I. ÜNİTE: 1881’DEN 1919’A MUSTAFA Harp Okuluna, daha sonra ise Harp Akademisine gitmiştir.

KEMAL 11 Ocak 1905’te Harp Akademisini Kurmay Yüzbaşı

A) MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI
* Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te
doğmuştur. Babası ................ …..................... Efendi, annesi
................................................... Hanım’dır. Soyu baba tarafı
Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar
yörüklerine dayanır.
rütbesiyle bitirdi.
Not: Bu okulda iken padişahı ve yönetimi eleştirdiği için
ceza aldı.
Uyarı: M. Kemal’in ilk görev yeri Şam’daki 5. Ordu’dur.
( SURİYE ) Burada Dr. Mustafa ve Müfit ile birlikte
“........................................... ......... .......................................”
Cemiyetini kurdu. Yönetim bozukluğunu ve yolsuzlukları
burada gördü.

M. Kemal’in Selanik’te doğduğu ev

* Mustafa Kemal’in Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule adlı

kardeşleri vardır. Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük
yaşta vefat etmişlerdir. Namık Kemal

Yorum: Mustafa Kemal’in kardeşleri;

Uyarı: M. Kemal’e göre ............................ ……................., “
-- Makbule ( Matematik Öğretmeni Türk Milletinin Yıllardan Beri Beklediği Ses’tir.”
-- Ömer Naciye Fatma Ağzıaçık )
-- Naciye Uyarı: M. Kemal 1910’da Fransa’da düzenlenen Picardie
-- Fatma (Pikardi) Manevralarına katıldı. Trablusgarp Savaşı
sırasında binbaşı olacaktır. ( 1911 ) 1913’te
-- Ahmet .................................................. Ataşemiliterliğine atandı. Bu
görevde iken Yarbay oldu. (1914 ) Çanakkale’de ise Albay
* Mustafa Kemal ilk önce ....................................................... olacaktır. (1915 ) Çanakkale’den sonra Diyarbakır’a gitti,
Mektebine sonra ................................... .................................. Bitlis ve Muş’u Ruslardan kurtardı ve General oldu.
Okuluna geçmiştir.

Not: Mustafa bu okulda
üzerine annesi çocukları da
çiftlik işleten ağabeyinin
kalmasın diye Mustafa’yı
yolladılar.
iken babası ölmüştür. Bunun B) MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI
alarak Selanik yakınlarında bir
yanına gitti. Eğitimi yarıda TRABLUSGARP SAVAŞI
Selanik’teki teyzesinin yanına
Savaşın Sebepleri

* Sanayileşmesini geç tamamlayan İtalya’nın ham madde ve

* Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti. ( Burada pazar arayışında geç kalması. Cezayir ve Tunus’u
bir öğretmenin kendisine haksızlık yaptığını düşündü. ) Kısa Fransızların; Mısır’ı, İngilizlerin işgal etmiş olması.
süre sonra ayrılarak ..................................................... Askeri
Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ” * İtalya’nın eski Roma İmparatorluğunu yeniden
ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri canlandırmak istemesi.
İdadisine gitmiştir.
* Trablusgarp ( bugünkü Libya)’ın İtalya’ya yakın olması.

Not: Manastır Askeri İdadisinde M. Kemal’i etkileyen ilk * Osmanlı Devleti’nin iç karışıklıklar içinde yer alması.
kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası .....................................
............................. ……..................’dir. Daha sonra İstanbul * Trablusgarp'taki Türk savunmasının yetersiz olması.
1
Osmanlı Devleti ne yapabilir? *Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak.

* Karadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

Yorum: Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini-
kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir.

* Denizden yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

*Balkan Savaşlarının başlaması sonucu .................
…............... ................ geçici olarak İtalyanlara bırakıldı.
Ancak Osmanlıların oldukça güçsüz durumda savaştan
* Havadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü, çıktığını gören İtalya, I. Dünya savaşı başlayınca adaları
topraklarına kattığını açıkladı. Lozan Antlaşması ile
İtalya’ya bırakılan adalar, II.Dünya Savaşı’ndan İtalya’nın
yenik çıkması üzerine Yunanistan tarafından işgal edilmiş ve
onların eline geçmiştir. (Gökçeada ve Bozcaada
Türkiye’nindir. )

Soru: İtalya, Trablusgarp'ta Mustafa Kemal ve

arkadaşlarının örgütlediği yerli halkın direnişiyle
karşılaşınca Ege Denizi'ndeki adalara asker çıkarıp Rodos ve
On İki Ada'yı işgal etti. Bu sırada Osmanlı Devleti'ne karşı
Balkan ittifakı kuruldu ve Balkan Savaşları başladı.

Bu durumla ilgili olarak,

I. İtalya Akdeniz'e egemen olmak istemektedir.
II. Balkan Devletleri, Osmanlı Devleti'nin zor durumunu
fırsat olarak değerlendirmiştir.
III. Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları aynı tarihte
başlamıştır.
Osmanlı Devleti ne yaptı? yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Osmanlı Devletinde Afrika'daki son toprak parçasını A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
korumak için gönüllülerden başka kimsenin oraya gitmesi
mümkün değildi. Kılık değiştirerek Yüzbaşı M.Kemal, D) I ve II E) I, II ve III
Binbaşı Enver Bey, Fethi Okyar, Nuri Conker ve Ali ( 11.04.2010 – YGS )
Çetinkaya gibi vatanseverler yerli halkı teşkilatlandırarak
direnişe geçtiler. Derne ve Tobruk’ta M.Kemal; Bingazi’de
de Enver Paşa başarılı savunma savaşları yaptılar. Ancak BALKAN SAVAŞLARI
başarılı olamayacağını anlayan İtalya’nın; Çanakkale
boğazındaki istihkâmları topa tutması, Oniki Ada’yı işgal Soru: Milliyetçilik nedir?
etmesi; diğer yandan Rusya’nın kışkırtmasıyla savaş
hazırlığına başlayan Balkan devletleri yüzünden Osmanlı Her ulusun kendi devletini kurup, kendi kendisini
Devleti İtalya ile barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı. yönetmesidir.
10 Ekim 1912 Ouchy (Uşi)
Savaşın Sebepleri

Not: M. Kemal Tanin gazetesi muhabiri ................................ * Fransız İhtilalıyla yayılan milliyetçilik fikirleri.
...................... olarak bölgeye gitmiştir. 1911 yılında binbaşı
oldu. * Rusya’nın, Balkan topluluklarını kışkırtması ve bir araya
getirip ittifak kurdurması.

Uşi Antlaşmasına göre;
*Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakılacak.
Yorum: ....................................................................................
.................................................................................................
* İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Avrupa devletlerinin
kışkırtmaları.
* Osmanlı yöneticilerinin, Balkanlardaki bu gelişmelerden
yoksun olmaları. Bölgedeki askerin büyük kısmının terhis
edilmiş olması, komutanların bir kısmının siyasi çekişmeler
içinde bulunması.

2
* Osmanlıların İtalya ile savaş halinde olması. ( Bağımsız olan son Balkan Devleti ) İmzalanan Londra
Antlaşmasıyla (1912)’da ...................................-....................
Not: Rusya’nın geniş toprakları olmasına rağmen dünyaya Hattı’nın batısındaki bütün toprakları kaybettik.
açılacak limanları yoktur. Bunun için bir yandan Baltık
Denizine, bir yandan da Akdeniz’e ulaşmak istiyordu.
Rusya’nın amacı Osmanlıyı parçalamak, Boğazları ele
geçirmek ve Akdeniz’e ulaşmak.

Birinci Balkan Savaşı

* Balkan Devletleri; Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan,

Karadağ Rusya’ya güvenerek saldırıya geçtiler. İlk saldırıyı
............................................ başlattı. Osmanlı Devletinin
Balkanlardaki ordusu ikiye ayrılmıştı. Bulgarlarla çarpışan
doğu ordusu yenilerek Çatalca’ya geriledi. Yunan, Sırp ve
Karadağ'la çarpışan Batı ordusu da başarılı
olamadı.Yunanlılar Gökçeada ve Bozcaada’yı işgal etti.

Not: ........................................................................., Osmanlı

Devletinden ayrılan son Balkan Devletidir.

* I. Balkan Savaşı sonrası Londra’da bir konferans toplandı.

(Bu konferans devam ederken toplantı halindeki Bakanlar
Kurulunu İttihat ve Terakki partisi basarak yönetime el
koydular. (Babı Ali Baskını)
İkinci Balkan Savaşı
* Balkan Devletlerinin, ele geçirdikleri Balkan topraklarını
aralarında paylaşamamaları üzerine (özellikle Makedonya)
başlamıştır. (Bulgaristan çok toprak almıştı) Durumdan
yararlanan Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli’yi işgalden
kurtardı. Romanya da Bulgaristan’ın zor durumundan
yararlanarak savaşa girdi.

Not: I. Balkan Savaşına katılmadığı halde II. Balkan

Savaşına katılan devlet ....................................................’dır.

* Zor durumda kalan Bulgaristan, Balkan Devletleriyle

Bükreş Antlaşması imzaladı. (1913) ve bazı topraklarını
onlara bıraktı.

* Osmanlı Devleti de Bulgaristan’la .......................................

* Londra Antlaşmasına göre;
-- Osmanlı Devleti Midye-Enez hattının (Karadeniz Ege
arası bir hat) batısında kalan Balkan topraklarını terk
edecek.(Edirne ve Kırklareli dâhil)
-- Arnavutluğun bağımsızlığı tanınacak, sınırlarının tespiti
büyük devletler bırakılacak.
-- Ege adalarının geleceğine büyük devletler karara
verecek(Fiilen Ege adaları elden çıkmış oldu) .
Yorum: Bu savaşın kaybedilmesine; komutanlar arasındaki
particilik ( İttihatçı – İtilafçı ve alaylı – mektepli mücadelesi
), asker ve cephane sayısının yetersizliği, istihbarat eksikliği,
askerlerin erken terhisi, ordunun eğitimsiz olması gibi
sebepler neden olmuştur. Arnavutluk bağımsız olmuştur.
3
Antlaşmasını(29 Eylül 1913) imzaladı. Buna göre;
-- Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı Devletinde
kalacak, Meriç ırmağı iki ülke arasında sınır olacak.
-- Bulgaristan’da kalan Türkler dini inançlarını serbestçe
yaşayabilecekler, müftülerini seçebilecekler, kültürlerini
geliştirebilecekler.
* Yunanistan’la da ..................................................................
Antlaşması imzalandı. (14 Kasım 1913) Buna göre,
-- Yunanistan’da kalan Türkler de Bulgaristan’dakiler gibi
haklara sahip olacaklar, Türk varlığı korunacak, Girit’in
Yunanistan’a ait olduğu kabul edilecek.
-- İmroz (Gökçeada), Bozcaada ve Meis adası Osmanlılara
kalacak.
 BALKAN SAVAŞLARININ GENEL SONUÇLARI
* Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki hâkimiyeti sona erdi,
Ege Adaları ve Makedonya elden çıktı.
* Birinci Meşrutiyetten beri geçerli olan Osmanlıcılık
görüşü önemini yitirdiğinden Türkçülük politikası etkili
olmaya başlamıştır.
* İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi ele geçirdi.Londra
Konferansı devam ederken toplantı halindeki Bakanlar
Kurulunu basarak hükümeti ele geçirdiler. ( ……...................
.................................................................................. Baskını )
* Bugünkü Türk-Bulgar sınırı büyük ölçüde tespit edildi.
* Yüz binlerce Türk, asırlardır yaşadıkları toprakları terk
ederek Doğu Trakya ve Anadolu’ya göç ettiler. Yerlerinde
kalanlar ise büyük baskı ve zulüm gördü (Batı Trakya
Türkleri Sorunu-Yunanistan ile olan sorunumuz)
* Savaş sonrası, İttihat ve Terakki Partisi yöneticileri,
orduda ıslahat yapılması gerektiğini anladılar. Kara
ordusunu ıslah etmek için Almanya’dan subaylar getirildi.
(Birinci Dünya savaşında bazı Alman subayları cephelerde
görev yapmıştır) Bu durum Osmanlı-Almanya
yakınlaşmasını sağlamıştır.
C) MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ
……………………………………………………………………
* Vatan sevgisi Atatürk’ün en önemli özelliğidir. Vatanın
savunulması için hiçbir fedakârlıktan kaçınmamıştır.
* Vatan savunmasını her şeyden önemli ve her şeyden üstün
gören Atatürk’ün İstiklâl Savaşının kazanılmasında vatan
sevgisi ve Türk milletine olan güveni önemli bir yer tutar.
İDEALİSTLİĞİ
* Atatürk’ün en büyük ideali, Türk Milletinin En medeni ve
refah seviyesi yüksek bir millet olarak varlığını
yükseltmekti. Bir idealist olarak, en kısa zamanda bu hedefe
ulaşmak istiyordu.
4
HAKİKATİ ARAMA GÜCÜ
* Hakikati aramak ve hakikati konuşmak Atatürk’ün
yöntemiydi. O, akıl ve bilime değer verirdi. Olaylara bir
bilim adamı gözüyle bakarak hakikati bulmaya çalışırdı. “
Akıl ve mantığın halledemeyeceği mesele yoktur. ” derdi.
SABIR VE DİSİPLİN ANLAYIŞI
* Atatürk önemli düşünceler karşısında önce düşünür,
inceler, araştırır ve tartışırdı. Sonra kesin kararını verirdi.
Verdiği kararın uygulanma zamanını ise sabırla beklerdi.
………………………………………………………………
* Atatürk olayların gidişini değerlendirerek sonucunu tespit
ederdi. Çanakkale Muharebeleri sırasında, düşman
donanmasının nerden çıkarma yapabileceğini önceden
sezerek gerekli tedbiri alması savaşın sonucunu
değiştirmiştir.
AÇIK SÖZLÜLÜĞÜ
* Atatürk, doğruyu söylemekten asla çekinmezdi. “Ben
düşündüklerimi, daima halkın huzurunda söylemeliyim,
yanlışım varsa halk beni tekzip eder.’’ derdi.
MANTIKLILIĞI
* Keskin bir mantık ve zekâ gücüne sahip olan Atatürk,
hayatı boyunca akıl ve mantığa büyük önem vermiştir. Bu
özellik onun evrensel devlet adamı olarak tanınmasında
büyük bir rol oynamıştır.
ÇOK CEPHELİLİĞİ
* Atatürk çok cepheli bir liderdi. O hem fikir hem de hareket
adamıdır. Yani bir taraftan Türk inkılabının hazırlayıcısı
diğer taraftan da uygulayıcısı olmuştur. Hem düşünen hem
de eserler veren Atatürk, çok yönlü bir lider olduğunu
göstermiştir.
EĞİTİMCİLİĞİ
* Atatürk toplumu çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne
çıkarmayı amaçladığı için milli eğitim ile yakından
ilgilenmiştir. O, “ Eğitimdir ki bir milleti ya hür, bağımsız,
şanlı, yüce bir toplum olarak yaşatır; ya da bir milleti esaret
ve sefalete terk eder.”
YÖNETİCİLİĞİ – LİDER OLMA
* Mustafa Kemal iyi bir yönetici için gerekli bütün
özelliklere sahipti. Kibar davranışları, dürüstlüğü, emir veriş
tarzıyla örnek olmuştur. Atatürk “Büyük kararlar vermek
kâfi değildir. Bu kararları cesaret ve kesinlikle tatbik etmek
lâzımdır.’’ diyerek verdiği kararlarda ısrarcı olmuştur.
 1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL TESTİ
1. Garip Hoca tahtaya; "Mustafa Kemal Paşa, Çanakkale
Savaşı'nda ordu komutanından savaş bölgesindeki bütün
kuvvetlerin kendi emrine verilmesini, Sakarya Savaşı'nda da
TBMM'den Başkomutanlıkla birlikte Meclisin yetkilerini
istemiştir.” yazmıştır.
Bu istekler onun kişiliğinin hangi yönüne örnek
gösterilebilir?
A) Açık sözlülüğüne B) Titizlik ve güç tutkusuna
C) İnandırma gücüne D) Tez canlılığına
E) Kendine olan güvenine
2. "Mustafa Kemal Atatürk,
l. Birinci Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti'nin de girdiği
günlerde bu savaşta Almanların yenileceğini,
II. Çanakkale Savaşı'nın sonlarına doğru, düşmanın bir kaç
gün içinde çekilebileceğini,
III. 1937 yılında, İtalya’nın Habeşistan'a saldırmasıyla
ikinci Dünya Savaşı'nın başlamış olduğunu
söylemiştir."
Bunlar, Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliğinin hangi
yönünü örneklendirmektedir?
A) Yurtta ve dünyada barışa önem verme
B) Topluma yön verebilecek yollar bulabilme
C) Olayların gidişinden sonucun ne olacağını görebilme
D) Savaşın amaç değil, bir araç olduğuna inanma
E) Türk Ulusunun gücüne güvenme
3. Mustafa Kemal Atatürk, önemli kararlar verirken ilgili
heyet ya da meclis üyelerinin görüş ve onaylarını da almaya
özen göstermiştir.
Bu durum Mustafa Kemal Atatürk'ün nasıl bir lider
olduğunu gösterir?
A) Kötü sonuçlardan sorumlu tutulmak istenmeyen
B) Kolay ve çabuk karar alma yollarını arayan
C) Yurtseverliğini kanıtlamaya çalışan
D) Meclis üyelerinin görüşlerini üstün gören
E) Ulusal iradeyle birlikte hareket etmeye çalışan
4. Hasan Hoca tahtaya; “Atatürk'ün doğumunun 100. yılı
kutlamalarına çeşitli ülkeler ve bazı uluslararası kuruluşlar
da katılmışlardır.” yazmıştır.
Hasan Hoca’nın yazdığı bu cümle, Atatürk'ün hangi
yönü ile en az ilişkili olabilir?
A) Ülkesinin bağımsızlık savaşını başarıyla sonuçlandırmış
olması
B) Ulusal iradeyi her şeyin üstünde tutması
C) Ülkesini çağdaşlaştırmada büyük başarılar sağlaması
D) "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesini ortaya koyması
E) Kapitülasyonları kaldırmış olması
5
5. 8 Mart 1928 tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde
yayımlanan demecinde Mustafa Kemal şunları söylemiştir:
“Türk demokrasisi Fransa İhtilalı’nın açtığı yolu izlemiş,
ancak kendine özgü niteliklere sahip bir hareket olarak
gelişmiştir. Çünkü her ulus, inkılâbını toplumdaki baskıların
ve gereksinimlerin yarattığı hale, duruma ve ihtilal ya da
inkılâbın gerçekleşeceği zamana göre yapar.”
Mustafa Kemal bu sözlerinde, Türk İnkılâbı’nın
aşağıdaki yönlerinden hangisine değinmemiştir?
A) Ortam ve koşulların dikkate alınarak gerçekleştirildiğine
B) Oluşumunda dış gelişmelerden yararlanıldığına
C) Demokrasi hareketinin bir sonucu olduğuna
D) Türk toplumunun gereksinimlerinden doğduğuna
E) Bağımsızlığını kazanan uluslara örnek olduğuna
6. Atatürk "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından,
ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi
içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.
Atatürk, bu sözleriyle eğitimin nasıl olmasını
istemiştir?
A) Zorunlu B) Mesleğe hazırlayıcı C) Demokratik
D) Çağdaş ve milli E) Eşitlik sağlayıcı
7. Atatürk "Dünya milletlerinin saadetine çalışmak, diğer bir
yoldan kendi huzur ve saadetini temine çalışmak demektir.
En uzakta zannettiğimiz bir hadisenin bize birgün temas
etmeyeceğini bilemeyiz." demiştir.
Atatürk'ün bu sözleri aşağıdakilerden hangisinin
değerini ortaya koymaktadır?
A) Bağımsız bir devlet olmanın
B) Ekonomide devletçiliği uygulamanın
C)Cumhuriyet rejimini benimsemenin
D) Uluslararası barışı korumanın
E) Laik bir devlet kurmanın
8. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken,
"Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından,
ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi
içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.
Atatürk bu sözüyle, milli eğitimde çağdaşlığın,
aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi
gerektiğini vurgulamıştır?
A) Birlik ve bütünlük B) Ulusallık C) Eşitlik
D) Laiklik E) Sevgi ve sorumluluk
9. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes Anlaşması'na
dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi öncelikle aşağıdaki
ilkelerden hangisinin önemini ortaya çıkarmıştır?
A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılapçılık
D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik
 II. ÜNİTE: MİLLİ MÜCADELENİN * Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı
HAZIRLIK DÖNEMİ Alses Loren bölgesini geri almak istemesi

A. OSMANLI DEVLETİ VE I. DÜNYA SAVAŞI Yorum: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yö-nünden
zengin olan Alses Loren’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan
I. DÜNYA SAVAŞI almıştı.

SAVAŞIN GENEL NEDENLERİ
* Fransız İhtilalı sonucunda ortaya çıkan düşüncelerin hızla
yayılması
* Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, beraberinde
hammadde ve pazar ihtiyacını da ortaya çıkarmıştı.
Hammadde ve Pazar ihtiyacı ise sömürgeci devletleri karşı
karşıya getirdi.
* Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurmaları
sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bozulması
* Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması
Yorum: Almanya, Fransa’dan Alses Loren bölgesini al-
dıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz
hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için
ittifaklar ve bloklaşmalar dönemini başlattı. Devletlerarası
bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır.
1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında
üçlü ittifak ( Bağlaşma Devletleri ) kurulmuştur. Savaş
başladıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya
bu gruptan ayrılmış; ancak bu boşluk Osmanlı Devleti ve
Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla doldurulmaya
çalışılmıştır. 1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya
arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu
gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika,
Portekiz, Brezilya, ABD ve Yunanistan gibi devletler de
katılmıştır.
* Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen
Rusya’nın Almanya ve Avusturya–Macaristan’ı etkisiz hale
getirme düşüncesi.
* Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının
Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması)
* Rusya’nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar
üzerinden Orta Doğuya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin
etmesi.
* Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler
ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi.
Yorum: İtalya Akdeniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile
karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın I. Dünya
Savaşı başladıktan sonra İttifak Grubunu terk ederek İngil-
tere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu.
7-Dini ve kültürel yayılma yarışı
Yorum: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölge-
lerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu.
8-Hanedanlar arası mücadeleler
* I. Dünya Savaşının temel sebebi ekonomiktir.
(Ham madde ve Pazar arayışı, sömürgecilik)

Soru: Bloklaşmanın önemini yazınız?

* Devletlerarası gerilim arttı.

* Fransa ile Almanya arasında XIX. yüzyıl sonlarında

başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi.

* Silahlı ve bloklu tehdide dayalı zoraki barış dönemi oluştu.

* Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de

başlayan özel savaş dünya savaşına dönüştü.

SAVAŞIN ÖZEL NEDENLERİ

* Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve

ekonomik rekabet
Örnek Soru: Bazı büyük devletlerin, Osmanlı Devleti'ni
Yorum: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir.
Birinci Dünya Savaşı'na sokmaya çalışmalarında Osmanlı
Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere,
Devleti'nin hangi özelliği önemli bir etken olmuştur?
Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak
görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek
A) Askeri gücü B) Jeopolitik konumu
istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak
C) Savaş tecrübesi D) Ekonomik gücü
istiyordu.
E) Siyasal yapısı

6
* Bahane: Savaşın başlamasını sağlayan olay Avusturya Soru: Osmanlı I. Dünya Savaşına fiilen nasıl girmiştir?
Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından
öldürülmesi (Gavrilo Prinsip) * İki Alman gemisi ........................................ donanması
tarafından Akdenizde takip edilmektedir.İki gemi Çanakkale
Boğazına gelir ve Osmanlı satın aldığını açıklar. Goben
İtilaf Devletleri İttifak Devletleri ...................., Breslav ............................................... adını
alır.
a) …………………….. a) …………………….. Gemilerin isimleri, bayrağı ve denizcilerin kıyafetleri
değişir. Yavuz ve Midilli Karadenize açılır, Rusyanın
b) …………………….. b) …………………….. ................................ ve ................... kentlerini bombalaması
ile fiilen savaşa girdik.
c) …………………… c) ……………………..

Not: Bombalama emrini Enver Paşa ya da Alman

Not: İtalya 1915 yılında taraf değiştirmiştir. genelkurmayı Suşan’a vermiş olabilir.

Soru: Osmanlı Devleti niçin Almanya yanında savaşa Not: I. Dünya Savaşı öncesi Osmanlının İngiltere’den
girmiştir? parasını peşin olarak ödedikleri iki gemiyi ( Sultan Osman
ve Reşadiye ) teslim etmemelerine tepki niteliğindedir.
a)..............................................................................................

................................................................................................. Osmanlının Cepheleri

b)..............................................................................................

.................................................................................................

c).............................................................................................. Sınırları Dışında Sınırları İçinde

................................................................................................. a)Galiçya

d).............................................................................................. b).......................

................................................................................................. c)Romanya Savunma Taarruz

a) .................. a) Kafkasya
e)..............................................................................................
b) Sina-Filistin-Suriye b) ........................
.................................................................................................
c) ...............................

Soru: Almanya niçin Osmanlının kendi yanında savaşa d) Hicaz-Yemen

girmesini istemiştir?
e)......................................
a)..............................................................................................

................................................................................................. !!!!!Dikkat!!!!! Osmanlının savaşa girmesi ile;

b).............................................................................................. *Savaş alanı genişledi.

*Savaş daha uzun sürdü.
................................................................................................. *Yeni cepheler açıldı.
*Almanya rahatladı.
c).............................................................................................. *Rusya’nın İtilaf Devletleri ile bağlantısı koptu.

.................................................................................................
Not: M. Kemal Çanakkale Savaşındaki başarısı ile Türk
d).............................................................................................. Milletince tanınacaktır.

.................................................................................................
e)..............................................................................................
.................................................................................................
7
Burada söylediği; “ Ben size taarruz emretmiyorum,
ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman
içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka kumandanlar
alabilir. ” emriyle Çanakkale Savaşı’nın bir varoluş savaşı
olduğunu anlatmıştı.
 I. Dünya Savaşını Bitiren Antlaşmalar

* Versay Antlaşması- ..............................................................

* Nöyyi Antlaşması- ................................................................

* Trianon Antlaşması-.............................................................

* Sen Jermen Antlaşması- .............Avusturya.........................

* Sevr Antlaşması-...................................................................

Soru: I. Dünya Savaşının genel sonuçlarını yazınız?

Çanakkale Savaşı’ndan sonra Edirne’de bulunan 16.
Kolordu Komutanlığına atandı. Daha sonra Kafkas * Milli devletler kuruldu.
Cephesine gönderildi. Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.
Bundan sonra 7. Ordu Komutanı oldu. Veliaht Vahdettin ile * Osmanlı ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu yıkıldı.
Almanya’ya giderek cephede incelemelerde bulundu.
Almanya’dan geldikten sonra 7. Ordu Komutanlığına atandı * Polonya, Litvanya, Ukrayna, Türkiye gibi yeni devletler
ve Suriye’ye gitti. 31 Ekim 1918’te Yıldırım Orduları Grup kuruldu.
Komutanlığına getirildi. Bu ordu kaldırılınca İstanbul’a
gelip Harbiye Nezaretinde göreve başladı. * Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kuruldu.

* Manda ve himayecilik başlamış.

Not: Osmanlıların I. Dünya Savaşı’nda kazandığı tek toprak
Kars, Ardahan ve Batum’dur. * İngiltere en güçlü devlet olarak ortaya çıkmıştır.

* Sivil savunma önem kazandı.

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)
* Yeni rejimler(Komünizm, Faşizm, Nazizm) ortaya çıktı.
* ABD Başkanı Wilson I. Dünya Savaşı’ndan sonra
yapılacak antlaşmaların esaslarını belirlemek ve dünya * On milyona yakın insan ölmüştür.
barışını korumak için 14 maddelik bir program belirledi.
* İlk kez kimyasal silahlar, tanklar ve denizaltılar kullanıldı.
Wilson’un Osmanlı İle İlgili Maddeleri

* Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine Türklere egemenlik Notlar:

hakkı tanınacak
* I. Dünya Savaşında ilk defa tank ve kimyasal silah
* Türklerin egemenliğinde bulunan uluslara bağımsız devlet kullanıldı.
kurmaları sağlanacak
* Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı
* Boğazlar ticarete açık olacak dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet
olayları devam etti.

Soru: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson, dünya * İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma
barışını sağlamak amacıyla bazı ilkeler belirlemiştir. yaptı.
Bu ilkelere göre,
* Paris Konferansında Doğu Trakya Yunanistan’a verildi.
I. bütün milletleri içine alan bir kurul oluşturulması,
II. savaşta yenilmiş devletlerden savaş tazminatı * ABD I. ve II. Dünya Savaşının bitmesinde etkili oldu.
alınmaması,
* ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak
III. her milletin kendi kaderini kendisinin kararlaştırması istedi.
önerilerinden hangilerinin, Fransa ve İngiltere gibi
büyük devletlerin, sömürü düzenlerini kaybedecekleri * ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi.
endişesiyle topraklarında uygulanmasına karşı çıktıkları * Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve
savunulabilir? Fransa için temel politika oldu.
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III
* Versay, Nöyyi, Sen Jermen ve Trianon Antlaşmaları II.
D) Yalnız II E) Yalnız I Dünya Savaşının çıkması ile yürürlükten kalktı.
( 27.03.2011 – YGS )
8
* ABD ve Osmanlı savaşın başlamasında etkili olmamıştır.
* Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan
ve Azerbaycan bağımsız oldu.
* Boğazların Osmanlı’nın elinde olması; Mustafa Kemal’e
göre Osmanlı’yı savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi.
* Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu.
* Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı;
Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır.
* Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden
değildir.
* Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi
için antlaşmalara ağır maddeler kondu.
* I.Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve
İspanya tarafsız kalmıştır.
* Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve
Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır.
Soru: Birinci Dünya Savaşı sonrasında Anlaşma
Devletlerinin baskısıyla Ermeni tehcirinde görevli Osmanlı
memurlarının yargılanması için divanıharp oluşturulmuştur.
Osmanlı Devleti bu olağanüstü mahkemelerde bağımsız
yargıçların görev alması için İsveç, Hollanda, İspanya ve
Danimarka hükümetlerinden bir komisyon kurulması
isteğinde bulunmuş, ancak İngiltere ve Fransa’nın baskısıyla
bu komisyon oluşturulamamıştır.
İngiltere ve Fransa’nın bu tutumunun
aşağıdakilerden hangisine dayandığı savunulamaz?
A) Osmanlı hukuk sistemini düzenleme
B) Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurma
C) Osmanlı Devleti’ndeki Ermenilerin haklarını koruma
D) Mahkemelerden kendi istekleri doğrultusunda karar
aldırtma
E) Diğer Avrupa devletlerinin soruna müdahalesini
engelleme
( 27. 03. 2011 – YGS )
B. MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI
(30 Ekim 1918)
Soru: Osmanlı Devleti niçin mütarekeyi imzalamıştır?
* Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması
* Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile
Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi
9
* Wilson Prensiplerinden cesaret alınması
* Güney cephelerinin çökmesi
* Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk
etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf
Fırkasının gelmesi.
Not: Mondros Mütarekesi; 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına
Bahriye Nazırı .................... ……............................. ile; İtilaf
Devletleri adına İngiliz Amirali ..............................................
arasında Limni Adasının Mondros Limanında Agamemnon
Zırhlısında imzalanmıştır.
Mondros’un Bazı Maddeleri:
( Tamamı 25 maddedir )
1. Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum
ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal
edebilecektir. ( .......................................................... Madde )
Yorum:
*Anadolu işgale açık hale gelmiştir.
* Mütarekenin en önemli maddesi ........................ maddedir.
* Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları
işgallerin hukuki dayanağı olmuştur.
* İtilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson
ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır.
2. Doğu Anadolu’da altı ilde (Vilayet-i Sitte: Erzurum, Van,
Elazığ, Sivas, Bitlis, Diyarbakır ) bir karışıklık çıktığında
itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir.
( ................................................................................. Madde )
Yorum:
Bu madde anlaşma devletlerinin Doğu Anadolu’da
bağımsız bir Ermeni Devleti kurma projelerinin en önemli
göstergesidir.
3. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması
dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek; ayrıca orduya ait
cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine
bırakılacaktır.
Yorum:
Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşısında
savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu madde
Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir.
4. İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek.
Kuzey Afrika ve Orta Doğu da bulunan Osmanlı askerî
birlikleri en yakın itilaf devletine teslim olacaktır.
5. Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest
bırakılacak; Türk esirler itilaf devletlerinin denetiminde
kalacaktır.
Yorum:
Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır.
6. Haberleşme ve ulaşıma ait bütün araç-gereçler anlaşma
devletinin denetiminde bırakılacaktır.
Yorum:
* Böylece, işgalci devletlere karşı topyekûn bir mücadelenin
Türkler tarafından başlatılması engellenmeye çalışılmıştır.
* Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe
yönelik hale getirilmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir.
* Bu madde işgallerin başlayacağını gösterir.
7. Limanlar, toros tünelleri, tersaneler ve demir yolları
anlaşma devletlerine bırakılacak
8. Anlaşma devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını
Osmanlı Devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç
edilmeyecektir.
Yorum:
Anlaşma devletleri bu tür maddelerle Osmanlı Devleti’nin
ekonomik bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve Osmanlı’yı
ekonomik bakımdan kendilerine bağımlı hale getirmeye
çalışmışlardır.
9. Boğazlar İtilaf devletlerinin işgalinde olacaktır.
Yorum:
Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini
sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve
Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti.
10. Batum işgal edilecektir.
Yorum:
İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı
ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir.
11. Osmanlı ittifak grubu ile ilişkilerini kesecektir.
Soru: Mondros Mütarekesinin Önemini Yazınız?
* Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur.
* Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
* Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır.
* Milli cemiyetler kurulmuştur.
* Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.
Yorum:
* Mütarekenin imzalandığı tarihte Mustafa Kemal
Suriye’dedir.
10
* Gizli antlaşmaların var olması mütarekenin ağır şartlar
taşımasında etkili oldu.
Soru: Mondros Ateşkes Anlaşması metninde Kilikya,
Mezopotamya gibi sınırları belli olmayan bölge adları
kullanılmıştır.
Anlaşma Devletlerinin yukarıdaki uygulamayla
amaçlarının aşağıdakilerden hangisi olduğu
savunulabilir?
A) Mebuslar Meclisini kapatmak
B) İşgal edecekleri alanı genişletmek ve tepkiyi azaltmak
C) İstanbul Hükümetiyle iş birliği yaptıklarını göstermek
D) Kendi aralarındaki sorunları gidermek
E) İşgaller karşısında halkın desteğini almak
( 27.03.2011 – YGS )
Örnek Soru: Birinci Dünya Savaşı sırasında, gizli
anlaşmalarda Boğazlar ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin
Rusya'ya verilmesi kararlaştırılmışken, Mondros Ateşkes
Anlaşması'nda böyle bir hüküm yer almamıştır.
Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Rusya'nın Birinci Dünya Savaşı'ndan çekilmesi
B) Rusya'da iç karışıklıkların devam etmesi
C) Türklerin Çanakkale Cephesi'nde başarılı olması
D) İngiltere’nin İtalya’nın dostluğuna önem vermesi
E) Türklerin Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri alması
İŞGALLER
* Mondros’tan sonra ilk işgal edilen yer
..........................................................................................’dur.
* İngilizler; Musul, İzmit, Eskişehir, Afyon, Samsun,
Merzifon, Batum, Urfa, Antep ve Maraş ( Urfa, Antep ve
Maraş Fransızlara verildi. )
* Fransızlar; Adana, İskenderun, Antakya ve sonradan
Antep, Maraş ve Urfa.
* İtalyanlar; Antalya, Kuşadası, Bodrum, Fethiye, Marmaris
ve Konya
* İtilaf Devletleri; 13 Kasım 1918’te donanmaları ile
İstanbul’u fiilen işgal ettiler.
Not:
* İşgallere karşı ilk tepki, 19 Aralık 1918’de Hatay’a bağlı
.............................................’un Karakese Köyü’nde Mehmet
Kara’nın Fransızlara attığı kurşundur.
* Batı cephesinde ilk Kuva-yı Milliye direnişi ise Ali
Çetinkaya komutasında .....................................................’ta,
Yunanlılara karşı gerçekleştirildi.
Not: 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış
Konferansında daha önce İtalya’ya verilen İzmir ve çevresi
Yunanlılara verildi.
Önemi:.....................................................................................
……………………………………………………………………….
Verilme Sebebi:.......................................................................
……………………………………………………………………….
İZMİR’İN İŞGALİ ( 15 MAYIS 1919 )
* Yunanlılar Paris Konferansına verdirttikleri
doğrultusunda İzmir’i işgal etmişlerdir.
Not: İşgallerde Yunanlılara ilk kurşunu Hukuk-u Beşer
( İnsan Hakları ) gazetesinin başyazarı ..................................
........................................................ ( Osman Recep Nevres )
atmıştır.
* Bu olay üzerine Yunanlılar İzmir’de katliam, yağma ve
tecavüzlere başladılar. Türk subaylarını Zito Venizelos
( Yaşasın Venizelos ) diye bağırmaya zorladılar.
Bağırmayan Kurmay Albay Süleyman Fethi Bey’i şehit
ettiler.
Soru: İzmir’in İşgalinin Önemini Yazınız?
a) Kuva-yı Milliye ortaya çıkmaya başladı.
b) Milli bilinç uyandı.
c) Halkı milli mücadele için örgütlemek kolaylaştı.
d) Mitingler düzenlendi.
e) Redd-i İlhak Cemiyeti kuruldu.
f) Halk işgalcilere güvenilemeyeceğini anladı.
AMİRAL BRİSTOL RAPORU
* İzmir’in işgali dünya kamuoyunda büyük bir yankı ve
kınamaya sebep olunca; olayın sorumlusu durumunda olan
İtilaf devletleri kamuoyunu yatıştırmak ve İzmir
bölgesindeki durumu öğrenebilmek için bölgeye Amerikalı
Amiral Bristol önderliğinde bir İngiliz, bir Fransız ve bir
İtalyan generalden oluşan bir rapor heyeti göndermişlerdir.
Bristol Raporuna Göre;
* Bölgedeki olayların sorumlusu Türkler değil; Rumlardır.
* Bölgede Türkler çoğunluktadır.
karar * Yunanlıların bölgeyi işgali ilhaka yöneliktir. Bölgenin
güvenliğini sağlamaya yönelik değildir.
* Bölgeden Yunanlılar çekilerek; bölgeye İtilaf devletlerinin
güvenlik birlikleri yerleşmelidir.
Soru: Amiral Bristol Raporunun Önemini Yazınız?
* Milli Mücadelemizin haklılığını onaylayan ilk uluslararası
belgedir.
* Yunanlıların Paris Konferansına sahte rapor verdiği ortaya
çıkmıştır.
* Yunan işgalinin niteliği dünyaya duyurulmuştur.
* İşgalin gereksiz ve haksız olduğu belirtilmiştir.
Not: Aynı dönemde Ermeniler için Doğu Anadolu’ya
General .................................................. liderliğinde bir
heyet gönderilmiştir. Ermenilerin iddialarının asılsız olduğu
ortaya çıktı.
C. KUVAYI MİLLİYE HAREKETİ
Kuvayı Milliye Nedir? Kuva-yı milliye, işgaller karşısında,
halkın harekete geçerek kendi bölgelerini korumaya
çalışması hareketidir.
Soru: Kuvayı Milliye’nin Özelliklerini Yazınız?
* İşgallere tepki olarak ortaya çıktılar.
* Bölgesel olarak hareket ettiler.
* Düzenli ordu kurulana kadar düşmanı oyaladılar.
11
* Düzenli ordunun temelini oluşturdular. 3-Kardos Cemiyeti:

* TBMM’ye karşı oluşan isyanları bastırdılar. * Bu cemiyet Rum göçmenlerine yardımcı olmak görüntüsü
altında Pontus Cemiyetine yardımcı oluyordu.
* Desteğini halktan aldılar.

