Smart

Farming
การเกษตรอัจฉริยะ

สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม
คำ�นำ�
ในช่่วงหลายสิิบปีีที่�่ผ่่านมา เศรษฐกิิจไทยขยายตััวช้้า ประชาชนส่่วนใหญ่่ของประเทศยัังมีีรายได้้น้้อย และ
ประเทศไทยยัังติิดกัับดัักรายได้้ปานกลางมาอย่่างยาวนาน รััฐบาลจึึงจำำ�เป็็นต้้องเร่่งขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจไทย
โดยปรัับเปลี่่�ยนรูู ปแบบการพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคมไทยไปสู่่�รูู ปแบบใหม่่ที่�่เรีียกว่่า BCG Economy Model
(การพััฒนาเศรษฐกิิจแบบองค์์รวม) ซึ่่�งจะช่่วยต่่อยอดจุุดแข็็งของประเทศไทยให้้มีีมููลค่่าเพิ่่�มขึ้้�นทั้้� งในด้้าน
ความหลากหลายทางชีีวภาพ และความหลากหลายทางวััฒนธรรม โดยอาศััยกลไกวิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี
และนวััตกรรม เพื่่�อผลิิตสิินค้้าและบริิการที่่�มีีมููลค่่าสููง และเปลี่่�ยนระบบเศรษฐกิิจจาก “ทำำ�มากแต่่ได้้น้้อย”
ไปสู่่� “ทำำ�น้้อยแต่่ได้้มาก”
การนำำ�วิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีีและนวััตกรรม (วทน.) ขัับเคลื่่�อน BCG Economy Model เพื่่�อสร้้างมููลค่่า
เพิ่่� ม แก่่ ผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ แ ละการยกระดัั บ เศรษฐกิิ จ ฐานรากของอุุ ตส าหกรรม ซึ่่� ง จะเป็็ น การเพิ่่� ม ประสิิ ทธิิ ภ าพ
การผลิิ ตและสร้้างความหลากหลายของผลิิ ตภััณฑ์์ สำำ�หรัับภาคการเกษตรรวมถึึ งส่่งเสริิมให้้ผู้้�ประกอบการ
ที่่�มีีความพร้้อม สามารถผลิิตสิินค้้าที่่�มีีระดัับเทคโนโลยีีและนวััตกรรมสููงขึ้้�น
สวทช. ได้้พััฒนา วทน. เพื่่�อสนัับสนุุนภาคการเกษตร ให้้เกิิดการเพิ่่�มมููลค่่าของสิินค้้าและบริิการ สนัับสนุุน
ให้้เกษตรกรนำำ�เทคโนโลยีีสมาร์์ทฟาร์์มมาปรัับใช้้ เพื่่�อเพิ่่�มประสิิทธิิภาพและผลผลิิ ต ซึ่่�งจะช่่วยลดต้้ นทุุน
จากการลดการใช้้ปุ๋๋�ยและยาที่่�เป็็นต้้นทุุนหลัักของเกษตรกรไทยและยัังได้้ผลิิตผลที่่�ปลอดภััย ได้้คุุณภาพและ
ปริิมาณคงที่่�ตรงตามความต้้องการของตลาด อีีกทั้้� ง ยัั ง สามารถนำำ �ผ ลผลิิ ต ที่่� ป ลอดภัั ย และมีีคุุ ณ ภาพคงที่่�
มาแปรรูู ป ให้้ มีีมูู ล ค่่ า ที่่� สูู ง ขึ้้� น ได้้ อีีกด้้วย
สวทช. หวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งว่่าหนัังสืือเล่่มนี้้�จะเป็็นประโยชน์์กัับเกษตรกรและผู้้�ประกอบการภาคการเกษตร
ได้้ เห็็นแนวทางการนำำ� วทน. ไปใช้้ในภาคการเกษตร ตั้้� งแต่่ การพััฒนาเมล็็ ดพัันธุ์์� เทคโนโลยีีการปลููกและ
การจััดการพืืช/สััตว์์สมััยใหม่่ การเตืือนการณ์์ คาดการณ์์ผลผลิิต การบริิหารจััดการกระบวนการผลิิต และ
บริิการต่่างๆ ของ สวทช. เพื่่�อผู้้�ประกอบการทำำ�ธุุรกิิจเทคโนโลยีี

คณะผู้้�จััดทำำ�
มีีนาคม 2563
 04
ทำำ�ความรู้้�จััก “เกษตรอััจฉริิยะ”
• โมเดลเศรษฐกิจใหม่ “ท�ำน้อยแต่ได้มาก”
• “เกษตรอัจฉริยะ” เติบโตยั่งยืน ใส่ใจผลผลิต
และสิ่่�งแวดล้้อม
• “Big Data” หัวใจการท�ำเกษตรสมัยใหม่
• “Seed Hub” ภารกิจสู่ศูนย์กลางเมล็ดพันธุ์ของโลก
27
สวทช. กัับ “เกษตรอััจฉริิยะ”
• โรงงานผลิตพืช
• ระบบสารสนเทศเพื่อเกษตรไทยแบบพกพา (TAMIS)
• แผนที่น�ำทางการเกษตร (Agri-Map)
• ระบบ “ไวมาก” ตัวช่วยการท�ำเกษตรกรรม
• ก�ำจัดศัตรูพืชด้วยวิธีธรรมชาติ
• เทคโนโลยีชีวภาพกุ้ง
53
กลไกสนัับสนุุนของ สวทช.
• เขตนวัตกรรมระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก
• สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร
• ธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ
• ศูนย์ชีววัสดุประเทศไทย
• ศูนย์นวัตกรรมอาหารและอาหารสัตว์
• เมืองนวัตกรรมอาหาร
• โครงการบริหารจัดการนวัตกรรมเพื่อการพัฒนา

15 41 อุุตสาหกรรมใหม่่
• บริการ สวทช. เพื่อผู้ประกอบการธุรกิจเทคโนโลยี

ส่่องนวััตกรรม “เกษตรอััจฉริิยะ” แวะชม “เกษตรอััจฉริิยะ”

• การเกษตรแม่นย�ำสูง • โรงพยาบาลเรณูนคร
• แอปพลิเคชันส�ำหรับการเกษตร • ศูนย์เกษตรกรรมบางไทร

สารบัญ • เทคโนโลยีการเกษตรอัจฉริยะ
• พัฒนาเกษตรกรรมด้วยเทคโนโลยีอิสราเอล
• ริมปิงออร์แกนิคฟาร์ม
• บ้านสวนเมลอน

ทำำ�ความรู้้จั
� ัก
“เกษตรอััจฉริิยะ”
• โมเดลเศรษฐกิจใหม่ “ท�ำน้อยแต่ได้มาก”
• “เกษตรอัจฉริยะ” เติบโตยั่งยืน ใส่ใจผลผลิตและสิ่งแวดล้อม
• “Big Data” หัวใจการท�ำเกษตรสมัยใหม่
• “Seed Hub” ภารกิจสู่ศูนย์กลางเมล็ดพันธุ์ของโลก
โมเดลเศรษฐกิิจใหม่่
“ทำำ�น้้อยแต่่ได้้มาก”
BCG Economy Model จะเป็็นกลไกสำำ�คััญในการขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจ
ไทยให้้เติิบโตแบบก้้าวกระโดด กระจายโอกาส กระจายรายได้้และนำำ�
ความมั่่�งคั่่� งไปสู่่�ชุุมชนในท้้องถิ่่�นอย่่าทั่่� วถึึง นำำ�พาประเทศไทยก้้าวข้้าม
กัับดัักประเทศรายได้้ปานกลางไปสู่่�ประเทศรายได้้สููง และมีีการพััฒนา
ทางเศรษฐกิิ จและสัังคมที่่� ยั่่�งยืืน
การพััฒนาประเทศไปสู่่� Thailand 4.0 ต้้องก้้าวข้้ามปััญหาอุุปสรรค
ต่่างๆ อาทิิ ปััญหาทรััพยากรเสื่่�อมโทรม ขยะล้้นเมืือง โลกร้้อนรวมถึึง
รายได้้เกษตรกรที่่�ไม่่เพิ่่�มขึ้้�น กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััย
และนวััตกรรม มุ่่�งขัับเคลื่่�อน BCG โมเดล รููปแบบการพััฒนาเศรษฐกิิจใหม่่
ที่่�เร่่งให้้เศรษฐกิิจเติิบโตแบบก้้าวกระโดดอย่่างทั่่�วถึึงบนฐานการพััฒนา
ที่่�ยั่่�งยืืน
ในช่่ ว งหลายสิิ บ ปีี ที่่�ผ่่ า นมา เศรษฐกิิ จ ไทยขยายตัั ว ช้้ า ประชาชน
ส่่วนใหญ่่ของประเทศยัังมีีรายได้้น้้อย และประเทศไทยยัังติิดกัับดััก
รายได้้ปานกลางมาอย่่างยาวนาน รััฐบาลจึึงจำำ�เป็็นต้้องเร่่งขัับเคลื่่�อน
เศรษฐกิิ จ ไทย โดยปรัั บ เปลี่่�ยนรูู ป แบบการพัั ฒ นาเศรษฐกิิ จ และ
สัั ง คมไทยไปสู่่�รูู ป แบบใหม่่ ที่่� เรีี ย กว่่ า BCG EconomyModel
ซึ่่� ง จะช่่ ว ยต่่ อ ยอดจุุ ด แข็็ ง ของประเทศให้้ มีี มูู ล ค่่ า เพิ่่�มขึ้้� น ทั้้� ง ใน
ความหลากหลายทางชีีวภาพ และความหลากหลายทางวััฒนธรรม
โดยอาศัั ย กลไกวิิ ท ยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี และนวัั ต กรรมเพื่่�อผลิิ ต
สิิ น ค้้ า และบริิ ก ารที่่�มีี มูู ล ค่่ าสูู ง และเปลี่่�ยนระบบเศรษฐกิิ จ จาก
“ทำำ�มากแต่่ได้้น้้อย” ไปสู่่� “ทำำ�น้้อยแต่่ได้้มาก”
BCG โมเดล สอดคล้้องกัับหลัักปรัชญ
ั าของเศรษฐกิิจพอเพีียง ส่่งเสริิม
การเติิบโตโดยไม่่ทิ้้�งใครไว้้ข้้างหลัังและการพััฒนาที่่�ยั่่�งยืืนภายใน 20 ปีี
จะสามารถสร้้างมููลค่่ าเพิ่่�มให้้กัับสิินค้้ าเกษตรมากกว่่ า 3 เท่่ าตัั ว และ
ลดการใช้้ทรัพ
ั ยากรเหลืือสองในสามจากปััจจุุบัน
ั
BCG โมเดล ประกอบด้้ ว ย 3 เศรษฐกิิ จ หลัั ก คืือ B Bio Economy
ระบบเศรษฐกิิ จ ชีีวภาพ มุ่่�งเน้้ น การใช้้ ทรัั พ ยากรชีีวภาพอย่่ า งคุ้้�มค่่ า
เชื่่�อมโยงกัับ C Circular Economy ระบบเศรษฐกิิจหมุุนเวีียน ที่่�คำำ�นึงึ ถึึง
การนำำ�วััสดุต่
ุ ่างๆ กลัับมาใช้้ประโยชน์์ให้้มากที่่�สุด
ุ และทั้้�ง 2 เศรษฐกิิจนี้้�
อยู่่�ภายใต้้ G Green Economy ระบบเศรษฐกิิจสีีเขีียว ซึ่�ง่ มุ่่�งแก้้ไขปััญหา
มลพิิษ เพื่่�อลดผลกระทบต่่อโลกอย่่างยั่่�งยืืน
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 05
 แนวคิิดการใช้้วิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี
และนวััตกรรมเพื่่�อขัับเคลื่่�อน BCG Model

การเติิบโตทางเศรษฐกิิจที่่�ให้้ความสำำ�คััญกัับการกระจายโอกาสรายได้้ เพิ่่�มผลผลิิต และสร้้างความหลากหลายให้้แก่่ผลิิตภััณฑ์์ ขณะเดีียวกััน

และความเจริิญไปสู่่�ประชาชนของประเทศอย่่างทั่่�วถึึง โดยไม่่ทิ้้�งใครไว้้ ก็็ต้้องส่่งเสริิมผู้้�ประกอบการนวััตกรรม (Innovation Driven Enterprise)
ข้้างหลััง ภายใต้้เงื่่�อนไขการดููแลทรััพยากรและสิ่่�งแวดล้้อมอย่่างจริิงจััง ที่่�มีีความพร้้อมในส่่วนยอดของปิิรามิิดให้้ผลิิตสิินค้้าที่่�มีีมููลค่่าสููง โดยใช้้
ซึ่�่ ง ต้้ อ งอาศัั ย วิิ ท ยาศาสตร์์ เทคโนโลยีีและนวัั ตก รรมเข้้ า ไปยกระดัั บ เทคโนโลยีีขั้้�นสููงมุ่่�งเป้้าสู่่�การเป็็นประเทศที่่�เป็็นผู้้�สร้้างเทคโนโลยีีและ
ผลิิตภาพของผู้้�ผลิิตส่ว
่ นใหญ่่ที่�่อยู่่�ที่่�ฐานของปิิรามิิด ด้้วยการประยุุกต์์ใช้้ นวััตกรรม ในท้้ายที่่สุ
� ดุ ลดการพึ่่�งพิิงเทคโนโลยีีจากต่่างประเทศ เพิ่่�มโอกาส
เดิิ ม ประเทศไทยมีีโครงสร้้ า งสัั ง คมและเศรษฐกิิ จ แบบพึ่่� ง พาเกษตรกรรมเป็็ น หลัั กมีีสัั ดส่่ ว นประชากรในภาคเกษตรกรรมเป็็ น จำำ � นวนมาก เทคโนโลยีีที่่ไ� ม่่ซับ
ั ซ้้อนและนวััตกรรมการจััดการที่่จ
� ะนำำ�ไปสู่่�การลดต้้นทุุน ในการเป็็นผู้้�ส่่งออกเทคโนโลยีี
อย่่างไรก็็ตามแม้้ว่่ารายได้้ส่่วนใหญ่่จะมาจากภาคเกษตรกรรม แต่่คนทำำ�งานกลัับมีีรายได้้น้้อยทำำ�ให้้แรงงานรุ่่�นใหม่่เข้้าสู่่�ภาคการเกษตรน้้อยลง
แนวโน้้มปััจจััยที่่�จะส่่งผลกระทบในอนาคตอัันใกล้้ ได้้แก่่ เทคโนโลยีีรููปแบบใหม่่ที่�่เกิิดขึ้้�นมากมาย การเปลี่่�ยนแปลงโครงสร้้างสัังคมไทยที่่�กลายเป็็น การสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มทางเศรษฐกิิจที่่�เชื่่�อมโยงกัับการยกระดัับเศรษฐกิิจฐานราก
สัังคมผู้้�สููงวััยอย่่างรวดเร็็ว และแรงงานที่่�เข้้าสู่่�ตลาดลดน้้อยลง รััฐบาลในช่่วงที่่�ผ่่านมาจึึงพยายามผลัักดัันนโยบายที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับระบบเศรษฐกิิจ การสนัับสนุุนให้้เกษตรกรนำำ�เทคโนโลยีีสมาร์์ทฟาร์์มมาปรัับใช้้ การสร้้างระบบเศรษฐกิิจหมุุนเวีียนที่่เ� น้้นการแปลงของเสีีย
แบบใหม่่ที่�่มีีลัักษณะสำำ�คััญ คืือ เพื่่�อเพิ่่�มประสิิทธิภ
ิ าพและผลผลิิตซึ่่�งช่่วยลดต้้นทุุนจากการลดการใช้้ปุ๋๋ย
� ให้้เป็็นแหล่่งรายได้้
และยาที่่�เป็็นต้้นทุุนหลัักของเกษตรกรไทยและยัังได้้ผลผลิิตที่่�ปลอดภััย สร้้างมููลค่่าเพิ่่�มให้้กัับผู้้�ประกอบการเดิิมในระบบ รวมทั้้�งสร้้างโอกาสทาง
เป็็นระบบเศรษฐกิิจที่่�เป็็นแนวคิิดแบบใหม่่ เป็็นระบบเศรษฐกิิจที่่�ส่่งผลกระทบ เป็็นระบบเศรษฐกิิจที่่�พึ่�่ งพาความรู้้�การจััดการ ได้้คุุณภาพและปริิมาณคงที่่� ตรงตามความต้้องการของตลาด อีีกทั้้�งยััง เศรษฐกิิจแก่่ผู้้�ประกอบการรายใหม่่เข้้ามาปิิดช่่องว่่างให้้การใช้้ทรัพ
ั ยากร
ซึ่�ง่ ส่่วนหนึ่่�งเป็็นผลมาจากการปลี่่�ยนแปลง เชิิงเศรษฐศาสตร์์มากและปรัับเปลี่่�ยนได้้รวดเร็็ว และเทคโนโลยีีใหม่่ๆ สามารถนำำ�ผลผลิิตที่่�ปลอดภััยและมีีคุุณภาพคงที่่�มาแปรรูู ปให้้มีีมููลค่่า ของประเทศมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�นและยัังเป็็นการแก้้ปััญหาขยะที่่�ส่่ง
ทางเศรษฐกิิจ สัังคม การเมืือง และเทคโนโลยีี เช่่น การประยุุกต์์ใช้้ข้อ
้ มููล Big Data กัับ โดยต้้องนำำ�จุุดเด่่นของประเทศ คืือ ตำำ�แหน่่ง ที่่�สูงู ขึ้้�นได้้อีีกด้้วย ผลเสีียต่่อสิ่่�งแวดล้้อมได้้อีีกทางหนึ่่�งด้้วย
การวางแผนจััดการระบบการเกษตรโดยรวม ที่่�ตั้้�งความหลากหลายทางชีีวภาพ รวมไปถึึง
ของประเทศ ความเข้้มแข็็งของบุุคลากรในบางสาขา เช่่น การสนัับสนุุนให้้เกิิดอุุตสาหกรรมแปรรููปผลผลิิตเกษตร การพัั ฒนาแหล่่งท่่องเที่่�ยวใหม่่จากความหลากหลายทางชีีวภาพ
วิิทยาศาสตร์์การแพทย์์ ทั้้�งในแง่่การวิิจััยและ เป็็นผลิิตภััณฑ์์ที่่�มีีมููลค่่าเพิ่่� มสููง และวััฒนธรรมและระบบบริิหารสถานที่่�ท่่องเที่่�ยว
บริิการ เช่่น สารให้้ความหวาน สารแต่่งกลิ่่�นรส สารออกฤทธิ์์�ทางชีีวภาพ แอลกอฮอล์์ โดยการนำำ�เทคโนโลยีีดิิ จิิทััลมาช่่วยท้้ องถิ่่� นสร้้างเนื้้� อหาการท่่ องเที่่� ยว
บริิสุุทธิ์์� พลาสติิกชีีวภาพ อาหารเสริิมสุุขภาพ ซึ่�่งจะช่่วยดููดซัับผลผลิิต ตลอดจนบริิหารจััดการเส้้นทางและจำำ�นวนนัักท่่องเที่่�ยวได้้ด้้วยตนเอง
เศรษฐกิิจใหม่่ครอบคลุุม 6 ด้้านสำำ�คััญโดยมีีแนวทางโดยย่่อดัังนี้้� ทางการเกษตรส่่วนเกิินในตลาด บรรเทาปััญหาราคาตกต่ำำ�ในพืืชเศรษฐกิิจ ทำำ �ให้้เกิิ ดแหล่่ งท่่ องเที่่� ยวคุุณภาพแหล่่ งใหม่่ที่�่ กระจายนัักท่่องเที่่� ยวสู่่�
1. เศรษฐกิิจชีีวภาพ (Bioeconomy)  2. เศรษฐกิิจหมุุนเวีียน (Circular Economy)  3. เศรษฐกิิจสีีเขีียว (Green Economy)  ที่่�สำ�คั
ำ ัญของไทย เช่่น อ้้อย มัันสำำ�ปะหลััง ยาง และปาล์์ม เมืืองรองหรืือชุุมชนท้้องถิ่่�น ทำำ�ให้้เกิิดเมืืองน่่าอยู่่�และน่่าเที่่ย
� วไปพร้้อมกััน
เน้้นการนำำ�ความรู้้�ระดัับสููงด้้านเทคโนโลยีี เน้้นการใช้้ประโยชน์์จากวััตถุุดิิบชนิิดต่่างๆ ที่่�เน้้นส่่งผลดีีต่่อสิ่่�งแวดล้้อมและการพััฒนา
ชีีวภาพและต้้นทุุนด้้านความหลากหลาย ตลอดวัั ฏ จัั ก รชีีวิิ ต และการนำำ�วัั สดุุ เ หลืือทิ้้� ง ที่่�ยั่่�งยืืนเป็็นเป้้าหมายสููงสุุด การผลิิตยาชีีววััตถุุ วััคซีน
ี และชุุดตรวจวิินิจ � �ำ เป็็นได้้เอง
ิ ฉััย ที่่จำ
ทางชีีวภาพที่่�ประเทศไทยมีีอยู่่�มากมาเป็็น เดิิ ม มาสร้้ า งเป็็ น ผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ ต่่ า งๆ โดยเฉพาะ ภายในประเทศ
ตััวขัับเคลื่่�อน ผลิิ ตภััณฑ์์ มูู ลค่่ าสููงทางอุุ ตส าหกรรม ซึ่�่งช่่วย ทำำ�ให้้ผู้้�ป่ว่ ยเข้้าถึึงยาและเวชภััณฑ์์ที่มีี
�่ ราคาแพงได้้เพิ่่�มขึ้้�น และลดการนำำ�เข้้า
ลดขยะ และผลกระทบต่่อสิ่่�งแวดล้้อมโดยรวม ยาและเวชภััณฑ์์

4. เศรษฐกิิจอััจฉริิยะ (Intelligent Economy) 5. เศรษฐกิิจร่่วมใช้้ประโยชน์์ (Sharing 6. เศรษฐกิิจผู้้สูู

� งวััย (Silver Economy)
เป็็นการนำำ�ความรู้้�ด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศ Economy) ระบบที่่�นำ�ำ ความรู้้� เทคโนโลยีีและนวััตกรรม ยกระดัับการเกษตรของไทย
มาอำำ�นวยความสะดวก ช่่วยวางแผน และจััดการ เป็็นระบบเศรษฐกิิจแบบใหม่่ที่�่อิิงกัับการให้้ มาสร้้างผลิิตภััณฑ์์และบริิการที่่�สามารถรองรัับ ตััวอย่่างโครงการที่่� สวทช. ทำำ�งานร่่วมกัับผู้้�ผลิิต ผู้้�ส่่งออก และเกษตรกรผู้้�ผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์� นำำ�เทคโนโลยีีชีีวภาพ ในการปรัับปรุุงพัันธุ์์� และ
ระบบต่่างๆ ให้้ดีีขึ้้�น บริิการทางเลืือกต่่างๆ ไม่่ว่่าจะเป็็นการเลืือกใช้้ การเข้้าสู่่�สัังคมผู้้�สููงวััย เพื่่�อช่่วยให้้ผู้้�สูงู อายุุพึ่่ง� พา ใช้้เทคโนโลยีีโรงเรืือนและระบบการจััดการน้ำำ�และปุ๋๋�ยจะสามารถเพิ่่�มการผลิิ ตและคุุณภาพของเมล็็ดพัันธุ์์� และจะเพิ่่�มมููลค่่าการส่่งออก
รถยนต์์โดยสาร การหาที่่พั
� ก
ั ผ่่านแอป ที่่�แต่่ละคน ตนเองได้้ ใช้้ชีีวิิตอย่่างมีีคุุณภาพและมีีความสุุข เมล็็ดพัันธุ์์�ให้้เป็็น 10,000 ล้้านบาท ภายในปีี 2565 หรืือเพิ่่�มขึ้้�น 50% ของมููลค่่าการส่่งออกในปััจจุุบัน
ั
สามารถเลืือกใช้้ประโยชน์์ได้้ตามความต้้องการ อีีกทั้้�งเทคโนโลยีีเหล่่านี้้�ยังั ใช้้ได้้กัับกลุ่่�มผู้้�พิิการ โครงการสาธิิตและถ่่ายทอดเทคโนโลยีีถัังเลี้้�ยงปลา ระบบน้ำำ�หมุุนเวีียน น้ำำ�ที่่�ผ่่านการบำำ�บััดแล้้วสามารถหมุุนเวีียนกลัับไปใช้้เลี้้�ยงปลา
ได้้อย่่างสะดวกและยืืดหยุ่่�นกว่่าเดิิม และผู้้�ด้้อยโอกาสด้้วย ในถัังได้้ต่่อไป สามารถใช้้คนเพีียงคนเดีียว ดููแลบำำ�รุุงรัักษา ลดปริิมาณการใช้้น้ำ�ต่
ำ ่อวัันลงมากกว่่า 95% ลดโอกาสติิดเชื้้�อโรคจากภายนอก
อััตราการรอดของปลาอยู่่�ในระดัับ 90-100% ผลผลิิตเพิ่่�มขึ้้�น แต่่ใช้้พื้้�นที่่�น้้อยลง ประหยััดพลัังงาน เพิ่่�มความหนาแน่่นของปลาจากบ่่อดิิน
ที่่� 900 กก./ไร่่ ไปเป็็น 64,000 กก./ไร่่
หากประเทศไทยสามารถพััฒนาและปรัับตััวได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพและทัันท่่วงทีีตามแนวทางที่่�กล่่าวมา ก็็จะทำำ�ให้้ระบบเศรษฐกิิจในรููปแบบใหม่่ จากตััวอย่่างข้้างต้้น การทำำ�เกษตรของไทยจะไม่่ใช่่เกษตรดั้้�งเดิิมอีีกต่่อไปแต่่จะเป็็นระบบเกษตรแม่่นยำำ�เพื่่�อเพิ่่�มประสิิทธิภ
ิ าพของทรััพยากร
มีีความเข้้มแข็็งและเหมาะสมกัับสภาพแวดล้้อมที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปอย่่างรวดเร็็ว พร้้อมก้้าวเข้้าสู่่�ประเทศพััฒนาแล้้วได้้อย่่างเต็็มภาคภููมิิ

06 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 07


“เกษตรอััจฉริิยะ”
เติิบโตยั่่�งยืืนใส่่ใจผลผลิิต
และสิ่่ง
� แวดล้้อม
การเกษตรอัั จ ฉริิ ย ะ หรืื อ Smart Farming
เป็็นแนวคิิดของการทำำ�การเกษตรในยุุคปััจจุุบัน
ที่่�เข้้ามาตอบโจทย์์ทั้้ง
� เรื่่�องคุุณภาพและปริิมาณ
ของอาหารที่่�เป็็นโจทย์์ความท้้าทาย ไม่่เฉพาะ
ของไทยแต่่ของทั่่�วโลก
08 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
องค์์การอาหารและเกษตรแห่่งสหประชาชาติิ (FAO) ระบุุว่่าภายใน
ปีี 2050 ประชากรโลกจะเพิ่่�มขึ้้�นจาก 7,500 ล้้านคนเป็็น 9,700 ล้้านคน
ทำำ� ให้้ ค วามต้้ อ งการพืื ช อาหารเพิ่่�มขึ้้� น 60% เมื่่�อเทีี ย บกัั บ ปัั จ จุุ บัั น
แต่่ ค วามต้้ อ งการอาหารที่่�เพิ่่�มมากขึ้้� น นี้้� กลัั บ สวนทางกัั บ พื้้� น ที่่�
ทำำ � การเกษตร ซึ่่�งมีีแนวโน้้มคงที่่� จึึงมีีความจำำ�เป็็นอย่่างยิ่่�งที่่�จะต้้อง
เร่่งปรัับปรุุงประสิิทธิิภาพการผลิิต เพื่่�อให้้เพีียงพอกัับความต้้องการ
อาหารที่่�จะเพิ่่�มมากขึ้้� น ในอนาคต จึึ ง เป็็ น ที่่�มาของการทำำ� เกษตร
สมััยใหม่่ด้้วยการประยุุกต์์ใช้้เทคโนโลยีี
Smart Farming เป็็นการใช้้เทคโนโลยีีและองค์์ความรู้้�ในการพััฒนา
ภาคการเกษตรเพื่่�อความมั่่�งคงและปลอดภััยในผลผลิิตทางการเกษตร
และอาหารของประเทศ
ั ภาคเกษตรมีีแนวโน้้มจะใช้้เทคโนโลยีีมากยิ่่�งขึ้้�น โดยเฉพาะเทคโนโลยีี
สารสนเทศและระบบอััตโนมััติิ เพื่่�อต้้องการรัักษาความั่่�นคงทางอาหาร
ของโลก มีีการนำำ�เทคโนโลยีีมาช่่วยปรัับปรุุงประสิิทธิภ
ิ าพทางการผลิิต
เพื่่�อให้้โลกมีีอาหารเพีียงพอในอนาคต
Smart Farming คืือ ความพยายามยกระดัับการพััฒนาเกษตรกรรม
ใน 4 ด้้ าน คืือ ลดต้้ นทุุนในกระบวนการผลิิ ต เพิ่่�มคุุณภาพมาตรฐาน
การผลิิ ต และมาตรฐานสิิ น ค้้ า ลดความเสี่่� ย งในภาคเกษตรที่่� เ กิิ ด จาก
การระบาดของศััตรููพืืชและจากภััยธรรมชาติิ และจััดการส่่งผ่่านความรู้้�
โดยใช้้เทคโนโลยีีและนวััตกรรม
Smart Farming เริ่่� ม ตั้้� ง แต่่ ก ารคัั ด เมล็็ ด พัั น ธุ์์� การปลูู ก การดูู แ ล
การเจริิญเติิบโต การเก็็บเกี่่�ยว การเก็็บรัักษา รวมไปถึึงการควบคุุมจััดการ
การใช้้ทรัพ
ั ยากรอย่่างคุ้้�มค่่าแม่่นยำำ�ทั้้�งระบบ
Smart Farming คืือ ความพยายาม
ยกระดัับการพััฒนาเกษตรกรรมใน 4 ด้้าน
คืือ ลดต้้นทุุนในกระบวนการผลิิต
เพิ่่�มคุุณภาพมาตรฐานการผลิิตและ
ทั้้� งนี้้� Smart Farming เกี่่�ยวข้้องทั้้� งกัับตััวเกษตรกร และห่่วงโซ่่ของ มาตรฐานสิินค้้า ลดความเสี่่�ยงใน
การทำำ�ก ารเกษตร รวมถึึ ง เทคโนโลยีีและนวัั ตก รรมต่่ า งๆ ที่่� นำ�ำ มา ภาคเกษตรที่่�เกิิดจากการระบาดของ
ใช้้งาน ไม่่ว่่าจะเป็็นโครงสร้้างพื้้� นฐานทางการคมนาคมและสารสนเทศ ศัั ตรููพืืชและจากภััยธรรมชาติิ และ
เทคโนโลยีีสารสนเทศทางภูู มิิ ศ าสตร์์ และการเก็็ บ ข้้ อ มูู ล ระยะไกล จััดการส่่งผ่่านความรู้้�โดยใช้้เทคโนโลยีี
(Geo-informatics และ remote sensing) เทคโนโลยีีสมองกลฝัังตััว และนวััตกรรม
(Embedded system) ระบบตรวจวััดและเครืือข่่าย (Sensors network)
ในระดัับการผลิิตภาคเกษตรเพื่่�อเก็็บและประมวลผลข้้อมููลระดัับพื้้� นที่่�
ที่่� ส ามารถนำำ � ไปสู่่�การใช้้ ข้้ อ มูู ล ประกอบการตัั ด สิิ น ใจได้้ อ ย่่ า งแม่่ น ยำำ �
ตลอดจนถึึงเครื่่�องจัักรกลการเกษตร (Farm robotics)
ตััวอย่่างเช่่น เทคโนโลยีีตรวจสภาพล้้อมรอบ หรืือ Micro-Climate
Monitoring System ฝีีมืือของมหาวิิทยาลััยมหิิดลร่่วมกัับ Granmonte
Farm เป็็ น เครื่่� องที่่� ใ ช้้ ต รวจสอบข้้ อ มูู ล อุุ ณ หภูู มิิ ใ นดิิ น และในอากาศ การทำำ�ฟาร์์มอััจฉริิยะเป็็นเรื่่�องของความแม่่นยำำ�เพื่่�อนำำ�ไปสู่่�การเพาะปลููก
ความชื้้�นในดิินและในอากาศ ความเข้้มแสง ความเร็็วลม ความดัันอากาศ พืืชที่่� เข้้ากัั บพื้้� นที่่� บริิเวณนั้้�น ผ่่านการตัั ดสิินใจบนข้้อมููลที่่� ถููกต้้อง โดย
สามารถนำำ �ข้้ อ มูู ล มาวิิ เ คราะห์์ เ พื่่� อ ทำำ �ก ารป้้ อ งกัั น และพัั ฒ นาผลผลิิ ต ช่่วยลดต้้ นทุุนกระบวนการผลิิ ต เพิ่่�มผลผลิิ ตต่่อพื้้� นที่่� สร้้างมาตรฐาน
ทางการเกษตรได้้ นอกจากนั้้� น ยัั ง สามารถให้้ น้ำ�ำ โดยอัั ต โนมัั ติิ ไ ด้้ เ อง การผลิิต ควบคุุมคุุณภาพผลผลิิตได้้ตามที่่�ลููกค้้าต้้องการ ผลผลิิตจึึงได้้
เมื่่� อตรวจพบความชื้้� นต่ำำ� โดยระบบ Micro-Climate Monitoring ราคาสููงกว่่าฟาร์์มทั่่�วไป
System นี้้� ส ามารถอัั พ เดทข้้ อ มูู ล ออนไลน์์ ไ ด้้ ทัั น ทีี ทำำ� ให้้ เ จ้้ า ของไร่่ ดัังนั้้�น องค์์ประกอบที่่สำ
� �คั
ำ ญ
ั ในการทำำ�ฟาร์์มอััจฉริิยะให้้มีีประสิิทธิภ
ิ าพ
สามารถตรวจสอบสถานะต่่างๆ ในไร่่ได้้เป็็นสถานะปััจจุุบััน คืือ การระบุุตำำ�แหน่่งพื้้� นที่่เ� พาะปลููก การแปรวิิเคราะห์์ข้อ
้ มููลที่่ต
� รงกัับระยะ
ด้้ านการจัั ดการผลผลิิ ต Smart Farming ให้้ความสำำ�คััญกัับระบบ เวลาของการเพาะปลููกพืืช และการบริิหารจััดการพื้้� นที่่�โดยใช้้เทคโนโลยีี
ควบคุุมผลผลิิตให้้มีีความสม่ำำ�เสมอ ทั้้�งปริิมาณและคุุณภาพ อาทิิ การวััด ที่่� เหมาะสม ไม่่สิ้้�นเปลืืองทรััพยากรและต้้ องเข้้ากัั บการเพาะปลููกพืืช
ความชื้้�นและอุุณหภููมิิ รวมทั้้� งการตรวจสอบย้้อนกลัับ (Traceability) ชนิิดนั้้�นๆ
ซึ่่� ง เป็็ น หลัั กก ารในการดูู แ ลความปลอดภัั ย ของสิิ น ค้้ า ให้้ กัั บ ผู้้�บริิ โ ภค ในมิิ ติิ ข องผลผลิิ ต Smart Farm จะเน้้ น การผลิิ ต สิิ น ค้้ า เกษตรที่่� มีี
ที่่� ต้้องใช้้ข้้อมููลจากศููนย์์ข้้อมููลกลางซึ่่�งมีีควาเชื่่�อมโยง ทั้้�งห่่วงโซ่่คุณ
ุ ค่่า คุุณภาพสููง ปลอดภััยต่่อผู้้�บริิโภคและเป็็นมิิตรกัับสิ่่�งแวดล้้อม ในขณะที่่�
ของสิินค้้า (Value Chain) พร้้อมทั้้�งข้้อมููลเชิิงพื้้� นที่่�การเกษตรอััจฉริิยะ ในมิิ ติิ ข องเกษตรกร Smart Farm คืือ เกษตรกรที่่� มีี ระดัั บ มาตรฐาน
มีีความต้้องการและมีีความแตกต่่างจากการทำำ�เกษตรแบบปกติิ ไม่่ใช้้ ความเป็็ น อยู่่�และคุุ ณ ภาพชีีวิิ ตดีี สามารถพึ่่� ง พาตนเองได้้ อ ย่่ า งยั่่� ง ยืืน
ทรััพยากรอย่่างสิ้้�นเปลืืองและมีีความแม่่นยำำ�ในการเสริิมปััจจัั ยต่่ างๆ นอกจากนี้้� Smart Farm ยัังเป็็นแผนหนึ่่�งในยุุทธศาสตร์์ Smart Thailand
ให้้ ต รงกัั บ ความต้้ อ งการของพืืชแต่่ ล ะชนิิ ด จึึ ง เป็็ น กุุ ญ แจสำำ�คัั ญ ใน 2020 และสนัับสนุุนนโยบายเศรษฐกิิจฐานชีีวภาพ หรืือ Bioeconomy
การทำำ�เกษตรอััจฉริิยะที่่�ได้้ประสิิทธิภ
ิ าพ ของประเทศด้้วย
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 09

“Big Data” หััวใจของ
การเกษตรสมััยใหม่่
ปฏิิเสธไม่่ได้้ว่่าในโลกปััจจุุบััน “ข้้อมููล” คืือ เครื่่�องมืือสำำ�คััญสำ�ำ หรัับ
การทำำ�ธุุรกิิ จของอุุ ตสาหกรรมทุุกประเภท ไม่่เว้้ นแม้้แต่่ อุุตสาหกรรม
การเกษตร เทคโนโลยีี การได้้ ม าซึ่่� ง ข้้ อ มูู ล การประมวลผลข้้ อ มูู ล
การเก็็บรัักษาข้้อมููล และการวิิเคราะห์์ข้้อมููลกลายเป็็นสิ่่�งจำำ�เป็็น
สำำ�หรัับอุุตสาหกรรมการเกษตร “ข้้อมููล” คืือ องค์์ประกอบหลัักของ
การทำำ�ก ารเกษตรสมัั ย ใหม่่ (Smart Farming) ดร.ธีีระยุุ ท ธ ตู้้�จิิ น ดา
นัักวิิจััยอาวุุโส หน่่วยวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพพืืช ศููนย์์พัน
ั ธุุวิิศวกรรมและ
เทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ กล่่าวว่่า เกษตรสมััยใหม่่ คืือ การเปลี่่�ยนผ่่าน
วิิ ธีีก ารทำำ�ก ารเกษตรโดยใช้้ “ข้้ อ มูู ล ” มากขึ้้� น เพื่่� อการตัั ด สิิ น ใจ
ทำำ�การเกษตร เพื่่�อให้้การเพาะปลููกมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�นในระยะเวลา
อัันสั้้�นและยัังรวมถึึงคุุณค่่า การดููแลสิ่่�งแวดล้้อมและสุุขภาพของมนุุษย์์
ทั้้�งนี้้�การเกษตรมีี 2 ส่่วน คืือ ต้้นพัันธุ์์�และการบริิหารจััดการการผลิิต เพื่่�อ
ให้้ได้้ คุุณภาพดีี มีีคุุณค่่ าทางโภชนาการ มีีประสิิทธิิภาพ เกษตรกรได้้
กำำ�ไร ผู้้�บริิโภคได้้คุุณค่่าทางอาหาร
เทคโนโลยีีที่่�เข้้ามาเปลี่่�ยนแปลงการทำำ�งานจำำ�นวนมากช่่วงก่่อน คืือ
การใช้้ Genomic Technology ซึ่่�งทำำ�ให้้เกิิดความรวดเร็็วในการทำำ�งาน
เดิิมอาจจะต้้องใช้้เวลาในการพััฒนาพัันธุ์์� 5-6 ปีี อาจจะลดเหลืือ 2 ปีี
ทำำ�ให้้สามารถทำำ�งานได้้สั้้�นลงแต่่ประสิิทธิิภาพสููงขึ้้�น ต้้นทุุนการทำำ�งาน
ได้้ ถูู ก ลง คัั ด เลืือกพัั น ธ์ุุ�ที่่� ต้้ อ งการได้้ ร วดเร็็ ว ขึ้้� น การพัั ฒ นาพัั น ธุ์์�
ที่่� ซัั บ ซ้้ อ นทำำ� ได้้ ง่่ า ยและรวดเร็็ ว กว่่ า สมัั ย ก่่ อ น ปัั จ จุุ บัั น มีี Genomic
Technology ทำำ� ให้้ เ กิิ ดก ารค้้ น พบที่่� ยิ่่� ง ใหญ่่ ที่�่ เ กษตรกรสามารถรู้้�
เกี่่� ย วกัั บ ยีีนของพืืชอย่่ า งรวดเร็็ ว โดยเข้้ า มามีีบทบาทเรื่่� อ งการได้้ ม า
ซึ่่�งพืืชพัันธุ์์�ที่่� เหมาะสม
10 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
“ข้้อมููล” คืือ ปััจจััยหลัักที่่�ทำำ�ให้้เกิิดการทำำ�การเกษตรแบบแม่่นยำำ�
(Precision Farming) ที่่�ต้้องการการตััดสิินใจที่่�ถููกต้้องใน
การบริิหารจััดการการผลิิต
“ข้้ อ มูู ล ” คืือ ปัั จ จัั ย หลัั ก ที่่� ทำำ� ให้้ เ กิิ ดก ารทำำ�ก ารเกษตรแบบแม่่ น ยำำ�
(Precision Farming) ที่่� ต้้องการการตััดสิินใจ ที่่�ถููกต้้องในการบริิหาร
จััดการการผลิิต
ระบบการผลิิตในระบบเปิิดขนาดใหญ่่ เช่่น ข้้าว อ้้อย หรืือ มัันสำำ�ปะหลััง
การทำำ� Precision Farming นั้้�นต้้องการ “ระบบการตััดสิินใจที่่�ถูกต้
ู ้อง”
ด้้วยระบบดาวเทีียมในการติิดตามการเจริิญเติิบโต โดยใช้้ความสััมพัันธ์์
ระหว่่างภาพถ่่ายทางอากาศประกอบกัับการเจริิญเติิบโตของพืืช ระบบนี้้�
เหมาะสมจะใช้้ในระดัับการวางแผนนโยบายลงมาถึึงการบริิหารจััดการ
ทรััพยากรทางการเกษตร การทำำ�การเกษตรแบบแม่่นยำำ�ยัังประโยชน์์
ไปถึึงการประกัันพืืชผลได้้
นอกจากนี้้� ข้้ อ มูู ล ยัั ง เข้้ า มาช่่ ว ยในเรื่่� อ งการบริิ ห ารจัั ดก ารอื่่� นๆ เช่่ น
การติิดตามเรื่่�องโรคแมลง เดิิมต้้องใช้้นัักวิิชาการลงพื้้� นที่่�ให้้การแนะนำำ�
แต่่ ปัั จ จุุ บัั น มีีการใช้้ เ ทคโนโลยีีภาพถ่่ า ยและใช้้ เ ทคโนโลยีี Image
Recognition ทำำ� ให้้ เ กษตรกรถ่่ า ยภาพพืืชที่่� เ ป็็ น โรคแล้้ ว รู้้�ว่่ า พืืชนั้้� น
เป็็ น โรคอะไร กำำ�จัั ด อย่่ า งไร ซึ่่� ง ต้้ อ งทำำ� งานเชื่่� อมโยงกัั บ Big Data
หากสามารถเชื่่�อมโยงข้้อมููลทุุกอย่่างได้้ พอเกิิ ดโรคระบาด เกษตรกร
จะสามารถคาดการณ์์ ไ ด้้ ว่่ า จะไปเกิิ ด ที่่� ไ หนได้้ อีีก หากสภาพแวดล้้ อ ม
เป็็นอย่่างนี้้�
เกษตรสมััยใหม่่สามารถเรีียกว่่า Smart Farming ได้้เพราะเกษตรกร
มีีความสามารถในการทำำ�การเกษตรมากขึ้้�น ตััดสิินใจได้้ดีีขึ้้�น
ด้้วยข้้อมููลข่่าวสาร”
นอกจากนี้้�ยัังมีีการปลููกพืืชในระบบปิิด อาทิิ การปลููกหรืือผลิิ ตพืืช
ในโรงเรืือนที่่� ส ามารถควบคุุ ม สภาพแวดล้้ อ มได้้ ทั้้� ง นี้้� โ รงเรืือนเป็็ น
เทคโนโลยีีที่่� ใช้้มานานแล้้ ว แต่่ ส่่วนมากใช้้ในเขตอบอุ่่�นค่่ อนข้้างมาก
ในสภาพอากาศเขตร้้อนชื้้�นอย่่างประเทศไทยก็็มีีการใช้้กัันบ้้าง แต่่ต้้อง
แก้้ปัญ
ั หาเรื่่�องอุุณหภููมิิ
ปัั จ จุุ บัั น ได้้ มีี ระบบปัั ญญ าประดิิ ษ ฐ์์ (AI: Artificial Intelligence)
คืือ มีีข้้ อ มูู ล และมีีการบริิ ห ารจัั ดก ารตัั ว ระบบให้้ ไ ด้้ ส ภาวะอย่่ า งที่่� พืืช
ต้้องการได้้ เกษตรกรสามารถมอนิิเตอร์์ทุุกอย่่างบนโทรศััทพ์์มืือถืือได้้
จะทำำ� ให้้ ก ารผลิิ ตมีีป ระสิิ ทธิิ ภ าพมากขึ้้� น ได้้ ผ ลผลิิ ต ที่่� มีีคุุ ณ ภาพ
ที่่� ต้้องการ เหมาะสมต่่ อพืืชพัันธุ์์�นั้้� นๆ
ดร.ธีีระยุุ ท ธ ได้้ ย กตัั ว อย่่ า งไม้้ ผ ลในต่่ า งประเทศมีีระบบมอนิิ เ ตอร์์
และให้้ปััจจััยในการเจริิญเติิบโตโดยอััตโนมััติิ อาทิิ น้ำำ� แสงแดด เป็็นต้้น
หรืือแม้้แต่่การใช้้โดรนบิิน
การเกษตรในต่่างประเทศไม่่ต้้องใช้้คนเลย ระบบจะใช้้ข้้อมููล
ที่่�มอนิิเตอร์์และมีีการพัั ฒนาระบบจนมีีความสามารถในการบริิหาร
จััดการได้้ดีีขึ้้�นคืือ ผลิิตได้้คุุณภาพดีีขึ้้�น ปริิมาณมากขึ้้�นลดมลพิิ ษ
สู่่�สิ่่�งแวดล้้อม
ปัั จ จุุ บัั น ระบบทำำ �ก ารเกษตรในไทยเริ่่� ม มีีการนำำ � เทคโนโลยีีเหล่่ า นี้้�
มาใช้้เพิ่่�มมากขึ้้�น ปััจจััยสนัับสนุุนการทำำ�การเกษตรสมััยใหม่่แพร่่หลาย
มากขึ้้�น ประการแรก คืือ รััฐบาลมีีบทบาทสำำ�คััญมากในฐานะคนกำำ�หนด
นโยบายประเทศไทย ข้้อมููลทางการเกษตรอยู่่�ต่่างกรมต่่างกอง ไม่่ได้้มีี
การบููรณาการรวมกััน การจะทำำ�เกษตรสมััยใหม่่ได้้ คืือ การเชื่่�อมโยงข้้อมููล
ทุุกอย่่างเป็็นระบบเดีียวกััน
ปััจจััยต่่อมา คืือ เกษตรกรเองต้้องมีีความรู้้�ความเข้้าใจและต้้องเข้้าถึึง
เทคโนโลยีีและมีีงานวิิ จัั ย ที่่� ร องรัั บ การทำำ � เกษตรสมัั ย ใหม่่ ที่�่ ต้้ อ งวาง
รากฐานและสร้้างขีีดความสามารถในการแข่่งขัันของประเทศจะต้้องมีี
การวิิจััยและพััฒนาส่่วนท้้องถิ่่�นของประเทศไทยเอง
ประเทศไทยมีีการพััฒนาการเกษตรสมััยใหม่่ แต่่ความเข้้มข้้นอาจจะ
ไม่่เท่่าต่่างประเทศ และยัังมีีการใช้้ประโยชน์์จาก Smart Farming ยัังน้้อย
เพราะระบบข้้อมููลยัังขาดการเชื่่�อมโยงระหว่่างกัันที่่�ดีี เพราะฉะนั้้�น ถึึงมีี
เทคโนโลยีีแพลตฟอร์์มที่่� ดีี แต่่ ยัังขาดข้้อมููลที่่� เชื่่�อมโยงกัั นก็็ ทำำ�ให้้ขาด
การใช้้ประโยชน์์สููงสุุด
ดร.ธีีระยุุทธ กล่่าวเน้้นย้ำำ�ว่่า ข้้อมููล คืือ หััวใจของการทำำ�การเกษตร
สมัั ย ใหม่่ ทั้้� ง นี้้� ต้้ อ งมีีการเชื่่� อมโยงข้้ อ มูู ล ที่่� อ ยู่่�กระจัั ดก ระจายตาม
หน่่วยงานต่่างๆ ให้้มีีการเชื่่�อมโยงข้้อมููลกัันและต้้องเป็็นข้้อมููลที่่�ทัันสมััย
และเกษตรกรสามารถนำำ�ไปใช้้เพื่่�อการตัั ดสิินใจในการทำำ �การเกษตร
ได้้อย่่างมีีประสิิทธิภ
ิ าพ
ในต่่างประเทศข้้อมููลเพื่่�อวางแผนการทำำ�การเกษตรมีีต้้นทุุนไม่่สูงู ทำำ�ให้้
เกษตรกรเข้้าถึึงและใช้้ประโยชน์์ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ ซึ่่�งภาครััฐต้้อง
บริิหารจััดการข้้อมููลตรงนี้้� เพื่่�อให้้เกษตรกรได้้ประโยชน์์จากข้้อมููลและ
เอาข้้อมููลพััฒนาออกมาเป็็นข้้อมููลในการตัั ดสิินใจให้้เกษตรกรในการ
วางแผนการผลิิ ต และวางแผนการตลาด ถ้้ า เกษตรกรมีีรายได้้ ที่�่ ดีีขึ้้� น
ค่่อยลงทุุนมากขึ้้�น
ดร.ธีีระยุุทธ ตู้้�จิินดา
นัักวิิจััยอาวุุโส กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพพืื ชและการจััดการ
แบบบููรณาการ (ACBG) ศูู นย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพ
แห่่งชาติิ (BIOTEC) สวทช.
ทั้้� ง นี้้� พัั ฒ นาการของการเกษตรสมัั ย ใหม่่ ใ นแต่่ ล ะประเทศมีีความ
แตกต่่ า งกัั น ขึ้้� น อยู่่�กัั บ ความเหมาะสมในแต่่ ล ะประเทศซึ่่� ง มีีการใช้้
เทคโนโลยีีที่่� แ ตกต่่ า งกัั น จึึ ง ไม่่ ส ามารถเปรีียบเทีียบระยะการพัั ฒ นา
เกษตรสมััยใหม่่รายประเทศได้้ ประเทศที่่�ทัันสมััย คืือ ประเทศที่่�สามารถ
จัั ดการข้้อมููลได้้ อ ย่่างเป็็นระบบ และมีีเทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ประโยชน์์
จากข้้อมููลเหล่่านี้้� ตอนนี้้�แข่่งขัันกัันที่่� “ใครมีีข้้อมููลมากกว่่ากััน” ซึ่�่งคืือ
Big Data
เกษตรสมััยใหม่่ในประเทศไทยเพิ่่�งเริ่่�มและต้้ องใช้้เวลาอีีกสัักระยะ
เพื่่�อสร้้างฐานข้้อมููลในระบบการเกษตรสมััยใหม่่ ประการแรก คืือ เชื่่�อมโยง
ข้้อมููลตั้้�งแต่่ต้น
้ ทางจนถึึงปลายทาง เพื่่�อการตััดสิินใจที่่ถู
� กต้
ู อ้ ง เพื่่�อการผลิิต
และการตลาด ประเทศไทยอยู่่�ในระยะนี้้� ส่่วนระยะต่่อไปคืือ การบริิหาร
จัั ดการฟาร์์ม โดยระบบอัั ตโนมััติิ เป็็นการเกษตรที่่� ใช้้แรงงานคนน้้อ ย
ใช้้เทคโนโลยีีมาก อาทิิ ระบบ Farm Machine เกษตรกรจะสามารถบริิหาร
ฟาร์์มขนาดใหญ่่ด้้วยคนเพีียงไม่่กี่�่ คน หรืือการผลิิ ตในโรงเรืือนเมื่่�อใช้้
ระบบอััตโนมััติิก็็จะใช้้แรงงานคนเพีียงไม่่กี่�่คน
ประเทศไทยอยู่่�ในจุุดเริ่่�มต้้น ต้้องใช้้เวลาในการพััฒนากว่่าจะเหมืือน
ในหลายประเทศที่่�มีีการใช้้ระบบอััตโนมััติิ แต่่ปััจจุุบัันยัังไม่่มีีฟาร์์มไหน
ในโลกที่่�ไร้้เกษตรกร แม้้จะมีีการนำำ�เทคโนโลยีีมาใช้้ในการทำำ�การเกษตร
สาเหตุุสำำ�คััญที่่�ต้้องมาให้้ความสำำ�คััญกัับการทำำ�การเกษตรสมััยใหม่่
คืือ ประสิิ ทธิิ ภ าพการผลิิ ต คุุ ณ ภาพของผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ และสิ่่� ง แวดล้้ อ ม
สุุขภาพของผู้้�บริิโภค ประกอบกัับเรื่่�องสัังคมกำำ�ลัังเข้้าสู่่�สัังคมผู้้�สููงอายุุ
แรงงานจะขาดแคลนทั้้� ง ในภาคการเกษตรด้้ ว ย สิ่่� ง เหล่่ า นี้้� คืือ ปัั จ จัั ย
กดดัันทำำ�ให้้ต้้องมุ่่�งสู่่�การเป็็น Smart Farming
Smart Farming คืือ การเอาเทคโนโลยีีมาใช้้งาน มีีการใช้้ข้้อมููล
ในการทำำ� การเกษตร เพื่่�อให้้ ไ ด้้ ผ ลผลิิ ต ที่่�ดีี ขึ้้� น มีี คุุ ณ ภาพมากขึ้้� น
และที่่�สำำ�คััญเพิ่่�มประสิิทธิิภาพการผลิิตภายใต้้ความจำำ�กััดของขนาด
พื้้� นที่่�การเกษตรและจำำ�นวนแรงงาน ทั้้� งด้้ านปริิ มาณและคุุ ณภาพ
นำำ�มาซึ่่�งความเป็็นอยู่่�ที่่�ดีีของมนุุษย์์
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 11

