ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2η Σκηνή (83-191)

2η Ενότητα: στίχοι 105-166: Η ταυτότητα και οι πληροφορίες του Τεύκρου

28. Τι σημαίνει ο όρος στιχομυθία; Σε ποιες στιγμές και για ποιους λόγους οι ήρωες
φτάνουν στη γρήγορη εναλλαγή των λόγων; Ποια συναισθήματα προκαλεί η στιχομυθία
στους θεατές/αναγνώστες;

Στιχομυθία είναι ο διάλογος μεταξύ των ηρώων στίχο με στίχο, η γρήγορη εναλλαγή των
λόγων τους. Αυτός ο εκφραστικός τρόπος δίνει στο έργο ζωντάνια, ταχύτητα και αφήνει να
διαγραφούν τα έντονα συναισθήματα και οι χαρακτήρες των ηρώων.
Οι ήρωες φτάνουν στη γρήγορη εναλλαγή λόγων, όταν η ένταση μεταξύ τους
κλιμακώνεται.
Η στιχομυθία κεντρίζει το ενδιαφέρον των θεατών για την εξέλιξη του έργου και αυξάνει
την αγωνία τους για την τύχη των ηρώων.

29. Ποιες πληροφορίες δίνει ο Τεύκρος στη στιχομυθία με την Ελένη (στίχοι 105-165);
Οι επίμονες ερωτήσεις της Ελένης αναγκάζουν τον Τεύκρο, που αρχικά αποφεύγει να
απαντήσει, να την πληροφορήσει:
 για τη μοίρα του (έτσι αποκαλύπτεται η τραγικότητά του)
 για την άλωση της Τροίας
 για την τύχη του Μενέλαου (θεωρείται νεκρός λόγω θαλασσοταραχής. Αυτό
σημαίνει ότι η υπόσχεση του Ερμή για την επανασύνδεση της Ελένης με το
σύζυγό της δεν θα υλοποιηθεί)
 για την τύχη της οικογένειας της Ελένης (η μητέρα της η Λήδα και τα αδέλφια της
Κάστορας και Πολυδεύκης έχασαν τη ζωή τους λόγω της ντροπής που τους
προκάλεσε η Ελένη)
Μέσα από τη στιχομυθία γίνεται φανερή η ψευδαίσθηση του Τεύκρου και των Ελλήνων
ότι η Ελένη βρισκόταν στην Τροία.

30. Να σχολιάσετε το στίχο 114 «Ποιος άλλος; Ο πατέρας...»

Ο Τεύκρος όφειλε να εκδικηθεί τον θάνατο του αδελφού του Αίαντα ή να αποτρέψει την
αυτοκτονία του. Από τη στιγμή που δεν το έκανε παραβίασε τον κώδικα τιμής των
ευγενών και ο πατέρα του δικαιολογημένα τον εξόρισε. Εκείνος τώρα αναλαμβάνει την
ευθύνη των πράξεών του και δέχεται με αξιοπρέπεια την τιμωρία.

31. Γιατί ο Τεύκρος αναφέρεται στον Αχιλλέα;

Γιατί θεωρεί ότι η Ελένη είναι Αιγύπτια και κατά συνέπεια αγνοεί τον Αχιλλέα τον
γενναιότερο από τους Έλληνες.

32. Γιατί η Ελένη στο στίχο 122 αναφέρεται στον Αχιλλέα;

Γιατί υπήρχε η αντίληψη ότι ο πιο όμορφος πρέπει να παντρευτεί την πιο όμορφη.
Θεωρεί ότι θα ήταν ιδιαίτερα κολακευτικό για την ίδια να έχει μνηστήρα τον Αχιλλέα, τον
γενναιότερο των Ελλήνων.

Επιμέλεια: Ελένη Σακέτου Σελίδα 1

Πάντως ο Αχιλλέας δεν περιλαμβανόταν στον κατάλογο των μνηστήρων, γιατί ήταν ή
αγέννητος ή μωρό.