* Tutarsız davranışları halk ile Kuva-yı Milliyenin vurucu 4-Etnik-i Eterya Cemiyeti:
gücü olan milislerin arasını açtı.
* Bu cemiyet bağımsız Yunanistan’ı oluşturmak için 1814
* Ortaya çıkışında işgaller ve işgaller karşısında Osmanlı yılında Filiki Eterya adıyla kurulmuştur.
Devletinin tepkisizliği etkili oldu.
* I. Dünya Savaşından sonra ise Yunanistan’ı büyütmek ve
* Milli cemiyetlerin silahlı koludurlar. Bizans Devletini kurmak için çalıştı.

* Disiplin ve birlikten yoksun oluşları en büyük

eksiklikleridir.
-- Ermeniler Tarafından Kurulanlar:

Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri:

* Doğu Anadolu toprakları, Çukurova toprakları ve

Karadeniz bölgesinin bir kısmını Ermenistan’a katmak için
çalıştılar.

-- Yahudiler Tarafından Kurulanlar:

Makabi-Alyans İsrailit Cemiyetleri:

* Yahudi devleti kurmak için çalışmışlardır.

* Ekonomik çıkarlarının korunması ön planda olmuştur.

AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN Yorum:

CEMİYETLER
* Azınlıklar Türkleri Hıristiyan katliamı yapıyor olarak
göstererek Anadolu’nun işgalini başlatmak istediler.
-- Rumlar Tarafından Kurulanlar:
* Azınlıklar giriştikleri yıldırma faaliyetleri ile he-
1-Mavri Mira Cemiyeti: defledikleri bölgelerden Türkleri kaçırarak ilgili bölgelerde
çoğunluk olmak istediler.
* Fener Rum patrikhanesi tarafından kuruldu.
* Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı ve Ege’de
ilerleyen Yunanlılara yardım ederek Batı Anadolu ve
Trakya’yı Yunanistan’a katmayı amaçlıyordu. Soru: Azınlık cemiyetlerinin özelliklerini yazınız?
(......................................... ................................................... )
* Wilson İlkelerinden ilham aldılar.
* Yunan Kızılhaçı, Göçmenler Komisyonu ve Rum İzcilik
Kuruluşları bu cemiyetin alt kollarıydı * Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun
zemin oluşturdu.
2-Pontus Rum Cemiyeti:
* Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler
* 1904’de Merzifon’da Amerikan kolejinde kuruldu. tarafından kullanıldılar.

* Batum’dan Sinop’a kadar uzanan ve merkezi Samsun veya * Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler.
Trabzon olabilecek bir Rum devleti kurmayı amaçlıyordu.
* İşgal devletlerinden yardım gördüler.
Not: MÖ. 281’de kurulan Pontus Devleti’ni MS. 63’de
Romalılar yıktı. 1204’de tekrar kurulan Pontus Devleti’ni * Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler.
1461’de Fatih yıktı.

12
 MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER * Bu cemiyet Osmanlı Devleti’nin yıkılması halin-de
Trakya’da bir cumhuriyet kurmayı planlamaktadır.

1-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti: * Edirne Kongresini düzenlemiştir.

* Kurtuluşun padişahın emirlerine bağlı kalmakla mümkün Not: İşgaller sonrasında kurulan ilk yararlı cemiyettir.
olacağını savunmuştur. Damat Ferit Paşa hükümetini
desteklemişlerdir.

2-İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:

2-Teali İslam Cemiyeti: * Ege Bölgesinde Yunanlıların bölücü faaliyetlerine karşı

çalıştı.
* Kurtuluşun halifenin emirlerine ve İslam’ın prensiplerine
uymakla mümkün olacağını savunmuştur. İstanbul’da * 2 - 9 Mart 1919 tarihinde İzmir’de Müdafa-i Hukuk
medrese müderrisleri tarafından kurulmuşlardır. Kongresini düzenledi.

3-İngiliz Muhipleri Cemiyeti: 3-Kilikyalılar Cemiyeti:

* Kurtuluşun ....................................................... himayesi ile * ...................................... ve civarının Ermeni ve Fransızlara

mümkün olacağına inanıyordu. Kurucusu Sait Molla’dır. karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu.
* Bu cemiyet hükümet tarafından da desteklenmiştir.
4-Redd-i İlhak Cemiyeti:
4-Wilson Prensipleri Cemiyeti:
* İzmir’in işgaline tepki olarak kuruldu.
* Bu cemiyetin taraftarları Wilson ilkelerinden ilham
almıştır. Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay, Rauf
* Balıkesir ve Alaşehir kongrelerini düzenleyerek Ege
Orbay, Bekir Sami Bey gibi aydınlar desteklemişler ancak
Bölgesini örgütledi.
daha sonra bu aydınlar Milli Mücadeleye katılmışlardır.
* Kuvay-ı Milliyeyi harekete geçirerek silahlı direniş
* Kurtuluşun .......................................... mandasına girmekle
başlattı.
mümkün olacağına inanmışlardır.

5-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti:

5-Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
* Orta ve Doğu Karadeniz’deki Rum ve Ermeni
* 1911 yılında İttihat ve Terakki Partisine karşı kuruldu.
faaliyetlerine karşı kuruldu.
Damat Ferit Paşayı desteklediler.
* Erzurum Kongresinin toplanmasına yardımcı ol-du.
* 1918’den itibaren yönetimde etkili olmaya başladı.
* Erzurum Kongresinde Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk
* Anadolu hareketini İttihatçıların hareketi olarak gören
Cemiyeti ile birleşti.
parti Kurtuluş Savaşına karşı gelişin liderliğini üstlendi.

AYRILIKÇILAR
6-Milli Kongre Cemiyeti:
1- Kürt Teali Cemiyeti:
* İstanbul’da kuruldu.
* Bu cemiyetin taraftarları Wilson Prensiplerine dayanarak;
* İlk defa kuvay-ı milliye tabirini kullandı.
halifeye bağlı olarak bir Kürt devleti kurmayı
planlamışlardır. Kurucusu Seyyit Abdülkadir’dir.
* Milli mücadele için birleşmeyi savundu.

* 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgaliyle bu cemiyet dağıldı.

MİLLİ CEMİYETLER
Not: Milli mücadelemizin haklılığını basın yayın yoluyla
1-Trakya Paşaeli Cemiyeti:
dünya kamuoyuna anlatmıştır.
* Mavri Mira Cemiyetinin Trakya’ya yönelik olarak
yürüttüğü bölücü faaliyetlere karşı kurulmuştur.
7-Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:
* İstanbul ve boğazların işgal edilmesi bu cemiyetle
* Doğu Anadolu’nun Ermenilere karşı bütünlüğünü
Anadolu’nun bağlantısını kesmiştir.
korumak için kuruldu.
13
* XV. kolordunun Erzurum’da dağılmamış halde olması bu Not: M. Kemal 13 Kasım 1918’de İstanbul’a geldi. Boğazda
cemiyeti daha da etkin hale getirdi. düşman gemilerini görünce yaverine; “ Geldikleri gibi
giderler ! ” diyecektir. Arkadaşı Rafet Ferit’e ise “ Hata
* Erzurum Kongresini düzenledi. ettim, İstanbul’a gelmemeliydim. Ne yapıp edip
Anadolu’ya dönmenin çaresini bulmalı. ” diyecektir.
* Le Pays gazetesini çıkardı.

* Cemiyet; Türkleri azınlıklara göre daha güçlü tutmak için
şu kararları aldı:
a- İşgallere karşı direnilecektir.
b- Basın yayın yoluyla propaganda yapılacaktır.
c- Bölge dışına göç edilmeyecektir.
d- Bilim, iktisat ve din teşkilatları kurulacaktır.
8-Anadolu Kadınları Müdafaaivatan Cemiyeti:
* 5 Kasım 1919’da Sivas’ta ülkenin işgalini protesto etmek
ve orduya yardım toplamak için kuruldu.
* İtilaf Devletleri temsilcilerine telgraf çektiler.
Soru: Milli Cemiyetlerin Genel Özelliklerini Yazınız?
* Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisidir.
* Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından,
elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda olmasından
dolayı İstanbul’u merkez edindiler.
* Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar.
* Halk arasında milli bilinci uyandırdılar.
* İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini önlemeye
çalıştılar.
* Bölgesel niteliklidirler.
Ç. MİLLİ MÜCADELE HAZIRLIKLARI
1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı
* Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde .........................
........................................ Cemiyetinin çalışmaları sonucunda
bölgedeki Rum halkı karışıklıklar çıkarıyor ve olayın
sorumlusu olarak da Türk halkı gösteriliyordu. Bu durum
karşısında İngilizler, Osmanlı hükümetine bölgede
güvenliğin sağlanmasını; aksi takdirde, bölgeyi işgal
edeceklerini bildirdiler. Rumların da zaten beklentisi,
bölgenin İngilizler tarafından işgal edilerek Rumların
işlerinin kolaylaştırılmasıydı.
* Bölgede güvenliğin sağlanması için İstanbul yönetimi
..................... Ordu Müfettişliğine getirerek Mustafa Kemal’i
görevlendirdi. Mustafa Kemal bölgede hareket edebilmek
için IX. Ordu Bölgesindeki sivil makamlara da emir verme
yetkisini aldı.
Soru: Mustafa Kemal’in Görevini Yazınız?
* Görev bölgesindeki orduları terhis etmek
* Asayiş ve güvenliği sağlamak
* Halkın elindeki silah ve cephaneyi toplamak
* Halka silah ve cephane dağıtan kuruluşları ortadan
kaldırmak
Not: 16 Mayıs 1919’da Bandırma vapuru ile yola çıkan M.
Kemal 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ulaştı.

* Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yoksun oluşları

en büyük eksiklikleridir.

* İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da

değillerdir.

* Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden

idare edilmemeleridir.
* Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır.

* Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır.

* Programları bölgesel kurtuluşa yöneliktir. Bütünü

kapsayan plan ve programları yoktur.

* Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edindiyseler

de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi
başlattılar.

Not: Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı

altında birleştiler.
14
Soru: M. Kemal’in Samsun’a Çıkmasının Önemini c) İtilaf devletlerine ve Osmanlı hükümetine telgraflar
Yazınız? çekilmesini istemiştir.

* Mustafa Kemal milli mücadeleyi başlattı. Yorum: Mustafa Kemal yurdun çeşitli yerlerinde başlayan
halk heyecanını ortak bir çizgi üzerinde birleştirmek
* Mustafa Kemal “ Ya İstiklal! Ya Ölüm! ” parolasını istiyordu. Ferdi bilinçten ulusal bilince ulaşılmasını
benimsedi. istiyordu.

* Kurtuluşun ulusal olacağı vurgulandı. Yorum:

Mustafa Kemal İzmir’in işgalini halkın uyarılması ve
Soru: M. Kemal ile Samsun’a kimler çıkmıştır? birleştirilmesi için kullanmak istemiştir.

a) Kazım Dirik – Kurmay Başkanı * Mustafa Kemal’in isteği üzerine bundan sonra mitingler
düzenlenmesi, Mustafa Kemal’in lider olarak
b) Hüsrev Gerede – Kurmay Albay benimseneceğini göstermektedir.

c) Arif ( Ayıcı Arif ) - Albay Not: Mustafa Kemal’e Havza’daki faaliyetlerinin sonucu
olarak; İngilizlerin baskısıyla, 8 Haziran 1919’da İstanbul
d) İbrahim Tali Öngören - Doktor hükümetinden, kendisini İstanbul’a geri çağıran bir telgraf
geldi.
e) Refik Saydam – Doktor
Yorum : M. Kemal’in ilk kişisel bildirisidir.
f) Cevat Abbas – Yaver

g) Muzaffer - Yaver
3. Amasya Genelgesi ( 22 Haziran 1919 )
h) Refet Bele - Sivas Kolordu Komutanı

Not: 19 Mayıs Ruhunun Anlamı;

a) Kayıtsız şartsız bağımsızlık

b) Milli egemenlik

c) Batı uygarlığını yakalama

Not: Yeni Türk Devletinin kurulmasında izlenecek yol;

a) Osmanlıya ve padişaha başkaldırarak Kurtuluş

Savaşı yapma

b) Kurtuluş savaşında ise Ya bağımsızlık, Ya Ölüm

2. Havza Genelgesi ( 28 Mayıs 1919 )

* Samsun bölgesini, İngiliz ve Rumların varlığından dolayı,

milli mücadele çalışmalarının başlaması için uygun
görmeyen Mustafa Kemal; Samsun’dan Havza’ya hareket
etti. Sebep:

* M. Kemal; * Ülkenin içinde bulunduğu durumu millete duyurarak

milleti bağımsızlık ve egemenlik için mücadeleye çağırmak.
a) İşgallere karşı protesto ve mitingler düzenlenmesini

b) Yapılan mitinglerde düzenin korunması ve azınlıklara Genelgenin Hazırlayıcıları:

kötü davranılmaması
* Mustafa Kemal, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy, Rauf
Yorum: İtilaf Devletleri tarafından Mondros’un 7. Orbay, Kazım Karabekir ( Erzurum’da ) ve Cemal Paşa
maddesinin yürürlüğe konmasını engellemek amacı ile M. ( Konya’da )
Kemal bu maddeyi söylemiştir.
15
Genelgenin Maddeleri: * Anadolu’nun her yönden güvenli yeri olan Sivas’ta milli
bir kongre toplanmalıdır.
* Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.
Yorum:
Yorum:
a) Ulusal bir kongrenin toplanması istenmiştir.
a) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır. b) Milli birlik ve beraberliğin sağlanması amaçlanmıştır.
b) Kurtuluş Savaşının bölgesel değil; bütünsel olduğu
* Kongreye her sancaktan milletin güvenini kazanmış üç
vurgulanmıştır.
delege katılmalıdır. Delegeleri müdafaa-i hukuk
c) Bölücülere ve bölgesel kurtuluşu amaçlayanlara bir
cemiyetleri ve belediyeler seçmelidir. Delegelerin kongreye
tepkidir.
geliş güzergâhları ve zamanları milli bir sır olarak
saklanmalıdır.
* İstanbul’daki hükümet baskı altında olduğundan dolayı,
üzerine almış olduğu sorumluluğun gereklerini yerine
getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi
Yorum:
gösteriyor.
a) Kararların ulusal olması amaçlanmıştır.
Yorum:
b) Delegelerin milletin güvenini kazanmış kişilerden
a) İlk defa İstanbul hükümetine tepki gösterilmiştir. olmasının istenmesi kongrede alınacak kararların bütün
millet tarafından kabul edilebilmesi içindir.
b) Milli Mücadelenin gerekçesini ortaya koymaktadır.
c) Delegelerin milli mücadele taraftarı olması için
Uyarı: Mustafa Kemal milli mücadele esnasında milli güçte
delegelerin müdafaa-i hukuk cemiyetleri tarafından
bölünme yaşanmaması için padişaha karşı doğrudan tepki
belirlenmesi istenmiştir.
göstermeyip; tepkilerinde İstanbul hükümetini hedef
almıştır.
d) Delegelerin seçimle belirlenmek istenmesi ileride seçime
dayalı bir sistemin olabileceğini de göstermektedir.
* Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı
kurtaracaktır.
* Doğu ileri adına 10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir
kongre toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer illerin
Yorum:
temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse; Erzurum kongresine
katılmış olan delegeler Sivas’a hareket edecektir.
a) Milli egemenlik fikri ilk defa üstü kapalı bir şekilde
vurgulandı.
b) Kurtarıcı olarak, padişah, mandacı ve himayeci
devletlerin yerini milletin kendisi aldı. Soru: Amasya Genelgesinin Önemini Yazınız?

c) Kaderine razı olmaya bir karşı çıkış vardır.
d) İleride milli egemenliğe dayalı devletin kurulacağına dair
ilk işaretler verilmiştir.
e) Mustafa Kemal’in Türk milletine güvendiği ve mücadeleyi
millete mal etmek istediği anlaşılmaktadır.
a) Milli Mücadelenin gerekçesi (Vatanın bütünlüğü ve
milletin bağımsızlığı tehlikededir); amacı (her türlü etki
ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir)
ve yöntemi (Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve
kararı kurtaracaktır.) ortaya konmuştur.
b) İşgalciler ve İstanbul hükümetine bir tepkidir.

f) Milli Mücadelenin .............................. ortaya koymaktadır. c) Milli mücadelenin programıdır.

* Milletin durum ve davranışını göz önünde tutmak ve
haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her
türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun
varlığı gereklidir.
Yorum:
d) Mustafa Kemal’in millete ilk çağrısıdır.
e) Türk inkılâbının ihtilal safhası başlamıştır.
f) Kurtuluşun tek elden yürütülmesi için ortam hazırlanmaya
çalışılmıştır.

a) İlk defa heyet-i temsiliyenin kurulması istenmektedir. g) Milli bağımsızlık hukuki yönden belgelere bağlanmıştır.
b) Kurtuluş savaşına, kişisellikten çıkarılarak, ulusal
h) Evrensel haklar dile getirilmiştir.
karakter kazandırılmaya çalışılmaktadır.
ı) Mustafa Kemal bu genelgeyi yayınlayarak ilk defa
c) Genelgenin ihtilalcı yönü görülmektedir.
İstanbul’un verdiği yetkileri aşmıştır.
d) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır.
16
Yorum:
a) Amasya Genelgesinin yayınlanmasından sonra İçişleri
Bakanı Ali Kemal, Mustafa Kemal’e görevinden alındığını
ve İstanbul’a geri dönmesi gerektiğini bildirdi. ( Gerekçe
olarak ise yetkilerini aştığı bildirildi. )
b) Vakit kazanmak isteyen Mustafa Kemal ise “ Ben
sadece padişahtan emir alırım ” diyerek karşılık vermiştir.
7-8 Temmuz 1919 günü İstanbul’dan Mustafa Kemal’in
görevden alındığına dair telgraf geldi. Mustafa Kemal ise 8-
9 Temmuz 1919 günü askerlik mesleğinden ayrılarak sine-i
millete döndüğünü bildirdi.
c) Amasya Genelgesinin esasları ilk defa Erzurum
Kongresinde karara dönüştü.
d) Genelgeden sonra, İstanbul’un Anadolu’ya egemen değil
tabi olması gerektiği bildirildi.
e) Genelgenin uygulanması ile ordu mensuplarının
görevlendirilmesi Türk ordusunu da ihtilalın içine çekmiştir.
Soru: Amasya Genelgesi’nin 6. maddesi “Askerî ve millî
örgütlerin hiçbir biçimde dağıtılmaması, komutanlıkların
başkalarına bırakılmaması, silah ve cephanenin elden
çıkarılmaması, vatanın herhangi bir yerinde yeniden
başlayacak bir düşman işgali bütün orduyu
ilgilendirdiğinden vatanın hep birlikte savunulması”
şeklindedir.
Bu maddeye göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) İş başındaki komutanların görevlerini terk etmemesine
B) Askerî ve sivil örgütlerin birlikte hareket etmesi
gerektiğine
C) Temsilciler Kurulunun hükümet gibi hareket ettiğine
D) Anlaşma Devletlerine cephe alındığına
E) İşgallere karşı direnileceğine
( 24.03.2013 – YGS )
4. Erzurum Kongresi
(23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 )
17
* Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti
tarafından Rum ve Ermenilere karşı Doğu Anadolu ve
Karadeniz Bölgesinin bütünlüğünün korunması için
toplanmıştır.
Alınan Kararlar:
* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
Yorum:
a) Bu madde Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli kararlarının
da ilk maddesidir. İlk kez milli sınırdan bahsedilmiştir.
b) Bölgesel amaçlı olarak toplanan kongre bütünü
ilgilendiren karar almıştır.
c) Bütün bölücülere tepki gösterilmiştir.
* Her türlü yabancı müdahalesine karşı millet, birlik
olarak kendisini müdafaa edecektir.
* Vatanın ve istiklalin muhafaza ve teminine İstanbul
Hükümeti muktedir olamadığı takdirde; gayeyi temin için
Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır. Hükümeti
milli kongre seçecektir. Kongre toplantı halinde değilse; bu
işi temsil heyeti yapacaktır.
Yorum:
a) İlk defa geçici hükümetten bahsedildi.
b) İlk defa açıkça yeni bir devletten bahsedildi.
* Kuva-yı Milliyeyi etkin, milli iradeyi hâkim kılmak
esastır.
Yorum:
a) İlk defa millet iradesinden açıkça bahsedildi.
* Hıristiyan azınlığa siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve
sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.
* Manda ve himaye kabul edilemez.
Yorum:
a) Bağımsızlığın koşulsuz olarak sağlanacağı
vurgulanmıştır.
b) İlk kez manda ve himaye reddedilmiştir.
* Milli meclisin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin
meclisin denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır.
Yorum:
a) İlk defa meclis-i mebusanın toplanması istenmiştir.
b) Tutarsız davranışlar içinde olan Damat Ferit Paşa
hükümeti kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.
* Ulusal irade padişah ve halifeyi de kurtaracaktır.
Yorum:
Mustafa Kemal birlik ve beraberliğin devamı için böyle
bir kararı da kongrede almıştır.
* Milletimiz insani ve asri gayeleri tebcil; sınaî ve iktisadi
hal ve ihtiyacımızı takdir eder.
Yorum:
Dışarıdan gelebilecek yardımların insani amaçlarla
olması durumunda kabul edilebileceği vurgulanmıştır.
( Bağımsızlığımıza saygı duyulduğu takdirde )
Soru: Erzurum Kongresinin Önemini Yazınız?
* Erzurum Kongresi toplanış amacı ve katılımı yönüyle
bölgeseldir. Fakat Mustafa Kemal kongreye katıldığı için
kongrede ulusal kararlar da alınmıştır.
* İstanbul’un muhalefetine karşı toplandığından ve aldığı
karalardan dolayı ihtilalcı bir kongredir.
* Tam bağımsızlık ve milli egemenlik fikirleri açıkça
vurgulandı.
* Mustafa Kemal başkanlığında, dokuz kişiden oluşan ve
Doğu illerini temsil eden temsil heyeti kuruldu.
* İlk defa ulusal sınırlardan bahsedildi.
* Doğu Anadolu’daki cemiyetler ve Trabzon Muhafaza-i
Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı
Milliye Cemiyetinin çatısı altında birleştirildi.
* Azınlık haklarına ilk defa tepki gösterildi.
* Sivil bir vatandaş olan Mustafa Kemal’in, kongreye ve
temsil heyetine başkan seçilmesi, Mustafa Kemal’in yetki
problemini ortadan kaldırdı.
* İstanbul hükümeti Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Refet
Bele için tutuklama kararı çıkardı. (30 Temmuz 1919). 9
Ağustos 1919’da ise Mustafa Kemal askerlikten ihraç edildi.
* Ulusal güçlerin birleştirilmesi için ilk adım atıldı.
Yorumlar:
a) Gücün tüm yurttan alınması için Sivas Kongresinin
toplanmasına da gerek duyuldu.
b) Mustafa Kemal ilk defa sivil bir vatandaş olarak Erzurum
Kongresinde görev almıştır.
c) Erzurum Kongresinde dış işlerle de ilgili kararlar
alınması, kongrenin meclis gibi hareket ettiğini gösterir.
18
d) Askeri yetkileri alınan Mustafa Kemal’in emrine Kazım
Karabekir’in gönüllü olarak girmesi Mustafa Kemal’in
liderlik sorunun çözülmesinde etkili olduğu gibi örgütlenme
döneminde Mustafa Kemal’in işini de kolaylaştırmıştır.
e) Mustafa Kemal bölge dışından olduğu için ilk anda
Erzurum Kongresine alınmak istenmedi. Kongreden Kazım
Bey ve Cevat Dursun’un istifa etmesi sonucunda Mustafa
Kemal ve Rauf Orbay kongreye alındı.
f) Kongreye 56 delege katıldı. İstanbul’un baskıları
sonucunda Elazığ valisi Ali Galip Elazığ, Mardin ve
Diyarbakır delegelerinin kongreye katılmasını engelledi.
Soru: Erzurum Kongresi'ni, İstanbul'da bulunan İngiliz
ve Fransız temsilcileri ihtilal olarak nitelendirmiş ve
Osmanlı saltanatı aleyhine sonuçlar verebilecek gelişme
olarak değerlendirmiştir.
Bu değerlendirmenin Erzurum Kongresi'nin,
I. ulusal istencin egemen kılınması,
II. yabancı bir devletten teknik ve ekonomik yardım
alınabilmesi,
III. Mebuslar Meclisi (Meclis-i Millî)'nin hemen toplanması
ve merkezî hükümetin aldığı kararları Meclisin denetimine
sunması
kararlarının hangilerinden kaynaklandığı savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
( 11.04.2010 – YGS )
Soru:
Ahmet: Erzurum Kongresi kararlarının birinci maddesi
“Doğu vilayetleri ile Trabzon ve Canik (Samsun) sancağı
birbirinden ayrılmaz ve Osmanlı topluluğunun bir parçası
olmak üzere bir bütün teşkil eder.” şeklindedir, demiştir.
Onur da bu maddenin,
I. Arap,
II. Ermeni,
III. Rum
azınlıklarının bölgedeki yıkıcı faaliyetlerini önlemek
amacıyla konduğunu söylemiştir.
Onur, yukarıdaki azınlıklardan hangilerini
söyleseydi Ahmet’e doğru bilgi vermiş olurdu?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
D) Yalnız I E) II ve III
( 27.03.2011 – YGS )
5. Balıkesir Kongresi (26 - 31 Temmuz 1919 ) Soru: Kongrenin Karşılaştığı Sorunları Yazınız?

* Balıkesir Kongresi Yunanlılara karşı Batı Anadolu’nun * İstanbul hükümeti ve işgal güçlerinin engellemesi
bütünlüğü için; Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları sonucunda kongreye beklenildiği kadar üye katılamadı. ( 38
sonucunda toplanmıştır. kişi katıldı. )

Alınan Kararlar: * Elazığ valisi ................ ......................’in kongreyi basacağı

söylentisi yayıldı. ( Ali Galip Sivas’taki askeri birlikten
* Yunanlılara karşı Kuva-yı Milliye’nin güçlendirileceği çekindiği için kongreyi basamadı. )
kararlaştırıldı.
* Fransızların Sivas’ı işgal edeceği haberleri yayıldı.
* Batı Anadolu’daki güçlerin birleştirileceği ( Mustafa Kemal böyle bir şeyin mümkün olmayacağını
kararlaştırıldı. belirtti.)

* Seferberlik ilan edildi. * İlk anda Mustafa Kemal kongreye başkan seçilmek
istenmediyse de; uzun tartışmalar sonucunda Mustafa
* Padişaha bağlılık bildirildi. Kemal kongreye başkan seçildi.

Not: Balıkesir Kongresi, Amasya Genelgesinin bağımsızlık
yönünü kabul etmiştir. Batı Anadolu’yu işgalcilere karşı
örgütlenmeye çalışılmıştır.
6. Alaşehir Kongresi (16 – 25 Ağustos 1919 )
* Batı Anadolu’nun Yunanlılara karşı bütünlüğünün
korunması için Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları
sonucunda toplanmıştır.
* Delegelerin büyük bir çoğunluğu ABD mandasını savundu.
Fakat Mustafa Kemal, ABD mandasının Türk milleti için
uygun olmadığını delegelere anlatıp kabul ettirince; ABD
mandası da kesin olarak reddedildi.( ABD Doğu Anadolu’da
bir Ermeni devletinin kurulmasını istiyor; Osmanlı ülkesinin
parçalanmasını öngörüyor; Türkiye’nin mandaterliğini ise
istemiyordu.)
* İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal ve kongreye katılanlar
için tutuklama kararı çıkardı.

Alınan Kararlar: Not: Erzurum Kongresinin kararları Sivas Kongresinin

birinci maddesi olarak kabul edildiği için Sivas Kongresi
* Erzurum ve Balıkesir Kongresinin kararları görüşüldü. Erzurum Kongresine göre daha kısa sürmüştür.

* Milli mücadeleyi destekleme kararı alındı.

* Yunanlılarla savaşma kararı alındı.
* Gerektiğinde büyük devletlerin yardımının alınabileceği
vurgulandı.
Alınan Kararlar:
* Osmanlı hükümeti bir dış baskı karşısında vatanın her
hangi parçasını terk ve ihmal etmek zorunda kalırsa;
halife ve saltanatın, vatan ve milletin korunmasını
sağlayacak her türlü tedbir alınmıştır.

7. Sivas Kongresi (4 – 11 Eylül 1919) * İtilaf devletlerinden haklarımıza saygı gösteren haklı ve
adaletli bir karara varmalarını bekleriz.
* Bütünlük ve bağımsızlığı korumak için nasıl bir politika * Milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk
izleneceğinin saptanması; saptanan politikanın bütünü Cemiyeti altında toplanmıştır.
kapsayacak şekilde tüm milletçe uygulanması
amaçlanmıştır. Yorum:

a) Birlik sağlanmıştır.

b) Cemiyetler bölgesel olmaktan çıkarak ulusallaşmıştır.

c) Kuva-yı milliye için komuta birliği sağlanmıştır.

d) Kurtuluş Savaşının tek elden yönetilmesi kolaylaşmıştır.

* Mustafa Kemal başkanlığında tüm yurdu temsil edecek

şekilde 15 kişiden oluşan temsil heyeti kuruldu.

* ..................... ....................... ......................................... batı

cephesi kuva-yı milliye komutanlığına tayin edildi.