การเกษตรในอนาคตต้้องเป็็นการเกษตรที่่�ช่่วยลดปััญหาสิ่่�งแวดล้้อมและช่่วยเพิ่่�มคุุณภาพของ
ผลผลิิต ตััวอย่่างเช่่น ในประเทศไทยหากมีีการนำำ�เทคโนโลยีีมาเพิ่่�มผลผลิิตทางการเกษตร อาทิิ
Green House หรืือ Plant Factory เป็็นต้้น และฟื้้�นเพิ่่�มพื้้� นที่่�ป่า่ กลัับคืืนมา โดยยัังมีีประสิิทธิภ
ิ าพ
ของการผลิิตทางการเกษตรเท่่าเดิิมหรืือมากขึ้้�น อัันนี้้�ควรจะเป็็นเป้้าหมายของประเทศไทยใน
อนาคต เพราะสิ่่�งเแวดล้้อมเป็็นสิ่่�งสำำ�คััญและจำำ�เป็็น และที่่�สำำ�คััญสิ่่�งแวดล้้อมไม่่ได้้สร้้างวัันเดีียว
เทคโนโลยีีเกษตรสมััยใหม่่เป็็น multi-disciplinary เป็็นการควบรวม discipline
เข้้าด้้วยกััน เกษตรกรต้้องรู้้� วิิศวกรรมศาศตร์์ อิินเทอร์์เน็็ต ระบบการสื่่�อสาร เป็็นต้้น
ดร.ธีีระยุุทธ ได้้ยกตััวอย่่างของการทำำ�เกษตรสมััยใหม่่ อาทิิ สหรััฐอเมริิกาใช้้เทคโนโลยีีดาวเทีียม
สามารถคาดการณ์์ ไ ด้้ ว่่ า ข้้ า วโพดจะผลิิ ต ได้้ เ ท่่ า ใดและจะออกผลผลิิ ต เมื่่� อ ใด ซึ่่� ง จะช่่ ว ยเรื่่� อ ง
การบริิหารจััดการตลาดได้้ สำำ�หรัับประเทศไทยหากสามารถนำำ�เทคโนโลยีีมาใช้้เก็็ บข้้อมููลเพื่่�อ
การวางแผนการผลิิต การคาดการณ์์ว่่า ผลผลิิตทางการเกษตร อาทิิ ผลผลิิตข้า้ วในปีีนี้้จ
� ะได้้เท่่าใด
และเมื่่�อใด จะช่่วยให้้สามารถวางแผนการตลาดได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�น
อีีกเทคโนโลยีี คืือ เทคโนโลยีีการตััดแต่่งพัันธุุกรรม หรืือ Gene Editing เป็็นการแก้้จุุดอ่่อน
เพิ่่�มจุุดแข็็งให้้กัับพืืช ไม่่ใช่่การสร้้างพืืชอุุบััติิใหม่่แต่่เป็็นเหมืือนการกลายพัันธุ์์�
อย่่างไรก็็ดีีประเด็็นนี้้�ยัังคงเป็็นประเด็็นที่่�ถกเถีียงกัันอยู่่�ในประเทศไทย แต่่แนวโน้้มทั่่� วโลกที่่�
สุุดท้้ายจะถููกนำำ�มาใช้้แก้้ปััญหาต่่างๆ ไม่่เฉพาะเรื่่�องการเกษตรเท่่านั้้�น เทคโนโลยีีไม่่มีีอะไรมา
ปิิดกั้้�นเมื่่�อถึึงเวลาที่่�จำำ�เป็็นต้้องใช้้ก็็ต้้องใช้้
12 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
“Seed Hub”
ภารกิิจสู่่�ศููนย์์กลาง
เมล็็ดพัั นธุ์์�ของโลก
อย่่ า งไรก็็ ต าม บริิ ษัั ท เมล็็ ด พัั น ธุ์์�ของไทยจำำ� นวนไม่่ น้้ อ ยทำำ�ธุุ ร กิิ จ ใน
ลัักษณะการรัับจ้้างผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�จากต่่างประเทศ โดยนำำ�พ่่อแม่่พัันธุ์์�
เข้้ามาผลิิตและส่่งกลัับเมล็็ดพัันธุ์์�ที่�่ผลิิตได้้คืืนให้้ผู้้�ว่า่ จ้้างทั้้�งหมด ซึ่�่งทำำ�ให้้
ไม่่มีีพ่่อแม่่พัันธุ์์�ของตนเอง จึึงไม่่มีีความมั่่�นคงในระยะยาว อีีกทั้้�งมููลค่่า
การส่่งออกเมล็็ดพัันธุ์์�ส่่วนนี้้�คืือมููลค่่าจากการขายแรงงานและใช้้ที่�่ดิิน
ของประเทศในราคาถููก จึึ งมีีความเสี่่�ยงหากบริิ ษัั ทต่่ า งชาติิ ที่�่ ม าจ้้ า ง
ผลิิ ตเคลื่่� อนย้้ายฐานการผลิิ ตไปประเทศที่่�มีีค่่าแรงถููกกว่่า
ประเทศไทยเป็็นแหล่่งผลิิตเมล็็ดพัั นธุ์์�พืื ชที่่�มีีศัักยภาพของภููมิิภาค
เอเชีี ย ทั้้� ง ในการเป็็ น ผู้้�ผลิิ ต ที่่�พัั ฒ นาเองในประเทศ และรัั บ จ้้ า ง
ผลิิ ต เมล็็ ด พัั น ธุ์์�ที่่�มีี ก ารพัั ฒ นามาจากต่่ า งประเทศ โดยมีี นัั ก ลงทุุ น
ต่่ า งชาติิ เ ข้้ า มาลงทุุ น ผลิิ ต เมล็็ ด พัั น ธุ์์�พืื ช ในไทยเพื่่�อการส่่ ง ออก
มากที่่�สุุ ด ในอาเซีี ย ทำำ � ให้้ ไ ทยกลายเป็็ น ฐานการผลิิ ต เมล็็ ด พัั น ธุ์์�
ใหญ่่ ที่่�สุุ ด ในอาเซีี ย นโดยมีี ก ารส่่ ง ออกเมล็็ ด พัั น ธุ์์�มากเป็็ น อัั น ดัั บ
ที่่� 3 ในภูู มิิ ภ าคเอเชีี ย รองจากจีี น และญี่่�ปุ่่� น และมากเป็็ น อัั น ดัั บ
ที่่� 12 ของโลก
นอกจากนี้้� เมล็็ดพัันธุ์์�ยัังเป็็นต้้นทางของแหล่่งอาหารและแหล่่งวััตถุดิ
ุ บ
ิ
สำำ�คััญของอุุ ตสาหกรรมจำำ�นวนมาก เช่่น อุุ ตสาหกรรมอาหารแปรรูู ป
อุุตสาหกรรมยาและเครื่่�องสำำ�อาง รวมถึึงวััสดุุชีีวภาพต่่างๆ เมล็็ดพัันธุ์์�
จึึงเป็็นที่่�มาของความมั่่�นคงทางอาหาร และความยั่่�งยืืนทางเศรษฐกิิจ
ของประเทศ การส่่ ง เสริิ ม ให้้ เ กิิ ดก ารพัั ฒ นาเมล็็ ด พัั น ธุ์์�ของตนเองนั้้� น
จึึงเท่่ากัับการสร้้างความมั่่�นคงให้้กัับประเทศ
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 13
วิิราภรณ์์ มงคลไชยสิิทธิ์์�
รองผู้้�อำำ�นวยการ สวทช.
ผู้้�อำำ�นวยการ สถาบัันการจััดการเทคโนโลยีีและนวััตกรรมเกษตร
(AGRITEC) สวทช.
วิิ ราภรณ์์ มงคลไชยสิิทธิ์์� รองผู้้�อำำ�นวยการ สวทช. กล่่ าวว่่ า เกษตร
จากความได้้ เปรีียบด้้ านสภาพภููมิิอากาศที่่� หลากหลายเอื้้� อให้้สามารถ
ผลิิ ตเมล็็ดพัันธุ์์�ได้้ตลอดทั้้�งปีีและมีีความอุุดมสมบููรณ์์ของพื้้� นดิิน อีีกทั้้�ง
เกษตรกรไทยมีีทัักษะฝีีมืือเหมาะในการผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�ที่่�เป็็นงานเกษตร
ประณีีต สวทช. จึึงมีีแผนยุุ ทธศาสตร์์การผลัั กดัันให้้ประเทศไทยเป็็น
ศููนย์์กลางเมล็็ดพัันธุ์์�ในระดัับสากลหรืือ Seed Hub ด้้วยการทำำ�คลััสเตอร์์
เมล็็ ด พัั น ธุ์์�มาตั้้� ง แต่่ ปีี 2549 เพื่่� อ เพิ่่� ม ขีีดความสามารถในการส่่ ง ออก
เมล็็ดพัันธุ์์�ของไทย ซึ่�ง่ สวทช. รัับผิิดชอบด้้านการวิิจััยและพััฒนา โดยมีี
ผู้้�อำำ�นวยการโปรแกรมเมล็็ดพัันธุ์์� ทำำ�หน้้าที่่ดู
� แู ลบริิหารงานวิิจัย
ั ดำำ�เนิินงาน
ร่่วมกัั บพัันธมิิตร คืือ กรมวิิ ชาการเกษตร มหาวิิ ทยาลัั ยเกษตรศาสตร์์
มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีราชมงคลล้้านนา
เมล็็ ด พัั น ธุ์์�หลัั ก ที่่� ไ ทยมีีศัั ก ยภาพในการผลิิ ต และให้้ ค วามสำำ �คัั ญ ใน
การผลัักดัันเป็็นสิินค้้าส่่งออกมีี 4 กลุ่่�ม ได้้แก่่ กลุ่่�มพริิก กลุ่่�มมะเขืือเทศ
กลุ่่�มแตง และกลุ่่�มข้้าวโพด โดยตั้้� งกลุ่่�มวิิจััย พััฒนาและปรัับปรุุ งพัันธุ์์�
ตามชนิิ ด ของพืืชในแต่่ ล ะมหาวิิ ท ยาลัั ย และเปิิ ด ให้้ เ อกชนที่่� ส นใจ
เข้้ า มาคัั ด เลืือกเพื่่� อนำำ� ไปผลิิ ต หรืือพัั ฒ นาปรัั บ ปรุุ ง เพื่่� อประโยชน์์
เชิิงพาณิิชย์ต่
์ ่อไป ไม่่ว่่าจะเป็็นการนำำ�ไปผลิิตเพื่่�อส่่งออก หรืือตอบสนอง
ความต้้ อ งการภายในประเทศ โดยคิิ ดค่่ า ลิิ ข สิิ ทธิ์์� ม ากน้้ อ ยตามระดัั บ
คุุ ณ ภาพของเมล็็ ด พัั น ธุ์์�นั้้� น ๆ รวมทั้้� ง ค่่ า รอยัั ล ตี้้� ห ลัั ง จากนำำ � เมล็็ ด พัั น ธุ์์�
ไปผลิิ ต ในเชิิ ง พาณิิ ชย์์ แ ล้้ ว
การดำำ� เนิิ น การดัั ง กล่่ า วประสบความสำำ� เร็็ จ มาเป็็ น ลำำ�ดัั บ กล่่ า วคืือ
ไทยมีีมูู ล ค่่ า การส่่ ง ออกเมล็็ ด พัั น ธุ์์�เพิ่่� ม ขึ้้� น อย่่ า งรวดเร็็ ว จากมูู ล ค่่ า
1,500 ล้้านบาท ในปีี 2548 ขยัับขึ้้�นเป็็นระดัับ 3,000 ล้้านบาท ภายใน
ปีี 2554 และระดัั บ 5,000 ล้้ านบาทในปีี 2559 จนปััจจุุ บัันมีีมููลค่่าสููง
ถึึ ง กว่่ า 7,000 ล้้ า นบาท มีีลูู กค้้ า ทั่่� ว โลก 96 ประเทศ ตลาดสำำ�คัั ญ
ได้้แก่่ สหรััฐอเมริิกา ญี่่�ปุ่่�น จีีน อิินเดีีย และประเทศในทวีีปแอฟริิกา
ศศิิวิิมล บุุญอนัันต์์
ผู้้�อำำ�นวยการโปรแกรมเมล็็ดพัั นธุ์์� สวทช.
14 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ศศิิ วิิ ม ล บุุ ญ อนัั น ต์์ ผู้้�อำำ� นวยการโปรแกรมเมล็็ ด พัั น ธุ์์� กรอบวิิ จัั ย
ด้้านเกษตรและอุุตสาหกรรมชีีวภาพ สวทช. กล่่าวว่่า เป้้าหมายต่่อไป
คืือ การเพิ่่� ม มูู ล ค่่ า การส่่ ง ออกเมล็็ ด พัั น ธุ์์�เป็็ น 10,000 ล้้ า นบาทภาย
ใน 2565 หรืือเป็็ น ผู้้�ส่่ง ออกอัั น ดัั บ 1 ของภูู มิิ ภ าคเอเชีียแปซิิ ฟิิ ก โดย
50% ของมููลค่่าการส่่งออกจะเป็็นเมล็็ดพัันธุ์์�ที่่�พััฒนาในประเทศไทย
โดยภาพรวมจะเห็็นได้้ว่่า อุุตสาหกรรมเมล็็ดพัันธุ์์�ของไทยมีีศัักยภาพ
ในการส่่ ง ออกสูู ง มาก หากการพัั ฒ นาเป็็ น ไปตามแผนยุุ ท ธศาสตร์์ ที่�่
วางไว้้ได้้สำ�ำ เร็็จ ก็็จะเกิิดอุุตสาหกรรมใหม่่ที่�่เป็็นความหวัังของประเทศ
เพราะเมล็็ดพัันธุ์์�เป็็นตลาดที่่�มีีแนวโน้้มเติิบโตได้้อีีกนาน จากประชากร
โลกเพิ่่� ม ขึ้้� น ตลอดเวลา ทำำ� ให้้ มีี ความต้้ อ งการอาหารมากขึ้้� น เป็็ น เงา
ตามตััว อีีกทั้้� งมีีปััญหาสภาพแวดล้้อมทางธรรมชาติิที่�่เปลี่่�ยนแปลงไป
เช่่น ผลกระทบจากภาวะโลกร้้อน ทำำ�ให้้ยีีนทนร้้อนเป็็นที่่�ต้้องการของ
นัั ก พัั ฒ นาเมล็็ ด พัั น ธุ์์� ซึ่่� ง ประเทศไทยตั้้� ง อยู่่�ในเขตร้้ อ นจึึ ง มีีพืืชที่่�
มีียีีนทนร้้อนหลากหลาย ถ้้ าเราผลิิ ตได้้ ดีีย่่อมเป็็นที่่� ต้้องการของตลาด
ทั้้� งนี้้�การที่่�ไทยมีีทิิศทางพััฒนาไปสู่่�เกษตรสมััยใหม่่ หรืือ Smart Farmer
ส่่องนวััตกรรม
จะมีีส่่วนหนุุนเสริิมและช่่วยยกระดัั บมาตรฐานการผลิิ ต
เมล็็ดพัันธุ์์�ซึ่่�งเน้้นใช้้พื้้�นที่่�น้้อย แต่่ได้้มููลค่่ามาก ซึ่่�งจะสำำ�เร็็จได้้จำำ�เป็็น
ต้้ อ งใช้้ ทั้้� ง เทคโนโลยีีและความประณีีตของเกษตรกร ตัั ว อย่่ า งเช่่ น
เทคโนโลยีีโรงเรืือนอัั จ ฉริิ ย ะของ สวทช. สำำ� หรัั บ การทดลองปลูู กพืืช
“เกษตรอััจฉริิยะ”
เพื่่� อผลิิ ต เมล็็ ด พัั น ธุ์์� โดยใช้้ เ ทคโนโลยีี Internet of Thing ควบคุุ ม
สภาวะแวดล้้ อมที่่� เหมาะสมกัั บพืืช และมีีระบบเซนเซอร์์ที่�่ พััฒนาขึ้้� น
เพื่่� อให้้ เ หมาะกัั บ การทำำ� เกษตรในสภาพภูู มิิ อ ากาศของไทย เป็็ น ต้้ น
ขณะเดีียวกัั นการพััฒนาอุุ ตสาหกรรมเมล็็ ดพัันธุ์์�ในไทยจะส่่งผลดีีต่่ อ
การพััฒนาสู่่�เกษตรสมััยใหม่่ เพราะเมล็็ ดพัันธุ์์�เป็็นต้้ นทางของการทำำ�
เกษตรด้้วย • การเกษตรแม่นย�ำสูง
• แอปพลิเคชันส�ำหรับการเกษตร
• เทคโนโลยีการเกษตรอัจฉริยะ
• พัฒนาเกษตรกรรมด้วยเทคโนโลยีอิสราเอล
 โลกกำำ�ลัังเข้้าสู่่�การปฏิิวััติิอุุตสาหกรรมครั้้�งที่่� 4 ซึ่่�งเป็็นยุุคที่่�ปัญญ
ั าประดิิษฐ์์จะเข้้ามามีีบทบาทอย่่างมากในการเพิ่่�มประสิิทธิภ
ิ าพการผลิิต เครื่่�องจัักร
การเกษตรแม่่นยำำ�สููง (Precision Agriculture หรืือ Precision และระบบอััตโนมััติิในโรงงานจะฉลาดขึ้้�นจากปััญญาประดิิษฐ์์ อีีกทั้้� งสามารถตััดสิินใจได้้รวดเร็็วและแม่่นยำำ�กว่่าแรงงานคน โดยมนุุษย์์จะเข้้ามา

การเกษตรแม่่นยำำ�สููง Farming) เป็็นส่่วนหนึ่่�งของการทำำ�เกษตรอััจฉริิยะ (Smart Farm)

เกษตรแม่่นยำำ�เป็็นหลัักการบริิหารจััดการการเพาะปลููกเพื่่�อใช้้ทรัพ
ั ยากร
อย่่างมีีประสิิทธิภ
ิ าพในระดัับแปลงหรืือระดัับโรงเรืือน ซึ่ง�่ เป็็นการจััดการที่่�
ละเอีียดกว่่ าการทำำ�โซนนิ่่�งคืือ การให้้น้ำ�ำ ปุ๋๋�ย ยาฆ่่าแมลงในปริิมาณที่่�
ถููกต้้อง ณ เวลาที่่�ถูกต้
ู ้อง เพื่่�อประสิิทธิภ
ิ าพสููงสุุด
สภาพแวดล้้ อมในแปลงเดีียวกัั นมัักมีีความไม่่สม่ำ�ำ เสมอ แม้้จะปลููก
พืืชชนิิ ด เดีียวกัั น ในแปลงเดีียวกัั น แต่่ ค วามสมบูู ร ณ์์ ข องต้้ น รวมถึึ ง
ผลผลิิตกลัับแตกต่่างกััน ดัังนั้้�นการจััดการพื้้� นที่่�ในแปลงจึึงต้้องมีีความ
แตกต่่างกัันออกไป การจััดการที่่แ
� ตกต่่างกัันนี้้� จำำ�เป็็นต้้องมีีการเก็็บข้้อมููล
และแปรผลเป็็นคำำ �แนะนำำ�ที่่� ช่่วยให้้เกษตรกรวางแผนได้้ อย่่างถููกต้้อง
หรืือแปลงเป็็นคำำ�สั่่�ง เพื่่�อควบคุุมให้้เครื่่�องจัั กรกลหรืือระบบอัั ตโนมััติิ
ต่่างสามารถปฏิิ บััติิการได้้ แม่่นยำำ�กว่่าการควบคุุมด้้ วยมนุุษย์์ อีีกทั้้� งยััง
ช่่วยทุ่่�นแรงงาน ซึ่่�งนอกจากจะช่่วยลดการใช้้ปััจจััยการผลิิตแล้้ว ยัังให้้
ผลผลิิ ตต่่อพื้้� นที่่� (Yield) ที่่� ดีีขึ้้�นด้้ วย
เกษตรแม่่ น ยำำ�มีีตั้้� ง แต่่ เ ทคโนโลยีีขั้้� น พื้้� นฐาน เช่่ น ชุุ ดต รวจวัั ดดิิ น
แบบพกพา (Kit) เทคโนโลยีีปุ๋๋�ยสั่่�งตััดไปจนถึึงเทคโนโลยีีเกษตรแม่่นยำำ�
ขั้้� นสููงที่่� มีีความซัับซ้้อนยิ่่�งขึ้้� น
เป็็นหลัักการบริิหารจััดการการเพาะปลููกเพื่่�อใช้้ทรััพยากรอย่่างมีี
จััดการกัับระบบเฉพาะกรณีีที่่�เกิิดปััญหาฉุุกเฉิินเท่่านั้้�น เช่่นเดีียวกัับเครื่่�องจัักรกลการเกษตรซึ่�่งแต่่เดิิมเกษตรกรยัังจำำ�เป็็นต้้องควบคุุมรถแทรกเตอร์์
ด้้ วยตนเอง แต่่ ในปััจจุุ บัันได้้ พััฒนาไปสู่่�รถแทรกเตอร์์ที่�่ ขัับเคลื่่� อนอัั ตโนมััติิได้้ เอง ควบคุุมการทำำ�งานได้้ จากระยะไกล หรืือมีีการติิ ดต่่อระหว่่ าง
ประสิิทธิิภาพ ในระดัับแปลงหรืือระดัับโรงเรืือนซึ่่�งเป็็นการจััดการ เครื่่�องจัักรกลเกษตรมากกว่่า 2 เครื่่�องขึ้้�นไป
ที่่�ละเอีียดกว่่าการทำำ�โซนนิ่่�ง ในอนาคตรถแทรกเตอร์์ (หรืือ โดรน) และ อุุ ปกรณ์์การเกษตรอื่่� นๆ จะตัั ดสิินใจได้้ เองว่่ า พื้้� นที่่� ใดต้้ องใส่่ปุ๋๋�ยหรืือน้ำำ�เท่่ าไร พืืชเติิ บโตดีีหรืือไม่่
โดยที่่� เกษตรกรจะเข้้าไปควบคุุมดููแลเฉพาะกรณีีฉุุกเฉิินเท่่ านั้้� น
อย่่างไรก็็ ตาม ปััญญาประดิิ ษฐ์์ที่�่ อยู่่�ในเครื่่�องจัั กรกลต่่ างๆ จำำ�เป็็นต้้ องอาศััยข้้อมููลสารสนเทศจำำ�นวนมากที่่� เก็็ บอย่่างต่่ อเนื่่�อง จึึ งจะตัั ดสิินใจ
ได้้อย่่างแม่่นยำำ� เกษตรแม่่นยำำ�จึึงมุ่่�งเน้้นการเก็็บข้้อมููลความเปลี่่�ยนแปลงที่่�เกิิดขึ้้�นภายในแปลงหรืือฟาร์์มเพื่่�อประกอบการตััดสิินใจ หรืือควบคุุม
ในสหรััฐอเมริิกา ยุุ โรป หรืือ ออสเตรเลีีย เทคโนโลยีีเกษตรแม่่นยำำ� การทำำ�งานของอุุปกรณ์์การเกษตรต่่างๆ
เป็็นที่่�รู้้�จัักในรูู ปแบบของการใช้้ระบบพิิกััด GPS (Global Positioning
System) ควบคุุมรถไถพรวน รถพ่่นปุ๋๋�ยและยา และรถเก็็บเกี่่ย
� วให้้เคลื่่�อนที่่�
อััตโนมััติใิ นแปลง (automatic section controller /auto - steer vehicle) ข้้ อ มูู ล จาก Marketsandmarkets ระบุุ ว่่ า คาดว่่ า ภายในปีี 2565 ตลาดเทคโนโลยีี เ กษตรแม่่ น ยำำ� จะมีี มูู ล ค่่ า ประมาณ
รถที่่�ควบคุุมเส้้นทางด้้วย GPS นี้้�มีีความเที่่�ยงตรงสููง ไม่่ดำำ�เนิินการซ้ำำ�ซ้อ
้ น 7,870 ล้้านเหรีียญสหรััฐ
กัับพื้้� นที่่�ที่�่จััดการไปแล้้ว จึึงช่่วยประหยััดพลัังงาน
หากติิ ดอุุ ปก รณ์์ เ สริิ ม ไปที่่� ตัั ว รถ เช่่ น อุุ ปก รณ์์ สุ่่� มเก็็ บ ตัั ว อย่่ า งดิิ น
เซนเซอร์์ตรวจวััดสภาพพืืช มอนิิเตอร์์แสดงผล ฯลฯ จะทำำ�ให้้เกษตรกร
สามารถสร้้างแผนที่่ค
� วามแตกต่่างของสภาพภายในแปลง (Variable Map)
และใช้้เป็็นข้้อมููลวางแผนเพาะปลููกต่่อไปได้้
หััวใจสำำ�คััญของเกษตรแม่่นยำำ� คืือ ข้้อมููล ทั้้�งข้้อมููลที่่�เก็็บได้้จากภายใน
แปลงขณะทำำ�กิิจกรรมภายในแปลง เช่่น การติิดเซนเซอร์์ไปที่่�รถไถพรวน
หรืือการใช้้โดรนบิินสำำ�รวจ และข้้อมููลพื้้� นฐานที่่�ได้้จากแหล่่งอื่่�นๆ เช่่น
ข้้อมููลสภาพดิิน แหล่่งน้ำำ�ใต้้ดิิน สภาพอากาศ ตลอดจนองค์์ความรู้้�สะสม
ที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการเจริิญเติิบโตของพืืชที่่�ตอบสนองต่่อสภาพแวดล้้อม
เป็็นต้้น

หุ่่�นยนต์์เกษตร (Agrobot) โรงเรืือนอััจฉริิยะ (Smart greenhouse) โดรนเพื่่� อการเกษตร (Agdrone)

มีีอัั ต ราการเติิ บ โตเฉลี่่� ย ต่่ อ ปีี 30% มีีตลาด
ใหญ่่ แ ละเติิ บ โตดีีที่่� สุุ ดส่่ ว นใหญ่่ เ ป็็ น มูู ล ค่่ า
ของหุ่่�นยนต์์ รีีด นมวัั ว อัั ต โนมัั ติิ ซึ่�่ ง จะได้้ รัั บ
ความนิิยมเพิ่่�มขึ้้�นมาก ในทางกลัับกัันหุ่่�นยนต์์
เก็็ บ เกี่่� ย วผลผลิิ ต เช่่ น ผัั ก และผลไม้้ ห รืือ
หุ่่�นยนต์์ ตัั ด หญ้้ า นั้้� น จะยัั ง มีีตลาดที่่� เ ล็็ ก มาก
เนื่่� องจากเทคโนโลยีียัั ง อยู่่�ระหว่่ า งการวิิ จัั ย
และพััฒนา
มีีอัั ต ราการเติิ บ โตเฉลี่่� ย ต่่ อ ปีี 13% แบ่่ ง เป็็ น
แบบ Hydroponic และ Non-Hydroponic
เทคโนโลยีีที่่�มููลค่่าสููงที่่�สุุดในระบบ คืือ ระบบ
ระบายและปรัับอากาศ (Heating Ventilation
and Conditioning: HVLC) เทคโนโลยีีสำำ�คััญ
อื่่� นๆ ได้้ แ ก่่ หลอดไฟ LED ระบบสื่่� อสาร
ระบบให้้น้ำ�ำ วาล์์ว อุุปกรณ์์ควบคุุม และอื่่�นๆ
มีีอัั ต ราการเติิ บ โตเฉลี่่� ย ต่่ อ ปีี 24% ประกอบ
ด้้วยโดรนสำำ�รวจ (Datamapping drone) กัับ
โดรนฉีีดพ่่ น สารเคมีี (Spraying drone)
ทั้้� ง นี้้� โดรนสำำ� รวจซึ่�่ ง เป็็ น โดรนเพื่่� อการใช้้
งานเฉพาะทาง (Commercial drone) ซึ่่� ง มีี
เทคโนโลยีีสููงกว่่า และยัังมีีมููลค่่าสููงกว่่าโดรน
ฉีีดพ่่ น สารเคมีี ซึ่่� ง เป็็ น อากาศยานไร้้ ค นขัั บ
สำำ� หรัั บ ผู้้�บริิ โ ภคทั่่� ว ไป (consumer drone)
ที่่�ไม่่ต้้องการความเชี่่�ยวชาญในการเก็็บข้้อมููล
และแปรผล

เกษตรแม่่นยำำ�มีีอัต ั ราการเติิบโตเฉลี่่�ย เกษตรแม่่นยำำ�เป็็นอุุปกรณ์์ที่�่เกษตรกรสามารถซื้้� อมาติิดต้ัั� งเพิ่่�มกัับรถแทรกเตอร์์ที่�่มีีอยู่่�เดิิม เช่่น

ต่่อปีี 13% มููลค่่าหลัักอยู่่�ที่่�แทรกเตอร์์
ขัับเคลื่่�อนอััตโนมััติิ อนาคตคาดว่่า
สััดส่่วนของโดรนทำำ�แผนที่่�
(data mapping drone) และบริิการ
ด้้านข้้อมููลจะเริ่่�มมีีส่่วนแบ่่งตลาด
มากขึ้้�น
อุุปกรณ์์รัับสััญญาณ GPS ภาคพื้้� น ระบบขัับเคลื่่�อนอััตโนมััติิ (auto-steering) หน้้าจอดิิสเพลย์์
สำำ� หรัั บ แสดงผล หรืือเซนเซอร์์ ที่�่ ติิ ด เพื่่� อให้้ ร ถแทรกเตอร์์ ส ามารถขัั บ เคลื่่� อนได้้ เ องอัั ต โนมัั ติิ
และมีีแนวโน้้มว่่าเครื่่�องจัักรกลการเกษตรรุ่่�นใหม่่จะมีีฟัังก์์ชั่่�นเกษตรแม่่นยำำ�ติิดมากัับอุุปกรณ์์ด้้วย
ซึ่�่งจะทำำ�ให้้ตลาดของเครื่่�องจัักรกลเกษตรเดิิมมีีมููลค่่าสููงขึ้้�น นอกจากนี้้� ยัังมีีการสร้้างมููลค่่าเพิ่่�ม
ในธุุรกิิจใหม่่ เช่่น โดรนสำำ�รวจทำำ�แผนที่่� ซอฟท์์แวร์์บริิหารจััดการและประมวลข้้อมููลการเพาะปลููก
ผลิิตภััณฑ์์กลุ่่�มเซนเซอร์์ และบริิการที่่�ปรึก
ึ ษาด้้านการเกษตรต่่างๆ อีีกด้้วย

16 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 17

 การเกษตรอัั จ ฉริิ ย ะ หรืื อ Smart Farming กลายเป็็ น แนวทาง ใช้้ ภ าพถ่่ า ยดาวเทีียมและระบบ Machine
Learning ที่่� ป ระมวลและแปรผล ตลอดจน
แอปพลิิเคชััน
การปฏิิบััติิสำำ�หรัับการทำำ�การเกษตรยุุคปััจจุุบัันไปเสีียแล้้ว แนวคิิด
การเกษตรอััจฉริิยะกิินความหมายครอบคลุุมกว้้างขวางและมีีระดัับ วิิ เ คราะห์์ ข้้ อ มูู ล ทั้้� ง สภาพอากาศและสุุ ข ภาพ
สำำ�หรัับการเกษตร ของความเข้้ ม ข้้ น แตกต่่ า งกัั น การทำำ� การเกษตรแบบสมาร์์ ท คืือ พืืช เ พื่่� อ ใ ห้้ เ ก ษ ต ร ก ร ส า ม า ร ถนำำ�ข้้ อ มูู ล มา
การประยุุกต์์เอาเทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ในกระบวนการทำำ�การเกษตร จััดการและวางแผนการเพาะปลููก เพิ่่�มผลผลิิต
ไม่่ว่่าจะในขั้้�นตอนใดหรืือมากน้้อยอย่่างไร ลดต้้นทุุน

ปััจจุุบัน
ั มีีการคิิดค้น
้ เทคโนโลยีีเข้้ามาตอบโจทย์์การทำำ�การเกษตรอััจฉริิยะจำำ�นวนมาก ทั้้�งแอปพลิิเคชััน อุุปกรณ์์ และเทคโนโลยีีต่่างๆ ทั้้�งจากหน่่วยงาน
ภาครััฐ เอกชนรายใหญ่่ และสตาร์์ทอััพ และนี่่คืื
� อตััวอย่่างของเทคโนโลยีีและแอปพลิิเคชัันที่่�เข้้ามาตอบโจทย์์การทำำ� Smart Farming

Farmer Info
แอปที่่�ได้้รวบรวมทุุกฟังั ก์์ชัน
ั เพื่่�อตอบโจทย์์การใช้้งานของเกษตรกร
ได้้ เ ป็็ น อย่่ า งดีี เกษตรกรเข้้ า ถึึ ง ข้้ อ มูู ล ได้้ อ ย่่ า งสะดวก รวดเร็็ ว ทุุ ก ที่่�
ทุุกเวลา แอป "Farmer Info" มีีฟัังก์์ชัันเด่่นๆ คืือ

ราคารัับซื้้�อ พยากรณ์์อากาศเฉพาะพื้้� นที่่� ภาพถ่่ายดาวเทีียม ผู้้�ช่่วยส่่วนตััว

รายงานและเปรีียบเทีียบราคารัับซื้้� อผลผลิิ ตการเกษตร ณ จุุ ดรัับซื้้� อ แสดงผลเจาะจงในพื้้� นที่่�ที่�่ต้้องการรายชั่่�วโมง ช่่วยให้้เกษตรกรมองเห็็นพื้้� นที่่� เพาะปลููกของ แอปฟาร์์ ม แม่่ น ยำำ� ช่่ ว ยเกษตรกรวางแผน
สิินค้้าเกษตรทั่่�วประเทศ รายงานสดถึึงมืือเกษตรกรทุุกวััน ราคาตลาดสด ทั้้�งอุุณหภููมิิ โอกาสในการเกิิดฝน และปริิมาณ ตัั ว เองแบบภาพรวมจากอากาศ เพื่่� อ ช่่ ว ยหา การเพาะปลููกในแต่่ ละรอบการเก็็ บเกี่่� ยวโดย
บริิ ก ารตรวจสอบราคาอาหารสดและอาหารแห้้ ง จาก 6 ตลาดใหญ่่ ฝนในพื้้� น ที่่� ที่�่ ต้้ อ งการด้้ ว ยภาษาที่่� เ ข้้ า ใจง่่ า ย ความผิิ ดปกติิ แ ละปัั ญ หาสุุ ข ภาพของพืืชได้้ นำำ� เสนอในรูู ป แบบอิิ น โฟกราฟิิ ก ที่่� เ ข้้ า ใจง่่ า ย
ในกรุุงเทพฯ ได้้แก่่ ตลาดไท ตลาดบางกะปิิ ตลาด อ.ต.ก. ตลาดเยาวราช นอกจากนี้้� ยัั ง สามารถพยากรณ์์ อ ากาศได้้ โดยการใช้้ เ ทคโนโลยีีภาพถ่่ า ยจากดาวเทีียม ตามข้้อมููลทางวิิชาการจากอาจารย์์คณะเกษตร
ตลาดสััตว์์น้ำ�ำ บางบอน และปากคลองตลาด ล่่ ว งหน้้า 7 วัั น โดยมีีความแม่่น ยำำ�ระดัั บ ราย EU-Sentinel และ NASA-Landset ช่่ ว ยให้้ มหาวิิ ทยาลัั ยเกษตรศาสตร์์ เพื่่�อให้้เกษตรกร
แปลงมากที่่�สุุดในไทย เนื่่�องด้้วยการใช้้ข้้อมููล เกษตรกรสามารถแก้้ไขปััญหาพืืช เข้้าใจและมีีการวางแผนอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ
ข่่าวเกษตร แบบ Microclimate weather ร่่วมกัั บข้้อมููล โดยปััจจุุบัันสามารถครอบคลุุมพืืชถึึง 7 ชนิิด
ศููนย์์รวมข่่าวสารในวงการเกษตร พยากรณ์์อากาศเพื่่�อการเกษตรพร้้อม สภาพอากาศจากสถานีีฐานทั่่�วโลก เช่่น GFS, ได้้แก่่ ข้้าว ข้้าวโพด มัันสำำ�ปะหลััง อ้้อย ยางพารา
การแจ้้ ง เหตุุ เ ตืือนภัั ย ธรรมชาติิ และโรคระบาดในภาคเกษตรกรรม Met Office, ECMWF และ Environment ปาล์์มน้ำำ�มัน
ั และทุุเรีียน
บริิ ก ารฟาร์์ ม แม่่ น ยำำ� –รายงานพยากรณ์์ อ ากาศ ชี้้� จุุ ด บกพร่่ อ งภายใน Canada และการใช้้ แ บบจำำ� ลองสภาพด้้ ว ย
แปลงและเป็็นผู้้�ช่่วยส่่วนตััวที่่�จะให้้คำำ�แนะนำำ�การเพาะปลููกทุุกขั้้�นตอน ซูู เปอร์์คอมพิิวเตอร์์ ซึ่่�งช่่วยให้้เกษตรกรไทย
สามารถตัั ด สิิ น ใจวางแผนเพาะปลูู ก ได้้ อ ย่่ า ง
ช้้อปออนไลน์์ มีีประสิิทธิภ
ิ าพมากขึ้้�น
บริิ ก ารแหล่่ ง จำำ� หน่่ า ยวัั สดุุ อุุ ปก รณ์์ ด้้ า นการเกษตร สำำ� หรัั บ เกษตรกร
มืืออาชีีพและผู้้�สนใจทำำ�ก ารเกษตรบน www.sabuymarket.com
สะดวกสบาย ปลอดภััย
AC AGRI VOCAB
แอปจากกรมส่่ ง เสริิ ม การเกษตร ช่่ ว ยเรื่่� อง
ของศัั พท์์ เ กษตรเพื่่� อก้้ า วสู่่�อาเซีียนมีีความ
น่่ารััก ทัันสมััย พััฒนาขึ้้�นเพื่่�อใช้้ในการเรีียนรู้้�
คำำ�ศัั พท์์ พื้้� นฐานด้้ านการเกษตร เช่่ น ผัั ก
สมุุ น ไพร เครื่่� องเทศ ผลไม้้ พืืชไร่่ ไม้้ ยืื นต้้ น
สัั ตว์์ ทางการเกษตร และคำำ�ศัั พท์์ ที่่� ใช้้ ใ น
ชีีวิิตประจำำ�วััน โดยมีีทั้้� งหมด 5 ภาษาให้้เลืือก
ฝึึกและทำำ�ความคุ้้�นเคย ได้้แก่่ ไทย เวีียดนาม
เมีียนมา กััมพููชา และบาฮาซา
ฟาร์์มแม่่นยำำ�

บริิ ก าร “ฟาร์์ ม แม่่ น ยำำ� ” ผ่่ า นแอป Farmer Info ช่่ ว ยเกษตรกรทำำ�
เกษตรแม่่ น ยำำ� ด้้ ว ย 3 บริิ ก ารหลัั ก คืือ พยากรณ์์ อ ากาศเฉพาะพื้้� น ที่่�
ตรวจสุุขภาพพืืช และวางแผนเพาะปลููก ชููจุุดแข็็งความแม่่นยำำ�ระดัับ
รายแปลงมากที่่�สุด
ุ ในประเทศไทย ด้้วยเทคโนโลยีีดาวเทีียม-บิ๊๊�กดาต้้า