33. Από πού θα μπορούσε να μάθει η Ελένη για την άλωση της Τροίας;
 από τη Θεονόη που έχει μαντικές ικανότητες
 από κάποιον άλλο ταξιδιώτη που πέρασε από την Αίγυπτο
 από διαίσθηση, αφού είχε θεϊκή καταγωγή
Η άγνοια της Ελένης σχετικά με την Τροία
 εξυπηρετεί τη θεατρική- δραματική οικονομία (την εξέλιξη της δράσης)
 επιτείνει την τραγικότητα της Ελένης(θεωρείται υπεύθυνη για την άλωση της
Τροίας)
 προκαλεί αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών.

34. Τι επιδιώκει η Ελένη με τον στίχο 143 «Σκεφτείτε μη θεόσταλτη ήταν η πλάνη» και με
το στίχο 145 «Ό τι δεις για αλήθεια το λογιάζεις; »
 Να τονίσει την αντίθεση ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι.
 Να προβληματίσει τους Έλληνες για το αν πράγματι η Ελένη ήταν η πραγματική
αιτία του πολέμου.
 Να αμφισβητήσει τη βεβαιότητα του Τεύκρου ότι πολέμησε στην Τροία για την
Ελένη.
 Να ειρωνευτεί τον Τεύκρο που ισχυρίζεται ότι είδε τον Μενέλαο να σέρνει από τα
μαλλιά την Ελένη.
Η Ελένη χαρακτηρίζει την πλάνη θεόσταλτη, δίνοντας μια θρησκευτική διάσταση στο
επιχείρημά της.

35. Να εντοπίσετε παραδείγματα τραγικής ειρωνείας στους στίχους 142-146 και 150, 155.
(σελ. 19 σχολικού βιβλίου)

Τραγική ειρωνεία: Η πάλη ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια. Ένα από τα πρόσωπα του
δράματος ή και όλοι οι ήρωες αγνοούν την αλήθεια που γνωρίζουν οι θεατές, οπότε και τα
λόγια τους δεν έχουν το ίδιο νόημα για όλους.

στίχος 142 «Με τα ίδια τα μάτια, ως βλέπω εσένα»

στίχος 146 «Την είδα εγώ κι ακόμα ο νους τη βλέπει»
Ο Τεύκρος περιγράφει τη σκηνή της σύλληψης της Ελένης από το Μενέλαο ως αυτόπτης
μάρτυρας.
Στην ερώτηση της Ελένης αν είδε τον Μενέλαο να σέρνει την Ελένη από τα μαλλιά ο
Τεύκρος απαντά με βεβαιότητα «την είδα με τα μάτια μου και η λογική μου επιβεβαιώνει
αυτό που είδα». Πιστεύει ότι αυτό που είδε με τα μάτια του είναι αληθινό. Οι θεατές, όμως
γνωρίζουν ότι ο Τεύκρος είδε το είδωλο της Ελένης, γιατί η πραγματική βρίσκεται στην
Αίγυπτο, στέκεται απέναντί του και συνομιλεί μαζί του.

Επιμέλεια: Ελένη Σακέτου Σελίδα 2

στίχοι 150, 151 «και οι δύο χαθήκαν, όπως λέει ο κόσμος», «νεκρό τον έχουν στην
Ελλάδα»Ο Μενέλαος και η Ελένη θεωρούνται νεκροί λόγω της θαλασσοταραχής που
ξέσπασε στο Αιγαίο. Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική.

