hej efJeceuee šerkeâe keâs jÛeefÙelee keâewve nQ? œeesle–meJe&oMe&vemeb«en–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 818,804,805
157. megcesefuele keâerefpeS– UGC 09 D –2008
BHU MET–2016
metÛeer-A metÛeer-B
(A) ieesefJevo Jewpeehegjkeâj (B) nefjnj oeref#ele
(A) meebKÙe 1. mJeeceer ceneJeerj
(C) ÛevõosJe (D) Decejefmebn
(B) Jesoevle 2. ieewlece yegæ
œeesle– (C) yeewæ 3. keâefheue
154. leke&âmeb«en-efJejuee efkeâmekeâer ke=âefle nw? BHU MET–2016 (D) pewve 4. Me¿jeÛeeÙe&
(A) {gefC{jepe MeeŒeer (B) nefjnj oeref#ele 5. keâCeeo
(C) ÛevõosJe (D) Decejefmebn keâ Ke ie Ie
œeesle–leke&âmeb«en – ieesefJevoeÛeeÙe&, Yet. he=‰- (v) (A) 1 4 3 2
(B) 4 1 2 5
155. megcesefuele keâerefpeÙes– UGC 09 D–2005
(C) 3 4 2 1
metÛeer-I metÛeer-II (D) 5 2 1 3
(keâ) meebKÙe 1. heeMJe&veeLe œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 139,237,70,29
(Ke) yeewæJeeo 2. DeeefoMe¿j 158. efmLeleØe%emÙe ue#eCeb ieerleeÙee: keâefmcevveOÙeeÙes ke=âleceefmle?
(ie) pewveJeeo 3. keâefheue G.GIC– 2015
(Ie) Jesoevle 4. veeieepeg&ve (A) le= leer Ùes (B) ef
É leer Ùes
(C) ÛelegLex (D) he_Ûeces
5. keâCeeo
œeesle–ieerlee (2/54,55) – ieerleeØesme
keâ Ke ie Ie
159. Me¿jeÛeeÙe&ke=âle yeÇÿemet$emÙeehejb veece efkeâced?
(A) 3 4 1 2
UGC 73 J–2010
(B) 1 3 4 2
(C) 2 5 4 3
Meejerefjkeâmet$eced
(A) (B) ceerceebmeemet$eced
(D) 4 2 3 1 (C) Oece&met$eced (D) Meejerjkeâmet$eced
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve – ÛevõOej Mecee&, he=‰- 139,74,29,237 œeesle–Jesoevlemeej - mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, hespe–07

151. (C) 152. (B) 153. (*) 154. (A) 155. (A) 156. (A) 157. (C) 158. (B) 159. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 514
160. ‘Yee<ee-heefjÛÚso:’ Fefle veJÙevÙeeÙe«evLemÙe jÛeefÙelee keâ:? 162. heÙe&vleØeMvee: hejmhejb mecÙekeâd cesueveerÙee:–JNU MET –2015
UGC 73 Jn -2017 DeeÛeeÙe&: «evLee:
(A) DevvecYeó: keâ- pewefceefve: 1. ye=nleer
(B) Jejojepe: Ke- MeyejmJeeceer 2. MueeskeâJeeefle&keâced

(C) kesâMeJeefceße:
ie- keg âceeef j ueYeó: 3. ceerceebmeemet$eYee<Ùeced
Ie- ØeYeekeâjefceße: 4. ceerceebmeemet$eced
(D) efJeMJeveeLe-vÙeeÙehe_Ûeeveve-YeóeÛeeÙe&:
keâ Ke ie Ie
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 785
(A) 4 3 2 1
161. he#eOejefceßeefJejefÛelees veJÙevÙeeÙe«evLe: keâ:– (B) 2 3 4 1
UGC 73 Jn -2017 (C) 3 4 1 2
(A) efkeâjCeeJeueerØekeâeMe: (B) vÙeeÙekegâmegcee_peefue: (D) 1 2 3 4
(C) leòJeefÛevleeceCÙeeueeskeâ: (D) vÙeeÙeueerueeJeleer œeesle–DeLe&meb«en- melÙeØekeâeMe Mecee&, Yet0 hespe-5,6,7,9
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-810

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes
mecheke&â met$e
7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
160. (D) 161. (C) 162. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ieerlee 515

09 ieerlee
1. (i) ‘‘YeieJeodieerlee’’ efkeâme «evLe keâe Yeeie nw ? 5. ßeerceodYeieJeodieerlee kesâ efÉleerÙe DeOÙeeÙe keâe veece nw-
(ii) ‘ieerlee’ Fefle keâmÙe «evLemÙe DebMeYetlee - UP GIC–2009
BHU B.Ed –2005, 2013, UGC 73 D–2008 (A) efJeYetefleÙeesie (B) meebKÙeÙeesie
(A) jeceeÙeCemÙe (B) ceneYeejlemÙe (C) De#ejyeÇÿeÙeesie (D) %eeveefJe%eeveÙeesie
(C) YeeieJelehegjeCemÙe (D) ketâce&hegjeCemÙe œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-2) – ieerleeØesme
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-150 6. Deelceve: mJe™heb YeieJeodieerleeÙee: keâefmceved DeOÙeeÙes
2. (i) ßeerceodYeieJeodieerleeÙeeb keâefle DeOÙeeÙee: meefvle– JeefCe&leced ? RPSC «es[-II (TGT)–2010
(ii) ßeerceodYeieJeodieerlee ceW efkeâleves DeOÙeeÙe nQ – (A) ØeLeceeOÙeeÙes (B) le=leerÙeeOÙeeÙes
BHU B.Ed–2008, 2012, 2014, UGC 73 J–1998, (C) efÉleerÙeeOÙeeÙes (D) ÛelegLee&OÙeeÙes
D–2004, BHU AET–2012, BHU MET–2011, œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/20-25) – ieerleeØesme
BHU Sh.ET–2013, UP PGT–2000, H-TET–2015
7. ‘meebKÙeÙeesie’ Fefle keâmÙeeOÙeeÙemÙe veece -
(A) oMe (B) ÉeoMe DSSSB PGT–2014
(C) he_ÛeoMe (D) De<šeoMe (A) efÉleerÙemÙe (B) le=leerÙemÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-150 (C) ÛelegLe&mÙe (D) he_ÛecemÙe
3. (i) ieerlee ceneYeejle kesâ efkeâme heJe& ceW JeefCe&le nw ? œeesle–ßeerceÆieJeodieerlee (DeOÙeeÙe-2) – ieerleeØesme
(ii) YeieJeodieerlee ceneYeejlemÙe keâefmceved heJe&efCe efJeÅeles– 8. ‘YeieJeodieerleeÙee:’ le=leerÙeeOÙeeÙemÙe veece efkeâced-
(iii) uees k es â Deef l eØeef m eæe ‘ßeer c eod Y eieJeod i eer l ee’ UGC 25 D–2014
ceneYeejlemÙe keâefmceved heJe&CÙegheefveyeæe– (A) %eeveÙeesie (B) keâce&Ùeesie
(iv) ‘‘ßeerceodYeieJeodieerlee’ keâmÙe heJe&Ce: KeC[: ? (C) meebKÙeÙeesie (D) YeefòeâÙeesie
UGC 25 J–2012, 2016, UP PGT–2004, 2005, 2009, œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-3) – ieerleeØesme
MGKV Ph.D–2016, AWES TGT–2011,
UGC 73 J–2015, GGIC–2013
9. ßeerceodYeieJeodieerlee kesâ SkeâeoMe DeOÙeeÙe keâe veece nw–
UP PGT–2005
(A) DeeefoheJe& ceW (B) DevegMeemeveheJe& ceW
(A) efJeMJeoMe&veÙeesie (B) meebKÙeÙeesie
(C) Yeer<ceheJe& ces (D) MeeefvleheJe& ceW
(C) iegCe$eÙeefJeYeeieÙeesie (D) heg®<eesòeceÙeesie
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-150
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-11) – ieerleeØesme
4. ßeerceodYeeieJelemÙe heojlveeJeueeršerkeâe kesâve ØeCeerlee?
UGC 73 Jn–2017 10. ieerlee kesâ Devegmeej ‘keâce&Ùeesieer’ keâes keâce& keäÙeeW keâjvee ÛeeefnS-
(A) JeerjjeIeJeeÛeeÙexCe (B) JeuueYeeÛeeÙexCe UP GIC–2009, UP PGT–2003, 2004, 2010

(C) MegkeâosJeeÛeeÙexCe (D) efJepeÙeOJepesve


(A) ÙeMe kesâ efueS (B) megKe kesâ efueÙes
(C) ueeskeâmeb«en kesâ efueS (D) Oevemeb«en kesâ efueS
œeesle–hegjeCe efJeceMe& - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 145
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (3/20) – ieerleeØesme

1. (B) 2. (D) 3. (C) 4. (D) 5. (B) 6. (C) 7. (A) 8. (B) 9. (A) 10. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 516
11. ieerleevegmeejsCe ‘‘efmLeleOeer: ........ GÛÙeles’’ FlÙe$e efjòeâmLeeveb 17. (i) `Ùeesie: keâce&meg keâewMeueced' Ùen JeekeäÙe nw -
hetjÙeleg - RPSC «es[ - II (TGT)–2014 (ii) ‘Ùeesie: keâce&meg keâewMeueced’ Ùen Gefòeâ efkeâmekeâer nw?
(A) $e+ef<e: (B) meeOeg: (iii) ‘‘Ùeesie: keâce&meg keâewMeueced’’-hekeälÙebMe: keâmceeogæle:?

(C) heefC[le: (D) cegefve: (iv) ‘‘Ùeesie: keâce&meg keâewMeueced’’ - Ùeesie keâe ue#eCe nw?
(v) ‘‘Ùeesie: keâce&meg keâewMeueced’’ - Ùen Gefòeâ nw?
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/56) – ieerleeØesme
UGC 73 D - 1992 –2006, AWES TGT 2009, 2011,
12. ‘‘vewveb efÚvoefvle Mem$eeefCe vewveb onefle heeJekeâ:’’ hebefòeâefjÙeb UP PGT-2013
keâcegeföMÙe Goerefjle: - RPSC «es[ - II (TGT)–2014 (A) YeieJeodieerlee ceW (B) efMeJeieerlee ceW
(A) keâce& (B) %eeveced (C) nefjJebMehegjeCe ceW (D) metlemebefnlee ceW
(C) Deelceeveced (D) Depeg&veced œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/50) – ieerleeØesme
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/23) – ieerleeØesme 18. ‘keâce&HeâueYeesòeâe’ keâ: - BHU AET–2012
(A) yeÇÿe (B) peerJe:
13. ‘ØemLeeve$eÙeer’ ceW efkeâmekeâer ieCevee nesleer nw?
(C) Mejerjced (D) F&MJej:
BHU AET–2012, BHU MET–2008
œeesle–F&Meeefo veew Gheefve<eod - ieerleeØesme, hespe–478
(A) Mekegâvleuee keâer (B) cesIeotle keâer
19. ‘YeieJeodieerleeÙeeb’ keâ: efMe<Ùe: Jele&les- BHU AET–2012
(C) ieerlee keâer (D) JewMesef<ekeâoMe&ve keâer
(A) ogÙeexOeve: (B) Depeg&ve:
œeesle–Jesoevlemeej – mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe, Yet. he=‰- ix (C) ke=â<Ce: (D) me_peÙe:
14. ‘ßeerceodYeieJeodieerlee’ ceW Depeg&ve keâes keâewve GheosMe oslee œeesle– (i) ieerlee – mJeeceer ØeYegheeo, Yet. he=‰- 4
nw ? BHU AET–2008 (ii) ieerlee (2/7) ieerleeØesme
(A) õesCeeÛeeÙe& (B) Yeer<ce 20. ßeerceodYeieJeodieerlee kesâ Devegmeej efve<keâecekeâce& keâe DeLe&
(C) ke=â<Ce (D) Oe=leje<š^ nw- UP GDC–2008, UP PGT–2000, 2003, 2004
(A) efve®ösMÙe keâce& keâjvee
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/2)– ieerleeØesme
(B) mekeâece keâce& keâjvee
15. ‘efmLeleØe%emÙe keâe Yee<ee’ Fefle keâ: keâced Dehe=ÛÚled -
(C) Deveemeòeâ neskeâj keâce& keâjvee
RPSC «es[ - II (TGT)–2010 (D) keâce& mebvÙeeme
(A) Oe=leje<š^: me_peÙeced Dehe=ÛÚled œeesle–ieerlee (3/19) – mJeeceer ØeYegheeo, he=‰- 125
(B) Depeg&ve: ke=â<Ceced Dehe=ÛÚled 21. ieerlee keâe mJeOece& efmeæevle nw - UP PGT–2003
(C) ke=â<Ce: Depeg&veced Dehe=ÛÚled (A) JeCe&JÙeJemLee keâe efmeæevle (B) keâce&efmeæevle
(D) ÙegefOeef<"j: ke=â<Ceced Dehe=ÛÚled (C) Deelceefmeæevle (D) FveceW mes keâesF& veneR

œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/54) – ieerleeØesme ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-3/19-25), (4/16-21), (2/47) – ieerleeØesme


22. ßeerceodYeieJeodieerlee kesâ Devegmeej ceveg<Ùe keâe DeefOekeâej
16. ›eâesOeeod YeJeefle - RPSC «es[ - II (TGT)–2010
nw- UP PGT–2004
(A) Devegjeie: (B) mevlees<e:
(A) %eeve hej (B) keâce& keâjves hej
(C) mecceesn: (D) mvesn: (C) Heâue hej (D) FveceW mes keâesF& veneR
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/63) – ieerleeØesme œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/47) – ieerleeØesme
11. (D) 12. (C) 13. (C) 14. (C) 15. (B) 16. (C) 17. (A) 18. (B) 19. (B) 20. (C)
21. (B) 22. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ieerlee 517
23. ‘‘veemelees efJeÅeles YeeJees veeYeeJees efJeÅeles mele:’’ ieerlee 29. ‘‘Ùeesie: keâce&meg keâewMeueced’’ DemÙe MueeskeâebMemÙe ØeJeòeâe-
keâe Ùen efmeæevle efkeâme oMe&ve mes mecyevOe jKelee nw? AWES TGT–2010
UP PGT–2005 (A) YeJeYetefle: (B) cecceš:
(A) yeewæoMe&ve mes (B) pewveoMe&ve mes (C) peevekeâeroeme: (D) ßeerke=â<Ce:
(C) meebKÙeoMe&ve mes (D) JesoevleoMe&ve mes œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/50) – ieerleeØesme
œeesle–(i) ßeerceÆieJeûerlee (2/16) – ieerleeØesme 30. ‘‘keâce&CÙesJeeefOekeâejmles cee Heâues<eg keâoeÛeve’’ – Fefle
(ii) meebKÙekeâeefjkeâe - jekesâMe Meem$eer, hespe–32 kesâveesòeâced AWES TGT–2013
24. ßeerceodYeieJeodieerlee kesâ Devegmeej Deelcee efkeâmemes ßes<" (A) veejo: (B) YeieJeeved efJe<Ceg:
nw? UP PGT–2005
(C) heejeMej: (D) ßeerke=â<Ce:
(A) ceve mes (B) yegefæ mes
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/47) – ieerleeØesme
(C) keâcexefvõÙeeW mes (D) %eevesefvõÙeeW mes
31. ‘‘efmLeleØe%emleoesÛÙeles’’ efmLeleØe%e: keâ: -
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (3/42) – ieerleeØesme
DSSSB PGT–2014
25. ‘‘Yeefòeâ mes YeieJeeved keâer DeejeOevee ner hejce Oece& nw’’
(A) Ùes hejevegheefoMeefle (B) Ùees efJeheòeeJeefhe nmeefle
Ùen JeekeäÙe mecyeefvOele nw - UGC 73 J–2014
(C) Ùe DeelcevÙesJeelcevee leg<š: (D) Ùe: meleleceOeerles
(A) ieerleeYee<Ùes (B) ieerleeleelheÙex
(C) ceneYeejles (D) jeceeÙeCes
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/55) – ieerleeØesme
32. YeieJeodieerleevegmeejsCe efmLeleØe%e: keâ: GÛÙeles?
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-12/6-7)
RPSC PGT–2014
26. ‘YeieJeodieerlee’ kesâ efÉleerÙe DeOÙeeÙe ceW Ùeesie keâe ue#eCe
nw- UP GDC–2008 (A) keâce&Ùeesieer (B) efve<keâecekeâce&Ùeesieer
(A) meceeefOe (C) yegefæceeved (D) %eeveÙeesieer
(B) keâeÙe& ceW kegâMeuelee œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/55) – ieerleeØesme
(C) efÛeòeJe=efòeefvejesOe 33. Sleevve nvlegefceÛÚeefce IveleesÓefhe ......~ hetjÙele
(D) Deelcee Ùee hejceelcee keâe efceueve K-SET–2014
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/50) – ieerleeØesme (A) meefÛeJeesòece (B) efjhegceo&ve
27. %eeve Deewj keâce& mes Ùegòeâ nw - UGC 73 D–1996 (C) ceOetmetove (D) keâceueeheles
(A) YeeieJele (B) jeceeÙeCe œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (1/35)
(C) ceneYeejle (D) ieerlee 34. keâ: heewC[^b oOceew ceneMebKeced– K-SET–2014
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee - (DeOÙeeÙe 4) ieerleeØesme (A) Oeve_peÙe: (B) ÙegefOeef…j:
28. ‘keâce&CÙesJeeefOekeâejmles’ MueeskeâebMe keâe DeeMeÙe nw- (C) menosJe: (D) Je=keâesoj:
UP TET–2014 œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (1/15)
(A) legce keâce& keâjkesâ DeefOekeâejer yevees~
35. ‘kegâlemlJee keâMceueefceob efJe<eces mecegheefmLeleb’ Fefle JeÛeveb
(B) legcneje DeefOekeâejeW mes keâesF& uesvee osvee veneR nw~ keâmÙe? K-SET–2014
(C) legcnejs DeefOekeâej ner legcnejs keâce& nQ~
(A) me_peÙemÙe (B) heeLe&mÙe
(D) legcneje DeefOekeâej (kesâJeue) keâce& keâjves ceW ner nw~
(C) ke=â<CemÙe (D) YeercemÙe
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/47) – ieerleeØesme
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/2)
23. (C) 24. (B) 25. (B) 26. (B) 27. (D) 28. (D) 29. (D) 30. (D) 31. (C) 32. (B)
33. (C) 34. (D) 35. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 518
36. JÙeJemeeÙeeeflcekeâe yegefæ: kegâ$e ve efJeOeerÙeles 43. ‘‘legcneje DeefOekeâej keâce& hej nw, Heâue keâer Øeeefhle hej
KL SET–2016 veneR’’ Ùen efvecve ceW mes efkeâme «evLe ceW keâne ieÙee nw?
(A) cees#es (B) keâce&efCe UP PCS–1992
(C) ueeskesâ (D) meceeOeew (A) De<šeOÙeeÙeer ceW (B) ceneYee<Ùe ceW

œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/44) (C) ieerlee ceW (D) ceneYeejle ceW

37. otjsCe ¢eJejb keâce&-keâmceeled – KL SET–2016 œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/47)


(A) keâce&Ùeesieeled (B) OÙeeveÙeesieeled 44. (i) `ieg[ekesâMe:' keâ: Deefmle - AWES TGT–2013
(C) yegefæÙeesieeled (D) YeefòeâÙeesieeled (ii) ieg[ekesâMe keâewve keâne peelee nw? UP PGT–2011
(A) Depeg&ve: (B) SkeâueJÙe:
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/49)
(C) OeÇgJe: (D) Øe¥eo:
38. ke=â<Cesve JeefCe&le: TOJe&cetuelJeeefoue#eCe: DeMJelLees Je=#e:
kesâve Mem$esCe ÚsoveerÙees YeJeefvle ? DSSSB PGT–2014 œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/9)
(A) DeÙeesefveefce&lesve (B) JewjeiÙe™hesCe 45. ‘‘ÙeesiemLe: kegâ® keâcee&efCe’’ MueeskeâebMes JeefCe&leced -
UP GIC–2012
(C) keâjJeeuesve (D) efJe<eÙeJewcegKÙe™hesCe
leòJeced
(A) (B) melÙeced
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (15/2-4)
mebmeejYegòeâced
(C) (D) DeveemekeäleleÙee keâce&
39. ‘‘DevleJevle Fces osne:’’ keâe leelheÙe& nw efkeâ -
UP PGT–2013 œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/48)
(A) Ùes Mejerj veeMeJeeved nw~ 46. mecceesnmÙe keâejCeb efkeâced ? UP GIC–2015
(B) Deelcee Depej-Decej nw ~ (A) ›eâesOe: (B) le=<Cee
(C) Deelcee veMJej nw~ (C) YeÙeced (D) Oeveced
(D) Mejerj keâe Devle nes Ûegkeâe nw~ œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/63)
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/18) 47. YeieJeodieerleeÙeeb YeefòeâÙeesie: CVVET–2015
40. ‘ßeerceÆieJeodieerlee’ ceW ceeÙee keâe keâewve-mee iegCe veneR (A) oMece: (B) ÉeoMe:
nw? UP PGT–2013 (C) SkeâeoMe: (D) <ees[Me:
(A) owJeer (B) ogjlÙeÙee œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-12)
(C) iegCeceÙeer (D) Demeleer 48. (i) `mecelJeb Ùeesie GÛÙeles hebkeälÙebMe:' keâmceeogodOe=lee ?
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (7/14) (ii) ‘mecelJeb Ùeesie GÛÙeles’ efkeâme «evLe mes mecyeefvOele nw?
41. ieerlee ceW cetue Øeke=âefle kesâ Øekeâej nQ - UP PGT–2013 AWES TGT –2009, UP PGT–2004, UGC 73 D–2010
(A) jeceeÙeCeeled (B) ßeerceÆieJeûerleeÙee:
(A) Dee" (B) oes
(C) efJeogjveerles: (D) Ùeesiemet$eeled
(C) heeBÛe (D) oMe
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (7/4) œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/48)
49. ßeerceodYeieJeodieerleeÙee: `efJeMJe™heoMe&veÙeesie:' Deefmle–
42. ßeerceÆieJeodieerlee ceW Yeerce kesâ MebKe keâe veece nw -
UP PGT–2013 UGC 25 D– 2015
(A) hee_ÛepevÙe (B) heewC[^ (A) oMecesÓOÙeeÙes (B) SkeâeoMesÓOÙeeÙes
(C) osJeoòe (D) efoJÙe (C) ØeLeceeOÙeeÙes (D) $eÙeesoMeeOÙeeÙes
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (1/15) œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-11)

36. (D) 37. (C) 38. (B) 39. (A) 40. (D) 41. (A) 42. (B) 43. (C) 44. (A) 45. (D)
46. (A) 47. (B) 48. (B) 49. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 ieerlee 519
50. ßeerceodYeieJeodieerleeÙeeced Depeg&veb Øeefle ........... GheosMe: 56. ‘‘Ùe$e ÙeesiesMJej: ke=â<Cees Ùe$e heeLeex OevegOe&j:’’ MueeskeâebMe
Jele&les - BHU B.Ed–2015 ßeerceodYeieJeodieerlee kesâ efkeâme DeOÙeeÙe mes mecyeæ nw -
(A) ßeerke=â<CemÙe (B) ÙegefOeef<"jmÙe UP PGT–2005
(C) Yeer<cemÙe (D) efJeogjmÙe (A) efÉleerÙe (B) he_Ûece
(C) <ees[Me (D) De<šeoMe
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (DeOÙeeÙe-2)
51. ``vewveb efÚvoefvle Mem$eeefCe vewveb onefle heeJekeâ: ~
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (18/78)
57. ‘‘mJeOecex efveOeveb ßesÙe:’’ FlÙegefòeâ: keâlecesÓOÙeeÙes Jele&les?
ve Ûewveb keäuesoÙevlÙeehees ve Mees<eÙeefle cee®le:~~''
UGC 25 D–2013
Øemlegle Mueeskeâ efkeâme «evLe mes efueÙee ieÙee nw?
(A) efÉleerÙes (B) le=leerÙes
UP TET–2013
(C) he_Ûeces (D) ÛelegLex
(A) ßeerceodYeieJeodieerlee (B) veerefleMelekeâced
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (3/35)
(C) YeeefceveerefJeueeme: (D) kegâceejmecYeJeced
58. (i) ‘‘meJe&Oecee&ved heefjlÙepÙe’’ Ùen keâneB keâer Gefòeâ nw?
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/23)
(ii) ‘‘meJe&Oecee&ved heefjlÙepÙe ceeceskebâ ...........’’ Ùen Gefòeâ
52. ‘‘cee keâce&HeâuenslegYe&t:’’ Gefòeâ nw - UGC 73 J–1999
keâneB keâer nw? UGC 73 D–1992, 1997
(A) YeieJeodieerlee (B) jeceeÙeCe
(A) ieerlee keâer (B) ceveggmce=efle keâer
(C) efMeJeieerlee (D) DeefivehegjeCe
(C) jeceeÙeCe keâer (D) hegjeCe keâer
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/47) œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (18/66)
53. `meJe&Oecee&ved heefjlÙepÙe ceeceskebâ MejCeb ›epe' - 59. ‘‘ceeceskebâ MejCeb ›epe’’ metefòeâ nw - UGC 73 J–1991
Fefle keâmÙe «evLemÙe heÅeced - BHU Sh. ET–2013 (A) cevegmce=efle keâer (B) YeeieJele keâer
(A) kegâceejmecYeJemÙe (B) YeieJeodieerleeÙee: (C) ceneYeejle keâer (D) ieerlee keâer
(C) jIegJebMemÙe (D) cevegmce=les: œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (18/66)
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (18/66) 60. ‘‘Ùeesie#esceb JenecÙenced’’ hebeòf eâ: Jele&les- AWES TGT–2013
54. (i) ‘keâce&CÙesJeeefOekeâejmles’ Ùen Gefòeâ efkeâme «evLe keâer nw- (A) ÙeesieJeeefme<"ew (B) ßeerceodYeieJeodieerleeÙeeced
(ii) ‘keâce&CÙesJeeefOekeâejmles’ FÙeb metefòeâ: kegâ$e efceueefle? (C) Ye=iegmebefnleeÙeeced (D) jeJeCemebefnleeÙeeced
(iii) keâce&CÙesJeeefOekeâejmles ..... Ùen hebefòeâ efkeâme «evLe œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (9/22)
keâer nw? BHU MET–2008, 2010, 2012, 61. ‘‘Ùeesie#esceb JenecÙenced’’ Fefle JeekeäÙeb keâefmceved DeOÙeeÙes
UGC 73 J–2006, 2007, D–2004 Jele&les? DSSSB PGT–2014
(A) ieerlee keâer (B) YeeieJele keâer (A) veJeces (B) oMeces
(C) Jesoevle keâer (D) F&Meesheefve<eod keâer (C) SkeâeoMes (D) ÉeoMes
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/47) œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (9/22)
55. ‘%eeveeefive: meJe&keâcee&efCe Yemcemeeled kegâ®les leLee’ 62. ‘‘ve efn %eevesve meÂMeb heefJe$eefcen efJeÅeles’’ keâefmceved DeOÙeeÙes
Fefle kegâ$e Gòeâced ? BHU AET–2012 Jele&les ? DSSSB PGT–2014
(A) keâ"esheefve<eefo (B) ieerleeÙeeced (A) mehleces (B) <e<"s
(C) Jesoevlemet$e«evLes (D) cegC[keâesheefve<eefo (C) he_Ûeces (D) ÛelegLex
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (4/37) œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (4/38)
50. (A) 51. (A) 52. (A) 53. (B) 54. (A) 55. (B) 56. (D) 57. (B) 58. (A) 59. (D)
60. (B) 61. (A) 62. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 520
63. ‘‘veemelees efJeÅeles YeeJees veeYeeJees efJeÅeles mele:’’ hebefòeâ 70. YeieJeodieerlee keâes DeOÙeeÙeeW kesâ Devle ces efkeâme Meem$e kesâ
ueer ieF& nw - UP PGT–2013 veece mes peevee peelee nw~ UP PGT–2011
(A) leke&âYee<ee mes (B) Jesoevlemeej mes
(A) DeeieceMeem$e (B) Deew<eOeMeem$e
(C) ßeerceodYeieJeodieerlee mes (D) meebKÙekeâeefjkeâe mes
(C) lev$eMeem$e (D) ÙeesieMeem$e
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/16)
64. (i) ‘‘Jesoeveeb meeceJesoesÓefmce’’-Fme Mueeskeâ Jeeuee «evLe nw œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (1/47)
(ii) Jesoeveeb meeceJesoesÓefmce’’ Ùen JeekeäÙe nw - 71. efmLeleØe%emÙe ue#eCeb ieerleeÙee: keâefmcevveOÙeeÙes ke=âleceefmle-
UK SLET–2015, BHU MET–2015
GGIC–2015
(A) ieerlee ceW (B) ceneYeejle ceW
(C) jeceeÙeCe ceW (D) Jeso ceW (A) le=leerÙes (B) efÉleerÙes
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (10/22) (C) ÛelegLex (D) he_Ûeces
65. ‘peelemÙe efn OeÇgJees ce=lÙeg:’ Fefle metefòeâ: Deefmle - œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/54,55)
UP GIC–2012 72. YeeieJelešerkeâeÙee: šerkeâe DeleerJe ØeefmeæeÓefmle -
(A) ßeerceodYeieJeodieerleeÙee: (B) meebKÙekeâeefjkeâeÙee:
KL SET–2015
(C) leke&âYee<eeÙee: (D) mÙeeodJeeoce_peÙee&:
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/27) (A) keâemee_peve šerkeâe (B) ßeerOejeršerkeâe
66. ‘‘meebKÙeÙeesieew he=Leiedyeeuee: ØeJeoefvle ve heefC[lee:’’ (C) Megkeâhe#eerÙee šerkeâe (D) YeeieJeleÛevõ Ûeefvõkeâe šerkeâe
FlÙegefòeâ: Jele&les - UGC 73 D–2012, 2013 œeesle– hegjeCeefJeceMe& - yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰ - 571
(A) meebKÙekeâeefjkeâeÙeeced (B) ceerceebmeeheefjYee<eeÙeeced
73. veueesheeKÙeeveb ceneYeejlemÙe keâefmceved heJe&efCe Jele&les-
(C) YeeceleeršerkeâeÙeeced (D) ßeerceodYeieJeodieerleeÙeeced
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (5/4) CVVET–2017
67. `yegefæveeMeelØeCeMÙeefle' efkeâme «evLe keâe mevoYe& nw– (A) DejCÙeheJe&efCe (B) Yeer<ceheJe&efCe
UP PGT–2011 (C) ceneØemLeeefvekeâheJe&efCe (D) MeeefvleheJe&efCe
(A) Jeso (B) JeeÙeghegjeCe œeesle– mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& $e+ef<e, hespe 157
(C) ieerlee (D) keâeocyejer
74. jepeOecee&vegMeemeveb ceneYeejles keâefmceved heJe&efCe Deefmle -
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/63)
CVVET–2017
68. ‘ßeerceodYeieJeodieerlee’ Fefle «evLemÙe Gheefj keâmÙe šerkeâe
(JÙeeKÙee) veeefmle– JNU MET–2015 (A) Yeer<ceheJe&efCe (B) DevegMeemeveheJe&efCe
(A) cenelcee ieeBOeer (B) yeeueie”eOejefleuekeâ (C) MeeefvleheJe&efCe (D) nefjJebMeheJe&efCe
(C) efJeveesyeeYeeJes (D) peJeenjueeue vesn™
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMe¿j Mecee& $e+ef<e, hespe 151
œeesle–(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–159
75. ßeer ceodYeieJeodieerleevegmeejsC e DeJÙeJemeeefÙeveeb yegæÙe:
(ii) mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (le=leerÙeKeC[), hespe–480
69. ‘mJeOecex efveOeveb ßesÙe: hejOeceex YeÙeeJen:’ Ùen JeÛeve keâerÂMÙe: YeJeefvle- RPSC–«es[-I PGT-2015
efkeâme «evLe keâe nw– UP PGT–2011 (A) yengMeeKee: (B) Devevlee:
(A) ieerlee (B) DeefYe%eeveMeekegâvleueced (C) yengMeeKee: DevevleeMÛe (D) Skeâe
(C) veerefleMelekeâced (D)Jesoevlemeej:
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (2/41)
œeesle–ßeerceÆieJeûerlee (3/35)

63. (C) 64. (A) 65. (A) 66. (D) 67. (C) 68. (D) 69. (A) 70. (D) 71. (B) 72. (B)
73. (A) 74. (C) 75. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 521

10 mce=efle
1. ceveg efkeâme «evLe kesâ uesKekeâ nQ ? BHU AET–2011 7. (i) cevegmce=efle ceW efkeâleves DeOÙeeÙe nQ-
(A) hejeMejmce=efle (B) Ùee%eJeukeäÙemce=efle (ii) cevegmce=leew keâefle DeOÙeeÙee: meefvle –
(C) DeehemlecyeOece&met$e (D) cevegmce=efle BHU MET–2010, BHU AET–2011,
MP Jeie& - I (PGT)–2012, UGC 73 D–1997
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 05
(A) 10 (B) 12
2. cevegmce=efle kesâ uesKekeâ keâewve ceeves peeles nQ ?
(C) 8 (D) 6
BHU AET–2011
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 07
(A) Ùece (B) ceeke&âC[sÙe
8. cevegmce=efle cegKÙeleÙee mecyeefvOele nw ? UP PCS–2007
(C) hejeMej (D) ceveg
(A) meceepeJÙeJemLee mes (B) keâevetve mes
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 05 (C) DeLe&JÙeJemLee mes (D) jepÙekeâeÙe&heæefle mes
3. meJe&ØeeÛeerve mce=efle keâewve nw ? BHU AET–2011 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-632
(A) hejeMejmce=efle (B) JÙeememce=efle 9. me=ef<š keâe JeCe&ve cevegmce=efle kesâ efkeâme DeOÙeeÙe ceW nw ?
(C) cevegmce=efle (D) Ùee%eJeukeäÙemce=efle BHU AET–2011
(A) ØeLece (B) efÉleerÙe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme -GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-607
(C) ÛelegLe& (D) mehlece
4. ceveg efkeâme Meem$e kesâ DeeÛeeÙe& nQ ? BHU AET–2011
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 08
(A) Oece&MeeŒe (B) oMe&veMeeŒe
10. cevegmce=efle kesâ efÉleerÙe DeOÙeeÙe ceW JeefCe&le nw ?
(C) hegjeCeMeem$e (D) DeLe&MeeŒe BHU AET–2011
œeesle–cevegmce=efle – efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, Yet. he=‰- 08 (A) me=ef<š›eâce (B) JeCe&Oece&
5. (i) mce=efleMeyosve efkebâ yeesOÙeles - BHU AET–2010 (C) jepeOece& (D) mebvÙeemeOece&
(ii) mce=efle keâe keäÙee DeLe& nw ? œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 08
11. (i) cevegmce=efle keâer šerkeâeÙeW nQ? UGC 73 D–2012
(A) Jeso (B) Oece&Meem$e
(ii) cevegmce=les: šerkeâe: meefvle? J–2013
(C) hegjeCe (D) meeefnlÙe
(A) Ûeleœe: (B) efleœe:
œeesle–cevegmce=efle (2/10) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 63,64
(C) veJe (D) SkeâeoMe
6. cevegmce=efle keâer jÛevee efkeâme JebMe kesâ Meemevekeâeue ceW ngF&-
œeesle–cevegmce=efle – efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, Yet. he=‰-14
MP PSC–1996
12. cevegmce=les kesâ šerkeâekeâej nQ ? UGC 73 J–1999
(A) ceewÙe& (B) Megib e (A) kegâuuetkeâ (B) keâeMeerveeLe
(C) meeleJeenve (D) heuueJe (C) keâceueekeâj (D) peercetleJeenve
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-638 œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 1