18 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 19


OAE OIC
แอปจากสำำ�นัั ก งานเศรษฐกิิ จ การเกษตรเป็็ น
แ อ ปข้้ อ มูู ล ปฏิิ ทิิ น ก า ร ผลิิ ต สิิ น ค้้ า เ ก ษ ต ร
แหล่่งรัับซื้้�อ ราคาสิินค้้าเกษตร รวมทั้้�งข่่าวสาร
ประชาสััมพัันธ์์ที่�่ เกี่่� ยวข้้อง เกษตรกรสามารถ
เข้้ า ไปดูู ข้้ อ มูู ล ปฏิิ ทิิ น สิิ น ค้้ า เกษตรที่่� สำำ�คัั ญ
รายเดืือน เข้้าถึึงข่่าวสารได้้ง่่าย รวดเร็็ว มีีข้้อมููล
ปฏิิ ทิิ นการผลิิ ตสิิ น ค้้ าเกษตรที่่� สำำ�คัั ญราย
เดืือน (Crop Calendar) เชื่่�อมโยงแหล่่ งผลิิ ต
แหล่่ ง รัั บ ซื้้� อ และราคา สำำ� หรัั บ ประชาชน
เพื่่�อให้้สามารถวางแผนการผลิิตและการตลาด
ได้้ อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ
Ag-Info
แอปจ า กสำำ�นัั ก ง า นเศ ร ษ ฐ กิิ จ ก าร เ ก ษ ต ร
แหล่่ ง รวมข้้ อ มูู ล สารสนเทศและข่่ า วสาร
เศรษฐกิิ จ การเกษตร เพื่่� อเป็็ น ประโยชน์์ ใ น
การวางแผนการเกษตรและการตััดสิินใจ อาทิิ
ราคาสิินค้้ าเกษตร ณ ตลาดกลางเป็็นรายวัั น
ราคาสิินค้้าเกษตร ณ ไร่่นา ปฏิิทิินสิินค้้าเกษตร
การติิ ดต ามสถานการณ์์ ก ารผลิิ ต การตลาด
การเตืือนภัั ยและข่่าวสารการประชาสััมพัันธ์์
ตลอดจนนโยบายของรััฐ
20 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
Ldd Soil Guide
รู้้�ไว้้ใช้้ดิินเป็็นแอปจากกรมพััฒนาที่่�ดิิน ระบบ
ที่่� แ สดงข้้ อ มูู ล กลุ่่�มชุุ ดดิิ น และข้้ อ มูู ล การใช้้
ประโยชน์์ ที่�่ ดิิ น ทั้้� ง ประเทศ สามารถสืืบค้้ น
ข้้ อ มูู ล แผนที่่� จ าก Google Map ได้้ เ ลย เมื่่� อ
คลิิกเลืือกพื้้� นที่่�ที่�่ต้้องการ ระบบจะแสดงข้้อมููล
สถานที่่� ตำำ� บล อำำ� เภอ จัั ง หวัั ด และจุุ ดพิิ กัั ด
ณ ตำำ�แหน่่งที่่� เลืือกพร้้อมทั้้� งแสดงข้้อมููลกลุ่่�ม
ชุุ ดดิิ น ประกอบด้้ ว ย ลัั ก ษณะเด่่ น ของกลุ่่�ม
ชุุ ดดิินนั้้� นๆ คุุณสมบััติิดิิน ความอุุ ดมสมบูู รณ์์
ตามธรรมชาติิ ปริิมาณน้ำำ�ที่่�พืืชใช้้ประโยชน์์ได้้
(Available Water Capacity: AWC) แสดงข้้อมููล
การใช้้ประโยชน์์ที่�่ดิิน แนวทางการจััดการดิิน
เพื่่�อการปลููกพืืช แสดงข้้อมููลความเหมาะสม
ของดิินในการปลููกพืืช
WMSC Application
รู้้�ทัันสถานการณ์์น้ำ�ำ แอปจากกรมชลประทาน
ที่่�นำ�ำ เสนอแหล่่งข้้อมููลข่่าวสาร ในการบริิหาร
จัั ดก ารน้ำำ� ทั้้� ง ข้้ อ มูู ล ปริิ ม าณน้ำำ�ฝ น ปริิ ม าณ
น้ำำ�ท่่า ปริิมาณน้ำำ�ในอ่่างเก็็บน้ำำ� อััตราการไหล
ของน้ำำ�ในแม่่น้ำ�ำ และ คลองชลประทานต่่ างๆ
ข้้อมููทั้้�งหมดนี้้�จะช่่ ว ยให้้ เ ราเตรีียมการรัั บ มืือ
กัั บภัั ยธรรมชาติิ ที่�่ อาจเกิิ ดขึ้้�นอย่่างกะทัั นหััน
ได้้ เพื่่�อลดความสูู ญ เสีียที่่� อ าจเกิิ ดขึ้้� น
NHC
คลัังข้้อมููลน้ำำ�และภููมิอ
ิ ากาศ แอปจากสถาบััน
สารสนเทศทรััพยากรน้ำำ�และการเกษตร บอกว่่า
ในวัันที่่�ผ่่านมามีีฝนตกที่่�ไหนบ้้าง พร้้อมแสดง
ข้้ อ มูู ล ปริิ ม าณน้ำำ�ฝ น และการเตืือนภัั ย ด้้ ว ย
ระบบโทรมาตรและภาพถ่่ายจากดาวเทีียม
MOAC App Center
แอปที่่� พัั ฒ นาขึ้้� น เพื่่� อเป็็ น ศูู น ย์์ ก ลางในการ
รวบรวมและเผยแพร่่ Mobile Application
ของหน่่วยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณ์์
สำำ� หรัั บ เกษตรกรและผู้้�ที่่� ส นใจ โดยเปิิ ด ให้้
เกษตรกรสามารถขอรัั บ บริิ ก ารและค้้ น หา
ความรู้้�ด้้ า นการเกษตร ผ่่ า นอุุ ปก รณ์์ Smart
Device ได้้ ทััน ทีี มีีครบทุุกแอปรวบรวมไว้้ ใน
แอปเดีียว
ชาวนาไทย
แอปจากกรมการค้้าภายใน ระบบจะประมาณการกำำ�ไรต้้นทุุนเพื่่�อช่่วย
ในการตััดสิินใจก่่อนการปลููก และสร้้างปฏิิทิินการเกษตรที่่�คอยแนะนำำ�
เกษตรกรว่่ า จะต้้ องทำำ�อะไรบ้้าง ช่่วงเวลาไหนควรใส่่ปุ๋๋�ยกำำ�จััดวััชพืืช
พร้้อมการบัันทึึกต้้นทุุนและพร้้อมวางขายบนตลาดกลาง มีีทั้้�งผู้้�ซื้้�อและ
ผู้้�ขาย แอป “ชาวนาไทย” มีีฟัังก์์ชัน
ั ที่่�น่า่ สนใจ คืือ
1. มาตรการช่่วยเหลืือ
มาตรการช่่วยเหลืือเกษตรกรผู้้�ปลููกข้า้ วและรัักษาเสถีียรภาพราคาข้้าว
ทำำ�ให้้เกษตรกรได้้รับ
ั รู้้�รวดเร็็ว เข้้าถึึง เข้้าใจมากขึ้้�น
2. ข้้อมููลและข่่าวสาร
สรุุ ปข้้อมููลภาพรวมเกษตรทั่่� วไปเป็็นข่่าวสารจากภาครััฐ ประเด็็ น
เด่่ น ข้้อมููลสภาพอากาศ ตั้้� งกระทู้้� ถาม-ตอบแต่่ ละจัั งหวัั ด แต่่ ละภาค
รวมไปถึึงแนวโน้้มราคาสิินค้้าการเกษตร
3. การเพาะปลููก
ช่่วยคำำ�นวณกำำ�ไรต้้นทุุนเพื่่�อเป็็นข้้อมููลให้้เกษตรกรได้้พิจ
ิ ารณาตััดสิินใจ
ก่่ อ นที่่� จ ะทำำ�ก ารเพาะปลูู ก จริิ ง เพีียงใส่่ พื้้� นที่่� แ ละสิ่่� ง ที่่� ต้้ อ งการปลูู ก
พร้้อมสร้้างปฏิิทิินการทำำ�งานเพื่่�อให้้เกษตรกรได้้วางแผนทำำ�การเกษตร
และบัั น ทึึ กต้้ น ทุุ น ที่่� เ กิิ ดขึ้้� น ในแต่่ ล ะระยะการเพาะปลูู ก ลงพิิ กัั ดพื้้� น ที่่�
ที่่�ต้้องการเพาะปลููก พร้้อมการแนะนำำ�เรื่่�องดิิน เรื่่�องน้ำำ� เรื่่�องพัันธุ์์�ข้้าว
หรืือพืืชเศรษฐกิิจในการเพาะปลููกแบบถููกต้้องและทัันสมััย
เรดาห์์น้ำำ��ฝน Thai Weather
TVIS ได้้ รัั บ การพัั ฒ นาโดยศูู น ย์์ เ ทคโนโลยีี แอปที่่แ
� จ้้งว่่าในวัันรุ่่�งขึ้้�นฝนจะตกที่่ไ� หน สามารถ
อิิ เ ล็็ กท รอนิิ กส์์ แ ละคอมพิิ ว เตอร์์ แ ห่่ ง ชาติิ ดููข้้อมููลสภาพอากาศปััจจุุบััน และล่่วงหน้้าได้้
(เนคเทค) มีีความสามารถครอบคลุุ ม เรื่่� อง ไกลถึึง 7 วััน พร้้อมแจ้้งข่่าวสารเตืือนภััย เส้้นทาง
การตรวจสอบสภาพอากาศจากเรดาห์์ ให้้ข้อ
้ มููล พายุุ รายงานแผ่่นดิินไหวจากเรดาร์์สภาพอากาศ
บ่่งบอกเวลานี้้�ว่่าฝนตกที่่�ไหน สามารถเห็็นภาพ และภาพถ่่ า ยจากดาวเทีียม นอกจากนี้้� ยัั ง มีี
และเสีียงทางกล้้องซีีซีีทีีวีีได้้มากกว่่า 250 ตััว ช่่ อ งทางเปิิ ด บริิ ก ารให้้ ผู้้� ใช้้ ง านในพื้้� น ที่่� ต่่ า งๆ
ในประเทศไทย สามารถรายงานสภาพอากาศในพื้้� นที่่นั้้
� น � ได้้ด้ว
้ ย
ตนเองให้้ ผู้้�อื่� ่ นได้้ รัั บ ทราบ มีีการเชื่่� อมโยง
แลกเปลี่่� ย นข้้ อ มูู ล ระหว่่ า งหน่่ ว ยงานของรัั ฐ
ที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการบริิหารจััดการทรััพยากรน้ำำ�
จำำ�นวน 12 หน่่วยงาน พร้้อมสำำ�หรัับการใช้้งาน
ในเชิิงปฏิิบัติ
ั ิได้้แล้้วอย่่างเป็็นรููปธรรม โดยเน้้น
กลุ่่�มเป้้ า หมายหลัั ก ที่่� ห น่่ ว ยงานราชการและ
เริ่่� ม เปิิ ด ให้้ ป ระชาชนสามารถเข้้ า ถึึ ง ข้้ อ มูู ล
ผ่่านทางอุุ ปกรณ์์เคลื่่� อนที่่� บนระบบ iOS และ
Android
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 21

เทคโนโลยีี
การเกษตรอััจฉริิยะ
ชุุดปลููกพืื ชแนวตั้้�ง
เป็็นเทคโนโลยีีการปลููกพืืชรููปแบบใหม่่ที่�่ใช้้พื้้�นที่่�น้้อย หากเทีียบกัับ
การทำำ�การเกษตรแบบดั้้�งเดิิม การปลููกพืืชแบบแนวตั้้�งนี้้�สามารถให้้ผลผลิิต
ได้้มากกว่่าถึึง 3 เท่่า ใช้้แรงงานน้้อย ผลผลิิตมีีคุณ
ุ ภาพกว่่า ดููแลได้้ดีีกว่่า
โดยชุุ ดปลููกพืืชแนวตั้้� งนี้้�ผลิิตจากพลาสติิ ก Food Grade ซึ่่�งจะไม่่ทำำ�
ปฏิิกิิริิยาใดๆ กัับดิินและพืืช มีีอายุุการใช้้งานนาน  4-5 ปีี นอกจากนั้้�น
ชุุ ดปลูู กพืืช แนวตั้้� ง นี้้� ยัั ง ทำำ� ให้้ พืืชดูู ดซึึ ม อาหารและน้ำำ� ได้้ เ ป็็ น อย่่ า งดีี
สามารถร่่นระยะเวลาจาก 30 - 45 วััน เหลืือเพีียง 15 - 20 วัันเท่่านั้้�น
เทคโนโลยีี IoT (Internet of Thing)
เทคโนโลยีีใหม่่ที่เ�่ ริ่่�มเข้้ามามีีบทบาทในการเกษตรของไทย โดยระบบนี้้�
จะมีีตัั ววัั ดสภาพดิิ น ความชื้้�นอากาศ อุุ ณหภููมิิอากาศ ความชื้้�นในดิิ น
อุุ ณ หภูู มิิ ข องดิิ น และเมื่่� อทำำ�ก ารวัั ด แล้้ ว ข้้ อ มูู ล ที่่� ไ ด้้ ก็็ จ ะถูู กส่่ ง ตรง
ไปยััง Smart Phone ของเกษตรกร ทำำ�ให้้สามารถรู้้�สภาพของฟาร์์ม
ได้้ ใ นทัั น ทีี และสามารถวางแผนจัั ดก ารและบริิ ห ารการเพาะปลูู ก
ต่่อไปได้้ เมื่่�อมีีเทคโนโลยีีนี้้�เกษตรกรก็็จะสามารถขยายการเพาะปลููกได้้
เนื่่� องจากไม่่ ต้้ อ งดูู แ ลด้้ ว ยตัั ว เอง สามารถดูู ผ ลจากการวัั ด ที่่� แ ม่่ น ยำำ�
ผ่่าน Application ได้้ทัันทีี ทำำ�ให้้สามารถควบคุุมจากระยะไกลได้้เลย
22 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
โดรนพ่ นยาฆ่าแมลง
ออกแบบให้โดรนพ่นยานี้ทำ �งานสอดคล้ องกั บสภาพภูมิอากาศ สามารถมีระบบ
การบิ นอั ตโนมั ติ ทำ �ให้ ควบคุ มได้ ง่ าย ข้ อดีของโดรนนี้ นอกจากจะช่ วยลดเรื่ อง
แรงงานแล้ว ยังทำ�ให้ไม่เกิ ดอันตรายต่อเกษตรกรอีกด้วย
Plant Factory
ชุุดปลูกพืืช
ู แนวตั้้�ง บจก.ไทยแอดวานซ์์ อะกรีีเทค
บริษัท อินเทลอะโกร จำ�กัด พัฒนาระบบปลูกพืชสมัยใหม่ Grobot ทุกประเภท ผักที่นิยมปลูกจะเป็นผักสลัด หรอ
ื ผักมูลค่าสูงต่างๆ ผักเมอ
ื ง
Plant Factory ซึ่ ง เป็ น การปลู กพืช ในระบบปิ ดที่ส ามารถควบคุ ม หนาว เช่น ผักกาดหอม, ปวยเหล็ง, Spinach, Water Crest, กรีนคอส,
สภาพแวดล้อมเพื่อการเพาะปลูกได้ โดยมีการนำ�เซนเซอร์ และแอป สลั ดคอส, เรดคอส, บัตเตอร์เฮท และเรดโครัล เป็นต้น
มาช่วยในการเพาะปลูกและบริหารจัดการ เช่น ควบคุมความเข้มแสง ใช้ เ ทคโนโลยีที่วิ จั ย ร่ ว มกั บ ผู้ เ ชี่ยวชาญจากประเทศญี่ปุ่ น โดยใช้
ชุุดอุุปกรณ์์ควบคุุมน้ำำ��อััจฉริิยะ อุณหภูมิ ความชื้น คาร์บอนไดออกไซด์ น้ำ� และสารอาหาร รู ปแบบ Plant Factory ปลูกพืชในระบบปิดโดยใช้แสงจากหลอดไฟ
หรืือ สมาร์์ทฟาร์์มคิิท คืือ ชุุดอุปก
ุ รณ์์ที่ทำ
�่ ำ�ให้้การจััดการน้ำำ�มีีประสิิทธิภ
ิ าพ ระบบนี้สามารถผลิ ตพืช ได้ ป ริ ม าณมาก ไม่มี ข้ อ จำ �กั ด ของฤดู ก าล LED แบบพิเศษ ซึ่งให้คณ
ุ ภาพแสงใกล้เคียงกับแสงแดด และใช้พลังงาน
มากขึ้้�น เป็็นการทำำ�งานร่่วมกัันระหว่่าง 3 อุุปกรณ์์ ได้้แก่่ ระบบควบคุุม จึ งสามารถปลูกได้ ทุกที่ทุกเวลา ไม่มีการใช้ยาฆ่าแมลงและยากำ �จั ด น้อยกว่าหลอดไฟธรรมดา ซึ่งระบบนี้เป็นระบบปิด ทำ�ให้ไม่มีปัญหา
การเปิิด-ปิิดน้ำ�ำ  ที่่ส
� ามารถตั้้�งเวลาการให้้น้ำ�ำ ให้้เหมาะสมกัับพืืชแต่่ละชนิิด วั ชพืช ทำ �ให้ ได้ ผลผลิ ตที่ มี คุ ณภาพ สะอาด และปลอดภั ย เรื่องแมลง ประหยัดน้ำ�ในการปลูก เมื่อเทียบกับการปลูกแบบปกติ ใช้
ระบบติิ ดตามสภาพอากาศที่่� สามารถตรวจวัั ดอุุณหภููมิิในอากาศและ ตู้ปลูกผักอั จฉริยะ (Grobot mini Plant Falctory) คือ ชุ ดตู้ปลูก น้ำ�น้ อ ยกว่ า 90% และผั ก โตไวกว่ า ปกติ จากการควบคุ ม เพื่ อให้
ความชื้้�นในดิิน หากอากาศมีีอุุณหภููมิิสููง หรืือดิินมีีความชื้้�นต่ำำ�จนเกิินไป ผักอั จฉริยะที่ใช้เทคโนโลยีการปลูกพืชในร่ม ควบคุมการให้น้ำ�และ สภาพแวดล้อมเหมาะสมกับการเติบโต
ก็็จะทำำ�การเปิิดน้ำ�ทั
ำ นั ทีี และสุุดท้า้ ย ระบบสั่่�งการและแจ้้งเตืือนจะสามารถ แสงไฟอั ต โนมั ติ ทุ ก ขึ้ น ตอน ใช้ สำ � หรั บ ปลู กผั กท านใบ ปลู ก ได้ เ กือบ
รายงานสภาพปััจจุุบัันได้้ทัันทีีบน Smart Phone ของเกษตรกร ทำำ�ให้้
สามารถสั่่�งเปิิด-ปิิดน้ำ�ำ รวมไปถึึงการวิิเคราะห์์และจััดการปััญหาล่่วงหน้้า
เพื่่�อผลผลิิตที่่�มีีประสิิทธิิภาพมากยิ่่�งขึ้้�น
เทคโนโลยีี ทั้้� ง หลายเหล่่ านี้้� คืื อ ความพยายามในการคิิ ด ค้้ น และพัั ฒ นาเทคโนโลยีี เ พื่่�อเข้้ า มาช่่ ว ยปรัั บ ปรุุ ง การทำำ� การเกษตรให้้ ไ ด้้
ประสิิทธิิภาพและประสิิทธิิผลที่่�ดีีขึ้้�น ทั้้�งลดต้้นทุุน เวลา และกำำ�ลัังแรงงานในการทำำ�การเกษตร เพิ่่�มคุุณภาพสิินค้้าเกษตร และคุุณภาพ
ชีีวิิตของเกษตรกรไทย
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 23
 พัั ฒนาเกษตรกรรมด้้วย
เทคโนโลยีีจากอิิสราเอล
เกษตรกรรมเป็็นอาชีีพสำำ�คััญของคนไทยมาช้้านาน ประเทศไทยเป็็น
ผู้้�ส่่ ง ออกสิิ น ค้้ า เกษตรและผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ ก ารเกษตรลำำ�ดัั บ ต้้ น ๆ ของโลก
สร้้ า งรายได้้ จำำ� นวนมาก แต่่ ที่�่ ผ่่ า นมาเกษตรกรส่่ ว นใหญ่่ กลัั บ มีีฐานะ
ยากจน เนื่่�องจากประสบปััญหามากมายในการประกอบอาชีีพนี้้� ปััญหา
สำำ�คััญคืือ การผลิิตที่่�มีีต้้นทุุนสููง แต่่ผลิิตภาพกลัับต่ำำ� ในขณะที่่�ตลาดมีี
การแข่่งขัันมากขึ้้�นทุุกทีี แต่่เกษตรกรส่่วนใหญ่่ขาดข้้อมููลด้้านการตลาด
สำำ�หรัับวางแผนการผลิิต และขาดความรู้้�ในการผลิิตสิินค้้าคุุณภาพสููง
ส่่ ง ผลให้้ เ กษตรกรส่่ ว นใหญ่่ มีีอัั ต รารายได้้ เ ฉลี่่� ย ต่ำำ� นอกจากนี้้� ยัั ง ต้้ อ ง
เผชิิ ญ ความยากลำำ� บากมากขึ้้� น อัั น เนื่่� องมาจากสภาพภูู มิิ อ ากาศที่่�
เปลี่่� ย นแปลงไป ทำำ� ให้้ ผ ลผลิิ ต เสีียหายจากการเกิิ ด ภาวะฝนแล้้ ง และ
น้ำำ�ท่่ ว มบ่่ อ ยครั้้� ง จึึ ง ต้้ อ งหาทางแก้้ ไ ขให้้ เ กษตรกรหลุุ ดพ้้ น จากสภาพ
ดัังกล่่าว เพื่่�อทำำ�ให้้พวกเขาสามารถดำำ�รงชีีวิิตได้้อย่่างมั่่�นคงและยั่่�งยืืน
ด้้วยอาชีีพเกษตรกรรม โดยไม่่ต้้องพึ่่�งพาการอุุดหนุุนจากมาตรการต่่างๆ
ของรััฐเหมืือนที่่�ผ่า่ นมา
สวทช. เสนอให้้การสร้้าง Smart Farmer เป็็นแนวทางหลัักในการแก้้ไข
ปััญหาโดยการใช้้เทคโนโลยีีในกระบวนการผลิิต รวมถึึงนำำ�เทคโนโลยีี
สารสนเทศมาใช้้ในการพััฒนาทั้้� งห่่วงโซ่่อุุปทานของสิินค้้าเกษตร เพื่่�อ
ยกระดัั บ ผลิิ ต ภาพและมาตรฐานสิิ น ค้้ า ลดต้้ น ทุุ น ลดความเสี่่� ย งจาก
ศััตรููพืืชและภััยธรรมชาติิ และมีีการจััดการข้้อมููลเพื่่�อวางแผนการผลิิต
ให้้ ส อดคล้้ อ งกัั บ ความต้้ อ งการของตลาด นอกจากนี้้� ยัั ง สนัั บ สนุุ น ให้้
เกษตรกรเน้้นการผลิิตสิินค้้าเกษตรที่่�คุณ
ุ ภาพสููง เป็็นมิิตรกัับสิ่่�งแวดล้้อม
และปลอดภัั ยต่่ อผู้้�บริิโภค ซึ่่�งจะช่่วยให้้เกษตรกรมีีรายได้้ มากขึ้้� นกว่่ า
การทำำ�เกษตรแบบดั้้�งเดิิม
ซึ่�่ ง สวทช. โดยศูู น ย์์ บ ริิ ห ารจัั ดก ารเทคโนโลยีีได้้ เ ดิิ น ทางไปศึึ ก ษา
ดููงานวิิจััยและชมการจััดแสดงเทคโนโลยีีทางด้้านการเกษตรรููปแบบใหม่่
ภายใต้้ การปรัับตัั วต่่ อสภาพภููมิิอากาศ จากทั้้� งของภาครััฐและเอกชน
หลายหน่่วยงานด้้วยกััน
อิิ ส ราเอลเป็็ น ประเทศแนวหน้้ า ทางด้้ า นนวัั ตก รรมเทคโนโลยีีทาง
การเกษตรระดัับโลก จากการที่่�ภาครััฐได้้ มีีนโยบายให้้ความสำำ�คััญกัับ
การพัั ฒ นานวัั ตก รรมอย่่ า งจริิ ง จัั ง มีีหน่่ ว ยงานทำำ� หน้้ า ที่่� ส่่ ง เสริิ ม และ
สนัั บ สนุุ น อย่่า งเป็็ น รูู ป ธรรมคืือ Israel Innovation Authority (IIA)
รัับผิิดชอบนโยบายด้้านวััตกรรมทางเทคโนโลยีีของประเทศ โดยส่่งเสริิม
กฎหมาย นโยบายและโครงการของรัั ฐ บาล สนัั บ สนุุ น งบประมาณ
สำำ� หรัั บ การวิิ จัั ย และพัั ฒ นาด้้ า นนวัั ตก รรม เพิ่่� ม ผลผลิิ ต ของทุุกภาค
อุุตสาหกรรม เป้้ า หมายเพื่่� อ ที่่� จ ะทำำ� ให้้ อิิ ส ราเอลอยู่่�ในระดัั บ แนวหน้้ า
ด้้ า นนวัั ตก รรมระดัั บ โลก และทำำ�ก ารยกระดัั บ เศรษฐกิิ จ ทั้้� ง หมดด้้ ว ย
นวััตกรรมทางเทคโนโลยีี
24 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
อิิสราเอลเป็็นประเทศที่่�ประสบความสำำ�เร็็จอย่่างมากในการนำำ�เทคโนโลยีี
มาช่่วยพััฒนางานด้้านเกษตรกรรม ถืือเป็็นต้้นแบบที่่�น่่าเรีียนรู้้�เพื่่�อนำำ�มา
ประยุุกต์์ใช้้กัับงานเกษตรกรรมของประเทศไทย
IIA เป็็นหน่่วยงานของรััฐที่่� เป็็นอิิ สระ ภายในองค์์ กรมีีฝ่่ายดููแลงาน
ครอบคลุุ ม ตั้้� ง แต่่ โ ครงสร้้ า งพื้้� นฐานด้้ า นเทคโนโลยีี งานสนัั บ สนุุ น
ด้้ า นวิิ จัั ย และพัั ฒ นาส่่ ง เสริิ ม อุุ ตส าหกรรมก้้ า วหน้้ า ส่่ ง เสริิ ม ธุุ ร กิิ จ
Startup ตลอดจนความร่่ ว มมืือกัั บ ภาคส่่ ว นต่่ า งๆ ในประเทศและ
ต่่างประเทศ
กล่่ า วได้้ ว่่ า อิิ ส ราเอลประสบความสำำ� เร็็ จ ด้้ า นนวัั ตก รรมอย่่ า งมาก
เพราะการดำำ� เนิิ น งานของ IIA ได้้ รัั บ ความร่่ ว มมืือจาหลายภาคส่่ ว น
ทั้้� ง จากรัั ฐ บาล สถาบัั น การศึึ ก ษา กองทัั พ บริิ ษัั ท เอกชนและองค์์ ก ร
ธุุ ร กิิ จ ต่่ า งๆ โดยเฉพาะกลุ่่�ม Startup มีีบทบาทเป็็ น พลัั ง ขัั บ เคลื่่� อน
ที่่� สำำ�คัั ญ เนื่่� อ งจากมีีจำำ� นวนไม่่ น้้ อ ยเข้้ า ไปเป็็ น ส่่ ว นหนึ่่� ง ในการทำำ� งาน
ให้้ บ ริิ ษัั ท ขนาดใหญ่่ ร ะดัั บ โลก อาทิิ IBM, Google, HP, Samsung,
Ford, Toshiba, MERCK เป็็นต้้น ปััจจุุบัันอิิสราเอลอยู่่�ในฐานะ Startup
Nation สร้้ า งผลตอบแทนทางเศรษฐกิิ จ ของประเทศให้้ เ ติิ บ โตอย่่ า ง
ต่่ อเนื่่�อง ผ่่านการผลิิ ตและส่่งออกผลิิ ตภััณฑ์์ ไฮเทคที่่� เกิิ ดจากการวิิ จััย
และพััฒนาเป็็นสำำ�คััญ
นอกจากนี้้�หน่่วยงาน IIA ยัังให้้ความสำำ�คััญกัับความร่่วมมืือด้้านวิิจััย
และพััฒนาระหว่่างประเทศ โดยมีีการทำำ�บัันทึึกข้้อตกลงความร่่วมมืือ
กัั บประเทศต่่ างๆ และบริิษัั ทข้้ามชาติิ เพื่่� อทำำ�ก ารเชื่่� อมต่่ อเศรษฐกิิ จ
ของอิิสราเอลกัับอุุตสาหกรรมนวััตกรรมระดัับโลก
สำำ� หรัั บ ประเทศไทย AII ได้้ มีีก ารหารืือเพื่่� อทำำ�บัั น ทึึ กข้้ อ ตกลง
ความร่่วมมืือกัั บ สวทช. เมื่่�อปีี 2560 เพื่่�อร่่วมกัั นดำำ�เนิินงานด้้ านวิิ จััย
และพััฒนาในอนาคต
บริิษััท Roots-Sustainable Agriculture Technologies ผู้้�เชี่่�ยวชาญ
เทคโนโลยีีการจัั ดก ารสภาพอากาศและอุุ ณ หภูู มิิ ที่่� มีีผ ลต่่ อ การ
เจริิญเติิบโตของรากพืืช ซึ่�่งเป็็นส่่วนสำำ�คััญในการดููดซัับน้ำำ� อาหารและ
แร่่ธาตุุเพื่่�อการเจริิญเติิบโต ตััวอย่่างเทคโนโลยีีที่่�น่่าสนใจ เช่่น ระบบ
Root Zone Temperature Optimization (RZIO) ช่่วยปรัับอุุ ณหภููมิิ
บริิ เ วณโซนรากพืืชให้้ เ หมาะสมต่่ อ การเจริิ ญ เติิ บ โต โดยฝัั ง ระบบท่่ อ
แบบปิิ ด ลงดิิ น ประมาณ 7 เมตร เพื่่� อปล่่ อ ยน้ำำ� ผ่่ า นลงชั้้� น ใต้้ ดิิ น ซึ่�่ ง
มีีอุุ ณ หภูู มิิ ค งที่่� กว่่ า ชั้้� น บนดิิ น เมื่่� อสูู บ น้ำำ�ขึ้้� น มาชั้้� น บนดิิ น บริิ เ วณโซน
รากพืืช น้ำำ�จะช่่วยทำำ �ให้้มีีอุุณหภููมิิที่�่ เหมาะสมกัั บการเจริิญเติิ บโตของ
รากพืืช
ในช่่วงฤดููหนาวอุุ ณหภููมิิชั้้�นใต้้ ดิินสููงกว่่ าชั้้� นบนดิิ น ส่่วนช่่วงฤดููร้้อน
อุุ ณหภููมิิชั้้�นใต้้ ดิินจะต่ำำ�กว่่าชั้้� นบนดิิ น เมื่่�อปล่่ อยน้ำำ�ไหลผ่่านชั้้� นใต้้ ดิิน
น้ำำ� จะถูู ก เปลี่่� ย นอุุ ณ หภูู มิิ ที่�่ ค งที่่� ดัั ง นั้้� น ช่่ ว งฤดูู ห นาว เทคโนโลยีีนี้้� จ ะ
ช่่วยให้้อุุณหภููมิิบริิเวณโซนรากสููงขึ้้�น (Heating roots) และช่่วงฤดููร้้อน
จะทำำ�ให้้บริิเวณโซนรากมีีอุุ ณหภููมิิต่ำำ�ลง (Cooling roots) เมื่่�อภายใน
ดิิ น ถูู กปรัั บ อุุ ณ หภูู มิิ ใ ห้้ เ สถีียรคงที่่� จะช่่ ว ยลดความเครีียดของพืืช
จากอิิ ทธิิ พ ลของสภาพอากาศ จึึ ง เป็็ น การช่่ ว ยเพิ่่� ม ผลผลิิ ต ภายใต้้
สภาพแวดล้้อมจำำ�กััด
Agricultural Research Organization หรืือ สถาบัันวิิจััยการเกษตร
ของอิิ สราเอล เป็็นอีีกหน่่วยงานหนึ่่� งที่่� มีีบทบาทสำำ�คััญ โดยมีีทั้้� งหมด
6 สถาบัั น แต่่ ล ะสถาบัั น เน้้ น งานวิิ จัั ย แตกต่่ า งกัั น ไป ครั้้� ง นี้้� ค ณะได้้
เข้้าเยี่่�ยมชมสถาบัันวิิ จััยที่่� วิิทยาเขต Volcani Center ที่่�มุ่่�งเน้้นเฉพาะ
ด้้ า นการเกษตรในพื้้� นที่่� แ ห้้ ง แล้้ ง โดยพัั ฒ นาให้้ ไ ด้้ ปริิ ม าณผลผลิิ ต
ทางการเกษตรที่่� สููงขึ้้� นภายใต้้ สภาพแวดล้้ อมที่่� จำำ�กััด
สถาบัั น แห่่ ง นี้้� มีี ความเชี่่� ย วชาญการเกษตรภายใต้้ ส ภาพแห้้ ง แล้้ ง
การเกษตรภายใต้้สภาพดิินที่่�ไม่่เหมาะสม การชลประทานโดยใช้้น้ำ�ทิ้้
ำ �ง
และน้ำำ�เกลืือ การเพาะปลููกพืืชในสภาพแวดล้้ อมที่่� มีีการป้้องกัั น และ
การกำำ�จััดศััตรููพืืช การเลี้้� ยงปลาน้ำำ�จืืดในภาวะที่่� ขาดแคลนน้ำำ� การลด
การสูู ญ เสีียการผลิิ ต โดยใช้้ วิิ ธีี ควบคุุ ม ศัั ตรูู พืืช และการเก็็ บ ข้้ อ มูู ล
หลัังการเก็็บเกี่่�ยว
ที่่� นี่�่ มีี งานวิิ จัั ย ที่่� น่่ า สนใจมากมาย เช่่ น การพัั ฒ นา Biosensors
สำำ�หรัับการเกษตร การตรวจสอบติิ ดตามสุุขภาพพืืชและสิ่่�งแวดล้้ อม
ระบบหุ่่�นยนต์์ ข นาดเล็็ ก เพื่่� อการสำำ� รวจโรคและแมลงในพืืช ระบบ
หุ่่�นยนต์์ ส เปรย์์ ปุ๋๋� ย และสารเคมีีในโรงเรืือน การควบคุุ ม ศัั ตรูู พืืช ด้้ ว ย
Biological Control เป็็นต้้น
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 25
 บริิษััท MetZer Kibbutz ผู้้�ผลิิตท่่อน้ำำ�หยด
ที่่�รู้้�จัักกัันดีีในกลุ่่�มเกษตรกรสมััยใหม่่ เนื่่�องจาก
อิิ สราเอลเป็็นประเทศที่่� ขาดแคลนน้ำำ� จึึ งเป็็น สวทช. กัับ
“เกษตรอััจฉริิยะ”
ผู้้�ที่่� บุุ ก เบิิ ก นวัั ตก รรมทางด้้ า นการจัั ดก ารน้ำำ �
และเป็็ น ผู้้�ประดิิ ษ ฐ์์ ร ะบบการให้้ น้ำำ � หยดที่่� มีี
ประสิิ ทธิิ ภ าพ และมีีความแม่่ น ยำำ � มากที่่� สุุ ด
โดยบริิษััทนี้้�ได้้ พััฒนาท่่ อให้้น้ำำ�ขนาดต่่ างๆ ที่่�
มีีความทนทานต่่ อ สภาพแวดล้้ อ ม ทนแดด • โรงงานผลิตพืช
และเหมาะกัับพืืชต่่างชนิิดกััน ซึ่�่งนำำ�ไปใช้้งาน • ระบบสารสนเทศเพื่อเกษตรไทยแบบพกพา
ร่่วมกัับอุุปกรณ์์ระบบน้ำำ�จากบริิษััทพัันธมิิตร (TAMIS)
ทีีมงานได้้ ช มโรงเรืือนสาธิิ ตก ารปลูู กพืืช • แผนที่น�ำทางการเกษตร (Agri-Map)
(Greenhouse) โดยการควบคุุมการใช้้น้ำำ�และ • ระบบ “ไวมาก” ตัวช่วยการท�ำเกษตรกรรม
ปุ๋๋�ยผ่่านระบบน้ำำ�หยดภายในโรงเรืือน มีีระบบ • ก�ำจัดศัตรูพืชด้วยวิธีธรรมชาติ
ควบคุุมสภาพแวดล้้อม ทั้้� งอุุณหภููมิิ ความชื้้�น • เทคโนโลยีชีวภาพกุ้ง
ปริิมาณน้ำำ�ฝนและความเข้้มแสง

หน้้าเปิิด สวทช. กัับ “เกษตรอััจฉริิยะ”

บริิ ษัั ท Eshet Eiton Industries (2003) ดำำ� เนิิ น ธุุ ร กิิ จ เกี่่� ย วกัั บ การจัั ดก ารหลัั ง
การเก็็ บ เกี่่� ย วผลผลิิ ต โดยใช้้ เ ทคโนโลยีีขั้้� น สูู ง เริ่่� ม ตั้้� ง แต่่ ร ะบบการล้้ า งและทำำ�
ความสะอาดแบบอััตโนมััติิ การคััดแยกโดยวััดจากน้ำำ�หนััก จากนั้้�นลำำ�เลีียงผลผลิิต
ไปตามสายพานเพื่่�อเข้้าสู่่�ขั้้�นตอนไล่่ความชื้้�นด้้วยการเป่่าลมร้้อนและเย็็น เสร็็จแล้้ว
สู่่�การคัั ด แยกและบรรจุุ ภัั ณ ฑ์์ ด้้ ว ยระบบชั่่� ง น้ำำ� หนัั ก แบบอัั ต โนมัั ติิ ผลผลิิ ต ที่่� บ ริิ ษัั ท
จััดการหลัังการเก็็บเกี่่�ยวมีีหลายชนิิด เช่่น มัันหวาน มะเขืือเทศ สัับปะรด แอปเปิ้้�ล
อะโวคาโด เป็็นต้้น

ในการดูู ง านหน่่ ว ยงานต่่ า งๆ ทั้้� ง ภาครัั ฐ และเอกชน ตลอดจนการเยี่่�ยมชมนิิ ท รรศการเทคโนโลยีี ด้้ า นการเกษตร เราพบว่่ า
อิิสราเอลมุ่่�งเน้้นการเกษตรแบบแม่่นยำำ� โดยอาศัั ยนวััตกรรมทางเทคโนโลยีีเข้้ามาจััดการในทุุกกระบวนการ และเน้้นการพัั ฒนาให้้
ระบบมีีความเป็็นอััตโนมััติิด้้วย
26 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

โรงงานผลิิตพืืช
ประเทศไทยจะนำำ�เอาเทคโนโลยีี Plant Factory มาประยุุ กต์์ใช้้ใน
การปลููกพืืชที่่�มีีสารมููลค่่าสููง โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง พืืชในกลุ่่�มสมุุนไพรซึ่่�ง
เทคโนโลยีีนี้้�สามารถควบคุุมปััจจััยต่่างๆ เช่่น ช่่วงคลื่่�นแสง ความเข้้มแสง
อุุณหภููมิิ ความชื้้�น แร่่ธาตุุต่่างๆ และปริิมาณก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์
ซึ่่� ง เป็็ น ปัั จ จัั ย หลัั ก ที่่� พืืช ใช้้ ใ นการเจริิ ญ เติิ บ โต โดยเลืือกใช้้ ห ลอดไฟ
LED เป็็นแหล่่ งกำำ�เนิิดของแสง เนื่่�องจากให้้ความร้้อนน้้อยกว่่ าหลอด
ฟลููออเรสเซนต์์ ประหยััดไฟมากกว่่าและสามารถเลืือกสีีของแสงตาม
ความเหมาะสมของต้้นพืืชได้้
Plant Factory สามารถผลิิ ตพืืชได้้ อย่่างมีีประสิิทธิิภาพสููงทั้้� งด้้ าน
อัั ต ราการผลิิ ต (ผลผลิิ ตต่่ อ พื้้� นที่่� ต่่ อ เวลา) และการใช้้ ทรัั พ ยากรใน
การผลิิต จึึงสามารถให้้ผลผลิิตสูงู ขึ้้�น 10 เท่่าตััว เป็็นมิิตรต่่อสิ่่�งแวดล้้อม
ที่่�มา: ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย
28 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
เทคโนโลยีี โ รงงานผลิิ ต พืื ช หรืื อ Plant Factory เป็็ น เทคโนโลยีี
การผลิิตพืื ชในระบบปิิดหรืือกึ่่�งปิิดที่่�สามารถควบคุุมสภาพแวดล้้อม
ต่่างๆ ให้้มีีความเหมาะสมต่่อการเจริิญเติิบโตของพืื ชซึ่่�งเทคโนโลยีี
ดัังกล่่าวเป็็นเทคโนโลยีีที่่�พััฒนาจากองค์์ความรู้้�แขนงต่่างๆ ทั้้�งด้้าน
สรีีรวิิทยาพืื ช การเกษตร วิิศวกรรม รวมถึึงการจััดการเทคโนโลยีี
ทำำ � ให้้ มีี ศัั ก ยภาพที่่�จะพัั ฒ นาให้้ เ ป็็ น รูู ป แบบการทำำ � ฟาร์์ ม ในอนาคต
ของประเทศไทย โดยระบบนี้้�สามารถปลููกพืืชได้้มากกว่่า 10 ชั้้�น ขึ้้�นกัับ
ชนิิ ด ของพืื ช ซึ่่� ง จะเป็็ น การใช้้ พื้้� นที่่�ให้้ เ กิิ ด ประสิิ ท ธิิ ภ าพสูู ง สุุ ด
เหมาะสำำ�หรัับผู้้�ที่่�มีี พื้้� น ที่่�จำำ � กัั ด
และต่่อมนุุษย์์ เพราะช่่วยลดการใช้้สารเคมีีกำำ�จััดศััตรููพืืช วััชพืืช และ
โรคพืืช ทำำ�ให้้ผลิิตภััณฑ์์จากพืืชที่่�ผลิิตได้้จากระบบนี้้�ปราศจากสารพิิษ
นอกจากนี้้� ยัังลดการใช้้ทรััพยากรน้ำำ�และธาตุุอาหาร โดยใช้้น้ำ�ำ เพีียง
10% และใช้้ปุ๋๋�ยเพีียง 25% เมื่่�อเปรีียบเทีียบกัับการปลููกพืืชแบบดั้้�งเดิิม
ซึ่่�งสามารถปลููกพืืชได้้ในทุุกๆ สภาพอากาศและในทุุกๆ พื้้� นที่่� รวมทั้้� ง
ไม่่ได้้ รัับผลกระทบที่่� ก่่อให้้เกิิ ดความเสีียหายจากภัั ยธรรมชาติิ มีีระยะ
การเก็็บเกี่่�ยวที่่�สั้้�นลงและมีีอายุุหลัังการเก็็บนานขึ้้�น ทำำ�ให้้ช่ว
่ ยลดต้้นทุุน
การขนส่่ ง สามารถเพิ่่� ม คุุ ณ ภาพของพืืชด้้ ว ยการสร้้ า งมูู ล ค่่ า เพิ่่� ม ของ
ผลผลิิ ต เช่่น การเพิ่่�มวิิ ตามิิน สารต้้ านอนุุมููลอิิ สระ รวมทั้้� งสารสกัั ดที่่�
ใช้้เป็็นยารัักษาโรค มีีศัักยภาพการตลาดที่่�มีีความเติิบโต ในด้้านการผลิิต
พืืชเชิิงอุุตสาหกรรมป้้อนอุุตสาหกรรม ยา เวชสำำ�อาง และการผลิิตพืืช
ที่่�มีีคุุณค่่าทางโภชนาการที่่�สููง หรืือ functional food สำำ�หรัับผู้้�ป่่วยและ
การป้้ อ งกัั น โรค รวมทั้้� ง การผลิิ ตพืืชมูู ล ค่่ า สูู ง ที่่� ไ ม่่ ส ามารถปลูู ก ได้้ ใ น
ระบบปกติิ
ปััจจุุ บััน มีีการลงทุุนการผลิิ ตพืืชในระบบ Plant Factory ในอัั ตรา
ก้้ าวกระโดดและมีีแนวโน้้มสููงขึ้้� นทั่่� วโลก งานวิิ จััยของ สวทช. ระบุุ ว่่า Plant Factory เป็็ น การส่่ ง เสริิ ม ให้้ ค นรุ่่�นใหม่่ หัั น มาสนใจ
ค่่าใช้้จ่่ายในการลงทุุนทำำ� LED Plant Factory อยู่่�ที่่�ประมาณ 127,000 การเกษตรที่่�เป็็ น ยุุ ท ธศาสตร์์ ห ลัั ก ของชาติิ แ ละกลัั บ สู่่�ภูู มิิ ลำำ � เนา
บาทต่่อตารางเมตร โดยสามารถสร้้างรายได้้ปีล
ี ะประมาณ 75,000 บาท เพื่่�อพัั ฒ นาถิ่่�นกำำ � เนิิ ด สร้้ า งภูู มิิ สัั ง คมที่่�แข็็ ง แรงตามแผน
ต่่อตารางเมตร พัั ฒ นาเศรษฐกิิ จ และสัั ง คมแห่่ ง ชาติิ อีี ก ด้้ ว ย
Plant Factory เป็็นการส่่งเสริิมให้้คนรุ่่�นใหม่่หัันมาสนใจการเกษตร
ที่่� เป็็นยุุ ทธศาสตร์์หลัั กของชาติิ และกลัั บสู่่�ภููมิิลำำ�เนาเพื่่�อนำำ�ไปพััฒนา
ถิ่่�นกำำ�เนิิด สร้้างภููมิิสัังคมที่่�แข็็งแรงตามแผนพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคม โรงงานผลิิ ตพืืช ของไบโอเทค สวทช. เป็็ น ส่่ว นหนึ่่� ง ของเทคโนโลยีี ตััวอย่่างเช่่น “808 Factory” ประเทศญี่่ปุ่่�
� น เป็็น Plant factory ขนาด
แห่่งชาติิอีีกด้้วย การผลิิตพืืชที่่�ยกระดัับการเกษตรแบบดั้้�งเดิิมไปสู่่�การเกษตรแบบแม่่นยำำ� ใหญ่่มีีระบบการจัั ดการแบบปิิดที่่� มีีการควบคุุมสภาวะแวดล้้ อมต่่ างๆ
(Precision Farming) ตั้้� งอยู่่�ภายในอุุ ทยานวิิ ทยาศาสตร์์ประเทศไทย ทั้้�งแสง น้ำำ� อากาศ การให้้ปุ๋๋ย
� เป็็นต้้น ทำำ�ให้้พืืชผัก
ั ที่่�ปลูก
ู ที่่�โรงงานแห่่งนี้้�
ที่่� มีีพื้้� น ที่่� ปลูู กพืืช 1,200 ตารางเมตร โดยแบ่่ ง เป็็ น โซนวิิ จัั ย และโซน ไม่่ มีีก ารปนเปื้้� อนจากโรคและแมลงศัั ตรูู พืืช โรงงานแห่่ ง นี้้� มีีพื้้� นที่่�
การทดลองระดัั บ การผลิิ ต และมีีการบูู ร ณาการองค์์ ค วามรู้้�ต่่ า งๆ ทั้้� ง การผลิิตอยู่่�ที่่� 1,000 ตารางเมตร สามารถปลููกพืืชได้้ถึึง 120,000 ต้้น
ด้้านพัันธุ์์�พืืช สรีีรวิิทยาพืืช การผลิิต และวิิศวกรรม รวมถึึงการจััดการ โดยมีีอััตราการเก็็บเกี่่�ยวอยู่่�ที่่� 9,000 ต้้นต่่อวััน
เทคโนโลยีีมาประยุุ กต์์ ใ ช้้ เ พื่่� อ ให้้ ก ารผลิิ ตพืืชมีีผลิิ ต ภาพและคุุ ณ ภาพ โรงงานผลิิ ตพืืชทั่่� ว โลกราว 400 แห่่ ง ญี่่� ปุ่่� นมีี 200 แห่่ ง ไต้้ ห วัั น
สููงตามศัักยภาพของพัันธุ์์�พืืชที่่�ใช้้ในการผลิิต มีี 100 แห่่ง จีีนมีี 50 แห่่ง สหรฐััอเมริิกามีี 25 แห่่ง เกาหลีีใต้้มีี 10 แห่่ง
ทั้้�งนี้้� ญี่่�ปุ่่�นเป็็นผู้้�นำำ�เทคโนโลยีีการผลิิตพืืชของโลก 25% ของโรงงาน และสิิงคโปร์์มีี 2 แห่่ง พืืชที่่นิ
� ยิ มปลููกในโรงงานผลิิตพืืช ได้้แก่่ ผัักกาดหอม
ผลิิ ตพืืชในญี่่�ปุ่่�นมีีกำำ�ไร 50% การมีีโรงงานผลิิ ตพืืชในญี่่�ปุ่่�นเนื่่�องจาก ผัักโขมญี่่�ปุ่่�น มิินต์์ ใบโหระพา มะเขืือเทศ สตรอเบอรี่่� และดอกไม้้ต่่างๆ
พื้้� นที่่�เพาะปลููกมีีน้้อย ขณะที่่�คนญี่่�ปุ่่�นนั้้�นชอบบริิโภคพืืชผัักและผลไม้้
ประกอบกัั บ การขยายตัั ว ของเมืือง และพื้้� น ที่่� เ พาะปลูู กส่่ ว นใหญ่่ อ ยู่่�
นอกเมืืองทำำ �ให้้การขนส่่งผัักมีีโอกาสปนเปื้้�อนมลพิิษต่่ างๆ
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 29