19
Yorum:
a) Heyet-i Temsiliye ilk defa hükümet gibi yürütme yetkisi
kullandı.
b) Batı cephesinin oluşturulması için ilk adım atıldı.
* İrade-i Milliye Gazetesinin çıkarılmasına karar verildi.
Yorum:
a) Milli Mücadelemizin haklılığını basın yayın yolu
işgalcilere anlatmak için.
b) İşgalcilere karşı milli bir direniş oluşturmak için.
* Damat Ferit Paşa hükümetinin iş başından
uzaklaştırılmasına kadar İstanbul ile ilişkilerin kesildiği
bildirildi.
Yorum:
Bu karardan yaklaşık yirmi gün sonra Damat Ferit Paşa
hükümeti istifa ederek yerine Ali Rıza Paşa hükümeti geldi.
Bu durum Sivas Kongresinin olumlu bir sonucudur ve Milli
Mücadelecilerin İstanbul karşısında güçlendiğini gösterir.
Soru: Sivas Kongresinin Önemini Yazınız?
* Kongreler dönemi kapandı.
* Misak-ı Milli esasları belirlendi.
* Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale geldi.
* Milli birlik ve beraberlik büyük oranda sağlandı.
* Ulusal örgütlenme tüm vatanı kapsadı.
* Gücünü halktan alan yeni bir otorite ortaya çıktı.
* Mustafa Kemal lider olarak benimsendi.
* Erzurum Kongresi kararları ulusallaştı.
* Mondros Mütarekesi reddedildi.
* Sivas Kongresi milleti temsil eden tek kurul oldu.
* Tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkeleri temel prensip
olarak kabul edildi.
* Mandacılık kesin olarak reddedildi.
* Kuva-yı Milliye cepheleri arasında kumanda birliği
sağlandı.
Yorum:
a) Erzurum Kongresi; Doğu Bölgesinin, Osmanlı tarafından
terk edilmek istenen yerinde geçici bir yönetim
20
kurulacağından bahsederken; Sivas Kongresi bu kararı
bütün yurdu kapsayacak şekilde aldı.
b) Mustafa Kemal ve arkadaşları 1 Mayıs 1919’da idama
mahkûm edildi.
c) İzinsiz toplanmasından; hakkında tutuklama kararı olan
Mustafa Kemal’in başkan seçilmesinden ve aldığı karar-
lardan dolayı Sivas Kongresi de ihtilalcıdır.
Soru: 30 Aralık 1919’da İtalyan Epoka Gazetesi’nin,
Mebuslar Meclisi açılır açılmaz Kuvayı milliye’nin dağılıp
dağılmayacağı sorusuna Mustafa Kemal “Milletin bu
konudaki istekleri Sivas Kongresi’nin resmî bildirgesinde
açıkça belirtilmiştir. Teşkilat, bu istek gerçekleşene kadar
görevini yerine getirecektir.” demiştir.
Mustafa Kemal'in, bu sözüyle aşağıdakilerden
hangisini vurguladığı savunulabilir?
A) Mebuslar Meclisinin barışı sağlayacağına inanıldığını
B) Millî cemiyetlerin birleştirilmesinin gerektiğini
C) Düzenli ordu kurulmasının gerekliliğini
D) İstanbul Hükümetinin desteğinin amaçlandığını
E) Vatanın bölünmez bütünlüğüne yönelik tehlikenin
bütünüyle yok edilmesinin hedeflendiğini
( 1 NİSAN 2012 – YGS )
8. Amasya Görüşmeleri (20 – 22 Ekim 1919)
* Damat Ferit Paşa 2 Ekim 1919’da istifa edince, hükümeti
....................... ...................... Paşa kurumuştur. Ali Rıza Paşa
Anadolu hareketini milli mücadelecilerle iyi geçinerek
kontrol altına almaya çalışan bir kişiydi.
* Bundan dolayı da Mustafa Kemal ile iyi geçinmeyi ilke
edindi. Mustafa Kemal, Ali Rıza Paşa hükümetini Damat
Ferit Paşa hükümetine nazaran daha ılıman olduğundan
dolayı desteklediği gibi; birliğin sağlanıp korunması için
İstanbul hükümeti ile iyi geçinmeye de çalışmıştır. Mustafa
Kemal ile Ali Rıza Paşanın karşılıklı görüşmeleri sonucunda
Amasya’da, her iki tarafın uzlaşması amacıyla bir mülakat
yapılmasına karar verildi.
Not: Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti adına
Bahriye Nazırı .......................... Paşa katıldı. Milli Mücadele
adına .................................. ........................................ katıldı.
Alınan Kararlar:
* Hiçbir vilayet terk edilmeyecek, himaye kabul
edilmeyecektir. Bütünlük ve istiklal korunacaktır.
* Azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve sosyal
dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilmeyecektir.
* Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul
hükümeti tarafından tanınacaktır.
* Meclis-i Mebusan toplanmalıdır. Ancak İstanbul
dışında toplanmalıdır.
Yorum:
Meclisin, İstanbul’da toplanması halinde, mili mü-
cadele ruhunu yansıtamayacağı ve rahat çalışamayacağı
düşünülmüştür.
* Sivas Kongresi kararları meclis tarafından onay-
lanmalıdır.
* Yapılacak antlaşmalar için heyet-i temsiliyenin onayı
alınmalıdır.
* Seçimlerin serbest yapılmalıdır.
Soru: Amasya Görüşmelerinin Önemini Yazınız?
* Milli Mücadele, Heyet-i Temsiliye ve Anadolu ve Rumeli
Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından
hukuken tanındı.
* Temsil Heyeti ile İstanbul arasındaki ilişkiler yumuşadı.
* İstanbul Anadolu’ya bağlı olmaya başladı.
* İtilaf devletleri Anadolu hareketini İstanbul vasıtasıyla
kontrol altına alamayacaklarını anlamıştır.
* Meclis-i Mebusan’ın toplanması kararlaştırılmıştır.
Yorum:
a) Görüşmelerde egemenlikten değil; bağımsızlıktan
bahsedilmiştir.
b) Meclisin İstanbul dışında toplanması meselesinde
anlaşmaya varılamadı.
c) Salih Paşa kararların tamamını kendisinin kabul
etmesinin bir anlam ifade etmediğini; kararların hükümet
tarafından kabul edilmesinin önemli olduğunu; kararların
hükümet tarafından kabul edilmesi için elinden geleni
yapacağını; bu konuda başarılı olamadığı takdirde istifa
edeceğini açıkladı. Hükümet sadece Meclis-i Mebusan’ın
açılması kararını tam olarak onayladı. Salih Paşa ise istifa
etmedi.
Soru: Daha önce Millî Mücadele’ye cephe olan İstanbul
Hükümeti, Ali Rıza Paşa’nın sadrazam olmasıyla Millî
Mücadele taraftarlarıyla yakın ilişki içine girerek Amasya
Görüşmelerinde bulunmuştur.
İstanbul Hükümetinin tutum değişikliğine
aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?
A) Millî Mücadele taraftarlarının giderek güçlenmesinin
B) Batı Cephesi’nde düzenli ordunun kurulmasının
C) Doğu Cephesi’nin kapanmasının
D) Londra Konferansı’na TBMM Hükümetinin de
çağrılmasının
E) Anlaşma Devletlerinin baskısından kurtulmak istemesinin
( 24.03.2013 – YGS )
21
TEMSİL HEYETİNİN ANKARA’YA GELMESİ
( 27 ARALIK 1919 )
Sebepleri:
* Ankara’nın güvenli olması
* Meclis-i Mebusan çalışmalarının yakından izlenmek
istenmesi
* Ankara’nın batı cephesine yakın olması
* Ankara’nın iletişim ve ulaşım yönünden uygun olması.
Meclis-i Mebusan İçin Seçimlerin Yapılması
* İşgal güçleri seçimlerden saltanat yanlılarının çoğunluk
olarak çıkacağını zannettiğinden dolayı seçimlere pek
müdahale etmediler.
* Fakat Kasım 1919’da yapılan seçimlerden milli mücadele
taraftarlarının çoğunluk olarak çıkması işgalcilerin Anadolu
hareketini hâlâ anlayamadığını gösterdi.
* İşgalciler padişahın kontrolünde toplanacak olan bir
meclisten kendi aleyhlerine bir kararın çıkmayacağını
zannettiklerinden dolayı meclisin açılmasın da karışmadılar.
Meclisin Misak-ı Milli kararlarını alması ise işgalcilerin
Anadolu hareketini anlayamadığını bir defa daha gösterdi.
MECLİS-İ MEBUSANIN AÇILMASI
( 12 OCAK 1920 )
* Padişah meclisin İstanbul dışında toplanmasını, meclisin
kendi kontrolünden çıkmasından dolayı, uygun görmüyordu.
Meclisin İstanbul dışında toplanmasını anayasaya uygun
olmayışı ise padişaha bu konuda dayanak oluyordu.
* Mustafa Kemal ise işgal altındaki İstanbul’da, padişah
başkanlığında toplanacak olan bir mecliste milli mücadele
adına sağlıklı kararların çıkmayacağını tahmin ediyor ve
meclisin Anadolu’da toplanmasını istiyordu.
* Mustafa Kemal meclisten sağlıklı kararlar çıktığı takdirde
milli mücadelenin yasallaşacağına inanıyordu. Fakat her
şeye rağmen Mustafa Kemal bu meclisin kurtuluşu
gerçekleştiremeyeceğini biliyor ve bu durumu milletin de
görmesini istiyordu. Bu açıdan meclisin İstanbul’da
toplanması ve Misak-ı Milli kararlarından dolayı İstanbul’un
işgal edilerek meclisin dağıtılması olumlu oldu.
* Erzurum mebusu seçilen Mustafa Kemal güvenlik
meselesinden dolayı İstanbul’da toplanan meclise katılmadı.
Meclis Anadolu’da toplanacak olsaydı; Mustafa Kemal
meclise katılabilirdi.
Soru: Mustafa Kemal’in İstanbul’a gönderdiği Mebus
Arkadaşlarından İsteklerini Yazınız?
1- Mecliste milli mücadelecilerin birlikte hareket etmesini
sağlayacak olan bir .................................................................
.............................................. grubu oluşsun.
Yorum: * İstanbul ve Marmara Denizi her türlü tehlikeden uzak
tutulursa; boğazların dünya ticaret ve ulaşımına açılması
Mecliste müdafaa-i hukuk grubu bazı mebusların mümkündür.
çekimser davranmasından dolayı kurulamayıp; bu grubun
yerine içinde saltanat yanlılarının da olduğu ve Misak-ı * Azınlık hakları komşu ülkelerde Müslüman azınlığa
Milliyi ilan edecek olan “........................................................ verilen haklar kadar olacaktır.
......................................................................” grubu kuruldu.
* Siyasi, iktisadi ve hukuki gelişmemizi engelleyen
2-........................................... ve .............................. Kongresi sınırlamalar ( kapitülasyonlar ) kabul edilemez.
kararları mecliste onaylansın.

Yorum:
Soru: Misak-ı Millinin Önemini Yazınız?
Meclis Sivas Kongresinin bağımsızlıkla ilgili kararlarını
onayladı.( Misak-ı Milli) Fakat padişah kontrolündeki * Milli mücadelenin hedefi kesin olarak belli oldu.
mecliste Sivas Kongresinin milli egemenlikle ilgili maddeleri
tartışma konusu dahi yapılamadı. * Milli sınırlar meclis onayından geçti.

3-.............................................................................................. * Milliyetçilik anlayışının yerleştiği görüldü.

………………………………………………………………………. * Meclis kapitülasyonlara ilk ciddi tepkiyi gösterdi.

* Milli mücadele için meclisin desteği alındı.

Yorum:
* Kurtarılacak vatan belli oldu.
a) Mustafa Kemal işgalcilere ve İstanbul otoritesine milli
eylemin gücünü göstermek istiyordu. * Türk halkının temel hakları dile getirildi.

b) Meclis dağıtıldığı takdirde, meclis başkanı sıfatıyla, * Ulusal devlet anlayışı kabul edildi.
meclisi Anadolu’da toplamayı amaçlıyordu.
* Alınan kararlar turancılığın benimsenmediğini gösterdi.
c) Mustafa Kemal meclis başkan seçilmemiştir. ( Bu durum
mebusların padişaha ve saltanata bağlı olduklarını gösterir. * Ümmetçiliğin yerini ulusçuluk aldı.
İstanbul’a gittikten sonra mebusların fikir değiştirdiklerini
görmekteyiz. ) * Mustafa Kemal’in askerlik hakları iade edildi.

* Misak-ı Milliyi öfkeyle karşılayan İtilaf Devletleri

İstanbul’u resmen işgal etti.
MİSAK-I MİLLİ KARARLARI
( 28 OCAK 1920 ) * Tam bağımsızlık ilkesi benimsendi.

* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez. Yorum:

* Misak-ı Millide hedefler belirlendiği halde; hedeflere

Yorum: gidilecek yolun belirtilmemesi Mustafa Kemal’e hareket
serbestliği verdi.
a) Bu madde Erzurum ve Sivas Kongresinin de ilk
maddesidir. * Misak-ı Milli kararları Wilson Prensipleri ile çelişmez.

b) Ülkeyi bölmek isteyenlere karşı bir tepkidir. * Misak-ı Millide Osmanlı borçlarının ödenmesine de
değinilmiştir.
c) Kurtarılacak vatanın sınırları belli olmuştur.
* Ulusal egemenlikten bahsedilmedi.
* İşgal altındaki Arap topraklarının geleceği bölge * Misak-ı Milli Lozan Konferansında bütün dünyaca kabul
halkının vereceği oylara göre belirlenecektir. edildi.

* Kars, Ardahan ve Batum’un geleceğinin belirlenmesi * Sınırların belirlenmesinde Mondros Mütarekesinin

için halk oylaması yapılacaktır. imzalandığı anda işgal edilmeyen yerler ve Türklerin
çoğunlukta olduğu bölgeler ölçü alındı.
* Batı Trakya’nın geleceğinin belirlenmesi için halk
oylaması yapılacaktır. * Misak-ı Milli ilk defa Londra Konferansında dünyaya
duyuruldu.

22
Soru: Misakımillî sınırları içinde TBMM Hükümetinden
başka bir hükümet olamayacağının aşağıdakilerden
hangisine temel gerekçe olduğu söylenebilir?
A) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılmasına
B) Hıyânet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılmasına
C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılmasına
D) Halifeliğin kaldırılmasına
E) Saltanatın kaldırılmasına
( 1 NİSAN 2012 – YGS )
İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ
( 16 MART 1920 )
Sebepleri:
* Meclis-i Mebusanın Misak-ı Milliyi ilan etmesi
* Mustafa Kemal’in otoritesini kırmak
* Milli mücadeleyi Türk halkının gözünde kötü göstermek
* Panislamist eğilimlerin ve giderek güçlenen Bolşevik
yayılmacılığın İngiltere’nin bölgesel çıkarlarını tehdit
edecek duruma gelmesi
Sonuçları:
* Osmanlı Meclisi dağıtıldı.
* Damat Ferit Paşa tekrar hükümet başkanı oldu.
* İstanbul’daki Türkler de kurtuluş adına İstanbul’da ümit
kalmadığını görünce Anadolu’ya geçti.
* Damat Ferit Paşanın tekrar yönetime getirilmesi halkı
İstanbul hükümetinden soğuttu.
* TBMM’nin açılışına zemin hazırlandı.
* Padişah tutuklu duruma düştüğünden dolayı; Mustafa
Kemal’e padişah adına söz söyleme imkânı doğdu.
* Türk halkı, güvendikleri İngilizlerin, çirkin yüzünü gördü.
23
* İngilizler Osmanlı meclisine saldırmakla milli iradeye ve
demokrasiye karşı olan saygısızlıklarını gösterdiler.
* Bazı mebuslar sürgün edildi, bazı mebuslar tutuklandı;
bazıları ise Anadolu’ya kaçtı.
* İstanbul’dan Anadolu’ya göç başladı.
Not: Mustafa Kemal’in meclisin İstanbul’da toplan-
mamasını isteme haklılığı ortaya çıktı.
Not: İşgalciler halkın kendilerine karşı tepkisini önlemek
ve işgalden milli mücadelecileri sorumlu tutmak için şu
genelgeyi yayınladılar:
a) İşgal geçicidir.
b) Saltanatın devamını ve güçlenmesini istemekteyiz.
c) Anadolu’da işgal devletlerinin isteklerine muhalefet
edildiği takdirde; İstanbul da Türklerin elinden alınacaktır.
d) İstanbul’dan verilecek emirlere uyulmalıdır.
Soru: Mustafa Kemal’in İşgale Tepkisi ne olmuştur?
a) İşgalciler kınandı.
b) İstanbul ile ilişkiler kesildi.
c) Anadolu’daki bazı işgalci subaylar, Malta’ya sürgün
edilen Türk mebuslarına karşılık tutuklandı.
d) Osmanlı’nın Anadolu’daki gelir kaynaklarına el kondu.
e) İşgalcilerin sevkiyat yaptıkları Ulukışla-Geyve Demiryolu
işlemez hale getirildi.
Not: İstanbul’un işgal edildiğini Anadolu’ya telgrafçı
Hamdi Bey haber vermiştir.
TBMM’NİN AÇILMASI ( 23 NİSAN 1920 )
Soru: TBMM’nin Açılış Amaçlarını Yazınız?
* Milli iradeyi egemen kılmak
* Ulusal güçleri bir arada tutmak
* Bağımsızlığı sağlamak
* Bağımsızlığı ve egemenliği sağlayacak otorite ve gücü
oluşturmak
Not: TBMM’ye öncelikle, işgal dolayısıyla İstanbul’dan
kaçıp gelen mebuslar kabul edilerek; meclis Meclis-i
Mebusanın devamı gibi gösterilmiştir. M. Kemal’in
demokratik olduğunu gösterir.

İlk TBMM
Mustafa Kemal’in Meclisin Çalışma Şartlarını Belirlemek
İçin Meclise Sunduğu Öneri
* TBMM’nin üzerinde hiç bir güç yoktur.
Yorum:
a) TBMM bütün güçlerin üzerinde kabul edilmiştir.
b) İstanbul’daki otorite meclis otoritesinin altında kabul
edilmiştir.
* Hükümet kurmak gereklidir.
Yorum:
Bu madde meclisin kuruculuk yönünü gösterir
* Geçici olduğu bildirilerek bir hükümet başkanı tanımak;
ya da padişah vekili çıkarmak doğru değildir.
Yorum:
Bu madde açılan meclisin daimi - sürekli olduğunu
vurgulamaktadır.
* Mecliste yoğunlaşan ulusal iradenin yurdun alın yazısına
doğrudan doğruya el koymasını kabul etmek temel ilkedir.
* Yasama ve yürütme TBMM’ye aittir.
Yorum:
a) 18 Eylül 1920’de kurulan İstiklal Mahkemelerinin üyeleri
de milletvekillerinden oluştuğundan dolayı yargı da meclisin
eline geçmiştir.
b) Yasama, yürütme ve yargının mecliste toplanmasına
güçler birliği ilkesi denilir.
c) Güçler birliği ilkesi olağan üstü durumdan dolayı kabul
edilmiştir. Hızlı karar alınıp; alınan kararların hızlı
uygulanması amaçlanmıştır.
d) Güçler birliği ilkesi demokrasiye uygun değildir.
Demokrasiye uygun olan kuvvetler ayrılığı ilkesi 1961
Anayasası ile kabul edilmiştir.
* Meclisten seçilecek bir kurul meclis adına hükümet
işlerine bakar. Oluşturulan bu İcra Vekilleri Heyetinin
başkanı meclisin de başkanıdır.
24
Yorum:
a) Kurulan bu sisteme meclis hükümeti sistemi denilir. Bu
sistemde bakanlar meclisten tek tek seçilir.
b) Meclis hükümeti sisteminde hükümet üyeleri meclisten
tek tek seçildiğinden dolayı hükümetin kurulması gecikir;
dolayısıyla da yürütme olumsuz etkilenirdi.
c) Meclis hükümeti sistemi cumhuriyet ilan edilene kadar
devam etmiştir.
d) Saltanat devam ettiğinden dolayı devlet başkanlığı
kurumu oluşturulamamıştır. Meclis başkanlığı ile hükümet
başkanlığı aynı kişide toplanmıştır.
* Padişah ve halife baskı ve zordan kurtulduğu zaman,
meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler doğrultusunda yerini
alır.
Yorum:
a) Birliğe ihtiyaç duyulan bu dönemde padişahlık ve
halifelik kurumunun açıkça karşısına geçilmemiştir.
b) Bu madde ileride saltanat ve halifeliğin kaldırılabileceğini
göstermektedir. Çünkü padişah ve halifenin durumunu
meclisin belirleyeceği dile getirilmiştir.
Not: Bu önerge Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edilene
kadar meclisin çalışma şartlarını belirlemiştir.
Soru: TBMM’ni Açılmasının Önemini Yazınız?
* Milli egemenlik ilkesi kurumlaştı.
* Halkçı, ulusçu ve demokratik bir Türk devleti oluştu.
* Temsil heyetinin görevi sona erdi.
* Ulusal örgütlenme tamamlandı.
Soru: TBMM’nin Genel Özelliklerini Yazınız?
a) İhtilalcıdır: İstanbul’daki otoriteye rağmen meclis
açılmış, yeni bir devlet oluşturulup; Hıyanet-i Vataniye gibi
kanunlar çıkarılmıştır.
b) Kurucudur: Yeni bir hükümet ve yeni bir devlet ortaya
çıkarılmış; bir devlet için gerekli olan kanunlar ve anayasa
hazırlanmıştır.
c) Halkçı, demokratik ve ulusçudur.
d) Milli egemenlik ilkesi temel ilkedir.
e) Güçler birliği ilkesi kabul edilmiştir.
f) İstiklal mahkemelerini kurmakla yargı gücünü ortaya
koymuştur.
g) Kurtarıcı bir meclistir.
h) Meclis Hükümeti Sistemi kabul edilmiştir.
ı) İlk meclisteki vekiller arasında fikir birliği yoktur. Misak-ı
Milli ( bağımsızlık ) birleştikleri tek fikirdir. Meclisin bu
özelliğinden dolayı da bu meclis inkılâpları yapmaya uygun
değildir. Saltanatı kaldırması, bu meclisin inkılâpçı
olduğunu göstermez. Çünkü saltanatın kaldırılması Lozan
öncesinin olağan üstü durumundan kaynaklanmıştır.
f) İlk ilişkilerini Rusya ile kurdu ve ilk elçisini Rusya’ya
gönderdi.
g) 30 Nisan 1920’de varlığını dünya devletlerine duyurdu.
Soru: Bir tarih araştırmacısı, 1. Dönem TBMM için
“Milletin ta kendisidir.” demiştir.
Araştırmacının bu nitelemeyi aşağıdakilerden
hangisine dayandırdığı savunulabilir?
A) Olağanüstü şartlarda kurulmasına
B) Meclis Hükûmeti sistemini benimsemesine
C) Farklı görüşteki üyelerden ve gruplardan
oluşmasına
D) Seçimlerin iki yılda bir yapılmasına
E) İstanbul’un işgal altında olmasına
( 23.03.2014 – YGS )
Soru: TBMM’ni Otoritesini Artırma Çalışmalarını
Yazınız?
* İstanbul hükümetinin çalışmaları yok sayıldı.
* Otoriteyi artırıcı tedbirler alındı.
* Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.
* İstiklal mahkemeleri kuruldu.
* İsyanlar bastırıldı.
* Anayasa ilan edildi.
Soru: TBMM’nin birliğini sağlama ve devam ettirme
çalışmaları nelerdir?
* Devrimler savaş sonrasına bırakıldı.
* Meclis-i Mebusanın üyeleri TBMM’ye kabul edildi.
* Kurulan devletin yeni bir cumhuriyet olduğu açıkça ifade
edilmedi.
* Güçler birliği ilkesi kabul edildi.
* Padişah ve halifeye karşı, savaş bitene kadar açıkça tavır
takınılmadı.
Not: I. Meclis; 23 Nisan 1920 ile 1 Nisan 1923 tarihleri
arasında çalışmıştır. 11 Ağustos 1923’de ise II. Meclis
çalışmalarına başlamıştır.
25
Soru: I. Meclisin Yenilenme Nedenlerini Yazınız?
* Devlet sisteminin geliştirilmesi ve barıştan sonra izlenecek
olan politikaların belirlenmesi konusunda milletvekillerinin
anlaşmazlığa düşmesi.
* İtilaf devletlerinin Lozan görüşmelerini keserek
Türkiye’deki tartışmalı ortamdan yararlanmak istemesi
* Meclisin savaş döneminde yıpranmış olması
* Meclisin inkılâpları yapmaya uygun olmayışı
TBMM’YE KARŞI ÇIKAN İÇ İSYANLAR
Sebepleri:
* İşgal devletlerinin işgallerini yerleştirmek istemesi
* Osmanlı yönetiminin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını
etkisiz duruma getirmek istemesi
* TBMM’nin halktan yeni fedakârlıklar istemesi
* İtilaf devletlerinin milli mücadeleyi iç karışıklıklarla
yıpratmak istemesi
* Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olmasından dolayı
asayişsizlik olması
* Bazı Kuva-yı Milliyecilerin tutarsız davranışları
* Bazı milli mücadelecilerin tutarsız davranışları
* Milli mücadele politikasının bazı çıkar çevrelerini
rahatsız etmesi
* Kürtçülük düşüncesi ve Kürtlerin kışkırtılması
* Azınlıkların emelleri
* Bazı Kuva-yı Milliyecilerin düzenli ordunun emrine
girmek istemeyişi
Soru: Aşağıdakilerden hangisi, 1921 yılı sonuna kadar
TBMM Hükümetine karşı çıkarılan ayaklanmaların
nedenlerinden biri değildir?
A) Saltanatın kaldırılmasının bazı çevrelerde tepkiyle
karşılanması
B) Kimi kesimlerin ulusal mücadeleyi dinsizlik olarak
tanıtması
C) Azınlıkların bağımsız devlet kurmak için çalışması
D) Bazı bölgelerde Kuvayı Milliyecilerin disiplinsiz
davranması
E) Anlaşma Devletlerinin ulusal mücadeleyi engellemek
istemesi ( 27.03.2011 – YGS )
A) DOĞRUDAN İSTANBUL HÜKÜMETİNİN
ÇIKARDIĞI İSYANLAR
1-............................................... ................................. İsyanı:
Sebep:
* İngilizlerin, milli mücadelecileri Çanakkale Boğazı
çevresine yanaştırmak istemeyişi
* İstanbul yönetiminin milli mücadeleden duyduğu * Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.
tedirginlik

3-Çapanoğulları İsyanı ( 15 Mayıs-27 Ağustos 1920 )

Özellikleri:
Özellikleri:
* İsyan Marmara’nın güneyinde Susurluk civarında
* Yozgat, Çorum ve Tokat havalisinde etkili oldu.
çıkmıştır.
* Bölgedeki Aleviler de kullanılmak istendi.
* Milli mücadelecilere karşı bölgedeki Çerkezler kışkırtıldı.
* Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.
* İsyan TBMM açılmadan önce başladı.
* Saltanat yanlısı bir isyandır.
4-Delibaş Mehmet-Konya İsyanı ( 2 Ekim-15 Kasım 1920 )
* İsyan önce Çerkez Ethem tarafından bastırıldıysa da;
Ahmet Anzavur tekrar isyan çıkardı. Bu isyanı ise Ali Fuat
Cebesoy 20 Mayıs 1920’de kesin olarak bastırdı.
Özellikleri:
* Halifelik taraftarı bir isyandır.
2-................................... ......................... (Halifelik Ordusu)
* Konya ve Isparta’da etkili oldu.
* İsyanın çıkarılmasında İngiliz, Fransız, İtalyan ve
Sebepleri: Yunanlılar etkili oldu.
* İngilizlerin, milli mücadelecileri Boğazlar çevresine * Milli kuvvetler karşısında tutunamayan Delibaş Mehmet
yanaştırmak istememesi önce Fransızlara sonra Yunanlılara sığınmıştır.
* İstanbul yönetiminin duyduğu tedirginlikler
5-Cemil Çeto İsyanı (17 Haziran 1920)
Not: Halifelik ordusu denilen isyancı birliğini Süleyman
Şefik İngilizlerin istek ve desteği ile hazırladı. Birliğin
oluşturulmasında genellikle Enver Paşa’nın ordudan tasfiye Özellikleri:
ettiği eski subaylar kullanıldı. * Kürtçü bir isyandır.
6-Milli Aşireti İsyanı (8 Haziran 1920)
Özellikleri: Özellikleri:
* İsyan Adapazarı civarında başladı * Kürtçü bir isyandır. Fransızlardan destek almıştır.
* Çerkez Ethem ve Refet Bele tarafından bastırıldı
* İsyanın bastırılması sonucunda Kuva-yı İnzibatiye 7-Koçgiri İsyanı
birliğinin çoğu milli mücadele saflarına geçti.
Özellikleri:
Yorum:
* Kürtçü bir isyandır
Ahmet Anzavur ve Kuva-yı İnzibatiye İsyanlarının
başarısız olması; İngilizlere, İstanbul hükümetinin isyan * Kemah ve Divriği’de etkili oldu.
düzenleme konusunda başarısız olduğunu gösterdi ki bundan * Bu isyanı II. İnönü Savaşı döneminde kurulmuş olan
sonra İngilizler kendileri isyan düzenlettirmeye başladılar. merkez ordusu bastırdı.

B) İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE İTİLAF 8-Ali Batı İsyanı (11 Mayıs-18 Ağustos 1919)
DEVLETLERİNİN ÇIKARDIĞI İSYANLAR
1-Bozkır-Zeynelabidin İsyanı ( 27 Eylül-4 Ekim 1919 )
Özelikleri:
Özellikleri:
* Kürtçü bir isyandır.
* Milli mücadeleye karşı çıkan ilk isyandır.
* Diyarbakır’da etkili oldu.
* Padişah taraftarı bir isyandır.
* Ali Batı çatışma esnasında öldürüldü.
* Konya havalisinde çıkmıştır.
2-Bolu-Düzce Ayaklanması:
9-Çopur Musa İsyanı
Özellikleri:
Özellikleri:
* 12 Nisan 1920’de başladı.
* İsyan Afyon’da çıktı

26
* İsyanın çıkmasında Yunanlıların kışkırtmaları da etkili Özellikleri:
oldu
* İsyan Refet Bele tarafından bastırıldı.
* Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler veren ve isyanların
bastırılmasında büyük katkıları olan Çerkez Ethem düzenli
ordunun emrine girmeyerek isyan etmiştir.
Soru:
* Çerkez Ethem düzenli orduya karşı girdiği mücadelede
I. GRUP II. GRUP başarılı olamayınca; 5 Ocak 1921’de Yunanlılara sığınmış;
Çerkez Ethem’e bağlı birlikler ise 20 Ocak 1921’de düzenli
I. İstanbul Hükümetinin halkın Anzavur Ayaklanması ordunun emrine girmiştir.
dinî duygularını kötüye kullanması

II. Anadolu'da bazı ailelerin gücü ve 2. ............................ ............................ ....................... İsyanı:

otoriteyi ellerine geçirip TBMM'nin Millî Kongre
emirlerine karşı gelmesi Cemiyeti
Özellikleri:
III. Azınlıkların, bulundukları bölgelerde Delibaş
bağımsız devlet kurmak istemesi Mehmet * Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiş olan
Mehmet Efe, düzenli ordu kurulurken ilk günlerde düzenli
IV. Bazı Kuvayı milliye birliklerinin ordunun emrine girmek istemedi.
Milli Mücadelede yeni orduya Demirci Mehmet * Demirci Mehmet Efe ikna edildi ve efeleriyle birlikte
katılmak istememesi Efe düzenli ordunun emrine alındı.

V. Yapılan devrimlere karşı çıkılması Ali Galip Olayı

AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI İSYANLAR
Yukarıda I. grupta verilenlerden hangileri II. grupta
verilenlerle doğru olarak eşleştirilmiştir? Sebepleri:

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
* Osmanlı’dan toprak koparma düşüncesi
D) III ve V E) IV ve V
( 11.04.2010 – YGS ) * Emellerinin olduğu bölgelerde çoğunluk olma düşüncesi
ile Türk milletini yıldırarak, bölgeden kaçırma
* İşlerini kolaylaştırma düşüncesi ile işgallere zemin
hazırlama
KUVAYI MİLLİYE YANLISI İKEN SONRADA İSYAN
EDENLER * İşgal devletlerinin kışkırtmaları
Not: Ermeni isyanları Gümrü ve Ankara Antlaşmaları ile
bitirilirken; Karadeniz’deki Rum isyanları Şubat 1923’e
1. ...................................... ......................................... İsyanı: kadar devam etti.

Soru: TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemleri

Yazınız?

* İstanbul ile ilişkiler kesildi.

* İstanbul hükümetinin icraatları yok sayıldı.
* İstanbul’un halkı milli mücadelecilere karşı kışkırtmak
için yayınladığı fetvalara karşı; Ankara müftüsü ....................
....................................................................... fetva yayınladı.
* Damat Ferit Paşa vatan haini kabul edildi.
* 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.
* 18 Eylül 1920’de İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
* İsyanlara karşı Kuva-yı Milliye, merkez ordusu ve düzenli
ordu kullanıldı.

Çerkez Ethem

27
Soru: TBMM’ye karşı çıkan isyanların sonuçlarını * Yunan güçleri 22 Haziran 1920’de, imzalanacak olan
yazınız? antlaşmanın kabulüne zemin hazırlamak için, Milne Hattını
aşarak; Bursa-Uşak çizgisinde harekete geçti.
* Yunanlılar 20 Temmuz 1920’de Doğu Trakya’yı işgal
* Anadolu daha fazla işgal altında kaldı.
ettiler. ( 3 Kasım 1919’da İngilizler tarafından Yunanlıların
* Milli mücadelenin başarıya ulaşması gecikti. güvenliğinin sağlanması ve Yunan işgalinin yerleşmesi için,
İzmir, Aydın, Manisa’nın bir kısmı, Soma ve Ayvalık’ın bir
* Yunanlılar Anadolu’da daha fazla ilerledi. kısmını Yunan işgali altında bırakacak şekilde çizilen ve
* Kardeş kanı akıtıldı. Yunanlıların ve Kuva-yı Milliyenin karşılıklı olarak geçmesi
yasaklanan hatta Milne Hattı denilir. )
* Anadolu birliği zedelendi.
* Bu gelişmeler üzerine Saltanat Şura’sı meseleyi görüşmek
* Ekonomik zayiatlar oldu. üzere 22 Temmuz 1920’de toplandı. Ya-pılan Şura’da Rıza
* İsyanları bastıran TBMM’nin otoritesi arttı. Paşa hariç tüm üyeler Sevr Antlaşmasının imzalanması
yönünde kararını bildirdi. Saltanat Şura’sının Sevr
Antlaşmasını imzalamak istemesinde Bursa ve Doğu
Yorum: Trakya’nın işgal edilmesi etkili oldu.
* Antlaşmanın maddelerini hafifletmek için Damat Ferit
Paşa Fransa’daki Sevr kasabasına gittiyse de etkili olamadı.
* İsyanları kışkırtanlar ve çıkaranlar kutsal değerleri
kullandılar. * Sevr Antlaşmasını imzalamak için Rıza Tevfik, Reşat
Halis ve Hadi Paşa’dan oluşan grup Fransa’ya gönderildi.
* Padişaha bağlılık, milli mücadeleyi halka kötü gösterdi. İşgalci devletler Sevr Antlaşmasının imzalanması ile Şark
* Asker kaçaklarının bir kısmı isyanların insan gücünü Meselesinin hallolacağına inanıyordu.
oluşturdu. * TBMM, Sevr Antlaşmasını tanımadığı gibi; 19 Ağustos
* Yunan ordusu dahî bazı dönemlerde halifelik ordusu 1920’de aldığı kararla, antlaşmayı imzalayanları vatan haini
olarak tanıtıldı. kabul etti. Türk milletinin bu antlaşmaya cevabı ise kurtuluş
savaşı oldu. Halk bu durum karşısında milli mücadelenin
* İsyanların bastırılmasında TBMM’nin güçler birliği ilkesi gereğini daha iyi anladı.
etkili oldu.
* TBMM’ye karşı çıkarılan isyanlarda İstanbul yönetimi
Milli Egemenliği; İşgalciler Milli Bağımsızlığı hedef Yorum:
almıştır. Padişah Sevr Antlaşmasının imzalanmasını kabul etmekle
* Milli Aşireti TBMM açılana kadar milli mücadele hukuka ve milli iradeye aykırı davranmıştır. Çünkü Kanun-ı
taraftarıydı Esasiye göre bir antlaşmanın imzalanabilmesi için Meclis-i
Mebusanın onayının alınması gerekir. Sevr Antlaşması bu
* Mayıs 1919’da başlayan isyanlar 1921 yılı sonlarına kadar yönüyle hukuka aykırı olduğu gibi; Meclis-i Mebusanın
devam etti. aldığı Misak-ı Milli kararları ile çeliştiği için milli iradeye
de aykırıdır. Türklerin çoğunlukta olduğu Anadolu’yu
böldüğü için evrensel beyannamelere de aykırıdır. (Fransız
SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI İhtilalının yaydığı fikirler ve Wilson Prensipleri)
(10 AĞUSTOS 1920) Sevr Antlaşması;

Soru: Sevr Barış Antlaşması Niçin Geç İmzalanmıştır? a) Fiilen geçersizdir; çünkü, ........................................
* Mondros mütarekesinin kalıcı hükümler içermesi. ……………………………………………………………………….
* Osmanlı’yı paylaşmak isteyen devletlerin çıkar ……………………………………………………………………….
çatışmasına girmesi
* İşgalcilerin iç isyanlar ve yunan işgalinin sonucunu
beklemesi b) Hukuken geçersizdir; çünkü, ..................................