1. (D) 2. (D) 3. (C) 4. (A) 5. (B) 6. (C) 7. (B) 8. (A) 9. (A) 10. (B)
11. (D) 12. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 522
13. efvecveeef¿le ceW keâewve cevegmce=efle kesâ šerkeâekeâej veneR nQ ? 20. ‘‘DeeÛeej: hejcees Oece&: ßeglÙegkeäle: mceele& SJe Ûe’’-Fleerob
BHU AET–2011 keâmÙeeb mce=leew efJeÅeles? K SET–2015
(A) cesOeeefleefLe (B) ieesefJevojepe (A) cevegmce=leew (B) nejerlemce=leew
(C) veejo (D) ®efÛeoòe (C) Ùee%eJeukeäÙemce=leew (D) YeejÉepemce=leew
œeesle–cevegmce=efle-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve hespe- Yet-15,16,18 œeesle–cevegmce=efle (1/108) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 51
14. keâe Deemeerled mJeeÙecYegJemÙe cevees: Oece&helveer ?
21. Ùee%eJeukeäÙemce=les: DeeÛeejeOÙeeÙe: keâefle ØekeâjCes<eg efJeYeòeâ:
BHU AET–2011
Deefmle? RPSC PGT–2014
(A) Melee¿Ïje (B) MeleØe%ee
(A) ÉeÉMe (B) $eÙeesoMe
(C) Mele™hee (D) Mele¿eje
(C) he_ÛeoMe (D) SkeâeoMe
œeesle–jeceÛeefjleceeveme (KeC[-1)-efJepeÙeevevo ef$ehee"er, hespe–383
15. (i) Deeßecee: keâefle YeJeefvle - BHU AET–2011,
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet0 he=‰- 16
22. (i) Ùee%eJeukeäÙemce=efle ceW efkeâleves DeOÙeeÙe nQ?
(ii) Deeßecee: keâefle........ meefvle - AWES TGT–2010,
(iii) Deeßecee: keâefle – BHU B.Ed–2015 (ii) Ùee%eJeukeäÙemce=leew keâefle DeOÙeeÙee: meefvle?
BHU AET–2011, GJ SET -2013
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej:
(C) he_Ûe (D) <ešd
(A) Skeâ (B) oes

œeesle–cevegmce=elf e (6/87)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-444 (C) leerve (D) Ûeej

16. Jele&ceevekeâeue ces efkeâmekeâe cevJevlej nw? UGC 73 J–2016 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet. he=‰- 16
(A) mJeeÙecYegJemÙe (B) Ûee#eg<emÙe 23. DeÛÚs he"ve kesâ iegCe yeleeS ieÙes nQ– UP TET–2016
(C) JewJemJelemÙe (D) meeJeCex (A) cevegmce=efle ceW (B) Ùee%eJeukeäÙeefMe#ee ceW
œeesle–ogiee&mehleMeleer – ieerleeØesme, he=‰- 16 (C) DeLe&MeeŒe ceW (D) efve®òeâ ceW
17. `le=Ceeefve Yetefce®okebâ JeekeäÛelegLeea Ûe metve=lee'-FlÙevesve keâ: œeesle–Ùee%eJeukeäÙeefMe#ee (Mueeskeâ-83) - vejsMe Pee,hespe-146
Ùe%e: hejece=MÙeles– DU-M. Phil– 2016 24. Ûeej GheeÙeeW ceW Skeâ nw– UGC 73 J-1998
(A) yeÇÿeÙe%e: (B) ve=Ùe%e: (A) oC[: (B) Ùeeieced
(C) osJeÙe%e: (D) efhele=Ùe%e: (C) Ùeesie: (D) keâce&
cevegmce=efle (3/101)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 228 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 153
18. efJeÅeeOÙeÙevekeâeuemÙeevles yeÇÿeÛeÙee&ßeces S<e mechevvees 25. Ùee%eJeukeäÙe keâneB kesâ efveJeemeer Les ? BHU AET–2010
YeJeefle– DU-M. Phil– 2016
(A) efceefLeuee (B) JeejeCemeer
(A) GheveÙeveced (B) efJeJeen:
(C) oef#eCeYeejle (D) ceneje<š^
(C) keâCe&JesOe: (D) meceeJele&veced
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet0 hespe–31
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 30
26. Ùee%eJeukeäÙe kesâ efMe<Ùe keâe veece keäÙee Lee ?
19. Skebâ yeÇeÿeb Den:– K SET–2014
BHU AET–2010
(A) owefJekeâÙegiemenœeced (B) ceveg<ÙeÙegieÛeleg<keâced
(A) keâeMÙehe (B) ceveg
(C) owefJekeâÙegieMeleced (D) ceveg<ÙeÙegieMeleced
(C) ieewlece (D) pevekeâ
œeesle–cevegmce=efle (1/72) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 37
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet0 hespe–13
13. (C) 14. (C) 15. (B) 16. (C) 17. (B) 18. (D) 19. (A) 20. (A) 21. (B) 22. (C)
23. (B) 24. (A) 25. (A) 26. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 523
27. DeeßeceJÙeJemLeeÙeeb keâ: Deeßece: ßes<"esÓefmle ? 33. hegje Yeejles DeeßeceJÙeJemLeemeg efkebâ efJeYeòeâceemeerled ?
RPSC «es[ II (TGT)–2014 RPSC «es[ II (TGT)–2010
(A) yeÇÿeÛeÙee&ßece: (B) ie=nmLeeßece: (A) Jeveced (B) ceeveJepeerJeveced
(C) Oeveced (D) heMetveeb peerJeveced
(C) JeeveØemLeeßece: (D) mebvÙeemeeßece:
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 67
œeesle–cevegmce=elf e (6/89)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰- 445 34. yeÇÿeÛeÙee&ßecemÙe cegKÙeesodosMÙeced Deemeerled ?
28. YeejleerÙemebmke=âlÙeeb JesoeOÙeÙeveb keâefmceVeeßeces Gòeâced ? RPSC «es[ II (TGT)–2010
RPSC «es[ II (TGT)–2014 (A) efJeÅeepe&veced (B) Oeveepe&veced
(A) yeÇÿeÛeÙee&ßece: (B) ie=nmLeeßece: (C) ÙeMeepe&veced (D) yeueepe&veced
(C) JeeveØemLeeßece: (D) mebvÙeemeeßece: œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 68
35. Oecee&Le&keâececees#ee: keâLÙevles-RPSC «es[-II (TGT)–2010
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 68
(A) iegCee: (B) heg®<eeLee&:
29. <ees[Memebmkeâejs ve heefjieefCele:-RPSC «es[ II (TGT)–2014
(C) «eecee: (D) ve=hee:
(A) GheveÙevemebmkeâej: (B) ceepe&vemebmkeâej: œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 53
(C) efJeJeenmebmkeâej: (D) DevlÙesef<šmebmkeâej: 36. (i) YeejleerÙemebmke=âlÙeew JeCe&JÙeJemLeeÙee: keâ: DeeOeejesÓefmle?
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 11 (ii) JeCe&JÙeJemLeeÙee: DeeOeej: Deemeerled -
30. he_ÛeceneÙe%es<eg heefjieefCeleesÓefmle-RPSC «es[ II (TGT)–2014 RPSC «es[ II (TGT)– 2010, 2014
(A) peeefle (B) heje›eâce
(A) DeMJecesOeÙe%e: (B) jepemetÙeÙe%e:
(C) keâce&-iegCe (D) ™he
(C) osJeÙe%e: (D) %eeveÙe%e:
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 90
œeesle–cevegmce=elf e (3/70)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰- 219 37. efMeMees: pevceeled hetJeË keâefle mebmkeâeje: YeJeefvle?
31. (i) keâefle mebmkeâeje: meefvle ? AWES TGT–2010, 2013, MP. Jeie&-I (PGT)–2012
(ii) meeceevÙele: mebmkeâeje: cevÙevles-BHU B.Ed–2012, 2015, (A) leerve (3) (B) Ûeej (4)
(iii) YeejleerÙe mebmke=âefle ceW efkeâleves mebmkeâej nQ? (C) heeBÛe (5) (D) Ú: (6)
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 20
(iv) mebmkeâejeW keâer mebKÙee nw - BHU RET–2008,
38. DeMceejesnCeefJeefOe: YeJeefle - MP Jeie&- I (PGT)–2012
UGC 73 D–1996, 1997, 1999, 2012,
(A) kesâJeueb efJeJeens (B) kesâJeueb GheveÙeves
RPSC «es[ II (TGT)–2010, BHU AET–2013
(C) GheveÙeves efJeJeens Ûe (D) efJeJeens efve<›eâceCes Ûe
(A) he_Ûe (B) oMe œeesle–YeejleerÙe mebmke=âefle - Jeerjsvõ kegâceej efmebn, hespe– 41
(C) ÉeoMe (D) <ees[Me 39. ‘‘les<eeb $eÙeeCeeb Megßet<ee hejceb lehe GÛÙeles’’
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 11 ÙeneB ceveg kesâ Devegmeej `$eÙeeCeeb' heo mes efkeâvekeâe «enCe
32. Oece&, DeLe&, keâece ............ Ûe ÛelJeej: heg®<eeLee&: -
neslee nw? UGC 73 J–2016
(A) ieen&helÙeenJeveerÙeoef#eCeeiveerveeced
BHU B.Ed–2012
(B) osJeefhe$eefleLeerveeced
(A) mebvÙeeme (B) cees#e
(C) ceele=efhe$eeÛeeÙee&Ceeced
(C) Yeso (D) ceesn (D) yeÇÿeÛeeefjJeeveØeeqmLemebvÙeeefmeveeced
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 53 cevegmce=efle (2/229)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 188
27. (B) 28. (A) 29. (B) 30. (C) 31. (D) 32. (B) 33. (B) 34. (A) 35. (B) 36. (C)
37. (A) 38. (A) 39. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 524
40. ceveg ves metÙe&Ûevõ«enCe ceW efÉpeeW keâes efkeâleves keâeue lekeâ 46. (i) Ùee%eJeukeäÙemce=leew Oece&mÙe œeesleebefme meefvle -
JesoeOÙeÙeve keâjves mes cevee efkeâÙee nw? UGC 73 J–2016 (ii) Ùee%eJeukeäÙemce=efle ceW Oece& kesâ cetue DeeOeej nQ-
(A) Skeâje$eced (B) ef$eje$eced UGC 73 D–2005, UK SLET–2015
(C) he_Ûeje$eced (D) efÉje$eced (A) ÛelJeeefj (B) $eerefCe
œeesle–cevegmce=elf e (4.110)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [vvÙeeÙeve, hespe–320 (C) <ešd (D) he_Ûe
41. ``iee|YeCeer leg efÉceemeeefomleLee ØeJeÇefpelees cegefve:~ œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/7) – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 04
yeÇeÿeCee efueef”veMÛewJe ve oehÙeemleeefjkebâ lejs~~'' 47. keâvÙekeâeÛÚueeled efJeJeenesÓefmle - UGC 73 D–2005
ÙeneB `efueef”ve:' heo keâe keäÙee DeLe& nw? (A) ØeepeehelÙe: (B) ieevOeJe&:
UGC 73 J–2016 (C) hewMeeÛe: (D) yeÇÿe
(A) kegâMeerueJee: (B) heesef<ele: œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/61)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 25
(C) yeÇÿeÛeeefjCe: (D) mJeCe&keâeje: 48. ieYe&Megeæ f kesâ efueÙes mebmkeâej efJeefnle nw- UGC 73 D–2006
cevegmce=efle (8/407)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 631 (A) ieYee&Oeeve (B) meercevleesVeÙeveced
42. cevegmce=efle keâer Geqkeäle kesâ Devegmeej ``DeefodYe: Keeefve Ûe (C) hebgmeJeve (D) efJeJeen
mebmhe=Mesled'' FmeceW `Keeefve' heo keâe keäÙee DeLe& nw? œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet0 he=‰- 18,19
UGC 73 J–2016 49. veeefjÙeeW kesâ hegveefJe&Jeen kesâ Øeefleheeokeâ nQ -
(A) KeefvepeõJÙeeefCe (B) FeqvõÙeeefCe meefÚõeefCe UGC 73 D–2006
(C) veYe: (D) ke=âÛÚeefCe (A) ceveg (B) Ùee%eJeukeäÙe
cevegmce=efle (2/53)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 133 (C) veejo (D) Jeefme‰
43. ceveg kesâ celeevegmeej Øeve„eefOeiele õJÙe keâe keâewve mee œeesle–cevegmce=elf e (9/176) efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-685
Yeeie jepee keâes «enCe keâjvee ÛeeefnS? UGC 73 J–2016 50. (i) ieewlece ves efkeâleves mebmkeâej Øeefleheeefole efkeâÙes nQ?
(A) he_Ûececed (B) <e‰ced (ii) ieewlecesve keâefle mebmkeâeje: keâefLelee: –
(C) De„ceced (D) SkeâeoMeced UGC 73 J–2007, 2009, BHU AET–2013
cevegmce=efle (8/33-35)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 522 (A) 13 (B) 40
44. meceeJele&vemebmkeâejefJeOeew mveelekeâeveeb Øekeâeje: YeJeefvle - (C) 05 (D) 23
MP Jeie&- I (PGT)–2012 œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet0 he=‰- 17
(A) ÛelJeej: (B) $eÙe: 51. ‘ØeeÙeefMÛeòe’ DeOÙeeÙe nw - UGC 73 J–2005
(C) he_Ûe (D) <ešd (A) cevegmce=leew (B) efJe<Cegmce=leew
œeesle–efnvot mebmkeâej – jepeyeueer heeC[sÙe, he=‰- 189 (C) ye=nmheeflemce=leew (D) Ùee%eJeukeäÙemce=leew
45. ‘‘meercevleesVeÙeveced’’ De$e ‘‘meercevle’’ heomÙe DeLeexÓefmle- œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – ieÁemeeiejjeÙe, Yet0 he=‰- 02
MP Jeie& - I (PGT)–2012 52. mebmkeâej kesâ efkeâleves GösMÙe nQ ? UGC 73 D–2007
(A) kesâMee: (B) Oeveced (A) efÉefJeOeced (B) ÛelegefJe&Oeced
(C) yeueced (D) Jem$eced (C) veJe (D) <ešd
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 18 œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰-53
40. (B) 41. (C) 42. (B) 43. (B) 44. (B) 45. (A) 46. (A) 47. (C) 48. (B) 49. (A)
50. (B) 51. (D) 52. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 525
53. ceveg kesâ Devegmeej efkeâme Øekeâej keâe hee$e Ùeeflehee$e veneR 60. ceÅecee$e ceW megje Meyo keâe ØeÙeesie nw-
ceevee peelee nw? UGC 73 J–2016 UGC 73 J–2013
(A)Deueeyeghee$eced (B) leeceÇhee$eced heeefjYeeef<ekeâ:
(A) (B) ieewCe:
(C) ce=lhee$eced (D) oe®hee$eced (C) ™{: (D) Ùeesie™{:
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 528
œeesle–cevegmce=elf e (6.54)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [vvÙeeÙeve, hespe–434
61. JewMÙemÙe ieesoeveb efJeOeerÙeles -
54. m$eerOeves eqm$eÙeesÓefOekeâejesÓeqmle~ Yelee& ................ leod UGC 73 D–2012
ie=nerlJeeÓefhe leeb ve heefjMeesOeÙeled? GJ-SET–2016 (A) De<šces Je<ex (B) veJeces Je<ex
(A) JeeefCepÙes efJeefveJesMÙe (C) ÛelegefJeËMeefle Je<ex
(B) Oece&keâeÙex efJeefveÙeespÙe (D) <ees[Mes Je<ex
(C) YeefievÙew Dehe&efÙelJee œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 29
(D) Åegle›eâer[eÙeeb efJeveeMÙe
œeesle– 62. #eef$eÙemÙe cejCeeMeewÛeb YeJeefle - UGC 73 D–2012
55. efJeJeeneW ceW ßes‰ nw - UGC 73 D–2011 (A) oMeefoveeefve (B) SkeâeoMeefoveeefve
(A) ØeepeehelÙe: (B) je#eme: (C) Ûelego&Meefoveeefve (D) ÉeoMeefoveeefve
(C) Deemegj: (D) yeÇeÿe: œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (3/22)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 416, 417
63. jepÙemÙee”eefve meefvle -
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰- 43 UGC 73 D–2012
56. (i) megjeDeeW ceW cegKÙe nw - (A) veJe (B) oMe
(ii) megjemeg cegKÙee YeJeefle-UGC 73 D–2011, J–2012 (C) mehle (D) SkeâeoMe
(A) ieewÌ[er (B) hew<šer œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1.353)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 156
(C) ceeOJeer (D) õe#eer 64. Ùee%eJeukeäÙecele ceW peveve DeLeJee cejCe ceW JewMÙe keâe
cevegmce=efle (11/94)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 802 DeMeewÛe neslee nw- UGC 73 J–2013
57. efJeMJeeefce$e kesâ cele ceW ßeeæ nw-UGC 73 J–2012, 2013 (A) ÉeoMeenefve (B) SkeâeoMeenefve
(A) SkeâeoMeefJeOeced (B) mehleefJeOeced (C) he_ÛeoMeenefve (D) veJeefoveeefve
(C) veJeefJeOeced (D) ÉeoMeefJeOeced œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle(3.22) – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 417
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg – ›epejlve YeóeÛeeÙe&, he=‰- 628-29 65. Ùee%eJeukeäÙemce=efle kesâ Devegmeej ÉeoMe Øekeâej kesâ heg$eeW ceW
58. JeCe&JÙeJemLee ceW ...... Skeâ peeefle nw- UGC 73 J–2012 keâewve heefjieefCele veneR nw– UGC 73 J–2016
(A) yeÇeÿeCe: (B) #eef$eÙe: (A) oòekeâ: (B) ›eâerle:
(C) JewMÙe: (D) Metõ: (C) menes{pe: (D) mebme=„er
Ùee%eJeukeäÙemce=efle (JÙeJenejeOÙeeÙe) - ieÁemeeiej jeÙe, Yet. he=‰- 24
cevegmce=efle (10.4)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 733
59. keâecemeceglLeeefve JÙemeveeefve keâefle - 66. (i) DeeßeceeCeeb Ùeesefvejefmle? UGC 73 J–2013,
UGC 73 J–2012, UK SLET–2015 (ii) DeeßeceeW keâer Ùeesefve nesleer nw- 2014
(A) oMe (B) De<š (A) yeÇÿeÛeejer (B) ie=nmLe:
(C) he_Ûe (D) SkeâeoMe (C) JeeveØemLe: (D) mebvÙeeme:
œeesle–cevegmce=efle (7/45) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 166 œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle – Jeerjsvõ kegâceej efmebn, he=‰-75
53. (B) 54. (B) 55. (D) 56. (B) 57. (D) 58. (D) 59. (A) 60. (C) 61. (C) 62. (D)
63. (C) 64. (C) 65. (D) 66. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 526
67. Ùee%eJeukeäÙemce=efle ceW Oece&Meem$ekeâejeW kesâ veece nQ - Ùee%eJeukeäÙemce=efle ceW mebmkeâejeW keâe efve™heCe efkeâÙee ieÙee
74.
UGC 73 J–2013 nw- UGC 73 J–2014
(A) SkeâefJebMeefle: (B) efJebMeefle:
(A) oMe (B) he_ÛeoMe
(C) De<šeoMe (D) ÛelegefJeËMeefle:
(C) $eÙeesoMe (D) ÉeoMe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet0 he=‰- 28
œeesle–efnvot-mebmkeâej - jepeyeueer heeC[sÙe, hespe - 24
68. ceelee-efhelee kesâ Éeje Glme=° heg$e neslee nw-
UGC 73 D–2013 75. Ùee%eJeukeäÙemce=lÙevegmeejb efjkeäles mLeeves keâ: Meyo: GheÙegkeäle:
(A) keâeveerve: (B) DeheefJeæ: oMe&ves ØelÙeÙes oeves ............. efJeOeerÙeles?
(C) ke=âef$ece: (D) heewveYe&Je: UGC 25 J–2016
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (2.132)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 287,288 (A) JÙeJenej: (B) ØeeefleYeeJÙeced
69. $eÙeesoMe mebmkeâejeW keâe JeCe&ve nw- UGC 73 D–2013 (C) $e+Ceeoeveced (D) Jeekeähee®<Ùeced
(A) JÙeememce=leew (B) efJe<Cegmce=leew œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/53)- GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-211
(C) cevegmce=leew (D) Ùee%eJeukeäÙemce=leew 76. ceveg: yeÇeÿeCesYÙe: eEkeâ keâeÙeË ve DekeâuheÙeled?
œeesle–YeejleerÙe mebmke=âefle – oerhekeâ kegâceej, he=‰ 109 RPSC SET–2013-14
70. ‘‘Ùeb heg®<eb efve:ßesÙemesve mebÙegefòeâ: me:’’ - GÛÙeles- (A) DeOÙeÙeve DeOÙeeheveced (B) Ùepeveb Ùeepeveced
UGC 73 D–2013
(C) Øepeeveeb j#eCeced (D) oeveØeefle«enced
(A) Oece&: (B) DeLe&:
œeesle–cevegmce=elf e (1/88)- efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰- 106
(C) keâece: (D) FefvõÙeefJeMes<e:
77. cevegmce=lÙevegmeejb ieg®ieleeb efJeÅeeb keâesÓefOeieÛÚefle?
œeesle–
RPSC-SET–2013-14
71. oeÙeeoeW ceW heefjieefCele veneR neslee nw-UGC 73 D–2013
(A) efheleecenOeveced (A) Megßet<eg: (B) efheheemeg:

(B) efhele=Oeveced (C) yegYeg#eg: (D) OevesÛÚg:


(C) efce$emekeâeMeeÅeuueyOeced œeesle–cevegmce=efle (2/218) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 134
(D) efhele=õJÙeefJeefveceÙesve efJeÅeÙee ueyOeb Oeveced 78. cevegmce=lÙevegmeejb yeÇÿee $e+iJesob keâmceeod ogoesn–
Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2.118)- GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 273-75 RPSC SET–2013-14
72. m$eer-Metõeefo kesâ Éeje %eeleJÙe cev$e nw-UGC 73 D–2013 (A) Deives: (B) JeeÙees:
(A) <e[#ej: (B) $Ùe#ej: (C) jJes: (D) Ûevõeled
(C) he_Ûee#ej: (D) ÉeoMee#ej: cevegmce=efle (1/23)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰- 85-86
œeesle– 79. Je=keâesojMeyos `Je=keâ' Fefle MeyomÙe .............. DeLe&:~
73. De%eeveke=âle yeÇÿeJeOe›ele keâe De” neslee nw- GJ SET–2016
UGC 73 S–2013
(A) DeeqiveefJeMes<e: (B) Je=#eefJeMes<e:
(A) megJeCe&oeveced (B) Oesvegoeveced
(C) nmleer (D) Je=<eYe:
(C) Deeheod«emleyeÇeÿe$eeCeced (D) legueeoeveced
œeesle– œeesle–efkeâjeleepeg&veerÙeced (1/35) – jecemesJekeâ ogyes, he=‰- 123

67. (B) 68. (B) 69. (C) 70. (A) 71. (C) 72. (C) 73. (B) 74. (D) 75. (B) 76. (C)
77. (A) 78. (A) 79. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 527
80. ceveesjefYeØeeÙesCe Ùe%eerÙe: osMe: keâ:? K SET–2015 88. mce=lÙeesefJe&jesOes keâ: yeueJeeved ?
(A) yeÇeÿeCe: mebÛeejosMe: (B) ke=â<Cemeejce=ie-mebÛeejØeosMe: UGC 25 J–2012, K SET–2013
(C) ieesmebÛeejØeosMe: (D) pevemebÛeejØeosMe: (A) JÙeJenej: (B) vÙeeÙe:
œeesle–cevegmce=efle (2/23) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 69 (C) jepee (D) vÙeeÙeeOeerMe:
81. Jeso›eleeefve YeJeefvle - UGC 73 J–2014 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/21) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 179
(A) ÛelJeeefj (B) he_Ûe 89. GheveÙevemebmkeâejs je%e: oC[es YeJeefle -
(C) <ešd (D) mehle UGC 25 D–2012
œeesle– (A) kesâMeeefvlekeâ: (B) ueueešmeefccele:
82. (i) ›eâesOepevÙe JÙemeve nesles nQ -
(C) veeefmekeâeefvlekeâ: (D) keâCee&efvlekeâ:
(ii) cevegvee ›eâesOepeeefve JÙemeveeefve efkeâÙeefvle DeefYeefnleeefve-
œeesle–cevegmce=efle (2/46) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 78
UGC 25 D–2013, J–2015 UGC 73 J–2014
(A) he_Ûe (B) De<šew 90. DeLe&ot<eCeb Jele&les - UGC 25 D–2012

(C) <ešd (D) SkeâeoMe (A) keâecepeieCes (B) ›eâesOepeieCes


œeesle–cevegmce=efle (7/45)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 166 (C) ueesYepeieCes (D) ceesnpeieCes
83. Je=efæßeeæ nw - UGC 73 J–2014 œeesle–cevegmce=efle (7/48) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167
(A) vewefceefòekeâced (B) efvelÙeced 91. `DeÁÏefuecetues' efkebâ leerLeË YeJeefle ? UGC 25 J–2013
(C) keâecÙeced (D)meecJelmeefjkeâced (A) yeÇeÿeleerLe&ced (B) ØepeeheefleleerLe&ced
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg – JeÇpejlve YeóeÛeeÙe&, he=‰- 845 (C) owJeleerLe&ced (D) efhele=leerLe&ced
84. veoer efMeJeeueÙe leerLe& metÙee&efo kesâ efvekeâš pehe neslee nw- œeesle–cevegmce=efle (2/59) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 83
UGC 73 J–2014
92. yeÇeÿe leerLe& keâneB neslee nw? UGC 73 D–2015
(A) efve<Heâue: (B) menœeHeâueo:
(A) De”g‰ØeosefMevÙeesce&OÙes (B) De”ωcetuemÙeeOeesYeeies
(C) meJe&Heâueo: (D) Deefve<šHeâueo:
œeesle– (C) keâjleueceOÙes (D) keâefve‰e”gefuecetues
85. efve<›eâceCemebmkeâej: keâle&JÙe: - UGC 25 J–2012 œeesle–cevegmce=efle (2/59) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 83
(A) ØeLeces ceeefme (B) efÉleerÙes ceeefme 93. Oece& kesâ efJe<eÙe ceW keâewve-mee ØeceeCe meJe&ceevÙe nw?
(C) le=leerÙes ceeefme (D) ÛelegLex ceeefme UGC 73 D–2015
œeesle–cevegmce=efle (2/34) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 73 (A) ßegefleØeceeCeced (B) mce=efleØeceeCeced
86. ce=ieÙee ieCÙeles - UGC 25 J–2012 (C) Deelcelegef„ØeceeCeced (D) %eeveceeÛeejØeceeCeced
(A) keâecepeieCes (B) ›eâesOepeieCes œeesle–cevegmce=efle (2/13) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 65
(C) ueesYepeieCes (D) ceesnpeieCes 94. cevegvee jepee mJeje<š^s keâerÂMeesÓefYeØesle: ?
œeesle–cevegmce=efle (7/47) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167 UGC 25 J–2013
87. efJeJeeos<eg GheoefMe&lees JÙeJenejes Jele&les-UGC 25 J–2012 (A) Ye=MeoC[: (B) DeefpeÖ:
(A) Skeâheeod (B) efÉheeod (C) #eceeefvJele: (D) vÙeeÙeJe=òe:
(C) ef$eheeled (D) Ûeleg<heeod
œeesle–cevegmce=efle (7/32) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 160
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/8) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 171
80. (B) 81. (A) 82. (B) 83. (A) 84. (*) 85. (D) 86. (A) 87. (D) 88. (B) 89. (B)
90. (B) 91. (B) 92. (B) 93. (A) 94. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 528
95. kesâMeevlemebmkeâejmÙe keâeue Gòeâ: #eef$eÙeeLe&ced - 102. jepee efveefOeb ueyOJee lele: efkeâÙevleb ie=åCeerÙeeled ?
UGC 25 S–2013 UGC 25 J–2014
(A) ÉeoMes Je<ex (B) <ees[Mes Je<ex (A) DeOe&ced (B) <e<"ebMeced
(C) ÉeefJebMes Je<ex (D) ÛelegefJeËMes Je<ex (C) oMeebMeced (D) meJe&ced
œeesle–cevegmce=efle (2/65) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 85 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/34)-ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 192,193
96. Ùee%eJeukeäÙeefoMee ceeveg<eb ØeceeCeb keâefleefJeOeced ?
103. `F&<Ùee&' ieCÙeles - UGC 25 J–2014
UGC 25 S–2013
(A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced (A) keâecepeieCes (B) ueesYepeieCes

(C) ef$eefJeOeced (D) ÛelegefJe&Oeced (C) ›eâesOepeieCes (D) ceesnpeieCes


œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/22) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 180 œeesle–cevegmce=efle (7/48) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167
97. efoJeemJehve: ieCÙeles - UGC 25 S–2013 104. efJeMJe¤he kesâ Éeje efkeâme «evLe keâer JÙeeKÙee keâer ieÙeer
(A) ueesYepeieCes (B) ceesnpeieCes nw? UGC 73 J–2016
(C) ›eâesOepeieCes (D) keâecepeieCes (A) $e+iJesomÙe (B) Ùee%eJeukeäÙemce=les:
œeesle–cevegmce=efle (7/47) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167 (C) DeLe&Meem$emÙe (D) Meg›eâveerles:
98. cevegvee Ûet[ekeâce&Ce: keâeue: Gòeâ: - UGC 25 D–2013
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet.he=‰- 22
(A) he_Ûeces Je<ex (B) ÛelegLex Je<ex
105. Ùee%eJeukeäÙemce=efle kesâ Devegmeej hewMeeÛe efJeJeen efkeâme
(C) efÉleerÙes Je<ex (D) ØeLeces Je<ex
Øekeâej neslee nw? UGC 73 J–2016
œeesle–cevegmce=efle (2/35) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74
(A) õefJeCeeoeveeled (B) keâvÙeekeâeÚueeled
99. mce=lÙeheslekeâeefjCe: meYÙee: keâefle iegCesve ocesve oC[Ÿee:?
UGC 25 D–2013 (C) efceLe: meceÙeeled (D) ÙegænjCeeled
(A) he_ÛeiegCesve (B) Ûelegieg&Cesve œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/61)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 25
(C) ef$eiegCesve (D) efÉiegCesve 106. efcelee#eje kesâ Devegmeej `veejeMebmeer' kesâ heo keâe keäÙee
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/4) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 163 DeLe& nw? UGC 73 J–2016
100. (i) cevegvee DevveØeeMevemÙe keâeue Gkeäle: - (A) ØeMveesòej¤heJesoJeekeäÙeced (B) Oece&Meem$eced
(ii) DevveØeeMevemebmkeâej: keâefmceved ceemes efJeOeerÙeles– (C) ®õowJelÙecev$ee: (D) ceneYeejleced
(iii) DevveØeeMeveb keâoe ef›eâÙeles– UGC 25 J–2014 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/45) GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 17
BHU AET–2012, 2013
107. ``ßegleeOÙeÙevemecheVee Oece&%ee: melÙeJeeefove:~
(A) efÉleerÙes ceemes (B) ÛelegLex ceemes
(C) <e<"s ceemes (D) De<šces ceemes
je%ee meYeemeo: keâeÙee& efjheew efce$es Ûe Ùes mecee:~~''
œeesle–cevegmce=efle (2/34) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 73 FlÙeÙeb Mueeskeâ: keâeqmceved «evLesÓeqmle–
101. Ùee%eJeukeäÙeefoMee Jem$emÙe Je=efæ®òeâe-UGC 25 J–2014 RPSC SET–2013-14

(A) efÉiegCee (B) ef$eiegCee (A) cevegmce=leew (B) Ùee%eJeukeäÙemce=leew


(C) Ûelegieg&Cee (D) he_ÛeiegCee (C) heejeMejmce=leew (D) yeewOeeÙevemce=leew
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/39) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 196 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/2) – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 164

95. (C) 96. (C) 97. (D) 98. (D) 99. (D) 100. (C) 101. (C) 102. (A) 103. (C) 104. (B)
105. (B) 106. (C) 107. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 529
108. megjeheCes megjeb heerlJee yeng $e+Ceer efhelee ce=le:, lemÙe 115. efceLÙeeefYeÙeesieer keâefle iegCeb Oeveb oÅeeled –
megje$e+CeØeme”s heg$esCe ........ keâle&JÙeefceefle Ùee%eJeukeäÙe UGC 25 D–2012, 2013
GheefoMeefle– GJ SET–2016 (A) efÉiegCeced (B) ef$eiegCeced
(A) SkeâmecJelmejs $e+Ce: heefjMeesOeveerÙe: (C) Ûelegie&gCeced (D) he_ÛeiegCeced
(B) MekeälÙeveg™heb heefjMeesOeveerÙe:
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/11) - iebbieemeeiej jeÙe, hespe-173
(C) DemeceLe&MÛesled oelegb ve yeeOÙe:
116. Ûet[ekeâjCeb keâoe ef›eâÙeles ? BHU AET–2012
(D) meceLeexÓefhe ve oemÙeefle
(A) ÛelegLe&Je<ex (B) he_ÛeceJe<ex
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle
(C) oMeces ceemes (D) mecJelmejs
109. ieesÙegice ueskeâj efJeJeen neslee nw- UGC 73 D–1992
(A) owJeefJeJeen (B) Dee<e&efJeJeen œeesle–cevegmce=efle (2/35) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74
(C) yeÇÿeefJeJeen (D) ieevOeJe&efJeJeen 117. ``Deeqiveoevee_Ûe Ùes ueeskeâe Ùes Ûe m$eeryeeueIeeefleveeced me
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 261 leeved meJee&veJeehveesefle'' Fefle Ùee%eJeukeäÙeJeÛeveb Ùesve mecyeæb
110. jepee keâewve neslee nw- UGC 73 D–1994
leled– UGC 25 J–2016
(A) Jeekeähee®<Ùeced (B) oC[hee®<Ùeced
(A) #eef$eÙe (B) iegCeJeeved
(C) DeefYeef<eòeâ (D) ceneheg®<e (C) efceLÙeemee#Ùeced (D) megjeheeveced