ที่่�มา: Zion Market Research รวบรวมโดยศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย
Zion Market Research รวบรวมโดยศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย ระบุุว่่าโรงงานผลิิตพืืชโลกมีีแนวโน้้ม
เติิ บ โตจากมูู ล ค่่ า 3.4 พัั น ล้้ า นเหรีียญสหรัั ฐ ในปีี 2561 เป็็ น 3.7 พัั น ล้้ า นเหรีียญสหรัั ฐ ในปีี
2562 และเป็็ น 5.1 พัั น ล้้ า นเหรีียญสหรัั ฐ ในปีี 2565 หรืือ มีีอัั ต ราการเติิ บ โตเฉลี่่� ย ต่่ อ ปีี อ ยู่่�
ที่่� 11%
ศููนย์์กสิิกรไทย ระบุุว่่า กลุ่่�มพืืชสมุุนไพร เป็็นพืืชศัักยภาพที่่�น่่าสนใจในโรงงานผลิิตพืืช มููลค่่า
ตลาดวััตถุุดิิบสมุุนไพร รวม 18,600 ล้้านบาท มููลค่่าการผลิิตผลิิตภััณฑ์์แปรรูู ปสมุุนไพร (สิินค้้า
ขั้้�นปลาย) รวม 260,000 ล้้านบาท (เป็็นมููลค่่าส่่งออกราว 100,000 ล้้านบาท ที่่�เกิิดจากการนำำ�
ผลิิ ตภััณฑ์์ สมุุนไพรที่่� ผลิิตได้้ ไปใช้้ในการส่่งออก)
การเติิบโตของตลาดผลิิตภััณฑ�สมุุนไพรมีีแนวโนม้้การเติิบโตที่่�ดีี เนื่่�องจากแนวโน้้มการเติิบโต
ของธุุรกิิจเครื่่�องสำำ�อาง ธุุรกิิจอาหารเสริิม ธุุรกิิจยาสมุุนไหร และธุุรกิิจอาหารและเครื่่�องดื่่�ม รวมถึึง
กลุ่่�มพืืชอื่่�นที่่�สามารถนำำ�มาสกััดเป็็นสารตั้้�งต้้นได้้ ได้้แก่่ ดอกไม้้ ผััก อาทิิ กุุหลาบ มะกรูู ด มะนาว
มะเขืือเทศ ดอกอััญชััน ผัักชีี และพืืชกิินใบ ได้้แก่่ ผัักไฮโดรโปนิิกส์์
แม้้โรงงานผลิิตพืืชจะเป็็นเทคโนโลยีีการผลิิตพืืชรููปแบบใหม่่ที่�่สามารถควบคุุมปััจจััยแวดล้้อม
ต่่ างๆ ได้้ เป็็นอย่่างดีี จนได้้ ปริิมาณและคุุณภาพของผลผลิิ ตตามความต้้ องการ อย่่างไรก็็ ตาม
สำำ�หรัับในประเทศไทย ด้้วยพื้้� นที่่�ทางการเกษตรที่่�มีีมากกว่่า 138 ล้้านไร่่ หรืือคิิดเป็็น 43% ของ
พื้้� นที่่� ทั้้� ง หมดของประเทศ ทำำ� ให้้ โ รงงานผลิิ ตพืืช เพิ่่� ง ได้้ รัั บ ความสนใจในไทยไม่่ น านนัั ก และ
ยัังอยู่่�ในระยะเริ่่�มต้้น เนื่่�องจากต้้นทุุนยัังสููงอยู่่�ที่่�ราว 3 ล้้านบาท  ผลผลิิ ต เป็็ น อย่่ า งไร ปลูู ก พืื ช อะไรมากน้้ อ ยแค่่ ไ หนและดูู ปัั จ จัั ย ความเสี่่�ยง
คาดการณ์์ว่่าอีีก 3 ปีีข้้างหน้้า โรงงานผลิิตพืืชในไทยน่่าจะเป็็นแบบการค้้าเชิิงพาณิิชย์์ ซึ่่�งใน
อนาคตราคาโรงงานผลิิ ตพืืชจะถููกลงเรื่่�อยๆ ตามเทรนด์์ สิินค้้ า เทคโนโลยีี ที่่� มีีแนวโน้้มถููกลง
ในขณะที่่�องค์์ความรู้้�ในเรื่่�องโรงงานผลิิตพืืชของผู้้�ประกอบการมีีมากขึ้้�น
ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย ประเมิินว่่าในอีีก 3-8 ปีีข้้างหน้้า (ปีี 2565-2569) ไทยจะมีีการนำำ�โรงงาน
ผลิิ ตพืืชเข้้ามาประยุุ กต์์ใช้้ในภาคเกษตรแพร่่หลายเพิ่่�มขึ้้� น และสามารถทำำ�ในลัั กษณะการค้้ า
เชิิงพาณิิชย์์ได้้ โดยต้้นทุุนโรงงานผลิิตพืืชอาจลดลงราว 20% ต่่อปีี ไปอยู่่�ที่่� 1.0-2.4 ล้้านบาท
30 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ระบบสารสนเทศเพื่่� อ TAMIS คืือ Thailand Agriculture Mobile Information System
เกษตรไทยแบบพกพา หรืือ ระบบสารสนเทศเพื่่�อเกษตรไทยแบบพกพา เป็็นแอปพลิิเคชััน
บนมืื อ ถืื อ เป็็ น ระบบที่่�บัั น ทึึ ก ข้้ อ มูู ล ด้้ า นการเกษตรตั้้� ง แต่่ ใ ครคืื อ
(TAMIS) เกษตรกร พื้้� นที่่�ปลููกอยู่่�ที่่�ไหน ปลููกอะไร และปลููกโดยมีีมาตรฐาน
อะไรกำำ�กัับ
วัั ชรากร หนููทอง นัักวิิจััย ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิ เล็็ กทรอนิิกส์์และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ กล่่าวว่่า การจะบัันทึึ กข้้อมููลว่่าใครคืือเกษตรกร มีีการนำำ�
เทคโนโลยีีสมาร์์ทการ์์ดที่่�สามารถเชื่่�อมกัับบััตรประชาชนได้้เลย โดยไม่่ต้้องกรอกข้้อมููลจากหน้้าบััตร ส่่วนข้้อมููลว่่าเกษตรกรปลููกอยู่่�ที่่�ไหน และใช้้
เทคโนโลยีี Google Map มาวาง โดยให้้เกษตรกรวาดพื้้� นที่่�ปลูก
ู ระบบจะสามารถคำำ�นวณได้้เลยว่่าเกษตรกรรายนั้้�นมีีพื้้� นที่่�ปลูก
ู อยู่่�ที่่�ไหน ขนาดเท่่าใด
ซึ่�่งจะสััมพัันธ์์กัับผลผลิิ ตที่่� จะได้้ ในอนาคต
นอกจากนี้้�ยัังออกแบบให้้มีีระบบการตรวจประเมิิน ซึ่่�งทางเนคเทคต้้องทำำ�งานร่่วมกัับกรมการข้้าว ซึ่่�งต้้องการส่่งเสริิมให้้เกษตรกรปลููกข้้าวที่่�มีี
คุุ ณ ภาพ ลดสารพิิ ษ เพื่่� อ ให้้ ข้้ า วที่่� อ อกสู่่�ตลาดมีีความปลอดภัั ย ได้้ ม าตรฐาน GAP (Good Agriculture Practice) มาตรฐานอิิ น ทรีีย์์ เป็็ น ต้้ น
ตััว Checklist เป็็นกระดาษว่่าห้้ามใช้้อะไร เมื่่�อใด และไปดููที่�่หน้้าแปลงเพื่่�อทำำ�การตรวจพิินิิจ หรืือตรวจสััมภาษณ์์ คืือ ให้้เกษตรกรมานั่่�งสััมภาษณ์์
ซึ่่�งระบบการทำำ�งานนี้้�เป็็นระบบกระดาษ เนคเทคได้้ย้้ายระบบงานนี้้�มาอยู่่�บนแอปพลิิเคชััน TAMIS
ผู้้�เก็็ บ ข้้ อ มูู ล จะเป็็ น หัั ว หน้้ า กลุ่่�มเกษตรกรที่่� มีีก ารรวมตัั ว กัั น การทำำ� เกษตรเชิิ ง เดี่่� ย วจะอยู่่�ไม่่ ไ ด้้ แ ล้้ ว ต้้ อ งรวมตัั ว กัั น เป็็ น วิิ ส าหกิิ จ ชุุ ม ชนเป็็ น
กลุ่่�มก้้อนที่่�สามารถต่่อรองราคาได้้ ทำำ�ให้้มีีมาตรฐานคล้้ายๆ กััน หััวหน้้ากลุ่่�มจะใช้้ TAMIS ในการขึ้้�นทะเบีียนสมาชิิกต่่างๆ หรืือเป็็นเจ้้าหน้้าที่่�รััฐ
ที่่� ไปเก็็ บข้้อมููล แอป TAMIS นี้้� ผู้้�ใช้้ส่่วนใหญ่่จะเป็็นเจ้้ าหน้้าที่่� รััฐที่่� เข้้าไปส่่งเสริิมสนัับสนุุนเรื่่�องการเกษตรให้้มีีมาตรฐานและมีีความปลอดภัั ย
เพื่่� อ เก็็ บ ข้้ อ มูู ล เกษตรกรเข้้ า ในระบบโดยไม่่ ต้้ อ งจดใส่่ ก ระดาษแล้้ ว ค่่ อ ยกลัั บ มาพิิ ม พ์์ ล งคอมพิิ ว เตอร์์
บางครั้้� ง พื้้� น ที่่�ถืื อ ครองกัั บ การปลูู ก จริิ ง ไม่่ ส อดคล้้ อ งกัั น เช่่ น มีี ห ลายแปลง
ป ลูู ก พืื ช ห ล า ย ช นิิ ด TAM I S ส า ม า ร ถ ว า ด แ ผ น ที่่� ว า ด พื้้� น ที่่� ป ลูู ก ข อ ง
เกษตรกรได้้ ต ามกิิ จ กรรมการปลูู ก ไม่่ เ พีี ยงแต่่ มีี ข้้ อ มูู ล พื้้� นที่่�ถืื อ ครอง
อีี กหน้้ าที่่� คืื อ ออกรายงาน ให้้ กลุ่่�มดูู ว่่ากลุ่่�มของเกษตรกรมีี พื้้� นที่่�ปลูู กเท่่ าใด
เชิิงภาพรวมจากแผนที่่�
วััชรากร หนููทอง
นัักวิิจััย ทีีมวิิจััยนวััตกรรมและข้้อมููลเพื่่�อสุุขภาพ (HII)
ศูู นย์์วิิจััยเทคโนโลยีีสิ่่�งอำำ�นวยความสะดวกและเครื่่�องมืือแพทย์์ (A-MED)
ศูู นย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์และคอมพิิ วเตอร์์แห่่งชาติิ (NECTEC)
สวทช.
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 31
 เบื้้� องต้้นจะเริ่่�มด้้วยการลงทะเบีียนเกษตรกรด้้านหม่่อนไหมทั้้�งประเทศ โดยการจััดเก็็บข้้อมููลลงทะเบีียน
เกษตรกร ด้้ ว ยการใช้้ บัั ต รประชาชน Smart Card มาเสีียบกัั บ เครื่่� อ งอ่่ า นบัั ต รบนแท็็ บ เล็็ ต Android
ซึ่�่งเจ้้ าหน้้าที่่� จะใช้้ Mobile Thai Silk ซึ่�่งเป็็น ระบบที่่� พััฒนาต่่ อยอดจาก TAMIS เป็็น เครื่่�องมืือที่่� ช่่ว ย
ใช้้ในการลงทะเบีียนเกษตรกรด้้านหม่่อนไหม โดยใช้้อุุปกรณ์์ในการจััดเก็็บข้้อมููลคืือ แท็็บเล็็ต Android
และตััวอ่่านบััตรประชาชนแบบสมาร์์ทการ์์ด  ซึ่่�งจะช่่วยให้้การลงทะเบีียนเกษตรกรง่่าย สะดวก รวดเร็็ว
และลดการผิิ ดพ ลาดจากการกรอกผิิ ด มีีความแม่่ น ยำำ� น่่ า เชื่่� อ ถืือ สามารถใช้้ ง านได้้ ทั้้� ง Offline และ
Online  โดยไม่่ต้้องเสีียเวลาเขีียนลงกระดาษแล้้ วมาคีีย์์ข้้อมููลลงคอมพิิวเตอร์์ซ้ำำ�ซ้้อน

ระบบ Mobile Thai Silk ประกอบด้้วย 7 ส่่วนหลััก คืือ

บางครั้้�งพื้้� นที่่�ถืือครองกัับการปลููกจริิงไม่่สอดคล้้องกััน เช่่น มีีหลาย
แปลง ปลููกพืืชหลายขนิิด TAMIS สามารถวาดแผนที่่� วาดพื้้� นที่่�ปลููกของ
เกษตรกรได้้ตามกิิจกรรมการปลููก 1. ระบบลงทะเบียนเกษตรด้าน 3. ระบบทะเบียนผลผลิต 5. ลงทะเบย
ี นผูป
้ ระกอบการ
ไม่่เพีียงแต่่ มีีข้้อมููลพื้้� นที่่� ถืื อครอง อีีกหน้้าที่่� คืื อ ออกรายงานให้้กลุ่่� ม หม่่อนไหมด้้วยบััตรประชาชน ปลูกหม่อน เลี้ยงไหม ซื้้�อหม่่อนไหมผ่่านทาง
ดููว่่ากลุ่่�มของเกษตรกรมีีพื้้� นที่่�ปลููกเท่่าใด ผลผลิิตเป็็นอย่่างไร ปลููกพืืช Smart Card ผ่่านอุุปกรณ์์ เส้้นไหม เว็็บไซต์์ สามารถดููความ
อะไรมากน้้อยแค่่ไหน และดููปััจจััยความเสี่่�ยงเชิิงภาพรวมจากแผนที่่� แท็็บเล็็ต Android สามารถ ต้้องการของผู้้�ประกอบการว่่า
ส่่ ว นมาตรฐานการตรวจประเมิิ น เนคเทค ได้้ รัั บ ความร่่ ว มมืือจาก ถ่่ายรููปคนเพิ่่�มเติิมได้้ 4. การตรวจประเมินผลผลิต ต้้องการคุุณภาพไหมแบไหน
กรมวิิชาการเกษตร ภายใต้้มาตรฐานสิินค้้าเกษตร มกษ. 9001-2556 TAMIS เชื่่�อมคนและเชื่่�อมที่่�ดิิน เป็็นการรวบรวมข้้อมููลเกษตรกรกว่่า คุณภาพเส้นไหมตาม
เป็็ น การปฏิิ บัั ติิ ท างการเกษตรที่่� ดีีสำ�ำ หรัั บ พืืชอาหาร และมาตรฐาน 28 ล้้านคน และเชื่่�อมที่่�ดิินที่่�ถืือครอง TAMIS เข้้ามาช่่วยบริิหารจััดการ 2. ตรวจพิกัดพื้ นที่ด้วย GPS มาตรฐานสินค้าเกษตร 6. ลงทะเบียนผู้เชี่ยวชาญ
มกษ.4401 เป็็ น มาตรฐานการปฏิิ บัั ติิ ท างการเกษตรที่่� ดีีสำ�ำ หรัั บ ข้้ า ว งบประมาณของรััฐบาลในการสนัับสนุุนการเกษตรได้้ มีีประสิิทธิิภาพ และแผนที่่� google maps และสามารถใช้้แท็็บเล็็ตใน ด้้านหม่่อนไหม
ซึ่่�งสอดคล้้องกัับมาตรฐานต่่างประเทศ สามารถส่่งออกพืืชเศรษฐกิิจได้้ มากขึ้้� น นอกจากนี้้� TAMIS ยัั ง สามารถต่่ อ ยอดเรื่่� องการเพิ่่� ม มูู ล ค่่ า ระบบสามารถคำำ�นวณแสดง การตรวจประเมิินได้้เลย
ในแอป TAMIS จะมีีแบบการตรวจประเมิิ น ทำำ� ให้้ เ จ้้ า หน้้ า ที่่� ส ามารถ ทางการตลาดให้้ กัั บ ผลผลิิ ต ของเกษตรกรได้้ ด้้ ว ยการใช้้ ข้้ อ มูู ล สร้้ า ง จำำ�นวนพื้้� นที่่�ไร่่ที่�่เลืือกไว้้ได้้เลย คำำ�นวณเกณฑ์์ได้้ตาม 7. รายงานสรุปผลและรายงาน
ตรวจประเมิินได้้ สะดวกและมีีประสิิทธิิภาพขึ้้� น ตัั วระบบจะวิิ เคราะห์์ เรื่่�องราวของสิินค้้าเกษตร ให้้มีีมููลค่่าและน่่าติิดตามมากขึ้้�น และสามารถถ่่ายรููป มาตรฐานสิินค้้าเกษตร แบบ Real-time
และประเมิินผลการตรวจประเมิินให้้เลย ปััจจุุบััน TAMIS มีีการเก็็บข้้อมููลฐานทะเบีียนการเกษตร (ทบก.) ให้้มีี สภาพสถานที่่�เพิ่่�มเติิมได้้ด้้วย (มกษ. 8000-2555)
เว็็บไซต์์ tamis.in.th ให้้บริิการฟรีี ปััจจุุบัน
ั มีีประมาณ 130 หน่่วยงาน ความแม่่นยำำ� ไม่่ซ้ำำ�ซ้้อน มีีการจััดเก็็บข้้อมููลแล้้วทั้้� งสิ้้�น 13.6 ล้้านแปลง
มาลงทะเเบีียนผู้้�ใช้้ แ ละโหลดแอป TAMIS ทำำ� งานอยู่่�บน Android กิิจกรรมทางเกษตร (คืือ มีีการใช้้พื้้�นที่่�ทำำ�กิิจกรรมทางการเกษตร) ของ
ไม่่มีีใน iOS เพราะจะใช้้งานคู่่�กััน การลงทะเบีียนอยู่่�บนเว็็บไซต์์ การใช้้ เกษตรกรทั่่� วประเทศ
ภาคสนามอยู่่�บนสมาร์์ ท โฟน ข้้ อ มูู ล จะอัั พ เดทซึ่่� ง กัั น และกัั น TAMIS นอกจากข้้อมููลการเกษตรของพืืชเศรษฐกิิจแล้้ว เนคเทคยัังได้้พััฒนา ประโยชน์์ คืือ ประชาชนสามารถตรวจสอบย้้อนกลัับได้้ว่่าเป็็นผ้้าไหมแท้้หรืือไม่่ มาจากใคร สามารถ
รองรัับพื้้� นที่่�ที่�่ไม่่มีีอิินเทอร์์เน็็ตด้้วย เรีียกว่่า โหมดออฟไลน์์ ระบบ ต่่ อยอดให้้กัับกรมหม่่อนไหม และกรมส่่งเสริิมการเกษตร อาทิิ ตรวจสอบที่่�มาของผลผลิิตได้้ที่�่ระบบบนเว็็บไซต์์ ผู้้�ซื้้�อสามารถตรวจสอบที่่�มาของเส้้นไหม ผู้้�ประกอบการ
TAMIS จะสามารถออกรายงานได้้ ว่่า ในกลุ่่�มเกษตรกรมีีพื้้� นที่่� ปลููก กรมหม่่อนไหมต้้องการเก็็บข้้อมููลเกษตรกรที่่�ต้้องการส่่งเสริิมดููแล คืือ ติิดต่่อสั่่�งซื้้�อกัับผู้้�ผลิิตเส้้นไหมโดยตรง เกษตรกรหม่่อนไหมสามารถขายไหมได้้ในตลาดที่่�กว้้างขึ้้�นกว่่าเดิิม
เท่่ า ใด มีีผลผลิิ ต คาดการณ์์ เ ท่่ า ใด ปลูู ก อะไรมากน้้ อ ยขนาดไหนและ เกษตรกรที่่�ปลูก
ู หม่่อน เลี้้�ยงไหม สาวไหม และทอผ้้าไหม กรมหม่่อนไหม TAMIS นี้้�ช่่วยพััฒนาอุุตสาหกรรมผ้้าไหมไทยให้้เติิบโตขึ้้�นและสามารถแข่่งขัันกัับต่่างประเทศได้้
ดูู ปัั จ จัั ย ความเสี่่� ย งเชิิ ง ภาพรวมของแผนที่่� สามารถเห็็ น แปลงที่่� ตั้้� ง ต้้ องการรัักษาภููมิิปััญญาพื้้� นบ้้านไว้้ รวมถึึ งการเข้้าถึึ งข้้อมููลเกษตรกร กรมหม่่อนไหมต่่อยอดและใช้้ระบบ TAMIS มาประมาณ 3 ปีีแล้้ว แบ่่งการดููไหมเป็็นเขตและมีีศููนย์์ไหม
ของสมาชิิก ที่่�มีีความเชี่่�ยวชาญเรื่่�องการปลููกหม่่อนเลี้้�ยงไหม อาทิิ มีีความต้้องการ ทั้้� งหมด 21 ศููนย์์ 5 เขตทั่่� วประเทศ เป้้าหมายของกรมหม่่อนไหม คืือ ต้้ องการมีีเกษตรกร 85,000 คน
จุุลไหมไทย กรมหม่่อนไหมต้้องการรู้้�ว่่าใครคืือเกษตรกรที่่�สามารถผลิิต ทั่่� ว ประเทศ ตอนนี้้� เ หลืืออยู่่� 76,000 คน คืือ เกษตรกรเคลื่่� อนที่่� ไ ด้้ แต่่ ข้้ อ มูู ล ของเจ้้ า หน้้ า ที่่� ไ ม่่ อัั พ เดท
เส้้นไหมจุุ ลคุุณภาพสููงให้้ได้้ เพราะมีีออร์์เดอร์์จากต่่ างประเทศเข้้ามา จำำ �นวนเกษตรกรเพิ่่�มทุุกปีี เกิิดการซ้ำำ�ซ้้อนของข้้อมููลในแต่่ละศููนย์์ เพราะเกษตรกรย้้ายพื้้� นที่่� แต่่จำำ �นวน TAMIS คืือ โครงสร้้างพื้้� นฐาน
ระบบนี้้�ตั้้�งใจให้้หน่่วยงานภาครััฐใช้้ อาทิิ กรมการข้้าว กรมวิิชาการ TAMIS จะพััฒนาไปตามความต้้ องการของผู้้�ใช้้งาน เกษตรกรหม่่อนไหมที่่�แท้้จริิงลดลง เมื่่�อเจ้้าหน้้าที่่�ทราบข้้อมููลแท้้จริิงก็็สามารถกำำ �หนดนโยบายที่่�ชััดเจน ของการพัั ฒนาการเกษตรไทย
เกษตร กรมส่่งเสริิมการเกษตร กรมหม่่อนไหม ตอนนี้้�กรมหม่่อนไหม ได้้ ว่่ า ต้้ อ งส่่ ง เสริิ ม ให้้ เ กษตรกรหัั น มาปลูู ก หม่่ อ นเลี้้� ย งไหมมากขึ้้� น และส่่ ง เสริิ ม ให้้ มีีปริิ ม าณการซื้้�อขาย ไปสู่่� Smart Farm ด้้วยการ
นำำ�ไปพััฒนาต่่อเป็็นระบบ TAMIS หม่่อนไหม ไปต่่อยอดให้้กรมส่่งเสริิม ทั้้� ง ไหมอุุ ตส าหกรรมและไหมหัั ตถก าร โดยเฉพาะไหมหัั ตถก ารที่่� ต้้ อ งการคุุ ณ ภาพดีี ราคาแพงและ จััดเก็็บ วิิเคราะห์์ และใช้้ข้้อมููล
การเกษตร เป็็ น เรื่่�องของการขึ้้� น ทะเบีี ย นเกษตรกรของประเทศ มีีความต้้ อ งการสูู ง มาก ทางกรมหม่่อ นไหมต้้ อ งการบริิ ห ารจัั ดก ารอุุ ปส งค์์ แ ละอุุ ปท านของไหมให้้ เ กิิ ด การเกษตร ทั้้�งข้้อมููลเกษตรกร
ที่่�เรีียกว่่า FAAMRMIS ประสิิทธิิภาพสููงสุุดด้้ วยข้้อมููลที่่� มีีการจัั ดเก็็ บอย่่างถููกต้้องและอัั พเดท ข้้อมููลพื้้� นที่่�ทำำ�การเกษตร ข้้อมููล
กิิจกรรมการเกษตร โดยข้้อมููล
ส่่วน TAMIS ปััจจุุบัน
ั ยัังคงให้้บริิการกัับวิิสาหกิิจชุุมชน หน่่วยงานย่่อยๆ มีีความเป็็นปััจจุุบัันและนำำ�เสนอ
เช่่น รััฐวิิ สาหกิิ จชุุ มชนจัั งหวัั ด ใช้้เพื่่�อเก็็ บข้้อมููลเกษตรกรในมิิติิความ ได้้หลากรููปแบบ ทั้้�งข้้อมููลภาพ
ต้้องการของชุุมชนเอง เพื่่�อดููการผลิิตและมาตรฐานการผลิิตของชุุมชน และแผนที่่� ซึ่่�งข้้อมููลเหล่่านี้้�คืือ
เป็็นต้้น ระบบ TAMIS ครอบคลุุมการเก็็บข้้อมููลของทุุกพืืชเศรษฐกิิจและ หััวใจของการทำำ�เกษตรสมััยใหม่่
พืืชสมุุนไพร ที่่�ล้้วนแข่่งขัันกัันด้้วยข้้อมููลใน
การวางแผนปฏิิบััติิและตััดสิินใจ

32 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 33


แผนที่่�นำำ�ทางการเกษตร
(Agri-Map)
ดร.นพดล คีีรีีเพ็็ชร นัักวิิจััยอาวุุโส ทีีมวิิจััยคลัังอนุุพัันธ์์ความรู้้� (KEA)
กล่่ า วว่่ า โครงการ “Agri-Map” เป็็ น ระบบการบริิ ห ารจัั ดก ารข้้ อ มูู ล
แผนที่่� ด้้ า นการเกษตรของทั้้� ง ประเทศเชิิ ง รุุ ก โดยมีีข้้ อ มูู ล ครบทุุ กมิิ ติิ
ที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการเกษตรของประเทศ โดยแบ่่งออกเป็็นข้้อมููล พื้้� นที่่�ป่่า
ที่่�ดิิน พืืช ทิิศทาง ที่่�ตั้้�ง (location) แผนที่่� (Google Street View) ข้้อมููล
แหล่่ ง น้ำำ� อากาศ เป็็ น ต้้ น ซึ่�่ ง รวมแล้้ ว ประมาณ 200 กว่่ า ชั้้� น ข้้ อ มูู ล
(ข้้อมููลใน Agri-Map แต่่ ละชั้้� นจะมีีข้้อมููลของทั้้� งประเทศ ทุุกละติิ จููด
ลองจิิ จููด)
“Agri-Map” เป็็นโครงการที่่� กระทรวงการอุุ ดมศึึกษา วิิ ทยาศาสตร์์
วิิจััยและนวััตกรรม ร่่วมกัับกระทรวงเกษตรและสหกรณ์์ เพื่่�อสนัับสนุุน
กระทรวงเกษตรฯ ที่่�ต้้องการ “ข้้อมููล” เพื่่�อกำำ �หนดนโยบาย เช่่น นโยบาย
ลดพื้้� นที่่� ปลููกข้้าว เพื่่�อให้้ซััพพลายพอดีีกัั บดีีมานด์์ นอกจากข้้าวแล้้ ว
ยัังมีีพืืชเศรษฐกิิ จ 13 ชนิิดที่่� อยู่่�ในระบบข้้อมููล Agri-Map
แม้้ว่่า Agri-Map จะเกิิ ดจากความต้้ องการเครื่่�องมืือในการกำำ �หนด
นโยบายภาครััฐ แต่่ Agri-Map ได้้ ให้้บริิการทั่่� วประเทศมาตั้้� งแต่่ ปีีแรก
เปิิ ด ให้้ เ กษตรกรเข้้ า มาดูู ข้้ อ มูู ล ได้้ อาทิิ ข้้ อ มูู ล การปลูู กพืืช ของพื้้� น ที่่�
ที่่� ต้้องการทราบ และทราบผลตอบแทนสุุทธิิคร่่าวๆ ซึ่่�งข้้อมููลในแ อป
Agri-Map มาจากทางสำำ�นัั ก งานเศรษฐกิิ จ การเกษตร ปลูู กข้้ า วตรง
พื้้� นที่่�นี้้�จะได้้รัับผลตอบแทนเท่่านี้้� ความพร้้อมของดิิน ความเหมาะสม
ของดิิ น เหมาะหรืือไม่่ ที่�่ จ ะปลูู กข้้ า ว พื้้� น ที่่� ใ นประเทศไทยมีีพื้้� น ที่่� ปลูู ก
ข้้าว 70 ล้้านไร่่ แต่่ไม่่เหมาะที่่�จะปลููกข้า้ วเกืือบ 40% ที่่�ผ่า่ นมาเกษตรกร
ปลููกตามๆ กััน โดยไม่่มีีข้้อมููลเชิิงพื้้� นที่่�เข้้ามาเกี่่�ยวข้้อง หากปลููกข้้าวใน
พื้้� น ที่่� ไ ม่่ เ หมาะสม ผลผลิิ ตก็็ ต่ำำ� ผลผลิิ ตข้้ า วไทยต่ำำ � มากเมื่่� อ เทีียบกัั บ
เพื่่�อนบ้้าน
34 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
เกษตรสมัั ย ใหม่่ (Smart Farm) คืื อ การเกษตรที่่�ต้้ อ งใช้้ ข้้ อ มูู ล
แทนการใช้้ ค วามเชื่่�อ ความคุ้้�นเคยของตัั ว เอง การใช้้ ข้้ อ มูู ล เพื่่�อ
การตััดสิินใจ จะส่่งผลต่่อสิ่่�งที่่�จะปลููก ต่่อกิิจกรรมที่่�ทำำ� เป้้าหมายคืือ
เพื่่�อความกิิ น ดีี อ ยู่่�ดีี รายได้้ สูู ง ขึ้้� น เป็็ น หนี้้� น้้ อ ยลง มีี ค วามเป็็ น อยู่่�
ที่่�ดีีขึ้้�น
ทัั นทีีที่่� เกษตรกรปัักหมุุดพื้้�นที่่� และระบุุ พืืชที่่� ต้้องการจะปลููก ระบบ
จะให้้ ข้้ อ มูู ล ผลตอบแทน ข้้ อ มูู ล ความเหมาะสมของพื้้� นที่่� พร้้ อ มให้้
ทางเลืือกว่่ามีีทางเลืือกอีีกกี่่�ชนิิดโดยจะเปรีียบเทีียบผลตอบแทนของ
การปลููกพืืชแต่่ละชนิิดบนที่่�ดิินผืืนเดีียวกััน ให้้เป็็นข้้อมููลในการตััดสิินใจ
โหมดพิิ กัั ดว่่ า พื้้� นที่่� ต รงนี้้� เ หมาะที่่� จ ะปลูู กพืืช อะไร และอีีกโหมดคืือ
การเปลี่่� ยนโหมดจากพืืชอะไรเป็็นพืืชอะไร
ข้้อมููลการปลููกพืืชใน Agri-Map แบ่่งเป็็น 2 อย่่าง คืือ การใช้้พื้้�นที่่�
ในปััจจุุบัน
ั (current land use) ปลููกที่่�ไหนในปััจจุุบัน
ั มีีการอััพเดทข้้อมููล
โดยกรมพัั ฒ นาที่่� ดิิ น และข้้ อ มูู ล ศัั ก ยภาพของดิิ น (land suitability)
ซึ่่� ง จะคำำ � นวณตาม corp requirement ของแต่่ ล ะพืืช เนื่่� องจาก
กรมพััฒนาที่่� ดิินมีีข้้อมููลดิิ นทั่่� วประเทศทั้้� งหมด 62 ชุุ ดดิิน แต่่ ละชุุ ดมีี
ลัักษณะทางกายภาพอย่่างไร มีีธาตุุอาหาร NPK อย่่างไร เป็็นต้้น พอจัับมา
ผสมกัั บ ความต้้ อ งการสภาพแวดล้้ อ มของพืืช (corp requirement)
พืืชบางตัั ว ต้้ อ งการน้ำำ�น้้ อ ย บางตัั ว ต้้ อ งการน้ำำ� มาก ต้้ อ งการอุุ ณ หภูู มิิ
แสงสว่่ างที่่� ไม่่เท่่ ากัั น
ระบบจะบอกได้้ว่่าพื้้� นที่่�ที่�่เหมาะสมที่่�จะปลููกพืืชบางชนิิด อาทิิ อ้้อย
แบ่่งออกเป็็น 4 ระดัับ ตั้้�งแต่่เหมาะสมมาก เหมาะสมปานกลาง เหมาะสม
น้้อย และไม่่เหมาะสม อยู่่�ที่่� ไหนในประเทศไทย
ข้้อมููลใน Agri-Map สามารถให้้เกษตรกรเข้้ามาใช้้งานเพื่่�อตรวจสอบ
ว่่าพื้้� นที่่�ปลูกพืืช
ู ของตนเองนั้้�นเหมาะที่่�จะปลููกพืืชชนิด
ิ ใด และคาดการณ์์
ผลตอบแทนได้้ โรงงานรัับซื้้�อคืือใคร
ข้้ อ มูู ล ทั้้� ง หมดนี้้� ม าจาก 20 หน่่ ว ยงานภายใต้้ ก ระทรวงเกษตรฯ
นำำ�มาผลิิ ตเป็็นข้้อมููล 200 กว่่ าชั้้� นข้้อมููล เฉพาะแค่่ ข้้อมููลดิิ นมีี 62 ชั้้� น
ข้้อมููล ซึ่่�งข้้อมููลเยอะมาก
เทคโนโลยีีคลาวด์์ เป็็นเทคโนโลยีีหลัักของ Agri-Map เนื่่�องจาก
Agri-Map มีี ข้้ อ มูู ล จำำ� นวนมากและมีี ก ารเปลี่่�ยนแปลงตลอด
การอัั ป เดตข้้ อ มูู ล จะดำำ� เนิิ น การโดยหน่่ ว ยงานเจ้้ า ของข้้ อ มูู ล
ซึ่่� ง ข้้ อ มูู ล แต่่ ล ะประเภทจะมีี ร อบการอัั ป เดตแตกต่่ า งกัั น อาทิิ
อัั ป เดตทุุ ก 3 เดืื อ นหรืื อ ทุุ ก 6 เดืื อ นยกเว้้ น ข้้ อ มูู ล ด้้ า นอากาศ
จะอััปเดตทุุก 15 นาทีี หรืือทุุกชั่่�วโมงข้้อมููลเปลี่่�ยน ผลการวิิเคราะห์์
โมเดลเปลี่่�ยน แผนที่่�เปลี่่�ยน ทั้้� ง หมดต้้ อ งเป็็ น ระบบอัั ต โนมัั ติิ
(Automatic Workflow Management) ซึ่่�งเป็็นการพัั ฒนาของ
ทีีมนัักวิิจััย
วิิ ธีีก ารใช้้ ง าน Agri-Map ผ่่ า นทางเว็็ บ และโมบายแอปพลิิ เ คชัั น
ผู้้�ใช้้งานหลัักคืือ เจ้้าหน้้าที่่�ภาครััฐตรงส่่วนกลางที่่�มีีส่ว
่ นในการกำำ �หนด
นโยบายการใช้้ประโยชน์์จากพื้้� นที่่�ดิินด้้านการเกษตร ที่่�จะสามารถบอก
เกษตรกรได้้ ว่่ า พื้้� นที่่� ต รงไหนควรปลูู ก อะไร พื้้� นที่่� เ ป้้ า หมายคืืออะไร
กลุ่่�มผู้้�ใช้้งาน เป้้าหมายต่่อมา คืือ เกษตรกร และผู้้�ที่่�อยู่่�ในระบบนิิเวศน์์
(ecosystem) ของการเกษตรทั้้�งหมด เพื่่�อเข้้าไปส่่งเสริิม แนะนำำ�ความรู้้�
เช่่น ปุ๋๋�ย ยาฆ่่าแมลง การบริิหารจัั ดการอื่่� นๆ ตลาด เป็็นต้้ น
ในอนาคตจะมีีฟีีเจอร์์ให้้สิินเชื่่�อ มีีการคุุยกัับธนาคารเพื่่�อการเกษตร
และสหกรณ์์ ซึ่่� ง เป็็ น ผู้้�ใช้้ ง าน Agri-Map ด้้ ว ย ซึ่่� ง ก่่ อ นให้้ สิิ น เชื่่� อกัั บ
เกษตรกร เจ้้ าหน้้าที่่� ธนาคารสามารถดููได้้ ว่่าพื้้� นที่่� เพาะปลููกนั้้�นเหมาะ
กัั บ การปลูู กพืืชชนิิ ดนั้้� น หรืือไม่่ บวกกัั บ ข้้ อ มูู ล ของธนาคารเองว่่ า ผู้้�กู้้�
มีีเครดิิตอย่่างไร อาทิิ เกษตรกรมากู้้�เงิินเพื่่�อไปทำำ �การเกษตรด้้านอ้้อย
แต่่พื้้�นที่่�ไม่่เหมาะจะปลููกอ้้อย โอกาสเสี่่�ยงก็็จะสููง เป็็นงานด้้านการทำำ �
credit scoring ด้้ านพืืช
ที่่ผ่
� า่ นมา มีีการใช้้งานในระบบ Agri-Map ทั้้�งสิ้้�น 230,000 ครั้้�ง (session)
หมายถึึ ง เข้้ า หนึ่่� ง ครั้้� ง ใช้้ ง านนาน แต่่ ร ะบบหลัั ง บ้้ า นได้้ มีีก ารบัั น ทึึ ก
รายละเอีียดว่่ าข้้อมููลไหนถููกใช้้มากที่่� สุุดและถููกเรีียกใช้้มาจากพื้้� นที่่�
ไหนในประเทศไทย เราได้้ มากกว่่ า 20 ล้้ านรายการ (transactions)
ภายใน 2 ปีีที่�่ เริ่่�มให้้บริิการเต็็ มรูู ปแบบ
ดร.นพดล คีีรีีเพ็็ ชร
นัักวิิจััยอาวุุโส
ทีีมวิิจััยคลัังอนุุพัันธ์์ความรู้้� (KEA)
กลุ่่�มวิิจััยวิิทยาการข้้อมููลและ
การวิิเคราะห์์ (DSARG)
ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์
และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ
(NECTEC) สวทช.
นอกจากนี้้� จะมีีเทคโนโลยีี big data และ machine learning ด้้วย
ฐานข้้อมููลด้้านการเกษตรของทั้้�งประเทศจำำ�นวนมหาศาล และต้้องการ
การทำำ�นาย อาทิิ ทำำ�นายผลผลิิ ตของพื้้� นที่่� ที่�่ ยัังไม่่ได้้ ปลููก ระบบนี้้�ต้้อง
สามารถคำำ� นวณผลผลิิ ต ของพืืช ที่่� ร ะบบแนะนำำ� ให้้ เ กษตรกรปลูู ก ได้้
ด้้วยการทำำ�นายผลผลิิตแบบนี้้� ระบบ Agri-Map ใช้้ machine learning
ซึ่่�งปััจจุุ บััน ใช้้กัับ “ข้้าว” ก่่ อน ในอนาคตจะสามารถรนำำ�ไปใช้้กัับพืืช
เศรษฐกิิจชนิิดอื่� ่นๆ
พื้้� นที่่�ปลูกข้
ู า้ ว 70 ล้้านไร่่ โดยมีีพื้้� นที่่�ปลูกพืืช
ู เศรษฐกิิจทั้้�งหมด 13 ชนิิด
ทั้้� งหมดประมาณ 300 ล้้านไร่่ เป็็นพื้้� นที่่�นา 70 ล้้านไร่่ เป็็นป่่าประมาณ
100 กว่่าล้้านไร่่ ซึ่่�ง Agri-Map นอกจากจะใช้้เพื่่�อสำำ �หรัับการปลููกพืืชแล้้ว
ยัั ง ใช้้ เ พื่่� อวางแผนเพิ่่� ม พื้้� นที่่� สีี เขีียวได้้ อีีก ด้้ ว ย การใช้้ ป ระโยชน์์ ที่�่ ดิิ น
ในประเทศไทย
โครงการนี้้�ยัังอยู่่�ในมืือนัักวิิจััย จะมีีการพััฒนาฟีีเจอร์์เพิ่่�มขึ้้�นเรื่่�อยๆ
มีีทีีมน้้อยกว่่า 10 คน ทำำ� data อาทิิ data preparation, data engineer
หรืือ data mining และ data analyse และมีี data scientist
แม้้จะมีีการใช้้งานทั่่� วประเทศ แต่่ส่่วนใหญ่่คืือ ส่่วนกลางใช้้ ยัังเหลืือ
พัั น ธกิิ จ อีีกมากที่่� จ ะต้้ อ งสนัั บ สนุุ น ส่่ ง เสริิ ม ให้้ เ จ้้ า หน้้ า ที่่� ภ าครัั ฐ ใน
ท้้ องถิ่่� นและเกษตรกรใช้้ประโยชน์์จากระบบ Agri-Map นี้้� เจ้้ าหน้้าที่่�
ภาครััฐเข้้าระบบหลัังบ้้านจำำ �เป็็นต้้องมีีการล็็อคอิิน แต่่สำำ�หรัับคนทั่่�วไป
สามารถเข้้ า ใช้้ ง านได้้ โ ดยไม่่ ต้้ อ งล็็ อ คอิิ น
ปัั จ จัั ย เสี่่� ย งเยอะมาก ได้้ แ ก่่ คู่่�แข่่ ง การตลาด, climate change,
aging society, food safety, food security เป็็นต้้ น ถ้้ าเกษตรกรไม่่รู้้�
ทำำ �เหมืือนที่่� เคยทำำ � พอถึึ งเวลาผลผลิิ ตออกมาดีี แต่่ ราคาตก
แม้้ ข้้ อ มูู ล เยอะ แต่่ ทัั ก ษะการนำำ�ข้้ อ มูู ล มาใช้้ ใ ห้้ เ กิิ ดป ระโยชน์์ คืือ
ความท้้ าทายที่่� จะต้้ องให้้ความรู้้�และการอบรม
Agri-Map เป็็ น ข้้ อ มูู ล เบื้้� อ งต้้ น ให้้ เ กษตรกรตัั ด สิิ น ใจว่่ า จะทำำ � อะไร
แต่่ กิิ จ กรรมหลัั ง จากนั้้� น จะเป็็ น ข้้ อ มูู ล อีีกชุุ ด หนึ่่� ง เป็็ น ข้้ อ มูู ล เพื่่� อ การ
ปฏิิ บััติิการ อาทิิ การให้้ปุ๋๋�ย ยาฆ่่าแมลง เพื่่�อให้้ได้้ ประสิิทธิิภาพสููงสุุด
ข้้อมููลเหล่่านี้้�ก็็เพื่่�อการทำำ �การเกษตรแบบแม่่นยำำ� (precision farming)
เช่่นกัั น
ข้้ อ ดีีของประเทศไทยคืือ มีีพื้้� นที่่� ใ ห้้ ปลูู ก เยอะ แต่่ ผ ลผลิิ ตต่ำำ � มาก
โครงการ Agri-Map มาตอบโจทย์์ตรงนี้้� คืือ การสนัับสนุุนให้้เกษตรกร
ใช้้ข้้อมููลเพื่่�อทำำ �การเกษตรแบบแม่่นยำำ � (presicion farming) ซึ่�่งข้้อมููล
แบ่่งเป็็น 2 ส่่วนใหญ่่ คืือ การใช้้ข้้อมููลเพื่่�อตััดสิินใจว่่าจะปลููกอะไร และ
ใช้้ข้้อมููลเพื่่�อทำำ �ให้้การเกษตรนั้้�นมีีประสิิทธิิภาพสููงสุุด ซึ่�่งจะเป็็นข้้อมููล
ที่่� ไ ด้้ จ ากเทคโนโลยีีอีีกชุุ ด หนึ่่� ง ที่่� ต้้ อ งทำำ � งานร่่ ว มกัั บ ข้้ อ มูู ล โครงการ
Agri-Map ที่่� ผ่่านมา ทีีมวิิ จััยคลัั งอนุุพัันธ์์ความรู้้� (KEA) ทำำ �งาน Data
Analysis โดยรัั บ โจทย์์ ที่�่ เ กี่่� ย วข้้ อ งกัั บ ข้้ อ มูู ล จะนำำ �ข้้ อ มูู ล มาวิิ เ คราะห์์
สร้้างโมเดล สร้้างระบบแนะนำำ �ทางเลืือกที่่�ผ่่านมา ไม่่จำำ �กััดเฉพาะด้้าน
การเกษตร มีีทำำ �ด้้านการแพทย์์ ความมั่่�นคง จัับงานด้้านการเกษตรมา
2-3 โครงการ ก่่อนที่่�จะมาถึึงโครงการ Agri-Map และก่่อนหน้้านี้้� KEA
เคยช่่วยบริิษััท ดัับเบิ้้�ลเอ ทำำ �นายผลผลิิตการปลููกไม้้ยููคาลิิปตััส และ
กรมการข้้ า ว ปัั ญ หาหลัั ก เมื่่� อ 5-6 ปีี ที่�่ แ ล้้ ว ที่่� มีีก ารระบาดของ
แมลงศััตรููพืืชข้้าว โจทย์์คืือ เมื่่�อระบาดแล้้วจะไประบาดที่่ไ� หน
เพื่่� อ เตรีียมรัั บ มืือ ทำำ� นายทิิ ศ ทางการระบาดโดยใช้้ ข้้ อ มูู ล
ย้้อนหลััง
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 35
 ระบบ “ไวมาก” ตััวช่่วย
การทำำ�เกษตรกรรม
เรานำำ� ระบบนี้้� ไ ปช่่ ว ยเกษตรกรในการจัั ด การ ซึ่่� ง ระบบนี้้� ใ ช้้ กัั บ พืื ช
อะไรก็็ ไ ด้้ เกษตรกรต้้ อ งมีี ข้้ อ มูู ล ความต้้ อ งการปัั จ จัั ย การเติิ บ โต
ของพืื ช แต่่ ล ะชนิิ ด ก่่ อ น แล้้ ว ค่่ อ ยนำำ� เครื่่�องมืื อ เหล่่ านี้้� ม าช่่ ว ยใน
การดำำ� เนิิ น การให้้ เ กิิ ด ประสิิ ท ธิิ ภ าพ มีี ก ารใช้้ ใ นพื้้� นที่่�จริิ ง แล้้ ว
ประมาณ 30 แห่่ ง โดยมีี ก ารนำำ� ระบบเทคโนโลยีี ใ นการติิ ด ตาม
สภาพอากาศ ความชื้้�น แสง ดิิน น้ำำ�� อุุณหภููมิิและสภาพการเติิบโต
ของพืื ช ในฟาร์์ ม เพื่่�อการบริิ ห ารจัั ด การการให้้ น้ำำ�� กัั บ พืื ช หลาย
ชนิิ ด แล้้ ว อาทิิ มะเขืื อ เทศ และเมลอน เป็็ น ต้้ น มีี ร อบการผลิิ ต
ประมาณ 3-6 เดืือน
โดยจะทำำ�การจััดเก็็บ จััดการข้้อมููลอย่่างเป็็นระบบเพื่่�อให้้เกษตรกร
จัั ดการแปลงเพาะปลููกได้้ถููกต้้อง แม่่นยำำ�และเหมาะสม ระบบจะเก็็บ
ข้้อมููลในแปลงปลููกและในโรงเรืือนเพาะปลููก วิิเคราะห์์และควบคุุมการ
ทำำ�ก ารเกษตรผ่่ า นอิิ น เทอร์์ เ น็็ ต ระบบตรวจวัั ด ด้้ ว ยเซนเซอร์์ แ บบ
เครืือข่่ า ยไร้้ ส ายเพื่่� อ การจัั ดก ารและควบคุุ ม อัั ต โนมัั ติิ ทํํางานภายใต้้
platform IoT cloud ของ NETPIE แสดงผลแบบเรีียลไทม์์ ผ่่านเว็็ บ
แอปพลิิเคชััน เป็็นระบบการเก็็บข้้อมููลและรูู ปภาพเพื่่�อนํํามาวิิเคราะห์์
และบริิ ห ารจัั ดก ารพร้้ อ มทั้้� ง การติิ ดต ามและสั่่� ง การอัั ต โนมัั ติิ เช่่ น
ปั๊๊�มน้ำำ� วาล์์วน้ำำ� หลอดไฟ ประตููไฟฟ้้า เป็็นต้้น ด้้วยตนเองแบบเรีียลไทม์์
ผ่่านทางระบบอิินเทอร์์เน็็ต
ดร. โอภาส ตรีีทวีีศัักดิ์์�
นัักวิิจััย ทีีมระบบไซเบอร์์-กายภาพ (CPS)
หน่่วยทรััพยากรด้้านการคำำ�นวณและไซเบอร์์-กายภาพ (NCCPI)
ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ (NECTEC)
สวทช.
36 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ไวมาก หรืือ WiMaRC (Wireless sensor network for Management กำำ�จััดศััตรููพืืช ไวรัั ส เอ็็ น พีี วีี หรืื อ Nucleopolyhedro Virus: NPV) เป็็ น ไวรัั ส
ด้้วยวิิธีีธรรมชาติิ
and Remote Control) เป็็นตััวช่่วยในการมอนิิเตอร์์และควบคุุมสภาวะ กลุ่่�มหนึ่่�งที่่�มีีอยู่่�ในธรรมชาติิและทำำ�ให้้แมลงเกิิดโรค ในประเทศไทย
ที่่�มีีผลต่่อการทำำ�เกษตรกรรม พบไวรััสเอ็็นพีี วีีจำำ�เพาะหนอน 3 ชนิิด ได้้แก่่ หนอนกระทู้้�หอม หนอน
กระทู้้�ผััก และหนอนเจาะสมอฝ้้าย ซึ่่�งเป็็นศััตรููของพืืชเศรษฐกิิจของไทย
ดร.โอภาส ตรีีทวีีศัั กดิ์์� นัั กวิิ จัั ย ทีีมระบบไซเบอร์์ - กายภาพ (CPS)
ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิ เล็็ กทรอนิิกส์์และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ ได้้ กล่่าวว่่ า
Smart Farm คืือ การทำำ�การเกษตรโดยใช้้ข้้อมููล เพื่่�อทำำ�การยกระดัับ
และประสิิ ทธิิ ภ าพของการทำำ �ก ารเกษตร ซึ่่� ง บริิ ก ารของ CPS คืือ
ส่่วนหนึ่่�งในบริิบทของ Smart Farm
เกษตรกรให้้ ข้้ อ มูู ล มา ทีีมนี้้� จ ะนำำ� ไปทำำ� เป็็ น คลัั ง ความรู้้�สร้้ า งระบบ
บริิหารจัั ดการ และจะได้้ รููปแบบการบริิหารจัั ดการฟาร์์ม ซึ่่�งสามารถ
เป็็นต้้ นแบบให้้กัับเกษตรกรรายอื่่� นได้้ ทั้้� งนี้้� การจัั ดการดีีขึ้้� น ส่่งผลให้้
ผลผลิิ ตดีีขึ้้� น คุุ ณ ภาพดีีขึ้้� น คุุ ณ ภาพสม่ำำ� เสมอมากขึ้้� น เกษตรกร
จะสามารถใช้้ ทรัั พ ยกรที่่� มีี อยู่่�ได้้ ดีีขึ้้� น ทั้้� ง ต้้ น ทุุ น เงิิ น เวลา และคน
ผลพลอยได้้ คืือ ผลผลิิต
ระบบนี้้�เป็็นงานวิิจััยที่่� ต้้องทำำ�งานร่่วมกัั บเกษตรกร และนัักวิิชาการ
เกษตร ข้้ อ มูู ล ที่่� เ ก็็ บ มาได้้ จ ะนำำ� มาใช้้ วิิ เ คราะห์์ หน้้ า ที่่� ข องทีีมเราคืือ
ช่่วยเก็็ บข้้อมููลให้้เกษตรกร ซึ่่�งองค์์ ความรู้้�ในการให้้น้ำ�ำ ให้้ปุ๋๋�ยเป็็นของ
เกษตรกร เราออกแบบระบบตามความต้้องการของเกษตรกร เซ็็นเซอร์์
อย่่างเดีียวไม่่มีีประโยชน์์ เราต้้องเอาเซนเซอร์์มาเก็็บข้้อมููล มาวิิเคราะห์์
ด้้วยระบบซอฟต์์แวร์์ ซึ่�่งต้้องบููรณาการความรู้้�ของเกษตรกรด้้วย
ระบบนี้้�เหมาะกัับระบบกึ่่�งปิิด เพราะสามารถควบคุุมปััจจััยการเติิบโต
ของพืืชได้้ มีีประสิิทธิิภาพกว่่ า ซึ่่�งเกษตรกรสามารถเข้้ามามอนิิเตอร์์
การเจริิญเติิ บโตของพืืชได้้ ผ่่านเว็็ บไซต์์ เกษตรกรสามารถติิ ดตามผล
การตรวจวััดค่่าต่่างๆ และรูู ปภาพผ่่านเว็็บแอปพลิิเคชัันแบบเรีียลไทม์์
ไม่่ว่่าจะอยู่่�ที่่�ไหน และเกษตรกรสามารถสร้้างระบบอััตโนมััติิที่�่ทํํางาน
ภายใต้้เงื่่�อนไขเซนเซอร์์ได้้ เช่่น การรดน้ำำ�ตามความชื้้�นดิิน การเปิิดและ
ปิิ ด ไฟตามความเหมาะสมของแสง การเปิิ ด และปิิ ดอุุ ปก รณ์์ ร ะบาย
อากาศตามอุุ ณ หภูู มิิ แ ละความชื้้� นของโรงเรืือน เป็็ น ต้้ น นอกจากนี้้�
ยัังสามารถสร้้างรูู ปแบบการเติิ บโตของพืืช (Crop Patterning) เพื่่�อ
ติิดตามการเจริิญเติิบโตของพืืชที่่�เหมาะสม สํําหรัับการติิดตามผลผลิิต
และวางแผนการตลาดได้้ นัักวิิจััยไบโอเทคได้้พััฒนาและผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีสำำ�หรัับกำำ�จััดหนอน
3 ชนิิดนี้้� ได้้แก่่ ไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้�หอม (SeNPV) ไวรััสเอ็็นพีีวีี
ของหนอนกระทู้้�ผััก (SINPV) และไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนเจาะสมอฝ้้าย
(HaNPV)
คุุณสััมฤทธิ์์� เกีียววงษ์์ ทีีมวิิจัย
ั เทคโนโลยีีไวรััสเพื่่�อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช
ศููนย์์พัน
ั ธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ กล่่าวว่่า ไวรััสเอ็็นพีีวีี
เป็็นไวรััสตัั วดีีที่่� มีีอยู่่�ในธรรมชาติิ โดยตัั วมัันเองเป็็นเชื้้�อโรคกัั บหนอน
คุุณสััมฤทธิ์์� เกีียววงษ์์ กระทู้้�หอม หนอนกระทู้้�ผััก และหนอนเจาะสมอฝ้้าย การผลิิตไวรััส
นัักวิิชาการอาวุุโส เอ็็นพีีวีีนี้้�เป็็นการใช้้ธรรมชาติิควบคุุมธรรมชาติิ เพราะไวรััสเอ็็นพีีวีี
ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีไวรััสเพื่่�อควบคุุม มีีความเฉพาะเจาะจงต่่ อ ชนิิ ด ของแมลงศัั ตรูู พืืช ปลอดภัั ย
แมลงศััตรููพืืช (AVBT) ต่่อแมลงศััตรููพืืชธรรมชาติิและแมลงที่่�มีีประโยชน์์อื่� ่นๆ
กลุ่่�มวิิจััยนวััตกรรมสุุขภาพสััตว์์ ปลอดภัั ยกัั บคน ปลอดภัั ยกัั บสิ่่�งมีีชีีวิิ ตอื่� ่ นๆ ใน ธรรมชาติิ
และการจััดการ (AVIG) และสิ่่�งแวดล้้อม
ศููนย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีี
ชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC)
สวทช.
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 37