* Kurtuluş Savaşının başlamış olması ………………………………………………………………………

* Yunanlıların İzmir’i işgal etmesinin paylaşım planlarını ……………………………………………………………………….

değiştirmesi

Sevr Antlaşmasının Maddeleri

Not: İtilaf devletlerine göre Osmanlı ile imzalanacak olan
antlaşma Türk halkını kısmen rahatlatır ve Mustafa
Kemal’den koparırdı. * Osmanlı ülkesi; Giresun, Ordu, Samsun, Tokat, Çorum,
Amasya, Sinop, Kastamonu, Çankırı, Ankara, Eskişehir,

28
Bolu, Zonguldak, Bilecik, İstanbul ve Kayseri’nin doğusu
ile sınırlı kalıyordu.

* Boğazlar her zaman bütün devletlerin gemilerine açık

tutulacak; Türklerin hiç bir etkisinin bulunmadığı,
kendine has polis gücü, bütçesi ve bayrağı olan bir
komisyon tarafından yönetilecek. (İlk defa Boğazların
yönetimi için komisyon kurulması kararı verilmiştir. Bu
madde İstanbul’u güvenliksiz hale getirmiştir.)

* Midye-Büyük Çekmece hattının batısı ve İzmir dahil Batı

Anadolu Yunanistan’a verilecek.
* Doğu Anadolu’da sınırları Wilson tarafından çizilecek ve
Karadeniz ile Akdeniz’e çıkışı olan bir Ermeni devleti
kurulacaktır.

* Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurulacaktır.

Soru: Sevr Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Antalya ve Konya havalisi İç Batı Anadolu’nun içlerine * Osmanlı Devleti sömürge durumuna getirildi.
kadar İtalyanlara verilecektir. * İşgalciler şark meselesini hallettiklerine inandı.
* Halkın direnme gücü kamçılandı.
* Mardin, Urfa, Antep, Adana, Malatya ve Sivas * Türk milleti İstanbul yönetimine ve İngilizlerle
dolaylarını birleştiren bölge ve Suriye Fransa’ya güvenilemeyeceğini bir defa daha anladı.
verilecektir.
* Azınlıklar emellerine ulaştığını zannetti.
Yorum:
* Hicaz hariç olmak üzere Arabistan ve Musul İngiltere’ye
verilecektir. * Osmanlı yönetimine göre Sevr Antlaşması tamamen yok
olmaktan daha iyiydi.
* Bu antlaşma Ayastefanos Antlaşması gibi geçersiz ve
* Rodos ve On İki Ada İtalya’ya; Ege Adaları Yu- uygulanmayan bir antlaşmadır.
nanistan’a verilecektir.

* Brest Litovsk Antlaşması tanınmayacaktır.

* Osmanlı ordusunun mevcudu 50.700’ü geçmeyecek;

askerlik mecburi olmaktan çıkarılacak, deniz gücü 13 ufak
gemiyi geçmeyecek, orduda tank, ağır makineli tüfek, top
ve uçak bulunmayacaktır.

* Osmanlı maliyesini işgalcilerin oluşturacağı bir

komisyon düzenleyecektir.

* Kapitülasyonlar genişletilerek bütün devletlere

verilecektir.

* Azınlık hakları artırılacak; azınlık haklarının garantisi

için bir komisyon kurulacaktır.

* Osmanlı savaş tazminatı ödeyecektir.

Sevr Antlaşmasını imzalayan Osmanlı heyeti (soldan sağa, Rıza Tevfik,
Damat Ferid Paşa, Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa ve Reşad Halis).

29
 SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 4. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri
tamamlayınız? ( Her şık 2 puan )

1. Aşağıda verilen cümlelerin “DOĞRU” ya da “YANLIŞ” A) Mustafa Kemal’in babasının adı ……………...….………
olduğunu belirtiniz? ( Her şık 2 puan ) ……………….…………………………….……. Efendidir.

Cümle---İfade D Y B) Mustafa Kemal ilk askeri başarısını ………..……………

…………………………………………………...’ta kazandı.
a) I. Dünya Savaşı sonucunda Wilson İlkeleri
yayınlanmıştır.
C) İzmir’in işgali sırasında Yunanlılara ilk kurşun gazeteci
b) Amasya Genelgesinde, Sivas’ta bir ulusal
…………………..……………. ………………..….………
kongrenin toplanması gerektiği belirtilmiştir.
tarafından atılmıştır.
c) Sivas Kongresinde Batı Cephesi
komutanlığına İsmet İnönü atanmıştır.
D) Manda ve himaye ilk kez ………………...………………
d) Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti Kongresinde reddedildi.
adına M. Kemal katılmıştır.
e) TBMM’de Misak-ı Milli kararları kabul
E) Anadolu işgaline karşı çıkan ve bu işgallere karşı basın
edilmiştir ve bu olay sonucunda İstanbul işgal
yayın yolu ile mücadele eden ………………………….……
edilmiştir.
…………………………………………..…… Cemiyeti’dir.

2. “Bu memleketin topraklarında kanlarını döken İngiliz, 5.

Fransız, Avustralyalı, Yeni Zelandalı, Hintli kahramanlar!
Burada, dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn
içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun
koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen
analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim
bağrımızdadır.
Huzur içindedirler ve rahat uyuyacaklardır.
Onlar bu topraklarda canlarını verdikten sonra, artık bizim
evlatlarımız olmuşlardır.”
Mustafa Kemal Atatürk

Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre

cevaplayınız?

a) Mustafa Kemal’in sözlerini dikkatle okuduktan sonra Yukarıda verilen haritada Osmanlı Devletinin I. Dünya
metne uygun bir başlık koyarak, niçin bu başlığı Savaşında savaştığı cepheler gösterilmektedir. Soru işareti
seçtiğinizi açıklayınız? ( 2 puan ) ile belirtilen cephenin adını yazınız? ( a 3; b 2 puan )

a)

b)

6. I. Dünya Savaşı’nda ilk kurulduğu sırada İtilaf

b) Okuduğunuz sözleri Mustafa Kemal hangi savaş Devletlerinde hangi devletler yer almıştır? ( a 4; b, c 3’er
sonrasında söylemiş olabilir? Gerekçesiyle yazınız? ( puan)
3 puan )
a)

b)

c)

3. Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesinin önemini 7. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti niçin Almanya’nın
yazınız? ( 5 puan ) yanında savaşa girmiştir? (Her şık 2 puan )

a)

b)

30
c) 14. Ben Kimim/Neyim?
Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez
d) seçilmemin nedenleri arasında ulaşımın elverişliliği, batı
cephesine yakın olması, haberleşme olanaklarının iyi olması
ve işgal edilmemiş güvenli bir kent olması gösterilebilir. ( 5
e) puan)

8. Erzurum Kongresinin önemini yazınız? ( 5 puan) A) Ben İstanbul’um

B) Ben Erzurum’um
C) Ben Sivas’ım
D) Ben Ankara’yım
E) Ben Amasya’yım

15. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru İngiliz Başbakanı

9. Paris Barış Konferansının önemini yazınız? (5 verdiği bir söylevde; “Türkleri başkentinden ve nüfusunun
puan) çoğunluğu Türk olan Anadolu ve Trakya’daki zengin ve
şanlı ülkelerinden yoksun bırakmak için savaşmıyoruz…
Türk soyunun yaşamakta olduğu ülkede, Türk
İmparatorluğunun başkenti İstanbul olmak üzere devamına
engel olacak değiliz…” demiştir.
İngiltere Başbakanı’nın böyle bir açıklama yapmakla;
I. İtilaf Devletlerine karşı olabilecek tepkileri önleme,
II. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma,
10. Manda ve himayeyi savunan cemiyetleri yazınız?( a 3; b III. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesini
2 puan ) sağlama
amaçlarından hangilerine ulaşmak istediği söylenebilir? (
5 puan )
a)
A. Yalnız I B. Yalnız II C. I ve III
b) D. II ve II E. I, II ve III

11. Ermenilerin kurduğu zararlı cemiyetleri yazınız? ( a 3;

b 2 puan )

a) MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ –1

b)
1. Birinci Dünya Savaşı'nda yenilen Almanya, Versay
Antlaşmasıyla Polonya'ya bırakmış olduğu yerleri geri
12. Doğrudan İstanbul Hükümeti tarafından TBMM’ye almak için daha sonra Polonya'nın batı bölgesini işgal
karşı yapılan ayaklanmaların isimlerini yazınız? ( a 3; b 2 etmiştir. Almanya'nın bu tutumu karşısında İngiltere ve
puan ) Fransa barışı korumaya çalışmışlarsa da ikinci Dünya
Savaşı'nın çıkmasını engelleyememişlerdir.
a)

b) Bu durum Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasında

13. Garip Hoca, TC. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük
dersinde Sevr Antlaşmasını anlatırken; “Sevr Antlaşması
ölü doğmuş bir antlaşmadır. Geçersizdir, yürürlüğe
girmemiştir. Hukuken geçersizdir, çünkü …………”
demiştir.
Garip Hoca; cümlesini nasıl tamamlarsa, söylediğini
kanıtlamış olur?(10 puan)
nasıl bir ilişki olduğunu gösterir?
A) İki savaşta da çok sayıda cephe açılmıştır.
B) Birinci Dünya Savaşı öncesindeki bloklaşmalar
günümüze kadar devam etmiştir.
C) Savaşların ikisi de aynı hükümleri içeren antlaşmalarla
sonuçlanmıştır.
D) Birinci savaşın sonucu ikinci savaşın başlamasına ortam
hazırlamıştır.
E) İki savaşın sonunda da Avrupa'nın siyasi yapısı
korunmuştur.

31
2. Atatürk, Birinci Dünya Savaşı'nda Suriye ve Hicaz'da 6. Birinci Dünya Savaşından sonra, Doğu Anadolu
bulunan Türk ordusunun sevk ve idaresinde Almanların söz Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şu kararları almıştır:
sahibi olmalarından rahatsızlık duymuş ve bunu Savaş
Bakanı Enver Paşa'ya gönderdiği bir raporda dile getirmiştir. l. Hiçbir şekilde göç edilmeyecek.
II. Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenilecek.
Bu durum Atatürk'ün aşağıdakilerden hangisini
III. Doğu vilayetleri gerektiğinde savunulacak.
önemsediğinin bir göstergesidir?
A) Bağımsız devlet anlayışı Bu kararların başlıca amacı aşağıdakilerden
B) Ordudaki disiplini hangisidir?
C) Türk - Alman dostluğunu
D) Arap topraklarında başlayan ulusçuluk hareketlerini A) Bölgedeki Türkleri, azınlıklara oranla her yönden daha
E) Ordunun birden fazla cephede savaşmakta olduğunu güçlü tutma
B) Benzer amaçlı milli cemiyetleri birleştirme
C) Diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine kendi gücünü
gösterme
D) Erzurum'da milli bir kongre yapılmasını sağlama
E) Cemiyetin bölgedeki şube sayısını artırma
3. Sovyet Rusya, Çarlık Rusyası'nın Berlin Antlaşması'yla
Osmanlı Devleti'nden aldığı yerleri, l. Dünya Savaşı'ndan
çekildiğini belirten Brest - Litovsk Antlaşması'yla Osmanlı
Devleti'ne iade etmiş; ancak Anlaşma Devletleri bu kararı 7. Kurtuluş Savaşı'nın devam ettiği yıllarda Mustafa Kemal,
geçersiz saymıştır. "Artık İstanbul Anadolu'ya hâkim değil tâbi olmak
mecburiyetindedir." görüşünü savunuyordu.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
Aşağıdakilerden hangisi bu görüşü destekleyen bir
A) Bağımsız devlet sayısının arttığının gerekçe olamaz?
B) Sovyet Rusya'nın diğer devletlerle ilişkilerinin Çarlık A) İstanbul’un işgal edilmesi
Rusyası'nınkinden farklı olduğunun
B) Milli Mücadele hareketinin güç kazanması
C) Anlaşma Devletleri arasında görüş ayrılığı olduğunun
C) Mustafa Kemal'in Yıldırım Orduları Grubu
D) Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletler hukukundan
Komutanlığından ayrılması
yararlandığının
D) Anadolu'da düzenli ordunun kurulması
E) l. Dünya Savaşı öncesinde kurulan ittifakların aynen E) Osmanlı Devleti'nin işgaller karşısında etkisiz kalması
devam ettiğinin

8. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin

4. Mondros Ateşkes Antlaşmasının aşağıdaki kurulmasında doğrudan etkili olmuştur?
maddelerinden hangisi, Türklerin denetiminde kalan
Anadolu topraklarının da elden çıkabileceği anlamına A) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi
gelmektedir? B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda
yenilmesi
A) Osmanlı Devleti diğer devletlerle bütün ilişkilerini
C) Anadolu'nun yer yer işgal edilmesi
kesecektir.
D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması
B) Sınırların korunması ve güvenliğin sağlanması ile görevli E) Rusya'da ihtilal olması
olanlar dışındaki bütün Osmanlı ordusu terhis edilecektir.
C) İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edici durumlarda
stratejik noktaları işgal edebilecektir.
D) Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz ve telefonlar İtilaf
Devletleri'nce denetlenecektir.
E) Bütün demiryolları, İtilaf Devletleri'nin denetimi altına 9. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İstanbul
alınacaktır. Hükümeti galip devletlerin etkisi altına girmiş ve millete
karşı sorumluluklarını yerine getiremez olmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi bu durumun bir sonucu
5. 1919 yılında İtilaf Devletleri'nin, "Türklerin Batı
değildir?
Anadolu'daki Hıristiyanları katletmek üzere olduğu"
şeklinde asılsız bir haberi dünya kamuoyuna A) Erzurum ve Sivas Kongrelerinin yapılması
yaymalarının amacı neydi? B) Yöresel direnişlerin başlaması
C) Anadolu halkının İstanbul Hükümeti'ne olan güvenini
A) Anadolu'daki iç isyanları desteklemek
yitirmesi
B) Sevr Antlaşması’nın imzalanmasını çabuklaştırmak
D) Anadolu halkının Mustafa Kemal’in çevresinde
C) İzmir’in işgalini haklı göstermek
toplanması
D) İstanbul’un işgalini haklı göstermek
E) Gizli anlaşmaların yapılması
E) Anadolu'da zararlı dernekler kurulmasını hızlandırmak

32
10. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Osmanlı
Hükümeti'nin süregelen işgaller karşısında yetersiz kalması
Türk ulusunun tepkilerine yol açmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu tepkilerin biridir?
A) İstiklal Mahkemelerinin kurulması
B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıkarılması
C) Takrir-i Sükûn Kanunu'nun kabul edilmesi
D) Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin kabul edilmesi
E) Kuvay-ı Milliye'nin oluşması
MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ - 2
1. l. Dünya Savaşı'nda yaklaşık 325.000 can kaybedilmiş,
ateşkesin imzalanması ile askerî güç tamamen ortadan
kalkmıştı. Düşmana karşı kuvvet kullanılamayacağı fikri;
saraya, yönetici kadroya ve bazı aydın çevrelere hâkimdi. Bu
teslimiyetçi tutum müttefiklere güçlük çıkarılmadığı
takdirde, Türkiye'nin lehine anlayış gösterileceği umuduna
dayanmaktaydı.
Bu düşüncelere sahip kişilerin aşağıdakilerden
hangisini savunacağı söylenebilir?

A) Manda yönetimini
11. Milli Mücadele döneminde Türk milleti kadını ve erkeği B) Halifeliğin kaldırılmasını
ile birlikte çeşitli savunma dernekleri kurmuş, siyasal C) Saltanatın kaldırılmasını
mitingler ve gösteriler düzenlemiş, işgal kuvvetlerine karşı D) Kuvay-ı Milliye'nin oluşturulmasını
harekete geçmiştir. E) TBMM'nin kurulmasını
Bu durum Milli Mücadele dönemiyle ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Laiklik anlayışının benimsendiğinin
B) Seçim sisteminin değiştirildiğinin 2. "Mustafa Kemal Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan
C) Direnişçilerin eğitim düzeyinin yüksek olduğunun sonra Türk ulusunu tehlikelere karşı uyarmak ve harekete
D) Direnmenin etkili hale getirilmeye çalışıldığının geçirmek amacıyla Havza ve Amasya'da genelgeler
E) İletişimde güçlüklerle karşılaşıldığının (tamimler) yayınlamıştır."
Bu genelgelerin Türk ulusu üzerinde etkili olduğunu
12. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes gösteren ilk belirti ne olmuştur?
Anlaşmasına dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi
A) Anadolu'da, İtilaf Devletleri'ne karşı protesto ve
öncelikle aşağıdaki ilkelerden hangisinin önemini ortaya
mitingler yapılması
çıkarmıştır?
B) Osmanlı Mebuslar Meclisi kararlarının itilaf
A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılâpçılık Devletleri'nin isteklerine uymaması
D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik C) Amasya'da Mustafa Kemal'in İstanbul Hükümeti
temsilcisi Salih Paşa ile görülmesi
13. Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcına değin Türk ulusu,
D) Erzurum ve Sivas'ta kongreler yapılması
hanedancı ve ümmetçi bir tarih anlayışının etkisinde
E) İlk TBMM'ye, Osmanlı Mebuslar Meclisi üyelerinin de
kalmıştır.
alınması
Aşağıdakilerden hangisi, bu anlayıştan farklı olarak
ulusal tarih anlayışı yolunda atılan bir adımdır?
A) İstanbul Hükümeti’nin Sevr Barış Antlaşması’nı
imzalaması
B) ''Direniş derneklerinin kuruldukları bölgelerin 3. Milli Mücadeleye en fazla karşı çıkan devlet İngiltere’dir.
Türklüğünü kanıtlamaya çalışmaları
İngiltere aşağıdaki faaliyetlerden hangisi ile milli
C) Anlaşma Devletleri'nin Türkiye'yi aralarında
iradeyi yok etmeye çalışmıştır?
paylaşmaları
D) İstanbul Hükümeti'nin Anadolu direnişine karşı çıkması A) Yunanistan'ın işgallerini desteklemekle
E) Sivas Kongresi’nde bazı delegelerin ABD’nin B) Anadolu'da isyanlar çıkarmakla
mandaterliğini istemesi C) Şeyh Sait isyanını çıkarmakla
D) Mebuslar Meclisi'ni dağıtmakla
E) Musul'u işgal etmekle
14. Mondros Ateşkes Anlaşması'na göre Osmanlı Devleti'nin
Hicaz, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetleri en yakın
Anlaşma Devletleri Kumandanlığına teslim olacaktı.
4. Mustafa Kemal'in Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde
Bu madde, Mondros Ateşkes Anlaşması'nın hangi
Müdafaa-i Hukuk Grubu oluşturulmasını istemesinin
özelliğine bir örnektir?
amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Osmanlı Devleti'ni güçsüz duruma düşürme
A) Vatanın bütünlüğünün korunması yolunda kararlar almak
B) Sınırları belli olmayan yörelerin, eski coğrafya adlarını
B) Padişahın yetkilerini artırmak
kullanma
C) Hükümette değişiklik yapılmasını sağlamak
C) Osmanlı Devleti'nin hukuki varlığını tanıma
D) Meclisin toplanabilmesi için gerekli çoğunluğu sağlamak
D) Osmanlı Devleti'nin müttefikleriyle bağlantısını kesme
E) Yasama organı arasında uyum sağlamak
E) Yerel direnişleri başlatma
33
5. İtilaf Devletleri Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde 9. Amasya Genelgesi'nde, Sivas'ta toplanacak kongre için
azınlıkların faaliyetlerini desteklemişler ve isyanlar gelecek temsilcilerin seçimini Müdafaa-i Hukuk-u Milliye,
çıkarmalarını sağlamışlardır. Redd-i ilhak Cemiyeti ve belediyelerin yapması istenmiştir.

İtilaf Devletleri’nin böyle davranarak Mondros

Ateşkesi’nin, Bu yolla ulaşılmak istenen temel amaç aşağıdakilerden
hangisidir?
l. Anadolu dışındaki Osmanlı askerlerinin itilaf Devletleri'ne
teslim olması
ll. İtilaf Devletleri'nin güvenliklerini tehlikede gördükleri A) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin kurulmasını teşvik etmek
yerleri işgal edebilmesi B) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin gücünü Türk halkına
III. Alman subaylarının ülkelerine gönderilmesi duyurmak
C) İşgal kuvvetlerinin dikkatini Sivas’ta yapılacak kongreye
hükümlerinden hangilerinin yürürlüğe girmesine uygun çekmek
ortam hazırlamayı amaçladıkları savunulabilir? D) Milletin güvenini kazanmış, Milli Mücadele taraftarı
kişilerin seçilmesini sağlamak
A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III E) Temsilcilerin can ve mal güvenliklerini sağlamak
D) l ve II E) II ve III

10. Misâk-ı Millî belgesinde Batum, Ardahan, Kars ve Batı

6. Mustafa Kemal Paşa direniş cemiyetlerini tek çatı altında Trakya için gerekirse serbest oylama yapılabileceği görüşü
birleştirmeye özel önem vermiş, bunu da Sivas Kongresi'nde yer almıştır.
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurarak
başarmıştır. Bu yörelerin hangi özelliğinden dolayı serbest
oylamanın çıkarlarımıza uygun olacağı düşünülmüştür?
Mustafa Kemal Paşa'nın bununla aşağıdakilerden
hangisini amaçladığı savunulabilir?
A) Örgütlenmeyi tabana yaymayı ve ulusal güçleri tek elde A) Stratejik bakımdan önemli bölgelerde olmaları
toplamayı B) Uzun süreden beri Osmanlı yönetiminde bulunmaları
B) Halka liderliğini kabul ettirmeyi C) Halkın çoğunluğunun Türk ve Müslüman olması
C) Otoritesini artırmayı D) Verimli tarım topraklarına sahip olmaları
D) Padişahın isteklerine direnmeyi E) Temsilcilerinin Meclis-i Mebusan'da etkili olmaları
E) Düzenli ordunun kurulmasını sağlamayı

11. Osmanlı İmparatorluğu'nda, İtilaf Devletleri'nin aşa-

ğıdaki girişimlerinden hangisi doğrudan "milli iradeyi"
7. Amasya Genelgesi'nin Kurtuluş Savaşımızdaki önemi
en çok hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır? yok etmeyi amaçlamıştır?

A) Anadolu ve Trakya'nın her yanına duyurulmuş A) Boğazların yönetimine el koymaları

B) Mebusan Meclisi'ni dağıtmaları
olmasından
C) Osmanlı Ordusu'nun büyük bir kısmını terhis ettirmeleri
B) Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi ve yöntemini
D) Karadeniz kıyısındaki bazı önemli noktaları kontrol
belirtmesinden
altına almaları
C) İşgallerin başlamasını izleyen günlerde hazırlanmış
olmasından E) Ulaşım ve haberleşme sistemlerinin işletilmesine el
D) Halkı, düşmana karşı silahlı direnişe çağırmış olmasından koymaları
E) İstanbul Hükümeti'ne karşı bir hareket niteliği
taşımasından

12. Sivas Kongresi'nde "manda" sorunu tartışmalara yol

açmış, bazı yurtseverler Amerikan mandasını savunmuş,
8. Erzurum Kongresi kararları arasında, "ulusal iradenin ve fakat sonuçta bu görüş reddedilmiştir.
toplanan ulusal güçlerin padişahlık ve halifelik makamını
kurtaracağı" hükmü de yer almıştır.
Ulusal egemenlik anlayışına ters düşen böyle bir Manda yönetiminin reddedilmesinin nedeni
karar alınmasının temel nedeni aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisidir?
hangisidir? A) İstanbul Hükümeti'nin manda isteğine tepkisiz kalması
A) Ortamın böyle bir değişikliğe hazır olmaması B) İstanbul Hükümeti'nin kongreye açıkça cephe alması
B) İtilaf Devletlerinden çekinilmesi C) Manda yönetiminin iyi bilinmemesi
C) İmparatorluğun çökmesinin önlenmek istenmesi D) İngiliz ve Amerikan mandası isteyenler arasında görüş
D) Osmanlı Hükümeti'nin desteğine ihtiyaç duyulması birliği sağlanmaması
E) Halifeliğin gücünden yararlanmak istenmesi E) Manda yönetiminin ulusal bağımsızlığa ters düşmesi

34
13. Mustafa Kemal, anayurdun parçalanması tehlikesi 3. ÜNİTE: KURTULUŞ SAVAŞINDA
karşısında ülke çapında bir kongre yaparak Müdafaa-i CEPHELER
Hukuk ve Redd-i ilhak Cemiyetlerini birleştirmiştir.

Mustafa Kemal'in bu yolla ulaşmak istediği ilk amaç

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saltanatı kaldırmak
B) Yeni bir anayasa hazırlamak
C) Kurtuluş Savaşı'nı tek elden yönetmek
D) Cumhuriyeti ilan etmek
E) Halifeliği kaldırmak

14. İstanbul Hükümeti Amasya Protokolü'nde yer alan

"Temsil Kurulu'nun rızası olmadan düşmanlarla barış
görüşmelerine gidilmemesi" kararını reddetmiş, "Mebusan
Meclisi'nin toplanması" kararını ise kabul etmiştir.
İstanbul Hükümeti'nin Temsil Kurulu'na verilmek
istenen yetkiyi kabul etmemekle ulaşmak istediği amaç A. KURTULUŞ SAVAŞININ BAŞLAMASI VE
aşağıdakilerden hangisidir? CEPHELER

A) İstanbul’un işgal edilmesini engellemek DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI

B) Temsil Kurulu'nu Osmanlı Meclisi'nde etkili hale
getirmek
C) İtilaf Devletleri'yle ilişkileri geliştirmek
D) Merkezi otoriteyi kurmak
E) Milli birliği sağlamak
15. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren
ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan
edilmiştir.
Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden
hangisini gösterir?
A) Meclis gibi hareket edildiğini
B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini
C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem
verildiğini
D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını
E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekatına bakış açısının
değiştiğini
16. Amasya Genelgesi'nin aşağıdaki hükümlerinden
hangisi, Türk İnkılâbı’nın evrensel nitelik taşıdığının bir
göstergesidir?
A) Vatanın bütünlüğü tehlikededir.
B) İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı görevi yerine
getirememektedir.
C) Ulusun bağımsızlığını, ulusun azim ve kararı
kurtaracaktır.
D) Delegelerin seçimi ulusal bir sır olarak gizlenmelidir.
E) Sivas'ta ulusal bir kongrenin tez elden toplanması
kararlaştırılmıştır.
* İzmir’in işgalinden sonra Kuva-yı Milliye birlikleri
Ayvalık, Bergama, Soma, Akhisar, Salihli, Nazilli ve
Aydın’da Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiştir.
* Kuva-yı Milliye düşmanı oylayabiliyor fakat düşmanı
yurttan atacak şekilde karşı taarruza geçemiyordu. Bu
durumu bilen Mustafa Kemal, düzenli ordunun kurulmasının
şart olduğuna inanıyor; fakat bu düşüncesini meclise kabul
ettiremiyordu.
* 22 Haziran 1920’de başlayan Yunan taarruzu Gediz
Muharebelerinde Kuva-yı Milliyenin mağlubiyetine sebep
oldu. Kuva-yı Milliyenin komutanı olan Ali Fuat Cebesoy
mağlubiyete Kuva-yı Milliyenin disiplinsizlik ve
düzensizliğini sebep gösterirken; Kuva-yı Milliyeciler
mağlubiyetin sebebi olarak Ali Fuat Cebesoy’un
başarısızlığını ileri sürüyorlardı. Gediz Muharebeleri
Mustafa Kemal’in düzenli ordu konusundaki düşüncelerini
haklı çıkarmış ve bunun üzerine 8 Kasım 1920’de yapılan
meclis toplantısı sonucunda Ali Fuat Cebesoy’un Moskova
büyük elçiliğine tayin edilmesine ve düzenli ordunun
kurulmasına karar verilmiştir.
* Batı Cephesinde düzenli orduyu kurmakla İsmet İnönü
görevlendirildi. Cephenin güneyi ise Refet Bele’nin
komutasına verildi.
Not: 27 Aralık 1920’de Kuva-yı Seyyarenin, kaldırılarak
düzenli orduya katılması kararlaştırıldı

17. Çanakkale Savaşında Boğazlardan geçemeyen Soru: Düzenli Ordu Niçin Kurulmuştur?
düşman donanması aşağıdaki antlaşmalardan * Halk ile Kuvayı Milliye birliklerinin karşı karşıya gelmeye
hangisinden sonra İstanbul’ a serbestçe girmiştir? başlaması
A) Mondros Antlaşması B) Mudanya Antlaşması * Yunan ilerleyişinin durdurulamayışı
C) Sevr Antlaşması D) Lozan Antlaşması * Kuvayı Milliyenin merkezi otoriteden yoksun oluşu
E) Montrö Antlaşması
35
* Kuvayı Milliyenin bölgesel amaçlı olması
* Disiplinin olmaması, ast-üst ilişkisinin olmaması
Soru: Düzenli Ordunun Genel Özelliklerini Yazınız?
* Kurtuluş Savaşında sadece Yunanlılara karşı savaştı.
* TBMM’ye karşı oluşan bazı isyanları bastırdı.
* Tekâlif-i Milliye Emirlerinin uygulanması sonucunda
taarruz gücüne ulaştı.
* I. İnönü Muharebesi ilk savaşı ve ilk başarısıdır.
* Eskişehir-Kütahya Muharebeleri tek başarısızlığıdır.
Yorum:
* Halk kongreler yolu ile örgütlenip birleştirilmiştir.
* Güneyde Fransız ve Ermenilere karşı Kuva-yı Milliye;
Doğu Anadolu’da Ermenilere karşı, Osmanlı’dan kalan XV.
Kolordu; Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı, TBMM’nin
kurduğu, düzenli ordu kullanılmıştır.
* Ordu taarruz gücüne ulaşana kadar Yunanlılara karşı batı
cephesinde savunmada kalınmıştır.
* Kurtuluş Savaşında bağımsızlık ve egemenlik birlikte
yürütülmüştür.
* Kurtuluş Savaşı, Türk Milletinin I. Dünya savaşının
sonuçlarına bir tepkisidir.
* Mondros Mütarekesinin Osmanlı Devletini etkisiz duruma
getirmesi, kurtuluş mücadelesini halkın yapmasına sebep
olmuştur.
* Kurtuluş Savaşı için ilk adımları milli cemiyetler atmış,
kurtuluşu TBMM tamamlamıştır.
* İtalyan ve İngilizlerle askeri mücadele olmamasına
rağmen; en fazla diplomatik mücadele İngilizlerle olmuştur.
* TBMM’de ilk bunalım ordu, ikinci bunalım ise hükümet
meselesinden dolayı çıkmıştır.
* I. Dünya Savaşı esnasında Ruslar tarafından kullanılan
Ermeniler yıllarca birlikte yaşadıkları Türklere saldırmaktan
çekinmediler. Osmanlı Devleti Doğu Anadolu’da Türklerle
Ermeniler arasında olayların çıkmaması için Ermenileri 14
Mayıs 1915’de çıkardığı “........................ ........................”
ile Suriye bölgesine göç ettirdi.
* Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya I. Dünya Savaşından
çekilince; İngilizler Batum petrol bölgesinde etkili olabilmek
ve Osmanlı ile Rusya arasında tampon bölge oluşturmak için
Gümrü civarında Ermenilere devlet kurdurdu. (28 Mayıs
1918)
* Paris Konferansında, Doğu Anadolu’da, Ermeni devletinin
kurulması kabul edildi. Mondros Mütarekesinin İngilizce
metninde Doğu illerine Ermeni vilayetleri denmesi de
İngilizlerin Ermenilerle ilgili düşüncesini, daha Paris
Konferansından önce ortaya koyuyordu.
* Doğu Anadolu’da kurulacak olan Ermeni devletinin
mandaterliği Paris Konferansı esnasında ABD’ye verilmiştir.
ABD Ermeni mandaterliğinden Aralık 1919’da oluşturulan
Harbord Raporu sonucunda vazgeçmiştir. Bu rapor
Ermenilerin Doğu Anadolu’da azınlıkta olduğunu, Türklerin
mücadeleye hazır olduğunu ve ABD için Doğu Anadolu’ya
yönelik olarak alınacak bir mandaterliğin zararlı olacağı
belirtiyordu.
* Doğu Anadolu’daki Ermeni olaylarından dolayı Kazım
Karabekir komutanı olduğu XV. Kolorduyu dağıtmamıştı.
Bu kolordunun varlığı Ermeniler için kısmen de olsa
caydırıcı bir unsurdu. Bölge Doğu Anadolu Müdafaa-i
Hukuk Cemiyetinin çalışmaları sonucu örgütlenmişti.