œeesle–cevegmce=efle (7/2) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 148 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/74)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 227
111. `Oece&' keâe Skeâ ue#eCe nw - UGC 73 D–1999 118. Jen JÙeJemLeekeâej efpemeves mecheefòe kesâ efJeYeepeve keâer
(A) mJemÙe Ûe efØeÙeceelceve: (B) efmLejmegKeced ØeLece yeej JÙeeKÙee keâer? UGC 06 D–2004
(C) mJesÛÚeÛeej: (D) keâesF& veneR (A) efJe<Ceg (B) ye=nmheefle
œeesle–cevegmce=efle (2/12) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 65 (C) ceveg (D) Ùee%eJeukeäÙe
112. keâ: Skeâ: keâecepeJÙemeves ve ieefCele: ? HE–2015 œeesle–cevegmce=efle
(A) ce=ieÙee (B) heefjJeeo: 119. MeekeâefJe›esâleg: ........ ueeYees YeJesled – GJ SET–2016
(C) efoJeemJehve: (D) DemetÙee (A) oMe he_Ûe Jee ØeefleMeleced (B) eEJeMeefle ØeefleMeleced
œeesle–cevegmce=efle (7/47) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167 (C) he_ÛeeMeled ØeefleMeleced (D) eE$eMeled ØeefleMeleced
113. Ùee%eJeukeäÙecele mes oC[Yeso nQ - UGC 73 D–2014 œeesle–
(A) he_Ûe (B) ÛelJeej: 120. (i) Foceefmle ›eâesOepeb JÙemeveced - UK SLET–2015
(C) <ešd (D) De<šew (ii) efkebâ ›eâesOepeb JÙemeveced – BHU AET–2011
Ùee%eJeukeäÙemce=efle- (1/367)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 162 (A) heefjJeeo: (B) ceo:
114. efvecveefueefKele ceW mes keâewve-meer ØeLee Ûeleg<šÙe Jesoesòej (C) hewMegvÙeced (D) leewÙe&ef$ekeâced
keâeue ceW ØeÛeefuele ngF& - I.A.S.–1994 œeesle–cevegmce=efle (7/48) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167
(A) Oece&, DeLe&, keâece, cees#e 121. cevegmce=lÙevegmeejb meJe&JÙemevecetueb efkeâced ?
(B) yeÇeÿeCe, #eef$eÙe, JewMÙe, Metõ UGC 25 D–2014, BHU AET–2011
(C) yeÇÿeÛeÙe&, ie=nmLeeßece, JeeveØemLe, mebvÙeeme (A) keâece: (B) ›eâesOe:
(D) Fvõ, metÙe&, ®õ, ce®led (C) ueesYe: (D) ceesn:
œeesle– œeesle–cevegmce=efle (7/49) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 168
108. (*) 109. (B) 110. (C) 111. (A) 112. (D) 113. (B) 114. (C) 115. (A) 116. (D) 117. (C)
118. (C) 119. (*) 120. (C) 121. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 530
122. (i) cevegceles mee#eeæce&mÙe ue#eCeb keâefleefJeOeced ? 129. ``pÙes‰b Jee ßes‰Yeeiesve meJex Jee mÙeg: meceebefMeve:'' –
(ii) Oece&mÙe ue#eCeb efkeâced ? UGC 25 D–2014 Ùee%eJeukeäÙemce=les: keâmÙe ØekeâjCemÙe MueeskeâeæexÓÙeced?
(A) SkeâefJeOeced (B) efÉefJeOeced UGC 73 J–2016
(C) ef$eefJeOeced (D) ÛelegefJe&Oeced (A) jepeOece&ØekeâjCemÙe (B) ie=nmLeOece&ØekeâjCemÙe
œeesle–cevegmce=efle (2/12) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 65 (C) oeÙeefJeYeeieØekeâjCemÙe (D) $e+CeeoeveØekeâjCemÙe
123. ßegefleveeceLee&vegieeefce«evLee: GÛÙevles - œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/114) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 255
RPSC «es[ II (TGT)–2014 130. ‘‘DeceeJeemÙee ieg®b nefvle efMe<Ùeb nefvle Ûelego&Meer~
(A) hegjeCeeefve (B) keâeefueoememÙe veeškeâeefve yeÇÿeeÓ„keâeheewCe&ceemÙeew lemceeòee: heefjJepe&Ùesled~~’’
(C) YeememÙe veeškeâeefve (D) mce=leÙe: ceveg kesâ Devegmeej ÙeneB efleefLeÙeeW keâe heefjJepe&ve efkeâme
œeesle–cevegmce=efle (2/10) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 63 efveefceòe mes nw– UGC 73 J–2016
124. Dee"JeW Je<e& ceW GheveÙeve efJeefnle nw- UGC 73 D–2006 (A) cev$epeeheefveefceefòekeâced (B) Ùe%eeveg‰eveefveefceòekeâced
(A) DevÙe (B) yeÇeÿeCe (C) oef#eCeeoeveefveefceòekeâced (D) JesoeOÙeÙeveeOÙeeheveefveefceòekeâced
(C) #eef$eÙe (D) JewMÙe œeesle–cevegmce=elf e (4/114)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-321
œeesle–cevegmce=efle (2/36) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74 131. Ùee%eJeukeäÙemce=lÙevegmeejb meYeemeoue#eCeb efkeâced?
K SET–2015
125. JÙeJenej kesâ heeo nesles nQ - UGC 73 D–2006, 2008
(A) JÙeJenej%eeveJelJeced
(A) Ûeej (B) leerve
(B) OeveeefOekeâejmecheVelJeced
(C) heeBÛe (D) Ú:
(C) ßegleeOÙeÙevemecheVelJes meefle Oece&%elJeced
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰ Yet. - 04
(D) MeejerjyeueJelJeced
126. yeÇeÿeCeeW keâe cejCeeMeewÛe efkeâleves efove keâe neslee nw ?
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/2) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 162
UGC 73 J–2007, 2014
132. `DemeefheC[ efÉpeb Øesleb efJeØees efveù&lÙe yevOegJeled' efJeMegæ
(A) ome (B) veJe
neslee nw–
(C) hevõn (D) leerme
(A) ef$eje$esCe (B) veJeje$esCe
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg – ›epejlve YeóeÛeeÙe&, he=‰- 867
(C) he_Ûeje$esCe (D) oMeje$esCe
127. (i) Oeve ueskeâj efkeâÙee peeves Jeeuee efJeJeen nw ?
œeesle–cevegmce=elf e (5/101)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [vvÙeeÙeve, he=‰-397
(ii) MegukeâceeoeÙe Ùees efJeJeen: ef›eâÙeles me: keâ:?
133. ``OeceË efpe%eemeceeveeveeb ØeceeCeb hejceb ßegefle:''– keâmÙe mce=leew
UGC 25 D–2013, UGC 73 J–2013
Jele&les– K-SET–2013
(A) Deemegj: (B) owJe:
(A) Ùee%eJeukeäÙemÙe (B) hejeMejmÙe
(C) ØeepeehelÙe: (D) hewMeeÛe:
(C) cevees: (D) DeehemlecyemÙe
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 261
œeesle–cevegmce=elf e (2/13)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰- 120
128. (i) megje keâefleefJeOee? UGC 73 J–2009
134. cevegm ce= lÙeg v eg meejsCe mejmJeleer Â<eodJ elÙeeso xJeveÅeesc e&OÙes
(ii) cevegcele ceW megje efkeâleves Øekeâej keâer nw~
osMeesÓeqmle? T-SET–2014
BHU AET–2011
(A) DeeÙee&Jele&: (B) kegâ®#es$eced
(A) he_ÛeefJeOee (B) ef$eefJeOee
(C) ceOÙeØeosMe: (D) yeÇÿeeJele&:
(C) veJeefJeOee (D) <e[defJeOee
œeesle–cevegmce=efle (2/17) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 67
œeesle–cevegmce=elf e (11/94)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰- 802
122. (D) 123. (D) 124. (B) 125. (A) 126. (A) 127. (A) 128. (B) 129. (C) 130. (D) 131. (C)
132. (A) 133. (C) 134. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 531
135. cevegmce=lÙevegmeejsCe keâ: hejcees Oece&:? 143. yeÇeÿeCeheg®<e Metõe m$eer mes hewoe neslee nw-UGC 73 D–2014
T-SET–2014, GJ SET -2013 (A) heejMeJe: (B) jLekeâej:
(A) DeeEnmee (B) melÙeced (C) hegukeâme: (D) metle:
(C) DeeÛeej: (D) hejeshekeâej: œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/91)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-40-41
œeesle–cevegmce=efle (1/108) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 51 144. ceveg kesâ efkeâme efMe<Ùe ves Jele&ceeve cevegmce=efle keâe DeeKÙeeve
136. Ùee%eJeukeäÙemce=lÙevegmeejsCe meYeemeo: YeJeeqvle– efkeâÙee nw ? BHU AET–2011
T-SET–2014
(A) Ye=ieg (B) Jeefme<"
(A) melÙeJeeefove: (B) yeÇÿeÛeeefjCe:
(C) ØeÛeslee (D) veejo
(C) efMeequheve: (D) OeveJevle:
œeesle–cevegmce=efle (1/59,60)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰– 33
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/2) – ie”emeeiej jeÙe, he=‰- 162
145. yeÇÿeÛeejerOece& cevegmce=efle kesâ efkeâme DeOÙeeÙe ceW JeefCe&le
137. mceeòe&Oece&: keâefleefJeOe: - UGC 73 J–2009
nw? BHU AET–2011
(A) he_ÛeefJeOe: (B) <e[defJeOe:
(A) efÉleerÙe (B) le=leerÙe
(C) veJeefJeOe: (D) ÛelegefJe&Oe:
(C) ÛelegLe& (D) ÉeoMe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 01
œeesle–cevegmce=efle – efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰ - 50
138. peelekeâce& keâye keâjvee ÛeeefnÙes - UGC 73 D–2009
146. Skeâe«eefÛele ceveg mes JeCee&efo OeceeX keâer efpe%eemee efkeâve
(A) pevceve: Øeekeâd (B) Øee*dveeefYeJeOe&veeled
ueesieeW ves keâer ? BHU AET–2011
(C) DeMeewÛeeheieceeled Øeekeâd (D) DeMeewÛeeheieceeled hejced
(A) ceveg<ÙeeW ves (B) cenef<e&ÙeeW ves
œeesle–cevegmce=efle (2/29) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 71
(C) osJeleeDeeW ves (D) je#emeeW ves
139. yeÇÿeÛeejer kesâ efkeâleves Øekeâej nQ ? UGC 73 D–2010, 2012
(A) ÛelegefJe&Oe: (B) efÉefJeOe: œeesle–cevegmce=efle (1-4) efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 06
(C) he_ÛeefJeOe: (D) veJeefJeOe: 147. ceejerefÛe Deeefo ØepeeheefleÙeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw ?
BHU AET–2011
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ Yet. - 32
140. `Deeòe&Jeer:' keâe DeLe& neslee nw ? UGC 73 D–2010
(A) meele (B) Dee"

(A) Deef$eiees$eeslheVee (B) heefjCeerlee (C) veew (D) oMe

(C) $e+legmebKÙee: (D) JÙeefYeÛeeefjCeer œeesle–cevegmce=efle (1-35) efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ 24,25
œeesle– 148. efkeâme Ùeggie ceW Oece& ÛeejeW heeoeW mes Ùegòeâ jnlee nw ?
141. `GodJeen' Meyo keâe DeLe& nw ? UGC 73 J–2011 BHU AET–2011

(A) JejmÙe efJeJeen: (B) keâvÙeeÙee: efJeJeen:


(A) Éehej (B) $eslee

(C) efJeOeJeeÙee: efJeJeen: (D) yeeueefJeJeen: (C) melÙeÙegie (D) keâefueÙegie

œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ Yet. – 31 œeesle–cevegmce=efle (1/81) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 40
142. keâ$e&MeewÛe neslee nw- UGC 73 J–2012 149. ke=âef<e keâeÙe& efkeâme JeCe& keâe Oece& nw? BHU AET–2011
(A) ÛelegefJe&Oeced (B) he_ÛeefJeOeced (A) yeÇeÿeCe keâe (B) JewMÙe keâe
(C) efÉefJeOeced (D) <e[defJeOeced (C) Metõ keâe (D) efkeâmeer DevÙe keâe
œeesle– œeesle–cevegmce=efle (1/90) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 45
135. (C) 136. (A) 137. (B) 138. (B) 139. (B) 140. (*) 141. (B) 142. (*) 143. (A) 144. (A)
145. (A) 146. (B) 147. (D) 148. (C) 149. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 532
150. ceeveJeeW ceW meJe&ßes‰ keâewve nQ ? BHU AET–2011 157. cevegmce=lÙevegmeejb meveeleve: DeJÙekeäle: meJe&ØeLeceb efkeâced
(A) #eef$eÙe (B) JewMÙe Deme=peled? K-SET–2014
(A) Dehe: (B) lespe:
(C) yeÇeÿeCe (D) Metõ
(C) JeeÙegced (D) he=efLeJeerced
œeesle–cevegmce=efle (1/94, 95, 96)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 47
œeesle–cevegmce=efle (1/8) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 10
151. meYeer leheeW keâe cetue keäÙee nw ? BHU AET–2011
158. ieYe& kesâ oes<ees keâe efvejekeâjCe efkeâmemes neslee nw ?
(A) efJeÅee (B) #ecee BHU AET–2011
(C) OewÙe& (D) DeeÛeej Ûet[ekeâjCe mes
(A) (B) mJeeOÙeeÙe mes
œeesle–cevegmce=efle (1/110) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 51 (C) ceneÙe%eeW mes (D) ie=nÙe%eeW mes
152. (i) cevegØeesòeâ Oece& keâe cetue keäÙee nw? œeesle–cevegmce=efle (2.27) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-70,71
159. henues DeLeJee leermejs Je<e& ceW keâewve-mee mebmkeâej efkeâÙee
(ii) Oece& keâe cetue keäÙee nw? BHU AET–2010, 2011
peevee ÛeeefnS ? BHU AET–2011
(A) Jeso (B) mce=efle
(A) Ûet[ekeâjCe (B) GheveÙeve
(C) hegjeCe (D) meoeÛeej
(C) JesoejcYe (D) efve<›eâceCe
œeesle–cevegmce=efle (2/6) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 59 œeesle–cevegmce=efle (2/35) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74
153. cevees: Geqkeäle – ef$eJeie& Fefle leg eqmLeefle:? 160. yeueeLeea #eef$eÙeJešg keâe GheveÙeve efkeâme Je<e& ceW efkeâÙee
ÙeneB `ef$eJeie&' heo keâe keäÙee DeLe& nw? UGC 25 J–2016 peevee ÛeeefnS ? BHU AET–2011
(A) Oecee&Le&keâecee: (B) DeLe&keâececees#ee: (A) heeBÛeJeW (B) Ú"JeW
(C) yeÇÿeÛeÙe&ie=nmLeJeeveØemLee: (C) meeleJeW
(D) yeÇeÿeCe#eef$eÙeJewMÙee: (D) Dee"JeW
œeesle–cevegmce=efle (2/37) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74
œeesle–cevegmce=elf e (2/224) -efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve,hespe-186
161. keâheeme mes efveefce&le Ùe%eesheJeerle efkeâme JeCe& kesâ yeÇÿeÛeejer
154. Ùee%eJeukeäÙemce=lÙevegmeejsCe JÙeJenejeved keâ: heMÙeefle–
kesâ efueS nw ? BHU AET–2011
K SET–2014
(A) #eef$eÙe (B) JewMÙe
(A) vÙeeÙeeOeerMe: (B) JÙeJenejefJeod
(C) yeÇeÿeCe (D) leerveeW keâe
(C) ve=he: (D) cev$eer œeesle–cevegmce=efle (2/44) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 77
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/1) – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰- 161 162. hetJee&efYecegKe neskeâj Yeespeve keâjves mes keäÙee Øeehle nesleer
155. oeÙeefJeYeeieØekeâjCeceeqmle– K SET–2013 nw? BHU AET–2011
(A) SslejsÙeyeÇeÿeCes (B) cevegmce=leew (A) ef J eÅee (B) DeeÙeg
(C) Ùee%eJeukeäÙemce=leew (D) ÛeeCekeäÙeveerleew (C) ue#ceer (D) ÙeMe
œeesle–cevegmce=efle (2/52) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 80
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰ YetÊ- 11,6
163. ceveg ves Deheves efkeâme efMe<Ùe keâes OeceexheosMe kesâ efueS
156. cevegmce=lÙevegmeejb #eef$eÙe: Den&efle– K SET–2013
DeefOeke=âle efkeâÙee ? BHU AET–2011
(A) yewuJeheeueeMeew (B) JeešKeeefojew (A) Dee®efCe (B) JeuueYe
(C) hewueJeewogcyejew (D) DeeMJelLeeceÇkeâew (C) cejerefÛe (D) Ye=ieg
œeesle–cevegmce=efle (2/45) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 78 œeesle–cevegmce=efle (1/59) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 33

150. (C) 151. (D) 152. (A) 153. (A) 154. (C) 155. (C) 156. (B) 157. (A) 158. (A) 159. (A)
160. (B) 161. (C) 162. (B) 163. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 533
164. ØeLecees ceveg: keâLÙeles - BHU AET–2010 172. keâefueÙegies keâe mce=efle: efJeefnlee – CVVET–2017
(A) JewJemJele: (B) Gòecepe: (A) veejomce=efle: (B) cevegmce=efle:
(C) Ûee#eg<e: (D) mJeeÙecYegJe: (C) hejeMejmce=efle: (D) Ùee%eJeukeäÙemce=efle:
œeesle–cevegmce=efle (1/61) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 33 œeesle–
165. ceveg me=ef<š kesâ Glheeokeâ efkeâmes ceeveles nQ ?
173. Oece& efpe%eemegDeeW kesâ efueS ØeceeCe keäÙee nw ?
BHU AET–2011
BHU AET–2010
(A) peue keâes (B) hejceelcee keâes
ßegefle
(A) (B) hegjeCe
(C) efMeJe keâes (D) efkeâmeer keâes Yeer veneR
(C) oMe&ve (D) pÙeesefle<e
œeesle–cevegmce=efle (1/8) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 11
166. ceveg kesâ Devegmeej yeÇeÿeCe keâe meJeexòece lehe keäÙee nw ?
œeesle–cevegmce=efle (2/13) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 65
BHU AET–2011 174. ›eelÙe efkeâmes keânles nQ ? BHU AET–2010
(A) Ùe%e (B) hetpee (A) meceÙe hej Gheveerle keâes
(C) JesoeYÙeeme (D) ke=âef<ekeâeÙe& (B) efveOee&efjle meceÙe hej GheveÙeve veneR keâjves Jeeues keâes
œeesle–cevegmce=efle (2/166)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-119-120 (C) oesveeW keâes
167. pevekeâ Ùee%eJeukeäÙe kesâ keäÙee Les ? BHU AET–2011 (D) oesveeW ceW mes efkeâmeer keâes Yeer veneR
(A) ieg™ (B) Yeüelee œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ Yet.- 26
(C) efMe<Ùe (D) efhelee 175. yeÇeÿeCe keâe kesâMeevle mebmkeâej efkeâme Je<e& ceW keâjvee ÛeeefnS?
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle – GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰ Yet.- 33 BHU AET–2011
168. Ùee%eJeukeäÙe kesâ efJeÛeejeW keâe DeeOeej keâewve-meer mce=efle (A) mees u enJeW Je<e& ceW (B) De"ejnJeW Je<e& ceW
nw– BHU AET–2011 (C) yeeFmeJeW Je<e& ceW (D) ÛeewyeermeJeW Je<e& ceW
(A) veejomce=efle (B) hejeMejmce=efle œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ Yet.- 29
(C) efJe<Cegmce=efle (D) cevegmce=efle 176. efkeâme Øekeâej keâe pehe meJeexòece HeâueoeÙeer neslee nw ?
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe–325,337,340,344 BHU AET–2010
169. keâefueÙegie ceW efkeâmekeâer ØeOeevelee nw? BHU AET–2010 (A) GheebMeg (B) GÛÛeefjle
(A) oeve keâer (B) Ùe#e keâer (C) ceeveme (D) leerveeW ceW mes keâesF& veneR
(C) melÙe keâer (D) lehemÙee keâer œeesle–cevegmce=efle (2/85) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 92
œeesle–cevegmce=efle (1/86) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 44 177. #eef$eÙe keâer ßes<"lee efkeâmemes nw ? BHU AET–2010
170. Ùe%e keâjvee efkeâmekeâe Oece& veneR nw ? BHU AET–2010 (A) yeue mes (B) %eeve mes
(A) yeÇeÿeCe (B) #eef$eÙe (C) Oeve mes (D) pevce mes
(C) JewMÙe (D) Metõ œeesle–cevegmce=efle (2.37) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74
œeesle–cevegmce=efle (1/88-91)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-45, 46 178. ieg® keâer efvevoe mes yeÇÿeÛeejer keâewve meer Ùeesefve Øeehle
171. yeÇeÿeCeeW ceW meJe&ßes<" keâewve nw ? BHU AET–2010 keâjlee nw ? BHU AET–2010
(A) yeÇÿeefJeod (B) efJeÉeved (A) Kej (B) kegâòee
(C) ke=âleyegefæ (D) keâlee& (C) ke=âefce (D) keâerš
œeesle–cevegmce=efle (1/97) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 47 œeesle–cevegmce=elf e (2/201)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-129, 130

164. (D) 165. (B) 166. (C) 167. (C) 168. (A) 169. (A) 170. (D) 171. (B) 172. (C) 173. (A)
174. (B) 175. (A) 176. (C) 177. (A) 178. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 534
179. ceveg efkeâme Meem$e mes mecyeæ nQ ? BHU AET–2010 185. efJeØe yeÇÿeÛeejer keâer cesKeuee kewâmeer nesveer ÛeeefnS ?
(A) DeLe&MeeŒe (B) meeefnlÙeMeeŒe UGC 73 J–2015
(C) hegjeCeMeeŒe (D) Oece&MeeŒe (A) ceew_peer (B) ceewJeea
œeesle–cevegmce=elf e (2/10)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 63, Yet0-5 (C) MeCeleevleJeer (D) keâehee&meer
180. DeefYeJeeoveMeerue JÙeefòeâ keäÙee Øeehle keâjlee nw ? œeesle–cevegmce=efle (2/42) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 76
BHU AET–2010 186. jepee keâe hejce keâòe&JÙe keäÙee nw ? UGC 73 J–2015
(A) DeeÙeg (B) Oeve (A) Oece&mebj#eCeced (B) jepÙeefJemleej:
(C) yegefæ (D) ce=lÙeg
(C) DeLe&meb«en: (D) Øepeej#eCeced
œeesle–cevegmce=efle (2/121)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-104
œeesle–cevegmce=efle (7/144) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-488
181. Oece& kesâ oMeue#eCe efkeâmekesâ cele mes nQ ?
187. cevegmce=efle kesâ Devegmeej jepee efkeâme keâejCe mes meYeer
BHU AET–2010
(A) ceveg (B) Ùee%eJeukeäÙe
ØeeefCeÙeeW keâes DeefYeYetle keâjlee nw ? UGC 73 J–2015
(C) hejeMej (D) veejo (A) osJeebMesYÙees efveefce&lelJeeled (B) heew®<eJelJeeled
œeesle–cevegmce=elf e (6/92)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-446 (C) MeefòeâMeeefuelJeeled (D) veerefleJelJeeled
182. Ûet[ekeâce& efkeâme Je<e& ceW neslee nw ? UGC 73 J–2015 œeesle–cevegmce=efle (7/5) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 149
(A) ÛelegLe&s Je<ex (B) le=leerÙes Je<ex 188. cevegmce=efle ceW efm$eÙeeW keâer leguevee efkeâmemes keâer ieÙeer nw?
(C) <e<"s Je<ex (D) efÉleerÙes Je<ex UGC 73 J–2015
œeesle–cevegmce=efle (2/35) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74 (A) ef ß eÙe: (B) ogi ee&
Ù ee:
183. (i) yeÇeÿeCemÙeesheveÙeveb keâoe YeJeefle? BHU AET–2011 (C) heeJe&lÙee: (D) mejmJelÙee:
(ii) yeÇeÿeCe keâe GheveÙeve ieYe& mes efkeâme Je<e& ceW keâjvee ÛeeefnS? œeesle–cevegmce=elf e (9/26)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-642
(iii) yeÇeÿeCeeveecegheveÙevekeâeue: – UGC 73 J–2015 189. Dee" Øekeâej kesâ efJeJeeneW keâe GefÛele ›eâce keäÙee nw ?
CVVET–2015 UGC 73 J–2015
(A) ieYee&<šces Je<ex (B) ieYezkeâeoMes Je<ex Dee<e&:, owJe:, yeÇeÿe:, ØeepeehelÙe:, ieevOeJe&:, Deemegj:,
(A)
(C) ieYe&ÉeoMes Je<ex (D) ieYe&veJeces Je<ex hewMeeÛe:, je#eme:
œeesle–cevegmce=efle (2/36) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 74 (B) yeÇeÿe:, ØeepeehelÙe:, Dee<e&:, owJe:, hewMeeÛe:, Deemegj:,
184. DeOemleves<eg ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle? je#eme:, ieevOeJe&:
MH SET–2013
(C) yeÇeÿe:, owJe:, Dee<e&:, ØeepeehelÙe:, Deemegj:, ieevOeJe&:,
(keâ) uesKÙeced 1. efoJÙeced
je#eme:, hewMeeÛe:
(Ke) legueeefJeefOe 2. meeef#eCe:
(D) owJe:, Dee<e&:, yeÇeÿe:, ØeepeehelÙe:, hewMeeÛe:, je#eme:,
(ie) $ÙeJeje: 3. hegef$ekeâemegle:
ieevOeJe&:, Deemegj:
(Ie) Deewjmemece: 4. meeef#eceled
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- Yet031
keâ Ke ie Ie
190. ØeeÛeervekeâeues ‘efMe#eeÙeeb keâmÙe ØeYeeJe:’ meJee&efOekeâ:
(A) 2 4 1 3
(B) 4 1 2 3 Deemeerled ? DSSSB PGT–2014
(C) 1 3 2 4 (A) OevemÙe (B) je%e:
(D) 3 2 4 1 (C) iegjes: (D) mebmkeâejmÙe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-236, 242, 224, 285 œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle-Jeerjsvõ kegâceej efmebn, hespe–128

179. (D) 180. (A) 181. (A) 182. (B) 183. (A) 184. (B) 185. (A) 186. (D) 187. (A) 188. (A)
189. (C) 190. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 535
191. ßeeæb keâefleefJeOeced ? BHU AET–2010 198. efkebâ heeheb yeÇÿenlÙeeleguÙeced ? BHU AET–2010
(A) efÉefJeOeced (B) ef$eefJeOeced (A) keâewšmee#Ùeb (B) jepeieeefcehewMegveced
(C) oMeefJeOeced (D) ÉeoMeefJeOeced (C) efve#eshemÙeehenjCeced (D) Jesoefvevoe
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg - ›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-629 œeesle–cevegmce=elf e (11/55)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-788
192. keâefle heekeâÙe%ee: ? BHU AET–2010 199. cevegmebefnleevegmeejb keâecepeJÙemeveb keâefleefJeOeb YeJeefle?
(A) oMe (B) he_Ûe UGC 25 J–2016
(C) ÛelJeej: (D) $eÙe: oMeefJeOeced
(A) (B) De„efJeOeced
œeesle–cevegmce=efle (2/86) -efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-92 (C) he_ÛeefJeOeced (D) ef$eefJeOeced
193. keâefle GheeÙee: ? œeesle–cevegmce=efle (7/45) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 166
BHU AET–2010
(A) $eÙe: (B) he_Ûe 200. efkebâ keâecepeb JÙemeveced ? BHU AET–2010
(C) ÛelJeej: (D) <ešd (A) efoJeemJehveced (B) DeLe&ot<eCeced
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/346)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-153 (C) DemetÙee (D) meenmeced
194. keâefle JeCee&: ? BHU AET–2010
œeesle–cevegmce=efle (7/47) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167
(A) $eÙe: (B) ÛelJeej: 201. cevegceles heg$e: keâefleefJeOe: ? BHU AET–2010
(C) mehle (D) he_Ûe (A) oMeefJeOe: (B) ÉeoMeefJeOe:
œeesle–cevegmce=elf e (1/31)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰- 88
(C) $eÙeesoMeefJeOe: (D) he_ÛeoMeefJeOe:
195. yeÇeÿeCemÙeeMeewÛeb keâefle efoveelcekeâced? BHU AET–2010
œeesle–cevegmce=elf e (9/158)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-680
(A) oMe (B) ÉeoMe
202. cevegceles efkeâcegòeceb ogie&ced ? BHU AET–2010
(C) he_ÛeoMe (D) ef$ebMeled
(A) cenerogie&ced (B) peueogie&ced
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg - ›epejlve YeóeÛeeÙe&, hespe-866
(C) efieefjogie&ced (D) ve=ogie&ced
196. keâefle ceneÙe%ee:? BHU AET–2010
œeesle–cevegmce=efle (7/71) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 177
(A) $eÙe: (B) mehle
203. (i) keâefle efJeÅeemLeeveeefve ? BHU AET–2010
(C) he_Ûe (D) oMe
(ii) Ùee%eJeukeäÙeceleevegmeejsCe efJeÅeeveeb keâefle mLeeveeefve meefvle?
œeesle–cevegmce=elf e (3/69)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-218
RPSC «es[-I PGT-2015
197. (i) cevegmce=efle ceW efJeJeen kesâ efkeâleves Øekeâej yeleeS ieÙes nQ?
(A) mehle (B) oMe
(ii) ØeeÛeerve meeefnlÙe ceW JeefCe&le efJeJeeneW kesâ Øekeâej nesles nQ?
(C) ÉeoMe (D) Ûelego&Me
(iii) keâefle efJeJeene: meefvle:? BHU AET–2010,
(iv) efJeJeen: keâefleefJeOe:? UGC 73 D–1994, 1996,
œeesle–keâeJÙeceerceebmee (efÉleerÙe DeOÙeeÙe) – ieÁemeeiej jeÙe he=‰- 7
1999, 2007, J–2006, 2015, MP PSC–1996 204. Metõ: yeÇeÿeCÙeeb keâceglheeoÙeefle ? BHU AET–2010
(A) he_Ûe (B) mehle (A) efve<eeoced (B) Jewons keâced
(C) De<š (D) oMe (C) ÛeeC[eueced (D) metleced
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ Yet0-31 œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe - JeeÛemheefle iewjesuee,hespe-284
191. (D) 192. (C) 193. (C) 194. (B) 195. (A) 196. (C) 197. (C) 198. (B) 199. (A) 200. (A)
201. (B) 202. (C) 203. (D) 204. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 536
205. efkebâ veece osJeleerLe&ced ? BHU AET–2010 213. #eef$eÙemÙeesheveÙeveb keâoe YeJeefle ? BHU AET–2011
(A) keâefve<"ecetueced (B) lepe&veercetueced (A) ieYee&<šces Je<ex (B) ieYee&owkeâeoMes Je<ex
(C) De”Ï<"cetueced (D) De”ÏuÙe«eced (C) ieYee&od ÉeoMes Je<ex (D) ieYee&od oMeces Je<ex
œeesle–cevegmce=efle (2/59) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 83 œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰- 25
206. jepeOecex keâefle iegCee: meefvle ? BHU AET–2010 214. #eef$eÙemÙe cejCeeMeewÛeb efkeâÙeled ? BHU A ET–2011
(A) $eÙe: (B) <ešd (A) oMeenced (B) ÉeoMeenced
(C) mehle (D) De<šew (C) he_ÛeoMeenced (D) ceemeceskeâced
œeesle–cevegmce=efle (7/160)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-211 œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg - ›epejlveYešdšeÛeeÙe&, hespe–866
207. keâefmceved Je<ex efJeÅeejcYe: keâeÙe&: ? BHU AET–2010 215. efJe%eevesMJej ves efkeâleves mceele&Oece& yeleeÙes nQ ?
(A) le=leerÙes (B) ÛelegLex UGC 73 J–2008
(C) he_Ûeces (D) <e<"s <ešd(A) (B) he_Ûe
œeesle–cevegmce=efle – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ Yet0-24 (C) ÛelJeej: (D) veJe
208. #eef$eÙeeÙeeb Metõeoglheeefole: keâ: ? BHU AET–2010 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-01
(A) G«e: (B) ÛeeC[eue: 216. keâ: efhele=Ùe%e: ? BHU AET–2011
(C) efve<eeo: (D) #eòee (A) osJehetpeveced (B) DeefleefLehetpeveced
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe - JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-284 (C) ßeeæced (D) JesoeOÙeÙeveced
209. efYe#egkeâ: keâefleefJeOe:? œeesle–cevegmce=elf e (3/70)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰ 219
BHU AET–2010
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe: 217. cevegvee keâefleefJeOeb ogieË keâefLeleced ? BHU AET–2011
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe: (A) ÛelegefJe&Oeced (B) he_ÛeefJeOeced
œeesle– (C) <e[defJeOeced (D) De<šefJeOeced
210. veJeJe<eeaÙeeÙee: keâvÙeeÙee: keâerÂMeer meb%ee ? œeesle–cevegmce=efle (7/70)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 176,177
BHU AET–2010, 2013
218. KešJeeÁkeâheeueOeejCehetJe&kebâ ØeeÙeefMÛeòeced Deefmle–
(A) ieewjer (B) keâvÙee UGC 73 D–2014
(C) jesefnCeer (D) Je=<eueer (A) yeÇÿeIeelekeâmÙe (B) megjehemÙe
œeesle–melÙeeLe&ØekeâeMe - mJeeceeroÙeevevo mejmJeleer, hespe–72 (C) ieg®leguÙemÙe (D) mlesvemÙe
211. kesâMeevlemebmkeâej: keâefmceved Je<ex YeJeefle ? œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (3/243)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-514-518
BHU AET–2010
JÙeJenejheoeefve keâefle mebKÙekeâeefve ? BHU AET–2011
219.
(A) he_Ûeces (B) ÉeoMes
(A) ÉeoMe (B) he_ÛeoMe
(C) he_ÛeoMes (D) <ees[Mes
(C) De<šeoMe (D) efJebMeefle
œeesle–cevegmce=efle (2/65) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 85
œeesle–cevegmce=efle (8/4-7)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, hespe-514
212. mebvÙeeefmeveeb ke=âles keâoe ßeeæb efJeOeerÙeles ?
220. oC[mÙe keâefle mLeeveeefve ? BHU AET–2011
BHU AET–2011
(A) De<šcÙeeced (B) Øeefleheefo (A) he_Ûe (B) $eerefCe
(C) ÉeoMÙeeced (D) DeceeJemÙeeÙeeced (C) De<šew (D) oMe
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg-›epejlve YeóeÛeeÙe&, hespe–796 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2.211) - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-344

205. (D) 206. (B) 207. (C) 208. (D) 209. (C) 210. (C) 211. (D) 212. (C) 213. (B) 214. (B)
215. (A) 216. (C) 217. (C) 218. (A) 219. (C) 220. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 537
221. veejer mebot<eCeeefve keâefle mebKÙekeâeefve? BHU AET–2011 228. ``DeyevOÙeb ÙeMÛe yeOveeefle yeæb ÙeMÛe Øeceg_Ûeefle~
(A) ÛelJeeefj (B) <ešd DeØeehleÙeJÙeJenejb Ûe me oehÙees ocecegòececed~~''
(C) mehle (D) he_Ûe Ùee%eJeukeäÙemce=leew DeÙeb Mueeskeâ: keâeqmceved ØekeâjCes ÂMÙeles?
œeesle–cevegmce=efle (9/13)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve,hespe-638 MH SET–2013
222. keâ: heg$e: oeÙeeoyeevOeJes<eg veevleYe&Jeefle? BHU AET–2011 (A) oC[hee®<ÙeØekeâjCes (B) meenmeØekeâjCes
(A) oòekeâ: (B) keâeveerve:
(C) JesleveoeveØekeâjCes (D) mlesÙeØekeâjCes
(C) Deewjme: (D) ke=âef$ece:
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (2/243)–ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-333,335
œeesle–cevegmce=elf e (9/158)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve,hespe-680
229. `Deie=nerles meceb oehÙees Ye=lÙew j#Ùe Ghemkeâj:~'
223. (i) m$eerOeve efkeâleves Øekeâej keâe nw ? BHU AET–2011
Ùee%eJeukeäÙemce=leew keâeqmceved ØekeâjCes Fob JeekeäÙeb ÂMÙeles?
(ii) m$eerrOeveb keâefleefJeOeb cevegvee Øeefleheeefoleced ?
UGC 73 D–2008, 2009 MH SET–2013