ไวรััสเอ็็นพีี วีีมาจากธรรมชาติิในแปลงของเกษตรกร เราเอามา
เพิ่่�มจำำ�นวน ถ้้าเรารอให้้เพิ่่�มจำำ�นวนตามธรรมชาติิจะไม่่ทััน เราจึึง
เอามาเพิ่่�มจำำ�นวนในสภาพแวดล้้อมที่่�เจริิญเติิบโตได้้ดีีที่่�สุุด
หน้้าที่่�ของไบโอเทค คืือ การพิิสููจน์์งานวิิจััยและพััฒนาสู่่�การผลิิตเชิิง
พาณิิชย์์ ด้้วยการสร้้างโรงงานต้้นแบบผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีเพื่่�อการควบคุุม
แมลงศััตรููพืืช ทั้้�งไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้�หอม (SeNPV) ไวรััสเอ็็นพีีวีี
ของหนอนกระทู้้�ผััก (SINPV) และไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนเจาะสมอฝ้้าย
(HaNPV) ปัั จุุ บัั น มีีผู้้�แทนจำำ� หน่่ า ยผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ NPV ที่่� ไ บโอเทคผลิิ ต
อยู่่� 2 บริิษััท คืือ บริิษััท ไบร์์ทออร์์แกนิิค จำำ�กััด และบริิษััท บีีไอโอ จำำ�กััด
ที่่� โรงงานต้้ นแบบผลิิ ตไวรััสเอ็็ นพีีวีีเพื่่�อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช จะจัั บ
หนอนกระทู้้�หอม หนอนกระทู้้�ผััก และหนอนเจาะสมอฝ้้าย จากธรรมชาติิ
มาตรวจมููล เลืือด และน้ำำ�ลาย ลัักษณะผิิดปกติิที่�่สามารถเห็็นได้้ด้้วยตา
จะคััดทิ้้�ง เลืือกเอาตััวที่่�แข็็งแรงสมบููรณ์์มาเลี้้�ยง ที่่�โรงงานสามารถผลิิต
หนอนได้้ประมาณ 1 ล้้านตััว
หนอน คืือ โรงงานผลิิ ตไวรััสเอ็็ นพีีวีี ไวรััสเอ็็ นพีีวีีจะเจริิญเติิ บโตใน
เซลล์์ที่ยั
�่ งั มีีชีีวิิต การเลี้้�ยงหนอน คืือ การเลี้้�ยงแมลงพาหะของไวรััสเอ็็นพีีวีี
พอหนอนเติิบโตถึึงวััยที่่�เหมาะสม ให้้หนอนกิินไวรััสเอ็็นพีีวีีเข้้าไป ไวรััส
เอ็็ นพีีวีีจะเพิ่่�มจำำ�นวนในตัั วหนอน พอหนอนตาย ก็็ จะนำำ�หนอนไปปุ่่�น
เอาของแข็็งทิ้้�งไป เอาของเหลวที่่�ได้้ คืือ ไวรััสเอ็็นพีีวีีเข้้มข้้น นำำ�มาทำำ�ให้้
เจืือจางบรรจุุขวดให้้เกษตรกรเอาไปใช้้
38 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ปััจจุุ บัันโรงงานต้้ นแบบผลิิ ตไวรััสเอ็็ นพีีวีีเพื่่�อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช
ของไบโอเทค มีีความสามารถในการผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้�
หอม (SeNPV) และไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้�ผััก (SINPV) ได้้ 5,000
ลิิตรต่่อปีี แต่่ต้้องผลิิตทีีละตััว เพราะโรงงานแห่่งนี้้�เป็็นโรงงานต้้นแบบ
เป็็นการทำำ �เพื่่�อให้้เอกชนที่่�มองเห็็นโอกาสธุุรกิิจนี้้�มาต่่อยอดเชิิงพาณิิชย์์
ต่่ อไป
โรงงานต้้นแบบผลิิตได้้ 5,000 ลิิตรต่่อปีี แต่่ความต้้องการในท้้องตลาด
คืือ 10 ต้้นต่่อปีีเป็็นอย่่างน้้อย คืือ ประมาณการความต้้องการแค่่ 1%
ของตลาดยาฆ่่าแมลงที่่� เป็็นสารเคมีีทั้้� งปีีของทั้้� งประเทศ เมื่่�อผู้้�บริิโภค
เริ่่�มตระหนัักถึึงภััยจากยาฆ่่าแมลงที่่�เป็็นสารเคมีี และมองหาพืืชอิินทรีีย์์
ทำำ�ให้้ตลาดของไวรััสเอ็็ นพีีวีีมีีโอกาสทางธุุ รกิิ จเพิ่่�มมากขึ้้�น ปััจจุุ บัันมีี
เกษตรกรทดลองใช้้ไวรััสเอ็็นพีีวีีมากกว่่า 50 พื้้� นที่่�ๆ ละประมาณ 1-2 ไร่่
โดยเฉลี่่� ย ได้้ ป ระสิิ ทธิิ ผ ลที่่� ไ ม่่ แ ตกต่่ า งจากการใช้้ ย าฆ่่ า แมลงที่่� เ ป็็ น
สารเคมีี สามารถใช้้แทนสารเคมีีได้้ เลย ไร่่องุ่่�นที่่� เราทำำ�กัับบริิษััทไวน์์
อัั นดัั นหนึ่่� งของประเทศไทยที่่� หััวหิิน ตรงนั้้� น 5-10 ไร่่ ใช้้ไวรััสเอ็็ นพีีวีี
อย่่างเดีียว เทีียบกัับแปลงอื่่�นที่่�ใช้้สารเคมีี พบว่่า ผลผลิิตไม่่แตกต่่างกััน
ความเสีียหายของใบไม่่ แ ตกต่่ า งกัั น ต้้ น ทุุ น การผลิิ ตก็็ ไ ม่่ แ ตกต่่ า งกัั น
สิ่่�งที่่�แตกต่่าง คืือ สุุขภาพ เพราะสารเคมีีเป็็นพิิษตกค้้างในผลผลิิต เป็็น
พิิษต่่ อสิ่่�งแวดล้้ อม และปััญกาการดื้้� อของแมลงศััตรููพืืช
เดิิมไวรััสเอ็็นพีีวีีต้้องนำำ�เข้้าจากต่่างประเทศ ไบโอเทคทำำ�วิิจััยเรื่่�องนี้้�
มาเป็็น 10 ปีี แต่่เพิ่่�งเริ่่�มทำำ�เชิิงพาณิิชย์ไ์ ด้้ประมาณ 5 ปีีที่�่ผ่า่ นมา พัันธกิิจ
คืือ การลดต้้นทุุนของไวรััสเอ็็นพีีวีีให้้มีีราคาที่่�ดีี เพื่่�อให้้เกษตรกรมีีต้้นทุุน
ดีีกว่่ าการใช้้ยาฆ่่าแมลงที่่� เป็็นสารเคมีี ตั้้� งเป้้าลดต้้ นทุุนของเกษตรกร
ลง 20-50% เพื่่� อเพิ่่� ม สัั ดส่่ ว นการใช้้ ธ รรมชาติิ กำำ�จัั ด แมลงศัั ตรูู พืืช
เพื่่� อ เพิ่่� ม โอกาสให้้ ค นไทยได้้ บ ริิ โ ภคพืืชผัั ก ที่่� ป ลอดสารพิิ ษ ได้้ ม ากขึ้้� น
ซึ่่�งนอกจากไวรััสเอ็็ นพีีวีีทั้้� ง 3 ชนิิดนี้้�แล้้ ว ทีีมวิิ จััยเทคโนโลยีีไวรััสเพื่่�อ
ควบคุุ ม แมลงศัั ตรูู พืืช มีีแผนจะวิิ จัั ย และพัั ฒ นาไวรัั สชนิิ ดอื่� ่ นเพื่่� อ ให้้
ครอบคลุุมกัั บแมลงศััตรููพืืชที่่� มีีในประเทศไทยให้้มากที่่� สุุด
โรงงานต้้นแบบผลิิตไวรััสเอ็็นพีี วีีเพื่่�อควบคุุมแมลงศัั ตรููพืืช มีีพื้้� นที่่�
ใช้้งานกว่่า 800 ตารางเมตร ประกอบด้้วยห้้องกัักกัันโรค ห้้องปลููก
เชื้้� อ หนอน ห้้ อ งเลี้้� ย งหนอนพ่่ อ แม่่ พัั น ธุ์์� ห้้ อ งเลี้้� ย งขยายหนอน
และห้้องผลิิตและบรรจุุผลิิตภััณฑ์์ โดยผลิิตภััณฑ์์ NPV มีีราคาขาย
2,200 บาทต่่ อ ลิิ ต ร ที่่�ความเข้้ ม ข้้ น ของไวรัั ส เท่่ ากัั บ 1x109 ผลึึ ก
ต่่อมิิลลิิลิิตร
เทคโนโลยีีชีีวภาพกุ้้�ง
ประเทศไทยและเวีียดนามเน้้ น ส่่ ง ออกกุ้้�งแปรรูู ป ในขณะที่่� อิิ น เดีีย
อิินโดนีีเซีีย และเอกวาดอร์์ เน้้นส่่งออกกุ้้�งแช่่แข็็งเป็็นหลััก ประเทศไทย
ได้้เปรีียบประเทศคู่่�แข่่งในด้้านเทคโนโลยีี ทัักษะแรงงาน อุุตสาหกรรม
สนัั บ สนุุ น และคุุ ณ ภาพของสิิ น ค้้ า ในขณะที่่� มีีปัั จ จัั ย เสี่่� ย งในด้้ า นของ
ต้้นทุุนการผลิิตที่่�สููงกว่่าประเทศอื่่�นๆ ทั้้�งนี้้� โรคในกุ้้�งเป็็นอีีกปััจจััยหนึ่่�งที่่�
ส่่งผลต่่อผลผลิิตกุ้้�งในไทย โรคร้้ายแรงในกุ้้�งที่่�ส่่งผลกระทบต่่อผลผลิิต
กุ้้�งของไทย คืือ โรคไวรััสตััวแดงดวงขาว โรคไวรััสหััวเหลืือง และโรค
กุ้้�งแคระ
หน่่วยวิิจััยเพื่่�อความเป็็นเลิิศเทคโนโลยีีชีีวภาพกุ้้�ง (CENTEX Shrimp)
เป็็นหน่่วยวิิจััยภายใต้้การสนัับสนุุนของคณะวิิทยาศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย
มหิิดล และไบโอเทค ตั้้� งแต่่ปีี 2544 คณะผู้้�วิิจััยจากคณะวิิทยาศาสตร์์
มหาวิิทยาลััยมหิิดล CENTEX Shrimp และไบโอเทค ได้้ร่ว
่ มกัันวิิจััยทาง
วิิชาการที่่�มีีความเป็็นเลิิศในด้้านชีีวโมเลกุุลและเทคโนโลยีีชีีวภาพของกุ้้�ง
และนำำ�ไปประยุุกต์ใ์ ช้้กับ
ั อุุตสาหกรรมการเพาะเลี้้�ยงกุ้้�งและปลา เพื่่�อให้้ได้้
ผลผลิิตและส่่งออกกุ้้�งที่่�เพาะเลี้้�ยงภายใต้้ความปลอดภััยทางชีีวภาพ และ
ปราศจากผลเสีียต่่อสิ่่�งแวดล้้อม
ศาสตราจารย์์ Dr. Timothy William Flegel ผู้้�เชี่่�ยวชาญเกี่่� ยวกัั บ
โรคกุ้้�งและกลไลการป้้ อ งกัั น โรคระดัั บ เซลล์์ หนึ่่� ง ในนัั กวิิ ท ยาศาสตร์์
ผู้้�บุุกเบิิก CENTEX Shrimp และผู้้�เชี่่�ยวชาญห้้องปฏิิบััติิการเทคโนโลยีี
ชีีวภาพกุ้้�ง (ESMB) กล่่าวว่่า CENTEX Shrimp ได้้สร้า้ งงานวิิจััยเกี่่�ยวกัับ
เรื่่�องการพััฒนา DNA probe และการใช้้เทคนิิค PCR เพื่่�อสร้้างลายพิิมพ์์
ดีีเอ็็ น เอในการตรวจไวรัั สหัั ว เหลืือง ไวรัั ส ตัั ว แดงดวงขาว และไวรัั ส
ที่่� ทำำ�ให้้เกิิ ดโรคกุ้้�งแคระในกุ้้�งกุุลาดำำ �
ข้้อมููลเบื้้�องต้้นปีี 2560 ผลผลิิตกุ้้�ง (กุ้้�งขาวแวนนาไมและกุ้้�งกุุลาดำำ�)
จากการเพาะเลี้้�ยงแบบพััฒนา มีีผลผลิิตรวม 297,000 ตััน ปีี 2560
การส่่งออกกุ้้�งทะเล (ไม่่รวมกุ้้�งก้้ามกรามและลอบสเตอร์์) ของไทย
มีีปริิมาณการส่่งออก 212,625.01 ตััน คิิดเป็็นมููลค่่า 69,940.07 ล้้านบาท
ซึ่่�งเมื่่�อเปรีียบเทีียบกัับปีีก่่อน การส่่งออกมีีปริิมาณและมููลค่่าเพิ่่�มขึ้้�น
2.37% และ 2.36% ตามลำำ�ดัับ ปีี 2561 การส่่งออกกุ้้�งจะมีีมููลค่่า
สููงขึ้้�นประมาณ 10-15% เนื่่�องจากความต้้องการกุ้้�งในตลาดโลกยััง
มีีอยู่่�อย่่างต่่อเนื่่�อง
ผลงานวิิ จััยที่่� ได้้ มีีประโยชน์์ต่่ออุุ ตสาหกรรมการเลี้้� ยงกุ้้�งกุุลาดำำ �เป็็น
อย่่างมาก เพราะเกษตรกรสามารถซื้้� อ ลูู กกุ้้� งที่่� ปลอดโรคไวรััสไปเลี้้�ยง
รวมทั้้�งยัังเป็็นประโยชน์์ต่่อผู้้�ประกอบการโรงเพาะฟััก ที่่�นำ�ำ เทคนิิค PCR
ไปใช้้ ในการคััดเลืือกพ่่อพัันธุ์์�แม่่พัน
ั ธุ์์�กุ้้�งกุุลาดำำ�ที่่�ปลอดโรคไวรััสมาเลี้้�ยง
และขยายพัันธุ์์� เพื่่�อให้้ได้้ลูกกุ้้�
ู งที่่�มีีคุณ
ุ ภาพและปลอดโรค ขณะนี้้�เทคนิิค
ที่่�พััฒนาขึ้้�นได้้ เป็็นที่่�ยอมรัับของเกษตรกรผู้้�เลี้้�ยงกุ้้�ง ทั้้�งในประเทศและ
ต่่างประเทศ
ทีีมวิิจััยได้้ศึึกษาเพื่่�อเฝ้้าระวัังโรคอุุบััติิใหม่่และโรคอุุบััติิซ้ำำ�ในกุ้้�งอย่่าง
ต่่อเนื่่�อง เพื่่�อลดความสููญเสีียจากปััญหาการเกิิดโรคระบาดในกุ้้�ง โดย
ตััวอย่่างผลงานวิิจััยที่่�นำำ�ไปสู่่�การเฝ้้าระวัังการเกิิดโรคระบาดได้้อย่่างมีี
ประสิิทธิิผล คืือ การศึึกษาโรคอุุ บััติิใหม่่ในกุ้้�งขาว ที่่� เกิิ ดจากเชื้้�อไวรััส
Infectious myonecrosis virus (IMNV) ซึ่�่งก่่อโรคกล้้ามเนื้้� อตายและ
ทำำ�ให้้กุ้้�งตายได้้ถึึง 70%
CENTEX Shrimp และไบโอเทคได้้ ร่่ ว มกัั น วิิ จัั ย ทางวิิ ช าการที่่�มีี
ความเป็็นเลิิศในด้้านชีีวโมเลกุุลและเทคโนโลยีีชีีวภาพของกุ้้�งและ
นำำ� ไปประยุุ ก ต์์ ใ ช้้ กัั บ อุุ ต สาหกรรมการเพาะเลี้้� ย งกุ้้�งและปลา เพื่่�อ
ให้้ได้้ผลผลิิตและส่่งออกกุ้้�งที่่�เพาะเลี้้�ยงภายใต้้ความปลอดภััยทาง
ชีีวภาพและปราศจากผลเสีียต่่อสิ่่�งแวดล้้อม
Prof. Timothy W. Flegel
ที่่�ปรึึกษา ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพปลาและกุ้้�ง (AFST)
กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพสััตว์์น้ำำ��แบบบููรณาการ (AAQG)
ศูู นย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC)
สทวช.
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 39
 นอกจากกุ้้�งแล้้ ว คณะวิิ จัั ย ได้้ ข ยายการวิิ จัั ย สู่่�ปลา
โดยเฉพาะปลานิิล ซึ่่�งเป็็นสััตว์์น้ำ�ำ เศรษฐกิิจชนิิดหนึ่่�ง
ของประเทศ ซึ่�ง่ ดร.แสงจัันทร์์ เสนาปิิน นัักวิิจััยอาวุุโส
หน่่วยวิิจััยเพื่่�อความเป็็นเลิิศเทคโนโลยีีชีีวภาพกุ้้�ง ได้้
นำำ�ความรู้้�ทางด้้านอณููชีีววิิทยาและเทคโนโลยีีชีีวภาพ

แวะชม
(Molecular Biology) มาใช้้ศึึกษาวิิจััยโรคอุุบััติิใหม่่
และอุุบัติ
ั ิซ้ำ�ำ ในสััตว์์น้ำ�ำ เศรษฐกิิจเช่่น ปลานิิล ในระดัับ
โมเลกุุลมากกว่่า 13 ปีี 
ดร.แสงจัันทร์์ และทีีมวิิจััยได้้ทำำ�การศึึกษาวิิจััย

“เกษตรอััจฉริิยะ”
คััดแยกเชื้้�อโรคจากไข่่ปลานิิล และใช้้องค์์ความรู้้�ทาง
ด้้านอณููชีีววิิทยาและเทคโนโลยีีชีีวภาพในการตรวจ
พิิสูจ
ู น์์โรคจนค้้นพบว่่า โรคที่่�ทำำ�ให้้ไข่่ปลานิิลไม่่ฟัก
ั ตััวนั้้�นมาจากเชื้้�อ
แบคทีีเรีีย ชื่่�อว่่า ฮาเฮลลา เชจููเอ็็นซิิส (Hahella chejuensis) ซึ่�่งเป็็นโรค
อุุบััติิใหม่่ในไข่่ปลานิิลและปลาทัับทิิมที่่�ไม่่เคยมีีรายงานมาก่่อน การบริิหารจััดการให้้เกิิดอุตส
ุ าหกรรมการเพาะเลี้้�ยงสััตว์น้ำ
์ �ำ อย่่างยั่่�งยืืน
การทราบถึึงเชื้้�อต้้นตอของโรคที่่�แท้้จริิงย่่อมนำำ�ไปสู่่�การจััดการ หรืือ ต้้องคำำ�นึึงถึึงแนวทางการเลี้้�ยงที่่�เป็็นมิิตรต่่อสิ่่�งแวดล้้อมและได้้ผลผลิิต • โรงพยาบาลเรณูนคร
ป้้ อ งกัั น เพื่่� อลดความเสีียหายที่่� เ กิิ ด จากโรคดัั ง กล่่ า วให้้ แ ก่่ เกษตรกร ที่่� มีีคุุณภาพสููง ซึ่�่งปััจจุุ บัันได้้ มีีการนำำ�เอานวัั ตกรรม วิิ ทยาศาสตร์์และ • ศูนย์เกษตรกรรมบางไทร
ได้้อย่่างมีีประสิิทธิภ
ิ าพ ผลงานวิิจััยที่่�ผ่า่ นมาสะท้้อนให้้เห็็นว่่า โรคต่่างๆ เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ในการพััฒนาอุุตสาหกรรมมากขึ้้�น ยกตััวอย่่างเช่่น • ริมปิงออร์แกนิคฟาร์ม
ที่่� พบในสััตว์์น้ำ�ทั้้
ำ � งกุ้้�งและปลา ล้้ วนมีีการพััฒนาตัั วเองหรืือปรัับตัั วอยู่่� การใช้้ระบบน้ำำ�หมุุนเวีียนในการเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ กระบวนการปรัับปรุุงพัันธุ์์� • บ้านสวนเมลอน
ตลอด บางชนิิดกลายพัันธุ์์�เป็็นเชื้้�อที่่�รุุนแรงกว่่าเดิิม ขณะที่่�โรคอุุบััติิใหม่่ สัั ตว์์ น้ำ�ำ การพัั ฒ นาสูู ต รอาหารแหล่่ ง โปรตีีนทางเลืือก เพื่่� อทดแทน
หรืือโรคอุุบัติ
ั ิซ้ำ�ป
ำ รากฏขึ้้�นอย่่างต่่อเนื่่�อง การจัับปลาขนาดเล็็กในทะเล การพััฒนาวััคซีีนสััตว์์น้ำ�ำ เป็็นต้้น

การบริิหารจััดการให้้เกิิดอุุตสาหกรรมการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��อย่่างยั่่�งยืืน ต้้องคำำ�นึึงถึึงแนวทางการเลี้้�ยงที่่�เป็็นมิิตรต่่อสิ่่�งแวดล้้อม
และได้้ผลผลิิตที่่�มีีคุุณภาพสููง

สวทช. วิิจััยชุุดตรวจสอบโรคกุ้้�งแบบใหม่่ โดยเทคนิิคแลมป์์

เทคนิิคแลมป์์ เป็็นเทคนิิคการเพิ่่�มปริิมาณสารพัั นธุุกรรมแบบใหม่่
วิิธีี PCR คืือ การวิินิจ
ิ ฉััยโรคไวรััสในอุุตสาหกรรมการเลี้้�ยงกุ้้�งที่่มีี
� ความไว มาพัั ฒนาเป็็นชุุ ดตรวจ LAMP color โดยดูู สีีของน้ำำ��ยาที่่�ปรากฏ
และใช้้กัันอย่่างแพร่่หลายที่่�สุด
ุ ในช่่วง 10 ปีีที่�่ผ่า่ นมา ซึ่่�งต้้องอาศััยเครื่่�อง สำำ� หรัั บ ตรวจโรคไวรัั ส ในกุ้้�ง เพื่่�อใช้้ แ ทนวิิ ธีี ก ารตรวจแบบ PCR
PCR ที่่�ราคาแพง การตรวจโรคกุ้้�งด้้วยเทคนิิค  PCR แต่่ละครั้้�งจะใช้้เวลา ที่่�ต้้องใช้้อุุปกรณ์์ราคาแพง และใช้้เวลาตรวจนาน
ประมาณ 2-3 ชั่่�วโมง
ปััจจุุบัน
ั คณะผู้้�วิิจัย
ั สวทช. ทำำ�การพััฒนาเทคนิิคทางอณููชีีววิิทยาอีีกแบบ
ขึ้้� น มา เพื่่� อ ลดเวลาในการตรวจและประหยัั ดต้้ น ทุุ น ในการตรวจโดย
ไม่่ต้้องใช้้เครื่่�อง PCR มีีความไวเทีียบเท่่ากัับเทคนิิค PCR หรืือมากกว่่า
เทคนิิคนี้้�เรีียกว่่า LAMP หรืือ  Loop-mediated DNA amplification เป็็น
เทคนิิคที่่�สามารถเพิ่่�มปริิมาณดีีเอ็็นเอโดยอาศััยการทำำ�งานของเอ็็นไซม์์
ที่่�อุุณหภููมิเิ ดีียวคืือ 63 ๐C เป็็นเวลา 70 นาทีี เทคนิิคนี้้�ได้้ถูกนำ
ู �ำ ไปใช้้เพื่่�อ
พััฒนาการตรวจไวรััสทั้้�งในคนและสััตว์์ รวมทั้้�งกุ้้�ง
ปััจจุุบัน
ั มีีชุุดตรวจสำำ�หรัับโรคไวรััสในกุ้้�งหลายชนิิด ทั้้�งตััวแดงดวงขาว
ทอร่่า ตััวแคระแกร็็นและหััวเหลืือง จุุดเด่่นของชุุดตรวจนี้้�คืือ ความสะดวก
และรวดเร็็ว เพราะขั้้�นตอนการทดสอบที่่�ไม่่ยุ่่�งยาก เกษตรกรสามารถ
ใช้้งานได้้เอง โดยไม่่ต้้องอาศััยผู้้�เชี่่ย
� วชาญ มีีความแม่่นยำำ�ในการตรวจสููง
เทีียบเท่่ า กัั บ วิิ ธีี PCR แต่่ ใ ช้้ เ วลาในการตรวจเพีียง 50-90 นาทีี
อ่่ านผลการตรวจได้้ ง่่าย โดยดููจากสีีที่่� ปรากฏในน้ำำ�ยา นอกจากนี้้�ยัังมีี
ความปลอดภัั ย ผู้้�ใช้้ เ ครื่่� อ งมืือไม่่ เ สี่่� ย งต่่ อ สารก่่ อ มะเร็็ ง และสามารถ
ตรวจได้้ในทุุกพื้้�นที่่�ที่�่มีีกระแสไฟฟ้้า

40 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

 โรงพยาบาลเรณููนคร โรงพยาบาลเรณููนคร เป็็นแหล่่งผลิิตยาสมุุนไพรให้้แก่่สถานบริิการ
สาธารณสุุ ข ทุุ ก แห่่ ง ภายในจัั ง หวัั ด นครพนมกว่่ า 163 แห่่ ง และ
จัังหวััดใกล้้เคีียง ที่่�โรงพยาบาลเรณููนครมีีโรงงานแปรรููปสมุุนไพร
ที่่�ได้้มาตรฐาน GMP (Good Agricultural Practice)
กรมการแพทย์์แผนไทย ยัังไม่่ได้้ระบุุเป็็นยา
ในบััญชีียาหลััก แต่่ใช้้ได้้ดีีพอสมควร แต่่ยััง
ไม่่ได้้ทำำ�วิิจััยทดลองทางคลิินิิก แต่่จ่่ายยา
ไปแล้้ว เราสนัับสนุุนแนวคิิดในการใช้้สมุุนไพร
เพื่่�อเป็็นทางเลืือกในการรัักษาโรคและ
เสริิมสร้้างสุุขภาพ ซึ่่�งช่่วยสร้้างความมั่่�นคง
ทางสุุขภาพ และลดภาระค่่าใช้้จ่่าย
ด้้านสุุขภาพ
โรงพยาบาลเรณููนคร เป็็นโรงพยาบาลขนาด 30 เตีียง คนไข้้ใน 180-200 คนต่่อเดืือน คนไข้้นอก
200 กว่่ าคนต่่ อเดืือน โรงพยาบาลเรณููนครเองใช้้ยาสมุุนไพร ประมาณ 2-3% ของยาทั้้� งหมด
ที่่�โรงพยาบาลใช้้ ฝั่่�ง รพ.สต. 10 แห่่งในเครืือข่่ายใช้้ยาสมุุนไพรในสััดส่่วนประมาณ 10% ตอนนี้้�
โรงพยาบาลผลิิตยาสมุุนไพรเพื่่�อสนัับสนุุนโรงพยาบาลข้้างเคีียง 10 แห่่ง
โรงงานผลิิ ต ยาสมุุ น ไพรผลิิ ต ยาสมุุ น ไพรให้้ โ รงพยาบาลใกล้้ เ คีียง ส่่ ว นฟาร์์ ม เป็็ น ส่่ ว นของ
การเกษตร โรงพยาบาลซื้้� อ วัั ตถุุ ดิิ บ มาแปรรูู ป ที่่� โ รงพยาบาลมีีโรงงานแปรรูู ป ด้้ ว ย การปลูู ก
สมุุนไพรต้้ องมีีความรู้้� เรารัับซื้้�อพืืชมาผลิิ ตยาสมุุนไพร วัั ตถุุดิิบส่่วนมากซื้้� อจากบริิษััทเอกชน
อาทิิ ไพร ใบหม่่อน นำำ�มาเป็็นลููกประคบ

รายการยาสมุุ น ไพร 40 กว่่ า รายการที่่�

โรงพยาบาลเรณูู น ครทำำ � การผลิิ ต อยู่่�ใน
บัั ญ ชีี ย าสมุุ น ไพรบัั ญ ชีี ห ลัั ก โรงพยาบาล
ผลิิ ต ยาในรูู ป แคปซูู ล ลูู ก กลอน ชาชง
ไม่่ ไ ด้้ ผ ลิิ ต ยาน้ำำ� � ยาใช้้ ภ ายนอกสำำ � หรัั บ
หลายโรค โดยเฉพาะโรคเรื้้� อ รัั ง

โรงพยาบาลได้้ประกาศใช้้ยาสมุุนไพรทดแทนยาแผนปััจจุุบััน โดยมุ่่�ง นายแพทย์์ไพศาล พลโลก รัักษาการผู้้�อำำ�นวยการ โรงพยาบาลเรณููนคร

ผลิิตยาสมุุนไพรทดแทนยาแผนปััจจุุบัน
ั ตามประกาศบััญชีียาหลััก เพื่่�อจะ
ลดการนำำ�เข้้ายาแผนปััจจุุบัน
ั คนแรก มีีกลุ่่�มงานแพทย์์แผนไทยได้้ใช้้สมุน
โรงพยาบาลมีีความต้้ องการขยายเป็็นแหล่่ งผลิิ ตสมุุนไพรกระจาย
ไปยัังภาคอีีสานและทั่่� วประเทศอีีกด้้วย โดยมีีมููลค่่าการใช้้ยาสมุุนไพร
ของโรงพยาบาล ปีี 2561 ประมาณ 1,500,000 บาท หรืือราว 10% ของ
มููลค่่ายาใช้้ในโรงพยาบาลทั้้� งหมดและมีีแนวโน้้มเพิ่่�มมากขึ้้�น ตััวอย่่าง
เช่่น ยาขมิ้้�นชััน  ฟ้้าทะลายโจร  ไพล รางจืืด เป็็นต้้น
โรงพยาบาลได้้ผลิิตสมุุนไพรใช้้เองภายในโรงพยาบาล และกระจาย
ในโรงพยาบาลส่่งเสริิมสุุขภาพตำำ�บลของจัังหวััดนครพนมมาเป็็นเวลา
มากกว่่ า 20 ปีี มีีการส่่งเสริิมการปลููกและแปรรูู ปในท้้ องถิ่่� นเพื่่�อป้้อน
โรงผลิิต
กล่่าวว่่า โรงพยาบาลเรณููนครมีีการใช้้ยาสมุุนไพรตั้้� งแต่่ผู้้�อำำ�นวยการ
ุ ไพร กรมการแพทย์์แผนไทย
ได้้ ใ ห้้งบประมาณมาปีีละประมาณ 300,000-400,000 บาท เพื่่�อซื้้� อ
เครื่่�องมืือ อาทิิ เครื่่�องบด เครื่่�องอััดแคปซููล ในแต่่ละปีีจะได้้เครื่่�องมืือ
แต่่ละชิ้้�นมาไว้้ใช้้ในโรงพยาบาล
โรงพยาบาลใช้้ สมุุ น ไพรในระบบสาธารณสุุ ข มูู ล ฐาน คืือ ใช้้ ใ น
โรงพยาบาลส่่ ง เสริิ ม สุุ ข ภาพตำำ� บล (รพ.สต.) สมัั ย ก่่ อ นเรีียกสถานีี
อนามััย ซึ่่�งโรคพื้้� นฐาน เช่่น โรคอาหารไม่่ย่อ
่ ย ปวดท้้อง เป็็นหวััด จะใช้้
ขมิ้้�นชััน ฟ้้าทลายโจร ยาริิดสีีดวง ยาตำำ�รับ
ั ทั้้�งนี้้� อุุตสาหกรรมสมุุนไพรเป็็นอุุตสาหกรรมที่่�มีีศัก
โรงพยาบาลต้้องการสารจากพืืชมาผลิิตยาสมุุนไพร และมีีความต้้องการ
วััตถุดิ
ุ ิบที่่�ค่่อนข้้างมีีความคงที่่�ของมาตรฐานของสารที่่�จะมาผลิิตยา
บทบาทของโรงพยาบาลเรณููนคร คืือ ผู้้�ใช้้และผลิิตยาสมุุนไพร เนื่่�องจาก
ปััจจุุบัันมีีความต้้องการใช้้วััตถุุดิิบสมุุนไพรในปริิมาณมากประกอบกัับ
วัั ตถุุดิิบในชุุ มชนที่่� ผ่่านมาตรฐาน GAP มีีปริิมาณน้้อย ไม่่เพีียงพอต่่ อ
ความต้้องการของโรงผลิิต จึึงจำำ �เป็็นต้้องรัับซื้้�อจากบริิษััทเอกชนรายใหญ่่
นายแพทย์์ไพศาล กล่่าวว่่า โจทย์์ของโรงพยาบาล คืือ เพิ่่�มวััตถุดิ
ุ ิบที่่�ผลิต
ิ การเพิ่่� ม วิิ ต ามิิ น สารต้้ า นอนุุ มูู ล อิิ ส ระ สารสกัั ด ที่่� ใ ช้้ เ ป็็ น ยารัั ก ษาโรค
ได้้ในชุุมชนที่่�ผ่่านมาตรฐาน GAP ให้้มีีมากขึ้้�น
ั ยภาพสููงที่่�สามารถ
ช่่วยให้้ประเทศไทยพััฒนาไปสู่่�เศรษฐกิิจฐานชีีวภาพ การผลิิตสมุุนไพร
จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องคำำ�นึึงถึึงคุุณภาพของวััตถุุดิิบสมุุนไพร เพื่่�อให้้มีีคุุณภาพ
ที่่�ผ่่านมาตรฐาน ไม่่ปนเปื้้�อนจุุลิินทรีีย์์ สารหนูู โลหะหนััก และสารเคมีี
การเกษตร
สวทช. ได้้ ส่่ ง เสริิ ม และสร้้ า งเครืือข่่ า ยในการใช้้ วิิ ท ยาศาสตร์์ แ ละ
เทคโนโลยีี เพื่่�อการพััฒนาระบบการผลิิตสมุุนไพรคุุณภาพด้้วย Plant
Factory รวมถึึ งส่่งเสริิม การพััฒนาเทคโนโลยีีการผลิิ ตสมุุน ไพรแบบ
ชีีวอนามััยและการใช้้สมุุนไพรครบวงจร เพื่่�อสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มเศรษฐกิิจ
สมุุนไพรไทย  มีีแนวโน้้ ม การเติิ บ โตของตลาดที่่� ดีี คาดว่่ า มูู ล ค่่ า ตลาดสมุุ น ไพรโลก
ไบโอเทคได้้นำ�ำ Plant Factory มาช่่วยพััฒนาระบบการผลิิตสมุุนไพร
ของจัั ง หวัั ด นครพนม ซึ่�่ ง โรงพยาบาลเรณูู น ครมีีความโดดเด่่ น และ
เข้้มแข็็งในการใช้้สมุุนไพรในโรงพยาบาลและกระจายให้้โรงพยาบาล
ส่่งเสริิมสุุขภาพตำำ�บลของจัังหวััดนครพนม ทำำ�ให้้จัังหวััดนครพนมเป็็น
จัังหวััดแรกที่่�มีีโรงเรืือนผลิิตพืืชอััจฉริิยะ หรืือ Plant Factory รูู ปแบบ
ระบบปิิด 100%
Plant Factory มีีข้้อดีีในเรื่่�องของความสามารถผลิิ ตพืืชได้้ อย่่างมีี
ประสิิทธิภ
ิ าพสููง ทั้้�งด้้านอััตราการผลิิต และการใช้้ทรัพ
ั ยากรในการผลิิต
และสามารถเพิ่่�มคุุณภาพของพืืชเพื่่�อสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มของผลผลิิต เช่่น
หลายประเทศจึึงมีีการลงทุุน Plant Factory เพื่่�อใช้้สำ�ำ หรัับการผลิิตพืืช
สมุุนไพรมููลค่่าสููง
การใช้้ เ ทคโนโลยีี Plant Factory ดัั ง กล่่ า วนี้้� จ ะช่่ ว ยในการพัั ฒ นา
การผลิิตวััตถุดิ
ุ ิบสมุุนไพรคุุณภาพ และสามารถใช้้ประโยชน์์สมุน
ุ ไพรไทย
ให้้ มีีคุุ ณ ภาพได้้ อ ย่่ า งเต็็ ม ประสิิ ทธิิ ภ าพ ครบวงจรมากยิ่่� ง ขึ้้� น โดยจะ
นำำ�ร่อ
่ งที่่� “ฟ้้าทะลายโจร” ซึ่�ง่ เป็็นสมุุนไพรที่่�ใช้้มากในพื้้� นที่่�
ศูู น ย์์ วิิ จัั ย กสิิ ก รไทย ระบุุ ว่่ า พืืชที่่� ค วรนำำ� มาปลูู ก ในโรงงานผลิิ ตพืืช
(Plant Factory) จะต้้องเป็็นพืืชที่่�สามารถนำำ�มาสกััดได้้สารสำำ�คััญเป็็น
สารตั้้� ง ต้้ น เพื่่� อ นำำ� ไปใช้้ ใ นอุุ ตส าหกรรมต่่ อ เนื่่� อ งที่่� สร้้ า งมูู ล ค่่ า เพิ่่� ม สูู ง
โดยเฉพาะอย่่ า งยิ่่� ง กลุ่่�มพืืชสมุุ น ไพร นัั บ ว่่ า เป็็ น กลุ่่�มพืืชศัั ก ยภาพที่่�
ในปีี 2563 จะเพิ่่�มขึ้้�นไปอยู่่�ที่่� 4 ล้้านล้้านบาท จาก 3.2 ล้้านล้้านบาท
ในปีี 2559 และจากการที่่�ไทยเป็็นแหล่่งผลิิตพืืชสมุุนไพรกว่่า 11,625
ชนิิด แต่่ นำ�ำ มาใช้้ประโยชน์์เป็็นยาสมุุนไพรได้้ เพีียง 1,800 ชนิิด หรืือ
คิิดเป็็น 15.5% เท่่านนั้้�น เพื่่�อรองรัับตลาดในประเทศเป็็นหลััก

42 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 43

 ห่่วงโซ่่การผลิิตสมุุนไพรของไทย

ทั้้� ง นี้้� พืื ช สมุุ น ไพรที่่�เป็็ น โปรดัั ก ส์์ แ ชมเปี้้� ยนตามการส่่ ง เสริิ ม ของภาครัั ฐ จากแผนแม่่ บ ท
แห่่งชาติิ ว่่าด้้วยเรื่่�อง การพััฒนาสมุุนไพรไทยฉบัับที่่� 1 (ปีี 2560-2564) คืือ กระชายดำำ� ไพล
บััวบก ขมิ้้น � ชััน ที่่�เป็็นสมุุนไพรที่่�มีีศัักยภาพทางเศรษฐกิิจสููง เพื่่�อเป็็นเป้้าหมายในการกระตุ้้�น
เศรษฐกิิ จ เนื่่�องจากมีี คุุ ณ สมบัั ติิ ท างยาอัั น เป็็ น ที่่�ต้้ อ งการของตลาด นอกจากนี้้� ยัั ง มีี พืื ช
สมุุ น ไพรอื่่�นๆ ที่่�มีี ศัั ก ยภาพในการนำำ� มาผลิิ ต ในโรงงานผลิิ ต พืื ช คืื อ ฟ้้ า ทะลายโจร
ว่่านหางจระเข้้ พริิกไทย กฤษณา ตะไคร้้หอม พลูู เป็็นต้้น