B. DOĞU CEPHESİ
Ermeni Sorunu Nasıl Ortaya Çıktı?
* Ermeniler Osmanlı ülkesinde rahat bir şekilde yaşıyordu.
Osmanlı Devletinde bakanlık ve yargıçlık yapan Ermeniler
dahi vardı. Van, Bitlis, Diyarbakır, Tokat ve İstanbul yoğun
olarak yerleştikleri yerlerdi. Osmanlı ülkesinin her yerine
istedikleri gibi yayılmışlardı.
* Osmanlı, Ermenilere, devlete bağlılıklarından dolayı
“............................. .........................” diyordu.
* Rusya ve İngiltere’nin kışkırtmaları sonucunda XIX.
yüzyılın sonlarında Ermeniler arasında da milliyetçilik
çalışmaları görülmeye başladı. Ermeniler teşkilatlanmak için
Hınçak (1887) ve Taşnak-sütyun (1890) cemiyetlerini
kurdular.
* Ermeniler XX. yüzyılın başlarında Osmanlı Bankasını
bastılar, 1904’de Sason İsyanını; 1914’de Zeytun İsyanını
çıkardılar. II. Abdülhamit’e suikast düzenlediler. Kazım Karabekir
36
Doğu Cephesi ve Ermenilerle Savaş
* 9 Haziran 1920’de ......................... ……........................’in,
TBMM tarafından, doğu cephesi komutanlığına atanması
sonucunda devletin ilk cephesi oluşmuş oldu.
* 28 Ekim 1920’de harekete geçen Türk ordusu karşısında
tutunamayacağını anlayan Ermeniler barış isteyince, 3
Aralık 1920’de Kazım Karabekir TBMM adına Ermenilerle
Gümrü Antlaşmasını imzaladı.
Not: 5 Aralık 1920’de Ermenistan, Sovyet Rusya yönetimine
girdiği için Gümrü Antlaşması Ermeni meclisinden
geçememiştir.
Gümrü Antlaşması ( 3 ARALIK 1920 )
* Ermeniler Kars, Gümrü ve Sarıkamış’ı terk edecek.
* Aras Nehri ile Çıldır Gölü arası Türk-Ermeni sınırı olacak.
* Ermeniler TBMM aleyhine olan
tanımayacaktır.
* Göç ettirilmiş olan Ermeniler altı ay içinde Türkiye’ye geri
dönebilecektir.
Not: Ermeniler Kars civarından çekilince; Türkiye Devleti
Gürcüler ile sınır komşusu oldu. Ardahan’ın bir kısmı,
Artvin ve Batum Gürcülerin elindeydi. TBMM’nin verdiği
ültimatom sonucunda 23 Şubat 1921’de Gürcüler Artvin,
Ardahan ve Batum’u terk etti. (Batum Antlaşması)
Soru: Gümrü Antlaşmasının Önemini Yazınız?
* Mondros Mütarekesi ile belirlenen sınırlar ilk defa
aşılmıştır.
* TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır.
* Ermenistan TBMM’yi antlaşma imzalayarak tanıyan ilk
devlet oldu.
* Misak-ı Milli yönünde ilk adım atıldı.
* Sevr Antlaşmasına ilk darbe vuruldu.
* Doğu sınırının belirlenmesi yönünde ilk adım atıldı.
* Doğudaki güçleri batıya kaydırma imkânı oluştu.
B. GÜNEY CEPHESİ
* Mondros Mütarekesinden sonra İngilizler 9 Kasım
1918’de İskenderun’u, 17 Aralık 1918’de Antep’i, 22 Şubat
1919’da Maraş’ı ve 24 Mart 1919’da Urfa’yı işgal ettiler.
Fransızlar ise Mersin, Adana, Hatay ve Osmaniye’yi işgal
ettiler. İngilizler petrol bölgelerine karşılık Maraş (30 Ekim
1919), Urfa (30 Ekim 1919) ve Antep’i (5 Kasım 1919)
Fransızlara devrettiler.
* Fransızlar Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Ermenilere
intikam alayları kurdurarak, Ermenileri bölgedeki Türklere
karşı kullandılar. Ermeniler Çukurova’da devlet kurmak
istediklerinden dolayı Türklere karşı saldırıya geçtiler.
* Batı Anadolu’da düşmana karşı seçilmiş gerilla güçleri
savaş verirken; güney cephesinde kadın, çocuk, ihtiyar
olmak üzere halk düşmana karşı top-yekun bir mücadeleye
girmiştir.
* Sivas Kongresinde, güney cephesinin, gönderilecek
subaylarca düzenlenip halkın düşmana karşı harekete
geçirilmesi planlanmıştır.
* Fransızlar ile Türk halkı arasında ilk ciddi çarpışmalar
Sütçü İmam’ın harekete geçmesi ile Maraş’ta başlamıştır.
Maraş halkı Fransızları 10 Şubat 1920’de Maraş’tan atmayı
başardı.
* 11 Nisan 1920’de ise Urfa halkı Fransızları
memleketlerinden atmayı başardı.
* Şahin Bey mücadelesi ile ünlenen Antep ise bütün
gayretlerine rağmen Fransızlara teslim olmak zorunda
kaldı.(Şubat 1921)
antlaşmaları Not: TBMM daha sonradan …………...............’a
kahraman(1973); ......................’ya şanlı(1984);
............................(1921)’ e ise gazi unvanını vermiştir.
* Adana’da ise mücadeleler 20 Ekim 1921’de imzalanan
Ankara Antlaşmasına kadar devam etti.
Not: Güney Cephesi Ankara Antlaşması ile kapanmış ve
Adana ile Antep savaş yapılmadan Fransızlardan geri
alınmıştır.
B. BATI CEPHESİ
Soru: Yunanlıların Anadolu’da İlerleme Sebeplerini
Yazınız?
* Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olması
* Cephede ilk dönemde disiplin olmaması
* İsyanlardan dolayı Anadolu’da birliğin geç sağlanması
* İngilizlerin Yunanlılara yardım etmesi
* Mondros Mütarekesinin taşıdığı ağır maddelerden dolayı
Osmanlı Devletinin üzerine düşen sorumluluğu yerine
getirememesi
Soru: Yunanlıların Anadolu'ya asker çıkarması ve
Anlaşma Devletlerinin İstanbul'u resmen işgal etmesi
gelişmelerinin aşağıdakilerden hangisine neden olduğu
savunulamaz?
A) Anlaşma Devletleriyle Mondros Ateşkes Anlaşması'nın
imzalanmasına
B) İstanbul Hükümetine halkın desteğinin azalmasına
C) Anadolu'da ulusal hareketin güçlenmesine
D) Anlaşma Devletlerinin İstanbul Hükümetine baskısının
artmasına
E) Anadolu'da işgal edilen yerlerin genişlemesine
( 11.04.2010 – YGS )
37
Not: Paris Konferansında, Türkiye’nin mandaterliğinin hiç
bir devlet tarafından alınmamasını savunan Fransa;
Yunanistan’ın İzmir’i terk etmesini de istiyordu.
Not: Dünya Müslümanlarından çekinen İngilizler İstanbul’u
paylaşım planları içine almamıştır. Paris Konferansında
Kürtlerin mandaterliğini İngilizler kabul etmiştir.
Not: Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ilk mücadeleyi
kuva-yı milliye birlikleri verdi.
Not: 8-9 Temmuz 1920’de Bursa işgal edilince meclis
kürsüsüne siyah bir örtü çekildi. Bu örtü 6 Eylül 1922’de
kaldırılmıştır.
I. İNÖNÜ SAVAŞI ( 6 – 10 OCAK 1921 )
Soru: I. İnönü Savaşı’nın Sebeplerini Yazınız?
* Demir yolu hattından dolayı Yunanlılar Eskişehir’i ele
geçirmek istiyordu.
* Yunanlılar, yardım alabilmek için, batılı devletlere
güçlerini ispatlamak istiyordu.
* Yunanlılar Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak
istiyordu.
* Yunanlılar TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek
istiyordu.
Not: İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu Yunanlıları
durdurmayı başarmıştır.
İsmet İnönü
Soru: I. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız?
* Düzenli ordu ilk zaferini kazandı.
* İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık yaşandı.
* İsmet İnönü tuğgeneral rütbesi aldı.
* TBMM’nin içte ve dışta saygınlığı arttı.
* Çerkez Ethem isyanı bastırıldı.
* Afganistan ve SSCB ile dostluk anlaşması imzalandı.
38
* İstiklal marşı kabul edildi.(12 Mart 1921)
* Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul adildi.
* Halkın orduya ve TBMM’ye karşı güveni arttı.
* Asker toplama işi kolaylaştı.
İstanbul hükümeti ve TBMM Londra Konferansına davet
edildi.
LONDRA KONFERANSI
( 23 ŞUBAT – 12 MART 1921 )
Soru: Londra Konferansının Sebeplerini Yazınız?
* Düzenli ordunun I. İnönü başarısı
* İtilaflar arasındaki anlaşmazlıklara çözüm aramak
* Rusya ile TBMM’nin yaklaşmaya başlaması
* TBMM’ye Sevr Antlaşmasının kabul ettirilmek istenmesi
* Yunan ordusuna zaman kazandırma düşüncesi
* TBMM’nin Gümrü başarısı
* Güneyde Fransızlara karşı başarılı mücadeleler verilmesi
Not: Konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan,
Osmanlı Devleti ve TBMM katıldı.
Not: TBMM’yi hukuken tanımak istemeyen İngilizler
TBMM’yi konferansa direkt olarak davet etmeyip Londra
Konferansına Türkiye’den öncelikle İstanbul hükümetini
çağırmıştır. İngilizler, konferansta ikilik çıkarmak amacıyla
ve TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek için İstanbul
hükümetinden TBMM adına Mustafa Kemal’in uygun göre-
ceği bir temsilci getirmesini istemiştir.
Not: Mustafa Kemal konferansa direkt olarak davet
edilmedikçe TBMM’nin katılamayacağını bildirince; TBMM
de İtalya aracılığı ile konferansa direkt olarak davet edildi.
Not: Konferansa TBMM adına Bekir Sami Bey; İstanbul
hükümeti adına ise Tevfik Paşa katıldı. Konferansta Türk
delegeleri arasında ikilik çıkarmak isteyen İtilaf Devletleri
ilk konuşma hakkını Tevfik Paşaya verdiler. İtilaf
devletlerinin oyununu bozmak isteyen Tevfik Paşa “ Söz
milletimin asıl temsilcilerinindir, sözün Anadolu kuruluna
verilmesin rica ederim” der.
Uyarı: Mustafa Kemal Türkler Adına Konferanstan
Olumlu Bir Sonuç Çıkmayacağını Biliyor; Fakat Şu
Sebeplerden Dolayı Konferansa Katılımı Kabul Ediyordu:
* Türklerin haklı davasını ve misak-ı millisini dünyaya
duyurmak
* İşgalcilerin “Türk milleti barışa yanaşmıyor” tezini
çürütmek
* Yeni kurulan orduya zaman kazandırmak
* TBMM’yi hukuken tanıtmak
Not: Konferansta işgalciler Türklere sürekli olarak Sevr
Antlaşmasını kabul ettirmeye çalışmıştır. Sadece Sevr
Antlaşmasında belirlenen asker sayısının bir miktar
artırılabileceği söylenmiştir.
* Bekir Sami Bey Fransa, İngiltere ve İtalya ile esir
mübadelesine ve ekonomiye yönelik antlaşmalar
imzalamıştır. Bekir Sami Bey bu antlaşmalarda eşitlik
ilkesini gözetmemiştir. İtalya ve Fransa’ya ekonomik
tavizler verirken; İngilizlerle yaptığı esir mübadelesi
antlaşmasına göre İngilizlerin sadece Malta’daki esirleri
serbest bırakmasını; diğerlerini ise değişim dışı tutmasını
kabul etmiştir. Bekir Sami Bey’in yaptığı bu antlaşmaları
TBMM eşitlik ilkesine uymadığı için kabul etmediği gibi;
Bekir Sami Bey’i de dışişleri bakanlığından almıştır. Bu
antlaşmalar TBMM’nin antlaşma imzalanabilecek
diplomatik saygınlığa ulaştığını göstermiştir.
Soru: Londra Konferansının Önemini Yazınız?
* TBMM hukuken tanındı.
* Sevr Antlaşmasından işgalcilerin taviz verebileceği
görüldü.
* İşgalciler arasındaki görüş ayrılıkları büyüdü.
* Konferanstan sonuç çıkmaması Türk milletine tam zafer
kazanılması gerektiğini gösterdi.
TÜRK – AFGAN ANTLAŞMASI
( 1 MART 1921 )
* TBMM ve ................................... karşılıklı olarak
birbirinin meşruluğunu tanımayı ve yardımlaşmayı kabul
ettiler.
Önemi: TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk Müslüman
Devlettir. ( İlk doğulu İslam Devleti )
Not: Afganistan 1919’a kadar İngiliz sömürgesi altındaydı.
MOSKOVA ANTLAŞMASI ( 16 MART 1921 )
Soru: Türk-Rus Yakınlaşmasının Sebeplerini Yazınız?
* TBMM’nin Gümrü başarısı
* I. İnönü Zaferi
* TBMM’nin güvenilir dost imajı vermesi
* SSCB’nin dost arayışı
* TBMM’nin İtilaf devletleri ile yaklaşıyor olması
* Boğazların açık halde oluşunun SSCB’yi kendi adına
endişelendirmesi
39
* Güneyde Fransızlara karşı başarılar kazanılması
* Mustafa Kemal’in diplomatik çabaları
* Her iki ülkenin de ortak düşmanının olması
* Rusya’nın Anadolu Mücadelesini kendi rejimine
dönüştürmek istemesi
Antlaşmanın Maddeleri:
* Liman hizmetlerinden Türkiye’nin faydalanması şartıyla,
Batum Gürcistan’a bırakılacaktır.
* Ermeni ve Gürcüler ile yapılan antlaşmalar kabul
edilecektir.
* Boğazların rejimi Türkiye’nin egemenlik hakları
korunmak şartıyla Kara Deniz’e sahildar devletlerce
düzenlenecektir.
* Birinin tanımadığı uluslararası antlaşmayı diğeri de
tanımayacaktır.
* Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı’nın yaptığı antlaşmalar
geçersiz sayılacaktır.
* Artvin ve Ardahan TBMM’de kalacaktır.
* Gerekli durumlarda karşılıklı yardımlaşılacaktır.
Soru: Moskova Antlaşmasının Önemini Yazınız?
* İlk defa Avrupalı bir devlet antlaşma imzalayarak
TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıdı.
* Rusya Sevr Antlaşmasını geçersiz saydı.
* Batum’un Gürcistan’a bırakılması ile Misak-ı Milliden ilk
taviz verildi.
* Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlet oldu.
* TBMM ile SSCB arasında ilk antlaşma imzalandı.
* Doğu cephesinin güvenliği pekiştirildi.
* TBMM diplomatik bir zafer elde etti.
* İşgalci devletlere karşı denge politikası izlenebilmesi için
önemli bir koz elde edildi.
* İki devlet karşılıklı olarak birbirinin rejimini tanıdı.
Not: Rusya ile ilişkiler Mayıs 1920’de başlamıştır. Haziran
1920’de ise Rusya Misak-ı Milliyi tanımıştır.
Soru: Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM
Hükümetine sağladığı askerî ve ekonomik yardımlarla Millî
Mücadele’ye destek vermiştir.
Aşağıdakilerden hangisinin, Sovyet Rusya’nın bu
politikasının nedenlerinden biri olduğu savunulamaz?
A) Anlaşma Devletlerinin Sovyet Rusya ile Türkiye’nin
ortak düşmanı olmaları
B) Türk ve Rus halkları arasında tarihten gelen dostluk
bağları
C) Türkiye’ye sosyalist rejim ihraç etme düşüncesi
D) Sovyet Rusya’nın uluslararası alandaki yalnızlığı
E) Anlaşma Devletlerinin Boğazları kontrol etmesini önleme
isteği
( 24.03.2013 –YGS )
 II. İNÖNÜ SAVAŞI * Meclisteki bazı milletvekilleri başkentin Kayseri’ye
taşınmasını teklif etmiştir.
( 23 MART – 31 MART 1921 )
* Fransızlar barış yapmaktan vazgeçti.
Soru:II. İnönü Savaşının Sebeplerini Yazınız?
* Kuvayı Milliyeye geri dönme tartışmaları başladı.
* Londra Konferansında TBMM’nin Sevr Antlaşmasını
kabul etmemesi.
* Yunanlıların Eskişehir’i ele geçirmek istemesi Soru: Temmuz 1921’de düzenlenmesi planlanan Eğitim
Kongresi’nin, Eskişehir-Kütahya Savaşlarının şiddetlenmesi
* Yunanlıların güçlerini Avrupalı devletlere göstererek,
nedeniyle ertelenmesi önerisi üzerine Mustafa Kemal “Hayır
onlardan yardım almak istemesi.
ertelemeyin… Cahillikle, ilkellikle savaş, düşmanla savaştan
Not: İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu Yunanlıları daha az önemli değildir.” demiştir.
ikinci defa durdurmayı başarmıştır.
Mustafa Kemal'in savaş ortamında söylediği bu
sözün, aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olduğu
Not: Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta savunulabilir?
“...............................................................................................
A)Mustafa Kemal’in bir komutan olarak başarısına
……………………………………………………………………… B)Uluslararası ilişkilerde barışın ilke edinildiğine
………………………………………………………..” demiştir. C)Ülkedeki etkinliklerin tamamen savaşların durumuna göre
belirlendiğine
D)Mustafa Kemal’in eğitim ve öğretime verdiği önemin
Soru: II. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız? büyüklüğüne
E)Ülke savunmasında ekonomik koşulların önemine
* I. İnönü Zaferinin rastlantı olmadığı görüldü.
( 1 NİSAN 2012 – YGS )
* Ordunun taarruza hazır olmadığı görüldü.

BAŞKOMUTANLIK KANUNU ( 5 AĞUSTOS 1921 )

Not: 8 Nisan 1921’de Türk ordusu Aslıhanlarda karşı
taarruza geçtiyse de başarılı olamadı. Başkomutanlık Kanunu Niçin Çıkarıldı?
Olağan üstü durumdan dolayı kararların hızlı alınmasını ve
uygulanmasını sağlamak.
* Cephenin güneyi de Refet Bele’den alınarak İsmet
Paşa’nın komutasına verildi. * Mustafa Kemal milli iradeye olan saygısından dolayı
başkomutanlık yetkisini meclisten sadece üç aylık kısa bir
* İtilaf bloğundaki ayrılık düşüncesi güçlendi. süre için istemiştir. Başkomutanlık yetkisi daha sonradan,
Büyük Taarruz öncesinde süresiz olmak üzere (20 Temmuz
1922), iki defa uzatıldıysa da Cumhuriyetin ilanı ile sona
ermiştir.
ESKİŞEHİR – KÜTAHYA MUHAREBELERİ
( 10 – 24 TEMMUZ 1921 ) Soru: Başkomutanlık Kanununun Çıkarılmasının
* Türk ordusunun daha fazla güçlenmeden imha edilmesi Önemini Yazınız?
gerektiğine inanan Yunanlılar 10 Temmuzda tekrar harekete * Meclis ilk defa bütün yetkilerini bir kişiye vermiştir.
geçmiştir. Zaferden emin olan Yunan kralı bu savaş
öncesinde İzmir’e gelmiştir. * Mustafa Kemal tekrar askerlik mesleğine dönmüştür.

* Yunanlılar karşısında Türk ordusu tutunamayınca; Türk * Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşını daha rahat idare etme
ordusunun telef olmasını önlemek isteyen Mustafa Kemal, imkânına kavuşmuştur.
İsmet Paşadan Türk ordusunu Sakarya’nın doğusuna
çekmesini istedi. Yunanlılar Sakarya’nın doğusunu hem tam
olarak bilmiyorlar; hem de Yunanlıların bu bölgeye ait savaş Soru: Başkomutanın yetki ve sorumlulukları nelerdir?
planları yoktu. * Meclisin tüm yetkilerini taşır.
* Meclis kararı ile yetki süresi uzatılır.
Soru: Kütahya – Eskişehir Savaşının Önemini Yazınız? * Kararları kanun niteliğindedir.
* Türk ordusu Kurtuluş Savaşı esnasında ilk ve tek * Görev süresi dolmadan yargılanamaz.
mağlubiyetini almıştır.
* Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçmiştir.
Yorum: Başkomutanlık süresinin uzatılması ve süresiz hale
* Mecliste tartışmalar başlamıştır. getirilmesi; meclisin Mustafa Kemal’e güvendiğini ve
Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisini iyi kullandığını
gösterir.
40
Soru: Kurtuluş Savaşı’nın, zamanla Batı Cephesi’nde bir
Türk-Yunan Savaşı’na dönüşmesinde aşağıdakilerden
hangisinin etkili olduğu savunulabilir?
A)Diğer cephelerin kapatılmasıyla tüm kuvvetlerin Batı’da
toplanmasının
B)Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yönelik gizli paylaşım
anlaşmalarını açıklamasının
C)Batı bölgesinde bazı Kuvayı milliye yanlılarının
TBMM’ye karşı ayaklanmasının
D)İşgal bölgelerinde azınlıkların yeni devlet kurmak
istemesinin
E)Yunanistan’la Birinci Dünya Savaşı’nda fiilen mücadele
edilmemesinin
( 1 NİSAN 2012 – YGS )
TEKÂLİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ
( 7 – 8 AĞUSTOS 1921 )
Soru: Tekâlif-i Milliye Kanunun Çıkarılış Sebebini
Yazınız?
Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşabilmesi için Türk
milleti topyekün seferber edilmek istenmiştir.
Maddeleri:
* Her ilçede bir tekâlif-i milliye komisyonu kurulacaktır.
* Kanunun uygulanması için İstiklal Mahkemeleri
çalışacaktır
* Her aile bir giyimlik elbise; bir çift çorap; bir çift çarık
verecektir.
* Bedeli sonradan ödenmek üzere; halk ve esnafın elinde
bulunan yiyecek, giyecek gibi her türlü temel gereksinim
maddeleri ve teknik araç gereçlerle ulaşım araç gereçlerinin
%40’ına el konulacaktır.
* Halk elinde bulunan ulaşım araçları ile her ay Milli
Mücadele adına 100 kilometre taşıma yapacaktır.
* Gerekirse sahipsiz mallara el konulacaktır.
* Halk elinde bulunan silah ve cephanenin tümünü teslim
edecektir.
* Gerektiğinde, zanaat erbabı orduya katılacaktır.
Yorum:
a) Halktan yardımlar toplanamadan Sakarya Savaşı
başlamıştır.
b) Bu vergiler Osmanlı zamanında toplanan avarız
vergisi ( Olağanüstü durumlarda alınan vergi ) ile
benzerlik gösterir.
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI
( 23 AĞUSTOS – 12 EYLÜL 1921 )
* Yunanlılar Ankara’ya kadar ilerleyerek savaşı kesin olarak
sonuçlandırmak için harekete geçmiştir.
41
* Yüz kilometrelik bir alana yayılmış olan Türk ordusu
düşman karşısında dağılma emareleri gösterdiyse de;
Mustafa Kemal’in “Hattı müdafa yoktur. Sathı müdafaa
vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın her karış toprağı
yurttaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz. ” sözü Türk
askerinin savunma azmini artırmıştır. 10 Eylülden itibaren
kendisini toparlayan Türk ordusu, Yunanlıları, durdurduğu
gibi; Sakarya Nehri’nin batısına atmayı da başarmıştır.
Ordunun taarruz gücü olmadığı için savaşa devam
etmemiştir.
Not: İngilizler Yunanlılara Zaman Kazandırmak İçin
Ateşkes Teklifinde Bulundular. Ateşkese göre;
a) Savaş durdurulacak.
b) İki tarafın kuvvetleri denetlenecek.
c) Kuvvetler artırılmayacak.
d) Askersiz ara bölge oluşturulacak.
e) İtilaflar her iki tarafın askeri gücünü denetleyebi-
lecek.
* Bağımsızlık olgusu ile bağdaşmayan bu ateşkes önerisi
ilke olarak kabul edildiyse de; TBMM bu ateşkesin şartlarını
bütün olarak kabul etmedi.
* TBMM ateşkesin tam olarak kabul edilebilmesi için
Yunanlıların Anadolu’yu terk etmesini istemiştir. Fakat asıl
amaçları Yunanlılara zaman kazandırmak olan işgal
devletleri bu öneriyi kabul etmemiştir.
Not:
a) Türk ordusu, Kurtuluş Savaşında, en fazla Sakarya
Savaşında şehit vermiştir.
b) Türkler ve Yunanlılar Sakarya Savaşında uçak
kullanmıştır.
Soru: Sakarya Zaferinin önemini yazınız?
* Türk ordusunun II. Viyana Bozgunundan beri de-vam
eden geri çekilişi ve savunması sona erip; taarruz dönemi
başladı.
* İtilaf bloğu dağıldı.
* İtalyanlar Anadolu’yu terk etti.
* Fransa ile TBMM arasında Ankara Antlaşması imzalandı
* İngiltere ile 22 Ekim 1921’de TBMM esir mübadelesi
antlaşması imzaladı
* Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile TBMM arasında
Kars Antlaşması imzalandı.
* 2 Ocak 1922’de TBMM ile ................................... arasında
dostluk antlaşması imzalandı
* İngilizler TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu.
* Yunanlıların taarruz gücü kırıldı.
* Mustafa Kemal’e ................................................. unvanı ve
............................................... rütbesi verildi. (19 Eylül 1921)
* Yunanlılar Doğu Trakya üzerinden İstanbul’a yapmak Soru: Ankara Antlaşmasının Önemini Yazınız?
istedikleri saldırıdan vazgeçtiler.
* Güney cephesi kapanmıştır.
* Misak-ı Milliden taviz verilmiştir.
Not: Türk ordusunun en fazla insan kaybı Sakarya
* Dış politikada başarılı ve sözü geçer olmanın şar-tının iç
Savaşında oldu.
politikada da başarılı olmaktan geçtiği görülmüştür.
Not: Sakarya Zaferinden sonra İtilaf Devletleri Sevr
* Güney sınırı ilk haliyle çizilmiştir.
Antlaşmasını silah zoru ile kabul ettiremeyeceklerini
anlayınca 22 Mart 1922 tarihinde Türk-Yunan kuvvetleri * İtilaf bloğu parçalanmıştır.
arasında ateşkes ilan ettiler.( Paris Mukarreratı )
* Adana ve Antep kurtarıldı.
* Hatay misak-ı milli sınırlarının dışında kaldı.
KARS ANTLAŞMASI ( 13 EKİM 1921 )
* Güneydeki Ermeni sorunu kapandı.
* Sakarya Zaferi; Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı
Rusya’nın da teşviki ile TBMM ile antlaşma imzalamaya
yönlendirdi. Soru: Sakarya Savaşı kazanılmasına karşın Yunan
* TBMM ile üç Sovyet Cumhuriyeti arasındaki antlaşma ordusunu kesin yenilgiye uğratan Başkomutan Meydan
Türkiye’nin doğu sınırına son halini verdi. (Türkiye’nin Savaşı’nın yaklaşık bir yıl sonra yapılmasına
Batum’un liman hizmetlerinden faydalanma hakkı da sona
erdi.) aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?

A) İtalyanların birliklerini Anadolu’dan çekmeye başlaması

ANKARA ANTLAŞMASI ( 20 EKİM 1921 ) B) Doğu Cephesi’nde fiili mücadelenin sona ermesinin
beklenmesi
Soru: Ankara Antlaşmasının Sebeplerini Yazınız? C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekâlif-i Milliye
* TBMM’nin Sakarya Zaferini kazanması Emirlerinin çıkarılması

* Fransızların Yunan zaferinden ümidini kesmesi D) Türk ordusunun eksiklerinin tamamlanması

E) Ayaklanan Çerkez Ethem birliklerinin dağıtılması
* İngiltere’nin Almanya’ya yaklaşmaya başlaması ( 27.03.2011 – YGS )
* Türklerin her türlü bölücü harekete karşı olması ve bu tür
pürüzleri gidermek için mücadeleyi göze alması
BÜYÜK TAARRUZ ( 26 AĞUSTOS 1922 )

Yorum: Fransa ile TBMM arasında Eskişehir-Kütahya

Savaşlarından önce barış görüşmeleri başlamış; fakat Türk
ordusunun bu savaştaki başarısızlığı Fransızları
ümitlendirmiş ve Fransızlar Yunanistan ile Türkler
arasındaki mücadelenin kesin sonucunu beklemeye
başlamıştır.

Ankara Antlaşmasına Göre;

* Fransa işgali altında bulunan Adana ve Antep’i terk
edecektir.
* Hatay ve İskenderun Fransa’nın mandaterliği altında
bulunan Suriye’de kalacaktır.
* Fransa Hatay’ın nüfusuna ve kültürüne müdahale
etmeyecektir. Büyük Taaruzda Görev Alan Komutanlar:
* Fransa bölgeden çekilmek zorunda kalırsa; Hatay ve
civarını Suriye’ye bırakmayacaktır. M. Kemal : Başkomutan
İsmet İnönü : Batı Cephesi Komutanı
Fevzi Çakmak: Genelkurmay Başkanı
Yorum: Bu madde Mustafa Kemal’in .................................... Kazım Karabekir: Milli Savunma Bakanı
.............................................. gösterir. Çünkü Fransa Nurettin Paşa: 1. Ordu Komutanı
1936’da bölgeyi terk edecek ve bölgedeki statünün yeniden Yakup Şevki Subaşı : 2. Ordu Komutanı
belirlenmesi gerekecektir. Fahrettin Altay : Süvari Ordu Komutanı

42
Soru: Taarruz için yapılan hazırlıkları yazınız?
* Mustafa Kemal’in başkomutanlık süresi uzatıldı.
* Rusya’dan ve bazı doğulu ülkelerden yardım sağlandı.
* Doğu ve güney cephede tam güvenlik sağlandı.
* İstanbul’dan silah ve cephane kaçırıldı.
* Kamuoyu oluşturmak için Avrupa’ya diplomatlar
gönderildi.
* Fransa ve İtalya’nın bıraktığı silahlar toplandı.
* Fransa ve İtalya’dan silah satın alındı.
* Tekâlif-i milliye emirleri uygulandı.
* Ordu yoğun bir eğitime tabi tutuldu.

“ İzlenen askeri siyaset nedir? Sakarya Zaferinden

sonra aylar geçtiği halde ordu neden taarruz
etmiyor?” şeklinde eleştirilere M. Kemal şu yanıtı
vermiştir: “ Ordumuzun taarruz etmesi isteniyor.
Zaten kararımız taarruzdur. Fakat taarruzu
geciktiriyoruz. Çünkü hazırlıklarımızı bitirmek için
zamana gerek vardır. Yarım tedbirle yapılan
taarruz, hiç taarruz etmemekten kötüdür.”

* Türk ordusu 26 Ağustos 1922’de taarruza geçti. 30

Ağustos 1922’de ise Dumlupınar’da Yunan ordusu ile Türk
ordusu arasında Başkomutan Meydan Muharebesi oldu.
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI ( 11 EKİM 1922 )
Başkomutan Meydan Muharebesinde Türk ordusu karşısında
mağlup olan Yunan ordusu batı yönünde kaçmaya başladı.
Mustafa Kemal Türk ordusunun bu zaferi üzerine
Yunanlıların ülkeden tamamen atılması için orduya “
Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri! ” emrini verdi.

* 9 Eylülde Yunanlılar İzmir’den atılırken son Yunan

kalıntıları ise 18 Eylülde Kapıdağ Yarımadası’ndan atıldı.

* Türk ordusu, 18 Eylülden itibaren Marmara’ya yönelince;

İngilizler ile karşı karşıya geldi. İngilizler bu durum
karşısında TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular.
İngilizler Türk ordusu Marmara’ya girdiği takdirde Türk
ordusuna karşı savaşabileceklerini bildirdiler. SSCB kozunu
İngilizlere karşı çok iyi kullanan Mustafa Kemal ise Doğu
Rumeli Yunanlılar tarafından boşaltılmadığı takdirde Türk
ordusunun savaşa devam edeceğini bildirdi. İngilizler
Yunanlıların Doğu Rumeli’yi boşaltması şartını kabul Mudanya’nın İmzalandığı Ev
ederek mütareke yapılmasını istediler.
Antlaşmayı İmzalayanlar:
Türk Delegesi: General İsmet İnönü
Soru: Büyük Taarruzun önemini yazınız?
Fransız Delegesi: General Şarpi
* Yunanlılar Anadolu’dan atıldı.
İngiliz Delegesi: General Harrington
* TBMM eşit devletler konumuna geldi.
İtalyan Delegesi: General Monbelli
* İngilizler ile Türk ordusunun savaşma ihtimali oluştu.
Yunan Delegesi: General Mazarakis ( Yunan delegesi
* Mudanya Mütarekesine zemin oluştu. Mudanyaya geldiği halde görüşmelere katılmadı.
* Yunan başkomutanı esir alındı. İngilterenin kendilerini savunacaklarını düşünmüşlerdir.)

43
Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşması niçin imzalanmıştır? * Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan
romanların ilki olan “..............................................................
a) Yunanlıların kesin olarak mağlup olması
............................................” adlı eserini 1922’de kaleme
b) İngiltere’nin politik yalnızlığa düşmesi. almıştır. İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu
kaybeden Ayşe’nin önce İstanbul’a gelişini, ardında
c) İngiliz dominyonlarının ( sömürgeleri ) bıkkınlık
Anadolu’ya geçerek Kuvayı Milliyeye katılışını
göstermesi.
anlatmaktadır.
d) Lloyd George hükümetinin sert eleştirilere maruz
kalması
e) Mustafa Kemal’in SSCB ile yardımlaşma manev-
ralarına girmesi.

* TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya‘nın doğrudan katıldığı ve

Yunanlıların Mudanya açıklarından bir gemiden dolaylı
olarak takip ettiği Mudanya Mütarekesi görüşmeleri 3 Ekim
1922’de başladı.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri:

* Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içinde Meriç’e kadar
boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonra
başlayacaktır.
* İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacaktır.
* Türk ordusu barış imzalanana kadar; Çanakkale ve
Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen çizgide duracaktır.
* Türkiye barış imzalanana kadar Doğu Trakya’da 8000
jandarmadan daha fazla güç bulundurmayacaktır.
* Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile
belirlenecektir.

Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşmasının önemini yazınız?

a) Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip; diplomatik
mücadele dönemi başladı.
b) Lloyd George hükümeti istifa etti. ( İngiltere )
c) İsmet Paşa diplomatik başarısını ispat etti.
d) Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı.
e) Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul
ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı
Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi.
f) İngiltere TBMM’nin meşruluğunu tanıdı.
* “ ........................ ....................... ................................... ”
adlı anı kitabında ise Kurtuluş Savaşı yıllarında onbaşı,
çavuş ve başçavuş rütbelerinde ordu hizmetinde çalıştığı
MİLLİ MÜCADELE’NİN SANAT VE EDEBİYATA yılları anlatır.
YANSIMALARI

* Yakup Kadri Karaosmanoğlu; 1932’de yayımladığı

* Mustafa Kemal Milli Mücadelenin daha başında milli bir
basının oluşmasına büyük önem vermiştir. Dönemin şair ve
yazarları Türk Milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi
uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları anlatan yazıları
tarihe kayıt düşmüştür. Halide Edip Adıvar, Falih Rıfkı Atay
ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu konuda özel bir yere
sahiptir.
44
“...............................................” adlı romanda Anadolu köyü
üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır. Yunanlıların
mezalimlerini ise “Düşmanın Yaktığı Köyler Ahalisine” adlı
hikâye ve makaleler ile anlattı.
* Falih Rıfkı Atay ise Cumhuriyetle ilgili anılarını 1961
yılında çıkardığı “Çankaya” eserinde anlattı.
* Ayrıca bu döneme ait Kemal Arıburnu’nun “Atatürk’ten
Anılar”, Kazım Karabekir’in “İstiklal Harbimiz” ve Ali
Fuat Cebesoy’un “Milli Mücadele Hatıraları” kitapları da
bulunmaktadır.

* Kurtuluş Savaşını yaptığı tuvallere yansıtan önemli

ressamlarımızda bulunmaktadır. Bunlar; Ruhi Arel,
Üsküdarlı Cevat, Ali Sami Boyar, Arif Kaptan, Hikmet
Onat, Nejat Çelik, Ercüment Kalmık, Halil Dikmen, Cemal
Tollu, Ali Çelebi, Zeki Kocamemi, İbrahim Çallı ve Sami
Yetik’tir.
* Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman,Hüseyin Özkan ve İlhan
Koman Anıtkabir kabartma ve rölyeflerinde Kurtuluş
Savaşını işlemişlerdir.