(A) ÛelegefJe&Oeced (B) he_ÛeefJeOeced (A) oeÙeefJeYeeieØekeâjCes (B) ›eâerleevegMeÙeØekeâjCes


(C) <e[defJeOeced (D) ef$eefJeOeced (C) JesleveoeveØekeâjCes (D) Åetlemecee£ÙeØekeâjCes
œeesle–(i) Ùee%eJeukeäÙemce=efle – ieÁemeeiej jeÙe, he=‰ Yet.- 20 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (2/193)–ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-314
(ii) cevegmce=efle (9.194) 230. #eef$eÙeeled MetõeÙeeb keâ: peeÙeles ? BHU AET–2011
224. efkebâ OeveceefJeYeepÙeced ? BHU AET–2011 (A) heejMeJe: (B) G«e:
(A) efhele=Oeveced (B) ceele=Oeveced (C) Decye<": (D) keâjCe:
(C) efJeÅeeOeveced (D) efheleecenOeveced œeesle–keâewešf ueerÙe-DeLe&MeeŒeced - JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-284
Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (2/117,119,120)–ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-258-261 231. yeÇeÿeCemÙe efJeefMe<šb keâce& efkeâced ? BHU AET–2011
225. efkebâ ceneheelekebâ YeJeefle ? BHU AET–2011
(A) Ùeepeveb (B) JesoeYÙeeme:
(A) ieesJeOe: (B) MetõnlÙee
(C) Øeefle«en: (D) oeveced
(C) megjeheeveced (D) #eef$eÙemegJeCe&njCeced
œeesle–cevegmce=elf e (10.80)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, hespe–757
œeesle–cevegmce=elf e (11/54)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-788
232. megjeheevemeceb heeheb efkeâced ? BHU AET–2011, 2013
226. keâeefve jepÙee”eefve ? BHU AET–2011
(A) $eerefCe (B) he_Ûe
(A) efve#esheehenjCeced (B) Jesoefvevoe
(C) <ešd (D) mehle (C) jepeieeefcehewMegveced (D) meceglkeâ<ee&Le&ceve=leced
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (1/353)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe,hespe-156 œeesle–cevegmce=elf e (11/56)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, hespe–789
227. cevegmebefnleevegmeejb meefÛeJeeveeb mebKÙee YeJesled– 233. mehlee”s<eg keâ: ØeLece: ? BHU AET–2011
UGC 25 J–2016 (A) DeceelÙe: (B) mJeeceer
(A) 3-4 (B) 5-6 (C) keâesMe: (D) je<š^ced
(C) 7-8 (D) 9-10
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/353)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-156
œeesle–cevegmce=elf e (7/54)–efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-170
221. (B) 222. (B) 223. (C) 224. (C) 225. (C) 226. (D) 227. (C) 228. (B) 229. (C) 230. (B)
231. (B) 232. (B) 233. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 538
234. (i) yeÛÛes keâe veecekeâjCe pevce mes keâewve-mes efove neslee nw? 241. meercevleesvveÙeveb keâefmceved ceemes ef›eâÙeles ? BHU AET–2013
(ii) cevegceleevegmeejb veecekeâjCeb keâoe efJeOeerÙeles ? (A) ÛelegLex (B) he_Ûeces
(iii) cevegmce=lÙevegmeejb efvecveefueefKeles<eg pevcele: keâefmceved
(C) mehleces (D) De<šces
efoves peelekeâmÙe veecekeâjCeb efJeOesÙeced?
(iv) veecekeâjCeb YeJeefle-
œeesle–cevegmce=efle -efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet.he=‰-18,19
BHU AET–2011, UGC 73 D–2014, 2015, Jn-2017 242. õefJeCeoeveb keâefmceved efJeJeens ef›eâÙeles ?
(A) SkeâeoMeefoJemes (B) ÉeoMeefoJemes BHU AET–2013
(C) <e<"efoJemes (D) ceemeeled hejced (A) ieevOeJex (B) Deemegjs
œeesle–cevegmce=efle (2/30) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 72 (C) je#emes (D) Dee<ex
235. #eef$eÙemÙe keâ: OecÙe&: efJeJeen: ? BHU AET–2013
œeesle–cevegmce=elf e (3/31)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-206
(A) yeÇeÿe: (B) Dee<e&:
243. helveer keâerÂMeer ve YeJesled ? BHU AET–2013
(C) ØeepeehelÙe: (D) ieevOeJe&:
(A) mebÙelee (B) o#ee
œeesle–cevegmce=efle (3/26)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, hespe–204
236. DeOÙeehevesve keâ: Ùe%e: mecheÅeles ? BHU AET–2013 (C) DeeuemÙejefnlee (D) JÙeÙeMeeruee
(A) efhele=Ùe%e: (B) osJeÙe%e: œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1.43)
(C) yeÇÿeÙe%e: (D) ve=Ùe%e: 244. ßegleeLe&mÙeesòejb kegâ$e uesKÙeced ? UGC 73 J–2012
œeesle–cevegmce=elf e (3.70)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, hespe–219 (A) ve=hemeefvveOeew (B) hetJee&JesokeâmeefvveOeew
237. ceveg<Ùe: keâefmceved Deeßeces me”b heefjlÙepesled ?
(C) meYeemeomeefvveOeew (D) yeÇeÿeCemeefvveOeew
BHU AET–2013
(A) mebvÙeemeeßeces (B) ie=nmLeeßeces œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/7) - iebieemeeiej jeÙe,hespe-167
(C) yeÇÿeÛeÙee&ßeces (D) JeeveØemLeeßeces 245. keâCe&JesOe: keâoe ØeMemÙeles ? BHU AET–2013
œeesle–cevegmce=efle (6.33) (A) ÛelegLex ceeefme (B) he_Ûeces ceeefme
238. keâecepeb JÙemeveb efkeâced ? BHU AET–2013 (C) veJeces ceeefme (D) oMeces ceeefme
(A) hewMegvÙe: (B) F&<Ùee& œeesle–cevegmce=efle - efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet.he=‰-24
(C) heefjJeeo: (D) hee®<Ùeced
246. JewMÙemÙe keâ: cegKÙe: efJeJeen: ? BHU AET–2013
œeesle–cevegmce=efle (7/47) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰- 167
(A) Deemegj: (B) Dee<e&:
239. #eef$eÙeeod yeÇeÿeCekeâvÙeeÙeeb keâ: peeÙeles ?
BHU AET–2013 (C) je#eme: (D) ieevOeJe&:
(A) G«e: (B) Decye<": cevegmce=efle (3/24) - efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve,hespe-204
(C) heejMeJe: (D) metle: 247. efvecveefueefKele ceW mes keâewve ceOÙekeâeueerve Yeejle kesâ ÙeMemJeer
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe - JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-284 efJeefOeJesòee Les - UP PCS–1995
240. JewMÙemÙe efJeefMe<šb keâce& efkeâced ? BHU AET–2013
(A) efJe%eevesMJej (B) nsceeefõ
(A) MeŒeOeejCeced (B) Øeefle«enced
(C) jepeMesKej (D) peercetleJeenve
(C) Jeelee& (D) DeOÙeeheveced
œeesle–cevegmce=elf e (10.80)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, hespe–756 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet.hespe-23
234. (B) 235. (D) 236. (C) 237. (A) 238. (C) 239. (D) 240. (C) 241. (A) 242. (B) 243. (D)
244. (B) 245. (D) 246. (A) 247. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 539
248. efkeâme Øekeâej kesâ efJeJeen ceW JeOet keâes Megukeâ efoÙee peelee 255. DeefYeÙeesies mee#Ùes Ûe oes<elJesve ve ieCÙeles -
Lee? MP PSC–2003 UGC 25 J–2015
(A) ieevOeJe&: (B) Deemegj: (A) OeveefJeke=âefle: (B) keâce&efJeke=âefle:
(C) je#eme: (D) hewMeeÛe: (C) ceveesefJeke=âefle: (D) JeeefiJeke=âefle:
œeesle–cevegmce=elf e (3/31)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-206 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/15) - ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-175
249. Jewefokeâkeâeues keâmceeled mebmkeâejeled hejb efMe#eeÙee: ØeejcYe:? 256. meeef#eiegCeevÙelecees veeefmle - UGC 25 J–2015
DSSSB TGT–2014 (A) leheefmJelee (B) melÙeJeeefolee
(A) ieYee&Oeevemebmkeâejeled (B) keâCe&JesOemebmkeâejeled (C) ketâšmeeef#elee (D) OeveeefvJelee
(C) veecekeâjCemebmkeâejeled (D) GheveÙevemebmkeâejeled œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/68,69)-ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-215
œeesle–cevegmce=efle - efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. hespe-24,25 257. Ùee%eJeukeäÙemce=lÙevegmeejb efjkeälemLeeveb hetjÙele–
250. Ùee%eJeukeäÙemÙe keâefle YeeÙee&: meefvle- BHU AET–2011 mce=lÙeese|JejesOes vÙeeÙemleg yeueJeeved JÙeJenejle:~
(A) 2 (B) 5 DeLe&Meem$eeòeg yeueJeod ................ Fefle eqmLeefle:~~
(C) 4 (D) 3
UGC 25 D–2015, Jn-2017
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe Deewj mebmke=âefle-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-427
(A) Oece&Meem$eced (B) jepeeosMe:
251. mce=efleMeyo: keâmÙe yeesOekeâesÓefmle ? BHU AET–2010
(C) ve=hemÙesÛÚe (D) veerefleMeem$eced
(A) JÙeekeâjCemÙe (B) DeLe&MeeŒemÙe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/21) - ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-179
(C) efve®òeâmÙe (D) Oece&MeeŒemÙe
258. Ùee%eJeukeäÙeevegmeejsCe mecyevOes $e+Ces ceeefme-ceeefme Je=efæ:
œeesle–cevegmce=efle (2/10) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-63 YeJeefle– UGC 25 D–2015
252. cevegmebefnleeÙeeb keâmÙe ogie&mÙe meceeßeÙeCeb yengOee ØeMebefmeleced? (A) he_ÛeeMeodYeeie: (B) DeMeerefleYeeie:
UGC 25 J–2015 (C) ef$ebMeodYeeie: (D) eEJeMeesYeeie:
(A) OevJeogie&mÙe (B) Deyogie&mÙe œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/37) - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-199
(C) cenerogie&mÙe (D) efieefjogie&mÙe 259. mce=efleieÇvLes leelheÙe&ced Deefmle - AWES TGT–2011
œeesle–cevegmce=efle (7/71) -efieefjOej ieesheeue Mecee&,he=‰-177 (A) mcejCekeâejefÙeleg: «evLee: (B) mceefjlee: «evLee:
253. m$eerOeve Meyo Ùeewefiekeâ nw– UGC 73 J–2012 (C) Oece&Meem$eced (D) mcejCeerÙeemÙe «evLes
(A) peercetleJeenveceles (B) MetueheeefCeceles œeesle–cevegmce=efle (2/10) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-63
(C) efJe%eevesMJejceles (D) ieewlececeles 260. cevemed heeJeveleÙee meeOevee Deefmle- AWES TGT–2011
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/143) - ieÁemeeiej jeÙe,hespe-284 (A) leerLe&Ùee$ee (B) melÙeeÛejCeced
254. ‘‘ßegeflemleg Jesoes efJe%esÙees Oece&Meem$eb leg Jew mce=efle:’’ Fefle (C) ØeefleMegefæ (D) ieg®veÙeve
cevegmebefnleeÙeeb keâefmceVeOÙeeÙes GheueYÙeles? œeesle–
UGC 25 J–2015 261. efMeMeg: efve<›eâceCeb keâefmceved ceemes - UK SLET–2012
(A) ØeLeceeOÙeeÙes (B) efÉleerÙeeOÙeeÙes (A) le=leerÙeceemes (B) efÉleerÙeceemes
(C) le=leerÙeeOÙeeÙes (D) mehleceeOÙeeÙes (C) ÛelegLe&ceemes (D) <e<"ceemes
œeesle–cevegmce=efle (2/10) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ - 63 œeesle–cevegmce=efle - efieefjOej ieesheeue Mecee&, Yet. he=‰-21

248. (B) 249. (D) 250. (A) 251. (D) 252. (D) 253. (C) 254. (B) 255. (A) 256. (C) 257. (A)
258. (B) 259. (C) 260. (*) 261. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 540
262. nmles yeÇÿeleerLeË kegâ$e YeJeefle - UK SLET–2012 269. cevegmce=efle kesâ Devegmeej #eef$eÙe keâe keâòe&JÙe keâce& veneR nw-
(A) De”Ï<"cetues (B) keâefve<"ecetues UGC 73 J–2015
(C) keâje«es (D) nmlecetues (A) FpÙee (B) DeOÙeÙeveced
œeesle–cevegmce=efle (2/59) – efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰ – 83 (C) oeveced (D) ke=âef<ekeâeÙe&ced
263. (i) cevegmce=les: mehleces DeOÙeeÙes efkebâ JeefCe&leced - œeesle–cevegmce=efle (1/89) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-45
(ii) cevegmce=les: mehleceesOÙeeÙemÙe ØeOeeveefJe<eÙe: keâ:? 270. cevegmebefnleevegmeejb S<eg eEkeâ yeÇeÿeCemÙe keâce& ve YeJeefle–
UK SLET–2012, GJ SET- 2013 UGC 25 J–2016
(A) osJeOece&: (B) jepeOece&: DeOÙeeheveced
(A) (B) Øepeej#eCeced
(C) cevegOece&: (D) me=ef<šØeef›eâÙee (C) Ùepeveced (D) Ùeepeveced
œeesle–cevegmce=efle (1/88) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-45
œeesle–cevegmce=efle (7/1) - efieefjefOej ieesheeue Mecee&, hespe–147, 148
264. DeeheÅeLex kebâ j#esled - UK SLET–2012271. Dee$esÙeer Fme Meyo keâe keäÙee DeLe& nw? UGC 73 J–2010
(A) efce$eced (B) ie=nced (A) heeflelee (B) JÙeefYeÛeeefjCeer
(C) Oeveced (D) je<š^ced (C) efJeJeeefnlee (D) jpemJeuee
œeesle– œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe,hespe-526
265. efJeJeeomLeues<eg keâ: mee#eer - UK SLET–2012272. cevegmebefnleele: efjkeäleb mLeeveb hetjÙele– UGC 25 D–2015
(A) GheefmLelepeve: (B) efce$eeefCe ve=heleew keâesMeje„^s Ûe ........... meeqvOeefJeheÙe&Ùeew–
(C) heefjJeejpeve: (D) jepee (A) DeceelÙes (B) otles
œeesle– (C) mesveeheleew (D) ceeqv$eefCe
266. pÙes<"heg$e keâe cegC[ve efkeâme ceeme ceW MegYe veneR nw ? œeesle–cevegmce=efle (7/65) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-175
UGC 73 J–2015 273. ``lecemee yeng™hesCe Jesef„lee: keâce&nslegvee~
(A) efheleg: pevceceemes (B) ceelegpe&vceceemes Devle:meb%ee YeJevlÙesles megKeog:Ke meceeqvJelee:~~''
(C) Dee<ee{ceemes (D) pÙes<"ceemes Fefle cevegJeÛeveb kesâve mecyeæced– UGC 25 D–2015
œeesle– (A) DeC[pesve ØeeefCevee (B) GefodYepee
267. cevegmce=efle kesâ Devegmeej Oece& keâe ue#eCe veneR nw - (C) mJesopesve ØeeefCevee (D) pejeÙegpesve ØeeefCevee
UGC 73 J–2015 œeesle–cevegmce=efle (1/49) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-29
(A) Oe=efle: (B) De›eâesOe: 274. ceeveJe peeefle keâe `Deeefo heg®<e’ efkeâmes keâne ieÙee nw?
(C) efJeÅee (D) Ùe%e: H-TET–2015
cevegmce=efle (6/92)–efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve,hespe-446 (A) JeefMe‰ keâes (B) keâefheue keâes
268. ceve=mce=efle kesâ Devegmeej ‘DeOÙeeheveced DeOÙeÙeveb Ùepeveb (C) ceveg keâes (D) efJe<Ceg keâes
Ùeepeveb oeveb Øeefle«enb Ûe’ Ùes efkeâmekesâ keâce& nQ ? œeesle–cevegmce=efle - efieefjOej ieesheeue Mecee&,hespe Yet0-5
UGC 73 J–2015 275. jepeeefOekeâeefj<eg Skeâ: jlveer veeeqmle– DU Ph. D–2016
(A) yeÇeÿeCeeveeced (B) #eef$eÙeeCeeced (A) hegjesefnle: (B) mesveeveer
(C) JewMÙeeveeced (D) MetõeCeeced (C) heeueeieue: (D) OeveeefOehe:
œeesle–cevegmce=efle (1/88) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-45 œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe Deewj mebmke=âefle-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–289
262. (A) 263. (B) 264. (C) 265. (A) 266. (D) 267. (D) 268. (A) 269. (D) 270. (B) 271. (D)
272. (B) 273. (B) 274. (C) 275. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 541
276. cevegmce=lÙee `<e‰ebMeJe=efòe' GÛÙeles– DU Ph. D–2016 282. m$eer keâer yegÌ{ehes ceW j#ee keâewve keâjlee nw?
(A) ke=â<ekeâ: (B) Oece&ieg®: UGC 73 D–2015
(C) DeceelÙe: (D) jepee (A) efhelee (B) heg$e:
œeesle–cevegmce=efle (7/130) efieefjOej ieesheeue Mecee& ,hespe-198 (C) heefle: (D) YeÇelee
277. `SleösMeØemetlemÙe mekeâeMeeo«epevceve:~ œeesle–cevegmce=efle (9/3)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰-635
mJeb mJeb Ûeefj$eb efMe#esjved he=efLeJÙeeb meJe&ceeveJee:~~' 283. FÛÚe mes Jej-keâvÙee keâe Skeâevle ceW mebÙeesie nesvee keâewve
FlÙegkeäleced– DU Ph. D–2016 mee efJeJeen keânueelee nw? UGC 73 D–2015
(A) jeceeÙeCes (B) cevegmce=leew (A) ieevOeJe&: (B) Deemegj:
(C) YeieJeodieerleeÙeeced (D) Ùee%eJeukeäÙemce=leew (C) je#eme: (D) hewMeeÛe:
œeesle–cevegmce=efle (2.20)-efieefjefOej ieesheeue Mecee&, hespe–68 œeesle–cevegmce=elf e (3/32)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-206
278. ``T<ceCeMÛeeshepeeÙevles ÙeÛÛeeÓvÙeled efkeâeq_ÛeoerÂMeced~'' – 284. jepee kesâ Mejerj ceW, cevegmce=efle kesâ Devegmeej efkeâleves osJeleeDeesb
MH SET–2013 keâe DebMe neslee nw? UGC 73 D–2015
(A) DeC[peJeCe&veØekeâjCes (B) pejeÙegpeJeCe&veØekeâjCes (A) $eÙeeCeeced (B) De„eveeced
(C) mJesopeJeCe&veØekeâjCes (D) GodefYeppeJeCe&veØekeâjCes (C) ÛelegCee&ced (D) he_Ûeeveeced
œeesle–cevegmce=efle (1/45) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-27 œeesle–cevegmce=efle (7/4) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-149
279. hewle=keâ Oeve mes pÙes‰ heg$e efkeâlevee Deefleefjkeäle Yeeie «enCe 285. ``lehees efJeÅee Ûe efJeØemÙe efve:ßesÙemkeâjb hejced~’’
keâjves keâe DeefOekeâejer nw? UGC 73 D–2015 lehemee efkeâequJe<eb neqvle efJeÅeÙeeÓce=leceMvegles~~''
(A) 30 Yeeie (B) 20 Yeeie
Fme heÅe ceW `efkeâequye<eced' heo keâe keäÙee DeLe& nw?
(C) 10 Yeeie (D) 5 Yeeie
UGC 73 D–2015
cevegmce=efle (9/112)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-666 (A) jesieced (B) DeOece&ced
280. Ùeefo Úesšs YeeF& kesâ Éeje yeÌ[s YeeF& keâer helveer mes efveÙeesie
(C) heeheced (D) ogYee&iÙeced
Éeje heg$e GlheVe efkeâÙee peelee nw lees Gme heg$e keâe
œeesle–cevegmce=elf e (12/104)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-882
efkeâlevee oeÙe Yeeie nesiee– UGC 73 D–2015
286. yeÇeÿeCees cevegmce=lÙevegmeejb kesâve efmeefæb Øeehveesefle
(A) efhele=JÙeeveeb meceeveYeeie:
GJ SET–2013
(B) GlheeoefÙeleg: efheleg: DevÙeheg$eeCeeb meceeveYeeie:
(C) efhele=JÙeeveeb meJex<eeb heg$eeCeeb meceeveYeeie:
(A) pehesve (B) DeOÙeÙevesve
(C) DeOÙeehevesve (D) osJehetpevesve
(D) meJe&mechelÙeeefveOee&efjlees Yeeie:
cevegmce=efle (9/120)- efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰-669 œeesle–cevegmce=efle (2/87) - efieefjOej ieesheeue Mecee&,hespe-92,93
281. heg$enerve JÙeeqkeäle kesâ Oeve keâe efvecveefueefKele ceW mes keâewve 287. Ùee%eJeukeäÙemce=lÙevegmeejsCe ceeveg<eb ØeceeCeb keâefleefJeefOeced-
DeefOekeâejer neslee nw? UGC 73 D–2015 GJ SET–2013
(A) pÙes‰Yeüelee (B) meJexYeÇelej: (A) ÛelegefJe&Oeced (B)efÉefJeOeced
(C) oewefn$e: (D) Yeefieveerheg$e: (C) ef$eefJeOeced (D) mehleefJeOeced
cevegmce=efle (9/132)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰-673 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/22) - ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-180
276. (D) 277. (B) 278. (C) 279. (B) 280. (C) 281. (C) 282. (B) 283. (A) 284. (B) 285. (C)
286. (A) 287. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 542
288. ``JeeveØemLeÙeefleyeÇÿeÛeeefjCeeb efjkeäLeYeeefieve:~ 294. ‘yeÇeÿeCemJeCe&nejer leg je%es cegmeuecehe&Ùesled’ - FlÙe$e
›eâcesCeeÛeeÙe&meefÛÚ<ÙeOece&Yeüe$eskeâleerefLe&ve:~~'' efcelee#ejeceles mJeCe&MeyomÙe keâesÓLe&:? UGC 25 Jn–2017
Fefle Ùee%eJeukeäÙemce=leew keâefmceved ØekeâjCes JeefCe&leced? (A) peeefleJeeÛekeâ: (B) heefjceeCeJeeÛekeâ:
MH- SET-2016
(C) OeelJevlejJeeÛekeâ: (D) peeefleheefjceeCeesYeÙeJeeÛekeâ:
(A) mJeeefceheeueefJeJeeoØekeâjCes (B) meerceeefJeJeeoØekeâjCes
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (3/257)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-534,536
(C) oeÙeefJeYeeieØekeâjCes (D) oòeeØeoeefvekeâØekeâjCes
295. ØeepeehelÙeb leerLeË efkebâ YeJeefle - UGC 25 Jn–2017
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/137) -GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-297
289. keâefmceved Ùegies Ûeleg<heeled mekeâuees Oece& Deemeerled~ (A) DeÁÏ…mÙe cetueced (B) DeveeefcekeâeÙee: cetueced
MH- SET-2016 (C) keâefve…eÙee: cetueced (D) ceOÙeceeÙee: cetueced
(A) keâefueÙegies (B) ke=âleÙegies œeesle–cevegmce=efle (2/59) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-83
(C) ÉehejÙegies (D) $esleeÙegies 296. DeefiveefoJÙes keâefle ceC[ueeefve YeJeefvle? UGC 73 Jn–2017
cevegmce=efle (1/81)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve,hespe-104 (A) ÛelJeeefj (B) he_Ûe
290. ‘ef J eÉef Æ : mes e f J ele: meef Æ ef v e& l ÙeceÉs < ejeef i eef Y e:
(C) veJe (D) SkeâeoMe
ùoÙesveeYÙeveg%eele:~’ keâmÙe ue#eCeced Foced ?
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/106)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe,he=‰-255
MH- SET-2016
(A) DevegjeiemÙe (B) És<emÙe 297. DeYeeJes %eele=efÛeÖeveeb meercve: ØeJeefle&lee keâ: YeJeefle-
(C) Oece&mÙe (D) ceesnmÙe UGC 73 Jn–2017
œeesle– (A) ie=nmLe: (B) jepee
291. Ùee%eJeukeäÙeceles ie=nerleJesleve: keâce& lÙepeved - (C) ieesheeuekeâ: (D) Je=æ:
UGC 25 Jn–2017 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/153)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰-310
(A) Ûelegieg&CeceeJensled (B) ef$eiegCeceeJensled 298. hejerJeeo nw UGC 73 S–2013
(C) he_ÛeiegCeceeJensled (D) efÉiegCeceeJensled
(A) JÙeJenejoMe&veced (B) yeefn<keâjCeced
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/193)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe,hespe-334
(C) mee#Ùeced (D) oes<ekeâerle&veced
292. cevegmebefnleevegmeejb S<eg keâmÙe ›eâesOepeJÙemeves ieCeveb ve
YeJeefle- UGC 25 Jn–2017 œeesle–cevegmce=efle (2/200) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-129
(A) efoJeemJehvemÙe (B) Jeekeâdhee®<ÙemÙe 299. efJeJeens<eg DeOeceesÓefmle - UGC 73 Jn–2012
(C) meenmemÙe (D) oC[hee®<ÙemÙe (A) je#eme: (B) hewMeeÛe:
œeesle–cevegmce=efle (7/48) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-167 (C) ieevOeJe&: (D) Deemegj:
293. cevegmebefnleele: efjòebâ mLeeveb hetjÙele - œeesle–cevegmce=elf e (3/34)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, he=‰-207
``Jeso: mce=efle: ........ mJemÙe Ûe efØeÙeceelceve:~ 300. ieewlecemÙe celes keâefle efJeJeene: OecÙee&: meefvle -
SleÛÛelegefJe&Oeb Øeeng: mee#eeæce&mÙe ue#eCeced ~~''
UGC 73 D–2009
UGC 25 Jn–2017
(A) De„ew (B) ÛelJeej:
(A) Ghekeâej: (B) Dehekeâej:
(C) meoeÛeej: (D) hejcheje (C) mehle (D) $eÙe:
œeesle–cevegmce=efle (2/12) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-65 œeesle–ieewleceOece&met$e - ØeceesoJeOe&ve keâewefC[vvÙeeÙeve, he=‰-85

288. (C) 289. (B) 290. (C) 291. (D) 292. (A) 293. (C) 294. (A) 295. (C) 296. (C) 297. (B)
298. (D) 299. (B) 300. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mce=efle 543
301. (i) veeefmlekeâes YeJeefle - GJ SET- 2016 309. Jeso keâer Skeâ MeeKee keâe DeOÙeÙeve keâjves mes ........
(ii) veeefmlekeâ keâewve nw? BHU AET- 2010 keânueeles nQ - UGC 73 D–2014
(A) F&MJejYeòeâ: (B) Ùeepekeâ: (A) GheeOÙeeÙee: (B) $e+eflJekeâd
(C) Jesoefvevokeâ: (D) Metõ: (C) ieg® (D) yeÇÿe
œeesle–cevegmce=efle (2/11) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-64 œeesle–cevegmce=efle (2/141) -efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-112
302. keâeÙeJee*dceveesefve«en Yeso nw - UGC 73 D–2014 310. meleÙegie efkeâleves efoJÙeJe<eeX keâe neslee nw? BHU-AET-2011
(A) mebJejmÙe (B) ieghles:
(A) Skeâ npeej (B) oes npeej
(C) meefceles (D) ØeosMeyevOemÙe
(C) leerve npeej (D) Ûeej npeej
œeesle–
œeesle–cevegmce=efle (1/69) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-35
303. yeueÙegòeâe jepeeveesÓefhe ve„e YeJeefvle -
311. hetJe&mecegõ mes heefMÛece mecegõ keâe #es$e keânueelee nw?
UGC 73 J–2012
(A) efJeveÙejefnlee (B) keâefjÙegòeâe BHU-AET-2011
(C) legjieÙegòeâe (D) Mem$eÙegòeâe (A) DeeÙee& J ele& (B) yeÇÿeeJele&
cevegmce=efle (7/40)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[VÙeeÙeve, he=‰-458,59 (C) ceOÙeosMe (D) keâesF& veneR
304. efJeÅeeLeea ÚesÌ[W – UGC 73 D–2013 œeesle–cevegmce=efle (2/22) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-68
(A) efveõeced (B) megKeced 312. DeefYeÙeesiemÙeeheÖJes efkeâÙeod Oeveb je%es oÅeeled -
(C) Yeespeveced (D) efYe#eeÙeeÛeveced UGC 25 J–2013
œeesle– (A) efÉiegCeced (B) ef$eiegCeced
305. ke=âleÙegiemÙe keâeueeJeefOe: Gefòeâ: - UGC 25 J–2012 (C) Ûelegieg&Ceced (D) DeefYeÙeesiemececed
(A) 1000 Je<ee&lcekeâ: (B) 2000 Je<ee&lcekeâ: œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/11) - ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-177
(C) 3000 Je<ee&lcekeâ: (D) 4000 Je<ee&lcekeâ: 313. efJeÉeved efveefOeb ueyOJee lele: efkeâÙevleb ie=åCeerÙeeled?
œeesle–cevegmce=efle (1/69) -efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-35,36 UGC 25 S–2013
306. cevegmce=lÙeevegmeejb efhele=Ceeb jeef$eYe&Jeefle -UGC 25 J–2013
(A) meJe&ced (B) oMeebMeced
(A) ke=â<Cehe#e: (B) Megkeäuehe#e:
(C) <e…ebMeced (D) DeOe&ced
(C) MejÂleg: (D) mebJelmej:
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/34) - ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-192,193
œeesle–cevegmce=efle (1/66) - efieefjOej ieesheeue Mecee&, he=‰-34,35
314. efhele=Oeve efJeYeeie keâe keâeueÉÙe Ùen cele nw -
307. Heâueefveefce&leeveeb hee$eeCeeb Megefæ: keâLeb YeJeefle?
HE–2015 UGC 73 D–2012
(A) ieescet$esCe (B) ieesceÙesve (A) efJe%eevesMJejmÙe (B) peercetleJeenvemÙe
(C) ieesyeeuesve (D) ieesogiOesve (C) veejomÙe (D) cesOeeefleLes:
œeesle– œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/121) - ieÁemeeiej jeÙe, he=‰-262
308. ØeepeehelÙelmelÙeueeskeâ: ............ Ùeespevesve mebÙegle nw - 315. efcelee#ejevegmeejb megjeMeyoØeÙeesie: keâerÂMees Deefmle–
UGC 73 D–2014 UGC 73 Jn–2017
(A) keâesefš$eÙesCe (B) keâesefšveJesve (A) heeefjYeeef<ekeâ: (B) Ùeewie®{:
(C) keâesefš<ešdkesâve (D) Skesâve (C) heevecee$eced (D) ieewCe:
œeesle– œeesle– Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe–528

301. (C) 302. (B) 303. (A) 304. (A) 305. (D) 306. (B) 307. (C) 308. (C) 309. (A) 310. (D)
311. (A) 312. (D) 313. (A) 314. (A) 315. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 544
316. cevegceles Oece&ØeceeCeeefve meefvle? UGC 73 J–2011, 2012 318. ÉeoMeenesheJeeme mes ›ele neslee nw? UGC 73 D–2014
(A) 4 (B) 5 (A) ÛeevõeÙeCeced (B) heje›eâce
(C) 9 (D) 11 (C) meewcÙeke=âÛÚ^ced (D) Deefleke=âÛÚ^ced
œeesle– cevegmce=efle (2/12-13)-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe–65 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (3.320) - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe–631
317. ``Oece& SJe nlees nefvle Oeceex j#eefle jef#ele:'' – Ùen 319. Deheg$e keâe mJeie&Jeeme nesves hej Gmekesâ oeÙe keâes keâewve
Gefòeâ keâneB mes GodOe=le nw? H TET–2015 Øeehle keâjlee nw? UGC 73 D–2005
(A) jeceeÙeCe (B) jIegJebMe (A) efhelee (B) helveer
(C) cevegmce=efle (D) ceneYeejle (C) efce$eced (D) ceelee
œeesle– cevegmce=elf e (8/15)-efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve, hespe–517 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/135,136)-iebieemeeiej jeÙe, hespe–273

UP-TET, C-TET, TGT, PGT, UGC,


DSSSB, MP Jeie& I, II, III , RPSC ]«es[ I, II, III
meJe&ßes‰ meHeâuelee kesâ efueS meJe&ßes‰ keâ#eeSW
Sanskritganga Online Classes

7800134400 , 7800134446
7800134442 , 7800134447
7800134443 , 7800134448
316. (A) 317. (C) 318. (D) 319. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Oece&Meem$e 545