มููลค่่าการผลิิตผลิิตภััณฑ์์แปรรููปสมุุนไพร (สิินค้้าขั้้�นปลาย) รวม 260,000 ล้้านบาท (เป็็นมููลค่่าส่่งออกราว 100,000 ล้้านบาท เกิิดจากการนำำ�

ผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรที่่�ผลิิตได้้ไปใช้้ในการส่่งออก)

ที่่�มา: ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย โดยถ้้ าดููในห่่วงโซ่่การผลิิ ตสมุุนไพรของไทย เริ่่�มจากอุุ ตสาหกรรม การเติิบโตของตลาดผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพร

ต้้ น น้ำำ� ที่่� มีีมูู ล ค่่ า ตลาดวัั ตถุุ ดิิ บ สมุุ น ไพรรวมราว 18,600 ล้้ า นบาท มีีแนวโน้้มการเติิบโตที่่�ดีี
แต่่ สามารถสร้้างมููลค่่ าจากการแปรรูู ปเป็็นผลิิ ตภััณฑ์์ สมุุนไพรในส่่วน
ของอุุ ตส าหกรรมกลางน้ำำ� ได้้ ถึึ ง 260,000 ล้้ า นบาท สร้้ า งมูู ล ค่่ า เพิ่่� ม
ได้้ ถึึ ง 14 เท่่ า สะท้้ อ นถึึ ง ความสำำ�คัั ญ ในการแปรรูู ป และมูู ล ค่่ า ของ
ตลาดผู้้�บริิโภคที่่�มีีมููลค่่าสููง
นัับเป็็นโอกาสของไทยในการนำำ�โรงงานผลิิ ตพืืชมาใช้้เพื่่�อผลิิ ตพืืช
สมุุนไพรให้้เพีียงพอกัับความต้้องการของผู้้�บริิโภคสมุุนไพร เนื่่�องจาก
ไทยมีีพื้้� นที่่� ปลูู กพืืชสมุุ น ไพรเพีียง 0.02% ของพื้้� นที่่� ก ารเกษตรทั้้� ง
ประเทศ อัั น จะเป็็ น การผลิิ ตวัั ตถุุ ดิิ บ สมุุ น ไพรเพื่่� อเป็็ น การทดแทน
การนำำ�เข้้าในปััจจุุบัันที่่�มีีมููลค่่าสููงถึึง 17,000 ล้้านบาทต่่อปีี

ในระยะข้้างหน้้าจะยัังเป็็นการขยายตลาดส่่งออกผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพร
ให้้ มีี มูู ล ค่่ า มากกว่่ า 100,000 ล้้ า นบาทต่่ อ ปีี หรืื อ มากกว่่ า 40%
เนื่่�องจากความต้้องการในตลาดโลกที่่�มีีรองรัับจำำ�นวนมากจาก
กระแสรัักสุุขภาพ รวมถึึงการที่่�สมุุนไพรไทยเป็็นที่่�รู้้�จัักในตลาดโลก
มากขึ้้�น และได้้รัับการส่่งเสริิมจากแผนพัั ฒนาสมุุนไพรของภาครััฐ
อย่่างต่่อเนื่่�อง
นอกจากนี้้�ในส่่วนของอุุตสาหกรรมปลายน้ำำ�ต้้องเน้้นไปที่่�การกระจาย
สิินค้้ าผลิิ ตภััณฑ์์ สมุุนไพรไปในช่่องทางการตลาดที่่� หลากหลาย ทั้้� งใน
ธุุรกิิจค้้าส่่ง/ค้้าปลีีก โรงพยาบาล ร้้านขายยา ฟาร์์มเอาท์์เลต สโตร์์ ร้้าน
อาหารเพื่่�อสุุขภาพ พรีีเมี่่�ยมซุุ ปเปอร์์มาร์์เก็็ ต/โมเดิิ ร์์นเทรด ร้้านเพื่่�อ
สุุขภาพและความงาม ร้้านสปา และขายแบบออนไลน์์ (E-commerce)
ซึ่่�งเป็็นช่่องทางในการซื้้�อสิินค้้าของผู้้�บริิโภคที่่�มีีความสะดวกสบายและ
รวดเร็็ ว ตอบโจทย์์ ผู้้� บริิ โ ภคมากขึ้้� น ดัั ง นั้้� น ไทยจึึ ง มีีความจำำ� เป็็ น ต้้ อ ง
ยกระดัับประสิิทธิิภาพการผลิิตสมุุนไพร ด้้วยการนำำ�เทคโนโลยีีโรงงาน
ผลิิ ตพืืช มาช่่ ว ยเพิ่่� ม คุุ ณ ภาพ และปริิ ม าณการผลิิ ตพืืชสมุุ น ไพรให้้
เพีียงพอเพื่่�อรองรัับความต้้องการที่่�มีีทั้้�งในและต่่างประเทศ สอดคล้้อง
กัับการคาดการณ์์การเติิบโตของตลาดผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรในประเทศ
ที่่�ขยายตััวในทุุกอุุตสาหกรรมหลััก และยัังเป็็นโอกาสของผู้้�ประกอบการ
ในการผลิิตผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรที่่�จะปรัับใช้้เทคโนโลยีี/นวััตกรรม หรืือ
การร่่วมมืือกัับทางผู้้�เล่่นอื่่�นในห่่วงโซ่่การผลิิต เช่่น สถาบัันวิิจััยสมุุนไพร
โรงพยาบาล เพื่่�อการพััฒนารููปแบบธุุรกิิจใหม่่ในการสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มจาก
สมุุ น ไพรหรืือสารสกัั ด จากธรรมชาติิ ไ ด้้ อีีก มาก และยัั ง เป็็ น การสร้้ า ง
ความได้้เปรีียบทางการแข่่งขัันในระยะยาว
ที่่�มา: แผนแม่่บทสมุุนไพรไทยสู่่�ตลาดโลก โดยศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย
เนื่่�องจากพืืชสมุุนไพรเหล่่านี้้�มีีการผลิิตสารสำำ�คััญทางยาอย่่างน้ำำ�มัันหอมระเหย (Essential
Oil) แคโรทีีนอยด์์ (Carotenoids) หรืือ แอนโทไซยานิิน (Anthocyanin) ที่่�สามารถนำำ�ไปใช้้ได้้ใน
อุุตสาหกรรมต่่อเนื่่�องได้้หลายประเภท
ทั้้�งนี้้� โรงงานผลิิตพืืช (Plant Factory) ที่่�จัังหวััดนครพนมใช้้งบลงทุุน 3 ล้้านบาท มีีขนาด 640
ตารางเมตร พื้้� นที่่�การปลููกพืืชประมาณ 8 ชั้้�น เริ่่�มจากการปลููกฟ้้าทะลายโจร การเลืือกสมุุนไพร
“ฟ้้าทะลายโจร” เนื่่�องจากมีีคุุณสมบััติิและผลการวิิ จััยออกมารองรัับอย่่างชััดเจน ทั้้� งในเรื่่�อง เทคโนโลยีีในการสร้้างโรงงานผลิิตพืื ช
การรัักษาและดููแลผู้้�ป่่วยที่่�มีีอาการไอและเป็็นหวััด ประกอบกัับฟ้้าทะลายโจรสามารถแปรรูู ป มาจากไบโอเทค ได้้รัับการถ่่ายทอด
เพื่่�อสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มได้้ และสามารถปลููกพร้้อมให้้ผลผลิิตได้้ต่่อเนื่่�องตลอดทั้้� งปีี องค์์ความรู้้�และศึึ กษาจากผู้้�เชี่่�ยวชาญ
ความสำำ�คััญของการมีีโรงงานผลิิตพืืช จึึงกำำ�หนดการให้้สารออกฤทธิ์์�ที่�่ต้้องการและมีีคุุณสมบััติิ ศ. ไตโยกิิ โคไซ บิิดาของ Plant Factory
ในการรัักษาโรคได้้ รวมถึึงดููแลให้้ได้้ผลผลิิตตามมาตรฐาน มีีคุุณภาพ โดยไม่่มีีการปนเปื้้�อนจาก จากมหาวิิทยาลััยชิิบะ ประเทศญี่่�ปุ่่�น
ทั้้�งจุุลิินทรีีย์์ สารหนูู โลหะหนััก และสารเคมีีการเกษตร จึึงมีีความปลอดภััยต่่อผู้้�ใช้้ นำำ�มาปรัับใช้้และดำำ�เนิินการที่่�นครพนม
ทั้้� งนี้้� เมื่่�อได้้ผลผลิิตสมุุนไพร ฟ้้าทะลายโจร ออกสู่่�ตลาดแล้้ว จะนำำ�ไปทำำ�การแปรรูู ปผลิิตยา โดยญี่่�ปุ่่�นได้้ทำำ�โรงงานผลิิตพืื ชเป็็นเวลา
ที่่� โ รงพยาบาลเรณูู น คร เป็็ น แหล่่ ง ผลิิ ต ยาสมุุ น ไพรให้้ แ ก่่ สถ านบริิ ก ารสาธารณสุุ ข ทุุ ก แห่่ ง กว่่า 25 ปีีแล้้ว อีีกทั้้�งนัักวิิจััยไบโอเทค
ในจัังหวััดนครพนม กว่่า 163 แห่่ง และจัังหวััดใกล้้เคีียง ซึ่่�งมีีข้้อมููลพบว่่า ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ได้้สะสมองค์์ความรู้้� ทำำ�วิิจััย ทำำ�แล็็บ
ตอนบนมีีการใช้้ยาแผนปััจจุุบัันมููลค่่ากว่่า 1,000 ล้้านบาท จึึงนำำ�ยาสมุุนไพรไทยไปทดแทนและ โรงงานผลิิตพืื ชต่่อเนื่่�องหลายปีี
ใช้้เพิ่่�มเติิมยาแผนปััจจุุบัน
ั

44 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 45

 ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทร
การเกษตร 4.0 มีีหลายระดัับ ตั้้�งแต่่
Smart Farmer ที่่�ยัังใช้้เทคโนโลยีีพื้้�นฐาน
ซึ่่�งชาวบ้้านทั่่�วไปสามารถเข้้าถึึงได้้ จนไปถึึง
ขั้้�นสููงสุุดที่่�มีีในปััจจุุบัันคืือ Plant Factory
ทั้้�งนี้้�การเลืือกใช้้เทคโนโลยีีนั้้�นขึ้้�นอยู่่�กัับว่่า
เป้้าหมายของผู้้�ประกอบการคืืออะไร ซึ่ง ่� จะ
ได้้ยิินคำำ�ว่่า Functional Food บ่่อยมาก
ตลาด Functional Food ทั่่�วโลกเวลานี้้�
ใหญ่่มาก ปััจจุุบัันมีีแนวคิิดการปลููกที่่�ควบคุุม
สภาพแวดล้้อมเพื่่�อ Functional Food
46 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
แนวโน้้ ม ของการเกษตรแบบโรงปลูู ก แบบปิิ ด (Plant Factory)
มีีการเติิบโตอย่่างชััดเจน เพราะมีีความต้้องการสารสกััดจากพืื ช
เพื่่�อนำำ� ไปใช้้ ง านในหลากหลายอุุ ต สาหกรรม ทั้้� ง ทางการแพทย์์
เครื่่�องสำำ�อาง และอาหาร
ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรได้้พัฒ
ั นาระบบการผลิิตพืืชแบบใช้้เทคโนโลยีีมา 21 ปีี เมื่่�อ 5 ปีีที่�่แล้้ว
พบว่่า ปััญหาการทำำ�การเกษตรพื้้� นฐานเดิิมที่่�เป็็นรููปแบบเดิิมๆ ทำำ�ยากขึ้้�น และแนวโน้้มของโลกมีี
การพููดถึึงการผลิิตพืืชเชิิงโภชนาการกัันมากขึ้้�น
การผลิิตพืืชเชิิงโภชนาการ หรืือ Functional Food หมายความว่่า ผลิิตพืืชเพื่่�อนำำ�มาใช้้เป็็น
สารสกััด ผลิิตพืืชเพื่่�อมีีคุุณสมบััติิพิเิ ศษ เช่่น ผลิิตคะน้้าที่่�มีีสารแอนโทไซยานิิน (Anthocyanin) สููง
ใช้้ยัับยั้้� งการเสื่่�อมของเซลล์์ สมอง ป้้องกัั นโรคอัั ลไซเมอร์์ การผลิิ ตที่่� หวัั งผลแบบนี้้� การเกษตร
แบบปกติิทำำ�ไม่่ได้้ เพราะต้้องมีีการควบคุุมสภาพแวดล้้อม มีีการออกแบบการปลููกที่่�ให้้เข้้าไปสู่่�
เป้้าหมายที่่�ต้้องการได้้
แนวคิิดโรงปลููกพืืชแบบปิิด (Plant Factory) เมื่่�อนำำ�มาปลููกพืืชต่่างชนิิดกัันต้้องมีีการออกแบบ
โรงปลููกให้้เหมาะสมกัับพืืชแต่่ละชนิิด ซึ่�่งเอาผลผลิิตปลายทางว่่าต้้องการสารสกััดอะไรจากพืืช
อาทิิ ต้้องการคะน้้าที่่�มีีสารไปทำำ�ยาป้้องกัันอััลไซเมอร์์ ก็็ต้้องมาศึึกษาว่่า ต้้องการสารสกััดตััวไหน
และสารตัั ว นั้้� น จะได้้ ผลผลิิ ตมาเมื่่� อ ได้้ รัั บ ปัั จ จัั ย การเติิ บ โตอะไรบ้้ า ง อย่่า งละเท่่ า ใด เพื่่� อ ให้้ ไ ด้้
ผลผลิิ ต ที่่� ต อบโจทย์์ นอกจากพืืชที่่� ต่่างชนิิดกัันแล้้ ว (ซึ่�่งมีีความต้้ องการปััจจัั ยการเติิ บ โตที่่� ไม่่
เหมืือนกััน) พืืชชนิิดเดีียวกัันแต่่ปลายทางของโจทย์์ต่่างกััน การปลููกจะไม่่เหมืือนกัันด้้วย
เพราะฉะนั้้� น พืืชที่่� เหมาะจะใช้้วิิธีีการปลููกด้้ วยโรงปลููกระบบปิิด หรืือ Plant Factory คืือ
Functional Food ซึ่่�งมีีมููลค่่าสููงกว่่าพืืชผัักเพื่่�อการรัับประทาน เพราะต้้นทุุนการปลููกด้้วยโรงปลููก
สููงกว่่า ดัังนั้้�น คนปลููกต้้องแยกตลาดให้้ออกว่่าจะปลููกพืืชอะไรเพื่่�ออะไร
การใช้้เทคโนโลยีี Plant Factory มีีต้้นทุุนในการสร้้างระบบ 3 ส่่วน คืือ โครงสร้้าง ระบบปลููก
และระบบการควบคุุมสิ่่�งแวดล้้อม
เมื่่�อ 2 ปีี ที่่� แล้้ ว ศูู น ย์์ เ กษตรกรรมบางไทรจดทะเบีี ย นบริิ ษัั ท ขึ้้� น มาอีี ก บริิ ษัั ท หนึ่่�งชื่่�อว่่ า
AgroLab ทำำ� หน้้ าที่่�พัั ฒ นาระบบซอฟต์์ แ วร์์ ใ นการควบคุุ ม ระบบอัั ต โนมัั ติิ ได้้ น วัั ต กรรม
ออกมาค่่ อ นข้้ า งมาก ระบบควบคุุ ม สามารถควบคุุ ม ได้้ ทุุ ก รูู ป แบบ และมีี ก ารสร้้ า ง
Ambience Control Unit (ACU) ในโลกของ Plant Factory จะพูู ดถึึ ง AHU
(Air Handling Unit) ระบบการปรัั บ และหมุุ น เวีี ย นอากาศใช้้ ใ นอุุ ต สาหกรรมห้้ อ งเย็็ น
ห้้ อ งผ่่ าตัั ด ห้้ อ งเก็็ บ ของ ระบบ AHU ยัั ง ไม่่ ค รอบคลุุ ม ที่่�จะมาใช้้ ใ น Plant Factory
เพราะยัั ง ขาดการควบคุุ ม คาร์์ บ อนไดออกไซด์์ ความชื้้� น และการหมุุ น เวีี ย นอากาศ
ที่่�เหมาะสมต่่อการผลิิตพืื ช บริิษััทพัั ฒนา ACU ขึ้้�นมาและจดสิิทธิิบััตรเรีียบร้้อยแล้้ว
แนวโน้้ว Plant Factory ไม่่น่่าจะเกิิน 4-5 ปีีนี้้�จะเห็็นการลงทุุนเชิิงพาณิิชย์์ขนาดใหญ่่ เพราะ
ผู้้�ประกอบการหลายรายพบว่่า Plant Factory สามารถตอบโจทย์์และมีีตลาด โจทย์์คืือจะทำำ�อย่่างไร
เพื่่�อให้้ต้้นทุุนการผลิิต Plant Factory ต่ำำ�ลง ซึ่่�งขึ้้�นกัับการวางสเปกและการออกแบบโรงปลููก
เพื่่�อให้้เกิิดประโยชน์์สููงสุุดภายใต้้ต้้นทุุนที่่�ต่ำำ�ที่่�สุุด
ในระบบปิิด 100% แบบ Plant Factory ในประเทศไทยที่่�อากาศร้้อน ต้้นทุุนตรงนี้้�จะสููงมาก ใน
ต่่างประเทศ อุุณภููมิิภายนอก 5 °C พืืชต้้องการอุุณหภููมิิที่�่ 20 - 24 °C พอได้้ความร้้อนจากหลอด
LED กลายเป็็ น อุุ ณ หภูู มิิ ที่�่ พ อดีี แต่่ ใ นประเทศไทยจะกลายเป็็ น ตู้้�อบ จึึ ง ใช้้ น้ำ�ำ เข้้ า ไปหล่่ อ เย็็ น
เอาความร้้อนจากหลอดออกมาระบายนอกตู้้� ซึ่่�งทางศููนย์์ฯ ทำำ�สำ�ำ เร็็จแล้้ ว และจะใช้้ที่�่ แรกกัั บ
การปลููกกััญชาในระบบปิิดของจุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย
Plant Factory สำำ�หรัับปลููกกััญชาเพื่่�องานวิิจััย
ประเทศไทยอนุุ ญ าตให้้ ปลูู กกัั ญช าเพื่่� องานวิิ จัั ย ได้้ ทุุ ก มหาวิิ ท ยาลัั ย ต่่ า งหาเทคโนโลยีีใน
ต่่างประเทศ และพบว่่า หากจะปลููกกััญชาทางการแพทย์์มีีหลายระดัับ ขึ้้�นกัับปลายทางผลผลิิต
เป็็นตััวกำำ�หนดว่่าปลููกเพื่่�อทางการแพทย์์อะไร เช่่น ถ้้าปลููกเพื่่�อการแพทย์์แผนไทยและแผนไทย
ประยุุกต์์ อาจจะใช้้ Green House ก็็เพีียงพอ เพราะให้้ความสำำ�คััญเพีียงแค่่ว่่าไม่่มีีสารตกค้้าง
จากโลหะหนัักจากน้ำำ�จากดิิ น ไม่่มีียาฆ่่าแมลง ถ้้ าปลููกกััญชาเพื่่�อการแพทย์์แผนปััจจุุ บัันที่่� จะ
ขึ้้�นทะเบีียนเป็็นยาหลัักใช้้ในกลุ่่�มต่่างๆ ต้้องปลููกในระบบปิิดเท่่านั้้�น เพราะต้้องควบคุุมผลผลิิต
ว่่ า ต้้ อ งให้้ ส ารที่่� ต อบโจทย์์ ท างการแพทย์์ แ บบเต็็ ม ประสิิ ทธิิ ภ าพ ซึ่�่ ง การปลูู ก ในระบบกึ่่� ง ปิิ ด
ไม่่สามารถควบคุุมความชื้้�นได้้ หรืือการกระตุ้้�นให้้ออกดอกต้้ องใช้้สเปกตรััมของแสงที่่� กำำ�หนด
แนวโน้้ ม Plant Factory ที่่� จ ะเอามาใช้้ ใ นการผลิิ ตกัั ญช าสูู ง มาก ซึ่่� ง Plant Facotry ของ
ศูู น ย์์ เ กษตรกรรมบางไทรที่่� ปลูู กกัั ญช าให้้ จุุ ฬ าฯ เริ่่� ม ในไตรมาสสุุ ดท้้ า ยของปีี 2562 ขนาดที่่�
ทำำ�อยู่่�ไม่่ใช่่เชิิงพาณิิชย์์ แต่่ เป็็นการปลููกในขนาดเพื่่�องานวิิ จััย ในประเทศไทยไม่่มีีองค์์ ความรู้้�
ในการปลููกกััญชาในระบบปิิด รอบการปลููกััญชาในระบบปิิดรอบละประมาณ 4 เดืือน ถึึงจะได้้
ผลผลิิต
โรงปลููกกััญชาทางการแพทย์์ในต่่างประเทศก็็ล้้วนเจอปััญหา ไทยทำำ�ล้้าหลัังกว่่า 4-5 ปีี เรา
ก็็เอาปััญหาที่่�เขาเจอมาแก้้ไข โดยเฉพาะอากาศร้้อน ตอนนี้้�มีีการพััฒนาหลอดไฟปลููกกััญชาที่่�
ใช้้น้ำ�ำ หล่่อเย็็นได้้ พััฒนาการควบคุุมสิ่่�งแวดล้้อมภายใน แม้้กระทั่่� งการหมุุนเวีียนใต้้ ทรงพุ่่�ม ซึ่�่ง
ทำำ�ให้้ต่่างประเทศผลผลิิตเสีียหาย 30-40% เนื่่�องจากอากาศใต้้ทรงพุ่่�มไม่่หมุุนเวีียน ทำำ�ให้้เกิิด
ความชื้้�นสะสม ทำำ�ลายช่่อดอก ติิ ดเชื้้�อรา เราเอาปััญหานี้้�มาออกแบบการหมุุนเวีียนอากาศใต้้
ทรงพุ่่�ม รวมถึึงออกแบบระบบการจ่่ายคาร์์บอนไดออกไซด์์
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 47

โรงปลููกกััญชาในระบบปิิดที่่�ศูน
ู ย์์เกษตรกรรมบางไทรพััฒนานั้้�นน่่าจะ
เป็็นระบบที่่�สมบููรณ์์ที่�่สุุดของโลก และเทคโนโลยีีของไทยล้้วนๆ มีีพื้้� นที่่�
ปลููก 80 ตารางเมตร ครอบคลุุมตั้้�งแต่่การเพาะเมล็็ด อนุุบาลต้้นกล้้า สะสม
อาหาร กระตุ้้�นสารสำำ�คััญ ทั้้�ง 4 ขั้้�น ตั้้�งแต่่เพาะเมล็็ดจนเก็็บเกี่่�ยวผลผลิิต
ใช้้เวลา 4 เดืือน ใน 1 โรงปลููก ให้้ผลผลิิตได้้ 3 รอบปลููกต่่อปีี
เราเชื่่�อว่่ า เราสามารถทำำ � ให้้ ไ ด้้ ผ ลผลิิ ต ได้้ 5-6 รอบปลูู ก ต่่ อ ปีี
ซึ่่� ง จะทำำ � ให้้ ต้้ น ทุุ น การผลิิ ต ต่ำำ� � ลง เราคิิ ด ไปถึึ ง การสร้้ า งต้้ น แม่่ แ ละ
ใช้้ เ ทคนิิ ค การโคลนนิ่่�งการชำำ � กิ่่�ง จะทำำ � ให้้ โ รงปลูู ก กัั ญ ชาทางการ
แพทย์์ คุ้้� มทุุ น เร็็ ว ที่่�สุุ ด ซึ่่� ง เราควบคุุ ม ตั้้� ง แต่่ เ มล็็ ด ใครเป็็ น คนเพาะ
เพาะอย่่างไร ย้้ายลงปลููกวัันไหน ย้้ายเข้้าไปอยู่่�ในห้้องสะสมอาหาร
วัันไหน เป็็นการควบคุุมการแพร่่ประจายไปเป็็นยาเสพติิด จนไปถึึง
เอาช่่ อ ดอกไปแล้้ ว ไปสกัั ด อย่่ า งไร ซากกิ่่�ง รากใบ ต้้ อ งมีี ก ารติิ ด
tag และเผาทำำ �ลายในสภาพที่่�ไร้้ควััน เราทำำ �ซอฟต์์แวร์์แพลตฟอร์์ม
ขึ้้�นมาในการควบคุุมแต่่ละขั้้�นตอน และนำำ �เสนอ อย. และ ปปส. แล้้ว
ตอนนี้้� อ ยู่่�ระหว่่ า งการสร้้ า งจริิ ง ปฏิิ บัั ติิ จ ริิ ง
โรงปลููกระบบปิิด (Plant Factory) สำำ�หรัับพืืชแต่่ละชนิิดนั้้�นมีีความ
แตกต่่ า งกัั น อาทิิ กัั ญช า ซึ่�่ ง เป็็ น พืืชที่่� ต้้ อ งการความเข้้ ม ของแสง
สููงมาก พืืชผัักทั่่�วไปต้้องการ 200 PPFD (ค่่าความเข้้มของแสงที่่�พืืชใช้้
ในการสัังเคราะห์์แสง) กััญชาต้้องการ 1,000 PPFD ต้้องติิดหลอด LED
80 วัั ตต์์ 40 หลอด เปิิดพร้้อมกัั น ความร้้อนขึ้้� นมา 7-8 °C กัั ญชาเอง
ต้้องการอุุณภููมิิที่�่ 20-24 °C ดัังนั้้�น ต้้องออกแบบโรงปลููกเฉพาะขึ้้�นมา
พืืชแต่่ละชนิิดมีีความต้้ องการปััจจัั ยการเติิ บโตที่่� ไม่่เหมืือนกัั น ทั้้� งแสง
ความชื้้� น อุุ ณหภููมิิ การหมุุ น เวีียนของอากาศ และสารสะลายแร่่ธ าตุุ
อาหาร เป็็นต้้น
ตอนนี้้� ที่�่ ทำำ� อยู่่�คืือ การวิิ จัั ย เพื่่� อหา Crop Requirement ทั้้� ง หมด
ของกััญชา นอกจาก Crop Requirement ของกััญชาแล้้ว ประเด็็นต่่อมา
คืือ เมล็็ดพัันธ์ุุ� ที่่�เหมาะสมในการปลููกในระบบปิิด ซึ่่�งต้้องนำำ�เข้้ากััญชา
เพราะกััญชาในต่่างประเทศมีีการพััฒนาสายพัันธุ์์�มา 50 ปีี ในช่่วง 3 ปีี
แรกที่่� ก ฎหมายไทยระบุุ ใ ห้้ ปลูู กกัั ญช าเสรีีเพื่่� อ การแพทย์์ ไ ด้้ ในช่่ ว งนี้้�
ต้้ องมีีการนำำ�สารสกัั ดจากกัั ญชามาทำำ �วิิจััยทางคลิิ นิิกใช้้กัับผู้้�ป่่วยจริิง
เพื่่� อให้้ รู้้�ว่่ า สายพัั น ธุ์์�นี้้� ห รืือส่่ ว นผสมของสารนี้้� เหมาะกัั บ รัั ก ษากลุ่่�ม
อาการโรคไหน อย่่างไร อาทิิ อััลไซเมอร์์ พาร์์กิินสััน ความเครีียด และ
มะเร็็ง เป็็นต้้น
ประเทศไทยต้้องการพื้้� นที่่ห
� ลายแสนตารางเมตรเพื่่�อทำำ�การปลููกกัญช
ั า
ในระบบปิิดเพื่่�อใช้้ทางการแพทย์์ ซึ่่�งต้้นทุุนของการปลููกในระบบปิิดนั้้�น
ในต่่ า งประเทศตกตารางแมตรละ 140,000-150,000 บาท ในไทย
องค์์การเภสััชใช้้งบ 10 ล้้านบาท ได้้พื้้�นที่่�ปลููกกััญชา 140 ต้้น ใช้้พื้้�นที่่�
100 ตารางเมตร ต้้นทุุนนี้้�ไม่่รวมอาคารเพราะมีีอยู่่�แล้้ว นำำ�ระบบเข้้ามา
ติิ ดตั้้� ง เท่่ า นั้้� น ตกตารางเมตรละ 100,000 บาท
จากการวิิจััยพบว่่า มููลค่่าของกััญชา (ที่่�จะใช้้ทางการแพทย์์) ภายใน
ประเทศไทย 6,000 ล้้านเหรีียญสหรััฐต่่อปีี (เกืือบ 200,000 ล้้านบาท
ต่่ อปีี) ซึ่�่งดููจากตัั วเลขการนำำ�เข้้ากลุ่่�มยาต่่ างประเทศสำำ�หรัับโรคต่่ างๆ
ที่่�กััญชาสามารถเข้้ามาทดแทนได้้
ปััจจุุบัันหลายโรงพยาบาลมีีแนวคิิดจะสร้้างฟาร์์มขึ้้�นมาผลิิตผัักเพื่่�อ
ผู้้�ป่่วยโรคหััวใจ ผู้้�ป่่วยโรคไต โรคความดัันโลหิิตสูงู เป็็นต้้น ซึ่่�งสอดคล้้อง
กัับนโยบายของประเทศเรื่่�องเกษตร 4.0
48 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
Plant Factory เพิ่่�มมููลค่่าพืืชผััก
นอกจาก Functional Food แล้้ว Plant Factory ยัังเหมาะที่่จ
� ะใช้้สำ�ำ หรัับ
ปลููกพืืชผัก
ั เศรษฐกิิจที่่�มีีมูล
ู ค่่าสููง ปััจจุุบัน
ั ประเทศไทยไม่่สามารถส่่งออก
กลุ่่�มผัักใบ เช่่น กระเพรา โหระพา ผัักชีี ผัักชีีฝรั่่�ง เป็็นเวลา 6 ปีีแล้้ ว
โดยเฉพาะตลาดยุุโรป ซึ่ง�่ มููลค่่าตลาดปีีที่ผ่
�่ า่ นมาประมาณ 7,000 ล้้านบาท
ผู้้�ประกอบการที่่�เป็็นสมาชิิกของหอการค้้าไทยและเป็็นผู้้�ส่่งออกผัักใบ
ประมาณ 17-18 บริิษัท
ั มีีการหารืือกัันว่่าจะทำำ�อย่่างไรถึึงจะเรีียกยอดขาย
ตรงนี้้�กลับ
ั คืืนมา และมีีการทดลองมาทุุกวิธีี
ิ ก็็ยังั ไม่่ผ่า่ นคุุณสมบััติข
ิ อง EU
สุุดท้้ายต้้องใช้้ Plant Factory ในการปลููกโหระพา กะเพรา
โหระพา กะเพรา ราคาเฉลี่่�ยอยู่่�ที่่�ประมาณ 40 บาทต่่อ กก. ราคา
ขายในยุุ โ รปตกประมาณ 10 ยูู โ รนิิ ด ๆ หรืื อ ประมาณ 400-500
บาทต่่ อ กก. ตลาดตรงนี้้� ห ายไป หายไปอยู่่�ในกลุ่่�มประเทศที่่�มีี
สภาพแวดล้้ อ มเหมาะสม โดยไม่่ ต้้ อ งใช้้ ส ารพิิ ษกำำ� จัั ด ศัั ต รูู พืื ช
ในระดัั บ ที่่�เข้้ ม ข้้ น เท่่ า ประเทศไทย ซึ่่� ง คุุ ณ สมบัั ติิ ส ารในกระเพรา
ที่่�ปลูู ก ในเขตหนาว สู้้�กระเพราที่่�ปลูู ก ในเขตร้้ อ นโดยเฉพาะใน
ประเทศไทยไม่่ ไ ด้้ สุุ ด ท้้ า ยต้้ อ งใช้้ Plant Factory ในการปลูู ก
เพื่่�อที่่�จะนำำ�ยอดขายนั้้�นกลัับมา
ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรรัับโจทย์์มาจาก สวทช. ว่่า หากนำำ�โหระพา
กระเพรา มาปลูู ก ในระบบปิิ ด แบบนี้้� ต้้ น ทุุ น จะเป็็ น เท่่ า ใด ปัั จ จุุ บัั น
รอบปลูู ก ที่่� 4 แล้้ ว สรุุ ปว่่ า ตกกิิ โ ลกกรัั ม ละ 70-80 บาท ซึ่�่ ง ถืือว่่ า สูู ง
ทางศููนย์์ฯ พยายามพััฒนาเทคโนโลยีีเพื่่�อลดต้้ นทุุนในการผลิิ ตให้้ได้้
ปัั จ จุุ บัั น อยู่่�ในขั้้� น ตอนที่่� ต้้ อ งพัั ฒ นาระบบปิิ ด ให้้ มีีต้้ น ทุุ น ต่่ อ กิิ โ ลกรัั ม
60 บาท หากทำำ�สำำ�เร็็จจะสามารถส่่งออกได้้
สเปคตรััมของแสง อุุ ณหภููมิิที่�่ เหมาะสม สารละลายธาตุุอาหารพืืช
มีีผลต่่ อการเจริิญเติิ บโต คุุณภาพและปริิมาณของผลผลิิ ต สิ่่�งเหล่่ านี้้�
มีีความแตกต่่ า งจากการปลูู ก ในระบบเปิิ ด โดยเฉพาะการควบคุุ ม
สิ่่�งแวดล้้ อมภายในตู้้�ปลููก เป็็นโจทย์์ใ หม่่สำ�ำ หรัับไทยซึ่�่งยัังไม่่มีีการทำำ�
เชิิงพาณิิชย์์กัันจริิงจัั ง มีีการศึึกษาดููงานในต่่ างประเทศและพยายาม
ประยุุกต์์ใช้้
Plant Factory ในจีีนเติิ บ โตมาก มีีพื้้� นที่่� ปลูู ก โดยรวมหลายแสน
ตารางเมตร ทั้้� งๆ ที่่�เพิ่่�งเปิิดวััฒนธรรมการเกษตรแบบไร้้ดิินได้้ไม่่นาน
ประเทศไทยเองก็็อยู่่�ในแนวโน้้มเช่่นเดีียวกัันนี้้� การเกษตรแบบดั้้�งเดิิมนั้้�น
ไม่่ ต อบโจทย์์ ไ ลฟ์์ ส ไตล์์ เ กษตรกรรุ่่�นใหม่่ และคุุ ณ ภาพของผลผลิิ ต
จะไม่่ได้้
Plant Factory ในญี่่� ปุ่่� น มีีการพัั ฒ นามา 30 ปีี ก็็ ยัั ง มีีข้้ อ ผิิ ดพ ลาด
ต้้องปรัับปรุุง ครึ่่�งหนึ่่�งล้้มหายตายจากไป อีีกครึ่่�งหนึ่่�งอยู่่�ได้้ ในจำำ�นวนนี้้�
มีีเพีียง 30% ที่่� อ ยู่่�ได้้ แ ละขยายพื้้� นที่่� ปลูู ก แต่่ อีีก 20% ยัั ง ล้้ ม ลุุ ก
คลุุกคลานอยู่่� เทคโนโลยีีที่่�ใช้้ในการทำำ�เกษตรด้้วยโรงปลููกพืืชระบบปิิด
(Plant Factory) ยัังไม่่นิ่่ง� อาทิิ เทคโนโลยีีแสง ซึ่�ง่ เป็็นหนึ่่�งในเทคโนโลยีี
หลัักสำ�คั
ำ ัญสำ�ำ หรัับการเกษตรด้้วยโรงปลููกพืืชระบบปิิด (Plant Factory)
และประเทศไทยอยู่่�ในช่่วงเริ่่�มต้้น
Plant Factory ปลููกพืื ชสมุุนไพร
ปััจจุุบััน ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทร ทำำ�การปลููกพืืชด้้วยระบบโรงปลููก
แบบปิิดเพื่่�อปลููกกััญชา และยัังปลููกพืืชสมุน
ุ ไพร (ฟ้้าทลายโจร/ขมิ้้�นชััน)
และปลููกใบบััวบก อีีกด้้วย
ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรทำำ�โรงปลููกให้้ สวทช. ในโครงการที่่�ทำำ�ร่ว
่ มกััน
กัั บกระทรวงสาธารณสุุข โดยมีีโจทย์์ว่่า ต้้ องการสารสกัั ดเคอร์์คิิวมิิน
(Curcumin) ที่่� ม าจากขมิ้้� น ชัั น แม้้ ใ นไทยจะมีีการปลูู ก ขมิ้้� น ชัั น ทั่่� ว ไป
แต่่ตััวเลขการนำำ�เข้้าสารสกััดเคอร์์คิิวมิิน (Curcumin) พบว่่าประเทศไทย
นำำ�เข้้าปีีละหลายร้้อยล้้านบาท ปรากฏว่่า การปลููกในระบบหััวไร่่ปลายนา
ไม่่สามารถที่่� จะควบคุุมคุุณภาพ และสััดส่่วนของสารสกัั ดเคอร์์คิิวมิิน
(Curcumin) ในขมิ้้�นชัันที่่�ต้้องการได้้
สวทช. มีีนโยบายจะใช้้เทคโนโลยีีเพื่่�อผลิิ ตพืืชชั้้�นสููงเพื่่�อขัับเคลื่่� อน
เศรษฐกิิ จของประเทศเข้้าสู่่�ระดัั บชุุ มชน นครพนมถููกคััดเลืือกมาเป็็น
ต้้นแบบ เพราะที่่�โรงพยาบาลเรณููนคร จัังหวััดนครพนม มีีการทำำ�กลุ่่�ม
ยาสมุุนไพร ทาง สวทช. จึึงเลืือกที่่�จะทำำ�ระบบ Plant Factory ลงชุุมชน
ที่่� น ครพนม เพราะที่่� นั่่� น มีีตลาด เพื่่� อให้้ ชุุ ม ชนที่่� นั่่� น ได้้ เ รีียนรู้้�การทำำ�
การเกษตรด้้วยโรงปลููกแบบปิิดเพื่่�อให้้มาซึ่�ง่ สารสกััดจากพืืชที่่�มีีคุณ
ุ ภาพ
เพื่่� อ การแพทย์์ ด้้ ว ยสมุุ น ไพร ตอนนี้้� ที่�่ น ครพนมโฟกัั ส ที่่� ฟ้้ า ทลายโจร
ขมิ้้�นชััน และใบบััวบก
ที่่�นครพนมเป็็ น โรงปลูู ก แบบปิิ ด หรืื อ Plant Factory โรงแรก
ของไทย ขนาดปลูู ก 230 ตารางเมตร เป็็ น การเรีี ย นรู้้�ร่่ ว มกัั น
ระหว่่ า งเอกชน ภาครัั ฐ และชุุ ม ชน สิ่่�งที่่�ปรากฎถืื อ เป็็ น การเริ่่�มต้้ น
ที่่�เป็็ น ประโยชน์์ ม ากสำำ� หรัั บ ประเทศ จากทฤษฎีี การทดลอง
สู่่�การปลููกจริิง ทำำ�ให้้พบปััญหา ทำำ�ให้้เกิิดการสร้้างองค์์ความรู้้�ใน
การทำำ�การเกษตรแบบใหม่่นี้้�เยอะมาก
โรงปลููกที่่�นครพนม เป็็นจุุดเริ่่�มต้้นที่่�ทำำ�ให้้ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทร
หัันมาเอาจริิงเอาจัังและเดิินหน้้าในการพััฒนาระบบโรงปลููกแบบปิิดให้้
ก้้าวหน้้าขึ้้�น
ปััจจุุบััน ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรทำำ� Solar Plant ให้้กัับ สวทช. อยู่่�
ที่่� อุุ ท ยานวิิ ท ยาศาสตร์์ เป็็ น การผสมผสานการใช้้ แ สงธรรมชาติิ แ ละ
แสงเทีียม
Plant Factory เป็็นการปลููกพืื ชในสภาพควบคุุมสิ่่�งแวดล้้อม
แบ่่งระดัับได้้ว่่า
1. ใช้แสงธรรมชาติ ปกติบางคนเรียกว่า การปลูกพืชแนวตั้ง
(Vertical Farm) โดยใช้เทคโนโลยีควบคุม
2. ใช้แสงธรรมชาติสว
่ นหนึ่งและใช้แสงเทียมเสริมส่วนหนึ่ง
(Solar Plant)
3. ใช้แสงเทียม 100% เป็นระบบปิด 100% หากถามว่าจะเลือก
การปลููกในระบบควบคุุมสภาพแวดล้้อมในระดัับไหน ขึ้้�นกัับโจทย์์
ของเกษตรกรว่่าจะปลููกพืืชเพื่่�อไปผลิิตอะไรในแบบปิิด 100%
ต้้นทุุนสููงสุุด
ในญี่่� ปุ่่� นใช้้ Plant Factory ปลูู กผัั กสลัั ด ตกกิิ โ ลกรัั ม ละ 400 บาท
ใช้้เวลาปลููก 30 วััน ค่่าแรง ค่่าไฟ ค่่าดำำ�เนิินการ เป็็นต้้น ประเทศไทย
ผลิิตผัักทั่่�วไปจาก Plant Factory ได้้กิิโลกรััมละ 150 บาท ตอนนั้้�นจะ
ทำำ�ให้้เกิิดอุุตสาหกรรม Plant Factory ที่่�ยิ่่�งใหญ่่มาก แต่่ตอนนี้้�ของไทย
ข้้ามจุุดนั้้�นมาเนื่่�องจากนโยบายปลููกกััญชาทางการแพทย์์ หากไทยผลิิต
กััญชา 4 เดืือน ขายได้้กิโิ ลกรััมละ 10,000 บาท ไทยกำำ�ลังั เอา Plant Factory
มาใช้้ปลููกกััญชา จะทำำ�ให้้องค์์ความรู้้�การใช้้ระบบปิิดในการปลููกพืืชมีี
การพััฒนา เป็็นการเริ่่�มต้้นที่่�ดีี เพราะในฐานะผู้้�ประกอบการจะสามารถ
อยู่่�ได้้
พืืชที่่�เหมาะกัับการปลููกในโรงเรืือนระบบปิิด คืือ พืืชต้้องอายุุสั้้�น อาทิิ
ผัักบุ้้�ง 15 วัันเก็็บผลผลิิต ผัักโขม 18 วัันเก็็บผลผลิิตได้้ สมมติิเกษตรกร
ลงทุุนโรงปลููกผักบุ้้�
ั งเพื่่�อส่่ง MK ใน 1 ปีี ทำำ�ได้้ 24 รอบปลููก มีีแปลงปลููก
15 แปลง จะมีีของส่่งทุุกวััน หากแปลงหนึ่่�ง 100 กิิโลกรััม เท่่ากัับมีีผัักบุ้้�ง
ส่่งทุุกวััน วัันละ 100 กิิโลกรััม ก็็สามารถคำำ�นวณได้้ ควบคุุมคุุณภาพและ
ผลผลิิตได้้
เกษตรกรสามารถนำำ�ระบบโรงปลููกระบบปิิดมาใช้้ปลููกพืืชที่่�มีีมููลค่่า
ทางเศรษฐกิิจที่่�ค่่อนข้้างสููง เป็็นพืืชที่่�มีีรอบการผลิิตสั้้�น ทดแทนการปลููก
พืืชผัักเพื่่�อการบริิโภค ที่่�บางชนิิดปลููกได้้บางฤดูู กัับใช้้เพื่่�อปลููกพืืชเพื่่�อ
สารสกััดจากพืืช เพื่่�อตอบโจทย์์อุุตสาหกรรมยา เวชสำำ�อาง ซึ่�่งประการ
หลัังเป็็นการใช้้ Biotechnology เหมาะกัับการทำำ�การเกษตรในไทย และ
สอดคล้้ อ งกัั บ นโยบายของรัั ฐ บาล ในการใช้้ Biotechnology เข้้ า มา
ขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจ หรืือที่่�เรีียกว่่า Bio-base technology จากเวชสำำ�อาง
สู่่�ยา ซึ่่�งมููลค่่ าทางเศรษฐกิิ ของพืืชสููง
Smart Farm ไม่่ใช่่แค่่ การนำำ�เทคโนโลยีีเข้้ามาปลููกพืืชผัักเพื่่�อการ
บริิโภคเท่่านั้้�น แต่่สามารถนำำ�มาปลููกพืืชเพื่่�อตอบโจทย์์อุุตสาหกรรมอื่่�น
ที่่�มีีมููลค่่าสููง ได้้แก่่ เวชสำำ�อางและยา และเป็็นทิิศทางของประเทศไทย
ที่่�เดิินมาถููกทาง
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 49

ริิมปิิงออร์์แกนิิคฟาร์์ม บริิษััท ริิมปิิงออร์์แกนิิคฟาร์์ม จำำ�กััด คืือ ฟาร์์มเกษตรอิินทรีีย์์ 100%
บนพื้้� นที่่� 100 ไร่่ ในเชีียงใหม่่ที่่�สร้้างผลผลิิตพืื ชผัักปลอดสารเคมีี
ให้้ผู้้�บริิโภคได้้ทานปีีละ 100 ตััน
ผลผลิิตทั้้�งหมดขายในประเทศ ซึ่�่งในไทยยัังมีีความต้้องการกว่่านี้้�อีีก
3-4 เท่่ า ตลาดใหญ่่ อ ยู่่�ที่่� กรุุ ง เทพฯ และที่่� เ ชีียงใหม่่ ในเรื่่� อ ง logistic
ก็็ มีี เทคโนโลยีี data locker ห้้ อ งเย็็ น ของรถขนส่่ ง ผัั ก มาที่่� กรุุ ง เทพฯ
และที่่�เชีียงใหม่่ซึ่�่งบริิษััทวางแผนจะขยายความสามารถในการผลิิตผััก
และขยายพื้้� นที่่�การเพาะปลููกอีีกประมาณ 100 ไร่่ ซึ่�่งต้้องดููเรื่่�องต้้นทุุน
เพราะการทำำ�เกษตรอิินทรีีย์์มีีต้้นทุุนสููง

เราใช้้สารชีีวภััณฑ์์อย่่างต่่อเนื่่�องมาตลอด อยากให้้เกษตรกรทุุกคน
ได้้ใช้้แม้้ว่่าเขาจะไม่่ได้้ทำำ�เกษตรอิินทรีีย์์ 100% ก็็ตาม สารเคมีีบางตััว
ลิิตรละ 6,000-7,000 บาท แต่่สาร NPV ลิิตรละ 2,000 กว่่าบาท
ไม่่ได้้แพงกว่่า ที่่�สำำ�คััญ NPV ปลอดภััยกัับทุุกอย่่าง

โดยภาพรวม ด้้วยพื้้� นที่่� 100 ไร่่ ถ้้าไม่่ทำำ�เกษตรอิินทรีีย์์ต้้นทุุนจะลง

ได้้ อีีก 30-40% เกษตรอิิ น ทรีีย์์ จ ะมีีปัั ญ หาตอนหน้้ า ฝน พืืชส่่ ว นใหญ่่
จะมีีผลผลิิ ต ลดลงช่่ ว งหน้้ า ฝน เพราะโรคเยอะ ยิ่่� ง ป็็ น เกษตรอิิ น ทรีีย์์
ผลผลิิตจะหายไปประมาณครึ่่�งหนึ่่�ง เพราะแสงไม่่มีี ฝนตกและพื้้� นที่่�ผลิิต
ที่่�มีีอยู่่�อย่่างปีี 2561 ฝนตกรวมกัันประมาณ 5-6 เดืือน หน้้าฝนก็็ครึ่่�งปีี
ทำำ�ให้้สููญเสีียเยอะ พอคำำ�นวณกลัับมาเป็็นต้้นทุุนทำำ�ให้้มีีต้้นทุุนสููง