36. Την κούρσεψα, μα πάω κι εγώ χαμένος, αναφωνεί ο Τεύκρος, ο πολεμιστής-νικητής

του Τρωικού πολέμου. Ο πόλεμος παρουσιάζεται από τον Ευριπίδη όχι στην ηρωική-
επική του διάσταση αλλά ως αιτία συμφορών. Ποια είναι η στάση του Ευριπίδη απέναντι
στον πόλεμο;

Ο Ευριπίδης μέσω του Τεύκρου εκφράζει τα αντιπολεμικά του φρονήματα. Ο πόλεμος

παύει να είναι συνώνυμο της ανδρείας, του ηρωισμού, του μεγαλείου της νίκης που
συνοδεύεται από λάφυρα, δόξα και υστεροφημία. Πόλεμος για τον Ευριπίδη σημαίνει
εξαχρείωση (ηθική διαφθορά) των ανθρώπων, ολοσχερής καταστροφή του ηττημένου,
απώλεια ανθρώπινων ζωών, πόνος, εξαθλίωση ακόμη και των νικητών. Ο πόλεμος είναι
κατακριτέος.
Στίχοι 101-104: Οι Έλληνες μισούν το πρόσωπο που προκάλεσε τον πόλεμο, την Ελένη και
εμμέσως καταδικάζουν και τον πόλεμο
στίχος 112: ο πόλεμος εξαθλιώνει και τους νικητές (αποπομπή του Τεύκρου από την
πατρίδα του)
στίχος 134: ο πόλεμος προκάλεσε «τρανό κακό» και στους Τρώες και στους Έλληνες
στίχοι 116, 123, 150: άνθρωποι που χάθηκαν από την πλευρά των νικητών (Αίαντας,
Αχιλλέας, Μενέλαος, Ελένη. Η θαλασσοταραχή καταπόντισε όχι μόνο τον στόλο αλλά και
την αλαζονεία των νικητών)
στίχοι 159, 166: παράπλευρες απώλειες (αυτοκτονίες από ντροπή για το πρόσωπο που
προκάλεσε τον πόλεμο)

Την εποχή που διδάσκεται η τραγωδία η Αθήνα έχει ηττηθεί στη Σικελική εκστρατεία. Η
αποτυχία αυτή έπληξε το γόητρο της Αθήνας και προκάλεσε οδύνη. Ο Ευριπίδης βρίσει
την ευκαιρία να θίξει τη ματαιότητα και τον παραλογισμό του πολέμου.

37. Η πληροφορία που δίνει ο Τεύκρος στους στίχους 150-156 είναι η πιο σημαντική για
την Ελένη και το δράμα. Να δικαιολογήσετε γιατί ο ποιητής την παρουσιάζει στο
συγκεκριμένο σημείο.

Η πληροφορία είναι σημαντική για την εξέλιξη της υπόθεσης του έργου: Η Ελένη θα
ζητήσει άδεια από τον Θεοκλύμενο να προσφέρει νεκρικές τιμές στο νεκρό συζυγό της
που πνίγηκε στη θάλασσα και θα βρει την ευκαιρία να αποδράσει μαζί με τον Μενέλαο.
Η πληροφορία επιτείνει την τραγικότητα της Ελένης, αφού:
Η Ελένη χάνει την ελπίδα της επανασύνδεσης με τον σύζυγό της και της επιστροφής της
στην πατρίδα.
Τώρα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τον Θεοκλύμενο, επομένως νέες συμφορές θα
προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες.
Προετοιμάζει τον θρήνο στον οποίο θα ξεσπάσει.
Προκαλεί τον έλεο των θεατών.

Επιμέλεια: Ελένη Σακέτου Σελίδα 3

39. Πώς προκαλείται ο έλεος και ο φόβος στους θεατές;
Καθώς υφαίνεται η τραγικότητα της Ελένης με τα λόγια του Τεύκρου (όλοι οι Έλληνες τη
μισούν, γιατί έγινε η αιτία του πολέμου – ευθύνεται ακόμη για τους ατιμωτικούς θανάτους
των αγαπημένων της συγγενών) γεννιέται στην ψυχή των θεατών ο έλεος και ο φόβος.
Οι θεατές συμπονούν την Ελένη, γιατί κατηγορείται άδικα, βρίσκεται σε αδιέξοδο, έχει γίνει
έρμαιο στα χέρια των θεών. Υποφέρουν μαζί της και είναι έτοιμοι να βροντοφωνάξουν την
αλήθεια.