11 Oece&Meem$e
1. Oece&Meem$e kesâ cegKÙe ØeJele&keâ keâewve nQ ? 8.ceeueecev$e ceW De#ej mebKÙee nesleer nw-UGC 73 D–2006
UGC 73 D–2007 (A) Éeef$ebMelÙeefOekeâe (B) <ees[MeeefOekeâe
(A) Ùee%eJeukeäÙe (B) ceveg (C) ÛelegefJeËMelÙeefOekeâe (D) oMeeefOekeâe
(C) JeefMe<" (D) veeruekeâC" œeesle–cev$ejnmÙe-veejeÙeCeoòe – ßeerceeueer, hespe-151
œeesle–cevegmce=efle-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe Yet0-05 9. ØecegKe oMe DeJeleej nQ - UGC 73 D–2007
2. Oece& keâe ue#eCe nw ? UGC 73 D–2004 (A) efMeJemÙe (B) yeÇÿeCe:
(A) meoeÛeej (B) Yeefkeäle (C) efJe<Cees: (D) ieCesMemÙe
(C) jeie (D) efvevoe œeesle–hegjeCe-efJeceMe&-DeeÛeeÙe& yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-175
œeesle–cevegmce=efle (2/12)-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe- 65 10. he_Ûe ceneÙe%eeW keâe Deveg<"eve keâle&JÙe nw -
3. Oece&Meem$e efkeâme keâesefš ceW Deelee nw? UGC 73 J–2015 UGC 73 D–2007
(A) mce=efle: (B) Jesoevle: (A) yeÇÿeÛeeefjCe: (B) ie=nmLemÙe
(C) ßegefle: (D) DeeÛeej: (C) JeeveØemLemÙe (D) mebvÙeeefmeve:
œeesle–cevegmce=efle (2/10)-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe -63 œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle- keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-317
4. Oecex cetueØeceeCeb efkeâced – UGC 73 J–2007 11. efkeâleves ceneheelekeâ nQ - UGC 73 J–1991, 2008
(A) Jeso: (B) ÛeeJee&keâoMe&veced (A) he_Ûe (B) ÛelJeeefj
(C) ueeskeâeÛeej: (D) Sles<eg efkeâceefhe ve (C) $eer
e C
f e (D) <ešd
œeesle–cevegmce=efle (2/12)-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-65 œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er, hespe-122
5. (i) Deeßece nQ - UGC 73 D–2004, 2008, 2009, 2010 12. Oece&Meem$e ceW `megJeCe&' Meyo keâe DeLe& nw -
UGC 73 J–2010
(ii) Deeßecee: keâefle meefvle?
(A) 3 (B) 5 (A) <ees[Mecee<eheefjefcele: (B) $emejsCegheefjefcele:
(C) 4 (D) 6 (C) cee<eheefjefcele: (D) efYe#eeheefjefcele:
œeesle–ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle-Jeerjsvõ kegâceej efmebn, hespe-66 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-536
6. Oece&Meem$e kesâ Devegmeej DeMeewÛe veneR ueielee - 13. (i) Oece&Meem$e ces oeÙe kesâ efkeâleves Øekeâej nQ -
UGC 73 J–2006 (ii) oeÙe YesoesÓefmle– UGC 73 J–2011 D–2012
(A) heg®<e$eÙeevevlejs (B) he_Ûeheg®<eevevlejs (A) ef$eefJeOe: (B) ÛelegefJe&Oe:
(C) mehleheg®<eevevlejs (D) oMeheg®<eevevlejs (C) efÉefJeOe: (D) <e[defJeOe:
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg-ßeer›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-868 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle-iebieemeeiej jeÙe, Yet0 hespe-12
7. Ùen cegõe hetpee ceW ØeÙegòeâ nesleer nw - UGC 73 D–2006 14. Oece&Meem$e ceW vejkeâeW keâer mebKÙee nw - UGC 73 D–2011
(A) ce=ieercegõe (B) nbmeercegõe (A) De<šeoMe (B) veJe
(C) metkeâjercegõe (D) Oesvegcegõe (C) SkeâefJebMeefle: (D) he_Ûe
DeeiecejnmÙeced (ØeLece KeC[ (26/33)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-714 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-500

1. (B) 2. (A) 3. (A) 4. (A) 5. (C) 6. (A) 7. (D) 8. (A) 9. (C) 10. (B)
11. (A) 12. (A) 13. (C) 14. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 546
15. ßeeæ kesâ efueS ØeMemlekeâeue nw- UGC 73 D–2011 23. jepeieeefcehewMegveb .............. neslee nw- UGC 73 J–2014
(A) Øeele: (B) DehejeÖ: (A) yeÇÿenlÙeemececed (B)ieesJeOemececed
(C) ceOÙeeÖ: (D) De®CeesoÙe: (C) efceLÙeemececed (D)melÙemececed
œeesle–eqveCe&ÙeefmevOeg - ßeer›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-633,636 œeesle–cevegmce=elf e (11/55) -efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewe[f vvÙeeÙeve, hespe-788
16. ØeepeehelÙeleerLe&ceefmle - UGC 73 J–2013 24. Oece&Meem$e Meyo keâe keäÙee DeLe& neslee nw-
(A) DeÁÏ<"mÙe cetueced (B) ceOÙeceeÙee: cetueced UGC 73 J–1991
(C) DeveeefcekeâeÙee: cetueced (D) keâefve<"eÙee: cetueced (A) mce=efle (B) lev$e
œeesle–cevegmce=efle (2/59)-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe Yet0-83 (C) met$e (D) Deeiece
17. keâecÙeßeeæ ceW JewÕeosJe nQ - UGC 73 D–2012 œeesle–cevegmce=efle (02/10)- efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe-63
(A) OegefjjewÛeveew (B) melÙeJemet 25. ßeeæ keâjves keâe ØeLece DeefOekeâejer neslee nw -
(C) heg™jJeeõJeew (D) keâecÙekeâeceew UGC 73 J–1991
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg -ßeer›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-627 (A) ›eâerleheg$e (B) Deewjmeheg$e
18. ‘‘SkeâeßeJÙeb lJeeÛeeÙee&:’’ Ùen Gefòeâ nw - (C) #es$epeheg$e (D) oòekeâheg$e
UGC 73 D–2012 efveCe&ÙeefmevOeg (ÛelegLe& heefjÛÚso-ßeeæ ØekeâjCe)-ßeer›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-638
(A) cevees: (B) ieewlecemÙe 26. ‘veevoerßeeæ’ neslee nw- UGC 73 D–1992
(C) yeesOeeÙevemÙe (D) efJe%eevesMJejmÙe (A) ßeeæ ceW (B) MegYekeâce& ceW
œeesle–ieewlece Oece&met$e (1.3.35)-ØeceesoJeOe&ve keâeweCf [vvÙeeÙeve, hespe-79 (C) DeMegYekeâce& ceW (D) Ùe%e ceW
19. peheÙe%eefJeef›eâÙee: efve<Heâuee: YeJeefvle- UGC 73 D–2013 œeesle–Ùe%eceerceebmee - ßeerJesCeerjece Mecee& ieew[, hespe-369
(A) mveeveefJenervemÙe (B) YeefòeâMetvÙemÙe
27. ‘DeMeewÛe’ keâer hejceeJeefOe nw - UGC 73 D–1992
(C) Deoeref#elemÙe (D) De%eeefveve:
(A) 15 efove (B) 10 efove
œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe-ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-37 (C) 20 efove (D) 1 ceen
20. HeâueJeeved Je=#eeW keâes keâešves hej ØeeÙeefMÛeòe neslee nw-
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (3/18) - GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-407
UGC 73 D–2013
28. Oece&Meem$eevegmeejb efJeJeenmÙe keâefle Øekeâeje: cevÙevles ?
(A) $e+keâdMelepehÙeced (B) ÉeoMeJeeef<e&kebâ ›eleced
BHU AET–2012
(C) veJeJeeef<e&kebâ ›eleced (D) keâe<"oeveced
(A) ÛelJeej: (B) <ešd
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (3/276)- GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-574
(C) De<š (D) oMe
21. De<škeâe ßeeæ nw - UGC 73 D–2013
cegntle&efÛevleeceefCe (efJeJeen ØekeâjCe)-efJevOÙesÕejer Øemeeo efÉJesoer, hespe-303
(A) keâecÙeced (B) vewecf eefòekeâced
29. Oece&Meem$eerÙe-JÙeJenejmÙe keâes efJe<eÙe: ?
(C) ØelÙenced (D) efvelÙeced
UGC 25 D–2014
œeesle–ßeewleÙe%e heefjÛeÙe- JesCeerjece Mecee& ieew[, hespe-04,05
(A) mce=lÙeeÛeejefvevoe
22. peveve Deewj cejCe DeMeewÛe kesâ ceOÙe ieg® nw -
(B) mce=lÙeeÛeej-efJe®æ-hejheer[e
UGC 73 D–2013
(C) mce=lÙeeÛeejØeÙegòeâe ®iCelee
(A) peveveced (B) cejCeced
(C) MeJeevegieced (D) ieYe&œeJeced (D) mce=lÙeeÛeejØeÙegòeâe efveOe&velee

œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg-ßeer›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-915 œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/5) - ieÁemeeiej jeÙe, hespe–164

15. (C) 16. (D) 17. (A) 18. (B) 19. (C) 20. (A) 21. (D) 22. (B) 23. (A) 24. (A)
25. (B) 26. (B) 27. (B) 28. (C) 29. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Oece&Meem$e 547
30. JewMÙemÙeeMeewÛeb efkeâÙeeföveelcekeâced - BHU AET–2010 38. keâCee&škeâØeevles DeÙeb Oece&: ØeÛegjØeÛeejb iele: –
(A) oMe (B) ÉeoMe CVVET–2015

(C) he_ÛeoMe (D) ef$ebMeled (A) Jew<CeJeOece&: (B) JeerjMewJeOece&:

œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=elf e (3.22)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-416-417 (C) MeekeäleOece&: (D) JewKeevemeOece&:

31. nefjMeÙeveb keâmÙeeb efleLeew YeJeefle ? BHU AET–2013 œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-7), hespe–604,608
(A) he_ÛecÙeeced (B) DeceeJemÙeeÙeeced 39. efhelee kesâ DeYeeJe ceW keâvÙeeoeve keâewve keâjlee nw?
UGC 73 J–2016
(C) veJecÙeeced (D) SkeâeoMÙeeced
(A) YeÇelee (B) mekegâuÙe:
œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg - ßeer›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe–171
(C) peveveer (D) efheleecen:
32. otJee&<šceer keâefmceved ceemes YeJeefle ? BHU AET–2011
Ùee%eJeukeäÙemce=efle (DeeÛeejeOÙeeÙe 1/63)-GcesMeÛevõ heeC[sÙe-hespe-26
(A) keâeefòe&kesâ (B) Yeeõs
40. heejmkeâj kesâ Devegmeej meercevleesVeÙeve mebmkeâej ieYee&Oeeve
(C) ceeIes (D) ßeeJeCes
kesâ heMÛeeled efkeâme ceeme ceW neslee nw? UGC 73 J–2016
œeesle– ie®CehegjeCe - ieerleeØesme, hespe– 30
(A) ØeLeces (B) ÛelegLex
33. mebvÙeeme: keâefleefJeOe: ? BHU AET–2011
(C) <e‰s (D) le=leerÙes
(A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
œeesle–heejmkeâjie=¢emet$e - peieoerMeÛevõ efceße, Yet0 hespe–17
(C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
41. ieewleceevegmeejb ieg¤Ceeb ßes‰ keâes YeJeefle -
efveCe&ÙeefmevOeg-(he_Ûece heefjÛÚso)-ßeerJeÇpejlveYeóeÛeeÙe&, hespe–1060, 1062
UGC 73 Jn–2017
34. $esleeÙegie ceW efkeâmekeâer ØeOeevelee nw ? BHU AET–2011
(A) ceelee (B) efhelee
(A) lehe (B) Ùe%e
(C) DeeÛeeÙe&: (D) efhele=JÙe:
(C) oeve (D) %eeve
œeesle–ieewlece Oece&met$e-ØeceesoJeOe&ve keâewefC[VÙeeÙeve, hespe–60
œeesle–cevegmce=efle (1/86)-efieefjOej ieesheeue Mecee&, hespe– 44
42. ieewlececeleevegmeejb keâefleefJeOee: efJeJeene: OecÙee&: -
35. oeve uesves keâe efkeâmekeâes DeefOekeâej nw-BHU AET–2011
UGC 73 Jn–2017
(A) yeÇeÿeCe keâes (B) #eef$eÙe keâes ÛelegefJe&Oee: (A) (B) he_ÛeefJeOee:
(C) JewMÙe keâes (D) Metõ keâes (C) De„efJeOee: (D) ef$eefJeOee:
œeesle–ßeerceodYeeieJele cenehegjeCe (7/11/14) hespe-876 œeesle–YeejleerÙe mebmke=âefle- oerhekeâ kegâceej- hespe-71
36. Oece&efJe®æefveCe&Ùes keâefleheÙeHeâueYeeefievees YeJeefvle -
43. Ùe%emÙe veece Deefmle- RPSC «es[ II (TGT)–2010
UK SLET–2012
(A) DeeÙee&Jele&: (B) Dee®efCe:
(A) ÛelJeej: (B) $eÙe:
(C) Deefivenes$eced (D) Deemevo:
(C) he_Ûe (D) mehle
œeesle–Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle-keâefheueosJe efÉJesoer, hespe–314
œeesle–
44. ollekeâÛeefvõkeâe vÙeeÙeeueÙe Éeje ceeefvele nw -
37. efJeÅee: keâefle efJeOee: meefvle ?
UGC 73 D–2005
DSSSB TGT–2014, DSSSB PGT–2014
(A)ye”osMes (B) efceefLeueeÙeeced
(A) Ûelego&Me (B) <ees[Me
(C) ceneje„^s (D) oef#eCeYeejles
(C) he_ÛeoMe (D) oMe
œeesle–
œeesle– keâeJÙeceerceebmee - ieÁemeeiej jeÙe, hespe– 7
30. (C) 31. (D) 32. (B) 33. (C) 34. (D) 35. (A) 36. (*) 37. (A) 38. (B) 39. (D)
40. (C) 41. (C) 42. (C) 43. (C) 44. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 548
45. veejomebefnlee ceW JeefCe&le ØecegKe efJe<eÙe nw - 52. peeeflecee$e yeÇeÿeCeer JeOe ceW osÙe neslee nw -
UGC 73 J–2012 UGC 73 S–2013
(A) efMeuheefJeÛeej: (B) efJe<Cees: oMeeJeleej: (A) DeMJe: (B) ces<e:
(C) Jelme: (D) veerueJe=<e:
(C) efJe<CeghetpeeefJeOeeveced (D) veejeÙeCeheejcÙeced
œeesle–
œeesle–
53. mehleef<e&ÙeeW ceW DeJej nQ - UGC 73 S–2013
46. Yele=&mvesnefJe<eÙeleÙee efm$eÙe: kegâueced Deefmle -
(A) jepeef<e&: (B) cenef<e&:
UGC 73 J–2012
(C) osJeef<e&: (D) yeÇÿeef<e&:
(A) oerhleced (B) ve„ced œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve eq$ehee"er-hespe-122
(C) oiOeced (D) peuehueeefJeleced 54. MeeefvleJeMÙeeefo keâce& neslee nw - UGC 73 S–2013
cevegmce=efle (9/26) efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâewefC[vvÙeeÙeve-hespe-642 (A) <ešd (B) he_Ûe
47. YeejleJe<e&ceefmle - UGC 73 J–2012 (C) mehle (D) De„
(A) MeekeâÉerhes (B) pecyetÉerhes œeesle–
(C) ›eâew_ÛeÉerhes (D) heg<keâjÉerhes 55. keâeueerleejeefo MeefòeâÙeeB nesleer nQ - UGC 73 S–2013
(A) he_Ûe (B) oMe
œeesle–mebmkeâej ØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe-11
(C) <ešd (D) De„eoMe
48. he_ÛeceneheelekeâeW ceW DevleYee&Je neslee nw?
œeesle–DeeiecejnmÙeced (Meekeäleeiece)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-124
UGC 73 D–2012
56. oMeoue heodce neslee nw- UGC 73 S–2013
(A) mebkeâjerue#eceCeced (B) mebmeie&
(A) veeYeew (B) keâC"s
(C) peeefleYebÇMekeâjced (D) jpelenjCeced
(C) keâjss (D) efMejefme
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er- hespe-122 œeesle–
49. ØeÙeespekeâes YeJeefle- UGC 73 J–2013 57. heg<keâjeefOeheefle nw- UGC 73 J–2014
(A) ÛelegefJe&Oe: (B) he_ÛeefJeOe: (A) ÂMÙe: (B) pÙeesefle<ceeved
(C) ef$eefJeOe: (D) efÉefJeOe: (C) meJeve: (D) Åegefleceeved
œeesle– œeesle–
58. ØeJe=òe keâe ØeJele&keâ neslee nw- UGC 73 J–2014
50. mee¿Ùe& mebef%ele oes<e nesles nQ– UGC 73 D–2013
(A) Devegcevlee (B) Dee%eeheefÙelee
(A) ÉeoMe (B) SkeâeoMe
(C) Gheos„e (D) mJeeLee&vOe:
(C) $eÙeesoMe (D) he_ÛeoMe
œeesle–
œeesle– 59. keâuheeefo ceW ØeJeÛeve efveefceòe ßegefle mecYeJe nesleer nw, Ùen
51. leejb ces<eb efJe<eb meefie& Fefle <e[#ej: - UGC 73 D–2013 JesoeW keâe- UGC 73 J–2014
(A) efJe<CeJes (B) JeeÙeJes (A) heew®<esÙelJeced (B) Deheew®<esÙelJeced
(C) yeÇeÿeCes (D) efMeJeeÙe (C) ØeeceeCÙeced (D) DeØeeceeCÙeced
œeesle– œeesle–

45. (A) 46. (A) 47. (B) 48. (B) 49. (C) 50. (B) 51. (D) 52. (A) 53. (D) 54. (A)
55. (B) 56. (C) 57. (C) 58. (A) 59. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Oece&Meem$e 549
60. ieesefJevoehe&Ce efJeefOe mes efkeâÙee peeves Jeeuee cees#e nsleg nw- 66. ‘DeiveerveeoOeerled’ ÙeneB mebmkeâej nw - UGC 73 D–
UGC 73 J–2014 2014
(A) DeOÙeÙeveced (B) Ùeeie: (A) efJeke=âefle: Deeefšle:
(B)
(C) ØeeÙeefMÛeòe (D) GheJeeme: (C) Glheefòe: (D) mebmke=âefle:
œeesle– œeesle–DeLe&meb«en-melÙeØekeâeMe Mecee&, hespe-50
61. hetpeve ceW ßes… cegõeSB nesleer nw - UGC 73 J–2014 67. Ûeewme" npeej Øekeâej kesâ ØeeCeer nesles nQ -
UGC 73 D–2014
(A) he_ÛeeMeled (B) veJe
(A) DeC[pee: (B) Ùeesefvepee:
(C) <ees[Me (D) he_Ûehe_ÛeeMeled
(C) GodefYepee: (D) ceveg<Ùee:
œeesle–Deeiece-jnmÙeced <e[defJebMeŠ hešues - megOeekeâj ceeueJeerÙe œeesle–
62. efpememes meeje peieled GlheVe neslee nw, Jen heje nesleer nw-
68. mJehve heoeLe& oMe&ve ceW oes<e nw - UGC 73 D–2014
UGC 73 J–2014
(A) efveõe (B) keâeceuee
(A) Meefòeâ: (B) efÛeefle:
(C) efheòe (D) pJej:
(C) ceeÙee (D) GlÙeòeâe
œeesle–<ešdoMe&veced- vevoueeue oMeesje, hespe-231
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- peieoerMeÛevõ efceße, hespe- 559 69. ÙeJeve Dee›eâceCe keâe GuuesKe ........ ceW ngDee nw~
63. MeeòesâÙeer meJe&efmeefæoe$eer nesleer nw?UGC 73 J–2014 MPPSC - 2003
(A) #eesefYeCeercegõe (B) õeefJeCeercegõe (A) $e+iJes o (B) DeLe& Meem$e
(C) cevegmce=efle (D) ieeieea mebefnlee
(C) MebKecegõe (D) Ùeesefvecegõe œeesle–
œeesle– 70. efvecveefueefKele Ûeej «evLeeW ceW mes keâewve-mee efJeMJekeâes<eerÙe
64. ‘Yeefòeâ Øeefleheeefole nw- UGC 73 D–1994 «evLe nw? IAS–1993
(A) MeeefC[uÙeYeefòeâmet$e (B) YeeieJele (A) DecejkeâesMe (B) efmeæevleefMejesceefCe
(C) ceneYeejle (D) osJeerYeeieJele (C) ye=nlmebefnlee (D) De„ebieùoÙe
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (9JeeB KeC[)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-85 œeesle–
65. Øendueeoieerlee kesâ Jeòeâe nQ - UGC 73 D–1994 71. Oece&Meem$es keâefle JÙeJenejheoeefve efveefo&„eefve?
(A) JÙeeme (B) Øe¥eo CVVET–2017
(C) Debefieje $e+ef<e (D) Deef$e $e+ef<e (A) he_ÛeoMe (B) <ees[Me
œeesle–YeeieJelehegjeCe (mehlece mkeâvOe) veJeceeOÙeeÙe (C) Éeef$ebMeled (D) De„eoMe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle - ieÁemeeiej jeÙe, Yet0 hespe–4

Online Classes

TGT, PGT, UGC, C-TET, DSSSB, UP-TET keâer


meJe&ßes‰ Online keâ#eeDeeW mes pegÌ[ves kesâ efueS
mecheke&â met$e- 7800138404, 9839852033
60. (B) 61. (D) 62. (C) 63. (D) 64. (A) 65. (B) 66. (C) 67. (B) 68. (A) 69. (D)
70. (*) 71. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 550

12 Deeiece
1. Meeòeâceles cekeâej: YeJeefle ? UGC 73 J–2011 7. Meefòeâ kesâ mJe™he hej efJeÛeej efkeâÙee peelee nw ?
(A) SkeâefJeOe: (B) efÉefJeOe: UGC 73 J–2005 D–2007
(C) ef$eefJeOe: (D) he_ÛeefJeOe: (A) Deeiece (B) meebKÙe

œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-683 (C) Jesoevle (D) yeewæoMe&ve

2. DeOe&ceeieOeerYee<eeÙee: ØeeÛeerveleceb ™heb ØeehÙeles - œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme Yeeie (2), hespe–320
UP GDC–2012 8. FmeceW Deveg<"eve SJeb hegjMÛejCeeW keâe efJeJesÛeve neslee nw-
UGC 73 D–2007
(A) efoiecyejpewveeieces<eg (B) MJesleecyejpewveeieces<eg
(A) keâuhe (B) hegjeCe
(C) JemegosJeefnCeerkeâeÙeeced (D) keâuhe«evLes<eg
(C) Deeiece (D) Gheefve<eod
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- peieoerMeÛevõ efceße, hespe-206
œeesle– DeeiecejnmÙeced (Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe–302
3. (i) MewJeeiece efkeâleves leòJeeW keâes mJeerkeâej keâjlee nw?
9. Jew<CeJeeieceeW keâes efkeâme Meyo mes JÙeJeùle efkeâÙee peelee
(ii) me=ef„keâeÙex MewJeeiecew: DeefYeceleeefve leòJeeefve–
nw? UGC 73 J–2008
BHU RET–2008, UGC 73 J–2008
(A) lev$e (B) Deeiece
(A) 7 (B) 9
(C) mebefnlee (D) MeeŒe
(C) 23 (D) 36
mebmke=âleJee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-2), hespe–501, 502, 503
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe-680
10. efkeâme cele ceW he_ÛecekeâejeW mes hejleòJe keâer DeejeOevee
4. efkeâmeceW efMeJe mJe™he keâe efJeÛeej efkeâÙee peelee nw- keâer peeleer nw ? UGC 73 D–2008
(A) ceerceebmee (B) Deeiece (A) MewJe (B) Meeòeâ
(C) hegjeCe (D) oMe&ve (C) Jew<CeJe (D) meewj
œeesle–(i) DeeiecejnmÙeced (Yeeie-1-2/9)- megOeekeâj ceeueJeerÙe , hespe-32 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - peieoerMeÛevõ efceße, hespe–683
(ii) lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe-ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, Yet.hespe– (iii) 11. (i) heMeghelecele keâe efve™heCe efkeâÙee ieÙee nw -
5. Deeiece keâer Âef<š mes cegefòeâ keâe mJe™he nw - (ii) heMegheefle efJeJeskeâmÙe efJeÛeej: ke=âle: -
UGC 73 D–2004 J–2006, 2007 UGC 73 J–2009 D–2012
(A) Øeheefòe: (B) keâcee&vegyevOe#eÙe: (A) MewJeeieces (B) pewveeieces
(C) meJe&lev$emJelev$elee (D) og:Ke$eÙemÙeelÙeefvlekeâ#eÙe: (C) MekeälÙeeieces (D) Jew<CeJeeieces
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-11), hespe–206 œeesle–DeeiecejnmÙeced (Yeeie-2)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe–677,701
6. Deeiece nQ - UGC 73 J–2005 D–2009 12. `ØelÙeefYe%ee' mJe™he efve™efhele efkeâÙee ieÙee nw-
(A) Deheew®<esÙee: (B) heew®<esÙee: UGC 73 J–2009
(A) Jew<CeJeeieces (B) MewJeeieces
(C) veeefmlekeâ: (D) efveiece:
(C) MekeälÙeeieces (D) pewveeieces
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–444
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-335
1. (D) 2. (A) 3. (D) 4. (B) 5. (B) 6. (A) 7. (A) 8. (C) 9. (A) 10. (B)
11. (A) 12. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Deeiece 551
13. lev$eMeem$e keâe efJe<eÙe nw - UGC 73 D–2009 20. cees#e Øeeefhle kesâ efueÙes JeeceeÛeej keâe Øeefleheeove keâjles
(A) mecceesnveced (B) oMe&veced nQ? UGC 73 D–2010
(C) mesJeveced (D) DeJeueeskeâveced (A) Jew<CeJeeiecee: (B) Meekeäleeiecee:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-447 (C) MewJeeiecee: (D) JewKeevemeeiecee:
14. Deeiece meeefnlÙe efkeâme heæefle ceW efJeYeòeâ nw ? œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe-ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-240
UGC 73 D–2008 21. Deeiece kesâ Devegmeej DeeueÙeejeOeve DevleYet&le neslee nw?
(A) %eeve-keâce&-Yeòeâ-ÙeesieYesosve UGC 73 D–2010
(B) meb%ee-meefvOe-heefjYee<ee-keâejCeYesosve (A) hejeLe&hetpeeÙeeced (B) DeelceeLe&hetpeeÙeeced
(C) DeeÛeej-JÙeJenej-ØeeÙeefMÛeòeYesosve (C) ueeskeâeLe&hetpeeÙeeced (D) ceeveefmekeâhetpeeÙeeced
(D) %eeve-ef›eâÙee-ÛeÙee&-ÙeesieYesosve
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (Yeeie-1)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–55
œeesle–DeeiecejnmÙe (Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet.hespe- 21
22. ‘‘keâueew Deeiece mecYeJe’’ efceuelee nw- UGC 73 J–2011
15. ceejCeceesnve JeMeerkeâjCe mlecYeve Deewj GÛÛeešve efJe<eÙe
(A) ceneefveJee&Celev$es (B) Jesos
nw - UGC 73 D–2009
(C) cevegmce=leew (D) kegâueeCe&Jelev$es
(A) MewJelev$emÙe (B) MekeälÙeeiecemÙe
(C) Jew<CeJeeiecemÙe (D) pewveeiecemÙe
œeesle–hegjeCeefJeceMe&- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-450
œeesle–DeefivehegjeCe (DeOÙeeÙe-125) leeefjCeerMe Pee, hespe-454 23. MceMeeve, YeJeve, keâe_Ûeve Deewj Ûevove ceW meJe&Lee YesoYeeJe
16. MewJeeieceeW keâer mebKÙee nesleer nw ?
MetvÙe nesles nQ - UGC 73 D–2011
UGC 73 J–2010, D–2010 (A) keâewuee: (B) mebvÙeeefmeve:
(A) 10 (B) 28 (C) ie=nmLee: (D) ÛeeC[euee:
(C) 64 (D) 107 œeesle–
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&, hespe-335 24. he_Ûecekeâej mJeerkeâej keâjles nQ - UGC 73 D–2011
17. ‘mebefnlee’ Meyo kesâ Éeje JÙeJeefÜÙeceeCe Deeiece keâewve nQ?
(A) oeMe&efvekeâe: (B) mJesÛÚeÛeeefjCe:
UGC 73 J–2010
(C) veeefmlekeâe: (D) keâewueeÛeeefjCe:
(A) MewJeeiecee: (B) Meekeäleeiecee:
(C) yeewæeiecee: (D) Jew<CeJeeiecee:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-peieoerMeÛevõ efceße, hespe-682-683
25. DeeieceeW keâe GheosMe efoÙee peelee nw -
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-449
UGC 73 D–2011
18. Deeiece ceW leeefòJekeâ DebMees keâe efJeÛeej keâjW -
UGC 73 J–2010 (A) Me¿jsCe (B) efvecyeekexâCe
(A) ef›eâÙeeheeos (B) Ùeesieheeos (C) YeejÉepesve (D) JewMecheeÙevesve
(C) %eeveheeos (D) ÛeÙee&heeos œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- peieoerMeÛevõ efceße, hespe-661
œeesle–DeeiecejnmÙeced (Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe– 15-16 26. MewJeeieceeW ceW Fme Deeiece keâe DevleYee&Je veneR neslee nw -
19. Meekeäleeiece keâer mebKÙee nw - UGC 73 D–2010 UGC 73 J–2012 D–2012
(A) 64 (B) 107 (A) keâejCeeiece: (B) JewKeevemeeiece:
(C) 28 (D) 222 (C) DeYesoeiece: (D) heeMegheleeiece:
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-477 œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-449
13. (A) 14. (D) 15. (B) 16. (B) 17. (D) 18. (C) 19. (A) 20. (D) 21. (A) 22. (D)
23. (A) 24. (D) 25. (A) 26. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 552
27. ‘mebefnlee’ Meyo keâe ØeÙeesie neslee nw - 35. MewJeeieceeW ceW Gheemevee efJe<eÙe keâe efJeÛeej efkeâÙee ieÙee
UGC 73 J–2012 nw- UGC 73 D–2012
(A) MewJeeieces<eg (B) Jew<CeJeeieces<eg (A) ef›eâÙeeheeos (B) %eeveheeos
(C) Meekeäleeieces<eg (D) pewveeieces<eg
(C) Ùeesieheeos (D) ÛeÙee&heeos
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve - yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–449
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve -yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-481
28. `DeeieceeefYeOesÙe:' Meyo nw - UGC 73 J–2012
36. lev$emeej ceW cegõeDeeW keâer mebKÙee nw- UGC 73 D–2012
(A) lev$eced (B) hegjeCeced
(A) oMe (B) SkeâeoMe
(C) Oece&MeeŒeced (D) ßeewlemet$eced
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (Yeeie-11)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, Yet0hespe–16 (C) <ees[Me (D) mehleoMe

29. Meekeäleeveeb YeeJee: meefvle - UGC 73 J–2012 œeesle–leb$eeieceerÙe %eevekeâesMe-ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe–263
(A) $eÙe: (B) mehle 37. ‘‘heeMeyeæes YeJesppeerJe:’’ Fme JeekeäÙe keâe GæjCe«evLe
(C) he_Ûe (D) <ešd nw- UGC 73 D–2012
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-439 (A) leòJemeej: (B) ef›eâÙeemeej:
30. Ùen Jew<CeJeeieceeW ceW DevleYe&tle neslee nw- (C) DeYesoeiece: (D) heeMegheleeiece:
UGC 73 J–2012, 2015 œeesle–
(A) meewjlev$eced (B) he_Ûeje$eced
38. efMeuheefJeÅee keâer Øemlegefle ....... nw - UGC 73 D–2012
(C) ieeCehelÙelev$eced (D) DeYesoeiece:
(A) JewKeevemeeieces (B) peÙembeefnleeÙeeced
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe-Me$egIve ef$ehee"er, hespe-144
(C) heeMegheleeieces (D) DeYesoeieces
31. MewJeeiece nQ - UGC 73 J–2013
œeesle–JewKeeveme Deeiece : Skeâ DeOÙeve-MeerleueeØemeeo heeC[sÙe, hespe–110
(A) De<šeoMe (B) he_ÛeoMe
39. De<škeâe: YeJeefvle- UGC 73 D–2012
(C) <ees[Me (D) oMe
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-446 (A) efleœe: (B) Ûeleœe:
32. ßeerkeâC"erÙemebefnlee YeJeefle - UGC 73 J–2013 (C) veJe (D) oMe
(A) JesomÙe (B) JesoeÁmÙe œeesle–efveCe&ÙeefmevOeg-›epejlveYeóeÛeeÙe&, hespe-359
(C) DeeiecemÙe (D) hegjeCemÙe 40. Jeefme<"mebefnleeefo MegYeeiece nQ - UGC 73 J–2013
DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0 hespe-22 (A) he_ÛeoMe (B) he_Ûe
33. peÙeõLeÙeeceue «evLe ceW Mueeskeâ nwb - UGC 73 J–2013 (C) mehleoMe (D) veJe
(A) 24 menœe (B) 10 menœe Deeiece-jnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1) megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0hespe-23
(C) 14 menœe (D) 15 menœe
41. efMeJehetpee kesâ efJeOeeve ceW j”JeuÙeeefokeâLeve Øemlegle neslee
DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0 hespe-24 nw- UGC 73 D–2013
34. he_Ûeje$eced Deeiece nw - UGC 73 D–2012
(A) heeMegheleeieces (B) keâejCeeieces
(A) Jew<CeJeeiece: (B) yeewæeiece:
(C) met#ceeieces (D) Ûevõ%eeveeieces
(C) MewJeeiece: (D) pewveeiece:
œeesle–
œeesle–mebmke=âle hechejeiele efJe<eÙe-Me$egIve ef$ehee"er, hespe-144

27. (B) 28. (A) 29. (A) 30. (B) 31. (A) 32. (C) 33. (A) 34. (A) 35. (A) 36. (A)
37. (A) 38. (A) 39. (A) 40. (B) 41. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Deeiece 553
42. keâejCeeiece ceW hešue nesles nQ - UGC 73 D–2013 49. ‘heeMe’ efkeâleves Øekeâej kesâ nQ -
(A) mehle (B) oMe UGC 73 D–1992, 1996, J-1991, J–2006
(C) veJe (D) he_Ûe (A) Ûeej (B) heeBÛe
œeesle– (C) Dee" (D) leerve
43. heefle-heMeg–heeMe Fve leerve leòJeeW keâe efJeMeo efJeÛeej œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er, hespe-145
efkeâÙee ieÙee nw- UGC 73 D–2013 50. efMeJeÂef<š nw - UGC 73 D–1996
(A) Ûevõ%eeveeieces ØeLeces hešues
(A) meesceevevo keâer (B) GlheueosJe keâer
(B) keâeefcekeâeieces ØeLeces hešues
(C) DeefYeveJeieghle keâer (D) #escesvõ keâer
(C) cegkegâšeieces ØeLeces hešues
œeesle–meJe&oMe&vemeb«en-GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-795
(D) keâejCeeieces ØeLeces hešues
51. cetefle& efvecee&Ce nw - UGC 73 D–1996
œeesle–
(A) ØelÙeefYe%ee ceW (B) keâewue ceW
44. YetleJemlegefJe<eÙe keâe ØeeceeCÙe neslee nw-
UGC 73 D–2006 (C) Meeòeâ ceW (D) JewKeeveme ceW
(A) Jemleglev$eced (B) heg®<elev$eced œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er, hespe-146
(C) Ûeesoveelev$eced (D) hejlev$eced 52. heefle, heMeg Deewj heeMe nQ -UGC 73 D–1997 J–1999
œeesle– (A) Jew<CeJe (B) Meeòeâ
45. Ùen peieled ieCemeb%ekeâ nw leLee Fmekeâe pees ieCeheefle nw, (C) MewJe (D) JewKeeveme
Jen mJeÙeb heefle nw - UGC 73 D–2013 œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er, hespe-144
(A) ogiee& (B) efJeveeÙekeâ: 53. Jew<CeJe ceefvoj efveefce&le nesles nQ- UGC 73 D–1997
(C) efMeJe: (D) efJe<Ceg: (A) Meeòeâ (B) Jew<CeJe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (1/271) GcesMeÛevõ heeC[sÙe, hespe-126 (C) JewKeeveme (D) he_Ûeje$e
46. Deeiece kesâ Devegmeej cegKÙemeeOeve keâe ceeie& neslee nw - œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-11), hespe–63
UGC 73 J–2014
54. ‘Jelegueeiece’ keâe mecyevOe nw - UGC 73 J–1998
(A) %eeveceeie&: (B) <ešdmLeueceeie&:
(A) MewJecelesve (B) YeeieJelecelesve
(C) Yeefòeâceeie&: (D) keâce&ceeie&:
(C) hee_Ûeje$ecelesve (D) JewKeevemecelesve
œeesle–DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-699
œeesle–
47. efoiecyej pewve DeeieceeW keâer Yee<ee nw-UGC 25 D–2002
55. ØeheefòeheoeLe&JÙeJeÛÚsokeâ nw - UGC 73 J–1998
(A) Meewjmesveer (B) õefJeÌ[
(A) MewJecele (B) Jew<CeJecele
(C) ceje"er (D) mebmke=âle
(C) ieeCehelÙecele (D) Meeòeâcele
œeesle–Yee<eeefJe%eeve-keâCe&efmebn, hespe-118
œeesle–
48. DeefYeÛeejeW keâer mebKÙee nw -
UGC 73 D–1991, 1994, 1996, 1999, J–1991 56. Deeiece keâe Skeâ heeo neslee nw - UGC 73 J–1999
(A) heeBÛe (B) Ú: (A) kewâJeuÙeheeo (B) ÛeÙee&heeo
(C) Dee" (D) Ûeej (C) meeOeveheeo (D) mce=efleheeo
œeesle–mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er, hespe-149 œeesle–meJe&oMe&vemeb«en- GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, hespe-277