Not: Milli Mücadeleyi anlatan hem tarihi hem de edebi

değeri en yüksek olan en önemli eserler, bizzat M. Kemal’in
yazdığı “ Nutuk ve Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri ” adlı
eserleridir.
45
 SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da
“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?(Her şık 1 Puan)
1. M. Kemal’in; “Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız
ufku görmesi yetmez. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi
ve bilmesi gereklidir.” sözü bu özelliğini gösterir. Çanakkale Cümle---İfade D Y
Savaşlarında düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin
a. I. Dünya Savaşından sonra dünya barışını
etmesi, II. Dünya Savaşı’nın çıkacağını, 1932′de bir yurt
sağlamak amacı ile Birleşmiş Milletler
gezisinde “Kırk asırlık Türk yurdu, düşman elinde
kuruldu.
bırakılamaz.” diyerek ilerde Hatay’ın ana vatana katılacağını
belirtmesi onun bu özeliğini en iyi şekilde ortaya b. Son Osmanlı Mebusan Meclisi, M.
koymaktadır. Kemal’in istediği bir şehirde toplanmamıştır.
c. Milli Mücadelede düzenli ordunun
Yukarıda verilen paragrafta M. Kemal Atatürk’ün Yunanlılara karşı tek kaybettiği savaş
hangi kişisel özelliğinden bahsedilmektedir?(10 Puan) Eskişehir-Kütahya Savaşıdır.
d. TBMM, M. Kemal’e Başkomutanlık
yetkisini Kütahya-Eskişehir yenilgisi üzerine
vermiştir.
e. M. Kemal’in ilk savaştığı cephe Şam’dır.

6. Yeni Türk Devletinin bağımsızlık marşı olan İstiklal

2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da Marşı hangi savaş sonrasında kabul edildi? ( 5 Puan)
kelime gruplarını tamamlayınız?(Her şık 2 Puan)

a. Güney Cephesi’ndeki mücadele …………………...…….

……………………………. birlikleri tarafından yapılmıştır.

b. Milli Mücadelede Batı Cephesinde İngilizlerin

desteklediği …………………….………………………... ile 7. 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansının
savaştık. toplanma amacını yazınız?( 5 Puan)

c. M. Kemal’i Manastır Askeri İdadisinde etkileyen ilk kişi,

tarih öğretmeni Topçu Kolağası ……………………...……..
…………………………………………………..... Bilge’dir.

d. M. Kemal veliaht Vahdettin ile ……………...………’ya

giderek cephede incelemelerde bulundu. 8. Ermenistan Doğu Anadolu’nun Türklere ait olduğunu ve
Sevr Antlaşmasını tanımadığını hangi antlaşma ile kabul
e. Milli Mücadelede ilk kurşun …………………...…..…’da etmiştir? ( 5 Puan)
Fransızlara karşı atılmıştır.

3. M. Kemal “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi

emrediyorum…” sözünü hangi savaş esnasında söylemiştir?
Yazınız.( 5 Puan)

9. I. İnönü Savaşı sonrasında toplanan Londra

Konferansının önemini yazınız? ( 5 Puan)

4. TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Devleti yazınız? ( 5

Puan) 10. Aşağıdakilerden hangisi Milli Mücadele ile ulaşılmak
istenen hedeflerden değildir? ( 5 Puan)

A) Yurdu düşman işgalinden kurtarmak

B) Bağımsız bir devlet kurmak
C) Padişahın yetkilerini genişletmek
D) Millet egemenliğinde yönetime geçmek
E) Azınlıkların yıkıcı faaliyetlerine son verme
46
11. Milli Mücadele Döneminde Batı Cephesinde 17. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı
İngilizlerin desteklediği Yunanlılarla mücadele ettik. Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş,
Aşağıdaki verilenlerden hangisi Batı Cephesinde bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla
Anadolu’yu işgal eden Yunanlıların amaçlarından birisi gerçekleştirilmiştir.
değildir? ( 5 Puan) İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki
başlıca rolü ne olmuştur? ( 5 Puan)
A) Ankara’yı ele geçirme
B) Mondros Antlaşmasını uygulamak A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama
C) Düzenli ordu güçlenmeden yenmek B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama
D) TBMM’yi dağıtmak C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme
E) Eskişehir-Kütahya-Afyon’u ele geçirme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten
caydırma
E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma
12. M. Kemal, aşağıda verilen cephelerden ve savaşlardan
hangisinde bulunmamıştır? ( 5 Puan)
18. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren
A)Çanakkale Cephesi B) Suriye Cephesi ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan
C) Kafkas Cephesi D) Trablusgarp Cephesi edilmiştir.
E) Irak Cephesi Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden
hangisini gösterir? ( 5 Puan)

A) Meclis gibi hareket edildiğini

13. Çanakkale Cephesi’nde, Osmanlı ordusunda bulunan
çok sayıda subay ve yedek subayın şehit düşmüş olmasının
aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulabilir? ( 5
Puan)
A) Osmanlı Devleti’nin toprak kaybetmesine
B) Rusya’da Bolşevik İhtilalı’nın çıkmasına
C) Bulgaristan’ın savaşa katılmasına
D) Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitilmiş insan açığının
doğmasına
E) M. Kemal’in başarılı olmasına
14. Son Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından alınan hangi
kararlar sonucu işgal güçleri Meclisi basmış ve İstanbul’u
resmen işgal etmiştir? ( 5 Puan)
A) Tekalif-ı Milliye B) Misak-ı İktisadi C) İkdam
C) İrade-i Milliye E) Misak-ı Milli
B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini
C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem
verildiğini
D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını
E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekâtına bakış açısının
değiştiğini
KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 1
1.Ulusal Kurtuluş Savaşımızın devam ettiği yıllarda
Sovyet Rusya:
l. Anadolu'daki ulusal bağımsızlık çabalarını desteklemiştir.
II. Dışişleri Bakanı'nın 16 Mart 1921'de TBMM Hükümeti
adına İtalya, İngiltere ve Fransa ile görüşmeler yapmasını
protesto etmiştir.
III. TBMM Hükümeti'nin 20 Ekim 1921'de Fransa ile
yaptığı Ankara Antlaşması'nı protesto etmiştir.
Sovyet Rusya'nın bu davranışlarından nasıl bir
sonuç çıkarılabilir?

A) TBMM Hükümeti'nin Batı ile sıkı ilişki kurmasını

istemediği
15. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin
B) Türkiye'deki ulusçuluk akımlarından çekindiği
kurulmasında doğrudan etkili olmuştur? ( 5 Puan)
C) TBMM Hükümeti'ni dışarıda ve içeride güçsüz bırakmak
istediği
A) Rusya’nın güneyden saldırması üzerine
D) Bağımsız bir Türk devletinin kurulmasını istemediği
B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda
E) TBMM Hükümeti'ni bu devletlere karşı korumaya
yenilmesi
çalıştığı
C) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi
D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması
E) Anadolu’nun işgale uğraması
2. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve
16. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? ( 5 Puan) Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır."
hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu?
( ) 1. Maraş A. Reddi İlhak
( ) 2. İzmir B. Ermeni A) Hukuken sona ereceğini
( ) 3. General Hourbord C. Şanlı unvanı B) Küçük bir devlet olarak kalacağını
( ) 4. İlk batılı devlet D. Sütçü İmam C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını
( ) 5. Urfa E. SSCB D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini
E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını

47
3. İlk TBMM Hükümeti;
l. l, ve II, İnönü Savaşlarını kazanması üzerine Sovyetler
Birliği ile Moskova Antlaşması'nı
II. Sakarya Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine Fransa ile
Ankara Antlaşması'nı
III. Başkomutanlık Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine de
itilaf Devletleri'yle Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı
yapmıştır.
Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan
hangisine ulaşılabilir?
A) TBMM Hükümeti, haklarını savaşarak alma yanlısıdır.
B) Sovyetler Birliği ile Fransa, Yunanlılara karşıdır.
C) Sovyetler Birliği ile Fransa, Türklerle savaşı göze
alamamışlardır.
D) TBMM Hükümeti, varlığını askeri alandaki başarılarıyla
kabul ettirmiştir.
E) Sovyetler Birliği, İtilaf Devletleri'ni TBMM
Hükümeti'yle antlaşmaya zorlamıştır.
4. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın aşağıdaki
maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti'nin hukuken
sona erdiğini gösterir?
A) Doğu Trakya'da Meriç ırmağının sol sahiline kadar olan
bölge on beş gün içinde Yunanlılar tarafından terk
edilecektir
B) Doğu Trakya'nın devir teslim işi itilaf Devletleri'nin
memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır.
C) Lozan Konferansı'nın bitimine kadar Türkler Doğu
Trakya'da sekiz bin asker bulunduracaktır.
D) İstanbul ve Boğazlar, Büyük Millet Meclisi Hükümeti
yönetimine bırakılacaktır.
E)İtilaf Devletleri'nin kuvvetleri Lozan Antlaşması'na kadar
İstanbul’da kalacaktır.
5. I. İlk TBMM'nin kurulması
II. Saltanatın kaldırılması
III. Cumhuriyetin kurulması
Türkiye'deki bu gelişmeler aşağıdakilerden
hangisini gerçekleştirme amacı taşımamıştır?
A) Ulusal iradeyi hâkim kılma
B) Yeni bir devlet kurma
C) Anayasal düzeni kurmak
D) Demokratik yönetimi gerçekleştirmek
E) Seçim sistemini değiştirmek
6. Kurtuluş Savaşımızın sonunda, milli çıkarlarımızı dost
ve düşman devletlere onaylatmak amacıyla Lozan'a
İsmet Paşa'nın (İnönü) gönderilmesinde O'nun hangi
başarısı daha etkili olmuştur?
A) l. ve II. İnönü Savaşlarını kazanması
B) Türkiye'de düzenli ordunun kurulmasına katkısı
C) Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda milli çıkarlarımızı
korumuş olması
D) Mustafa Kemal Paşa'nın güvenini ve arkadaşlığını
kazanması
E) Çerkez Ethem isyanını bastırması
48
7. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı
Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş,
bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla
gerçekleştirilmiştir.
İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki
başlıca rolü ne olmuştur?
A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama
B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama
C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme
D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten
caydırma
E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma
8. TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 1921'de
imzalanan Moskova Antlaşması'nın başlangıç kısmında
"milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi"
ilkesine yer verilmiştir.
Antlaşmaya bu ilkeyi koymakla, TBMM ve Sovyet
Rusya aşağıdakilerden hangisi yönünde karşılıklı
birbirlerine güvence vermişlerdir?
A) Bağımsızlıklarına saygı duyma
B) Dünyadaki bloklaşmaların dışında kalma
C) Avrupa diplomasisini izleme
D) Milletler Cemiyeti'ne üye olma
E) Ekonomik ilişkilerde bulunma
9. Mustafa Kemal, Başkomutanlık Yasası'nın yürürlük
süresinin 20 Temmuz 1922'de tekrar uzatılması gündeme
geldiğinde sürenin uzatılmasını istememiştir. Buna rağmen
Meclis, başkomutanlığın süresiz olarak Mustafa Kemal'de
kalmasına karar vermiştir.
Meclis'in bu kararı almasında aşağıdakilerden
hangisi etkili olmuştur?
A) Halkın orduyu desteklemesi
B) Başkomutanın aynı zamanda Meclis Başkanı olması
C) Mecliste bazı grupların oluşması
D) Mecliste yeni bir anayasa için çalışmaların başlaması
E) Başkomutana duyulan güvenin artması
10. Mudanya görüşmelerinde Fransız temsilcisi Trakya’nın
TBMM Hükümeti’ne teslim edilmesini kabul ederken,
İngiliz temsilcisi buna şiddetle karşı çıkmış, İtalyan
temsilcisi ise, bu konuda hükümetinden bilgi alması
gerektiğini bildirmiştir.
Anlaşma devletlerinin bu tutumlarına dayanarak
aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?
A) Fransa TBMM Hükümeti'nin yanında yer almıştır.
B) İngiltere İtalya’nın politikasını desteklemiştir.
C) İtalya temsilcisi, görüşmelere hükümetinden izin almadan
katılmıştır.
D) Fransa, İngiltere ve İtalya İstanbul Hükümeti’ni
desteklemiştir.
E) İngiltere TBMM'nin varlığını tanımamıştır.
11. Aşağıdaki devletlerden hangisi Kurtuluş Savaşı
sırasında işgal ettiği yerlerden kendi isteğiyle çekilip
Kurtuluş Savaşında fiili mücadeleye girmemiştir?
A) Fransa B) İngiltere
D) Rusya E) Yunanistan
12. Anlaşma Devletleri,
I. 1921 yılında Londra'da toplanacak konferansa Osmanlı
Devleti'nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal'in
veya O'nun yetkili kılacağı bir delegenin de bulunmasını
istemişler;
II.1922 yılında Lozan'da toplanacak olan barış konferansına,
TBMM Hükümeti ile Osmanlı Hükümeti'ni birlikte
çağırmışlardır.
Bu iki durum, 1921'den 1922 yılına kadar geçen süre
içinde Anlaşma Devletleri'nin aşağıdakilerin hangisi ile
ilgili görüsünde bir değişme olduğunu göstermektedir?
A) Sevr Antlaşması'nın geçerliği
B) Osmanlı Devleti'nin temsil edilme hakkı
C) Anadolu Hareketi - Osmanlı Devleti
sürdürülmesi
D)TBMM'nin gücü
E) Konferansa katılacak taraflar
KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 2
1. Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı'nda Afganistan ve Kafkas
Cumhuriyetleri ile Türkiye arasında paktlar oluşturma
yönünde girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimler sonucunda
C) İtalya
bazı antlaşmalar imzalanmıştır.
Sovyet Rusya'nın bu tutumu, aşağıdakilerden
hangisinin bir göstergesidir?
A) Uluslararası ilişkilerde etkili olmak istediğinin
B) Rus halkının tam desteğini aldığının
C) Türkiye'yi tanıyan devlet sayısını sınırlamaya çalıştığının
D) Müslüman ülkeler üzerinde nüfuzunun azaldığının
E) Anlaşma Devletleri ile yakınlaşmak istediğinin
2. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak,
"Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler
gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir.
İsmet İnönü'nün bu sözü,
l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme
II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme
III. Milletini yüceltme
ikiliğinin
yönündeki tutumlardan hangilerini benimsediğinin
göstergesi olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve II

13. Anlaşma Devletleri'nin 22 Mart 1922 tarihinde Türkiye

ile Yunanistan'a verdikleri ateşkes önerisinde şu hükümler 3. Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiği, Mudanya
yer almıştır: Ateşkes antlaşmasının hangi maddesi gösterir?

l. Tarafların ordularını araç ve gereç bakımından

güçlendirmesinin engellenmesi A) Yunan kuvvetlerinin Meriç’ in batısına çekilmesi
B) Doğu Trakya’ da Türklerin jandarma bulundurması
II. İki taraf birlikleri arasında 10 km'lik, askerden C) İstanbul ve boğazlar çevresinin yönetimini TBMM
arındırılmış bir alan bırakılması III. Müttefikler arası bir hükümetine terk etmesi
komisyonun Türk ordusunu ve askeri durumunu denetlemesi D) Yunan ordusunun Doğu Trakya ‘ yı terk etmesi
E) Türk – Yunan savaşının sona ermesi
Bu hükümlerden hangileri, öneride Yunanistan'ın
gözetilmiş olduğunu gösterir?
4. Aşağıdakilerden hangisi I. İnönü Savaşı sonrası
A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III
gerçekleşen olaylardan biri değildir?
D) l ve II E) II ve III
A) İlk anayasanın kabul edilmesi
B) TBMM’ nin İstiklal Marşı’ nı kabul etmesi
C) TBMM’ nin Londra Konferansına çağrılması
D) Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşmasının imzalanması
14. I. Yöre halkının ve milis güçlerinin Urfa'yı Fransızlara E) Fransa ile Ankara Antlaşmasının imzalanması
karşı başarıyla savunması
II. İstanbul’un resmen işgal edilmesi ve Mebuslar
Meclisi'nin dağıtılması
5. Kurtuluş Savaşında Güneydoğu Anadolu’ da meydana
III. İstanbul Hükümeti'nin Amasya Protokolleriyle Kuvayi gelen çatışmalar aşağıdaki olaylardan hangisiyle son
Milliye'yi tanıması bulmuştur?
gelişmelerinden hangilerinin ülkede birlik ve beraberliği
güçlendirip Ulusal Kurtuluş Savaşı'na katılımı artırdığı A) Gümrü Antlaşmasının imzalanması
savunulabilir? B) Ankara antlaşmasının imzalanması
C) Moskova antlaşmasıyla
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Londra Konferansı’ nın toplanmasıyla
D) II ve III E) I, II ve III E) İtalyanların işgallerden vazgeçmesiyle

49
 IV. ÜNİTE: TÜRK İNKILÂBI * İstanbul hükümeti de İtilaf devletleri tarafından Lozan
Görüşmelerine çağrıldı. Bu durum, TBMM ile İstanbul
hükümeti arasında ikilik oluşturabilirdi.
* Saltanatın milli egemenlik ilkesine aykırı olması.
* Bazı çevrelerin hâlâ saltanat yönetimini istemesi

Soru: Saltanatın kaldırılmasının önemini yazınız?

* Lozan’da ikilik çıkması önlendi.
* Milli egemenlik ilkesi güçlendirildi.
* Osmanlıların siyasi varlığı sona erdi.
* Devlet başkanı sorunu ortaya çıktı.
* Siyasi yetki ile dini yetkinin birbirinden ayrılması ile
laiklik yönünde ilk adım atılmış oldu.

Yorum:

A. Türk İnkılâbının Genel Özellikleri a) Vahdettin saltanatın kaldırılmasından sonra güvenliğini

Atatürk’ün inkılâpçı kişiliği öncülüğünde gerçekleşen
Türk inkılâbıyla, devlet ve millet hayatı yeniden inşa
edilmiştir.
Soru: Türk İnkılâbının Amaçlarını Yazınız?
tehlikede gördüğünden dolayı İngiltere’ye sığındı.
( ................................................. adlı İngiliz gemisine atlayıp
yurdu ter etti. )
b) Vahdettin’in, İngilizlerden sığınma talebinde bulunduğu
mektupta “Müslümanların halifesi” imzasını kullanması,
saltanatın kaldırılmasını kabul ettiğini gösterir.

*Milli egemenliği gerçekleştirme c) Vahdettin’in halifeliği yurt dışında istismar edebileceğini

düşünen TBMM 18 Kasım 1922’de .......................................
*Milli bağımsızlığı sağlama Efendi’yi halife olarak belirledi.
d) Padişahın milli mücadeledeki tutumu saltanatın
*Türk halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarma kadırılmasını halk nazarında kolaylaştırdı.

*Milli kimliği koruma

Dikkat ? Mustafa Kemal birleştirici yönünden dolayı Milli
*Yönetim, yazı, hukuk, eğitim, giyim, sağlık ve ekonomik Mücadelenin ilk yıllarından saltanata açıkça karşı çıkmadı.
alanlarında yeniden yapılanmanın sağlanması

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Atatürk önderliğinde e) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu padişah ve halifeyi sembolik
yapılan Kurtuluş Savaşı ve inkılâplarla sağlanan hale getirmiştir.
değişimlerden biri değildir? LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI
( 24 TEMMUZ 1923 )
A) Teokratik düzenden laik sisteme geçilmesi
B) Ülke idaresinde Divanı hümayundan Bakanlıklar
sistemine geçilmesi
C) Ümmet anlayışından sonra ulus anlayışının
benimsenmesi
D) Toplumun geleneksel yapısının çağdaşlaştırılması
E) Mutlakıyet yönetiminden cumhuriyete geçilmesi
( 27.03.2011 – YGS )

B. Siyasi Alanda Yapılan İnkılâplar

1) Saltanatın Kaldırılması

Soru: Saltanat niçin kaldırılmıştır?

50
* Mustafa Kemal; Yunanlıların İzmir’de yaptığı tahribatın
görülerek, Yunanistan’dan daha fazla savaş tazminatı
alınması ve görüşmeleri daha yakından takip edebilmek için
barış görüşmelerinin İzmir’de olmasını istemiştir.
Görüşmelerin tarafsız bir ülkede olmasını isteyen Avrupalı
devletler ise görüşmelerin İsviçre’nin Lozan kentinde
olmasına karar vermiştir.
* .................... .................................. bakanlar kurulu başkanı
olduğu için görüşmelere katılmak istemiş; fakat görüşmelere
Mondros Mütarekesini imzalayan bir kişinin gidemeyeceğini
savunan Mustafa Kemal; barış görüşmelerine İsmet Paşa’nın
gitmesini uygun bulmuştur.
* Görüşmelere TBMM adına baş delege olarak İsmet İnönü,
Rıza Nur ve Hasan Saka katılmıştır.
* Mustafa Kemal TBMM delegelerinden; barış görüşmeleri
esnasında kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi hakkında
taviz verilmemesini istemiştir.
* Lozan’da barış görüşmeleri 20 Kasım 1922’de başladı.
Borçlar, Irak sınırı, kapitülasyonlar, Boğazlar ve İstanbul’un
boşaltılması meselesinden dolayı görüşmeler 4 Şubat
1923’de kesildi.
* Yahudi cemaati lideri Haim Naim Efendi’nin ara-
buluculuğu sonucunda görüşmeler 23 Nisan 1923-de tekrar
başlayıp, 24 Temmuz 1923’de sonuçlandı.
Lozan Antlaşmasına Göre;
a-Sınırlar:
Doğu Sınırı: Kars Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı.
Irak Sınırı: Musul petrol bölgesini Türkiye’ye bırakmak
istemeyen İngiltere Irak sınırının çizilmesinde sorun çıkardı.
Görüşmelerde vakit kaybedilmek istenmediğinden dolayı,
Irak sınırı meselesinin, Lozan Görüşmelerinden sonra
Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmelerle
halledilmesi kararlaştırıldı.
Yorum: Irak sınırının çizilmesi, Lozan’da çözüme ka-
vuşturulamamıştır.
Suriye Sınırı: Ankara Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü
alındı.
b-On İki Ada: İtalya’ya bırakıldı.
c-Ege Adaları: Bozcaada ve Gökçeada dışındaki diğer
adaların Yunanistan’a, silahlandırmamak şartıyla
bırakılmasına karar verildi.
d-Boğazlar: Boğazlar başkanlığını Türk delegenin yapacağı
şekilde bir komisyon tarafından yönetilecektir. Bu komisyon
milletler cemiyeti tarafından denetlenecek ve statü milletler
cemiyetinin garantisinde olacaktır. Boğazlardan serbest
geçiş olacaktır. Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak;
fakat savaş gemileri tonaja tabi tutulacaktır. Türk askeri
olağanüstü durumlar hariç boğazlar bölgesinin 20 km
gerisinde duracaktır.
Yorum: Türkiye açısından Lozan antlaşmasının en kritik
51
maddesi boğazlarla ilgili maddesi olmuştur. Bu madde adeta
Türkiye’yi mağlup durumuna düşürerek, Türkiye’nin
egemenlik haklarını kısıtlamıştır.
e-İstanbul’un Boşaltılması: Antlaşmanın imzalanmasından
6 hafta sonra İstanbul boşaltılacaktır.
Not: İşgalciler 2 Ekim 1923’de İstanbul’u terk etti.
f-Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye:
Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye kaldırıldı.
g-Borçlar: Osmanlı’nın en fazla Fransa’ya borcu
olduğundan dolayı, borçlar en fazla Fransa ile tartışıldı.
Borçların I. Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı’dan ayrılan
devletlerle TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine ve
TBMM’nin üzerine düşen borcu taksitler halinde ödemesine
karar verildi.
h-Ermeni Meselesi: Kapandı.
ı-Azınlıklar: TBMM, azınlıklar bahane edilerek iç işlerine
karışılmaması için bütün azınlıkları Türk vatandaşı kabul
etti. İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç;
diğer azınlıkların ve dışarıdaki Türklerin ülkelerine
dönebileceği kabul edildi.
i-Yabancı Okullar: Yabancı okulları iç meselesi sayan
TBMM Lozan Görüşmelerinde yabancı okulları tartışma
konusu yaptırmadı.
k-Savaş Tazminatı: Yunanistan, Karaağaç bölgesini savaş
tazminatı olarak Türkiye’ye verecektir.
Yorum: Bu madde Trakya’nın I. Dünya Savaşı öncesindeki
sınırı değişmiştir.
l-Patrikhane: Patrikhane İstanbul’da kalacaktır. Patrik
seçimini, başka devletleri iç işlerine karıştırmak istemeyen
Türkiye yapacaktır. Türkiye Ortodoks din adamlarının
belirlediği üç adaydan birini patrik olarak tayin edecektir.
Patriğin siyasal yetkileri olmayacaktır.
m-Kıbrıs: İngiltere kendi toprağı saydığı Kıbrıs’ı görüşmeler
esnasında tartışma konusu yaptırmadı.
Örnek Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Barış
Antlaşması'na, önemli bir uluslararası antlaşma niteliği
kazandırmaktadır?
A) Bu antlaşmayı bütün dünya devletlerinin onaylamış
olması
B) Bu antlaşmanın, geçerliliğini uzun süre koruyabilmesi
C) Bu antlaşmanın, uzun süren görüşmeler sonunda yapılmış
olması
D) Bu antlaşmanın birçok antlaşmaya örnek teşkil etmesi
E) Bu antlaşmayla ilgili tarafların tüm isteklerinin
gerçekleşmiş olması
Soru: Lozan Antlaşmasının önemini yazınız?
* Türkiye Devleti tanındı.
* Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi.
* Türk devletinin tam bağımsızlığı kabul edildi.
* Osmanlı’nın bıraktığı asırlık sorunlar kapandı.
* Devrimler için ortam hazırlandı.
* Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı.
* Sömürge altında yaşayan milletlere örnek oldu.
Soru: Lozan Antlaşmasının eleştirilen yönleri nedir?
Yazınız.
* Batı Trakya ve Ege Adaları’nın geri alınamaması
* Patrikhanenin İstanbul’da kalması
* Musul’un alınamaması
* Boğazların statüsü
Yorum: Lozan’ı eleştirenlerin; günün şartlarını, bilmediği
veya düşünmediği anlaşılmaktadır. Tarihçi araştırdığı
olayın geçtiği dönemin şartlarını bilmek zorundadır.
Soru: Lozan Antlaşmasının genel özelliklerini yazınız?
* I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşmalar arasında
günümüze kadar geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır.
* I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan en son antlaşmadır.
* Yeni bir devletin kurulduğunu belgelemiştir.
* 23 Ağustos 1923’de II. Meclis tarafından onaylandı.
* Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar rejimi için katıldı.
* 143 maddedir.
Soru: Lozan’ı I. Dünya Savaşından Sonra İmzalanan
Antlaşmalardan Ayıran Farklar Nelerdir?
* Askeri kısıtlamalar yoktur.
* Türkiye savaş tazminatı vermemiştir
* Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulanmamıştır.
* Zaferi simgelemektedir.
* Türkiye eşit devletler statüsündedir.
Soru: Millî Mücadele Dönemi’nde bir İngiliz tarihçinin
“Yenilmiş, parçalanmış bir ulusun, bu harabe içinden
ayağa kalkması ve dünyanın en büyük ulusları ile tam
eşit şartlar içinde karşı karşıya gelmesi ve Büyük
Savaş’ın bu galiplerini dize getirerek her istediğini kabul
ettirmesi şaşılacak şeydir.” diyerek tanımladığı antlaşma
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gümrü B) Lozan C) Moskova
D) Ankara E) Kars
( 1 NİSAN 2012 – YGS )
52
2. Cumhuriyetin İlanı ( 29 Ekim 1923 )
* TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet
kurulmuş fakat; ortamın müsait olmamasından dolayı
kurulan sistemin adı açıkça söylenememiştir.
* İtilaf devletlerinin İstanbul’u boşaltması ile devlet
merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim
1923’de ..........................................’nın başkent ilan edilmesi
ile bu sorun ortadan kalkmıştır.
* Ekim 1923’de meclis başkanı yardımcısı ve içişleri bakanı
seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma
sağlayamıyordu. Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise
hükümet bunalımını oluşturdu. Bunun üzerine Ali Fethi
Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). Yeni hükümetin
kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar
meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme
göre bakanlar meclisten tek tek seçiliyordu. Mustafa Kemal
mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu
bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek
cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi. Kabine sistemine
göre meclis cumhurbaşkanını seçecek, cumhurbaşkanı
başbakanı tayin edecek; başbakan da meclisten uyumlu
çalışabileceği kişileri bakan olarak belirleyerek kabineyi
kuracaktır.
* ........................... ................................... ilk cumhurbaşkanı,
.................................. ....................... ilk başbakan, ................
............................. ............................ ilk meclis başkanı oldu.
Soru: Cumhuriyetin ilanının önemini yazınız?
* Rejimin (...........................................................) ve devletin
adı (...................................... ..................................................)
belli oldu.
* Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.
( Cumhurbaşkanı: ..................................... ............................)
* Kabine sistemine geçildi.
* 1921 Anayasasında ilk önemli değişiklik yapıldı.
* Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükümetlerin
oluşması için zemin hazırlandı.
* Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden
ayrıldı.
Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı
zaman TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sis-teminin
oluşacağının habercisiydi.
3. Halifeliğin Kaldırılması ( 3 Mart 1924 )
Soru: Halifeliğin kaldırılmasının sebeplerini yazınız?
* Halife Abdülmecit’in TBMM’nin belirlediği kurallara
uymaması.
* Halifeliğin laiklikle bağdaşmaması.
* Halifeliğin cumhuriyet rejimi ile çelişki içinde olması
* Halifelik makamının cumhuriyet karşıtları için sığınak
haline gelmesi.
* Halifelik makamının yapılacak inkılâplar için engel
görülmesi.
* İslam ülkelerinde sömürgeleri olan Avrupalı devletlerin
halifeliği temsil eden Türkiye’yi kendileri için potansiyel
tehlike olarak görmesinin Türkiye’nin dışişlerini olumsuz
etkilemesi.
Dikkat ? ? ?
Halifeliğin Kaldırıldığı Gün;
* ................................ ........................... Kanunu kabul edildi.
* Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak yerine Vakıflar
Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.
* Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığının
yetkilerini bünyesinde bulunduran Erkan-ı Harbiye Vekaleti
kaldırılarak; yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli
Savunma Bakanlığı oluşturuldu. Böylece askeri yetki ile
siyasi yetki birbirinden ayrılmış oldu.
Yorum:19 Aralık 1924’de komutanlık ile milletvekilliği
birbirinden ayrıldı. Olağanüstü durumdan dolayı Kurtuluş
Savaşı yıllarında komutanlardan bir kısmı aynı zamanda
milletvekiliydi.
* Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt dışına çıkarılmasına
karar verildi.
Yorum: 1921 Anayasası şer’î hükümlerin yürürlüğünü
TBMM’ye vermekle halifeliği yetkisiz ve sembolik duruma
getirmiştir.
Soru: Halifeliğin kaldırılmasının önemini yazınız?
* Laikliğe geçişin en önemli aşması oldu.
* Cumhuriyetin karakteri tam olarak belli oldu.
* Ümmetçilik en önemli dayanağını kaybetti.
* Ulusal egemenlik pekiştirildi.
* İnkılâp süreci hızlandı
* Dış ilişkilere yönelik soğukluk ortadan kalktı.
* Ümmetçilikten milliyetçiliğe geçişte önemli bir adım daha
atıldı.
Soru: Hindistan’daki bir tarikatın lideri olan Ağa Han ile
İngiltere Kralı’nın özel danışmanı Hintli Emir Ali, Başbakan
İsmet Paşa’ya bir mektup yollayarak halifelik kurumuna
dokunulmamasını rica etmişlerdir.
Bu durumun, halifelikle ilgili olarak,
I. bu kurumun, tüm Müslümanlar üzerinde siyasal gücünün
olduğu,
II. yabancıların, bu kurumu Türkiye’nin içişlerine müdahale
amacıyla kullanmak istedikleri,
III. bu kurumun varlığının ülkede tartışma konusu olduğu,
durumlarından hangilerine kanıt olduğu
53
savunulabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
D) Yalnız I E) II ve III
( 27.03.2011 – YGS )
Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
* 23 Nisan 1920’de açılan ilk TBMM’de siyasi par-tiler
yoktur. Bütün vekiller misak-ı milliyi gerçekleştirme fikri
etrafında birleşmişti.
* İlk anayasa hazırlanırken; mecliste Tesanüt, İstiklal,
Islahat ve Halk Zümresi gibi gruplar oluştu. Mustafa Kemal
bu zor durumun aşılabilmesi için meclis de I. Grup da
denilen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubunu
kurdu. Mustafa Kemal yapacağı işleri bu grupla beraber
yapmaya çalıştı. Bu grubun karşısında olanların tümüne
birden II. Grup, ya da Muhafaza-i Mukaddesat Grubu dendi.
* Lozan görüşmelerinin olduğu dönemde, devletin yönetim
şekli ve barıştan sonra izlenecek iç siyaset konusunda
mecliste görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu durum karşısında
meclis 1 Nisan 1923’de seçimlerin yeniden yapılarak
meclisin yenilenmesi kararını alarak dağıldı.
* Mustafa Kemal yeni meclis için yapılan seçimlere
inkılâpçı kişilerin aday olmasını sağladı. Seçimler 23 Nisan
1923’de yapıldı ve II. Meclis 11 Ağustos 1923’de çalışmaya
başladı. Lozan Antlaşmasının onaylanması, Ankara’nın
başkent ilan edilmesi ve cumhuriyetin ilan edilmesi gibi
birçok iş II. Meclis tarafından yapıldı. 1923-1927 arasındaki
büyük inkılâpları yaptığından dolayı II. Meclise inkılâpçı
meclis de denilir.
1- Cumhuriyet Halk Partisi:
* Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu 9 Eylül
1923’de Halk Fırkasına dönüştü. Mustafa Kemal,
gerçekleştirmeyi düşündüğü inkılâpları par-ti programına
koymuş ve bu partiyi her hangi bir toplumsal sınıfın değil;
bütün halkın partisi yapmaya çalışmıştır.
Yorum: Mustafa Kemal’in amacı inkılâpları halka mal
etmektir.
* Halk Fırkası 1924’de Cumhuriyet Halk Fırkası; 1935’de
ise Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Bu partinin
başkanlığını ve cumhurbaşkanlığını 1938’e kadar Mustafa
Kemal yürüttü.
* 1938 ile 1950 arasında İsmet İnönü CHP’nin başkanlığını
yürüttü.
* Parti 1980’de kapatıldı.
Not: CHP devletçilik ilkesini benimsemiş olmasından dolayı
kendisinden sonra kurulan partilerden ayrılır.
Yorum:
a) Halkın istek ve şikâyetlerinin meclise daha iyi yansıması
için çok partili hayat denendi. Fakat gerek halk buna hazır
olmadığından gerekse inkılâplar tam olarak oturmadığından
dolayı çok partili hayatın uygulanması sonraya bırakıldı.
b) 18 Ekim 1920’de Türk Komünist Partisi kuruldu. Bu
partinin kuruluşunda SSCB’nin yardımını devam
ettirebilmek, gizli komünist çalışmalarını kontrol altına
almak, Rusya’nın baskı ve gizli girişimlerinden kurtulmak
düşüncesi etkili oldu.
c) Tek parti sistemi hükümetin denetlenmesini
güçlendirmekteydi.
2-Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası:
* Milletvekilleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin
kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı sonucunda görüş
ayrılıkları ortaya çıktı. Halk Fırkası içinde en fazla karşı
çıkılan konular devletçilik ve inkılâpçılık oldu.
* Görüş ayrılıklarının giderek artması sonucunda CHP’den
ayrılan milletvekilleri ile ordudaki görevlerinden ayrılan
milletvekilleri 17 Kasım 1924’de Terakki Perver
Cumhuriyet Fırkasını kurdular.
* Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve
Adnan Adıvar partinin ileri gelenleridir.
* TCF, devletçilik ile inkılâpların hızlı ve köktenci olmasına
karşıydı. Ekonomide liberalizmi benimsiyordu.
* Partinin dini inançlara saygılı olduğunu slogan haline
getirmesi, eski düzeni isteyenleri bu partide topladı.
* Şeyh Sait İsyanı sonucunda bakanlar kurulu kararıyla
kapatıldı.
Yorum:
a) TCF ilk muhalefet partisidir.
b) Rejimin yeniliğinden dolayı bu partinin kurulması
aceleciliktir.
Şeyh Sait İsyanı
Soru: Şeyh Sait İsyanının sebeplerini yazınız?
* Yenilik hareketlerinin istenmemesi.
* Gericilerin din elden gidiyor parolasını kullanması
* Musul’u Türkiye’ye vermek istemeyen İngiltere’nin Irak
ile Türkiye arasına tampon vazifesi görecek olan Kürt
Devleti kurdurmak istemesi.
* Doğu Anadolu’nun yıllarca ihmal edilmiş olması.
* TCF’ nin gericilere ümit verici tutumu
* Toprak ağalarının yeni devleti çıkarlarına uygun
bulmaması.
54
* 13 Şubat 1925’de Diyarbakır’da başlayan isyan Genç,
Erzurum, Elazığ, Muş ve Bitlis’te etkili oldu.
* Bu bunalımlı dönemde Ali Fethi Okyar hükümeti istifa
etti. Yeni hükümeti oluşturan İsmet İnönü isyana karşı bazı
önlemler almıştır. Bu önlemler;
* Bölgede sıkıyönetim ilan edildi.
* Bölgeye ordu sevk edildi.
* Hıyanet-i Vataniye Kanununu tamamlar nitelikte olan ve
rejimin tartışılmasını yasaklayan ............................................
......................................... ..................................... ilan edildi.
Yorum: 4 Mart 1925’den 2 Mart 1927’ye kadar yürürlükte
kalan bu kanun inkılâpların kabul edilmesini kolaylaştırdı.
* İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu.
Not: İsyan 15 Nisan 1925’de tamamen bastırıldı ve suçlular
cezalandırıldı.
Şeyh Sait İsyanının Sonuçları:
* İstiklal Mahkemeleri tekrar kuruldu.
* Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı.
* TCF kapatıldı.
* İlk çok partili hayat denemesi başarısız sonuçlandı.
* Musul meselesi İngiltere lehine sonuçlandı.
* Devrimler konusunda dikkatli olunması gerektiği görüldü.
Not: Bu isyan laikliğe ve devrimlere karşı oluşan ilk ciddi
isyandır.
Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi
(16 Haziran 1926)
Sebepleri:
* Bazı grupların Mustafa Kemal’i ortadan kaldırarak
amacına ulaşmak istemesi.
* Rejimi değiştirmek isteyen çevrelerin düşünceleri.
Suikastı Hazırlayanlar:
Şükrü Bey: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasından
Kara Kemal : İttihat ve Terakkicilerden
Ziya Hurşit, Ayıcı Arif, Sarı Edip, Cavit Bey…
Not: Bu girişimden ............................... .................................
denilen kayıkçı sayesinde devletin haberi oldu.
Önemi:
* İttihatçılar tamamen tasfiye edildi.
* Muhalifler sindirildi.
* TCF’ nin kapatılması haklılığı daha iyi anlaşıldı.
* Mustafa Kemal “Benim naçiz vücudum elbet bir gün
toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet
yaşayacaktır” diyerek Türkiye Cumhuriyetinin varlığının
devamının kendi sağlığına bağlı olmadığını; bu devletin
sağlam temeller üzerine bina edildiğini vurgulamıştır.
3-Serbest Cumhuriyet Fırkası ( 12 Ağustos 1930 )
Soru: Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulma sebeplerini
yazınız?
* 1929’da meydana gelen dünya ekonomik bunalımının
Türkiye’yi de olumsuz etkilemesinden dolayı mecliste
bunalımlar meydana gelmiştir. Mustafa Kemal bu bunalımın
yeni bir partinin kurulması ile aşılacağına inanmaktadır.
* Meclise demokrasinin gereği olan çok sesliliği getirmek.
* Ülkenin çok partili hayata hazır hale geldiğinin tahmin
edilmesi.
* Mustafa Kemal arkadaşı olan ………………….................
................................. ...............................................’a Serbest
Cumhuriyet Fırkasını kurdurmuştur.
* Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide devletçilik yerine
liberal ekonomiyi savunmuştur. Parti inkılâplar ve Mustafa
Kemal’e saygılıydı.
* Mustafa Kemal başkanı olduğu CHP ile SCF arasında
tarafsız olacağına dair, Ali Fethi Okyar’a söz vermiştir.
* Bir kaç ay sonra eski sistemi savunanların SCF’de
toplanması Ali Fethi Okyar’ı kuşkulandırdığı için; Ali Fethi
Okyar, 17 Kasım 1930’da SCF’yi kapattı.
Menemen Olayı (23 Aralık 1930)
* Nakşibendi tarikati üyesi Derviş Mehmet ve yandaşları
halkı kışkırtmışlardır.
55
“ Ey Müslümanlar ne duruyorsunuz. Halife Abdülmecit
sınıra geldi Sancak-ı şerif çıktı. Din elden gidiyor, şeriat
isteyelim.”
* İsyanı önlemeye çalışan asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay
gericiler tarafından öldürüldü. Bölgeye gelen askeri birlikler
isyanı bastırdı.
Soru: Menemen Olayınının önemini yazınız?
* Çok partili hayat için ortam oluşmadığı görüldü.
* Rejimin yerleşmesi için daha dikkatli olunması gerektiği
görüldü.
* SCF’ nin kendi kendini kapatmasının haklılığı anlaşıldı.
Not: İnkılâpların yerleşmesi için 1945 yılına kadar bir daha
çok partili hayat denenmedi.
4-Demokrat Parti (1946)
Soru: Demokrat Partinin kuruluş sebeplerini yazınız?
a) CHP’de parti içi muhalefetin artması.
b) II. Dünya Savaşını demokrat devletlerin kazanması.
c) Türkiye’nin çok partili hayata hazır hale gelmesi.
* Demokrat Parti CHP’den ayrılan Celal Bayar, Adnan
Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan öncülüğünde
kuruldu.
* 1946 yılında yapılan seçimleri, açık oy gizli tasnif esasına
göre olduğundan dolayı, CHP kazandı.
* 1950 seçimlerini, gizli oy açık tasnif esasına göre, DP ezici
bir çoğunlukla kazandı ve ilk defa Türkiye’de CHP dışında
başka bir parti yönetime geldi.
* DP iktidarı 27 Mayıs 1960 askeri darbesine kadar devam
etti.
Not: 17 Eylül 1961’de devrin başbakanı ................................
............................................................................. idam edildi.
Kadınlara Verilen Siyasi Haklar
 * Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir.
* Kadınlara;
* Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve
seçilme hakkı; * TBMM süre dolmadan seçimleri yenileyebilir.