ริิมปิิงออร์์แกนิิคฟาร์์ม
Smart Farm ที่่�ใช้้ Bio-Control
เพื่่�อผลผลิิตออร์์แกนิิคแท้้ 100%
เอกราช เครื่่�องพนััด ผู้้�จััดการทั่่�วไป บริิษััท ริิมปิิงออร์์แกนิิคฟาร์์ม จำำ�กััด กล่่าวว่่า ผลิิตภััณฑ์์หลัักของฟาร์์มคืือ
ผัักสลััดแฟนซีี ประมาณ 7-8 ชนิิด ผัักสลััดเกืือบครึ่่�งหนึ่่�งของผลผลิิตทั้้�งหมด และมีีผัักไทย อาทิิ ผัักบุ้้�ง ผัักโขม
มะเขืือเทศ และข้้าวโพด เป็็นต้้น ซึ่�ง่ ศััตรููพืืชของผัักสลััด คืือ หนอนกระทู้้�ผััก ส่่วนศััตรููของข้้าวโพด คืือ หนอน
กระทู้้�ฝ้้าย ซึ่่�งสารชีีวภััณฑ์์ NPV เข้้าจััดการได้้โดยตรง
ริิมปิิงออร์์แกนิิคฟาร์์ม เป็็นฟาร์์มอิินทรีีย์์ทั้้�งหมด ฟาร์์มใช้้ชีีวภััณฑ์์ NPV มาใช้้กำำ�จััดศััตรููพืืช ใช้้แล้้วได้้ผล
เราซื้้�อ NPV มาเป็็นสิินค้้าพร้้อมใช้้ ด้้วยพื้้� นที่่�ประมาณ 100 ไร่่ วิิธีีการที่่�ใช้้เป็็น preventive เราพยายามที่่�จะ
ใช้้เป็็นประจำำ�ตามตาราง คืือ ประมาณสััปดาห์์ละ 2 ครั้้�งสำำ�หรัับหน้้าปกติิ ถ้้าเป็็นหน้้าร้้อนหน้้าแล้้งต้้องเพิ่่�ม
เป็็น 3-4 รอบ เพราะหน้้าร้้อนหน้้าแล้้ง UV แรง อากาศแแห้้ง เราใช้้ NPV โดยรวมๆ น่่าจะประมาณ 100 ลิิตร
ต่่ อ ปีี ส่่ว นใหญ่่เ ป็็ น NPV หนอนกระทู้้�ผัั ก และหนอนเจาะสมอฝ้้ า ย เพราะหนอนกระทู้้�หอมในพื้้� น ที่่� ฟ าร์์ ม
ไม่่ระบาดเท่่าใดนััก จากประสบการณ์์สารชีีวภััณฑ์์ NPV มามากกว่่า 10 ปีี เรารู้้�ว่่า NPV มีีประสิิทธิภ
ิ าพสููงมาก
ในการจัั ดก ารหนอนซึ่�่ ง เป็็ น ศัั ตรูู ข องพืืชผัั ก และที่่� สำ�คั
ำ ั ญส ารชีีวภัั ณ ฑ์์ ดีีต่่ อ คนใช้้ ต่่ อ ผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ ก ารเกษตร
และต่่อสิ่่�งแวดล้้อมต่่างๆ และต่่อผู้้�บริิโภค เราอยากให้้คนได้้กิินอาหารที่่�ปลอดภััย
ผัักอิินทรีีย์์ รููปทรงอาจจะไม่่สวยเหมืือนผัักทั่่�วไป อยากให้้ผู้้�บริิโภค
เข้้ า ใจ อยากให้้ เ กษตรกรหัั น มาใช้้ ส ารชีี ว ภัั ณ ฑ์์ ม าแก้้ ปัั ญ หาเรื่่�อง
โรคแมลงมากขึ้้� น อาจจะค่่ อ ยๆ ปรัั บ ไป NPV ที่่�ผมใช้้ เ ป็็ น ปัั จ จัั ย
การผลิิตที่่�ใช้้มามากกว่่า 10 ปีี ไม่่ได้้ทำำ�ให้้ผิิดหวัังในการจััดการปััญหา
เรื่่�องหนอน
นอกจากการทำำ� เกษตรอิิ น ทรีีย์์ แ ล้้ ว ริิ ม ปิิ ง ออร์์ แ กนิิ ค ฟาร์์ ม ยัั ง ใช้้
ระบบเทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง ระบบการบริิหารจััดการ
น้ำำ� ในฟาร์์ ม โดยใช้้ ร ะบบคอมพิิ ว เตอร์์ ค วบคุุ ม หรืือที่่� เ รีียกว่่ า Smart
Irrigation ลดจำำ�นวนคนงานลง จากเดิิ มต้้ องใช้้ 3 คน ดููแลการให้้น้ำ�ำ
ทั้้� ง หมด 100 ไร่่ ในขณะที่่� ป ระสิิ ทธิิ ภ าพไม่่ ไ ด้้ เ ท่่ า ระบบคอมพิิ ว เตอร์์
ควบคุุ ม ซึ่่� ง สามารถกำำ� หนดเวลาได้้ เ ลยจะให้้ เ ปิิ ดปิิ ดน้ำ�ต
ำ อนกี่่� โ มง
เวลาจึึงค่่อนข้้างแม่่นยำำ� จากใช้้คน 3 คน เหลืือแค่่ 1 คน ฟาร์์มใช้้ระบบนี้้�
มา 3 ปีีแล้้ว
นอกจากนี้้� ยัังมีีการใช้้เซ็็นเซอร์์ที่�่ดูผ่
ู า่ นมืือถืือ ช่่วยแนะนำำ�ว่่าควรให้้น้ำ�ำ
ตอนไหนอย่่ า งไร เพราะจะสามารถให้้ อ่่ า นค่่ า แสง ค่่ า UV อุุ ณ หภูู มิิ
น้ำำ� อากาศ ดิิ น ได้้ เรีียลไทม์์ ซึ่�่งฝัังบางพื้้� นที่่� ในไร่่ยัังไม่่ได้้ ฝัังเซ็็นเซอร์์
ทั้้�ง 100 ไร่่ เพราะต้้องใช้้สััญญาณ wifi ส่่วนระบบการบริิหารจััดการน้ำำ�
ครอบคลุุมพื้้� นที่่� ทั้้� ง 100 ไร่่
การให้้ น้ำ�ขึ้้
ำ � น กัั บ อายุุ ข องพืืช ความต้้ อ งการของพืืช สภาพอากาศ
เป็็นต้้น เราสามารถควบคุุมได้้เฉพาะน้ำำ� เพราะเราทำำ�ฟาร์์มในพื้้� นที่่�เปิิด
ส่่ ว นแสงสามารถควบคุุ ม ได้้ บ้้ า ง ด้้ ว ยการทำำ� โรงเรืือนในบางส่่ ว น
ส่่วนการดููการคาดการณ์์สภาพอากาศ เราก็็ดูผ่
ู า่ นแอปในมืือถืือ ใช้้ร่ว่ มกัับ
การบริิ ห ารจัั ดก ารการให้้ น้ำ�ำ ในฟาร์์ ม และการฉีีดพ่่ น ชีีวภัั ณ ฑ์์ เ พราะ
ถ้้ า ฝนจะตกจะต้้ อ งเลื่่� อ นโปรแกรมการฉีีดพ่่น สารชีีวภัั ณ ฑ์์ ถ้้ า ทำำ� โดย
ไม่่ดูส
ู ภาพอากาศจะทำำ�ให้้สููญเสีียทั้้� งเวลาและชีีวภััณฑ์์ ต้้องมาทำำ�ใหม่่
เทคโนโลยีีเหล่่านี้้� ช่่วยให้้สามารถบริิหารการจััดการได้้มีีประสิิทธิิภาพ
ขึ้้�นประมาณ 30-40% หากเทีียบกัับเมื่่�อก่่อน ผัักสลััดที่่�ปลูก
ู คนงานให้้น้ำ�ำ
ไม่่ ทัั น จะทำำ� ให้้ ผัั กสลัั ดมีี รสชาติิ ข ม ทำำ� ให้้ สูู ญ เสีียผลผลิิ ต ไปคราวละ
100-200 กิิโลกรััม เพราะไม่่สามารถทำำ�การเก็็บผลผลิิตได้้ ตั้้�งแต่่มีีระบบ
การบริิหารจััดการน้ำำ� ฟาร์์มก็็ไม่่มีีปัญ
ั หาเรื่่�องนี้้�อีีกเลย ทั้้�ง 100 ไร่่ มีีคนงาน
ทั้้�งหมด 20 คน
ฟาร์์มเริ่่�มเป็็นสมาร์์ทฟาร์์มมา 3 ปีีกว่่า ย่่างเข้้าปีีที่�่ 4 ฟาร์์มมีีแผน
อยากใช้้เซ็็นเซอร์์ตรวจจัับความชื้้�นในดิิน ดููเปอร์์เซ็็นต์์ความชื้้�นในดิิน
เพื่่�อประสิิทธิิภาพในการบริิหารจััดการน้ำำ�ดีีขึ้้�น เพราะปััจจุุบัันในพื้้� นที่่�
100 ไร่่ มีีการฝัังเซ็็นเซอร์์ (Probe) ในดิิน ประมาณ 10 ไร่่ เป็็นตััวแทน
การอ่่ า นค่่ า ในอนาคตหากมีี 5G ฟาร์์ ม อาจเพิ่่� ม จำำ� นวนเซ็็ น เซอร์์ ใ ห้้
ครอบคลุุมพื้้� นที่่�ทั้้�ง 100 ไร่่ เพื่่�อความแม่่นยำำ�
ระบบ Smart Irrigation ที่่� เชื่่� อ มต่่ อ ระบบคอมพิิวเตอร์์ควบคุุมใน
ออฟฟิิศ ลงทุุนประมาณ 2 ล้้านกว่่า เป็็นการลงทุุนครั้้�งเดีียว ไม่่รวมค่่า
อุุปกรณ์์อื่� ่นๆ และค่่าดููแล ซึ่�่งลงทุุนมาประมาณ 3 ปีีแล้้ว ซึ่่�งคุ้้�มค่่ากัับที่่�
ลงทุุนไป
อย่่างไรก็็ดีี เทคโนโลยีีจะเข้้ามามีีบทบาทในการเกษตรแน่่นอน เพราะ
จะช่่วยให้้ประสิิทธิภ
ิ าพและศัักยภาพการทำำ�เกษตรดีีขึ้้�น โดยเฉพาะเรื่่�อง
ความแม่่นยำำ�ในการทำำ�การเกษตร ซึ่�ง่ ปััจจุุบัน
ั ราคาของเทคโนโลยีีเหล่่านี้้�
อยู่่�ในระดัับที่่�เกษตรกรทั่่�วไปจัับต้้องได้้มากขึ้้�น
ในต่่างประเทศ มีีการฝัังเซ็็นเซอร์์ตรวจวััดอััตรากาารไหลของท่่อ
ลำำ�เลีียงน้ำำ��ลำำ�เลีียงอาหารในต้้นพืื ช มอนิิเตอร์์พืืชเป็็นโซนๆ ได้้เลย
ทำำ�ให้้เข้้าใจพืื ช แต่่สิ่่�งที่่�เราทำำ�ปััจจุุบััน เราสัังเกตอาหารพืื ชแล้้วคิิด
ว่่าเราเข้้าใจ แต่่จริิงๆ แล้้วเรายัังไม่่เข้้าใจพืื ช คำำ�ว่่า Smart จะมา
ช่่วยในการประมวลผล ทำำ�ให้้แม่่นยำำ�และจััดการได้้ดีีขึ้้�น

50 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 51


บ้้านสวนเมล่่อน
ปััจจุุบัน
ั บ้้านสวนเมล่่อน มีีทั้้�งหมด 17 โรงเรืือน
การบริิหารจััดการพื้้� นที่่ข
� องบ้้านสวนเมล่่อน บน
พื้้� นที่่�จำำ�นวน 4 ไร่่ มีีการจััดสรรพื้้� นที่่�ออกเป็็น
4 ส่่วน ( 30 : 30 : 30 : 10 )
ส่่วนที่่� 1
เป็็นสวนเพื่่�อจััดไว้้รัับรองลููกค้้าที่่�เข้้าสวน
จำำ�หน่่ายสิินค้้า อาหาร ห้้องอบรม จุุดพัักผ่่อน
ส่่วนที่่� 2
เป็็นพืืชเศรษฐกิิจหลัักของสวน คืือเมล่่อน
ส่่วนที่่� 3
เป็็นพื้้� นที่่�เศรษฐกิิจพอเพีียง ปลููกทุุกอย่่าง
ที่่�ทานได้้ เลี้้� ยงเป็็ด ไก่่จิ้้�งหรีีด ปลาทั้้� งทานเอง
และนำำ�มาปรุุ งเป็็นอาหารเพื่่�อจำำ�หน่่าย
ในส่่วนที่่� 1 ของสวน
ส่่วนที่่� 4
เป็็นพื้้� นที่่�ปลููกบ้้านที่่�อยู่่�อาศััย
52 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
บ้้านสวนเมล่่อนป็็นสวนผสมผสานมีีทั้้�งพืื ชผัักสวนครััวและพืื ชอื่่�นๆ
อาทิิ ตะไคร้้ ใบกะเพรา ถั่่�วฝัักยาว มะเขืือเทศราชิินีีเหลืือง ข้้าวโพด
หวานฮอกไกโด เห็็ด ฯลฯ
ปคุุณา บุุญก่่อเกื้้�อ หรืือ คุุณแก้้ว เจ้้าของสวน “บ้้ า นสวนเมล่่ อ น” กล่่ า วว่่ า บ้้ า นสวนเมล่่ อ น
มีีการควบคุุมคุุณภาพของผลผลิิตโดยใช้้วิิธีีการปลููกในโรงเรืือนระบบปิิด ไม่่ใช้้สารเคมีีอัันตราย
ฉีีดพ่่น ไม่่ว่า่ จะเป็็นพืืชเพื่่�อการบริิโภค แม้้กระทั่่�งวััชพืืชที่่เ� กิิดขึ้้น
� ภายในสวน ภายในสวนมีีการจััดการ
กลไกสนัับสนุุน
ระบบน้ำำ�ทิ้้�งก่่อนที่่�จะปล่่อยน้ำำ�ออกสู่่�ธรรมชาติิ ควบคุุมคุุณภาพความหวาน โดยการตรวจสอบ
ความหวานโดยใช้้เครื่่�องมืือทุุกครั้้�ง ก่่อนให้้ลููกค้้าได้้เข้้าตััดภายในสวน
ปััจจััยสำำ�คัญ
ั ที่่ทำ
� ำ�ให้้บ้า้ นสวนเมล่่อนประสบความสำำ�เร็็จในการทำำ�การเกษตร คืือ การใช้้เทคโนโลยีี
ในการจััดการผลิิตและการตลาด บ้้ า นสวนเมล่่ อ นได้้ เ ข้้ า ร่่ ว มโครงการติิ ดตั้้� ง เครื่่�องมืือเทคโนโลยีี
ของ สวทช.
ตามความร่่วมมืือของกรมส่่งเสริิมการเกษตร ดีีแทค และเนคเทค
มีีการใช้้ เ ทคโนโลยีี Internet of Things หรืือ IoT ปัั ญญ าประดิิ ษ ฐ์์ หรืือ AI และบิ๊๊�กด าต้้ า
(Big Data) พััฒนาฟาร์์ม เพื่่�อทำำ�ให้้สวนเมล่่อนเป็็นฟาร์์มอััจฉริิยะ (Smart Farm) เพิ่่�มประสิิทธิภ
ิ าพ
ในการทำำ�ฟาร์์มให้้มีีความแม่่นยำำ�ในการทำำ�การเพาะปลููกมากยิ่่�งขึ้้�น เพื่่�อลดต้้นทุุนและเพิ่่�มผลผลิิต
ส่่งผลให้้ผลผลิิตดีี มีีรายได้้เพิ่่�มมากขึ้้�น
โดยเครื่่�องมืือดัังกล่่าวสามารถบอกค่่าความชื้้�นอากาศ อุุณหภููมิิ ความเข้้มแสง และความชื้้�น • เขตนวัตกรรมระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก
ในดิินได้้ผ่า่ นโทรศััพท์ส
์ มาร์์ทโฟน จากการเปรีียบเทีียบผลผลิิตระหว่่างก่่อนและหลัังใช้้เทคโนโลยีี • สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร
ดัั งกล่่ าว พบว่่ า ลดการสููญเสีียผลผลิิ ต (เมล่่ อน) จาก 26.6% เหลืือเพีียง 6.6% ต่่ อโรงเรืือน • ธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ
และเมล่่อนมีีน้ำำ�เพิ่่�มขึ้้�นจาก 352 กิิโลกรััม เป็็น 448 กิิโลกรััมต่่อโรงเรืือน • ศูนย์ชีววัสดุประเทศไทย
ส่่วนด้้านการตลาดได้้เปิิดแฟนเพจเฟซบุ๊๊�ก “บ้้านสวนเมล่่อน ฉะเชิิงเทรา” เพื่่�ออััพเดทสิินค้้า • ศูนย์นวัตกรรมอาหารและอาหารสัตว์
เกษตรและกิิ จ กรรมต่่ า งๆ ให้้ ลูู กค้้ า ทราบ และให้้ บ ริิ ก ารจัั ดส่่ ง สิิ น ค้้ า เกษตรทั่่� ว ไทยผ่่ า นเคอรี่่� • เมืองนวัตกรรมอาหาร
รวมถึึ ง ให้้ บ ริิ ก ารซื้้� อ ขายผ่่ า นการโอนเงิิ น หรืือใช้้ คิิ ว อาร์์ โ ค้้ ด ภายในสวนได้้ สอดคล้้ อ งกระแส • โครงการบริหารจัดการนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาอุตสาหกรรมใหม่
สัังคมไร้้เงิินสด • บริการ สวทช. เพื่อผู้ประกอบการธุรกิจเทคโนโลยี
ปคุุณา ได้้พัฒ
ั นาสวนเมลอนเป็็นแหล่่งท่่องเที่่�ยวเชิิงเกษตร กระจายรายได้้สู่่�ชุุมชน มีีการจััดตั้้�ง
สหกรณ์์พืืชผัักผลไม้้เกษตรปลอดภััยสููง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา เพื่่�อเป็็นแหล่่งรวบรวม จััดจำำ�หน่่าย
สิินค้้าเกษตรของเครืือข่่ายซึ่่�งเป็็นสิินค้้ามาตรฐาน GAP ทั้้� งหมด อาทิิ เมลอน ถั่่� วฝัักยาว คะน้้า
เห็็ด มะพร้้าว มะม่่วง ผัักสลััด ข้้าวโพดฮอกไกโด มะเขืือเทศราชิินีี ข่่า ตะใคร้้ ใบมะกรูู ด พืืชผััก
สวนครััว รวมถึึงผลิิตภััณฑ์์อื่� ่นๆ ที่่�แปรรูู ปแล้้ว ไม่่ว่่าจะเป็็น น้ำำ�เมล่่อน น้ำำ�เมล่่อนปั่่�น สบู่่�เมล่่อน
เป็็ น ต้้ น โดยมีีตลาดหลัั กคืื อ การบิิ น ไทย ปัั จ จุุ บัั น เมล่่ อ นในฟาร์์ ม เป็็ น ของว่่ า งแสนอร่่ อ ยบน
เครื่่�องบิินซึ่่�งสร้้างความภาคภููมิใิ จเป็็นอย่่างมาก
 เขตนวััตกรรม
ระเบีียงเศรษฐกิิจพิิ เศษ
ภาคตะวัันออก
สวทช. ได้้ รัับมอบหมายจากกระทรวงการอุุ ดมศึึกษา วิิ ทยาศาสตร์์
วิิ จัั ย และนวัั ตก รรม ให้้ เ ป็็ น เจ้้ า ภาพหลัั ก ในการพัั ฒ นา EECi ร่่ ว มกัั บ
หน่่ว ยงานพัันธมิิตรในทุุก ภาคส่่วน ให้้ เ ป็็ น ศูู นย์์ ก ลางการทำำ�วิิจัั ยและ
พััฒนา เพื่่�อที่่�จะได้้นำ�ำ ไปต่่อยอดไปสู่่�การใช้้งานจริิง ทั้้�งเชิิงพาณิิชย์์และ
เชิิงสาธารณประโยชน์์
เกษตรสมััยใหม่่และเทคโนโลยีีชีีวภาพเป็็น 1 ใน 6 ของอุุตสาหกรรม
เป้้าหมายของ EECi พื้้� นที่่�กว่่า 3,455 ไร่่นี้้�ของวัังจัันทร์์วััลเลย์์ เป็็นที่่�ตั้้�ง
ของสำำ�นัั ก งานใหญ่่ EECi โรงงานต้้ น แบบและโรงเรืือนอัั จ ฉริิ ย ะของ
Biopolis (เมืืองนวัั ตก รรมชีีวภาพ) รวมถึึ ง โครงสร้้ า งพื้้� น ฐานรองรัั บ
Aripolis (เมืืองนวัั ตกรรมระบบอัั ตโนมััติิ หุ่่�นยนต์์ และอิิ เล็็ กทรอนิิกส์์
อััจฉริิยะ), Space Innopolis (เมืืองนวััตกรรมด้้านการบิินและอวกาศ)
สวทช. มีีความร่่ ว มมืือกัั บ หน่่ ว ยงานพัั น ธมิิ ต ร สร้้ า งความร่่ ว มมืือ
ขัับเคลื่่� อนเขตนวัั ตกรรมระเบีียงเศรษฐกิิ จพิิเศษภาคตะวัั นออก EECi
ซึ่่� ง เครืือข่่ า ยความร่่ ว มมืือในการวิิ จัั ย เทคโนโลยีีสมัั ย ใหม่่ เพื่่� อสร้้ า ง
ความเข้้มแข็็งและความสามารถในการแข่่งขัันให้้กัับประเทศอย่่างยั่่�งยืืน
พร้้อมทั้้� งพััฒนาประเทศให้้มีีศัักยภาพของภููมิิภาคนี้้�
พื้้� นที่่� EECi เป็็ น ส่่ ว นสำำ�คัั ญ ในการพัั ฒ นาและได้้ รัั บ การสนัั บ สนุุ น
จากพัันธมิิตรและร่่วมมืือกัั นในการพััฒนาและใช้้ประโยชน์์ของพื้้� นที่่�
EECi บริิเวณวัังจัันทร์์วััลเลย์์ โดยได้้รับ
ั ความร่่วมมืือจากหลายหน่่วยงาน
54 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ผลัักดัันประเทศไทยขึ้้�นแท่่น “ศููนย์์กลาง นวััตกรรมชั้้�นนำำ�” แห่่งใหม่่ของ
เอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้ที่่�มีีระบบนิิเวศนวััตกรรมสมบููรณ์์ ยกระดัับ
งานวิิ จัั ย และการพัั ฒ นานวัั ต กรรมระดัั บ ประเทศ ควบคู่่�ไปกัั บ การ
ยกระดัับคุุณภาพชีีวิิตประชาชนอย่่างยั่่�งยืืน
นอกจากนี้้� สวทช. มีีการเตรีียมความพร้้อมรองรัับการพััฒนาอุุตสาหกรรม
เกษตรสมััยใหม่่ และอุุ ตสาหกรรมไบโอรีีไฟเนอรีี เพื่่�อส่่งเสริิมการใช้้
ประโยชน์์จากผลผลิิตจากภาคเกษตรกรรมและความหลากหลายทาง
ชีีวภาพซึ่�่ ง จะมีี Biopolis เป็็ น เมืืองนวัั ตก รรมหลัั ก ในการขัั บ เคลื่่� อน
ที่่�ใ ห้้ ค วามสำำ �คัั ญ ในการบูู ร ณาการตลอดห่่ ว งโซ่่ อุุ ปท านและทำำ � งาน
ร่่วมกัั บหน่่วยงานพัันธมิิตรทั้้� งในประเทศและต่่ างประเทศ
การพััฒนาโรงงานต้้นแบบไบโอรีีไฟเนอรีี (Biorefinery) ระดัับขยาย
ขนาดที่่�ใกล้้เคีียงกัับระดัับการผลิิตในระดัับอุุตสาหกรรม รองรัับวััตถุุดิิบ
และการผลิิตผลิิตภััณฑ์์ที่�่หลากหลายได้้มาตรฐาน GMP และ Non GMP
การพััฒนาระบบ Plant Factory และโรงเรืือนปลููกพืืชที่่�ติิดตั้้�งระบบ
High throughput Phenotyping เพื่่�อให้้บริิการการวิิจััยด้้านสรีีรวิิทยา
ในเชิิงลึึ กและการตอบสนองของพืืชต่่ อสภาวะความเครีียดในสภาวะ
แวดล้้ อมต่่ างๆ
มีีการจััดตั้้�งระบบต้้นแบบทั้้�ง Plant Factory และ High throughput
Phenotyping ไว้้ที่�่อุุทยานวิิทยาศาสตร์์ประเทศไทยก่่อนเพื่่�อเร่่งพััฒนา
องค์์ ค วามรู้้�และเสริิ ม สร้้ า งทัั ก ษะที่่� จำำ� เป็็ น ก่่ อ นขยายผลไปสู่่�ที่่� EECi
ในอนาคต
สถาบัันการจััดการเทคโนโลยีี
และนวััตกรรมเกษตร
AGRITEC เป็็นหน่่วยงานภายใต้้ สวทช. กระทรวงการอุุดมศึึ กษา
วิิ ท ยาศาสตร์์ วิิ จัั ย และนวัั ต กรรม ดำำ� เนิิ น งานให้้ บ ริิ ก ารเทคโนโลยีี
และนวััตกรรมเกษตรแบบครบวงจร (One Stop Service) ภายใต้้
การทำำ�งานร่่วมกัับหน่่วยงานพัั นธมิิตรทั้้�งภาครััฐและเอกชน เพื่่�อให้้
เกิิดการปฏิิรููปภาคเกษตรด้้วยเทคโนโลยีีและพัั ฒนาความเข้้มแข็็ง
ของชุุมชน ลดความเหลื่่�อมล้ำำ�� เชื่่�อมโยงสู่่�เศรษฐกิิจชีีวภาพ
โดยนำำ�ผลงานวิิจััยจาก สวทช. และพัันธมิิตรสู่่�การใช้้งานจริิงในพื้้� นที่่�
ผ่่านการถ่่ายทอดเทคโนโลยีีสู่่�ชุุมชนอย่่างทั่่�วถึึง พร้้อมทั้้�งพััฒนบุุคลากร
ด้้ า นการเกษตรและชุุ ม ชนให้้ ก้้ า วทัั น เทคโนโลยีี ตลอดจนเป็็ น แหล่่ ง
ความรู้้�ที่่�เข้้าถึึงได้้ง่่าย และตอบโจทย์์ความต้้องการของเกษตรกร และ
ชุุ มชนโดยมีีการถ่่ายทอดเทคโนโลยีีและนวััตกรรมเกษตร ให้้เกษตรกร
นำำ�ไปใช้้ได้้อย่่างทั่่�วถึึง เพื่่�อเพิ่่�มประสิิทธิภ
ิ าพการผลิิต สร้้างมููลค่่า/รายได้้
นำำ�ไปสู่่�คุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีขึ้้�นของเกษตรกรและชุุมชน โดยใช้้เทคโนโลยีี
เป็็ น ตัั ว ขัับเคลื่่�อน และมีีการสร้้างและพััฒนาสมรรถนะความสามารถ
และกระบวนการเรีียนรู้้�ของทั้้� งเกษตรกรและชุุมชน นอกจากนี้้�ยัังสร้้าง
และเชื่่�อมโยงเครืือข่่ายความร่่วมมืือจากภาคการผลิิตสู่่�ภาคการตลาด
มีีการให้้บริิการความรู้้�และข้้อมููลเทคโนโลยีี และนวััตกรรมด้้านการเกษตร
วิินิิจฉััยปััญหา ให้้คำำ�ปรึึกษา และเสาะหาเทคโนโลยีีที่่�เหมาะสม จััดฝึึก
อบรมและถ่่ายทอดเทคโนโลยีีที่่�เหมาะสม ส่่งเสริิมการเรีียนรู้้� เพื่่�อเตรีียม
ความพร้้อมสำำ�หรัับการนำำ�เทคโนโลยีีไปใช้้ประโยชน์์หรืือต่่อยอด สร้้าง
และพััฒนาบุุคลากรที่่�มีีทัักษะตลอดห่่วงโซ่่การผลิิต เพื่่�อสร้้างเกษตรกร
รุ่่�นใหม่่ และผู้้�ประกอบการด้้านการเกษตร สร้้างและเชื่่�อมโยงเครืือข่่าย
ความร่่วมมืือระหว่่างเกษตรกร/ชุุมชน ภาครััฐและภาคเอกชน
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 55
 ประเทศไทยอยู่่�ในแหล่่ ง ที่่�มีี ค วามหลากหลายทางชีี ว ภาพมากเป็็ น
อัั น ดัั บ 8 ของโลก เพราะมีี อุุ ณ หภูู มิิ แ ละความชื้้� น ที่่�พอเหมาะกัั บ ด้้ า นการอนุุ รัั ก ษ์์
ธนาคารทรััพยากรชีีวภาพ การเจริิญเติิบโตของจุุลิินทรีีย์์ ไวรััส เชื้้�อรา เซลล์์ และเมล็็ดพัั นธุ์์� เป็็นการเก็็บรัักษาทรััพยากรชีีวภาพนอกสภาพ
แห่่งชาติิ ต่่างๆ ที่่�สามารถนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ได้้หลากหลายรููปแบบ ทั้้�งอาหาร
สมุุนไพร เครื่่�องสำำ�อาง ยารัักษาโรค ฯลฯ แต่่ที่่�ผ่่านมายัังมีีการนำำ�
ธรรมชาติิ เพื่่�อลดความเสี่่�ยงต่่ อการสููญพัันธุ์์�
จากการกระทำำ�ของมนุุษย์์ จากภััยพิิบัติ
ั ิ หรืือจาก
ทรััพยากรเหล่่านี้้�มาใช้้ให้้เกิิดประโยชน์์ได้้น้้อย สาเหตุุส่่วนหนึ่่�งมาจาก การเปลี่่�ยนแปลงของสภาพภููมิอ
ิ ากาศ
การขาดระบบบริิหารจััดการข้้อมููลความหลากหลายทางชีีวภาพ
ที่่�เชื่่�อมโยงอย่่างเป็็นระบบ การจััดเก็็บแบ่่งออกเป็็น 3 ส่่วน ได้้แก่่
• ธนาคารจุลินทรีย์
จััดเก็็ บในรูู ปแบบสิ่่�งมีีชีีวิิต เช่่น จุุลิินทรีีย์์
ไวรััส เชื้้�อรา เซลล์์
• ธนาคารเมล็ดพันธุ์
เก็็บรวบรวมพืืชพรรณที่่�มีีเมล็็ดพัันธุ์์� และ
เพาะเลี้้�ยงเนื้้� อเยื่่�อ สำำ�หรัับพืืชพรรณที่่�ไม่่มีี
เมล็็ดพัันธุ์์�
• ธนาคารยีน
สำำ�หรัับการจััดเก็็บทางพัันธุุกรรมขนาดใหญ่่
เช่่น ข้้อมููลทางพัันธุุกรรม (Genomic Data)
ของคนไทย
ด้้ า นการวิิ จัั ย
จะมีีการศึึกษาวิิจััย แยกแยะ จััดหมวดหมู่่�และ
ทำำ�ข้อ
้ มููลกำำ�กับ
ั ให้้เป็็นระบบตามมาตรฐานสากล
ที่่�สามารถเรีียกใช้้ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ โดย
อาศััยเทคโนโลยีีสารสนเทศมาบริิหารจัั ดการ
งานส่่วนนี้้�ถืือเป็็นหััวใจสำำ�คััญที่่�มีีผลต่่อการนำำ�
ไปใช้้ประโยชน์์ต่่อไป เพราะจะมีีข้้อมููลชีีวภาพ
(Biodata) ที่่ล
� งลึึกแต่่ละมิิติอ
ิ ย่่างละเอีียดชััดเจน
เป็็นฐานข้้อมููลเบื้้� องต้้นชั้้�นดีี ช่่วยให้้นักวิ
ั จั
ิ ย
ั นำำ�ไป
เชื่่� อมโยงกัั บ ข้้ อ มูู ล อื่่� นที่่� เ กี่่� ย วข้้ อ งได้้ ส ะดวก
และนำำ�ไปพััฒนาต่่อยอดได้้อย่่างมีีประสิิทธิภ
ิ าพ
ภายใต้้โครงการ Big Rock ที่่�เน้้นการนำำ�วิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี
มาสร้้ า งความเข้้ ม แข็็ ง ทางเศรษฐกิิ จ ของประเทศ ในส่่ ว นที่่� เ รีียกว่่ า
“วิิทย์์เสริิมแกร่่ง” สวทช. จึึงเสนอให้้มีีการจััดตั้้�ง “ธนาคารทรััพยากร
ชีีวภาพแห่่งชาติิ” หรืือ National Biobank of Thailand (NBT) เพื่่�อเป็็น
โครงสร้้างพื้้� นฐานสำำ�คััญด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี รวมทั้้�งด้้าน
ความมั่่�นคงของประเทศ
ดร. ศิิษเฎศ ทองสิิมา ผู้้�อำำ�นวยการ ธนาคารทรััพยากรชีีวภาพแห่่งชาติิ ดร. ศิิษเฎศ ทองสิิมา อย่างไรก็ตาม การจัดเก็บทรัพยากรชีวภาพเป็นพันธกิจแบบระยะยาว จ�ำเป็นต้องใช้เวลาและต้องอาศัยความร่วมมอ
กล่่าวว่่า ธนาคารทรััพยากรชีีวภาพแห่่งชาติิจะทำำ�หน้้าที่่เ� ป็็นแหล่่งรวบรวม ผู้้�อำำ �นวยการ และความช�ำนาญแต่ละด้าน บางหน่วยงานที่มีการจัดเก็บข้อมูลชีวภาพมาก่อน ทางธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติจะท�ำหน้าที่รวบรวมและท�ำให้
และเก็็ บรัักษาทางชีีวภาพของสิ่่�งมีีชีีวิิ ต ยีีนของสิ่่�งมีีชีีวิิ ต และข้้อมููล ธนาคารทรัั พยากร ฐานข้อมูลเหล่านั้นเชื่อมโยงกันอย่างเป็นระบบ เป้าหมายเพื่อท�ำให้สามารถใช้ประโยชน์ได้จากแหล่งเดียวแบบเบ็ดเสร็จในอนาคต
สิ่่�งมีีชีีวิิตอย่่างเป็็นระบบ วััตถุุประสงค์์เพื่่�อการอนุุรัักษ์์ การวิิจััย และ ชีี วภาพแห่่ งชาติิ ปัจจุบน
ั การด�ำเนินการเป็นระยะริเริม
่ ของการจัดเก็บ แยกแยะ จัดหมวดหมู่ และท�ำข้อมูลก�ำกับเพื่อเป็นประโยชน์ในการน�ำไปใช้ โดยมีก�ำหนดเปิด
นำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ต่่อไป (NBT) สวทช. ให้บริการอย่างเป็นทางการในเดือนมีนาคม 2563
56 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ด้้ า นการใช้้ ป ระโยชน์์ ด้้ า นคุุ ณ ภาพชีี วิิ ต
สนัับสนุุนการนำำ�มาพััฒนาให้้เกิิดประโยชน์์ทาง เช่่น การจััดเก็็บข้้อมููลพัันธุุกรรมเพื่่�อประโยชน์์
ด้้ านเศรษฐกิิ จ คุุณภาพชีีวิิ ต และสิ่่�งแวดล้้ อม
โดยเปิิดให้้ทุก
ุ ภาคส่่วนไม่่ว่า่ นัักวิจั
ิ ย
ั นัักวิช
ิ าการ
ในการวิิเคราะห์์ทางการแพทย์์ได้้แม่่นยำำ�โดยมีี
แผนจััดเก็็บ DNA ของคนไทย จำำ�นวน 50,000
เกษตรกร ผู้้�ผลิิตอุุตสาหกรรม หรืือบุุคคลทั่่�วไป คน ไว้้ เป็็นต้้ นทุุนพััฒนาสู่่�การแพทย์์จากการ
สามารถเข้้าถึึงข้้อมููลชีีวภาพและนำำ�ไปต่่อยอด ถอดรหััสพัันธุุกรรม ซึ่่ง� จะช่่วยให้้แพทย์์สามารถ
ให้้เกิิดประโยชน์์ได้้ง่่ายขึ้้�น วิิ นิิจฉััยโรคได้้ แม่่นยำำ� และเลืือกวิิ ธีีการรัักษา
โรคได้้อย่่างถููกต้้องกว่่าวิิธีีกาวิินิิจฉััยแบบเดิิม
รวมทั้้�งจะสามารถทำำ�นายการเกิิดโรคได้้ล่ว่ งหน้้า
จาก DNA ที่่�จััดเก็็บ
สำำ � หรัั บ ภาคอุุ ต สาหกรรม
ฐานข้้อมููลชีีวภาพสามารถนำำ�ไปสู่่�การพััฒนา
อุุ ตส าหกรรมใหม่่ ใ นกลุ่่�มเศรษฐกิิ จ ชีีวภาพ ด้้ า นสิ่่�งแวดล้้ อ ม
(Bio-economy) โดยการนำำ�จุุ ลิิ น ทรีีย์์ ม าใช้้ เช่่ น การใช้้ ป ระโยชน์์ ด้้ า นการอนุุ รัั กษ์์
พััฒนาผลิิตภััณฑ์์มูล
ู ค่่าสููง เช่่น เอนไซม์์ วััคซีีน และฟื้้�นฟููป่่าเพื่่�อสร้้างสภาพแวดล้้อมที่่�ดีีจาก
ยา หรืืออาหาร เช่่น โปรไบโอติิกส์์ อาหารเสริิม ข้้ อ มูู ล ชีีวภาพที่่� บ่่ ง บอกให้้ รู้้�ว่่ า พืืชพรรณใด
สุุขภาพ ซึ่่ง� คาดว่่าจะมีีบทบาทสำำ�คัญ
ั ในการสร้้าง ควรอยู่่�กัั บ สภาพแวดล้้ อ มอย่่ า งไร ทำำ� ให้้ ไ ทย
รายได้้ให้้ประเทศมากขึ้้�น จะเกิิดป่่าปลููกที่่�มีีสภาพใกล้้เคีียงป่่าธรรมชาติิ
มากยิ่่�งขึ้้�น
ส่่ ว นภาคเกษตรกรรม
ธนาคารฯ จะเป็็นโครงสร้้างพื้้� นฐานให้้นักวิ
ั จั
ิ ย
ั
และเกษตรกรสมััยใหม่่ทำำ�การปรัับปรุุงพัันธุ์์�พืืช จะเห็็นได้้ว่่าธนาคารทรััพยากรชีีวภาพแห่่ง
หรืือพัันธุ์์�สััตว์์ ให้้มีีลัักษณะตามที่่�ตลาดต้้องการ ชาติิเป็็นหนึ่่�งในโครงสร้้างพื้้� นฐานทาง
ได้้ดีีขึ้้�น หรืือจััดการสภาพแวดล้้อม ให้้เหมาะ วิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีที่่�สำำ�คััญ
กัับพัันธุ์์�พืืชโดยรู้้�ว่่าพืืชใดต้้องการ อุุณหภููมิิ แสง ของประเทศ ซึ่่�งเป็็นปััจจััยหนึ่่�งในการ
ความชื้้�นอย่่างไร ซึ่่�งจะเป็็นประโยชน์์อย่่างมาก ขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจของประเทศด้้วย
ในการทำำ�โรงงาน ผลิิตพืืช (Plant Factory) ที่่� นวััตกรรมทางวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี
เพาะเลี้้�ยงพืืช ภายใต้้การกำำ�หนดสภาพแวดล้้อม ขณะเดีียวกัันก็็เป็็นต้้นทุุนสำำ�คััญของ
ได้้ตามต้้องการ การพัั ฒนาทางการแพทย์์และสิ่่�งแวดล้้อม
Biobank จึึ งเสมืือนเป็็น ฐานสนัับ สนุุน การ เพื่่�อคุุ ณ ภาพชีี วิิ ต ที่่�ดีี ขึ้้� น ของคนไทย
พััฒนาตามแนวคิิ ด Smart Farmer โดยช่่วย
ย่่นระยะเวลาในการทำำ�งานของนัักวิิจััย หรืือ
ผู้้�ประกอบการการเกษตร ช่่วยให้้ไม่่เสีียเวลา
กัั บการค้้ นหาและลองผิิดลองถููกแบบต่่ างคน
ต่่างทำำ� ซึ่�ง่ เป็็นการสิ้้�นเปลืืองต้้นทุุนทั้้�งเวลาและ
เงิินลงทุุน
ื จากภาคส่วนต่างๆ ที่มข
ี อ
้ มูล
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 57
 ศููนย์์ชีีววััสดุุประเทศไทย
ศููนย์์กลางการให้้บริิการชีีววััสดุป
ุ ระเภทต่่างๆ อาทิิเช่่น จุุลิน
ิ ทรีีย์์ ดีีเอ็็นเอ
พลาสมิิด เนื้้� อเยื่่�อสััตว์์และเนื้้� อเยื่่�อพืืชรวมทั้้�งให้้บริิการอื่่�นๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง
กัับชีีววััสดุุแบบครบวงจร มีีการบริิหารจััดการเครืือข่่ายคลัังชีีววััสดุุของ
ประเทศและภููมิิภาคอาเซีียนเพื่่�อให้้มีีการเก็็บรัักษา และศึึกษาวิิจััยด้้าน
การใช้้ประโยชน์์จากชีีววััสดุใุ ห้้เหมาะสมกัับความต้้องการของอุุตสาหกรรม
ทั้้�งระดัับภููมิภ
ิ าค ประเทศและท้้องถิ่่�น โดยสร้้างความร่่วมมืือผ่่านเครืือข่่าย
ศููนย์์จุลิ
ุ น
ิ ทรีีย์์และชีีววััสดุต่
ุ า่ งๆ  ทั้้�งในสถาบัันการศึึกษา หน่่วยงานภาครััฐ
และเอกชน ทั้้�งในและนอกประเทศ มีีฐานข้้อมููลบููรณาการข้้อมููลคลัังชีีววััสดุุ
ของประเทศเพื่่�อสนัับสนุุนความสามารถในการเข้้าถึึงและการใช้้ประโยชน์์
จากชีีววััสดุไุ ด้้อย่่างยั่่�งยืืน  TBRC มีีบริิการ ได้้แก่่
เป็็นศููนย์์บริิการชีีววััสดุม
ุ าตรฐานระดัับนานาชาติิ เพื่่�อสนัับสนุุนงานวิิจัย
ั กลุ่่�มงานด้้านชีีววััสดุุ
วิิ ท ยาศาสตร์์ แ ละการพัั ฒ นาเทคโนโลยีีชีีวภาพในภาคอุุ ตส าหกรรม
ด้้ วยระบบการบริิหารจัั ดการชีีววัั สดุุที่�่ ทัันสมััย และมีีประสิิทธิิภาพสููง
ทั้้� งในด้้ านการจัั ดเก็็ บรัักษาชีีววัั สดุุ การบริิการฐานข้้อมููลชีีววัั สดุุ และ
การดำำ�เนิินการที่่�สอดคล้้อง รองรัับกัับกฎหมายและระเบีียบต่่างๆ โดยมุ่่�ง
สร้้างกลไกการพััฒนาฐานทรััพยากรจุุลิินทรีีย์์และเทคโนโลยีีชีีวภาพที่่�
สามารถนำำ�ไปใช้้ในการพััฒนาเศรษฐกิิจชีีวภาพของประเทศ โดยทำำ�การ
สนัับสนุุนการเพิ่่�มความสามารถในการเข้้าถึึงและการใช้้ประโยชน์์จาก
จุุลิินทรีีย์์ในภาคอุุตสาหกรรมได้้อย่่างมีีประสิิทธิภ
ิ าพ
ความเป็็นมาคืือ ไบโอเทคได้้จัดตั้้
ั �งห้้องปฏิิบัติ
ั ก
ิ ารเก็็บรวบรวมสายพัันธุ์์�
จุุลิินทรีีย์์ (BIOTEC Culture Collection หรืือ BCC) ขึ้้�นตั้้� งแต่่ปีี 2539
เพื่่� อ สนัั บ สนุุ น การศึึ ก ษาวิิ จัั ย และการให้้ บ ริิ ก ารต่่ า งๆ ที่่� เ กี่่� ย วข้้ อ งกัั บ
จุุ ลิินทรีีย์์ที่�่ มีีคุุณภาพสููงตามมาตรฐาน
ปััจจุุบััน BCC มีีจุุลิินทรีีย์์ที่�่เก็็บรัักษาอยู่่�มากกว่่า70,000 สายพัันธุ์์� ซึ่�่ง
นำำ�ไปใช้้สำ�ำ หรัับงานวิิจััยการใช้้ประโยชน์์ในด้้านต่่างๆ เช่่น จุุลิินทรีีย์์ที่�่
ผลิิตเอนไซม์์ที่�่ใช้้ในอาหารสััตว์์ จุุลิินทรีีย์์สำ�ำ หรัับควบคุุมศััตรููพืืช เป็็นต้้น
58 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
ศููนย์์ชีวี วััสดุุประเทศไทย (Thailand Bioresource Research Center)
หรืือ TBRC เป็็นคลัังชีีววััสดุุที่่�มีีการบริิการชีีววััสดุุพร้้อมข้้อมููลและ
เทคโนโลยีีการใช้้ประโยชน์์ในระดัับมาตรฐานของนานาชาติิ
อย่่างไรก็็ตามการเก็็บรัักษาสายพัันธุ์์�จุุลิินทรีีย์์และชีีววััสดุุ (Biological
materials) ของประเทศยัังมีีข้้อจำำ�กััด เนื่่�องจากความหลากหลายของ
จุุลิินทรีีย์์มีีสููงมาก จึึงไม่่มีีศููนย์์จุุลิินทรีีย์์ใดที่่�สามารถรองรัับการจััดเก็็บ
รัักษาจุุลิินทรีีย์์ได้้ทุกชนิ
ุ ดิ
นอกจากนี้้�ยังั พบว่่า จุุลิน
ิ ทรีีย์์และชีีววััสดุที่
ุ มีีก
�่ ารวิิจัย
ั ในสถาบัันการศึึกษา
หรืือตีีพิิมพ์์เผยแพร่่ใ นวารสารวิิ ชาการเป็็นจำำ�นวนมากนั้้� น อาจไม่่ได้้
มีีการเก็็บรัักษาอย่่างถููกต้้องเหมาะสม อีีกทั้้� งมีีการนำำ�จุุลิินทรีีย์์ไปฝาก
เก็็บสำำ�รองที่่�ศููนย์์จุุลิินทรีีย์์มาตรฐานจำำ�นวนน้้อยมาก ทำำ�ให้้การเข้้าถึึง
จุุ ลิิ น ทรีีย์์ แ ละชีีววัั สดุุ ใ นสถาบัั น การศึึ ก ษาเป็็ น ไปได้้ ย าก ส่่ ง ผลให้้
จุุลิินทรีีย์์และชีีววััสดุุที่�่มีีประโยชน์์จำำ�นวนมากไม่่เคยถููกนำำ�มาศึึกษาวิิจััย
ต่่ อ ยอดหรืือใช้้ ป ระโยชน์์ ใ นอุุ ตส าหกรรมต่่ า งๆ ทำำ� ให้้ เ กิิ ดก ารสูู ญ เสีีย
โอกาสในการใช้้ทรัพ
ั ยากรที่่�มีีคุณ
ุ ค่่าของประเทศ
ไบโอเทคจึึ งก่่ อตั้้� ง TBRC หรืือศููนย์์ชีีววัั สดุุประเทศไทย ในปีี 2555
โดยการดำำ�เนิินงานของ TBRC ประกอบด้้วยการให้้บริิการจุุลิินทรีีย์์และ
ชีีววัั สดุุ ที่�่ มีีก ารบริิ ห ารจัั ดก ารชีีววัั สดุุ ข้้ อ มูู ล และกฎหมายชีีวภาพที่่�
เชื่่�อมโยงกัันอย่่างเป็็นระบบ มีีประสิิทธิภ
ิ าพได้้มาตรฐาน เพื่่�อสร้้างเสริิม
ศัักยภาพที่่�สำ�คั
ำ ัญของประเทศในการเป็็นผู้้�นำำ�อาเซีียนในด้้านทรััพยากร
ชีีวภาพ
ปััจจุุ บััน TBRC มีีสมาชิิกกว่่า 130 ราย พร้้อมกัั นนี้้� TBRC ได้้ ก่่อตั้้� ง
เครืือข่่ายการวิิจัย
ั การใช้้ประโยชน์์จากจุุลิน
ิ ทรีีย์์ทั้้�งในประเทศและภููมิภ
ิ าค
อาเซีียนเพื่่�อการยกระดัับการวิิจััยและการประยุุกต์์ใช้้เทคโนโลยีีชีีวภาพ
ในภููมิภ
ิ าคอาเซีียน ให้้มีีความก้้าวหน้้าและสอดคล้้องต่่อแนวโน้้มการพััฒนา
เศรษฐกิิจและการรัักษาความหลากหลายทางชีีวภาพของภููมิภ
ิ าคอีีกด้้วย
รัับฝากและให้้บริิการชีีววััสดุุ บริิการด้้านเทคนิิคเกี่่�ยวกัับการเก็็บรัักษา
ชีีววััสดุุ การคััดแยกและจััดจำำ�แนกจุุลิินทรีีย์์ และบริิการฝึึกอบรม การเก็็บ
รัักษาชีีววััสดุุ การจััดจำำ�แนกจุุลิินทรีีย์์ และการบริิหารจััดการศููนย์์ชีีววััสดุุ
กลุ่่�มงานด้้านข้้อมููลชีีววััสดุุ
เป็็นศููนย์์กลางบริิการข้้อมููลชีีววััสดุุ บริิการระบบคอมพิิวเตอร์์เพื่่�อบริิหาร
จััดการข้้อมููลชีีววััสดุุ และการเชื่่�อมโยงข้้อมููลของสมาชิิกเครืือข่่าย พััฒนา
และบริิการระบบคอมพิิวเตอร์์ในการวิิเคราะห์์ข้้อมููลชีีววััสดุุที่�่จำำ�เป็็นต่่อ
งานวิิจัย
ั เชื่่�อมโยงข้้อมููลกัับฐานข้้อมููลชีีววััสดุอื่
ุ �น
่ ๆ ในระดัับนานาชาติิและ
ฝึึกอบรมการใช้้งานระบบซอฟต์์แวร์์ให้้แก่่สมาชิิกเครืือข่่าย
กลุ่่�มงานด้้านกฎหมายชีีวภาพ
การบริิหารจััดการด้้านกฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการดำำ�เนิินกิิจกรรมของ
คลัังชีีววััสดุแ
ุ ละบริิการให้้คำำ�ปรึก
ึ ษาด้้านกฎหมายชีีวภาพและฝึึกอบรม
ให้้แก่่หน่่วยงานต่่างๆ
ศููนย์์นวััตกรรมอาหาร
และอาหารสััตว์์
ศูู น ย์์ น วัั ต กรรมอาหารและอาหารสัั ต ว์์ Food and Feed
Innovation Center ใช้้ เ ทคโนโลยีี ชีี ว ภาพสร้้ า งนวัั ต กรรมเพื่่�อ
เพิ่่�มขีี ด ความสามารถในการแข่่ ง ขัั น ของอุุ ต สาหกรรมอาหาร
และอาหารสัั ต ว์์ ข องไทยอย่่ า งยั่่�งยืื น
ทำำ�หน้้าที่่�เป็็นตััวกลางรวบรวมองค์์ความรู้้�ด้้านวิิทยาศาสตร์์
เทคโนโลยีี และนวััตกรรมหลากหลายแขนงใน สวทช. และเป็็นศููนย์์รวม
บุุ ค ลากรวิิ จัั ย ของ สวทช. และเครืื อ ข่่ า ยพัั น ธมิิ ต รในมหาวิิ ท ยาลัั ย
และภาคเอกชน
ร่่วมคิิดค้้นสร้้างนวััตกรรม พััฒนาผลิิตภััณฑ์์ใหม่่ พััฒนาต่่อยอดจาก
ผลิิตภััณฑ์์ที่�่ได้้พััฒนาขึ้้�นแล้้วไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์เชิิงพาณิิชย์์ เพื่่�อตอบ
โจทย์์อุุตสาหกรรมอาหารและอาหารสััตว์์ไว้้ที่�่จุุดเดีียว หรืือ One Stop
Service และด้้ วยความพร้้อมของโครงสร้้างพื้้� นฐานที่่� สามารถดำำ�เนิิน
งานวิิจััยตั้้� งแต่่ระดัับห้้องปฏิิบััติิการวิิจััยสู่่�การทดสอบระบบการผลิิตใน
ระดัับกึ่่�งอุุตสาหกรรมจนได้้ต้้นแบบผลิิตภััณฑ์์ที่�่พร้้อมถ่่ายทอดสู่่�การใช้้
ประโยชน์์เชิิงพาณิิชย์ไ์ ด้้อย่่างครบวงจร
เน้้นตอบโจทย์์จากความต้้องการของภาคเอกชน ตั้้� งแต่่การคััดเลืือก
จุุ ลิิ น ทรีีย์์ ที่�่ มีี ความสามารถพิิ เ ศษ เทคโนโลยีีการหมัั ก เทคโนโลยีี
ชีีวกระบวนการ การประเมิินความเสี่่�ยงความปลอดภััยในอาหาร เคมีี
อาหาร การผลิิตสารมููลค่่าสููงจากวััสุุดเศษเหลืือจากการแปรรูู ปอาหาร
สารต้้ า นอนุุ มูู ล อิิ ส ระ เปปไทด์์ ต้้ า นจุุ ล ชีีพ วิิ ท ยาศาสตร์์ เ นื้้� อสัั ตว์์
และ nutrigenomics เป็็ น ต้้ น โดยศูู น ย์์ มีีห้้ อ งปฏิิ บัั ติิ ก ารวิิ จัั ย ตั้้� ง อยู่่�ที่่�
ชั้้�น 9 ทาวเวอร์์ B ของอาคารกลุ่่�มนวััตกรรม 2 มีีเนื้้�อที่่�ประมาณ 900
ตารางเมตร มีีเครื่่�องมืือวิิ ทยาศาสตร์์ที่�่ ทัันสมััยพร้้อมสำำ�หรัับการวิิ จััย
และสร้้างสรรค์์นวััตกรรม
กลุ่่�มเป้้าหมายหลัักคืือ อุุตสาหกรรมอาหารและอาหารสััตว์์  เป็็นกลไก
ที่่�สำ�คั
ำ ัญในการผลัักดัันการถ่่ายทอดเทคโนโลยีีให้้กัับภาคอุุตสาหกรรม
นำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ ซึ่�ง่ จะสร้้างผลกระทบทางเศรษฐกิิจให้้กัับประเทศ
ลดการนำำ�เข้้าผลิิตภััณฑ์์จากต่่างประเทศ และเกิิดการสร้้างผลิิตภััณฑ์์
ใหม่่ที่�่ มีีคุุณภาพ เพิ่่�มขีีดความสามารถในการแข่่งขัันของภาคเอกชน
ต่่อไป ตััวอย่่างผลงานวิิจััยที่่�ประสบความสำำ�เร็็จ เช่่น ต้้นเชื้้�อจุุลิินทรีีย์์
บริิสุุทธิ์์�สำ�ำ หรัับหมัักแหนม ผัักกาดดองเปรี้้�ยว ด้้านการผลิิตเอนไซม์์ที่�่มีี
ศัักยภาพในอุุตสาหกรรมอาหารและอาหารสััตว์์ เช่่น อาหารหมัักชีีวภาพ
สำำ�หรัับสััตว์์ ผลิิ ตภััณฑ์์ เอนไซม์์รวมสำำ�หรัับสััตว์์ ด้้ านการผลิิ ตสารที่่� มีี
มููลค่่าสููง เช่่น กระบวนการผลิิตกรดไขมัันไม่่อิ่่�มตััว และโพลีีแซคคาไรด์์
จากจุุลิินทรีีย์์ ผลิิตภััณฑ์์เสริิมอาหารต่่างๆ ด้้านนวััตกรรมอาหาร เช่่น
คอลลาเจนชนิิดผง ผลิิตภััณท์์โปรตีีนไข่่ พาสเจอร์์ไรซ์์ เป็็นต้้น
นอกจากนี้้� ศูู น ย์์ ยัั ง ทำำ� หน้้ า ที่่� เ ป็็ น ตัั ว กลางจัั ด หาและปรัั บ เทคโนโลยีี
จากต่่ างประเทศให้้เหมาะสมกัั บผู้้�ประกอบการในไทย และให้้บริิการ
ทางวิิชาการในด้้านการเป็็นที่่�ปรึึกษา การให้้บริิการด้้านเทคนิิค การให้้
บริิการเช่่าเครื่่�องมืือสำำ�หรัับภาครััฐและเอกชน และถ่่ายทอดเทคโนโลยีี
รวมถึึงการฝึึกอบรมเฉพาะทางให้้กัับบุุคลากร เกิิดการประสานงานใน
การทำำ� งานวิิ จัั ย อย่่ า งใกล้้ ชิิ ด แลกเปลี่่� ย นประสบการณ์์ อัั น ส่่ ง ผลให้้
งานวิิจััยบรรลุุผลได้้อย่่างมีีประสิิทธิภ
ิ าพ และนำำ�ไปสู่่�การรัับช่่วงถ่่ายทอด
เทคโนโลยีีสู่่�เอกชน
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 59