42. (B) 43. (A) 44. (A) 45. (B) 46. (B) 47. (A) 48. (B) 49. (A) 50. (A) 51. (D)
52. (C) 53. (C) 54. (C) 55. (A) 56. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 554
57. ‘heeMeyeæes YeJesppeerJe:’ efkeâmekeâe keâLeve nw- 65. oerhleeefo he_ÛemebefnleeDeeW keâer Glheefòe ngF& -
UGC 73 D–1999 UGC 73 J–2015
(A) #escesvõ (B) DeefYeveJeieghle (A) meÅeespeelecegKeeled (B) JeeceosJecegKeeled
(C) DeMJeIees<e (D) FveceW mes keâesF& veneR (C) DeIeesjJeekeäÙeeled (D) hegbJeekeäÙeeled
œeesle– œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–275
58. ‘‘he_ÛeOee iegefCelee helveer MecYees:’’ Ùen heÅe Yeeie nw- 66. he_Ûeke=âlÙeeW ceW veneR heefjieefCele nw - UGC 73 J–2015
UGC 73 D–2014 (A) me=ef<š: (B) efmLeefle:
(A) DeeiecejnmÙes (B) Øehe_Ûemeejs (C) Deveg«en: (D) DeOÙeÙeveced
(C) MeejoeÙeeced (D) F&MJejmebefnleeÙeeced œeesle–meJe&oMe&vemeb«en - GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe–283
œeesle–DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-21 67. ‘cegõe’ Meyo efkeâme oMe&ve keâe Meyo nw ?
59. MetueheeefCe keâe ØeosMe nw- UGC 73 D–2014 UGC 73 J–2015
(A) hetJe&ye”: (B) efyenej: (A) DeeieceoMe&vemÙe (B) meebKÙeoMe&vemÙe
(C) Deemeece: (D) ceneje<š^: (C) DeJeleejJeeomÙe (D) efJeefMe<šeÉwlemÙe
œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle-GcesMeÛevõ heeC[sÙe, Yet0 hespe-24 DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0hespe-44
60. Deeiece kesâ Devegmeej ‘‘Ùeceue'' Meyo keâe DeLe& neslee nw- 68. `vejsMJej hejer#ee' veecekeâ Deeiece«evLe kesâ jÛeefÙelee nQ?
UGC 73 D–2004, 2006 UGC 73 D–2015
(A) megKe-og:Ke (B) ceeÙee-peerJe
(A) Yeespejepe: (B) ßeerkeâC":
(C) Yegefòeâ-cegefòeâ (D) Œeer-heg®<e
(C) jecekeâC": (D) meÅeespÙeesefle:
œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe-ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-261
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-11)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–153
61. efMeJeJekeä$esYÙe: DeeieleesÓefmle - UGC-73 S–2013
69. $eeCeb Ûe kegâ®les Ùemceeled lev$eefcelÙeefYeOeerÙeles, FlÙegòeâceefmle?
(A) Jeso: (B) hegjeCeced
UGC 73 J–2011
(C) Deeiece: (D) Feflenemeced (A) ®õšeÛeeÙexCe (B) cevegvee
DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1) megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0 hespe-20 (C) Me¿jeÛeeÙexCe (D) kegâceeefjueYeósve
62. ‘‘heeMeghelemet$eced’’ mecyeæ«evLe nw - BHU MET–2015
œeesle–YeejleerÙe oMe&ve-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-432
(A) MewJeeiece (B) Jew<CeJeeiece
70. met#ceeiece kesâ Devegmeej ‘efvejeYeejer’ keâe DeLe& nw -
(C) Meeòeâeiece (D) keâewueeÛeej UGC 73 J–2014
œeesle–DeeiecejnmÙeced (Yeeie-2) megOeekeâj ceeueJeerÙe-hespe-728 (A)F&MJej: (B) pe”ce:
63. keâeefoefJeÅee nw - UGC 73 J–2015, Jn-2017 (C) Øehe_Ûe: (D) cegefòeâ:
(A) hee_Ûeje$eeiecemÙe (B) MewJeeiecemÙe
œeesle–
(C) $ewhegjeiecemÙe (D) JewKeevemeeiecemÙe
71. Øeke=âlÙeC[s lelJeeefve Gòeâeefve meefvle MewJeeieces -
œeesle–DeeiecejnmÙe (Yeeie-2)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe–9 UGC 73 Jn–2017
64. keâeefcekeâeieceesòeâ oMeceOeeleg nw - UGC 73 J–2015 (A) efJebMeefle: (B) SkeâesveefJebMeefle:
(A) ØeeCe: (B) peerJe: (C) mehleefJebMeefle: (D) $eÙeesefJebMeefle:
(C) hejeMeefòeâ: (D) ceppee
œeesle–lev$emeej (efÉleerÙe KeC[) - hejcenbme efceße, hespe-257
œeesle–
57. (B) 58. (A) 59. (A) 60. (C) 61. (C) 62. (A) 63. (B) 64. (*) 65. (B) 66. (D)
67. (A) 68. (C) 69. (*) 70. (*) 71. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 Deeiece 555
72. MeejoeefleuekeâevegmeejsCe ‘nbme: FlÙe$e ‘nb’ YeJeefle - 79. efJe<eJesie neslee nw? UGC 73 D–2014
UGC 73 Jn–2017 (A) mehle (B) veJe
(A) Meefòeâ: (B) heg®<e: (C) oMe (D) SkeâeoMe
(C) Øeke=âefle: (D) Ùeesefieveer œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe- ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-272
œeesle–DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-520 80. ‘efyevog: efMeJeelcekeâ:’ Ùen nw - UGC 73 D–2014
73. DeeiecejnmÙemÙe keâefmceved hešues cees#eefJeÛeejesÓefmle - (A) ÙeesefieveerùoÙes (B) MeejoeÙeeced
UGC 73 Jn–2017 (C) ØeÙeesiemeejs (D) meewYeeiÙemegYeies
(A) ÛelegLex (B) veJeces DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1, 1/51) megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-8,9
(C) <ees[Mes (D) De„ÛelJeeefjbMeledhešues 81. iejo: Fmekeâe DeLe& nw- UGC 73 D–2014
DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece Yeeie-1)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, Yet0 hespe-28 (A) Deieejoener (B) efJe<eoelee

74. heeefLe&JeeC[eefOe‰ele=™hesCeesÛÙeles- UGC 73 Jn–2017 (C) meesceefJe›esâlee (D) ie=nkeâlee&

(A) yeÇÿee (B) efJe<Ceg:


œeesle–mebmke=âle-efnvoer-Deb«espeer MeyokeâesMe-GceeØemeeo heeC[sÙe, hespe-285
82. cenecegõe ef$eKeC[sefle Øekeâerefle&lee Deefmle-UGC 73 D–2014
(C) ®õ: (D) Meefòeâ:
(A) meb#eesefYeCeer (B) DeeJeenveer
œeesle–DeeiecejnmÙeced- (Yeeie-2) megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-764
(C) Deekeâ<e&Ceer (D) hegškeâeje
75. ‘veJeceer efJeÅee’ kegâ$e ØeehÙeles - UGC 73 Jn–2017
œeesle–
(A) jeceeÙeCes (B) ceneYeejles
83. ‘ceele=keâe efÉefJeOee Øeesòeâe heje Ûe Deheje leLee’ Ùen nw-
(C) MewJeeieces (D) efMeJehegjeCes UGC 73 D–2014
œeesle– Gheefve<eefo
(A) (B) ieerleeÙeeced
76. Deeieceevegmeejb keâ: heefleØeceelee ve GÛÙeles - (C) osJeermetòesâ (D) DeeiecejnmÙes
UGC 73 Jn–2017 œeesle–DeeiecejnmÙeced (Meekeäleeiece)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, hespe-237
(A) Dekeâue: (B) cev$ecensMJej: 84. ‘‘mebmeejmeeiejs ceiveeced ÙemleejÙeefle osenf ve:’’ Jen neslee nw?
(C) cev$esMJej: (D) cev$e: UGC 73 D–2014
œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe- ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-146 (A) yeÇ ÿ e%eeveer (B) ieg
® :
77. ‘Denced’ FlÙemÙe ßeæe, Demeercee, heefjhetCee& Ûe DeJemLee (C) ie=nmLe: (D) DeÛe&keâ:
keâe GÛÙeles - UGC 73 Jn–2017 œeesle–DeeiecejnmÙeced (Meeòeâeiece 4/22) megOg eekeâj ceeueJeerÙe, hespe-79
(A) hejeJemLee (B) efJeefÛÚVelee 85. cenekeâeuemebefnlee keâe ØeefleheeÅe nw? UGC 73 D–2007
(A) me=ef°Jeeo: (B) keâce&Jeeo:
(C) efJeceMee&lcekeâlee (D) DeveefYeJÙeòeâlee
(C) heMegheefleefJeJeskeâ: (D) DeefYeÛeejeefCe
œeesle–MewJeoMe&ve SJeb mhevoMeem$e - MÙeeceekeâevle efÉJesoer, hespe–73
œeesle– DeeiecejnmÙeced (MewJeeiece Yeeie-2)-megOeekeâj ceeueJeerÙe, he=‰-289
78. MegæefJeÅee efkeâcegÛÙeles - UGC 73 Jn–2017
86. `metvee' FlÙemÙeeLeex YeJeefle– UGC 73 D–2012
(A) cev$esMJej: (B) YesoeYesoceÙeerÂef„:
(A) MceMeeveced (B) heMegJeOemLeeveced
(C) DeYesoÂef„: (D) YesoÂef„:
(C) efJeJeeomLeeveced (D) ÙegæmLeueced
œeesle–lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe- ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&, hespe-145 œeesle– mebmke=âle efnvoer Meyokeâes<e-JeeceveefMeJejece Deehšs, hespe–1120

72. (A) 73. (A) 74. (A) 75. (C) 76. (A) 77. (*) 78. (A) 79. (A) 80. (B) 81. (B)
82. (B) 83. (D) 84. (B) 85. (B) 86. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 556

13 hegjeCe
1. (i) efJe<CeghegjeCeceW hegjeCe kesâ efkeâleves ue#eCe nQ - 6. hegjeCeeW keâe mJe™he nw - UGC 73 J–2011
(ii) hegjeCemÙe meeceevÙeue#eCeeefve keâefle - (A) GheosMeØeOeeveced (B) FeflenemeØeOeeveced
(iii) hegjeCe kesâ efkeâleves ue#eCe nQ- (C) efJeveesoØeOeeveced (D) ÙegæØeOeeveced
UGC 73 D–2006, J–2015, UK SLET–2012 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 173
(A) 14 (B) 05 7. hegjeCeMeyomÙe DeLe&: - AWES TGT 2011–2012
(C) 11 (D) 18 (A) heewjeefCekeâ: (B) ØeeÛeerve:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94 (C) ØeeÛeerve: Ùe: veJeerve: Deefmle (D) efvejLe&kebâ Jemleg
2. `Øeeflemeie&' ue#eCe nw- UP PGT–2004 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
(A) Oece&ceeie& keâe (B) keâeJÙe keâe 8. GheosMeØeOeeveb YeJeefle - UGC 73 J–2013
(A) Jeso: (B) hegjeCeced
(C) hegjeCe keâe (D) veereflekeâeJÙe keâe
(C) keâce&keâeC[ced (D) meebKÙeoMe&veced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
œeesle–keâeJÙeØekeâeMe - DeeÛeeÙe& efJeMJesMJej, hespe- 11
3. (i) meie&,Øeeflemeie&, JebMe, cevJevlej Deewj JebMeevegÛeefjle 9. hegjeCe ue#eCeeW ceW veneR Deelee nw - UGC 73 J–2013
mebkesâlekeâ nw-BHU B.Ed–2011, UP PCS–2015 (A) meie&: (B) JebMeevegÛeefjleced
(ii) meie&MÛe Øeeflemeie&MÛe JebMees cevJevlejeefCe Ûe .......... (C) efJeefOe: (D) Øeeflemeie&:
Fefle keâmÙe ue#eCeced - mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
(A) veeškeâmÙe (B) cenekeâeJÙemÙe 10. (i) `meie&MÛe Øeeflemeie&MÛe .......... hegjeCeb he_Ûeue#eCeced'
(C) ieÅekeâeJÙemÙe (D) hegjeCemÙe Fme Mueeskeâ ceW `Øeeflemeie&:' Meyo keâe keäÙee DeLe& nw?
(i) ‘meie&MÛe Øeeflemeie&MÛe’ - ÙeneB `Øeeflemeie&' keâe DeLe& nw-
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
UGC 73 J–2014, 2016
4. (i) he_Ûeue#eCeced Deefmle - MP Jeie&-I PGT–2012 (A) Glheefòe: (B) efmLeefle:
(ii) heÃeue#eCeced Fefle keâmÙe ke=âles Gòeâced? (C) ØeueÙe: (D) osJeYetefce:
RPSC SET–2010 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
(A) ceneYeejleced (B) hegjeCeced 11. hegjeCehe_Ûeue#eCes veeefmle - UGC 25 J–2013
(C) jeceeÙeCeced (D) ieerlee (A) Jeb Me: (B) Glmeie& :
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme – keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94 (C) meie&: (D) Øeeflemeie&:

5. efvecveefueefKele ceW mener nw - UGC 73 J–2009, 2010 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
12. ‘hegjeCeb he_Ûeue#eCeced’ ceW Skeâ nw - UGC 73 J–1998
(A) hegjeCeb mehleue#eCeced (B) hegjeCeb he_Ûeue#eCeced
(A) JebMe: (B) osMe:
(C) hegjeCeb oMeue#eCeced (D) hegjeCece<šeoMeue#eCeced
(C) keâeue: (D) %eeveced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94

1. (B) 2. (C) 3. (D) 4. (B) 5. (B) 6. (B) 7. (B) 8. (B) 9. (C) 10. (C)
11. (B) 12. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 hegjeCe 557
13. ‘hegje veJeb YeJeefle’ Fefle hegjeCeMeyoefveJe&Ûeveb keâ: ke=âleJeeved? 19. (i) hegjeCeefceoce<šeoMecenehegjeCes<JevÙeleceb ve YeJeefle -
HE–2015 (ii) hegjeCeefceoce<šeoMecenehegjeCes<eg ve ieCÙeles -
(A) ieeiÙe&: (B) ceOegmetovemejmJeleer UGC 25 D–2012, 2014
(C) JÙeeme: (D) Ùeemkeâ: (A) ve=efmebnhegjeCeced (B) efJe<CeghegjeCeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 174 (C) yeÇÿehegjeCeced (D) ketâce&hegjeCeced
14. Ùeemkeâ kesâ celeevegmeej `hegjeCe' Meyo keâer JÙeglheefòe nw? mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
UGC 73 D–2015 20. GhehegjeCe nw - UGC 73 J–2009
(A) hegje veJeb YeJeefle (B) hegje hejchejeb Jeef„ (A) efMeJehegjeCeced (B) JeeÙeghegjeCeced
(C) hegje YeJeced (D) hegje Sleod DeYetled (C) keâeefuekeâehegjeCeced (D) ie®[hegjeCeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 174 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
15. hegjeCeeW kesâ efJe<eÙe ceW Ùen keâLeve DemelÙe nw? 21. De"ejn hegjeCeeW ceW veneR nw-UGC 73 D–2012 J–2013
UGC 73 J–2016
(A) kesâoejKeC[hegjeCeced (B) YeefJe<ÙehegjeCeced
(A) hegjeCes<eg Ûelege|JeOeme=ef„efJeÅeeÙee SJe JeCe&veceeqmle
(C) DeefivehegjeCeced (D) JeeÙeghegjeCeced
(B) hegjeCeb he_Ûeue#eCeceeqmle
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
(C) hegjeCes<eg me=ef„efJeÅeeÙee: JewMeÅesve JeCe&veceeqmle
22. De„eoMe cenehegjeCeeW ceW efkeâmekeâer ieCevee veneR nesleer?
(D) YeeieJelehegjeCes hegjeCemÙe oMeue#eCeeefve Jee|Celeeefve
UGC 73 D–2015
œeesle–(i) hegjeCe-efJeceMe&-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe–125, 274, 128 (A) SsvõhegjeCeced (B) JeeÙeghegjeCeced
(ii) ßeerceodYeeieJeled (3.10), hespe–278 (C) DeeqivehegjeCeced (D) yeÇÿehegjeCeced
16. hegjeCeeW ceW Ssefleneefmekeâ metÛeveeÙeW ........... ceW efceueleer nw -
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
MP PSC–2003
23. MewJe hegjeCe nQ - UGC 73 J–2013
(A) meie& (B) Øeeflemeie&
(A) SkeâeoMe (B) ÉeoMe
(C) JebMe (D) JebMeevegÛeefjle
(C) oMe (D) veJe
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 175
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, Yet.hespe–22
17. hegjeCeue#eCemÙe Ieškeâced Deefmle - UK SLET–2015
24. leeceme hegjeCe nw - UGC 73 D–2013
(A) JebMeevegÛeefjleced (B) DeeÙeg:
(A) yeÇÿehegjeCeced (B) veejoerÙehegjeCeced
(C) GVeefle: (D) leelheÙe&ced
(C) JeecevehegjeCeced (D) celmÙehegjeCeced
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94
18. ``meie&MÛe Øeeflemeie&MÛe JebMees cevJevlejeefCe Ûe’’ FlÙeeÅegefòeâ œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177
kesâve mecyeæe - UGC 25 J–2015 25. meeefòJekeâ hegjeCe nw - UGC 73 D–2013
(A) Jesoue#eCesve (B) pÙeesefle<eue#eCesve (A) YeefJe<ÙehegjeCeced (B) efMeJehegjeCeced
(C) cenekeâeJÙeue#eCesve (D) hegjeCeue#eCesve (C) ßeerceodYeeieJelehegjeCeced (D) efue”hegjeCeced

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 94 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177

13. (D) 14. (A) 15. (A) 16. (D) 17. (A) 18. (D) 19. (A) 20. (C) 21. (A) 22. (A)
23. (C) 24. (D) 25. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 558
26. hegjeCe oMemeenœe nw - UGC 73 S–2013 34. jepemehegjeCe nw - UGC 73 D–2014
(A) DeefivehegjeCe (B) veejohegjeCe (A) ceeke&âC[sÙehegjeCeced (B) ie®[hegjeCeced
(C) JeecevehegjeCe (D) celmÙehegjeCe (C) DeefivehegjeCeced (D) veejoerÙehegjeCeced
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 187 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177
27. GhehegjeCe ceW DevleYee&Je nw - UGC 73 S–2013 35. ‘‘ceÉÙeb YeÉÙeced’’ FlÙeeefo Mueeskeâ ceW `ceÉÙeced' mes oes
(A) ßeerceodYeeieJelehegjeCe (B) keâefukeâhegjeCe hegjeCeeW keâes «enCe efkeâÙee peelee nw-
(C) efue”hegjeCe (D) mkeâvohegjeCe UGC 73 D–2005 J–2007, 2008, 2012

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 176 (A) cenehegjeCe cevegmce=efle
28. ie®[hegjeCe nw- UGC 73 J–2014 (B) ceeke&âC[sÙehegjeCe Deewj DeeefohegjeCe

(A) jepemeb hegjeCeced (B) meeefòJekebâ hegjeCeced (C) celmÙehegjeCe Deewj ceeke&âC[sÙehegjeCe

(C) leecemeb hegjeCeced (D) FeflenemeelcekeâhegjeCeced (D) celmÙehegjeCe Deewj cenehegjeCe

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
29. jepeme hegjeCe nw - UGC 73 J–2014 36. osJeerYeeieJele «evLe nw - BHU MET–2015

(A) YeefJe<ÙehegjeCeced (B) celmÙehegjeCeced (A) mce=efle«evLe (B) hegjeCe«evLe

(C) veejoerÙehegjeCeced (D) JejenhegjeCeced (C) Gheefve<eod«evLe (D) cenehegjeCe«evLe

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 183
30. leerve ‘yeÇ’ kesâ Devleie&le veneR nw - UGC 73 J–2014 37. GhehegjeCeced Deefmle - UK SLET–2015

(A) yeÇÿeeC[hegjeCeced (B) yeÇÿehegjeCeced (A) YeeieJele (B) celmÙe

(C) yeÇÿeJewJeòe&hegjeCeced (D) JeecevehegjeCeced (C) Deefive (D) DeewMevemed

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 176 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
31. cenehegjeCes<eg ve ieCÙeles - UGC 25 S–2013 38. cenehegjeCe veneR nw - UGC 73 J–2015

(A) he©ehegjeCeced (B) yeÇÿehegjeCeced (A) ceeke&âC[sÙehegjeCeced (B) heodcehegjeCeced

(C) meecyehegjeCeced (D) mkeâvohegjeCeced (C) veejoerÙehegjeCeced (D) ketâce&hegjeCeced

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 176 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
32. efKeueYeeielJesveeefYeOeerÙeles - UGC 25 S–2013 39. cenehegjeCes<eg ve ieCÙeles– UGC 25 J–2016

(A) veejohegjeCeced (B) yeÇÿehegjeCeced (A) SkeâeceÇhegjeCeced (B) yeÇÿehegjeCeced

(C) ketâce&hegjeCeced (D) nefjJebMehegjeCeced (C) efue”hegjeCeced (D) heodcehegjeCeced

œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 159 œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 176
33. cenehegjeCes<eg ve ieCÙeles - UGC 25 J–2014 40. cenehegjeCe nw - UGC 73 J–2015

(A) keâeefuekeâehegjeCeced (B) mkeâvohegjeCeced (A) JejenhegjeCe (B) keâefheuehegjeCe

(C) efJe<CeghegjeCeced (D) DeefivehegjeCeced (C) veejefmebnhegjeCe (D) ceejerÛehegjeCe

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96

26. (C) 27. (B) 28. (B) 29. (A) 30. (D) 31. (C) 32. (D) 33. (A) 34. (A) 35. (C)
36. (B) 37. (D) 38. (C) 39. (A) 40. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 hegjeCe 559
41. metÙe&mÙe jLe: ................ heefjefcelees YeJeefle - 47. hegjeCeevegmeejsCe yeÇÿeeC[s YegJeveeefve YeJeefvle -
UGC 73 J–2014 UGC 73 D–2012
(A) he_ÛeÙeespeve (B) veJemenœeÙeespeve (A) De<šeoMe (B) Ûelego&Me
(C) mehleÙeespeve (D) SkeâÙeespeve (C) $eerefCe (D) SkeâeoMe
œeesle–YeeieJelecenehegjeCe (5.21.15) – ieerleeØesme, he=‰- 670 œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 343
42. ‘he_ÛeefJebMeeflemenœeeefCe’’ keâne peelee nw- 48. celmÙehegjeCe ceW ogie& keâer mebKÙee nQ - UGC 73 D–2012
UGC 73 D–2013 (A) he_Ûe (B) veJe
(A) ceeÙeJeerÙeced (B) veejoerÙeced (C) <ešd (D) SkeâeoMe
(C) ceeke&âC[sÙeced (D) iee®[erÙeced œeesle–(i) mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13), hespe–478
œeesle–hegjeCe-efJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 150 (ii) celmÙehegjeCe - keâeueerÛejCe ieew[, hespe–780
43. `DeeefoyeÇeÿe' veece mes Yeer Øeefmeæ hegjeCe keâewve mee nw? 49. JeeÙegghegjeCe ceW ceneÉerhe nQ - UGC 73 D–2012
UGC 73 D–2015
(A) he_Ûe (B) veJe
(A) yeÇÿehegjeCeced (B) yeÇÿeJewJele&hegjeCeced
(C) ÛelJeej: (D) <ešd
(C) yeÇÿeeC[hegjeCeced (D) DeeqivehegjeCeced
œeesle–JeeÙeghegjeCe (DeOÙeeÙe-34) – efMeJepeerle efmebn, he=‰- 237
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 140
50. (i) heodcehegjeCe kesâ ØeLece me=ef<šKeC[ ceW DeOÙeeÙeeW keâer
44. `ceÉÙeb YeÉÙeb ÛewJe yeÇ$eÙeb JeÛeleg„Ùeced' Fefle ........... Jele&les? mebKÙee nw - UGC 73 S–2013 D–2014
GJ SET–2016
(ii) heodcehegjeCemÙe me=ef<šKeC[s keâefle DeOÙeeÙee: -
(A) osJeerYeeieJelehegjeCes (B) yeÇÿeeC[hegjeCes
(A) 85 (B) 24
(C) celmÙehegjeCes (D) efue”hegjeCes (C) 26 (D) 82
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 75 œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 141
45. (i) hegjeCeeW keâer mebKÙee efkeâleveer nw - UP PCS–2009 51. heodcehegjeCe ceW DeJeleejeW keâer mebKÙee nw-
(ii) cenehegjeCeeW keâer mebKÙee nw - UK TET–2001 UGC 73 S–2013
(iii) ØecegKehegjeCeeveeb hejchejeiele: keâefle mebKÙee efJeÅeles? (A) ÉeoMe (B) veJe
AWES TGT–2010, UGC 73 J–1991, 2006, 2008, (C) oMe (D) SkeâeoMe
2011, 2012, D–2004, 2009, 2010 K-SET–
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 175
2014, MP PSC–1991, BHU MET–2015, BHU
B.Ed–2015, CVVET–2015, UP TET–2016 52. GhehegjeCeeW keâer mebKÙee - UGC 73 J–1991
(A) 16 (B) 17 (A) hevõn (B) De"ejn
(C) 18 (D) 20 (C) yeerme (D) GVeerme
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 75 mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
46. DeefivehegjeCeevegmeejsCe je%e: GheeÙes<eg oevemÙe Yesoe: YeJeefvle- 53. osJeerYeeieJele ceW mkeâvOe nQ - UGC 73 D–1994
UGC 73 J–2012 RPSC-SET–2010
(A) he_Ûe (B) veJe (A) lesjn (B) yeejn
(C) ÛelJeej: (D) $eÙe: (C) De"ejn (D) yeerme
Deefie>hegjeCe (DeOÙeeÙe-241)–leeefjCeerMe Pee, he=‰- 739,740 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 183
41. (B) 42. (B) 43. (A) 44. (A) 45. (C) 46. (A) 47. (B) 48. (C) 49. (C) 50. (D)
51. (C) 52. (B) 53. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 560
54. YeeieJele kesâ oMecemkeâvOe kesâ hetJee&Oe& ceW DeOÙeeÙe mebKÙee 61. JeeÙeghegjeCe ceW ceenelcÙe JeefCe&le nw -
nw- UGC 73 D–1999 UGC 73 S–2013, D–2014
(A) 51 (B) 59 (A) efJe<Cees: (B) JeeÙees:
(C) 49 (D) 47
(C) metÙe&mÙe (D) efMeJemÙe
œeesle–YeeieJelecenehegjeCe (10-49) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 444
55. `DeJeefvleKeC[' nw - UGC 73 J–2005
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 182
(A) ßeerceodYeeieJele (B) yeÇÿeJewJele&hegjeCe 62. (i) keâefmceved hegjeCes keâeJÙeMeem$emecyeefvOeefJe<eÙee: Jele&vles-
(C) mkeâvohegjeCe (D) heodcehegjeCe (ii) keâefmceved hegjeCes efJeefJeOeMeem$emecyeefvOevees efJe<eÙee: Jele&vles-
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 187 UGC 25 J–2012, 2013, D–2014
56. `efMeJehegjeCe' ceW cegKÙe ™he mes JeCe&ve nw - (A) yeÇÿehegjeCes (B) yeÇÿeeC[hegjeCes
UGC 73 J–2009 (C) veejohegjeCes (D) DeefivehegjeCes
(A) jecemÙe (B) efJe<Cees: mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97
(C) osJÙee: (D) efMeJemÙe 63. ceewÙe&JebMeje%eeb Ûeefjleb keâefmceved hegjeCes JeefCe&leced -
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 182 UGC 25 J–2012
57. (i) osJeerceenelcÙeced Deefmceved hegjeCes JeefCe&leceefmle (A) JeeÙeghegjeCes (B) JejenhegjeCes
(ii) Øeefmeæ ogiee&mehleMeleer efkeâme hegjeCe ceW nw? (C) JeecevehegjeCes (D) efJe<CeghegjeCes
(iii) ogiee&mehleMeleer DebMe efJeMes<e nw-
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97
UGC 73 D–2011, K-SET-2013, J-2016
(A) osJeerYeeieJelemÙe (B) ceeke&âC[sÙehegjeCemÙe
64. De"ejn hegjeCeeW ceW efkeâmekeâer ieCevee veneR nesleer?
UGC 73 J–2016
(C) jeceeÙeCemÙe (D) efMeJehegjeCemÙe
YeeieJelehegjeCemÙe
(A) (B) veejohegjeCemÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 184
(C) efJe<CeghegjeCemÙe (D) ue#ceerhegjeCemÙe
58. ve=efmebneJeleejmÙe JeCe&veced Deefmle - UGC 73 J–2012
(A) ßeerceodYeeieJeles (B) DeefivehegjeCesmebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
(C) JeeÙeghegjeCes 65. jsJeeKeC[b keâmÙe hegjeCemÙe Yeeie: - CVVET–2017
(D) keâeefuekeâehegjeCes
œeesle–(i) mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13), hespe–226(A) efMeJecenehegjeCemÙe (B) mkeâvohegjeCemÙe
(ii) ßeerceodYeeieJeled, ØeLeceKeC[, hespe–847 (C) efJe<CeghegjeCemÙe (D) JeeÙeghegjeCemÙe
59. ke=â<CeesæJe mebJeeo nw- mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 187
UGC 73 J–2013
(A) YeeieJeleØeLecemkeâvOes (B) YeeieJelehe_ÛecemkeâvOes
66. }efueleemeb«enveecemlees$eb kegâ$e Jele&les - UGC 25 S–2013
(C) YeeieJeleveJecemkeâvOes (D) YeeieJeleSkeâeoMemkeâvOes (A) ßeerceodYeeieJeles (B) jeceeÙeCes
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 183(C) yeÇÿeeC[hegjeCes (D) DeefivehegjeCes
60. (i) heodcehegjeCe kesâ ............ peieVeeLeJeCe&ve nw- œeesle–ueefueleemenŒeveecemlees$eced - osJesvõ Øemeeo ef$ehee"er, hespe–79
(ii) heodcehegjeCemÙe keâefmceved KeC[s peievveeLeevegJeCe&veceefmle -
67. leerLee&veeb meefJemleejb JeCe&vecegheueYÙeles- UGC 25 D–2013
UGC 73 J–2013, Jn-2017
(A) celmÙehegjeCes (B) JeeÙeghegjeCes
(A) le=leerÙemJeie&KeC[s (B) ÛelegLe&heeleeueKeC[s
(C) mkeâvohegjeCes (D) efMeJehegjeCes
(C) efÉleerÙeYetefceKeC[s (D) ØeLeceme=ef<šKeC[s
œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13), hespe-278
œeesle–hegjeCe-efJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 629
54. (C) 55. (C) 56. (D) 57. (B) 58. (A) 59. (D) 60. (B) 61. (D) 62. (D) 63. (D)
64. (D) 65. (B) 66. (C) 67. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 hegjeCe 561
68. yeÇÿeJewJele&hegjeCeb efveyeæb Jele&les - UGC 25 J–2014 73. jeceevegpe mecØeoeÙe keâer meece«eer Øeehle nw -
(A) KeC[s<eg (B) heJe&meg UGC 73 D–1994
(C) keâeC[s<eg (D) mkeâvOes<eg (A) JeecevehegjeCe ceW (B) yeÇÿehegjeCe ceW
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 185 (C) efJe<CeghegjeCe ceW (D) JejenhegjeCe ceW
69. Meefòeâhetpee JeefCe&le nw - UGC 73 J–1991 œeesle–hegjeCeefJeceMe&- yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-143
(A) osJeerYeeieJele ceW (B) jeceeÙeCe ceW 74. (i) ie®[hegjeCe kesâ Devegmeej otJee&<šceer nesleer nw-
(C) veejohegjeCe ceW (D) YeeieJele ceW (ii) ie®[hegjeCeesòeâefoMee otJee&„ceer YeJeefle -
mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13), hespe-250-251 UGC 73 D–2014, Jn-2017
70. keâeqmceved hegjeCes `keâeMeerKeC[:' mecegheueYÙeles? (A) ceeie&Meer<e&Megkeäuee<šceer (B) YeeõMegkeäuee<šceer
UGC 25 D–2015 (C) Dee<ee{Megkeäuee<šceer (D) heew<eMegkeäuee<šceer
(A) efue”hegjeCes (B) efMeJehegjeCes œeesle–ie®[hegjeCe – ieerleeØesme, he=‰- 230
(C) yeÇÿeeC[hegjeCes (D) mkeâvohegjeCes 75. (i) ‘Deeßecees Jew<CeJees yeÇeÿees njeßece’ Fefle leerve Deeßece
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 186 keâe efJeOeeve nw-
71. DeOemleveJeie&Ùees: ÙegiceheÙee&Ùes<eg meceerÛeerveb efJeefÛevegle– (ii) `Deeßecees Jew<CeJees yeÇeÿees njeßece Fefle $eÙe:' Fefle
MH SET–2013 $eÙeeCeeceeßeceeCeeb efJeOeeveceefmle-
(keâ) hegjeCeb hegjeleveJe=òeevlekeâLeve- 1. Ùeemkeâ: UGC 73 D–2014, Jn -2017
™heceeKÙeeveced (A) efueÁhegjeCes (B) yeÇÿehegjeCes
(Ke) hegje veJeb YeJeefle 2. jepeMesKej: (C) ketâce&hegjeCes (D) JeecevehegjeCes
(ie) hegjeCeefcelÙesJe ve meeOeg meJe&ced 3. keâeefueoeme: œeesle–ketâce&hegjeCe (hetJee&æ& Mueeskeâ)– efMeJepeerle efmebn, he=‰- 22
(Ie) JesoeKÙeeveesheefveyevOeØeeÙeb 4. meeÙeCe:
76. YeejlemÙe ceefncee keâefmceved hegjeCes Deefmle -
hegjeCeced AWES TGT–2011, 2012
keâ Ke ie Ie (A) ßeerceodYeeieJelehegjeCes (B) osJeuehegjeCes
(A) 2 3 4 1
(C) efJe<CeghegjeCes (D) DeefivehegjeCes
(B) 4 1 3 2
(C) 2 4 3 1 Deefie>hegjeCe (DeOÙeeÙe-118)–leeefjCeerMe Pee/IeveMÙeece ef$ehee"er, he=‰- 430
(D) 3 4 2 1 77. Yeücejieerleced De$e efceueefle - UGC 73 D–2004
œeesle–(keâ-Ke) hegjeCe-efJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 3,6 (A) jeceeÙeCes (B) efJe<CeghegjeCes
(ie) keâeefueoeme«evLeeJeueer – yeÇÿeevevo ef$ehee"er, he=‰- 570 (C) ßeerceodYeeieJeles (D) osJeerYeeieJeles
(Ie) efnvoer keâeJÙeceerceebmee – ie”emeeiej jeÙe, hespe-6 œeesle–YeeieJelecenehegjeCe (10.47) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 421
72. Deue¿ej meece«eer efceueleer nw - UGC 73 J–1991, 78. ßeerceodYeeieJelehegjeCemÙe megyeesefOeveer šerkeâe efueefKelee-
K SET–2015 UGC 73 D–2004
(A) cenehegjeCe ceW (B) DeefivehegjeCe ceW (A) efvecyeekeâe&ÛeeÙexCe (B) jeceevegpeeÛeeÙexCe
(C) jeceeÙeCe ceW (D) Deeiece ceW (C) ceeOJeeÛeeÙexCe (D) JeuueYeeÛeeÙexCe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 578 œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), hespe-421
68. (A) 69. (A) 70. (D) 71. (B) 72. (B) 73. (C) 74. (B) 75. (C) 76. (D) 77. (C)
78. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 562
79. ßeerke=â<CeÛeefjle efceuelee nw- 85. ßeerceodYeeieJeles ßeerke=â<CemÙe pÙes<"heg$emÙe efkebâ veece -
UGC 73 J–2007, 2008, UGC 25 D–2012 UGC 25 J–2014
(A) efMeJehegjeCe (B) yeÇÿeJewJele&hegjeCe (A) meecye: (B) ØeÅegcve:
(C) DeefivehegjeCe (D) ßeerceodYeeieJelehegjeCe (C) me¿<e&Ce: (D) Deefve®æ:
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97 YeeieJelecenehegjeCe (10.90.35) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 706
80. (i) ßeerceodYeeieJele hegjeCe ceW mkeâvOe nQ - RPSC SET- 2010 86. Yeefòeâ mes Ùegòeâ nw - UGC 73 D–1996
(ii) ßeerceodYeeieJeles keâefle mkeâvOee: - UGC 73 D–1992, (A) jeceeÙeCe (B) ceneYeejle
2005, 2008, 2011, J–2007, HE–2015 (C) YeeieJele (D) cevegmce=efle
(A) veJe (B) oMe œeesle–hegjeCe-efJeceMe&-yeueosJe GheeOÙeeÙe, hespe-145
(C) iÙeejn (D) yeejn 87. DeJeOetle kesâ 24 ieg®DeeW keâe JeCe&ve keâneB nw -
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97 UGC 73 J–1999
81. (i) jemehe_ÛeeOÙeeÙeer nw - (A) ceneYeejle (B) YeeieJele oMecemkeâvOe
(ii) jemeheÃeeOÙeeÙeer keâefmceved hegjeCes efJeÅeles? (C) jeceeÙeCe (D) YeeieJele SkeâeoMemkeâvOe
(iii) ßeerke=â<CemÙe ieesheerefYe: men cenejemeØekeâjCeb keâefmceved YeeieJelecenehegjeCe (11/7,8,9) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 752-769
hegjeCes efJeÅeles UGC 73 D–2006, 2011, 88. YeücejieerlekeâeJÙe keâe cetueœeesle nw-
UGC 25 D–2013 J–2014, 2016, CVVET–2017 UP PGT (H) 2008, 2009
(A) ceneYeejle (B) DeefivehegjeCe (A) ßeerceodYeeieJele keâe he_Ûece mkeâvOe
(C) ßeerceodYeeieJele (D) ßeerceodjeceeÙeCe (B) ßeerceodYeeieJele keâe le=leerÙe mkeâvOe
œeesle–hegjeCe-efJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 149 (C) ßeerceodYeeieJele keâe mehlece mkeâvOe
82. ßeerke=â<CeÛeefjleb ........... oMecemkeâvOes Deefmle - (D) ßeerceodYeeieJele keâe oMece mkeâvOe
UGC 73 J–2009 D–2009 œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (10.47) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 421
(A) ceneYeejles (B) jeceeÙeCes 89. JeuueYeeÛeeÙe&ke=âlee megyeesefOeveer šerkeâe– CVVET–2005
(C) ßeerceodYeeieJeles (D) efJe<CeghegjeCes (A) jeceeÙeCemÙe (B) ceneYeejlemÙe