b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme * Savaşa ve barışa TBMM karar verir.
ve seçilme hakkı; * Şer’i hükümlerin yürürlüğünü TBMM yapar.

c) 5 Aralık ............................’de ise milletvekili seçimlerinde * Bakanlar meclis tarafından seçilir.

seçme ve seçilme hakkı verildi.
* Vekiller iki yılda bir seçilir.
Soru: Kadınlara siyasal hakların verilmesinin önemini
yazınız? * TBMM başkanı icra vekilleri heyetinin de başkanıdır.

* Kadın, siyasal alanda erkeğe eşit hale geldi.

Teşkilat-ı Esasiyenin Özellikleri:
* Ulusal irade meclise tam olarak yansıdı.
* Olağan üstü durum için hazırlandığından dolayı geniş
* Milli Egemenlik ve halkçılık pekişti. kapsamlı değildir.

* Türk kadını Avrupa ülkelerinde kadınlara verilmiş olan * Milli Egemenliği yansıtan ilk siyasi belgedir.
haklardan daha fazla hakka sahip oldu.
* Temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir.

Not: 1935 seçimlerinde 18 kadın milletvekili meclise * 23 madde bir ek bölümden oluşur.
girmiştir. ( Günümüzde mecliste 78 kadın milletvekili
bulunmaktadır. 2013 ) * Yeni devlete işlerlik kazandırdı.

* Laik bir anayasa değildir.

C. Hukuk Alanında Yapılan İnkılâplar
* Kuvvet ve yetkinin kaynağı millettir.
Osmanlı Hukukunun Özellikleri
* Meclisin üstünde güç yoktur.
* Şer’i ve örfî olmak üzere ikiye ayrılır.
* En önemli değişikliğini cumhuriyetin ilanı ile gördü.
* Din, mezhep farkları ve kapitülasyonlar mezhep birliğini
engellemiştir. * Yeni devletin kurulduğunu belgeledi.

* Tanzimat döneminden itibaren batı hukuku taklit edilmeye * TBMM’nin meşruluğunu tanıttı.
başladı.
* Amasya Genelgesinden itibaren oluşan ruh resmi hüviyet
* Kadın hakları kısıtlıdır. kazandı.

* Mahkemelerde tek yargıç vardır. * Meclis hükümeti sistemi benimsendi.

* Avukatlık kurumu son döneme kadar yoktur. * Milli egemenlik ilkesi yasallaştı.

* Laik değildir.
Teşkilat-ı Esasiyenin Geç İlan Edilme Sebepleri:
Anayasal Hareketler
* Kanun-ı Esasinin varlığı.
1-1921 Anayasası ( Teşkilat-ı Esasiye Kanunu )
( 20 Ocak 1921)
* TBMM’nin kendisini tam olarak ispatlayamaması.

Anayasa nedir? Devletin niteliğini, kurumların işleyişini,

Yorum: Yeni bir anayasanın kabulü yeni bir devletin
vatandaşların temel hak ve sorumluluklarını belirleyen temel
oluştuğunu gösterir. Bu da birliği zedeleyebilirdi.
yasaya anayasa denir.
Teşkilat-ı Esasiye’nin Yapısı:
2-1924 Anayasası ( 20 Nisan 1924 ):
* Gerekli görüldüğünde Kanun-ı Esasinin uygulanması
uygun görülmüştür. Kapsamı:

56
* Egemenlik milletindir. Devletin şekli cumhuriyettir.
* Devletin dini İslam, Başkenti Ankara, dili Türk-çedir.
* Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir.
* Kişi hürriyeti başkasının hürriyetinin başladığı yerde biter.
* Vekiller 4 yılda bir seçilir.
* Seçme yaşı 22; seçilme yaşı 30’dur.
* Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilir. Tekrar seçilebilir.
* Seçme ve seçilme erkekler aittir.
* Vatandaşlar kanun önünde eşittir.
* Kabine sistemi geçerlidir.
* Cumhuriyet sistemi değiştirilemez.
Özellikleri:
* Meclis hükümeti sistemi ile parlamenter sistem arasında
bir geçiştir.
* Türk İnkılâbının hukuki temelleri atıldı.
* Yargı kısmen meclisin dışına alındı.
* Kanun-ı Esasi kesin olarak yürürlükten kalktı.
* En uzun ömürlü anayasamızdır.
* İnkılâplar dönemi anayasası olduğundan dolayı, en fazla
değişikliğe uğrayan anayasamızdır.
* 1934’de kadınların seçme ve seçilme hakkı anayasaya
alındı.
* 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya alındı.
* 1945’de anayasanın dili sadeleştirildi.
* 1952’de anayasanın eski dili tekrar kabul edildi.
3-1961 Anayasası:
Kapsamı:
* Kuvvetler ayrılığı prensibi benimsendi.
* Cumhuriyet senatosu kuruldu.
* Nispi temsil sistemi benimsendi.
* Anayasa mahkemesi kuruldu.
* Kişisel hak ve hürriyetler genişletildi.
* Cumhuriyetin nitelikleri değişmez kabul edildi.
57
* Sosyal hukuk devleti anlayışı benimsendi.
* Yürütme sınırlandırıldı.
* Cumhurbaşkanlığı sembolikleştirildi.
* Üniversiteler, TRT, DPT ve MGK anayasaya a-lındı.
* Anayasa Mahkemesi, Kanun Hükmünde kararname
çıkarma, Yüksek Savcılar Kurulu, Yüksek Hakimler Kurulu
ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi benimsendi.
* Meclis 450 üyeden, cumhuriyet senatosu 150 üyeden
oluştu.
* Vekiller 4 yılda bir; senatörler 6 yılda bir seçilecektir.
* Siyasi parti hakları anayasaya alındı.
Özellikleri:
* 27 Mayıs 1961 askeri darbesi sonucunda hazırlandı.
* Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir.
* Siyasi iktidarın uygulamalarına karşı olduğu için bir tepki
anayasasıdır.
4-1982 Anayasası:
Özellikleri:
*12 Eylül 1980 askeri darbesi sonucunda hazırlanmıştır.
*1982’de yapılan referandum sonucunda hem anayasa hem
de cumhurbaşkanı belirlendi.
*Kişisel hak ve hürriyetler kısıtlandı.
*Cumhuriyet senatosu kaldırıldı.
* Milletvekili sayısı 400 olarak belirlendi. (1987’de 400’den
450’ye; 1995 yılında da 450’den 550’ye çıkarıldı.)
*Milletvekili seçimlerinin 5; cumhurbaşkanlığı se-çiminin 7
yılda bir yapılması kabul edildi.
*Bir tepki anayasasıdır.
*Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir.
*Yürütmeyi güçlendirmeye çalışmıştır.
*Değişmeyecek hükümleri çoktur.
*Cumhurbaşkanlığı sembolik olmaktan çıkarıldı.
TBMM’nin Yetkileri:
*Kanun koymak ve değiştirmek
*Bakanlar kurulunu denetlemek
*Bütçeyi görüşmek
*Para basılmasına karar vermek
*Savaş ve barışa karar vermek
*Uluslararası antlaşmaları görüşmek
*Genel ve özel af çıkarmak
*Ölüm cezalarının uygulanmasını onaylamak
Dikkat ??? Türkiye'de idam cezası ilk önce 2002'de savaş,
çok yakın savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışındaki
suçlar, 2006'da ise tüm suçlar için kaldırılmıştır.
*Süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar vermek
Medeni Kanunun Kabulü ( 17 Şubat 1926 )
* Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma hakkı
ellerinden alındı.
* Hukuk düzeni laikleşti.
* Modern Türk ailesi oluştu.
* Aile hayatında eşitlik sağlandı.
* Kadına meslek seçme özgürlüğü verildi.
* Lozan Antlaşmasının 48’nci maddesine göre azınlıklar
kendi medeni meselelerini kendi mahkemelerinde
halledecekti. Medeni kanunun kabulü ile azınlıkların bu
hakkı kaldırıldı.

* Azınlıkların hukuk özerkliği kesin olarak bitti.

Sebepleri:
* Osmanlı’nın son döneminde hazırlanmış olan Mecellenin * Millet bilincinin oluşması için önemli bir adım atıldı.
halkın medeni hukuka dair ihtiyaçlarını tam
karşılayamaması. * Kadın ve erkek için tek eşle evlilik benimsendi.

* Mecellenin sadece Hanefi mezhebini ölçü alması. * Evlenme devlet kontrolüne alındı.

* Bütün vatandaşlarını eşit kabul eden Türkiye Yorum:

Cumhuriyetinin yapısına Osmanlı zamanından kalan
hukukun uymaması.
* Hazırlayanlar; Mecellenin, değişen şartlara göre
değişebileceğini belirttiyse de; değişen şartlara göre
değiştirilmemesi.
* Kapitülasyonlar, yabancı uyruklu kişilerin Osmanlı
hukukuna uymasını engelliyordu.
* Medeni Kanun kadınlara siyasal haklar ( seçme –
seçilme) vermemiştir.

Soru: İsviçre Medeni Kanununun Türk Medeni Kanunu

Olarak Kabul Edilmesinin Sebeplerini yazınız?
* Mevcut kanunların en yenisi olması
* Demokratik olması.
* Akılcı ve pratik olması.
* Kadın ve erkek eşitliğine uygun olması.
!!!!!!!!!!!Lütfen Dikkat !!!!!!!!!! Sınavlarda en çok
cevap olacak maddedir.
* Devlet yapısının laikleşmesi 1928’de tamamlandı.
* 1922-1928 arası laikleşmenin hızlı olduğu dönemdir.
* 1923-1933 çağdaşlaşmanın hızlı olduğu dönemdir.
Soru: Laikliğin Aşamalarını yazınız?

Medeni Kanunun Getirdiği Yenilikler * Saltanatın kaldırılması

* Hukuk birliği ve düzeni sağlandı. * Halifeliğin kaldırılması

* Vatandaşlar arasında hak ve ödevler bakımından eşitlik * Şer’iyye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması.
sağlandı.
* Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması.
* Mirasta kadın erkek eşitliği sağlandı.
* Tekke, zaviye, dergâh ve türbelerin kapatılması.
* Toplumsal alanda kadın erkek eşitliği sağlandı.
* Kılık kıyafet devrimi
* Hukukta din ve mezhep farkı kaldırıldı.
* Medeni Hukukun kabulü
* Patrikhanenin din işleri dışındaki yetkileri kaldırıldı.
* Anayasadan devletin dini İslam’dır maddesi atılması.
* Boşanma hakkı kadına da erildi.
* 1937’de Laikliğin anayasaya alınması.
* Boşanma durumunda kadın ve çocukların hakları güvence
altına alındı.

58
Not: Hukukta laikliğin benimsenmesi; Avrupalıların,
ülkemizde yaşayan Hıristiyanların haklarını bahane ederek,
iç işlerimize karışmasını önledi.
Soru: Hukuk alanında meydana gelen değişim sürecini
sırası ile yazınız?
* 1924 Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı.
* 1924 Şeriye Mahkemeleri kaldırıldı.
*1924 anayasası yürürlüğe girdi.
*1925 Ankara Hukuk Mektebi açıldı.
*1926 Medeni Kanun kabul edildi.(İsviçre)
*1926 Ceza Kanunu kabul edildi.(İtalya)
*1926 Borçlar Kanunu kabul edildi.(Almanya)
*1928 Devletin dini İslam’dır, maddesi anayasadan
çıkarıldı.
*1929 İdare Hukuku kabul edildi.(Fransa)
*1930 – 1934 Kadınlara siyasal haklar tanındı.
*1937 Atatürk ilkeleri anayasaya konuldu.
Ç. Eğitim ve Kültürel Alanında Yapılan İnkılâplar
Sebepleri:
* Eğitimi çağdaşlaştırmak
* Milli demokratik ve laik bir toplum oluşturmak
* Eğitimi birleştirmek
* Eğitimdeki ikilik ve karışıklığı önlemek
* Cumhuriyet rejimini güçlendirecek eğitim sistemini
oluşturmak.
* Kültür ikiliği ve çatışmasını önlemek.
A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu ( 3 Mart 1924 )
* Eğitim ve öğretimde birlik sağlandı.
* Bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı.
* Eğitim devletçi, milliyetçi ve laik bir karakter kazandı.
* Azınlık okullarının zararlı faaliyetleri durduruldu.
* Yabancı okullara Türkçe dersleri kondu.
* Medreseler kapatıldı.
59
* İlköğretim zorunlu ve parasız duruma getirildi.
* Eğitimde eşitlik sağlandı.
B) Medreselerin Kapatılması
Sebepleri:
* Yeni rejim karşıtlarının yetişmesini önlemek
* Kültür ikiliğini önemek
* Din bilginine pek ihtiyaç olmaması
* Medreselerin çağa ayak uyduramaması
* Tutucuların kendi fikirleri doğrultusunda adam
yetiştirmesini önlemek.
Not: Din adamı ihtiyacını karşılamak için İmam Hatip
Liseleri ve İlahiyat Fakülteleri açılmıştır.
C) Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926)
Bu kanun ile eğitim sistemi milli olacak şekilde, ilk ve
orta öğretim programları belirlendi. Eğitim çağdaş hale
geldi. Müfredat programları halkın ihtiyaçlarına cevap
verecek şekilde düzenlendi. Hızlı bir şekilde ilkokul,
ortaokul, lise ve yüksekokullar açılma yoluna gidildi.
D) Yeni Türk Harflerinin Kabulü ( 1 Kasım 1928 )
Sebepleri:
*Arap harflerinin okuma ve yazmayı zorlaştırması.
*Avrupa ile ilişkilerin kolaylaştırılmak istenmesi
*Halkı çağdaşlaştırmak
*Öz Türkçeyi yeniden canlandırmak
* Okuma yazma oranını artırmak
*Arap alfabesinin Türkçenin yapısına uymaması.
Soru: Harf inkılâbı sırasında, Latin alfabesinde bulunan bazı
harfler alınmadığı gibi Türkçeye özgü bazı harfler de
üretilmiştir.
Bu uygulamalara dayanarak harf inkılâbıyla ilgili
aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
A) Arap alfabesinin bir süre daha kullanıldığına
B) Latin alfabesinin alınmasının tepkiyle karşılandığına
C) Eski Türk alfabelerinden de yararlanıldığına
D) Latin alfabesinin Türkçeye uyarlandığına
E) Arap alfabesinin bazı harflerinin yeni alfabede yer
aldığına
( 24.03.2013 – YGS )
E) Millet Mektepleri (1928)
* 1928 yılında Millet Mektepleri açılarak eğitim seferberliği
başlatılmıştır. Mustafa Kemal bu mekteplerde 24 Kasım
1928’de ders verdiği için, kendisine başöğretmen
denilmiştir.
* 1 Kasım 1928’de ayrıca milletlerarası rakamlar kabul
edildi.
F) Üniversite Reformu (1933)
* 1933 yılında Darülfünunun yerine İstanbul Üniversitesi
kuruldu.
*1943 yılında İstanbul’daki Mülkiye Mektebi, Siyasal
Bilgiler Fakültesine dönüştürülerek Ankara’ya taşındı.
Ankara Hukuk Mektebi, Hukuk Fakültesi adını aldı.
G) Türk Tarih Kurumu’nun Açılması
( 15 Nisan 1931 )
“Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük
işler yapmak için kendisinde kuvvet bulacaktır."
sözü ile M. Kemal Atatürk tarih öğretimine
verdiği önemi açıklar.
Soru : TTK’ nın kurulmasının sebeplerini yazınız?
* Türk vatanının bütünlüğüne karşı girişilecek tertipleri
tarihi kanıtlarla etkisiz hale getirmek.
* Türklerin üstün medeni kabiliyetini ve dünya mede-
niyetine yaptığı hizmetleri gözler önüne sermek.
* Türk milletine atılan iftiraları cevaplandırmak.
* Türk Tarihinin derinliklerini araştırmak.
* Ortak tarih bilinci oluşturmak
* Anadolu’nun eski halkını araştırmak.
Notlar:
* Türk Tarih Kurumunun kurulması ulusçulukla
( Milliyetçilik ) ilgilidir.
* Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemine kadar İslam
Tarihi; Tanzimat Döneminde Osmanlı Tarihi; II. Meşrutiyet
Döneminde ise Türk Tarihi ağırlıklı olarak okutuldu.
* 1932’de Türk Tarih Tezi ortaya atıldı.
* Ankara’da kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
çalışmalara katılmıştır.
60
H) Türk Dil Kurumu’nun Açılması
( 12 Temmuz 1932 )
Soru: TDK’ nın kurulma sebeplerini yazınız?
* Türkçe’yi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak.
* Türkçe’nin kökenlerini araştırmak.
* Türkçe’yi zenginleştirmek.
* Türkçe’yi bilim dili haline getirmek.
* Türkçe’yi halkın anlayacağı şekle getirmek.
* Dil çalışmalarını planlı hale getirmek
* Türkçe’nin zenginliğini ortaya koymak
* Türk dilini öz benliğine kavuşturmak.
* Konuşma dili, yazı dili ve bilim dili arasındaki farkları
gidermek.
* Dildeki Osmanlıcılığı bitirmek
* Halk ile aydınlar arasında dil uzlaşması sağlamak
* Resmi dil ile halk dili arasındaki farkları gidermek.
Notlar:
* TDK’ nın kurulması ulusçuluk (Milliyetçilik) ile ilgilidir.
* 1932’de Halk Evleri açıldı.
* Kurumun ilk başkanı Samih Rifat’tır.
!!!!! Dikkat!!!! TTK ve TDK sınavlarda Milliyetçilik ilkesi
ile ilgili soru olarak karşımıza çıkmaktadır.
I) Atatürk ve Sanat
* Osmanlıdan kalma Sanayiinefise, Güzel Sanatlar
Akademisine dönüştü.
* Avrupa’ya öğrenci gönderildi. Cemal Reşit Rey, Ulvi
Cemal Erkin, Adnan Saygun gibi kompozitörler ve Çallı
İbrahim, Namık İsmail gibi ressamlar bunlardan bazılarıdır.
Not: İlk Türk operasının hazırlanması için ünlü müzisyen
Adnan Saygun’u görevlendiren Atatürk, Cemal Reşit Rey’e
de ilk konservatuarı kurdurdu.
* Musiki Muallim Mektebi açıldı. Ünlü besteci Prof. Paul
Hindemith’ten yardım alındı.
Not: 1933 Ekiminde Ankara’da inkılâp sergisi
düzenlenmiştir.
İ) Atatürk ve Spor
* Atatürk, Türk gençlerinin modern beden eğitimi, spor ve
jimnastik konularında yetişmesi için Selim Sırrı Tarcan’ın
çalışmalarını destekledi.
Notlar:
* 8 Ağustos 1928 yılında İstanbul’da Taksim Cumhuriyet
Anıtı törenle açıldı.
* 7 Şubat 1929’da Hilaliahmer ( Kızılay ) Günü ilk kez
kutlandı.
* 23 Nisan 1929 yılında 23 Nisan ilk defa çocuk bayramı
olarak kutlandı.
* 1 Temmuz 1929 ‘da Ankara ile İstanbul arasında telefon
görüşmeleri başladı.
* 26 Eylül 1933 Dil Bayramı ilk kez kutlandı.
D. Toplum ve Sağlık Alanında Yapılan İnkılâplar
Uyarı: Toplumsal alanda yapılan inkılâpların ortak amacı,
toplumsal hayatı çağdaşlaştırma ve millileştirmedir.
A) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması
( 30 Kasım 1925 )
Önemi:
* Türk halkının bilime, akılcılığa ve laik düşünceye
yönelmesi açısından önemli bir adım atıldı.
* Birlik beraberliğin sağlanması yönünde önemli bir adım
atıldı.
* Türkiye’nin falcılar, şeyhler, dervişler ve büyücüler ülkesi
olamayacağı ispatlandı.
Yorum:
* Aynı gün şeyh, derviş, mürit gibi unvanların kullanılması
ve kurumlarla ilgili elbiselerin giyilmesi ve muskacılık
yasaklandı.
* Türbeler kapatılırken Yavuz ve Fatih gibi Türk
büyüklerinin türbelerinin kapatılmaması; Türk İnkılâbının
tarihi kökleri koparmaya yönelik olmadığını göstermiştir.
B) Kılık-Kıyafet Kanunu
(25 Kasım 1925)
İlan Edilme Sebepleri;
* Türk halkının görünümünü çağdaşlaştırmak
* Ayrılık ifade eden giysilerin giyimini durdurmak.
61
* Çağdaşlaşmayı ve birliği sağlamak.
!!!!!Dikkat!!!!!
* Şapka devrimi ..............................................................’dan
başlatılmıştır.
* Fes geri kalmışlığın sebebi değil; anısıydı.
* Kadınların giyimi konusunda kanun çıkarılmayıp; bu
durum doğal haline bırakıldı.
* 3 Arlık 1934’de çıkarılan bir kanunla din adamlarının
ibadet yerlerinin dışında dini kıyafet giymeleri yasaklandı.
(Diyanet İşleri Başkanı, Patrik ve Haham Başı bu kuralın
dışında tutuldu.)
C) Miladi Takvimin Kabulü
(26 Aralık 1925)
Avrupa ile Türkiye arasındaki ilişkileri kolaylaştırmak ve
batıya uyum sağlamak için ilan edildi.
!!!!!Dikkat!!!!!!
1-Aynı gün Avrupa’nın saat ölçüsü kabul edildi.
2-........................’de Avrupaî tarz ağırlık ve uzunluk ölçüleri
kabul edildi. 1 Nisan 1931 yılında okka yerine kilogram,
arşın yerine metre kabul edildi.
Osmanlılarda kullanılan ölçüler;
Ağırlık Ölçüleri: Habbe, arpa, buğday, kıtmir, miskal,
okka, çeki, dirhem, kantar
Uzunluk Ölçüleri: Arşın, endaze, adım, kulaç
Hacim Ölçüleri: Kile, dolu, urup, şinik, harhar
3-..........................’de hafta tatil günü cumadan pazara alındı.
4-.................................’de uluslararası rakamlar kabul edildi.
5-Uzunluk ve ağırlık alanındaki değişiklikler ve hafta
tatilinin değiştirilmesi Avrupa ile ticari ilişkileri
kolaylaştırmaya yöneliktir.
D) Soyadı Kanununun Kabulü
( 21 Haziran 1934 )
Sebepleri:
* Medeni Kanunun uygulanmasından doğan aksaklıkları
gidermek.
* Toplumda ayrılık ifade eden lakapları kaldırarak birliği
güçlendirmek.
* Eşitlik ilkesini güçlendirmek.
Yorum: Kongrenin Toplanma Sebepleri:
* Aynı gün ağa, hoca, molla, paşa ve bey gibi unvanların
* Milli ekonominin amaçlarını ve amaçlara ulaşmak için
kullanımı yasaklandı.
izlenecek yöntemi belirlemek
* Osmanlı’dan kalan madalyaların taşınması yasaklandı.
* Ekonomik bağımsızlığın yöntemini belirlemek
* Meclis, Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını verdi ve bu
* Milli ekonominin temellerini atmak
soyadı başkalarının kullanmasını yasakladı.
Kongrede Alınan Bazı Kararlar:
E) Kadınlara Verilen Siyasi Haklar
* Anonim şirketlerin kuruluşunu kolaylaştırmak
* Kadınlara;
* Milli bankalar kurmak
a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve
* Demir yolları inşaatının hükümetçe bir programa
seçilme hakkı;
bağlanması
b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme
* Sanayii teşvik etmek
ve seçilme hakkı;
* Yerli malının kullanımına önem vermek
c) 5 Aralık .................’de ise milletvekili seçimlerinde seçme
ve seçilme hakkı verildi.
* Teknik eleman yetiştirecek okullar açmak

* Sanayi mallarının gümrük vergileri ile korunması

Not: 22 Nisan 1935 yılında İstanbul’da Uluslararası Kadın
Kongresi toplandı.
* Ulaşım sorunlarının çözülmesi

* Tüketim mallarının üretimine öncelik vermek

!!!!!Dikkat!!!!!! Kadınlara siyasal haklar; Fransa’da
1944, İtalya’da 1945, Japonya’da 1950, Yunanistan’da
* Yabancı kurumları millileştirmek
1952, Belçika’da 1960 ve İsviçre’de 1971 yılında verilmiştir.
Yorum:
Ekonomik Alanda Yapılan Düzenlemeler
* Bağımsız ekonomi için ilk adım Lozan’da
TBMM, 1 Mart 1922 tarihinde ekonomi çalışmalarını
kapitülasyonların kaldırılması ile atıldı.
aşağıdaki şekilde belirlemiştir;
* İzmir İktisat Kongresi bağımsız, liberal ve milli ekonomiyi
* Sanayii canlandırmak ve modern araçlara sahip olmak benimsedi.

* Ormanları iyi hale getirmek * 1930’da Merkez Bankasının kurulması Türk parasını
yabancı sermayenin elinden kurtardı.
* Toplum menfaatini doğrudan ilgilendiren kuruluşları ve
iktisadi girişimleri gücümüz oranında devletleştirmek. * İzmir İktisat Kongresinde ...................................................
* Madenlerimizi işletmek ve bu alana yönelen sermayeyi ............................................................................ kabul edildi.
himaye etmek
Cumhuriyetin İlk Yıllarında Özel Girişimin,
* Ekonomik bağımsızlığın korunabilmesi için bütçeyi Desteklenmesine Rağmen, Beklenen Verimi Gös-
ekonomik yapı ile uygun tutmak terememesinin Sebepleri:

İzmir İktisat Kongresi( 17 Şubat – 4 Mart 1923 ) * Özel sermayenin yetersizliği

Lozan Barış görüşmeleri kesildiği sırada çiftçi, işçi, * Yetişmiş iş gücünün yetersizliği
sanayici ve tüccar kesiminden 1135 kişinin katılımı ile
İzmir’de toplandı. * Deneyim ve bilgi eksikliği

* 1929’da dünya ekonomik bunalımının çıkması

“ Siyasal ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun,
ekonomik başarılarla taçlandırılmazlarsa kısa ömürlü
olurlar. Yeni Türkiye Devleti bir ekonomi devleti olacaktır.”
M. Kemal Atatürk, İktisat Kongresi Açılışında…
Devletçi Ekonomiye Geçişin Sebepleri:
1-Özel girişimin üzerine düşen görevi yerine getirememesi
( Özel teşebbüsün desteklenmesi için 1924’de İş Bankası
kuruldu. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.)