เมืืองนวััตกรรมอาหาร
Food Innopolis
Food Innopolis มีีบริิษััทเอกชนทั้้� งไทยและต่่ างประเทศมาลงทุุน
วิิ จัั ย พัั ฒ นาในพื้้� นที่่� จำำ� นวน 35 บริิ ษัั ท และมีีการเตรีียมพื้้� นที่่�
“Future Food Lab” เพื่่�อรองรัับวิิ สาหกิิ จขนาดกลางและขนาดย่่อม
(SMEs) ในการทำำ� กิิ จ กรรมวิิ จัั ย พัั ฒ นาและนวัั ตก รรมอีีกไม่่ น้้ อ ยกว่่ า
30 บริิษััทต่่อปีี
ในระยะต่่อไป Food Innopolis มีีเป้้าหมายที่่�จะเชิิญชวนบริิษััทอาหาร
ชั้้�นนำำ�ระดัับโลกที่่�เน้้นการวิิจััยและพััฒนา และหน่่วยงานผู้้�ให้้บริิการด้้าน
การวิิจััย (contract research organizations) ชั้้�นนำำ�ของโลกเข้้ามาให้้
บริิการใน Food Innopolis เพื่่�อให้้เกิิดการเชื่่�อมโยงกัับบริิษััทอาหารและ
อุุตสาหกรรมที่่�เกี่่�ยวเนื่่�องของไทยตลอดทั้้�งห่่วงโซ่่มูล
ู ค่่า
ดัังนั้้�น เพื่่�อให้้การดำำ�เนิินงาน Food Innopolis เป็็นไปตามเป้้าหมายของ
การเพิ่่�มขีีดความสามารถด้้านการวิิจััย พััฒนาและนวััตกรรมของเอกชน
ได้้อย่่างครอบคลุุมทั่่�วทั้้�งประเทศ และกระจายสู่่�ภููมิภ
ิ าคนั้้�นมีีความจำำ�เป็็น
เร่่งด่่ วนที่่� ต้้องขยายการดำำ�เนิินงานของ Food Innopolis ไปยัังพื้้� นที่่�
ที่่�มีีศัักยภาพและความพร้้อม ซึ่่�งจะทำำ�ให้้ Food Innopolis สนัับสนุุน
บริิษััทเอกชนให้้ทำ�วิ
ำ ิจััย พััฒนาและนวััตกรรมได้้ อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ
และเกิิดผลอย่่างเป็็นรููปธรรมตามเป้้าหมายที่่�มุ่่�งหวัังอย่่างแท้้จริิง
60 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ
กิิจการวิิจััย พััฒนาและนวััตกรรมเป้้าหมายใน Food Innopolis ได้้แก่่
จััดตั้้�งตามมติิคณะรััฐมนตรีีในคราวประชุุมเมื่่�อวัันที่่� 16 พฤษภาคม
2559 เพื่่�อสร้้างระบบนิิเวศนวััตกรรม (Innovation Ecosystem) อาหารฟัังก์์ชั่่�นและโภชนเภสััชภััณฑ์์ อาหารและวััตถุุดิิบเพื่่�อผลิิตอาหารคุุณภาพสููง
สำำ� หรัั บ การพัั ฒ นาอุุ ต สาหกรรมอาหารของประเทศ และส่่ ง เสริิ ม คืือ อาหารเพื่่� อสุุ ข ภาพและผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ ที่�่ ผลิิ ต จากสารธรรมชาติิ ซึ่�่ ง มีี คืือ อาหาร หรืือวััตถุุดิิบที่่�มีีคุุณภาพ ซึ่่�งเป็็นหััวใจสำำ�คััญต่่อผลิิตภััณฑ์์
ให้้ประเทศไทยเป็็นอีีกศููนย์์กลางนวััตกรรมอาหาร (Food Innovation คุุณสมบััติป้
ิ อ้ งกััน หรืือรัักษาโรค เช่่น อาหารเสริิมความงาม อาหารสำำ�หรัับ อาหารที่่�มีีคุุณภาพและปลอดภััยต่่อผู้้�บริิโภค เช่่น วััตถุุดิิบจากพืืช และ
Hub) ของอาเซีียนและของโลกภายในปีี 2564 ชะลอวััย อาหารเพื่่�อควบคุุมน้ำำ�หนััก อาหารที่่ส่
� ง่ เสริิมการเผาผลาญอาหาร วััตถุุดิิบจากสััตว์์ สััตว์์น้ำ�ำ อาหารทะเล ที่่�จะต้้องสามารถระบุุถึึง แหล่่ง
ในร่่างกาย อาหารบำำ�รุุงสมอง อาหารบำำ�รุุงสายตา อาหารสำำ�หรัับผู้้�ป่่วยที่่มีี
� ที่่�มา ชนิิด ปริิมาณ คุุณภาพ และการเสื่่�อมคุุณภาพ ตลอดจนการเก็็บ
ความจำำ�เพาะเจาะจง เช่่น อาหารสำำ�หรัับคนเป็็นโรคเบาหวาน หรืืออาหาร รัั ก ษาวัั ตถุุ ดิิ บ ก่่ อ นเข้้ า สู่่�กระบวนการแปรรูู ป เพื่่� อ ให้้ ไ ด้้ วัั ตถุุ ดิิ บ เข้้ า สู่่�
สำำ�หรัับนัักกีีฬา เป็็นต้้น กระบวนการผลิิตมีีคุณ
ุ ภาพสม่ำำ�เสมอ และปลอดภััยต่่อผู้้�บริิโภค โดยทั่่�วไป
มัักมีีมููลค่่าสููงกว่่าอาหารหรืือวััตถุุดิิบชนิิดเดีียวกัันที่่�มีีคุณ
ุ ภาพด้้อยกว่่า
สารปรุุงแต่่งอาหารและสารสกััดทางโภชนาการ ผลิิตภััณฑ์์ไขมัันและน้ำำ��มัันเพื่่�อสุุขภาพ
คืือ ส่่วนผสมที่่�ใช้้เป็็นวััตถุุดิิบเพื่่�อประกอบเป็็นผลิิตภััณฑ์์อาหาร ได้้แก่่ คืือ ผลิิ ตภัั ณ ฑ์์ ที่�่ ไ ด้้ จ ากไขมัั น หรืือน้ำำ�มัั น จาก พืืช สัั ตว์์ หรืือ จุุ ลิิ น ทรีีย์์
เครื่่�องปรุุงรส สารปรุุงแต่่งกลิ่่�นรส หรืือเครื่่�องปรุุงรสอาหาร และสารให้้ ที่่ใ� ห้้คุณ
ุ ประโยชน์์หรืือฟัังก์์ชั่่น
� พิิเศษนอกเหนืือจากการเป็็นแหล่่งพลัังงาน
กลิ่่�นหรืือเครื่่�องปรุุ งรสอื่่�นๆ ที่่�ได้้จากแหล่่งธรรมชาติิหรืือจากกรรมวิิธีี โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งผลิิตภััณฑ์์จากไขมัันและน้ำำ�มัันที่่�มีีความจำำ �เป็็นต่่อ
การสัังเคราะห์์ทางเคมีี ที่่�เป็็นที่่�นิย
ิ มใช้้ในอุุตสาหกรรมอาหาร ร่่างกายของสิ่่�งมีีชีีวิิต หรืือส่่งเสริิมให้้ผู้้�บริิโภคมีีสุุขภาวะของร่่างกายที่่�
ดีีขึ้้�น อาทิิเช่่น กรดไขมัันอิ่่�มตััวต่ำำ�ซึ่่�งจะช่่วยลดความเสี่่�ยงในการอุุดตััน
ของหลอดเลืือด และน้ำำ�มัน
ั ถั่่�วเหลืืองคุุณภาพสููง เป็็นต้้น
ผลิิตภััณฑ์์ผัักและผลไม้้คุุณภาพสููง กิิจการสนัับสนุุนนวััตกรรมอาหาร
ได้้แก่่ ผลิิตภััณฑ์์ที่�่ได้้จากการแปรรููปผัักและผลไม้้โดยอาศััยองค์์ความรู้้� เช่่น เทคโนโลยีีสารสนเทศ บรรจุุ ภััณฑ์์ และการออกแบบบรรจุุ ภััณฑ์์
เพื่่�อรัักษาคุุณค่่าทางอาหาร หรืือแปรรููปให้้เกิิดผลิิตภััณฑ์์ มีีคุุณลัักษณะ โลจิิสติิกส์แ
์ ละการขนส่่งอาหาร วััสดุเุ พื่่�อการยืืดอายุุการเก็็บรัักษาอาหาร
หรืือคุุณภาพที่่� เป็็นที่่� ต้้องการของผู้้�บริิโภค เช่่น การใช้้วิิทยาการหลัั ง การออกแบบเชิิงวิิศวกรรมและเครื่่�องจัักรกล และโรงงานผลิิตอาหาร
การเก็็บเกี่่�ยวให้้ผัักและผลไม้้สามารถคงความสดใหม่่ หรืือการแปรรูู ป
ผัั ก และผลไม้้ ได้้ แ ก่่ ผัั ก และผลไม้้ ก ระป๋๋อง น้ำำ�ผัั ก และผลไม้้ และผัั ก
และผลไม้้แปรรูู ปอื่� ่นๆ โดยใช้้เทคโนโลยีีการแปรรูู ปอาหารขั้้�นสููง เช่่น
การอบกรอบด้้วยสููญญากาศ (Vacuum Frying) และการทำำ�แห้้งแบบ
แช่่แข็็ง (Vacuum Freeze-dried)
Food Innopolis ณ อุุทยานวิิทยาศาสตร์์ประเทศไทยเป็็นพื้้� นที่่ดำ
� ำ�เนิินการ โดยมีีสิท
ิ ธิิประโยชน์์และแรงจููงใจ คืือ
แห่่งแรก ตั้้�งอยู่่�บนพื้้� นที่่กว่
� า่ 200 ไร่่ มีีความพร้้อมรองรัับกิิจกรรมวิิจัย
ั พััฒนา
และนวััตกรรมของบริิษััทเอกชน ทั้้�งทางด้้านโครงสร้้างพื้้� นฐานและพื้้� นที่่� สิิทธิิประโยชน์์ BOI กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััย และนวััตกรรม
ใช้้สอยกว่่า 20,000 ตารางเมตร ซึ่่ง� เหมาะต่่อการวิิจัย
ั พััฒนาและนวััตกรรม
กระทรวงการอุุ ดมศึึกษา วิิ ทยาศาสตร์์ วิิ จััยและนวัั ตกรรม ยัังให้้จััดตั้้� ง • ยกเว้้นภาษีีเงิินได้้นิติ
ิ ิบุุคคล 8 ปีี ลดหย่่อนได้้อีีก 50% ด้้านกำำ�ลัังคน
เมืืองนวัั ตก รรมอาหารอีีก 7 แห่่ ง ได้้ แ ก่่ มหาวิิ ท ยาลัั ย เกษตรศาสตร์์ เพิ่่�มเติิมอีีก 5 ปีี • Talent Mobility
จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย มหาวิิทยาลััยมหิิดล มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีี • ยกเว้้นอากรขาเข้้าเครื่่�องจัักร • สนัับสนุุนนัักศึก
ึ ษาทำำ�งานควบคู่่�ศึึกษาในโรงงาน
พระจอมเกล้้ า ธนบุุ รีี มหาวิิ ท ยาลัั ย เชีียงใหม่่ มหาวิิ ท ยาลัั ย ขอนแก่่ น • ยกเว้้นอากรขาเข้้าอุุปกรณ์์นำ�ำ เข้้าสำำ�หรัับการวิิจััยและพััฒนา (Work-integrated Learning)
และมหาวิิ ท ยาลัั ยสงขลานคริินทร์์ นัับเป็็นครั้้� งแรกของประเทศไทยที่่� การส่่งเสริิม SME และ Start-up • การฝึึกอบรม Advanced Technology สำำ�หรัับบุุคลากร
มุ่่�งพััฒนา ‘นวััตกรรมอาหาร’ ในสเกลใหญ่่ระดัับนี้้� • ลดภาษีีเงิินได้้ SMEs ที่่�มีีกำำ�ไรตั้้�งแต่่ 30,000-2,999,000 บาท ในภาคอุุตสาหกรรม
Food Innopolis มุ่่�งสนัับสนุุนผู้้�ประกอบการในภาคเอกชน โดยเฉพาะ จาก 15% เหลืือ 10% และบริิษััทที่่�มีีกำำ�ไร 3,000,000 บาทขึ้้�นไป ด้้านเทคโนโลยีีและนวััตกรรม
ผู้้�ประกอบการขนาดเล็็กและขนาดกลาง ให้้มีีโอกาสทำำ�วิิจััย พััฒนาและ จาก 20% เหลืือ 10% (2 ปีี) • คููปองนวััตกรรม
นวััตกรรมในพื้้� นที่่�เมืืองนวััตกรรมอาหารโดยไม่่มีีค่่าใช้้จ่่าย • ยกเว้้นภาษีีเงิินได้้ Start-up 5 ปีี • Start Up Voucher
• ITAP
• การอนุุญาตให้้ใช้้สิทธิ
ิ ทรั
ิ พย์
ั สิ์ น
ิ ทางปััญญา
• เงิินกู้้�ดอกเบี้้�ยต่ำำ�
• MSTQ (บริิการทดสอบมาตรฐานเพื่่�อการรัับรองคุุณภาพ)
Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 61
ศููนย์์วิจั
ิ ัยอาหารแห่่งอนาคต (Future Food Lab)
สวทช. ได้้ รัับมอบหมายจากกระทรวงการอุุ ดมศึึกษา วิิ ทยาศาสตร์์ โครงการบริิหารจััดการ Innovation Management (IM) หน่่วยงานใหม่่ที่่�ตั้้�งขึ้้�นมาได้้ 2 ปีี
วิิ จัั ย และนวัั ตก รรม ให้้ เ ป็็ น เจ้้ า ภาพหลัั ก ในการพัั ฒ นา EECi ร่่ ว มกัั บ เพื่่�อขัับเคลื่่�อนอุุตสาหกรรมใหม่่ด้้วย กลไกทุุกอย่่างที่่�มีีในมืือ โดยมีี
หน่่ ว ยงานพัั น ธมิิ ต รในทุุ ก ภาคส่่ ว น ให้้ เ ป็็ น ศูู น ย์์ ก ลางการทำำ�ก ารวิิ จัั ย นวััตกรรมเพื่่� อการ ยุุทธศาสตร์์ล้้อไปกัับนโยบายรััฐบาล และต้้องเชื่่�อมผู้้�ประกอบการ
และพัั ฒ นา เพื่่� อ ที่่� จ ะต่่ อ ยอดไปสู่่�การใช้้ ง านจริิ ง เชิิ ง พาณิิ ชย์์ แ ละเชิิ ง
สาธารณประโยชน์์
พัั ฒนาอุุตสาหกรรมใหม่่ ในอุุตสาหกรรมนั้้�นๆ

เกษตรสมััยใหม่่และเทคโนโลยีีชีีวภาพ เป็็น 1 ใน 6 ของอุุตสาหกรรม

เป้้าหมายของ EECi พื้้� นที่่�กว่่า 3,455 ไร่่นี้้�ของวัังจัันทร์์วััลเลย์์เป็็นที่่�ตั้้�ง
ของสำำ�นัักงานใหญ่่ EECi โรงงานต้้ นแบบ และโรงเรืือนอัั จฉริิยะของ
Biopolis (เมืืองนวัั ตก รรมชีีวภาพ) รวมถึึ ง โครงสร้้ า งพื้้� น ฐานรองรัั บ ดร.สััญชัย
ั เอกธวััชชัย
ั ที่่ปรึ
� ก ึ ษาอาวุุโส โครงการบริิหารจััดการนวััตกรรม หากเราใช้้เทคโนโลยีีนี้้�เราสามารถควบคุุมสภาวะแวดล้้อมได้้ 100%
Aripolis (เมืืองนวััตกรรมระบบอััตโนมััติิ หุ่่�นยนต์์ และอิิ เล็็ กทรอนิิกส์์ เพื่่�อการพััฒนาอุุตสหากรรมใหม่่ สวทช. กล่่าวว่่า บทบาทของ IM เป็็น อาจจะมีีการทำำ�ทดสอบว่่าจะกระตุ้้�นพืืชให้้ผลิตส
ิ ารอาหารที่่ม
� ากกว่่าปกติิ
อััจฉริิยะ) Space Innopolis (เมืืองนวััตกรรมด้้านการบิินและอวกาศ) Facilitator เพื่่�อให้้อุุตสาหกรรมแต่่ ละอัั นสามารถเคลื่่� อนที่่� ไปได้้ ตาม ในธรรมชาติิได้้ ต้้นไม้้ ถ้้าต้้องการให้้เขาสร้้างสารอาหารที่่�มีีประโยชน์์
สวทช. มีีความร่่วมมืือกัับหน่่วยงานพัันธมิิตร สร้้างความร่่วมมืือเพื่่�อ แผนที่่� ว างไว้้ ช่่ ว ยอำำ� นวยความสะดวกเรื่่� องงานวิิ จัั ย และการนำำ� ไป เพิ่่� ม เติิ ม เกษตรกรต้้ อ งทำำ� อย่่ า งไรกัั บ พืืช ซึ่�่ ง ในสภาวะแวดล้้ อ ม
ขัับเคลื่่� อนเขตนวัั ตกรรมระเบีียงเศรษฐกิิ จพิิเศษภาคตะวัั นออก หรืือ ศูู นย์์วิิจััยอาหารแห่่งอนาคต (Future Food Lab) หนึ่่�งใน ใช้้ ง านจริิ ง ให้้ ส ามารถข้้ า มศูู น ย์์ ข้้ า มหน่่ ว ยงานกัั น ได้้ อ ย่่ า งไร้้ ร อยต่่ อ ในธรรมชาติิ ทำำ�ไม่่ได้้ เราเลยใช้้วิิธีีการจำำ�ลองธรรมชาติิ เข้้ามาท้้ ายสุุด
EECi (EasternEconomic Corridor of Innovation) ซึ่�่ ง เครืือข่่ า ย แพลตฟอร์์มของ Food Innopolis เพื่่�อช่่วยเหลืือผู้้�ประกอบการ โดยพยายามใช้้กลไกทุุกกลไกในมืือเพื่่�อทำำ�งานให้้ได้้ ของการทำำ� Plant Factory คืือ การปลูู กพืืช ที่่� มีีมูู ล ค่่ า สูู ง ในญี่่� ปุ่่� นมีี
ความร่่วมมืือในการวิิ จััยเทคโนโลยีีสมััยใหม่่ เพื่่�อสร้้างความเข้้มแข็็ง อาหารในทุุกระดัับและครบทุุกมิิติิการทำำ�งาน ขัับเคลื่่�อนทั้้�งในเชิิง การใช้้ Plant Factory ปลููกสตอเบอรี่่�ผลิิตเป็็นวััคซีีนรัักษามะเร็็งในสุุนัข
ั
และความสามารถในการแข่่งขัันให้้กัับประเทศอย่่างยั่่� งยืืน พร้้อมทั้้� ง จุุลภาคและมหภาค  เป็็นต้้น เรามองว่่ามีีรููปแบบธุุรกิิจที่่�เป็็นไปได้้และเห็็นว่่ าใช้้เทคโนโลยีีนี้้�
พัั ฒ นาประเทศให้้ มีีศัั ก ยภาพของภูู มิิ ภ าคนี้้� ซึ่�่ ง พื้้� นที่่� EECi เป็็ น ส่่ ว น โครงการการบริิหารจััดการนวััตกรรมเพื่่�อการพัั ฒนา เพิ่่�มมููลค่่ าของพืืชได้้
สำำ�คััญในการพััฒนา ได้้รัับการสนัับสนุุนจากพัันธมิิตร และร่่วมมืือกัั น อุุตสาหกรรมใหม่่ จะดููแลเรื่่�องการเชื่่�อมโยงทั้้�งซััพพลายเชน ดร.สัั ญชัั ย มองว่่ า Plant Factory เป็็ น อนาคตของอุุ ตส าหกรรม
ในการพััฒนาและใช้้ประโยชน์์ของพื้้� นที่่� EECi บริิเวณวัังจัันทร์์วััลเลย์์ ตั้้�งแต่่งานวิิจััยถึึงผู้้�ประกอบการ รวมถึึงองค์์ประกอบของบริิบทอื่่�น เกษตรยุุ ค ใหม่่ ที่�่ ป ระเทศไทยและทั่่� ว โลกกำำ�ลัั ง มุ่่�งหน้้ า ไป เนื่่� องด้้ ว ย
โดยได้้รับ
ั ความร่่วมมืือจากหลายหน่่วยงาน เช่่น สิิทธิิประโยชน์์จาก BOI บางครั้้�งอาจจะมีีการนำำ�เข้้าเครื่่�องจัักร สภาวะแวดดล้้ อ มและสภาพอากาศที่่� เ ปลี่่� ย นแปลงไป ควบคุุ ม ไม่่ ไ ด้้
เทคโนโลยีีจากต่่างประเทศจะต้้องเสีียภาษีีนำำ�เข้้าจากต่่างประเทศ มีีความเสี่่�ยงเรื่่�องอาหารที่่�จะได้้รัับผลกระทบ
ถ้้ามีีสิิทธิิประโยชน์์ที่่�เราสามารถช่่วยอำำ�นวยความสะดวกให้้ ถ้้าสามารถผลัักดัันตรงนี้้�ได้้จะช่่วยเรื่่�อง Food Security ได้้ ทำำ�ให้้มีี
คลัังฐานข้้อมููลวััตถุุดิบ
ิ ที่่�ใช้้ ในอาหาร (Food Ingredient Library) ผู้้�ประกอบการได้้ เราก็็จะนััดหารืือกัับ BOI ปริิมาณอาหารที่่�เพีียงพอ ทั่่�วโลกที่่�พยายามพััฒนาเทคโนโลยีีตรงนี้้�มา
เพราะมีีปััญหาเรื่่�องผลกระทบจากสภาพแวดล้้ อม อากาศของแต่่ ละ
เพื่่� อ สนัั บ สนุุ น การทำำ�วิิ จัั ย ให้้ เ ป็็ น ไปอย่่ า งมีีประสิิ ทธิิ ภ าพและมีีมาตรฐาน Food Innopolis ยัั ง ร่่ ว มจัั ดตั้้� ง ขึ้้� น ภายในศูู น ย์์ วิิ จัั ย อาหารแห่่ ง อนาคต ปััจจุุบัันโครงการกำำ�ลัังผลัักดัันเรื่่�อง Plant Factory มีีผู้้�ประกอบการ ประเทศ อย่่างในญี่่�ปุ่่�นที่่� ผลัักดัั นเรื่่� อ งนี้้� มา 30 กว่่ าปีีแล้้ ว เทคโนโลยีี
ซึ่�่งจะเป็็นแหล่่งรวบรวมข้้อมููลและตััวอย่่างวััตถุุดิิบที่่�ใช้้ในอาหารเพื่่�อให้้บริิการสำำ�หรัับนัักวิิจััยและผู้้�ที่่�สนใจการทำำ�วิิจััยด้้านอาหาร โดยสามารถเข้้าไป จะนำำ� เทคโนโลยีีนี้้� ไ ปใช้้ ผลิิ ต เชิิ ง พาณิิ ชย์์ จ ริิ ง แต่่ ด้้ ว ยที่่� ผ่่ า นมา BOI ที่่� เ รานำำ� เข้้ า มาเป็็ น รุ่่�นที่่� 3 ที่่� เ ขาพัั ฒ นาในญี่่� ปุ่่� น จากการที่่� เ ราพา
ค้้นหาวััตถุุดิิบที่่�ใช้้ในอาหารเพื่่�อนำำ�ตััวอย่่างไปทดลองใช้้ในงานวิิจััย พััฒนาผลิิตภััณฑ์์ของตนเองได้้ ไม่่ เ คยให้้ สิิ ทธิิ ป ระโยชน์์ เ รื่่� องของการปลูู กพืืช กลายเป็็ น ว่่ า หาก ผู้้�ประกอบการไปดูู ง านที่่� ญี่�่ ปุ่่� น เขาเริ่่� ม มองเห็็ น ว่่ า มีีความเป็็ น ไปได้้
ในอนาคตจะใช้้ Food Ingredient Library เป็็นต้้นแบบของคลัังอื่่�นที่่� Food Innopolis วางแผนจะจััดตั้้�งตามมา ไม่่ว่่าจะเป็็น Material Library โดย ผู้้�ประกอบการนำำ� เข้้ า เทคโนโลยีี Plant Factory มาจะต้้ อ งเสีียภาษีี ในเชิิงธุุรกิิจ
จะรวบรวมบรรจุุ ภััณฑ์์ ประเภทต่่ างๆ ที่่� ใช้้สำำ�หรัับอุุ ตสาหกรรมอาหารและ OEM Library ซึ่�่งจะเป็็นฐานข้้อมููลเกี่่� ยวกัั บบริิษััทที่่� รัับทำำ� OEM เกี่่� ยวกัั บ เต็็มอััตรา คืือ ประมาณ 20-30% ซึ่่�งถืือว่่าสููงอยู่่� ทำำ�ให้้ต้้นทุุนการผลิิต
กระบวนการผลิิตอาหาร เพื่่�อสนัับสนุุนการพััฒนาวิิจััยต่่อไป การทำำ�การเกษตรสมััยใหม่่สูงู ขึ้้�น

ชีี ว วัั ส ดุุ มีี คุุ ณ ภาพ ผ่่ า นการทำำ � วิิ จัั ย มาแล้้ ว มีี ข้้ อ มูู ล
สนัั บ สนุุ น ภาคอุุ ต สาหกรรมสามารถไปวิิ จัั ย ต่่ อ ย
อดเพิ่่�มและประยุุ ก ต์์ ใ ช้้ ไ ด้้ อ ย่่ า งสะดวกรวดเร็็ ว

ดร.สััญชััย เอกธวััชชััย
ที่่�ปรึึกษาอาวุุโส
โครงการบริิหารจััดการนวััตกรรม
เพื่่�อการพััฒนาอุุตสาหกรรมใหม่่ (IM)
ศููนย์์บริิหารจััดการเทคโนโลยีี (TMC)
สทวช.

62 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 63

 บทบาทของ IM เรีียกว่่า BCG (Bio Economy, Circular Eeconomy
และ Green Economy) เป็็ น ยุุ ท ธศาสตร์์ ข องโครงการที่่� ต้้ อ งล้้ อ ตาม
รััฐบาล ซึ่่�งอุุตสาหกรรมอาหารและการเกษตรสมััยใหม่่เป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ดร.สััญชััย กล่่าวว่่า เกษตรกรสามารถจะผลิิตวััตถุุดิิบเพื่่�อตอบสนอง
บริิการ สวทช. สวทช. สนัั บ สนุุ น ผู้้�ประกอบการไทยเข้้ าถึึ ง เทคโนโลยีี ไ ด้้ ง่่ า ยขึ้้� น
ลดความเสี่่�ยงของการลงทุุ น วิิ จัั ย พัั ฒนา และเพิ่่� มขีี ด ความ
ประโยชน์์ ใ นปลายทางได้้ โ ดยใช้้ เ ทคโนโลยีีการเกษตรเป็็ น ตัั ว เริ่่� ม ต้้ น สามารถทางการแข่่ ง ขัั น
ซึ่่�งโครงการฯ เชื่่�อมโยงทั้้�ง Food Innopolis และเขตนวััตกรรมระเบีียง
เศรษฐกิิ จ พิิ เ ศษภาคตะวัั น ออก (Eastern Economic Corridor of
Innovation,EECi) มีีศูู น ย์์ วิิ จัั ย ที่่� เ กี่่� ย วข้้ อ ง คืือ Biopolis ซึ่่� ง เกี่่� ย วกัั บ
เทคโนโลยีีชีีวภาพ เกษตรเป็็นหนึ่่�งในเทคโนโลยีีชีีวภาพที่่� ต้้ อ งผลัั กดัั น
ให้้ เ กิิ ดก ารใช้้ เ ทคโนโลยีีการเกษตรสมัั ย ใหม่่ และเชื่่�อมโยงกัับศููนย์์วิิจััย
ของไบโอเทคและศููนย์์นาโนเทค เป็็นต้้น จะมีีการทำำ� Pilot Research
ที่่� EECi เป็็นการทำำ�วิิจััยที่่�มากกว่่า Lab ScaleResearch เพื่่�อเชื่่�อมโยง
ไปที่่�อุุตสาหกรรม ซึ่่�งการขยาย Pilot Research ไปที่่� EECi จะช่่วยให้้
ใกล้้ ชิิดกัับภาคอุุ ตสาหกรรม
Food Innopolis และ Biopolis มีีความเชื่่� อมโยงกัั น Food Technology Services Financial, Tax, R&D Business Promotions SMEs
Innopolis สร้้ า งระบบนิิ เ วศน์์ ใ ห้้ เ กิิ ดส ภาวะแวดล้้ อ มให้้ เ หมาะสมกัั บ การถ่่ายทอดเทคโนโลยีี Promotional Measures /Start-up
การทำำ�งานวิิจััยและผลัักดัันงานวิิจััยไปใช้้ประโยชน์์ ส่่วนของไบโอเทค การเงิิน ภาษีี และมาตรการส่่งเสริิม กลไกส่่งเสริิมธุุรกิิจ SMEs/Startups
คืือ สร้้างคลััสเตอร์์ให้้เกิิด Food & Feed ในส่่วน Food for the Future • รับจ้างวิจัย ร่วมวิจัย • ยกเว้นภาษี 300% ส�ำหรับการลงทุนวิจัย • บ่มเพาะธุรกิจ (Company Creation)
ดููภาพรวมว่่าจะทำำ�งานวิิจััยอะไร • การให้ค�ำปรึกษาเทคโนโลยี • เงินกู้ดอกเบี้ยต่�ำ • Thailand Tech Show
(ITAP-Consultancy) • เงินร่วมลงทุนในธุรกิจเทคโนโลยี • NSTDA Investor’s Day
• การถ่ายทอดเทคโนโลยี อนุญาตให้ใช้สท
ิ ธิ • บัญชีนวัตกรรม
บทบาทของเรา คืือ พยายามผลัักดัันอุุตสาหกรรมใหม่่ให้้เกิิดขึ้้�น • บริการวิเคราะห์และทดสอบ • Research Gap Fund
โดยไม่่จำำ�กััดว่่าใช้้กลไลอะไร อย่่าง Food Innopolis เป็็นส่่วน • ให้ค�ำปรึกษาและแก้ไขปัญหาทางวิศวกรรz • Start-up Voucher
ที่่�ต้้องเอาพืื ชจาก Plant Factory ไปแปรรููปเป็็นวััตถุุดิิบของ • ศูนย์สนับสนุนและให้บริการประเมิน
อาหาร ในส่่วนของการเกษตรเป็็นต้้นทางของอุุตสาหกรรม จััดอัันดัับเทคโนโลยีีของประเทศ
อาหาร ยา และเครื่่�องสำำ�อาง เราพยายามเชื่่�อมโยงการเกษตร
การเพาะปลููกซึ่่�งเป็็นต้้นน้ำำ�� และพยายามเชื่่�อมโยงกัับคนที่่�ใช้้
วััตถุุดิิบตรงนี้้�ที่่�ปลายทางไม่่ว่่าจะเป็็น อาหาร ยา และเครื่่�อง
สำำ�อาง เป็็นต้้น อย่่างเครื่่�องสำำ�อาง เราก็็เชื่่�อมโยงกัับนาโนเทค
เพื่่�อดูู ว่่ า ความต้้ อ งการ ของอุุ ต สาหกรรม อาหาร ยา และเครื่่�อง
สำำ�อางต้้องการวััตถุุดิิบไปใช้้รููปแบบใดบ้้าง อาจจะแปรรููปจาก
พืื ชไปเป็็นอาหารโดยตรง หรืือแปรรููปจากสารสกััดเพื่่�อไปใช้้เป็็น
วััตถุุดิิบในเครื่่�องสำำ�อาง หรืืออาหารเสริิม เช่่น วิิตามิินซีี
วิิตามิินเอ เป็็นต้้น
Infrastructure Development STI Professional Development
โครงสร้้างพื้้� นฐานสำำ�คััญทางวิิทยาศาสตร์์ การพัั ฒนาบุุคลากรด้้านวิิทยาศาสตร์์ สนัั บ สนุุ น ผู้้�ประกอบการธุุ ร กิิ จ เทคโนโลยีี
และนิิคมวิิจััยของประเทศ เทคโนโลยีีและนวััตกรรม และนวัั ต กรรม เพิ่่�มขีี ด ความสามารถทาง
ส่่วน Smart Farm นั้้�น ดร.สััญชัย
ั กล่่าวว่่า นิิยามค่่อนข้้างกว้้างแต่่หัว
ั ใจ • อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย • สถาบันพัฒนาบุคลากรแห่งอนาคต การแข่่ ง ขัั น
คืือ การนำำ�เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ในกระบวนการผลิิต กระบวนการเพาะปลููก • เขตอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์ประเทศไทย Career for the Future Academy (CFA)
ซึ่่�งบทบาทของโครงการนี้้� คืือ ช่่วยเกษตรกรดููเทคโนโลยีีที่่� เหมาะสม • เมืองนวัตกรรมอาหาร
กัั บการผลิิ ตและเพาะปลููก รวมถึึ งความต้้ องการและความพร้้อมของ • ศูนย์นวัตกรรมอาหารและอาหารสัตว์
เกษตรกรเองด้้วย • ศูนย์ชีววัสดุประเทศไทย
อาทิิ ในส่่วนของ วีีทีี แหนมเนืือง ที่่�หน่่วยงาน IM พาไปดููงานที่่�ญี่�่ปุ่่�น
และพาบริิษััทญี่�่ปุ่่�นมาดููพื้้�นที่่� ที่�่ อุุดรธานีี และก่่ อสร้้าง Plant Factory
เพราะเดิิ ม เขามีีปัั ญ หาเรื่่� อ งซัั พพ ลาย และคุุ ณ ภาพไม่่ ไ ด้้ โดยเฉพาะ
หน้้าแล้้ง บางครั้้�งเข้้ามาตััดแต่่งทิ้้�งไป 30% แต่่ละวัันใช้้ผัก
ั 1 ตััน ต้้องสั่่�ง
เข้้ามา 1.3 ตััน Email : brc@nstda.or.th
Call Center : 02 564 8000
Website : www.nstda.or.th
Facebook : NSTDA - สวทช.
Line : @NSTDA
Download PDF "NSTDA Services"

64 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 65

ขอขอบคุณ
คุุณวิิราภรณ์์ มงคลไชยสิิทธิ์์� ดร.นพดล คีีรีีเพ็็ชร
รองผู้้�อำำ�นวยการ สวทช. นัักวิิจััยอาวุุโส ทีีมวิิจััยคลัังอนุุพัน
ั ธ์์ความรู้้� (KEA)
ผู้้�อำำ�นวยการ สถาบัันการจััดการเทคโนโลยีีและนวััตกรรมเกษต กลุ่่�มวิิจััยวิิทยาการข้้อมููลและการวิิเคราะห์์ (DSARG)
(AGRITEC) สวทช. ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์แ
์ ละคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ (NECTEC)
สวทช.
ดร.ศิิษเฎศ ทองสิิมา
ผู้้�อำำ�นวยการ ธนาคารทรััพยากรชีีวภาพแห่่งชาติิ (NBT) สวทช. ดร.วััชรากร หนููทอง
นัักวิิจััย ทีีมวิิจััยนวััตกรรมและข้้อมููลเพื่่�อสุุขภาพ (HII)
ดร.สััญชััย เอกธวััชชััย ศููนย์์วิจั
ิ ย
ั เทคโนโลยีีสิ่่�งอำำ�นวยความสะดวกและเครื่่�องมืือแพทย์์ (A-MED)
ที่่�ปรึก
ึ ษาอาวุุโส ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์แ
์ ละคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ (NECTEC)
โครงการบริิหารจััดการนวััตกรรมเพื่่�อการพััฒนาอุุตสาหกรรมใหม่่ (IM) สวทช.
ศููนย์์บริิหารจััดการเทคโนโลยีี (TMC) สวทช.
ดร.โอภาส ตรีีทวีีศัักดิ์์�
คุุณศศิิวิิมล บุุญอนัันต์์ นัักวิิจััย ทีีมระบบไซเบอร์์-กายภาพ (CPS)
นัักวิิเคราะห์์ ฝ่่ายบริิหารวิิจััยเพื่่�อสนัับสนุุนยุุทธศาสตร์์ชาติิ (RNS) หน่่วยทรััพยากรด้้านการคำำ�นวณและไซเบอร์์-กายภาพ (NCCPI)
สวทช. ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์แ
์ ละคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ (NECTEC)
สวทช.
Prof. Timothy W. Flegel
ที่่�ปรึก
ึ ษา ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพปลาและกุ้้�ง (AFST) นายแพทย์์ไพศาล พลโลก
กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพสััตว์์น้ำ�ำ แบบบููรณาการ (AAQG) รัักษาการผู้้�อำำ�นวยการ โรงพยาบาลเรณููนคร
ศููนย์์พัน
ั ธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC)
สวทช. คุุณเอกราช เครื่่�องพนััด
ผู้้�จััดการทั่่�วไป บริิษััท ริิมปิิงออร์์แกนิิคฟาร์์ม จำำ�กััด
ดร.แสงจัันทร์์ เสนาปิิน
นัักวิิจััยอาวุุโส ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพปลาและกุ้้�ง (AFST) คุุณมััฆวาล หอสุุวรรณ์์
กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพสััตว์์น้ำ�ำ แบบบููรณาการ (AAQG) กรรมการผู้้�จััดการ ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทร
ศููนย์์พัน
ั ธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC)
สวทช. คุุณปคุุณา บุุญก่่อเกื้้�อ
บ้้านสวนเมล่่อน
ดร.ธีีรยุุทธ ตู้้�จิินดา
นัักวิิจััยอาวุุโส กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพพืืชและการจััดการ
แบบบููรณาการ (ACBG)
ศููนย์์พัน
ั ธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC)
สวทช.

คุุณสััมฤทธิ์์� เกีียววงษ์์
นัักวิิชาการอาวุุโส
ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีไวรััสเพื่่�อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช (AVBT)
กลุ่่�มวิิจััยนวััตกรรมสุุขภาพสััตว์์และการจััดการ (AVIG)
ศููนย์์พัน
ั ธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC)
สวทช.

66 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

จัดทำ�โดย

ฝ่ ายธุรกิจสัมพันธ์ ศูนย์บริหารจัดการเทคโนโลยี
สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
111 อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ถนนพหลโยธิน
ตำ�บลคลองหนึ่ง อำ�เภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี 12120

โทร. 02 564 7000 Call Center 02 564 8000

brc@nstda.or.th www.nstda.or.th

NSTDA - สวทช @NSTDA