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97 (C) YeeieJelemÙe (D) keâ"esheefve<eo:

83. YeeieJelehegjeCe keâes ceevee peelee nw? UGC 73 J–2016


œeesle–mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-10), he=‰-421
90. JekeâejeefohegjeCeeefve keâefle– MH SET–2013
(A) #es$eerÙehegjeCeced (B) GhehegjeCeced
(A) $eerefCe (B) ÛelJeeefj
(C) cenehegjeCeced (D) FeflenemehegjeCeced
(C) he_Ûe (D) És
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 176
84. ßeerceodYeeieJeleb efveyeæb Jele&les - UGC 25 S–2013
91. Decyejer<eesheeKÙeeveced Deefmle - UK SLET–2015
(A) heJe&meg (B) mkeâvOes<eg (A) JejenhegjeCes (B) JeecevehegjeCes
(C) keâeC[s<eg (D) KeC[s<eg (C) YeeieJelehegjeCes (D) YeefJe<ÙehegjeCes
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97 œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (9/4) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 20
79. (D) 80. (D) 81. (C) 82. (C) 83. (C) 84. (B) 85. (B) 86. (C) 87. (D) 88. (D)
89. (C) 90. (B) 91. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 hegjeCe 563
92. ßeerceodYeeieJelemÙe efJeYeepeveced FlLeb ™hesCe - 99. Øe¥eoÛeefjleced YeeieJelemÙe– CVVET–2015
AWES TGT–2011 (A) oMecemkeâvOes (B) <e‰mkeâvOes
(A) mkeâvOes<eg DeOÙeeÙes<eg Ûe (B) DebMes<eg DeOÙeeÙes<eg Ûe (C) ÛelegLe&mkeâvOes (D) mehlecemkeâvOes
(C) KeC[s<eg GheKeC[s<eg DeOÙeeÙes<eg Ûe (D) heJe&<eg mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 183
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰-182 100. `efJeÅeeJeleeb YeeieJeles hejer#ee' DeveÙee megYeeef<eleJeuÙee
93. efveiecekeâuhelejesie&efueleb Heâueb efkeâced - BHU AET–2012 mecyeæ«evLe: - AWES TGT–2011
(A) JeeuceerefkeâjeceeÙeCeced (B) YeeieJeleced (A) YeieJeodieerlee (B) yeÇÿeJewJele&hegjeCe
(C) heodcehegjeCeced (D) efJe<CeghegjeCeced (C) ceeke&âC[sÙehegjeCe (D) YeeieJelehegjeCe
(i) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 182 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 182
(ii) ßeerceodYeeieJele (ØeLece KeC[) 1.6.80 101. nefjJebMe nw - UGC 73 D–1994
94. ßeerceodYeeieJeleb efkeâceefmle - BHU AET–2012 (A) hegjeCe (B) keâeJÙe
(A) cenehegjeCeced (B) GhehegjeCeced (C) Fefleneme (D) efKeue
(C) GheeshehegjeCeced (D) kesâJeueb hegjeCeced œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 159
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97 102. (i) YeieJeeved efJe<Ceg kesâ DeJeleej nesles nQ -
95. ßeerceodYeeieJelecenehegjeCemÙe ceÁueheÅeb keâerÂMeceefmle - (ii) YeieJele: efJe<Cees: keâefle DeJeleeje: yeYetJeg: –
BHU AET–2011 (iii) hegjeCemeeefnlÙeevegmeejsCe efJe<CeescegK
& Ùee: DeJeleeje: meefvle?
(A)DeeMeerJee&oelcekeâced (B) vecemkeâejelcekeâced (iv) YeieJeefÉ<Cees: cegKÙee: DeJeleeje: keâefle meefvle–
(C) OÙeeveelcekeâced (D) efJe%eeveelcekeâced UGC 73 J–2006, 2008, 2010, 2012, D–2004
(A) oMe (B) he_ÛeoMe
œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (1.1) – ieerleeØesme, he=‰-33
(C) De<šew (D) De<šeefJebMeefle
96. ßeerceodYeeieJeleb keâmÙe keâuhelejesie&efueleb Heâueced -
BHU AET–2011 œeesle–hegjeCe-efJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 175
(A) efyeJegOekeâuhelejes: (B) efJeefJeOekeâuhelejes: 103. keâ: he_Ûecees Jeso: - BHU AET–2012
(C) efveiecekeâuhelejes: (D) megiecekeâuhelejes: (A) JeeuceerefkeâjeceeÙeCeced (B) FeflenemehegjeCeced
œeesle–(i) YeeieJele-cenehegjeCe (1.6.80) KeC[-1–ieerleeØesme, hespe-77 (C) YeieJeodieerlee (D) ÚevoesiÙeesheefve<eod

(ii) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 182 œeesle–hegjeCeefJeceMe&– yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 10,11
97. ßeerceodYeeieJelemÙe ØeLeces mkeâvOes keâefle mevlÙeOÙeeÙee: - (ii) mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 173
BHU AET–2011 104. Meg›eâ: keâ: - BHU AET–2012
(A) mehleoMe (B) De<šeoMe (A) Megkeâ: (B) Me›eâ:
(C) SkeâesveefJebMeefle: (D) efJebMeefle: (C) owlÙeieg®: (D) osJeieg®:
œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (1.19) KeC[-1–ieerleeØesme, he=‰- 180 œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (7.5.1) KeC[ 1–ieerleeØesme, he=‰- 828
98. ßeerceodYeeieJeles ßeerke=â<Ceueeruee Jele&les -UK SLET–2012 105. Øeåueeo: keâmÙe efheleecen: - BHU AET–2012
(A) De<šcemkeâvOes (B) oMecemkeâvOes (A) yeeCemÙe (B) efJejesÛevemÙe
(C) ÉeoMemkeâvOes (D) veJecemkeâvOes (C) yeues: (D) jeJeCemÙe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰-97 œeesle–YeeieJelecenehegjeCe (8.15) KeC[-1–ieerleeØesme, he=‰- 974

92. (A) 93. (B) 94. (A) 95. (B) 96. (C) 97. (C) 98. (B) 99. (D) 100. (D) 101. (D)
102. (A) 103. (B) 104. (C) 105. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 564
106. ieÁe Yetceew kesâveeveerlee - BHU AET–2012 113. vejkeâe: keâefleefJeOee: - BHU AET–2011
(A) DebMegcelee (B) YeieerjLesve (A) SkeâeoMeefJeOee: (B) he_ÛeoMeefJeOee:
(C) meiejsCe (D) efoueerhesve (C) SkeâefJebMeefleefJeOee: (D) he_ÛeefJebMeefleefJeOee:
JeeuceerefkeâjeceeÙeCe (1/42,43) KeC[-1-ieerleeØesme, he=‰-114 YeeieJele-cenehegjeCe (5.26.7)–KeC[-1 ieerleeØesme, he=‰- 687
107. ‘‘De<šeoMe ......... hejheer[veced’’ Fefle kesâve keâefLeleced - 114. heewjeefCekeâ-YetieesueevegmeejsCe keâefle mecegõe: -
UK TET–2011 UK SLET–2012
(A) JesoJÙeemesve (B) keâeefueoemesve (A) mehle (B) veJe
(C) YeJeYeteflevee (D) Yeemesve (C) De<š (D) he_Ûe
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 190 œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 323
108. Yetceew helevleer ieÁe kesâve efMejefme Oe=lee - 115. Fob hegjeCeb ve – K-SET–2013
BHU AET–2012 (A) JejenhegjeCeced (B) JeecevehegjeCeced
(A) efnceeueÙesve (B) efMeJesve (C) ketâce&hegjeCeced (D) cekeâjhegjeCeced
(C) yeÇÿeCee (D) YeieerjLesve mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 96
œeesle–JeeuceerefkeâjeceeÙeCe (1/43) KeC[-1-ieerleeØesme, he=‰- 114 116. hegjeCeevegmeejsCe cevJevlejeefCe keâefle mebKÙeeefve?
109. osJeÙeeveer keâmÙe meglee - BHU AET–2012 GJ SET–2013
(A) osJeiegjes: (B) Meg›eâmÙe (A) ÉeoMe (B) Ûelego&Me
(C) Ye=iees: (D) keâMÙehemÙe (C) <ees[Me (D) De„eoMe
œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (9.18.4) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 86 mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (KeC[-13)-yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-8
110. keâmÙe heg$e Deemeerled YeieJelYeòeâesÓcyejer<e: - 117. DeOeesefueefKeles<eg leecemehegjeCeb efkeâced– K-SET–2013
BHU AET–2011 (A) he©ehegjeCeced (B) efue”hegjeCeced
(A) veYeiemÙe (B) veeYeeiemÙe (C) yeÇÿeeC[hegjeCeced (D) ceeke&âC[sÙehegjeCeced
(C) Ùe%emesvemÙe (D) Je=<esCemÙe œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177
œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (9.4.13) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 20 118. kegâÛeueesheeKÙeeveb keâeqmceved hegjeCes efJeÅeles–
111. Meefce&<"eÙee: efheleg: efkebâ veece Deemeerled-BHU AET–2011 K-SET–2015
(A) Je=<eheJee& (B) Øemesveefpeled (A) mkeâvohegjeCes (B) YeefJe<ÙehegjeCes
(C) Åegcelmesve: (D) GMevee (C) YeeieJelehegjeCes (D) JeeÙeghegjeCes
œeesle–YeeieJele-cenehegjeCe (9.18.6) KeC[-2–ieerleeØesme, he=‰- 86 œeesle–ßeerceodYeeieJele oMecemkeâvOe, hespe–620, 622
112. ke=â<Cepevce keâmÙeeb efleLeew YeJeefle - BHU AET–2011 119. ØeslekeâuheJeled hegjeCeb efkeâced? K-SET–2015
(A) le=leerÙeeÙeeb (B) De<šcÙeeb (A) efJe<CeghegjeCeced (B) ie®[hegjeCeced
(C) SkeâeoMÙeeb (D) heewCe&ceemÙeeced (C) veejohegjeCeced (D) heodcehegjeCeced
YeefJe<Ùe-cenehegjeCe (DeOÙeeÙe-55) KeC[-3–yeeyetjece GheeOÙeeÙe, he=‰- 194 mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 188

106. (B) 107. (A) 108. (B) 109. (B) 110. (B) 111. (A) 112. (B) 113. (C) 114. (A) 115. (D)
116. (B) 117. (B) 118. (C) 119. (B)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 hegjeCe 565
120. DeOeesefvee|o„s<eg jepemehegjeCeb efkeâced? K-SET–2014 127. yeÇÿeKeC[mÙe yeÇÿeejCÙeKeC[-yeÇÿeesòej-KeC[™hesCe
(A) efMeJehegjeCeced (B) heodcehegjeCeced efJeYeeieÉÙeb keâefmceved hegjeCes Jele&les -UGC 73 Jn -2017
(C) yeÇÿeeC[hegjeCeced (D) mkeâvohegjeCeced
(A) yeÇÿehegjeCes (B) yeÇÿeeC[hegjeCes
mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme – GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 177
(C) mkeâvohegjeCes (D) ceeke&âC[sÙehegjeCes
121. hegjeCes ue#eCes Sleled ve DevleYe&Jeefle– K-SET–2014
(A) meie&: (B) Øeeflemeie&: œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰-154-157
(C) JebMe: (D) pevceevlejeefCe 128. MeekeâÉerhesMJejesÓefmle - UGC 73 D -2013
œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 174 (A) cesOeeefleefLe: (B) Åegefleceeved
122. DeevOeÇØeosMeerÙeje%eeb JebMeeJeueer keâeqmceved hegjeCes Jee|Celee– (C) nJÙe: (D) Jeheg<ceeved
RPSC SET–2013-14
(A) celmÙehegjeCes (B) ceeke&âC[sÙehegjeCes
œeesle–ßeerceodYeeieJeled (5.1.33), hespe–580-581
(C) JeecevehegjeCes (D) efJe<CeghegjeCes 129. Jeefme‰mÙe Øeheew$eesefmle - UGC 73 S -2013

mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, he=‰- 97 (A) MegkeâosJe: (B) hejeMej:
123. celmÙehegjeCeesòesâ<eg efoJÙeeJeleejs<eg keâes ve ieCÙeles - (C) JÙeeme: (D) MeebMeheeÙeve:
UGC 73 Jn -2017
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 62-63
(A) veejeÙeCe: (B) vejefmebn:
(C) Jeeceve: (D) yegæ: 130. ‘yeÇÿeyevOet’ FlÙemÙeeLeexÓefmle - UGC 73 J -2012

œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 173 (A) peeeflecee$eyeÇeÿeeCeer (B) JÙeefYeÛeeefjCeer


124. hegjeCeue#eCes mebmLee Jele&les - UGC 73 Jn -2017 (C) efJeOeJee (D) jpemJeuee
(A) meie&: (B) Øeeflemeie&: œeesle–YeeieJelecenehegjeCe (1.7) KeC[-1– ieerleeØesme, he=‰- 112
(C) JebMe: (D) cevJevlejeefCe
131. ÉeoMemkeâvOemebJeefueleb cenehegjeCeb efkeâced? CVVET -2017
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 126
(A) YeefJe<ÙehegjeCeced (B) JeeÙeghegjeCeced
125. ‘Jevepeew Jevepeew KeJe&:’- De$e ØeLece JevepeMeyosve keâew
ie=¢esles - UGC 73 Jn -2017 (C) YeeieJelehegjeCeced (D) efJe<CeghegjeCeced
(A) celmÙekeâÛÚheew (B) keâÛÚheJeeceveew mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme–keâefheueosJe efÉJesoer, hespe-97
(C) ßeerjeceßeerke=â<Ceew (D) ßeerke=â<Ceyegæew 132. GhehegjeCes<eg Devleie&leceefmle - CVVET -2017
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 175 (A) ceeke&âC[sÙehegjeCeced (B) veejohegjeCeced
126. JeecevehegjeCeefoMee YeeieJelemÙe hegjeCemÙe JewefMe„dÙes<eg keâes
(C) ieCesMehegjeCeced (D) yeÇÿeeC[hegjeCeced
efJeÅeles– UGC 73 Jn -2017
(A) jeJeCeJeOe: (B) yekeâemegjJeOe: œeesle–mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMebkeâj Mecee& `$e+ef<e', hespe-177
(C) kebâmeJeOe: (D) Je=$eJeOe:
œeesle–hegjeCeefJeceMe& – yeueosJe GheeOÙeeÙe, he=‰- 676

120. (C) 121. (D) 122. (A) 123. (D) 124. (B) 125. (A) 126. (D) 127. (C) 128. (A) 129. (C)
130. (A) 131. (C) 132. (C)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 566

14 keâewefšueerÙe – DeLe&Meem$e
1. keâewefšuÙe uesKekeâ Les? BPSC–2007 keâewefšuÙe veecvee JÙeJeùÙeles-RPSC «es[ II (TGT)–2010
8.
(A) jepelejbefieCeer keâs (B) keâeocyejer keâs (A) Ûevõieghle: (B) vevojepe:
(C) DeLe&Meem$e kesâ (D) De„eOÙeeÙeer kesâ (C) ÛeCekeâ: (D) ÛeeCekeäÙe:
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, Yet. he=‰- 19
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, Yet. he=‰- 65
2. keâewefšuÙemÙe Dehejveece efkeâced? RPSC SET–2013-14 9. DeLe&Meem$es efJeÅeemecegösMe: kegâ$e Jele&les? K-SET–2014
(A) Ûevõieghle: (B) mecegõieghle: (A) efJeveÙeeefOekeâeefjkesâ (B) ÙeesieJe=òes
(C) ÛeeCekeäÙe: (D) Jeeuceerefkeâ: (C) <ee[diegCÙes (D) Oece&mLeerÙes
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, Yet. he=‰- 65
œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-08,09
3. keâewefšuÙe keâe DeLe&Meem$e efkeâleves DeefOekeâjCeeW ceW efJeYeeefpele
10. ogie&efJeefveJesMe: kegâ$e Gheefo„: - UGC 25D- 2012
nw ? BPSC–2007 (A) efJeveÙeeefOekeâeefjkesâ (B) Oece&mLeerÙes
(A) 11 (B) 12 (C) DeOÙe#eØeÛeejs (D) keâCškeâMeesOeves
(C) 14 (D) 15
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-02-03
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 07
11. FeqvõÙepeÙe: DeLe&Meem$es kegâ$e Gheefo„:? K-SET–2013
4. DeLe&Meem$emÙe ØeLeceeefOekeâjCeb Jele&les- UGC 25 S–2013
(A) efJeveÙeeefOekeâeefjkesâ (B) ÙeesieJe=òes
(A) efJeveÙeeefOekeâeefjkeâced (B) ÙeesieJe=òeced
(C) Oece&mLeerÙes (D) DeOÙe#eØeÛeejs
(C) Oece&Je=òeced (D) <ee[diegCÙeced
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee,he=‰-02
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 02
12. keâewefšuÙeeLe&Meem$eevegmeejsCe DeevJeer#ekeâer efJeÅee Deeqmle–
5. DeLe&Meem$emÙe efÉleerÙeeefOekeâjCeb Jele&les? UGC 25 J–2012 K-SET–2014
(A) efJeveÙeeefOekeâeefjkeâced (B) Oece&mLeerÙeced (A) meebKÙeb Ùeesiees ueeskeâeÙeleb Ûe (B) OeceeaOeceez
(C) DeOÙe#eØeÛeej: (D) keâCškeâMeesOeveced (C) DeLee&veLeez (D) megMeemeveced
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 03 œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 8
6. DeLe&Meem$emÙe le=leerÙeeefOekeâjCeb Jele&les-UGC 25 J–2012 13. keâewefšuÙeeLe&Meem$eevegmeejsCe keâerÂMees oC[: meJee&efOekeâ:
(A) efJeveÙeeefOekeâeefjkeâced (B) DeOÙe#eØeÛeej: ØepeecegodJespeÙeefle? K-SET–2014
(C) ÙeesieJe=òeced (D) Oece&mLeerÙeced (A) ÙeLeen&oC[: (B) ce=ogoC[:
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 03 (C) hee<eeCeoC[: (D) leer#CeoC[:
7. DeLe&Meem$emÙe ÛelegLee&efOekeâjCeb Jele&les - œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.3)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 12
UGC 25 J–2014 14. DeceelÙehejer#eesheeÙes<eg veeefmle - UGC 25 D–2014
(A) keâCškeâMeesOeveced (B) <ee[diegCÙeced
(A) OeceexheOee (B) DeLeexheOee
(C) Oece&mLeerÙeced (D) efJeveÙeeefOekeâeefjkeâced
(C) keâeceesheOee (D) cees#eesheOee
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 04 œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.5.9)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 25-26
1. (C) 2. (C) 3. (D) 4. (A) 5. (C) 6. (D) 7. (A) 8. (D) 9. (A) 10. (C)
11. (A) 12. (A) 13. (D) 14. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâewefšueerÙe - DeLe&Meem$e 567
15. keâefle Dee{keâes YeJesod õesCe: – MH SET–2016 22. meceÙeeÛeeefjkebâ kegâ$eesheefo<šceLe&Meem$es? UGC 25 S–2013
(A) Ûelegje{keâe: (B) Éew Dee{keâex (A) Oece&mLeerÙes (B) keâCškeâMeesOeves
(C) heÃee{keâe: (D) <ešd Dee{keâe: (C) DeOÙe#eØeÛeejs (D) ÙeesieJe=òes
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&Meem$e (2.35.19)-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe–178 œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (5.93.5)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-428
16. oeÙeYeeie ceW ßes<" Yeeie keâe DeefOekeâejer heg$e neslee nw - 23. keâewefšuÙesv e Ùees iet{heg®<es<eg ve efv eefo&<š: -
UGC 73 J–2006 UGC 25 D–2013
(A) keâefve<" (B) oòekeâ (A) keâeefce&keâ: (B) keâeheefškeâ:

(C) ceOÙece (D) pÙes‰ (C) leeheme: (D) jmeo:

œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (3.62.6)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 279 keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.6.10)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-29-32
24. meefvOekeâce& kegâ$eesheefo<šced ? UGC 25 J–2014
17. heg$eeW ceW keâewve ßes<" neslee nw ? UGC 73 J–2007
(A) Oece&mLeerÙes (B) DeOÙe#eØeÛeejs
(A) oòekeâ (B) ke=âef$ece
(C) ÙeesieJe=òes (D) <ee[diegCÙes
(C) DeheefJeæ (D) Deewjme
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 05
œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (4.63.7)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 282
25. keâ: Skeâ: mebmLeeieghleÛejes veeefmle ? HE–2015
18. DeceelÙeeslheefòe: kegâ$e Gheefo<še ? UGC 25 J–2012
(A) keâeheefškeâ: (B) leer#Ce:
(A) keâCškeâMeesOeves (B) Oece&mLeerÙes
(C) ie=nheefle: (D) GoeefmLele:
(C) <ee[diegCÙes (D) efJeveÙeeefOekeâeefjkesâ
œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.6.10)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-29,32
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 02
26. keâewefšuÙe kesâ ‘DeLe&Meem$e’ ceW efkeâme henuet hej ØekeâeMe
19. oC[veerles: Dehejb veece efkeâced? RPSC SET–2013-14 [euee ieÙee nw ? BPSC–2002
(A) DeeÙegJexo: (B) leke&âMeem$eced (A) DeeefLe&keâ peerJeve (B) jepeveereflekeâ veerefleÙeeB
(C) pewefceveerÙeceerceebmeeMeem$eced (D) keâeweš
f ueerÙe-DeLe&Meem$eced (C) Oeeefce&keâ peerJeve (D) meeceeefpekeâ peerJeve
œeesle–mebmkeâ=le meeefnlÙe keâe Fefleneme–GceeMe¿j Mecee& ‘$e+ef<e’, he=‰- 610 œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe – JeeÛemheefle iewjesuee, Yet. he=‰- 63
20. DeceelÙeeveeb MeewÛeeMeewÛe%eeveeLeË keâewefšuÙesve GheOeemeg Ùee 27. DeceelÙehejer#eeÙee: keâefleefJeOe: GheeÙe: ?
ve efveefo&<še ? UGC 25 J–2013 UGC 25 D–2014
(A) keâeceesheOee (B) DeLeexheOee (A) efÉefJeOe: (B) ef$eefJeOe:
(C) cees#eesheOee (D) OeceexheOee (C) ÛelegefJe&Oe: (D) he_ÛeefJeOe:
œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.5.9)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 25,26 œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.5.9)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 25,26
21. ceefv$eheefj<eob ÉeoMeeceelÙeevkegâJeealed Fefle keâmÙe ceevÙelee? 28. DeOeesefueefKeles<eg keâes iet{heg®<ees ve YeJeefle ?
UGC 25 J–2013 UGC 25 D–2014
(A) yeen&mhelÙeeveeced (B) keâewefšuÙemÙe (A) cev$eer (B) me$eer
(C) DeewMevemeeced (D) ceeveJeeveeced (C) leer#Ce: (D) jmeo:

œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.10.14)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-47 œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.6.10)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰-29

15. (A) 16. (D) 17. (D) 18. (D) 19. (D) 20. (C) 21. (D) 22. (D) 23. (A) 24. (D)
25. (B) 26. (B) 27. (C) 28. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 568
29. (i) keâewefšuÙeevegmeejb efJeÅee: meefvle? 35. DeLe&Meem$eeled eEkeâ yeueJeled– MH SET–2013
(ii) DeLe&Meem$ekeâejceles efJeÅee keâefle efJeOee ? (A) vÙeeÙeMeem$eced (B) JesoevleMeem$eced
UGC 25 J–2015, K-SET–2013
(C) ceerceebmeeMeem$eced (D) Oece&Meem$eced
(A) efÉefJeOee (B) ef$eefJeOee
(C) ÛelegefJe&Oee (D) he_ÛeefJeOee œeesle–Ùee%eJeukeäÙemce=efle (2/21)–GcesMeÛevõ heeC[sÙe, he=‰- 183
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 08 36. De#ehešueeOÙe#emÙe keâeÙe&ceemeerled? DU Ph. D–2016
30. DeLe&Meem$ele: efjòebâ mLeeveb hetjÙele - UGC 25 J–2015 (A) DeeÙeJÙeÙeefJeJejCemÙe j#eCeced (B) Åetlekeâjmeb«enCeced
‘‘ke=âef<eheeMegheeuÙes JeeefCepÙee Ûe .............~’’ (C) Åetle›eâer[eÙeeb ceeOÙemLeb (D) DeeÙeJÙeÙeefJelejCeced
(A) Jeelee& (B) DeevJeer#ekeâer œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&Meem$eced (2.7.33)-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe - 103
(C) $eÙeer (D) oC[veerefle:
37 veerefleefJe<eÙekeâ«evLemÙe keâlee&– K-SET–2014
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.3)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 12
(A) meesceosJemetefj: (B) Meg›eâeÛeeÙe&:
31. DeLe&Meem$es DeevJeer#ekeâer$eÙeerJeelee&veeb Ùeesie#escemeeOevees
(C) cecceš: (D) DeevevoJeOe&ve:
YeJeefle– UGC 25 D–2015
(A) meece (B) oece œeesle–Meg›eâveerefleŠ (Yeeie-1)–peieoerMeÛevõ efceße, he=‰- Yet0,03
(C) Yeso (D) oC[ 38. keâewefšuÙesve mesveeÙee: ßesCÙe: keâefleOee GequueefKelee: –
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.3)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 12 K-SET–2014
32. keâewefšuÙeevegmeejb $eÙeer kesâ mebJejCecee$eb cevÙevles? (A) De„ (B) mehle
UGC 25 J–2016 (C) veJe (D) Ûeleœe:
(A) ceevemee: (B) ceeveJee:
keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (9.137-139.2) – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 599
(C) yeen&mhelÙee: (D) DeewMevemee:
39. DeOeesefueefKeles<eg ›eâce: kegâ$e heeefuele:? K-SET–2014
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.1)–JeeÛemheefle iewjesuee,he=‰- 08
33. keâewefšuÙeevegmeejb ceeveJee: keâeb efJeÅeeb he=Lekedâ ve cevÙevles? (A) meeqvOe:, Ùeeveced, Deemeveced, mebßeÙe:
UGC 25 J–2016 (B) Ùeeveced, meeqvOe:, efJe«en:, mebßeÙe:
(A) DeevJeer#ekeâerced (B) $eÙeerced (C) meeqvOe:, efJe«en:, Ùeeveb, Deemeveced
(C) Jeelee&ced (D) oC[veerefleced
(D) Deemeveb, meeqvOe:, efJe«en:, Ùeeveced
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 08
keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (7.98-99.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 453
34. keâewefšuÙesve efJeOes: ÛelJeej: ÛejCee: mJeerke=âlee:–
DU Ph. D–2016 40. DeLe&Meem$eevegmeejced DeOemleves<eg eEkeâ Jeekeähee®<Ùeb ve YeJeefle–
(A) Oece&:, JÙeJenej:, Ûeefj$eb, jepeMeemeveMÛe K-SET–2013

(B) Oece&:, JÙeJenej:, Ûeefj$eb, JeefCe*dceC[ueMÛe (A) DeMueerueced (B) efve‰gjced


(C) Oece&:, JÙeJenej:, mebÙece:, jepeMeemeveMÛe (C) leerJeÇced (D) eqmveiOeced
(D) Oece&:, keâesMe:, JÙeJenej:, jepeMeemeveMÛe œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒeced - JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-331
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (3.57.1)-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe-259
29. (C) 30. (A) 31. (D) 32. (C) 33. (A) 34. (A) 35. (D) 36. (A) 37. (B) 38. (B)
39. (C) 40. (D)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 keâewefšueerÙe - DeLe&Meem$e 569
41. DeOeesefueefKeles<eg ÛeeCekeäÙeceles keâ: otle: ve YeJeefle– 47. keâewefšueerÙeeLe&Meem$es ‘DeLe&’ MeyomÙe keâesÓLe&:?
K-SET–2013 GJ SET–2013
(A) efveme=„eLe&: (B) heefjefceleeLe&:
(A) Oeveced (B) OeevÙeced
(C) Meemevenj: (D) DeefYemeeefjkeâe
(C) efnjCÙeced (D) ceveg<ÙeJeleer Yetefce:
keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.11.15) – JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 49
42. DeLe&Meem$es GodOe=leb `efhele=hewleeceneveceelÙeeved kegâJeeale' Fefle keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (15.180.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 765
celeb keâmÙe? UGC 25 J–2016 48. DeLe&Meem$eevegmeejsCe Jeelee& MeyomÙeeLe&: keâ: -GJ SET–2013
(A) keâewCeheovlemÙe (B) JeeleJÙeeOes: (A) FefleJe=òeb (B) mebJeeo:
(C) yeengovleerheg$emÙe (D) keâewefšuÙemÙe (C) ke=âef<e:, heMegheeueveb, JeeefCepÙeced (D) DeevJeer#ekeâer
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.3.7)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 21
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.3)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 12
43. DeLe&Meem$es GodOe=leb `meneOÙeeefÙeveesÓceelÙeevkegâJeeale' Fefle
celeb keâmÙe? UGC 25 J–2016
49. keâewefšuÙeeLe&Meem$eesuuesKeevegmeejb S<eg keâ: keâesheeled efJeveveeMe
(A) efJeMeeuee#emÙe (B) YeejÉepemÙe Fefle GefuueefKele:? UGC 25 Jn - 2017

(C) hejeMejmÙe (D) efheMegvemÙe (A) Depeefyevog: (B) jeJeCe:


œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.3.7)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 20 (C) keâjeue: (D) pevecespeÙe:
44. DeceelÙeeveeb MeewÛeeMeewÛe%eeveb keâLeb %eeleJÙeefceefle keâewefšuÙe: œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.3.5)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 16
DeefYeØewefle? K-SET–2015
50. keâewefšueerÙeeLe&Meem$es meJe&efJeÅeeveeb Øeoerhe: meJe&keâce&Ceeced
(A) GheOeeefYe: (B) efJeÅeeefYe:
GheeÙe: meJe&Oecee&Ceeb Ûe DeeßeÙe: keâe efJeÅee Øeeskeälee?
(C) MeeqkeäleefYe: (D) yegefæefYe:
UGC 25 Jn - 2017
œeesle–keâewešf ueerÙe DeLe&MeeŒe (1.5.9)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 25-28
(A) DeevJeer#ekeâer (B) $eÙeer
45. ``$eÙÙee efn jef#elees ueeskeâ: Øemeeroefle ve meeroefle''– Fefle
keâmÙeeefYeØeeÙe:? K-SET–2015 (C) Jeelee& (D) oC[veerefle:
(A) YeejÉepemÙe (B) Ùee%eJeukeäÙemÙe œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.1)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 09
(C) yeesOeeÙevemÙe (D) keâewefšuÙemÙe 51. keâewefšueerÙeeLe&Meem$es Sleled JewMÙemÙe mJeOeceex ve YeJeefle-
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.2)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 11 UGC 25 Jn - 2017
46. keâewefšuÙeevegmeejb keâ: cev$eb ßeeslegb ve Den&efle–K-SET–2013 (A) Ùeepeveced (B) oeveced
(A) DeßegleMeem$eeLe&: (B) Deßeesef$eÙe:
(C) DeOÙeÙeveced (D) Ùepeveced
(C) jepeveerleew DekegâMeue: (D) Oece&nerve:
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&MeeŒe (1.1.2)–JeeÛemheefle iewjesuee, he=‰- 10
œeesle–keâewefšueerÙe DeLe&Meem$e (1.10.14)-JeeÛemheefle iewjesuee, hespe–48

mebmke=âle keâer meYeer ØeefleÙeesieer hejer#eeDeeW nsleg


meJe&ßes‰ veesšdme SJeb hegmlekeWâ Iej hej ner Øeehle keâjW
cees. 8004545095, 8004545096
41. (D) 42. (A) 43. (B) 44. (A) 45. (D) 46. (A) 47. (D) 48. (C) 49. (D) 50. (A)
51. (A)
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 570

mevoYe& «evLe-metÛeer
1. DeefivehegjeCe- leeefjCeerMe Pee, efnvoer meeefnlÙe meccesueve, 18. keâeocyejerkeâLeecegKe-peÙebMekeâj ueeue ef$ehee"er- ÛeewKecyee
ØeÙeeie–2007 ke=â<Ceoeme Dekeâeoceer, JeejeCemeer–2000
2. DeLe&meb«en- oÙeeMebkeâj MeeŒeer, ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, 19. keâeocyejerkeâLeecegKe- leeefjCeerMe Pee- jeceveejeÙeCe ueeue
JeejeCemeer-2008 De®Ce kegâceej, Fueeneyeeo–2014
3. DeLe&meb«en- JeeÛemheefle GheeOÙeeÙe, ÛeewKecYee Deesejf ÙevšeefueÙee, 20. keâeocyejerkeâLeecegKe- jepesvõ efceße- De#eÙeJeš ØekeâeMeve,
efouueer–2014 Fueeneyeeo-2015
4. DeLe&meb«en- keâecesÕejveeLe efceße- ÛeewKecyee megjYeejleer ØekeâeMeve, 21. keâeocyejerkeâLeecegKe- meceerj Mecee&-ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
JeejeCemeer-2014 JeejeCemeer-2008
5. DeLe&meb«en- jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj-ÛeewKecyee mebmke=âle 22. keâeocyejer ceneÕesleeJe=òeevle-ØeÅegcve heeC[sÙe- ÛeewKecyee
mebmLeeve, JeejeCemeer-2009 efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2015
6. DeLe&meb«en-melÙeØekeâeMe Mecee&- meeefnlÙe YeC[ej, cesj"-2010 23. keâeocyejer ceneÕesleeJe=òeevle- jepeosJe efceße- ÛeewKecyee
7. Deuebkeâej SJeb Úvo- meceerj DeeÛeeÙe&-ØeeÛÙe YeejleerÙe mebmLeeve, megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2014
ieesjKehegj-1996 24. keâeJÙeØekeâeMe- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej-%eeveceC[ue efueefcešs[,
8. DeeiecejnmÙe- megOeekeâj ceeueJeerÙe, ÛeewKecyee mebmke=âle meerjerpe
JeejeCemeer-2014-2016
Deeefheâme, JeejeCemeer-2013
25. keâeJÙeceerceebmee- ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, ÛeewKecyee megjYeejleer,
9. DeefYe%eeveMeekegâvleueced - keâefheueosJe efÉJesoer- jeceveejeÙeCe
JeejeCemeer-2009
ueeue efJepeÙe kegâceej, Fueeneyeeo-2014
26. keâeJÙeceerceebmee- iebieemeeiej jeÙe- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-
10. DeeweÛf elÙe efJeÛeej ÛeÛee&- ›epeceesnve Pee- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
2013
JeejeCemeer-2013
27. keâeJÙeØekeâeMe- heejmeveeLe efÉJesoer, efJeveeso hegmlekeâ ceefvoj,
11. GòejjeceÛeefjleced- keâefheueosJe efÉJesoer- jeceveejeÙeCe ueeue
Deeieje-1986
efJepeÙe kegâceej, Fueeneyeeo-2015
28. keâeJÙeØekeâeMe- meerleejece oesleesefueÙee-nbmee ØekeâeMeve, peÙehegj-
12. GòejjeceÛeefjleced- jece DeJeOe heeC[sÙe, efJeÕeefJeÅeeueÙe
ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2012 2016
13. GòejjeceÛeefjleced - efMeJeyeeuekeâ efÉJesoer, nbmee ØekeâeMeve, 29. keâeJÙeØekeâeMe- ßeerefveJeeme MeeŒeer- meeefnlÙe YeC[ej, cesj"-
peÙehegj-2011 1960
14. $e+keämetòeâmeb«en-nefjoòe MeeŒeer- meeefnlÙe YeC[ej, cesj" 30. keâeJÙeeuebkeâej- osJesvõveeLe Mecee&-efyenej je°^Yee<ee heefj<eod
15. $e+legmebnej-meerleejece ÛelegJexoer hešvee, efJe0meb0 2042
16. keâCe&Yeejced-jecepeer efceße- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer- 31. keâeJÙeeuebkeâejmet$e- njieesefJevo efceße- ÛeewKecyee megjYeejleer
2012 ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2016
17. keâefJepe&Ùeefle Jeeuceerefkeâ:- Deevevokegâceej ßeerJeemleJe, 32. keâeefjkeâeJeueer- ueeskeâceefCe oeneue-ÛeewKecyee megjYeejleer,
GòejØeosMe-mebmke=âle mebmLeeve, ueKeveT 2000 JeejeCemeer-2012
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mevoYe& «evLe-metÛeer 571
33. keâeefueoeme «evLeeJeueer- yeÇÿeevevoMeeŒeer-ÛeewKecyee megjYeejleer, 51. ÚvoesÓue¿ej ceppet<ee- ue#ceerkeâevle oeref#ele, veejeÙeCe
JeejeCemeer-2014 heefyueefMebie neGme, Fueeneyeeo-2003
34. efkeâjeleepeg&veerÙeced - jepesvõ efceße, De#eÙeJeš ØekeâeMeve, 52. Úvo:ØeJeseMf ekeâe-%eevesvõmeehekeâesše-Øecee-ØekeâeMeve, JeejeCemeer–
Fueeneyeeo–2003-2013 2014
35. efkeâjeleepeg&veerÙeced - jecemesJekeâ ogyes- Meejoehegmlekeâ YeC[ej, 53. peelekeâceeuee- peieoerMeÛevõ efceße, ÛeewKecyee megjYeejleer,
Fueeneyeeo-2010 JeejeCemeer–2006
36. efkeâjeleepeg&veerÙeced - ßeerefveJeeme MeeŒeer-YeejleerÙe efJeÅeeØekeâeMeve, 54. pewveoMe&vemeej- vejsvõkegâceej Mecee&-nbmee ØekeâeMeve, peÙehegj-
JeejeCemeer-2013 2008, 2011
37. kegâceejmecYeJe- jepesÕejMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj-mebmke=âleYeJeve, 55. leke&âmeb«en- jekesâMe MeeŒeer- ÛeewKecyee mebmke=âle Øeefle‰eve,
JeejeCemeer-meb-2057, efouueer-2011
38. kegâceejmecYeJe- Jescheefš kegâšgcyeMeeŒeer- jeef°Ù^ e mebmke=âle mebmLeeve, 56. leke&âmeb«en- Dee]ÅeeØemeeo efceße-De#eÙeJeš ØekeâeMeve, Fueeneyeeo-
veF& efouueer-2005 2005-2013
39. kegâceejmecYeJe- megOeekeâj ceeueJeerÙe-ÛeewKecyee ke=â<Ceoeme 57. leke&âmeb«eÇn- oÙeevevo Yeeie&Je
Dekeâeoceer, JeejeCemeer, 2014 58. leke&âmeb«en- ke=â<CeJeuueYeeÛeeÙe&-JÙeeme ØekeâeMeve, JeejeCemeer
40. kegâce&hegjeCe- efMeJepeerle eEmen - ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer, 59. leke&âmeb«en- kesâoejveeLe ef$ehee"er, ceesleerueeue yeveejmeer oeme,
2009 efouueer-2004
41. kegâJeueÙeevevo- YeesueeMebkeâj JÙeeme - ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, 60. leke&âmeb«en- ieesefJevoeÛeeÙe&- ÛeewKecyee megjYeejleer, JeejeCemeer,
JeejeCemeer-2013 2012
42. keâewefšueerÙe DeLe&Meem$e- JeeÛemheefle iewjesuee- ÛeewKecyee 61. leke&âmeb«en- jekesâMe MeeŒeer- ÛeewKecyee mebmke=âle Øeefle‰eve,
efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2013 efouueer-2011
43. ie®[hegjeCe- ieerleeØesme, ieesjKehegj-efJe0meb0 2073 62. leke&âmeb«en- jeceYepeve Mecee& JeelmÙeeÙeve-ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
44. ieerleieesefJevo- jeceÛevõ Jecee& MeeŒeer- ØeYeele ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2013
efouueer-2008 63. leke&âmeb«en- efMeJeMebkeâj ieghle-efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, JeejeCemeer-
45. ieerlee- ßeer ØeYegheeo- YeefòeâJesoevle yegkeâš^mš, cegcyeF&-1990 2012
46. ieewleceOece&met$e- ØeceesoJeOe&ve keâeweCf [vvÙeeÙeve-ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve 64. leke&âYee<ee- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej-ÛeewKecyee mebmke=âle YeJeve, JeejeCemeer
JeejeCemeer 2015 -2017
47. Ûevõe}eskeâ- ke=â<CeceefCe ef$ehee"er, ÛeewKecyee megjYeejleer, JeejeCemeer, 65. leke&âYee<ee- iepeeveve MeeŒeer cegmeueieeBJekeâj- ÛeewKecyee megjYeejleer,
2012 JeejeCemeer–2013, 2015
48. ÛeeCekeäÙeveerefle- heer0Sce0 heefyuekesâMevme, veF& efouueer- 66. leke&âYee<ee- yeõerveeLe Megkeäue- ceesleerueeue yeveejmeeroeme, efouueer-
2014 2010
49. ÛeeJee&keâ oMe&ve- Deevevo Pee, GòejØeosMe- efnvoer mebmLeeve, 67. leke&âYee<ee- megjvs õosJe MeeŒeer ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-
ueKeveT–2005, 2013 2015
50. ÚvoesÓue¿ejmeewjYeced- jepesvõefceße- De#eÙeJeš ØekeâeMeve, 68. lev$eeieceerÙe %eevekeâesMe-ÛevõMesKej efMeJeeÛeeÙe&-MewJeYeejleer
Fueeneyeeo-2011 MeesOe Øeefle‰eveced, JeejeCemeer-2008
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 572
69. lev$emeej- hejcenbme efceße- ÛeewKecyee megjYeejleer, JeejeCemeer, 87. veerefleMelekeâced - ieesheeue Mecee&-nbmee ØekeâeMeve, peÙehegj-
2017 2012
70. oMe™hekeâ- kesâMeJejeJe cegmeueieeBJekeâj- ÛeewKecyee mebmke=âle 88. veerefleMelekeâced - leeefjCeerMe Pee- jeceveejeÙeCe ueeue SC[
YeJeve, JeejeCemeer meb0- 2016 keâcheveer, Fueeneyeeo-2013
71. oMe™hekeâ- yewpeveeLe heeC[sÙe-ceesleerueeue yeveejmeeroeme, 89. veerefleMelekeâced - jekesâMe MeeŒeer- heefjceue heefyuekesâMevme, veF&
JeejeCemeer-2004 efouueer
72. oMe™hekeâ- jceeMebkeâj ef$ehee"er- efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, 90. veerefleMelekeâced - jepesÕej Øemeeo efceße- De#eÙeJeš ØekeâeMeve,
JeejeCemeer-2011 Fueeneyeeo-2012
73. oMe™hekeâ- ueeskeâceefCe oeneue- ÛeewKecyee Decej Yeejleer, 91. vew<eOeerÙeÛeefjleced - osJeef<e& mevee{dÙe MeeŒeer-ÛeewKecyee ke=â<Ceoeme-
JeejeCemeer--1987 Dekeâeoceer, JeejeCemeer-2010
74. oMe™hekeâ-ßeerevf eJeeme MeeŒeer- meeefnlÙe YeC[ej, cesj"-2015 92. vew<eOeerÙeÛeefjleced-osJeveejeÙeCe efceße- meeefnlÙe YeC[ej, cesj"
93. vew<eOeerÙeÛeefjleced - yeõerveeLe ceeueJeerÙe- jeceveejeÙeCe ueeue
75. oMekegâceejÛeefjleced - efJeÕeveeLe Pee- ceesleerueeue yeveejmeer
De®Ce kegâceej, Fueeneyeeo–2016
oeme, JeejeCemeer- 2015
94. vew<eOeerÙeÛeefjleced - megjsvõosJe MeeŒeer- ÛeewKecyee heefyueMeme&,
76. ogiee&mehleMeleer- ieerleeØesme, ieesjKehegj, meb0-2073
JeejeCemeer-1999
77. Oece&efmevOeg- jefJeoòe MeeŒeer- ÛeewKecyee mebmke=âle Øeefle‰eve,
95. vÙeeÙeoMe&ve- {gefC{jepe MeeŒeer- ÛeewKecyee mebmke=âle YeJeve,
efouueer-2015
JeejeCemeer meb.- 2071
78. OJevÙeeueeskeâ- DeeÛeeÙe& efJeÕesÕej-%eeveceC[ue efueefcešs[, 96. vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer- (mechetCe& KeC[)- iepeeveve MeeŒeer
JeejeCemeer-2010 cegmeueieeBJekeâj-ÛeewKecyee megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2014
79. OJevÙeeueeskeâ-ÛeefC[keâe Øemeeo Megkeäue- efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, 97. vÙeeÙeefmeæevlecegòeâeJeueer- cenevevo Pee- ÛeewKecyee mebmke=âle
JeejeCemeer - 2014 YeJeve, JeejeCemeer-meb-2066
80. veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe- YeejleerÙe efJeÅee mebmLeeve, JeejeCemeer- 98. heele_peueÙeesieoMe&ve - megjsMeÛevõ ßeerJeemleJe- ÛeewKecyee
2011 megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2012
81. veueÛechet- OegjvOej heeC[sÙe- YeejleerÙe efJeÅee mebmLeeve, JeejeCemeer- 99. Øeefleceeveeškeâ- Oejevevo MeeŒeer- ceesleerueeue yeveejmeeroeme
2011 efouueer- 2003
82. veešŸeMeem$e - yeeyetueeue Megkeäue MeeŒeer- ÛeewKecyee mebmke=âle- 100. ØeeÛeerve YeejleerÙe mebmke=âefle - Jeerjsvõ kegâceej efmebn-
mebmLeeve, JeejeCemeer-meb0 2065 De#eÙeJeš ØekeâeMeve, Fueeneyeeo-2011
83. veešŸeMeem$e- yeÇpeceesnve ÛelegJexoer-efJeÅeeefveefOe ØekeâeMeve, efouueer- 101. ØeeÛeerve Yeejle kesâ ØecegKe DeefYeuesKe (Yeeie-1)-
2014 hejcesÕejer ueeue ieghle–2014
84. veešŸeMeem$e- LeevesMeÛevõ GØesleer- heefjceue heefyuekesâMeve, 102. ØeeÛeerve Yeejle kesâ ØecegKe DeefYeuesKe (Yeeie-2)- hejcesÕejer
efouueer-2012 ueeue ieghle, efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2013
85. efvelÙekeâce& hetpeeØekeâeMe- ueeue efyenejer efceße- ieerleeØesme, 103 ØeeÛeerve YeejleerÙe Fefleneme- meewjYe Ûeewyes, ÙetefveJeme&ue
ieesjKehegj meb0 2073 yegkeâ, Fueeneyeeo-2016
86. efveCe&ÙeefmevOeg- ›epejlve YeóeÛeeÙe&- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, 104. yegæÛeefjleced - jeceÛevõ oeme MeeŒeer- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
JeejeCemeer-2014 JeejeCemeer-2014
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mevoYe& «evLe-metÛeer 573
105. ye=nppeelekeâced - kesâoejoòe peesMeer-ceesleerueeue- yeveejmeeroeme, 122. YeejleerÙe oMe&ve keâer ™hejsKee- njsvõ Øemeeo efmevne-
JeejeCemeer- 2016 ceesleerueeue yeveejmeeroeme, efouueer-1995, 2012
106. ye=næelegkegâmegceekeâj- njskeâevle efceße- ÛeewKecyee mebmke=âle 123. YeejleerÙe oMe&ve- ßeerkeâevle heeC[sÙe, meeefnlÙe YeC[ej,
Øeefle‰eve, efouueer- 2014 cesj"–2012
107. yeewæoMe&ve-ceerceebmee- yeueosJe GheeOÙeeÙe-ÛeewKecyee 124. YeejleerÙeMeem$e SJeb Meem$ekeâej-efieefjpeeMebkeâj MeeŒeer /
efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2014 ce=oguee ef$ehee"er-ÛeewKecyee mebmke=âle YeJeve, JeejeCemeer meb-2072
108. yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - mJeeceer melÙeevevo mejmJeleer, 125. YeejleerÙe mebieerle keâe Fefleneme- MejÛÛevõ ßeerOej hejebpehes,
ÛeewKecyee mebmke=âle Øeefle‰eve, JeejeCemeer-2013 ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2010
109. yeÇÿemet$eMee¿jYee<Ùeced - nvegceeveoeme peer <ešdMeeŒeer- 126. YeejleerÙe mebmke=âefle-oerhekeâ kegâceej- ÛeewKecyee megjYeejleer
ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2010 ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2014
110. Yele=&nefjMelekeâced - mJeeceer peieoerÕejevevo mejmJeleer-megyeesOe 127. YeemeveeškeâÛe›eâced- jeceÛevõ efceße / yeueosJe GheeOÙeeÙe-
heefyuekesâMevme, efouueer-2014 ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2002
111. YeefJe<ÙecenehegjeCe- yeeyetjece GheeOÙeeÙe- efnvoer meeefnlÙe 128. Yee<eeefJe%eeve SJeb Yee<eeMeem$e- keâefheueosJe efÉJesoer-
meccesueve, ØeÙeeie-2003 efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2012
112. YeeieJele cenehegjeCe-ieerleeØesme, ieesjKehegj- meb0 -2068 129. Yee<eeefJe%eeve- keâCe&efmebn-meeefnlÙe YeC[ej, cesj"-2015
113. YeejleerÙe keâeJÙeMeem$e keâe Fefleneme- jepeJebMe meneÙe 130. celmÙehegjeCe- keâeueerÛejCe ieewÌ[- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
‘nerje’- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer, 2007 JeejeCemeer-2015
114. YeejleerÙe oMe&ve- GcesMe efceße- GòejØeosMe efnvoer mebmLeeve, 131. cev$ejnmÙe- veejeÙeCe oòe ßeerceeueer-hegmlekeâ cenue, efouueer
ueKeveT- 2003 132. ceneYeejle- ieerleeØesme, ieesjKehegj- meb0 -2070
115. YeejleerÙe oMe&ve- ÛevõOej Mecee&- ceesleerueeue yeveejmeer 133. ceeueefJekeâeefiveefce$eced - jceeMebkeâj heeC[sÙe- ÛeewKecyee
oeme, efouueer-2013 megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer - 2014
116. YeejleerÙe oMe&ve- peieoerMeÛevõ efceße - ÛeewKecyee megjYeejleer, 134. cegõeje#eme- hejcesÕejoerve heeC[sÙe-ÛeewKecyee megjYeejleer
JeejeCemeer- 2015 ØekeâeMeve,JeejeCemeer-2014
117. YeejleerÙe oMe&ve- yeueosJe GheeOÙeeÙe- Meejoe ceefvoj, 135. cegõeje#eme-heg<hee ieghlee- F&mšve& yegkeâ efuebkeâme&, efouueer-2003
JeejeCemeer-2011 136. cevegmce=efle- efieefjOej ieesheeue Mecee&- ÛeewKecyee mebmke=âle
118. YeejleerÙe oMe&ve- vevoefkeâMeesj osJejepe- GòejØeosMe efnvoer Øeefle‰eve, efouueer-2014
137. cevegmce=efle- efMeJejepe DeeÛeeÙe& keâeweCf [VÙeeÙeve- ÛeewKecyee
mebmLeeve, ueKeveT - 1992-1999
efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer, 2014
119. YeejleerÙe oMe&ve- JeeÛemheefle iewjesuee- ueeskeâYeejleer ØekeâeMeve,
138. cegntle&efÛevleeceefCe - efJevOÙesÕejer Øemeeo efÉJesoer - ÛeewKecyee
Fueeneyeeo-2009
megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2014
120. YeejleerÙe oMe&ve- efMeJeMebkeâj ieghle-efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve,
139. ce=ÛÚkeâefškeâced - peieoerMeÛevõ efceße- ÛeewKecyee megjYeejleer
JeejeCemeer- 1999
ØekeâeMeve, JeejeCemeer -2015
121. YeejleerÙe oMe&ve- MeesYee efveiece - ceesleerueeue yeveejmeer
140. ce=ÛÚkeâefškeâced - peÙeMebkeâj ueeue ef$ehee"er - ÛeewKecyee
oeme, efouueer- 2011
ke=â<Ceoeme Dekeâeoceer, JeejeCemeer-2013
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 574
141. ce=ÛÚkeâefškeâced - jceeMebkeâj ef$ehee"er- ceesleerueeue yeveejmeer 159. efJeogjveerelf e- peieoerMJejevevo-mejmJeleer megyeesOe heeqyuekesâMevme,
oeme, JeejeCemeer-2014 efouueer-2014
142. ce=ÛÚkeâefškeâced - ßeerefveJeeme MeeŒeer- meeefnlÙe YeC[ej, 160. efJeJeskeâÛet[eceefCe- ieerleeØesme, ieesjKehegj meb0- 2069,2073
cesj" - 2010 161. Je=òejlveekeâj- OejevevoMeeŒeer-ceesleerueeue yeveejmeeroeme,
143. cesIeotleced - Deej.yeer.MeeŒeer-nbmee ØekeâeMeve, peÙehegj- 2012 efouueer–1993
144. cesIeotleced - leeefjCeerMe Pee-jeceveejeÙeCe ueeue SC[ keâcheveer, 162. JesCeermebnej- iebieemeeiej jeÙe
Fueeneyeeo-2011 163. JesCeermebnej- hejcesÕejoerve heeC[sÙe- ÛeewKecyee megjYeejleer
145. cesIeotleced - LeevesMeÛevõ GØesleer- heefjceue heefyuekesâMevme, ØekeâeMeve, JeejeCemeer- 2014
efouueer-2014 164. Jesoevlemeej- DeeÅeeØemeeo efceße- De#eÙeJeš ØekeâeMeve,
146. cesIeotleced- oÙeeMebkeâj MeeŒeer- ÛeewKecyee megjYeejleer ØekeâeMeve, Fueeneyeeo- 2011,2015
JeejeCemeer-2014 165. Jesoevlemeej- ke=â<Cekeâevle ef$ehee"er- meeefnlÙeYeC[ej, cesj"-
147. cesIeotleced- efJepesvõ kegâceej Mecee&- meeefnlÙe YeC[ej, cesj"- 2009
2014, 2016 166. Jesoevlemeej- yeõerveeLe Megkeäue- ceesleerueeue yeveejmeeroeme,
148. cesIeotleced - Mes<ejepe Mecee& ‘jsiceer’- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, efouueer-2012
JeejeCemeer- 2007 167. Jesoevlemeej- jekesâMe MeeŒeer-heefjceue heefyuekesâMeve, efouueer
149. Ùee%eJeukeäÙemce=efle- GcesMeÛevõ efceße- ÛeewKecyee mebmke=âle 2017
mebmLeeve, JeejeCemeer meb. 2070 168. Jesoevlemeej- mevleveejeÙeCe ßeerJeemleJe -megoMe&ve ØekeâeMeve,
150. Ùee%eJeukeäÙemce=efle- iebieemeeiej jeÙe- ÛeewKecyee mebmke=âle
ieeefpeÙeeyeeo-2005
mebmLeeve, efouueer-2015
169. JesoevleoMe&ve - ieerleeØesme, ieesjKehegj- meb0 2070
151. Je›eâeseòf eâpeereJf eleced -hejcesÕejoerve heeC[sÙe- ÛeewKecyee megjYeejleer
170. Jesoevle heefjYee<ee-iepeeveveMeeŒeer cegmeueieeBJekeâj- ÛeewKecyee
ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2014
efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer- 2015
152. Je›eâesefòeâpeerefJeleced - jeOesMÙeece efceße- ÛeewKecyee mebmke=âle
171. Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle- keâefheueosJe efÉJesoer,
mebmLeeve, JeejeCemeer- meb0 2068
efJeÕeefJeÅeeueÙe ØekeâeMeve, JeejeCemeer- 2010
153. Jemlegevf e‰ mebmke=âle-meeefnlÙeced - meJe&%eYet<eCe - mebmke=âleieÁe
172. Jewefokeâ meeefnlÙe keâe Fefleneme-heejmeveeLe efÉJesoer-ÛeewKecyee
ØekeâeMeve, Fueeneyeeo-2015
megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer- 2014
154. JeekeäÙeheoerÙeced - metÙe&veejeÙeCe Megkeäue-ÛeewKecyee mebmke=âle
173. Jewefokeâ meeefnlÙe Deewj mebmke=âefle-yeueosJe GheeOÙeeÙe-Meejoe
mebmLeeve, JeejeCemeer-2016
155. JeeÙeghegjeCe- efMeJepeerle efmebn- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer mebmLeeve, JeejeCemeer-2015
- 2013 174. Jewefokeâ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle-JeeÛemheefle iewjesuee- ÛeewKecyee
156. JeeuceerkeâerÙe jeceeÙeCe- ieerleeØesme, ieesjKehegj- meb0 2067 mebmke=âle Øeefle‰eve, efouueer-2016
157. JeemeJeoòee- pecegveehee"keâ- ÛeewKecyee ke=â<Ceoeme Dekeâeoceer, 175. JewjeiÙeMelekeâced - mJeeceer efJeosnelceevevo-jeceke=â<Cece",
JeejeCemeer- 2010 veeiehegj meb0 - 3000
158. efJeogjveerefle- ieg_pesÕej ÛeewOejer-ÛeewKecyee megjYeejleer, JeejeCemeer 176. jIegJebMeced - ke=â<CeceefCe ef$ehee"er- ÛeewKecyee megjYeejleer ØekeâeMeve,
2012 JeejeCemeer-2012
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mevoYe& «evLe-metÛeer 575
177. jIegJebMeced - yeueJeeve efmebn ÙeeoJe- ÛeewKecyee mebmke=âle 194. Meg›eâveerelf e- peieoerMeÛevoÇ efceße- ÛeewKecyee megjYeejleer ØekeâeMeve,
YeJeve, JeejeCemeer meb0- 2067 JeejeCemeer- 2012
178. jIegJebMeced - njieesefJevo efceße- ÛeewKecyee mebmke=âle mebmLeeve, 195. MewJeoMe&ve SJeb mhevoMeem$e- MÙeeceekeâevle efÉJesoer
JeejeCemeer-meb0 2072 196. ßeerceodYeieJeodieerlee- ieerleeØesme, ieesjKehegj meb0 -2073
179. jlveeJeueer- leeefjCeerMe Pee- jeceveejeÙeCeueeue efJepeÙe 197. ßeewleÙe%eheefjÛeÙe-JesCeerjeceMecee& ieew[- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
kegâceej, Fueeneyeeo-2013 JeejeCemeer- 1999
180. jlveeJeueer- ßeerke=â<Ce ef$ehee"er-ÛeewKecyee mebmke=âleYeJeve, JeejeCemeer 198. <ešdoMe&ve- vevoueeue-oMeesje-jCeOeerj ØekeâeMeve, nefjÉej-
meb0- 2065 2011
181. jmeiebieeOej- ceoveceesnve Pee- ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer- 199. melÙeeLe& ØekeâeMe- oÙeevevo mejmJeleer-Dee<e& meeefnlÙe ØeÛeej
2013
š^mš, efouueer 2003
182. ueefueleemenœeveecemlees$eced -osJesvõ Øemeeo ef$ehee"er, ogiee&
200. melÙeeLe&ØekeâeMe- ßeer Iet[ceue Øenueeokegâceej-DeeÙe& Oecee&Le&
hegmlekeâ YeC[ej, Fueeneyeeo
vÙeeme, efnC[ewve jepemLeeve-2015
183. uetmesvš meeceevÙe%eeve- megveerue kegâceej eEmen-uetmesvš
201. mebmke=âle hejchejeiele efJe<eÙe- Me$egIve ef$ehee"er - ÛeewKecyee
heefyuekesâMevme,hešvee 2012
megjYeejleer ØekeâeMeve, JeejeCemeer- 2014
184. efMeJeÂef° - jeOesMÙeece ÛelegJexoer - JeejeCemesÙe mebmke=âle
202. mebmkeâej ØekeâeMe- ieerleeØesme, ieesjKehegj meb0 - 2072
mebmLeeve, JeejeCemeer-2013
185. efMeJejepeefJepeÙeced - osJeveejeÙeCe efceße- meeefnlÙe YeC[ej, 203. mebmke=âle efMe#eCe- GoÙeMebkeâj Pee-ÛeewKecyee megjYeejleer
cesj"- 2014, 2016 ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2011
186. efMeJejepeefJepeÙeced - jceeMebkeâj efceße- ÛeewKecyee megjYeejleer, 204. mebmke=âle Jee*dceÙe keâe ye=nod Fefleneme (meYeer KeC[)-
JeejeCemeer, 2014 yeueosJe GheeOÙeeÙe-Gòej ØeosMe mebmke=âle mebmLeeve, ueKeveT
187. efMeMegheeueJeOeced - peveeo&ve iebieeOej jšešs- efJeÕeefJeÅeeueÙe meb0 -2056
ØekeâeMeve, JeejeCemeer-2015 205. mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’-
188. efMeMegheeueJeOeced - leeefjCeerMe Pee- jeceveejeÙeCe ueeue ÛeewKecYee Yeejleer Dekeâeoceer, JeejeCemeer 2014
De®Ce kegâceej, Fueeneyeeo-2015 206. mebmke=âle meeefnlÙe keâe meceer#eelcekeâ Fefleneme- keâefheueosJe
189. efMeMegheeueJeOeced - osJeveejeÙeCe efceße- meeefnlÙe YeC[ej, efÉJesoer- jeceveejeÙeCe ueeue efJepeÙe kegâceej, Fueeneyeeo- 2016,
cesj"-2012 2017
190. efMeMegheeueJeOeced - efMeJeoòe oeOeerÛe-ÛeewKecyee ke=â<Ceoeme 207. mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- jekesâMe kegâceej pewve-
Dekeâeoceer, JeejeCemeer-2012 jÛevee ØekeâeMeve, peÙehegj-2012
191. efMeMegheeueJeOeced - njieesefJevo efceße- ÛeewKecyee efJeÅee 208. mebmke=âle meeefnlÙe keâe Fefleneme- JeeÛemheefle iewjesuee-
YeJeve, JeejeCemeer-2015 ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer-2014
192. MegkeâveemeesheosMe- leeefjCeerMe Pee- jeceveejeÙeCe ueeue- 209. mebmke=âle efnvoer keâesMe-Jeeceve efMeJejece Deehšs- ÛeewKecyee
De®Ce kegâceej, Fueeneyeeo-2014 efJeÅeeYeJeve, JeejeCemeer- 2012
193. MegkeâveemeesheosMe-jepesÕej Øemeeo efceße-De#eÙeJeš ØekeâeMeve, 210. meJe&oMe&vemeb«en- GceeMebkeâj Mecee& ‘$e+ef<e’-ÛeewKecyee efJeÅeeYeJeve,
Fueeneyeeo-2007 JeejeCemeer- 2012
ØeefleÙeesefieleeieÁe-Yeeie-2 mebmke=âleieÁe 576

›eâ. hegmlekeâ keâe veece hespe cetuÙe


1. Jemlegefve‰ mebmke=âle–meeefnlÙeced (TGT, PGT, UGC, NET nsleg GheÙeesieer) 320 230
2. Jemlegefve‰ mebmke=âle–JÙeekeâjCeced (TGT, PGT, UGC-NET ceW GheÙeesieer) 312 230
3. ØeefleÙeesefieleeiebiee Yeeie-1 (TGT, PGT, UGC-NET ceW DelÙevle GheÙeesieer) 448 350
4. ØeefleÙeesefieleeiebiee Yeeie-2 (TGT, PGT, UGC-NET ceW DelÙevle GheÙeesieer) 576 425
5. DeeKÙeeleeefmce (UGC-NET mebmke=âle keâes[-25 nsleg GheÙeesieer) 272 180
6. ØeeKÙeelee (UGC–NET mebmke=âle keâes[-25 nsleg GheÙeesieer) 320 240
7. JewefokeâJee*dceÙe hejer#ee Âef° UGC-NET SJeb neÙej Exam ceW GheÙeesieer) 232 145
8. YeejleerÙeoMe&vemeej (PGT/UGC-NET ceW GheÙeesieer) 160 135
9. DeeÛeeÙeexÓnced (UGC-NET mebmke=âle keâes[- 73 nsleg GheÙeesieer) 164 125
10. DeefmemšsCš ØeesHesâmej mebmke=âle (Higher Education GDC/GIC nsleg GheÙeesieer) 124 105
11. SUPER-30 GK/GS (DeefmemšsCš ØeesHesâmej SJeb neÙej SpegkesâMeve nsleg) 176 130
12. ØeJeòeâeefmce (PGT ØeJekeälee mebmke=âle nsleg GheÙeesieer) 200 125
13. JÙeeKÙeeefmce (PGT ØeJekeälee mebmke=âle nsleg GheÙeesieer) 316 240
14. TGT ØeMve!Deefmce (TGT/ L. T. mebmke=âle nsleg GheÙeesieer) 232 145
15. ØeMveceerceebmee mebmke=âle (TGT/LT nsleg GheÙeesieer) 296 140
16. TGT JÙeeKÙeeeflcekeâe mebmke=âle (TGT/ L. T. ceW GheÙeesieer) 276 190
17. efceMeve L. T. mebmke=âle (L. T. SJeb TGT nsleg GheÙeesieer) 400 325
18. L. T. ØeMveesòejer mebmke=âle (L. T. SJeb TGT nsleg GheÙeesieer) 328 250
19. ieg®cev$e (UP-TET/Super TET mebmke=âle nsleg GheÙeesieer) 120 120
20. efJepeÙeerYeJe (UP-TET mebmke=âle nsleg GheÙeesieer) 196 145
21. efJepeÙeheLe Øewefkeäšme mesš (UP-TET mebmke=âle nsleg GheÙeesieer) 196 130
22. C-TET, efMe#ekeâesÓnced (C-TET nsleg GheÙeesieer) 216 140
23. efceMeve nefjÙeeCee (H-TET uesJeue-2 TGT SJeb uesJeue-3 PGT nsleg GheÙeesieer) 300 240
24. peÙe nes (MP Jeie&- 1,2 nsleg GheÙeesieer) 324 260
25. ue#Ùe PeejKeC[ (PGT mebmke=âle PeejKeC[ kesâ efueS GheÙeesieer) 284 250
26. TGT PeejKeC[ mebmke=âle 252 250
27. mecYee<eCe MeyokeâesMe (mebmke=âle mecYee<eCe nsleg GheÙeesieer) 208 110

You might also like