40. Ο χαρακτήρας των δύο ηρώων (ΗΘΟΣ)

Ελένη
Δείχνει κατανόηση για την απρεπή και ανάρμοστη συμπεριφορά του Τεύκρου να τη
σημαδέψει με το τόξο του.
Είναι ανήσυχη για την τύχη των συγγενών της, γεγονός που μαρτυρά την αγάπη που
τρέφει για αυτούς.
Ψύχραιμη και αξιοπρεπής, όταν μαθαίνει για τις κατηγορίες που τις προσάπτουν οι
Έλληνες και τον θάνατο των αγαπημένων της προσώπων.
Μεθοδική στις ερωτήσεις της και με έξυπνο τρόπο καταφέρνει να εκμαιεύσει από τον
συνομιλητή της ό, τι την αφορά, χωρίς να αποκαλυφθεί η ταυτότητά της.
Φιλόξενη, φιλέσπλαχνη και φιλάνθρωπη, αφού δείχνει ενδιαφέρον και για τις περιπέτειες
και τις συμφορές του ξένου.
Προστατευτική προς τον Τεύκρο. Τον προειδοποιεί ότι κινδυνεύει από τον Πρωτέα και τον
προτρέπει να φύγει από την Αίγυπτο. (Ο Πρωτέας σκοτώνει όποιον Έλληνα φτάνει στην
Αίγυπτο, μάλλον από φόβο μήπως οι Έλληνες- ιδίως ο Μενέλαος πάρουν πίσω στην
Ελλάδα την αγαπημένη του Ελένη. Την αιτία δεν την αποκαλύπτει, για να μην προδώσει την
ταυτότητά της.)

Τεύκρος
Παρορμητικός. Παρασύρεται από το μίσος του για την Ελένη και ετοιμάζεται να σκοτώσει
με το τόξο του την άγνωστη γυναίκα, γιατί της μοιάζει.
Πιστός σε ηθικές αρχές. Σέβεται τη χώρα που τον φιλοξενεί και μετανιώνει για της απειλές
του. Ευσεβής, γιατί ακολουθεί το χρησμό του Απόλλωνα και έρχεται στην Αίγυπτο, για να
συμβουλευθεί τη μάντισσα Θεονόη.
Ειρωνικός και σαρκαστικός προς τον πατέρα του, γιατί τον εξόρισε για κάτι για το οποίο
δεν ευθυνόταν.
Αλαζονικός, γιατί θεωρεί την άλωση της Τροίας δικό του κατόρθωμα.
Εκδικητικός και εμπαθής, γιατί εκφράζει την ικανοποίησή του για τον τρόπο που φέρθηκε
ο Μενέλαος στην Ελένη- την έσυρε από τα μαλλιά.
Εύπιστος. Εύκολα πείθεται ότι η γυναίκα που είναι μπροστά του δεν είναι η Ελένη και
δέχεται χωρίς πολλή σκέψη το λόγο για τον οποίο πρέπει να φύγει από την Αίγυπτο.

41. Τα συναισθήματα των δύο ηρώων

Ελένη: απόγνωση, θλίψη, μοναξιά, ενοχές

Επιμέλεια: Ελένη Σακέτου Σελίδα 4

Τεύκρος: υπερηφάνεια για την άλωση της Τροίας, ταπείνωση-στενοχώρια για την
εξορία-άδικη τιμωρία, ανασφάλεια για τη συνέχεια του ταξιδιού του προς την Κύπρο
(ζητά τη συμβουλή της μάντισσας Θεονόης), εμπάθεια και μίσος για την Ελένη, την αιτία
όλων των συμφορών .

Επιμέλεια: Ελένη Σακέτου Σελίδα 5