62
2-Devletin gelişebilmesi için vakit kaybetmeden büyük
sanayi atılımlarının yapılmasının gerekmesi.
Not: 1933 yılında I. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı.
Kalkınma Planlarının Hazırlanmasının Önemi:
* İlk defa planlı ekonomi dönemi başladı.
* Ekonomi devletçi ( Karma Ekonomi: Büyük atılımları
devlet yapsa da; özel teşebbüse de iş imkânı tanınır ) bir
özellik kazandı.
* İlk büyük atılımlar bu dönemde yapıldı.
* Toprak reformu tam olarak gerçekleştirilemedi.
Not: 1937’de II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlandıysa da; II.
Dünya Savaşının başlamasından dolayı uygulanamadı.
Tarımsal Alanda Yapılan Düzenlemeler
* Aşar ( Öşür ) vergisi kaldırıldı. (17 Şubat 1925)
“Türkiye’nin gerçek sahibi, efendisi köylüsüdür.”
M. Kemal Atatürk
Yorum: Vergi gelirlerinin %40’ını oluşturan aşarın kaldı-
rılması ilk bütçe açığını oluşturdu. TBMM’nin bu kararı
tarıma verilen önemi gösterir. TBMM’nin halkçı olduğunu
gösterir.
* Atatürk Orman Çiftliği kuruldu.
* Kooperatifler kuruldu. (1929)
* Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu.
* Tohum ıslah istasyonları ve numune çiftlikleri kuruldu.
* Toprak reformu için 1926’dan itibaren teşebbüsler
yapıldı.
Ticaret Alanında Yapılan Düzenlemeler
* Lozan antlaşması ile kapitülasyonlar kaldırıldı.
* Ticareti koruyan kanunlar çıkarıldı.
* ..................................................... Bankası kuruldu. (1924)
Not: Türkiye’nin ilk özel bankasıdır.
* 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinde
yük ve yolcu taşıma işleri Türk gemicilerine verildi.
Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Düzenlemeler
* Milli sanayinin korunması ve gelişmesi
kapitülasyonlar kaldırıldı.
* Büyük yatırımlar devlet tarafından yapıldı.
* Özel teşebbüs desteklendi.
* 1925’de Sanayi ve Maden Bankası kuruldu.
* 28 Mayıs 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.
* Planlı Ekonomi uygulanarak ilk büyük fabrikalar kuruldu.
* 1933’de Sümer Bank kuruldu.
* ......................’de Etibank ve Maden Tetkik Arama (MTA)
kuruldu. ( Madenciliği geliştirmek için kuruldular.)
* Kayseri, Ereğli, Nazilli, Malatya ve Bursa merinos
dokuma fabrikaları; İzmit selüloz ve kâğıt; Beykoz deri ve
kundura; Paşabahçe cam; Karabük demir-çelik fabrikaları
açıldı.
Devletin üretimde öncelik verdiği ürünler;
Üç Beyaz: Un, Şeker, Pamuk
Üç Siyah: Kömür, Demir, Akaryakıt
Not: Uşak Şeker Fabrikası; Teşvik-i Sanayi Kanunu
sonucunda kurulmuştur.
Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Düzenlemeler
* 1927’de Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu.
* 16 Şubat 1925 yılında Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu.
1926 yılında Tayyare Makinist Mektebi ve Kayseri’de
Tomtaş Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. 3 Mayıs 1935
yılında Türkkuşu kuruldu. Kurum dünyanın ilk kadın savaş
pilotunun da yetiştiği Sabiha Gökçen’in de bulunduğu,
birçok değerli insanı yetiştirmiştir.
* 1923’de Türkiye Seyrisefain İdaresi kuruldu.
Sağlık Alanında Yapılan Düzenlemeler
* 1920 yılında Sağlık Bakanlığı kuruldu.
* 1924 yılında Ankara, İstanbul, Sivas, Trabzon, Erzurum
ve Diyarbakır’da Numune Hastaneleri açıldı.
* 1930 yılında Umum Hıfzısıhha Kanunu ile verem, sıtma,
kolera, veba, tifo, çiçek, menenjit, kızamık gibi bulaşıcı
hastalıklara karşı mücadele başlatıldı.
BÜYÜK NUTUK
* Atatürk, Cumhuriyet Halk Partisinin 15 – 20 Ekim 1927
tarihleri arasında gerçekleştirdiği ikinci büyük kongresinde
Milli Mücadeleyi ve Cumhuriyetin kuruluşunu anlatan uzun
bir konuşma yaptı. Bu konuşma “NUTUK” adı altında
kitaplaştı.
için * Nutuk 1919 ile 1927 yılları arasında olayları anlatır.
Nutuk “ 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım.” cümlesi ile
başlar.
63
 SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 4.
“Ordular! İlk hedefiniz
1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da Akdeniz’dir. İleri! ”
“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?( Her şık 2 puan) sözünü M. Kemal hangi
savaşta söylemiştir? (5
puan)
Cümle---İfade D Y
A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönü
a) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şükrü
C) Kütahya-Eskişehir Savaşı D) II. İnönü
Saraçoğlu tarafından kurulmuştur.
E) Büyük Taarruz
b) Son Osmanlı halifesi Abdülmecit
Efendi’dir. 5.
Yazar İzmir’in işgali
c) TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet
sırasında eşini ve
Afganistan’dır.
çocuğunu kaybeden
d) Vahdettin Malaya adlı İngiliz gemisi ile yurt Ayşe’nin önce,
dışına geçti. İstanbul’a gelişini,
ardından da Anadolu’ya
e) Mudanya Ateşkes Antlaşması SSCB ile geçerek Kuvay-ı
Türkler arasında imzalandı. Milliye’ye katılışını
anlatır.

Yukarıda eseri anlatılan yazar aşağıdakilerden

2. “ 1934, İstiklal Mahkemeleri, 3 Mart 1924, 29 Ekim hangisidir? (5 puan)
1923, Şahin Bey”
A) Falih Rıfkı Atay B) Kemal Arıburnu
Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime C) Fakir Baykurt D) Halide Edip Adıvar
gruplarını yukarıda verilen kelimelerle tamamlayınız? ( Her E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
şık 2 puan)
6.Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı
a) Halifelik ………………………………..………………… Selam durdu kayığı, çaparası, takası
tarihinde kaldırılmıştır. Selam durdu tayfası
Bir duman tüterdi bu geminin bacasından
b) Cumhuriyet ……………………………...……………….. Bir duman
tarihinde ilan edildi. Duman değildi bu
Memleketin uçup giden kaygılarıydı.
c) Tekalifi Milliye Emirlerinin uygulanmasında çıkabilecek
sorunlara karşı …………………………..…………………... Yukarıda verilen şiir hangi olayı anlatmaktadır? (10 puan)
…………………………………………….…. yetkili kılındı.

d) Milli Mücadelede Antep’te ………………..……………..

……………………………………...… direnişe öncülük etti.

e) Kadınlara ………………….………….yılında milletvekili

seçme-seçilme hakkı verildi.
3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz?
(Parantez içine yazınız) ( Her şık 2 puan)
7. 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendini
feshetmesi üzerine Derviş Mehmet öncülüğünde Asteğmen
Kubilay’ın şehit edilmesine yol açan gericilik
ayaklanmasının adını yazınız? (5 puan)

( ) 1. Lozan Antlaşması A) Urfa

( ) 2. Terakkiperver Fırkası
( ) 3. M. Kemal Atatürk
( ) 4. Fethi Okyar
B)Kazım Karabekir
C) Şanlı
D)İlk Cumhurbaşkanı
8. Büyük Risk adlı yarışmada Selçuk YÖNTEM Ölüm konu
başlığında “ Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak
olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır.”
cümlesini ipucu olarak vermiştir.
Yarışmacılar aşağıdaki cevaplardan hangisini verirse bu
sözü söyleyen kişiyi doğru olarak söylerler? ( 5 puan )

( ) 5. İlk Meclis Başkanı E)İsmet İnönü A) İsmet İnönü kimdir? B) Fethi Okyar nedir?
C) Şeyh Sait kimdir? D) Giritli Şevki kimdir?
E) M. Kemal Atatürk kimdir?

64
9. I. Türk Tarih Kurumunun Açılması 14. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve
II. Türk Dil Kurumunun Açılması Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır."
III. TBMM’nin Açılması hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu? (5
puan)
Yukarıda verilen öncüllerden hangileri eğitim alanında
yapılan inkılâplar arasında yer alır? (5 puan) A) Hukuken sona ereceğini
B) Küçük bir devlet olarak kalacağını
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını
D) I ve III E) I, II ve III D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini
E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını

10.
Yazar 1932 yılında 15.
“Yaban” adlı romanında bir “Hattı müdafaa yoktur,
Anadolu köyü üzerinden sathı müdafaa vardır. O
Milli Mücadele yıllarını satıh bütün vatandır.
anlatmıştır. Vatanın her karış
toprağı vatandaş kanı
Yukarıda eseri ile ıslanmadıkça terk
anlatılan yazar olunamaz” sözünü M.
aşağıdakilerden Kemal hangi savaşta
hangisidir? (5 puan) söylemiştir? (5 puan)

A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönü

C) Büyük Taarruz D) II. İnönü
A) Falih Rıfkı Atay B) Halide Edip Adıvar E) Kütahya-Eskişehir Savaşı
C) Kemal Arıburnu D) Fakir Baykurt
E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
16. İlk TBMM'nin, yeni bir devlet düzenine geçilmesini
sağlayıcı yönleri de bulunmasına rağmen bu yönleri ön plana
11. Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez çıkarılmamıştır.
seçilmemin nedenler arasında ulaşımın elverişliliği, batı Böyle bir tutumun amacı aşağıdakilerden hangisidir?
cephesine yakın olması, işgal edilmemiş olması gibi (5 puan)
nedenler gösterilebilir.
A) İşgalcilerin düşmanca davranmalarını önlemek
BEN KİMİM / NEYİM? (5 puan) B) Vatanın kurtarılmasına öncelik vermek
A) Ben İstanbul’um. B) Ben Sivas’ım. C) Azınlıkların devlet kurma girişimlerini önlemek
C) Ben Amasya’yım. D) Ben Ankara’yım. D) Komşu devletlerin güvenini kazanmak
E) Ben Samsun’um E) Kanun-u Esasi'den yararlanmayı sürdürmek

12. Kurtuluş Savaş’ının askeri safhasını bitiren savaşın

ismini yazınız? (5 puan) TÜRK İNKILÂBI TESTİ 1

1. Osmanlı imparatorluğu döneminde, mezhep ve tarikat

ayrılığı yüzünden, bölünmelere kadar giden kardeş kavgaları
olmuştur.
Cumhuriyet Dönemi'nde getirilen yeniliklerin
hangisi, bu tür olayları önleyici niteliktedir?

13. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak, A) Halifeliğin kaldırılması
"Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabul edilmesi
gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir. C) Laiklik ilkesinin benimsenmesi
D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi
İsmet İnönü'nün bu sözü, E) Çok partili hayata geçilmesi
l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme
II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme 2. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra bir süre tek
III. Milletini yüceltme partili yönetimin sürdürülmüş olmasında
aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz?
yönündeki tutumlardan hangilerini
benimsenmediğinin göstergesidir? (5 puan) A) İnkılâpların yerleşmesini sağlama
B) Halkın belli bir siyasal olgunluğuna erişmesini bekleme
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III C) Kalkınma yolundaki gelişmeleri hızlandırma
D) II ve III E) I, II ve III D) Tek elden yönetimi, en iyi yönetim biçimi kabul etme
E) Ulusal birlik ve bütünleşmeyi çabuklaştırma
65
3. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden bazıları 8. Eğitim ve kültür alanındaki gelişmelerle ilişkisi en az
şunlardır: olan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir?
I. Laikliğin kabul edilmesi
II. Saltanatın kaldırılması A) Öğretimin birleştirilmesi
III. Halifeliğin kaldırılması B) Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi
IV. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması C) Medreselerin kapatılması
V. Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması
VI. Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi

Bu gelişmelerin hangileri "Egemenlik kayıtsız şartsız

ulusundur“ ilkesi ile doğrudan ilişkilidir?
9. "Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler
A) l., III. B) l., V. C) II., IV. memleketi olamaz. Türkiye Cumhuriyeti her alanda doğru
D)V., VI. E) III.,IV yolu gösterecek, uyaracak güçtedir.”

Atatürk'ün bu sözleri, öncelikle aşağıdakilerden

4. 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmış, 2 Eylül 1925'te tekke hangisinin gerçekleşmesinde yol gösterici olmuştur?
ve zaviyeler kapatılmış, 17 Şubat 1926'da da Türk Medeni
Kanunu kabul edilmiştir. A) Takvim, saat ve ölçülerin değiştirilmesi
B) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
Bu üç değişiklik aşağıdakilerden özellikle hangisini C) Kadınlara siyasal haklar tanınması
gerçekleştirmek için yapılmıştır? D) Milli ekonominin kurulması
E) Şapka Kanunu'nun kabul edilmesi
A) Laik devlet düzenini B) Cumhuriyet yönetimini
C) Yurttaşlar arasında eşitliği D) Ekonomik kalkınmayı
E) Ulusal birliği
10. Atatürk döneminde Türkiye'de tarım, ticaret,
endüstri ve bayındırlık işlerinin bir bütün olarak ele
5. Türk kadınları, aşağıdaki hakların hangisinde uzun alınmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
süre Avrupa ülkelerinin kadınlarından daha önde
olmuşlardır? A) Bu alanlardaki gelişmelerin birbirine bağlı olması
B) Halktan alınan ağır vergilerin kaldırılmak istenmesi
A)Evlenme ve boşanma B) Mal mülk edinme C) Dış kaynaklardan kredi almanın kolaylaşmış olması
C) Meslek seçme D) Eğitim ve öğretimi sürdürme D) Halkçılık ilkesinin yaygın olarak uygulamaya konması
E) Seçme ve seçilme E) Türkiye'nin bir tarım ülkesi haline getirilmek istenmesi

6. "Osmanlı imparatorluğu döneminde Türkiye'deki patrik- 11. Atatürk, Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet ederken
haneler din işleri dışında azınlıkların haklarını izleme gibi onun, "en son bilimsel ve teknik ilerlemelere dayanan, ulusal
bazı günlük işlerde de yetki sahibiydiler.” ve çağdaş bir devlet" olarak yaşatılması gerektiğini
vurgulamıştır.
Patrikhanelerin bu durumuna aşağıdaki
yeniliklerin hangisiyle son verilmiştir? Atatürk'ün Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet
etmesinin temel amacı nedir?
A) Laikliğin kabul edilmesi
B) Öğretim birleştirilmesi A) Gençleri siyasal hayata katmak
C) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi B) Yenileşmeyi sürekli kılmak
D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi C) Yurt savunmasını gençlere bırakmak
E) Türk kadınlarına siyasal hakların tanınması D) Ekonomik gelişmede gençlere yetki vermek
E) Türk gençliğini korumak

7. "Osmanlı İmparatorluğu’nun Meşrutiyet Dönemi'nde 31

Mart ayaklanması, Cumhuriyet Dönemi'nde ise Şeyh Sait
isyanı ve Menemen Olayı olmuştur."
Aşağıdakilerden hangisi, bu olayların
özelliklerinden biridir?
A) Mevcut yönetime karşı olmaları
B) Kişilere yönelik olmaları
C) Dış güçler tarafından desteklenmeleri
D) Toplumun her kesiminden insanların katılması
E) Kırsal yörelerden başlamalar
12. Uluslararası ekonomik ilişkilerde, aşağıdaki
inkılâplardan hangisi Türkiye'ye önemli kolaylıklar
ortak sağlamıştır?
A) Kadınlara siyasi haklar tanınması
B) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi
C) Ölçü birimlerinin değiştirilmesi
D) Medeni kıyafetlerin kabul edilmesi
E) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

66
 TÜRK İNKILÂBI TESTİ 2
1. Atatürk ilke ve inkılâplarında,
düşüncelerden hangisinin yeri yoktur?
A) Devletin bağımsızlığını koruma
B) Yönetimde millet egemenliğini sürdürme
C) Türk kültürünü çağdaş uygarlık düzeyine çıkarma
D) Kalkınmada aklın, bilimin rehberliğini esas alma
E) Amaca ulaşmak için her yolu deneme
6. Ulusal egemenlik, demokrasinin vazgeçilmez temel
öğelerinden biridir.
aşağıdaki
Aşağıdakilerden hangisi, bu ilkeye uygun bir
uygulama olabilir?
A) Milletvekilliği süresinin sınırsız olması
B) Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek kişide
toplanması
C) Milletvekili sayısının 450'den 150'ye indirilmesi
D) Hükümet yetkilerinin, Meclis yetkilerinden üstün olması
E) Reşit olan her vatandaşın oyunu serbestçe kullanması

2. Türkiye'de Şeyh Sait Ayaklanması ve Menemen Olayı

aşağıdakilerden hangisinin bir süre için ertelenmesine
neden olmuştur?

A) Devletçilik politikasının 7. Türkiye'de 1924 yılında hilafetin kaldırılması ve

B) Milletler Cemiyeti ile ilişki kurulmasının
C) Dış ticarete ağırlık verilmesinin
D) Kadınlara siyasal haklar tanınmasının
E) Çok partili demokrasiye geçilmesinin
öğretimin birleştirilmesi, 1925 yılında ise kıyafette
değişiklik ile tekke ve türbelerin kapatılmasına ilişkin
yasalar TBMM'de kabul edilmiştir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtıdır?

A) Devletçilik ilkesinin yaygın olarak uygulamaya

konulduğunun
3. Aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Türkiye' de B) Hızlı bir çağdaşlaşmaya gidildiğinin
kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik C) Sosyal sorunların ortadan kalktığının
haklar alanında eşitlik sağlama amacını gütmektedir? D) Yönetimde yeni arayışlara gidildiğinin
E) Siyasal bağımsızlığın tamamlanmak istendiğinin
A) Öğretimin birleştirilmesi
B) Halifeliğin kaldırılması
C) Cumhuriyetin ilan edilmesi
D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi
E) Saltanatın kaldırılması 8. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında, eski saat sistemi
bırakılarak günümüz saat sisteminin esas alınmasına ve
medreselerin kapatılarak çağdaş okulların varlığını
4. En büyük gerçekler ve ilerleyişler, düşüncelerin serbestçe sürdürmesine ilişkin yasalar kabul edilmiştir.
ortaya konması, karşılıklı aktarılması ile meydana çıkar ve
yükselir. Bu yasaların ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir?

Bu sözler, aşağıdakilerden hangisinin önemini A) İkilikleri ortadan kaldırma

vurgulamaktadır? B) Ticari ilişkileri kolaylaştırma
C) Eğitimi yaygınlaştırma
A) Egemenliğin B) Halkçılığın C) İnkılâpçılığın D) İlköğretimi yaygınlaştırma
D) Devletçiliğin E) Demokrasinin E) Tarih olaylarının karşılaştırılmasında kolaylık sağlama

5. Türk kadınlarına 1930 yılında belediye seçimlerine 9. 1925 - 1930 yılları arasında TBMM'de yalnız Cumhuriyet
katılma, 1934 yılında da milletvekili seçme ve seçilme hakkı Halk Fırkası'nın milletvekilleri vardır.
tanınmıştır.
Bu durum, Türkiye'de aşağıdakilerden
Bu gelişmelerin amacı aşağıdakilerden hangisidir? hangisini güçleştirmiştir?

A) Kadının yönetime katılmasını sağlama A) Seçimlerin yenilenmesini

B) Aile yapısında değişiklik yapma B) Hükümetin denetlenmesini
C) Kadınlar arasında okur - yazar oranını artırma C) İnkılâpların yapılmasını
D) Çok partili hayata geçme D) Cumhurbaşkanının seçilmesini
E) Seçime katılmayı zorunlu hale getirme E) Hükümetin kurulmasını

67
10. Türk Dil Kurumu 1932 yılında kurulduğu zaman, 14.
yapılacak dil çalışmalarına temel olmak üzere saptanan - Lozan Barış Antlaşması’nın 48. maddesi, Türkiye'de
ilkelerden biri "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini azınlıkların şahsi hükümlere ve aile hukukuna ait işlerinin
ortaya çıkarmak" olmuştur. kendi gelenek ve göreneklerine göre çözülmesine
uygundu. Ancak azınlıklar, Lozan Antlaşması'ndaki
Bu ilkelerin gerçekleştirilmesi öncelikle haklarından vazgeçtiklerini, kendilerinin de Türk Medeni
aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? Kanunu hükümlerine uymak istediklerini
bildirmişlerdir.
A) Türk dilinin dünyada yaygınlaştırılmasına
B) Sözlük çalışmalarının çeşitli alanlara yayılmasına - Öğretimin birleştirilmesi yasası ile, okullar yanında
C) Dil öğretiminde birlik sağlanmasına varlıklarını sürdüren medreseler kapatılmış, azınlık
D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki kopuklukların okulları ve yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na
giderilmesine bağlanmıştır.
E) Dile ilişkin kaynakların araştırılmasına ve
yayınlanmasına
Bu iki duruma dayanarak, Türkiye Cumhuriyeti ile
ilgili,

l. Uygulamalarda birlik sağlanmıştır.

11. Türk Medeni Kanunu ile vatandaşlara çoğu konularda II. Gelenekler önem kazanmıştır.
önemli haklar tanınmış, bu hakların kavranıp III. Azınlıkların kendi aralarındaki sorunlar
uygulanmasında daha sonra çıkarılan kadınlara seçme ve giderilememiştir.
seçilme hakkı veren kanun, soyadı kanunu gibi konularda IV. Yasalar güvence sağlamıştır.
etkili olmuştur. V. Azınlık okulları sayıca artmıştır.

Bu durum Türk İnkılâbı'nın aşağıdaki yargılarından hangilerine ulaşılır?

özelliklerinden hangisinin bir göstergesidir?
A) l ve II B) l ve I C) II ve III
A) Yapılan yeniliklerin birbirini tamamlamasının D) III ve IV E) IV ve V
B) Dünyaya örnek olmasının
C) Ulusal egemenliğe dayanmasının
D) Kültürel özellikleri korumasının 15. Yargı: Dil ulusal duygunun gelişmesinde başlıca
E) Dünya barışma katkıda bulunmasının etkendir.
Durum: Türkiye Cumhuriyeti ulusal bir devlettir.

Yukarıda verilen yargı ile durum arasında ilişki

12. Atatürk, ülkemize yardım yapacak devlet, ülkemizi ele
geçirme amacını gütmemeli ve devletimizin ulusçuluk
ilkesine saygılı olmalıdır demiştir.
"Atatürk, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisine
karşı olmadığını belirtmektedir?
A) Sömürgeciliğin dünyada yaygınlaşmasına
B) Yabancı sermayenin ülkenin çıkarları için kullanılmasına
C) Yabancıların devletlerin iç sorunlarına karışmasına
D) Devletlere ekonomik ayrıcalıklar tanınmasına
E) Ekonomik kalkınmada yalnız sanayileşmeye öncelik
verilmesine
13. Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan aşağıdaki
değişikliklerden hangisi, toplumsal hayattaki
uygulamalarda, aynı konuda var olan farklılıkları orta-
dan kaldırma amacına yönelik değildir?
kurulduğunda, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
A) Türk dilinin dünyada en yaygın dillerden biri olduğuna
B) Türk dilinin siyasi rejiminin gelişmesinde temel
öğelerden biri olduğuna
C) Uzun yıllar Türkiye'de dil öğretiminde birlik
sağlanamadığına
D) Kültürel ilişkilerin dili de etkilediğine
E) Türk dili ile Türkiye'de okuryazar oranının giderek
arttığına
16. "Bu inkılâp, sözcüğün ilk anda akla getirdiği ihtilal
anlamından ileride, ondan daha geniş bir değişmeyi dile
getirmektedir.
Atatürk'ün, bu sözleriyle Türk inkılâbına yüklediği
anlam aşağıdakilerden hangisidir?

A) Medreselerin kapatılması A) Kendiliğinden değişme ve gelişme

B) Şer'i mahkemelerin kaldırılması B) Bir isyan sonucu değişme
C) Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi C) Köklü bir değişiklik getirme
D) Milâdi takvimin kabul edilmesi D) Bazı kurumları değiştirmeden koruma
E) Ölçülerde metrik sisteme geçilmesi E) Ulusal özellikleri sürdürme

68
 TÜRK İNKILÂBI TESTİ 3
1. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk Türkçe kitabın matbaada
basımı 1.729 yılında gerçekleşmiştir. 1729'dan Türk
alfabesinin kabul edildiği 1928'e kadar geçen iki yüz yılda
otuz bin kitap basılmıştır. Oysa alfabe değişikliğini izleyen
on altı yıl içinde aynı sayıda kitap basılmıştır.
1928 yılından sonra basılan kitap sayısının fazla
olmasında başlıca etmen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Matbaanın kitap basımında kullanılması
B) Okuryazar oranının artması
C) Kâğıt üretimin yurt içinde yapılması
D) Basım işlerinin yurt içinde yapılması
E) Basılı kitapların el yazması kitaplardan daha ucuz olması
2. Seçim kanununda 1923 yılında yapılan değişiklikle,
50.000 erkek nüfus için bit milletvekili seçilmesi yerine
20.000 erkek nüfus için bir milletvekili seçilmesi kabul
edilmiştir.
Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç
aşağıdakilerden hangisidir?
6. Atatürk, “Ülkesinin yüksek bağımsızlığını korumasını
bilen Türk ulusu, dilini de yabancı dillerin boyunduruğundan
kurtarmalıdır” demiştir.
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün, bu sözleriyle
gösterdiği hedef ile aynı yöndedir?
A) Türkçe kökenli sözcüklerin araştırılıp bulunarak dile
kazandırılması
B) Şive, ağız gibi "yöresel."dil özelliklerinin korunması
C) Yabancı kökenli terimlerin Türkçe okunuşları ile
alınması
D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farkın ortadan
kaldırılması
E) Türkçenin okunması ve yazılması kolay bir dil haline
getirilmesi.
7. 1934'te soyadı alma işlemleriyle ilgili olarak çıkarılan
yasayla rütbe, yabancı ırk ve millet adlarını belirten
sözcüklerin soyadı olarak alınması, yine aynı yılda çıkarılan
başka bir yasayla da hoca, ağa, molla, beye fendi, paşa gibi
unvanların resmen kullanılması yasaklanmıştır.

A) Halkın devlet yönetimine katılımını artırmak Bu yasakların amacı aşağıdakilerden hangisidir?

B) Herkesin seçmen olmasını sağlamak
C) Aday belirleme işini kolaylaştırmak
D) Meclisteki gruplaşmaları önlemek
E) Birden fazla partinin mecliste temsil edilmesini sağlamak
3. "Demokrasinin tam ve en belirgin hükümet şekli
cumhuriyettir."
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün bu görüşüne
uygun cumhuriyet yönetiminin bir özelliği değildir?
A) Aynı aileden kişilerin farklı soyadları almalarını
engellemek
B) Toplumsal ilişkilerde ve resmi işlemlerde vatandaşları
daha kesin olarak belirtmek
C) Sözcüklerin, yerinde kullanılmasını sağlamak
D) Resmi işlemleri kolaylaştırmak
E) Toplumda gereksiz ayrıcalık belirtilerini ortadan
kaldırmak

A) Egemenliğin ulusa ait olması 8. Atatürk 1925 Ağustosunda yaptığı Kastamonu-İnebolu

B) Yönetenlerin yasalara bağlı kalması
C) Yönetilenlerin tümünün mecliste temsil edilmesi
D) Yönetenlerin belli bir süre için seçilmesi
E) Yönetilenlerin, tüm eylem ve işlerinde serbest olması
4.
l. Yurdun bütünlüğünü sağlamak
II. Hilafet ve saltanatın devamını sağlamak
III. Ulusun iradesini egemen kılmak
IV. Hıristiyanlara siyasal egemenliği ve sosyal dengeyi
bozucu ayrıcalıkların verilmesine karşı çıkmak
Ulusal Kurtuluş Savaşı'nda öne sürülmüş olan
yukarıdaki görüşlerden hangileri birbiriyle
çelişmektedir?
A) I ve II B) l ve III
D) II ve III E) III ve IV
gezisinde halkı başı açık olarak selamladı. Elindeki başlığın
adının şapka olduğunu söyledi; sağlık açısından, ekonomik
ve estetik açılardan şapkanın yararlarını anlatarak onu halka
tanıttı. Fesler atıldı. Şapka kullanımı kısa sürede yurda
yayılmaya başladı. Arkasından, 25 Kasım 1925'te "Şapka
Giyilmesi Hakkında Kanun" çıkarıldı.
Bu durum Türk İnkılâplarıyla ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) İnkılâpların birbirini tamamlar nitelikte olduğunun
B) İnkılâpların, bazı engellemelerle karşılaştığının
C) İnkılâpların yapılmasında bazı geleneklerin dikkate
alındığının
D) Siyasi inkılâplara daha çok önem verildiğinin
C) l ve IV E) İnkılâplar yapılırken gerekli ortamın hazırlandığının

5. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken, 9. Aşağıdakilerden hangisinin, bilim ve teknolojideki
"Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemeleri ve kültür alışverişini hızlandırmada
ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi diğerlerinden daha güçlü bir etken olduğu
içimizden çıkarılmalıdır." demiştir. savunulabilir?
Atatürk bu sözüyle, millî eğitimde çağdaşlığın,
aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi A) Harf İnkılâbı’nın yapılması
gerektiğini vurgulamıştır? B) Modern saat sisteminin kabul edilmesi
C) Türk Dil Kurumu'nun kurulması
A) Birlik ve bütünlük B) Ulusallık D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması
C) Eşitlik D) Laiklik E) Tekke ve türbelerin kapatılması
E) Sevgi ve sorumluluk
69
10. Aşağıdaki grafik, 1921 - 1930 yıllarında devlet
bütçesinden yapılan harcamalarda eğitimin yaklaşık
payını göstermektedir.
Aşağıdakilerden hangisi, bu grafikteki bilgilerin
desteklediği bir yargı değildir?
A) Savaş yıllarında da bütçeden eğitime bir pay ayrılmıştır.
B) 1929 dünya ekonomik bunalımında bile, bütçeden
eğitime ayrılan payda büyük düşme olmamıştır.
C) 1924 yılında öğretimin birleştirilmesi yasasının
kabulüyle, bütçeden eğitime ayrılan pay birkaç kat
artırılmıştır.
D) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasıyla, eğitimin bütçedeki
payında önemli bir artış olmuştur.
E) İnkılâplarla birlikte, bütçeden eğitime ayrılan payda
artma eğilimi göstermiştir.
11. Atatürk, 1 Kasım 1934'te TBMM'nin toplantı yılını
açarken, "Ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan yüksek
deyişleri toplamak; onları bir an önce, genel son musiki
kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak bu düzeyde Türk
ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini
alabilir." demiştir.
Atatürk bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini
vurgulamıştır?
A) Türk musiki tarihinin çok eskiye dayandığını
B) Türk müziğinde çağdaşlaşmanın gereğini
C) Türk müziğinde batı tarzındaki müziğe de yer verilmesi
gerektiği
D) Türk müziğinin evrensel müziğe olan katkısını
E) Müziğin evrensel boyutta algılanmasının önemini
70
V. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ
Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemi nedir?
Ulusun her koşulda bağımsızlığını, devletin ulus
egemenliği ilkesine, özgürlük ve demokrasi anlayışına
dayanmasını, aklın ve bilimin öncülüğünde laik bir anlayışla
toplumun çağdaşlaştırılmasını, ülkenin kalkındırılmasını
amaçlayan, Atatürk’ün önerdiği ve uygulanmasını istediği
siyasal, toplumsal, kültürel ve ekonomik alanlarla ilgili olan
düşünce sistemine Atatürkçü Düşünce Sistemi denir.
!!!Dikkat!!! Atatürkçü Düşünce Sistemi
1. ........................................ .........................
2. ..................................... ..............................
3. .............................. – ............................
4. .............................................
Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemini hazırlayan etkenleri
yazınız?
a) Aydınlanma Çağı
b) Fransız İhtilali
c) Türk toplumunun içinde bulunduğu koşullar
d) Osmanlıda daha önce yaşanan demokrasi
deneyimleri
e) Yerli ve yabancı fikir adamları ve aydılar
( Örnek : Yerli Namık Kemal; yabancı J. J. Rousseau –
Toplum Sözleşmesi adlı eseri )
Notlar:
* M. Kemal, Namık Kemal’i Türk milletinin yüzyıllardır
beklediği ses olarak nitelendirmiştir.
* Türkçü şair Mehmet Emin Yurdakul’un “...........................
...............................” adlı şiiri için “ Bu dizelerde ulusal
benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı buldum.” demiştir.
*Toplumsal içerikli şiirleri ile tanınan ....................................
............................, M. Kemal’in çağdaş ve inkılapçı
kişiliğinin oluşmasında büyük bir etkiye sahiptir. M. Kemal
özellikle Sis, Ferda ve Rücu adlı şiirleri çok sevdiğini
söylemiştir.
* M. Kemal’in düşünce hayatının oluşmasında
....................... ................................’ta önemli etkiye sahiptir.
*Descartes, Kant, J. J. Rousseau, Montesquieu gibi
düşünürlerden M. Kemal etkilenmiştir.
Soru: Atatürk İlkelerinin Ortak Özelliklerini yazınız?
*Akla ve mantığa uygun olması
*Dış baskı ve zorlamanın olmaması
*Türk toplumunun ihtiyaçlarından doğması
*Laiklik ilkesinin diğer ilkelerin can damarı olması
*İlkelerin ayrılamaz bir bütün olması

* Atatürk tarafından yazı ve sözle uygulanması

Soru: Mustafa Kemal, Birinci Dünya Savaşı sırasında Enver

Paşa’nın Arap alfabesiyle okumayı kolaylaştırmak için
harflerin bitişik değil ayrı yazılması yolundaki girişimini
“Harp zamanı, harf zamanı değildir. Harp olurken harfle
oynamak olur mu?” diye eleştirmiştir.

Yaptığı inkılâplar düşünülerek Mustafa Kemal'in bu

eleştirisinden aşağıdaki yargılardan hangisine
ulaşılabilir?

A) İnkılâplar gerçekleştirilirken kişi veya gruplara ayrıcalık

tanımamak gerekir.
B) İnkılâp sürecinde ilgililere yetki ve sorumluluk birlikte
verilmelidir.
C) İnkılâplarda sonuç alabilmek için eski ile yeniyi birlikte
sürdürmek gerekir.
D) İnkılâplarda uygun zamanın seçilmesi önemlidir.
E) İnkılâplar yapılırken uygulamaların yakından takibi
sonucu olumlu etkiler.
( 1 NİSAN 2012 – YGS )

Soru: Atatürk İlke ve İnkılâpların Dayandığı temel esasları

yazınız?

*Milli tarih bilinci, milli dil

*Vatan ve millet sevgisi, akılcılık

*Ulusal bağımsızlık ve özgürlük

*Egemenliğin millete ait olması

*Ulusal birlik ve beraberlik, barışçılık

* Türk milletine inanmak ve güvenmek
*Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmak
Atatürk İlkeleri
* İlkeler, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk örgütü ve
bu örgütün Cumhuriyet döneminde siyasal partiye dönüşmüş
olan CHP kurultaylarında tanımlanmıştır.
* 5 Şubat ...............................................’de Türk Devletinin
temel ilkeleri olarak 1924 anayasasına konmuştur.
1. CUMHURİYETÇİLİK ( SİYASAL )
* Devletin rejim şeklidir. Halk egemenliğini esas alır.
Demokratiktir. Seçme ve seçilme hakkı tüm vatandaşlara
verilir. Hükümet ile millet arasında kopukluk yoktur.
* Anayasanın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif
edilemez maddesidir. Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının
dışında tuttuğu bir ilkedir.
* Bütünleyici ilkesi “Ulusal Egemenlik’tir.”
* Cumhuriyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması,
b) Cumhuriyetin ilanı,
Not: c) Halifeliğin kaldırılması,
d) 1924 anayasasının kabulü,
1. Halifeliğin kaldırılması ile rejim tartışmaları azalmıştır. e) CHP’nin kurulması,
f) Çok partili rejim denemeleri,
2. 1928 yılında, 1924 anayasasından “Devletin dini g) Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi
İslam’dır” maddesi çıkarılınca rejim tartışmaları bitmiştir. h) TBMM’nin açılması
3. 1937 yılında altı ilkenin 1924 anayasasına girmesi ile ???Sordum??? Anahtar Kelime Ne İşime Yarar?
Anayasa laikleşmiştir.
71
 Size ilkelerle ilgili gelen sorularda paragrafta en çok Not: Yapılan sınavlarda milliyetçilik ilkesi ile ilgili
hangi kelimelerin geçtiğine bakıp, ona göre cevabımızı genellikle Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK), Türk
vereceğiz. Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) ve Kabotaj Yasasının
çıkarılması ilgili sorular gelir.

* Cumhuriyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

* Milliyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler
a) Yönetim, Oy kullanma, Seçme – Seçilme
b) Meclis, Meclisin Açılması, Partiler a) Milli birlik, kendi kültürünü koruma
c) Ulusal egemenlik, Ulusal irade, Demokrasi b) Birlik ve beraberlik içinde devletin kurulması
d) Seçim ve atama, Çok Partili Rejim, Parlamento c) Kendi kültürünü koruma ve geliştirme
d) Ortak amaç, ortak vatan, ortak hedef
e) Ulus, ulusal, ulusal devlet, ulusal kültür
Örnek Soru: Devletin yönetim kadrolarında görev yapacak f) Ulusal ekonomi, ulusal bilinç
kişileri kalıtım yolu ile belirlenmesini reddedip (babadan g) Ulusal bağımszılığın sağlanması
oğula geçme), seçim ve atama yöntemini savunan Atatürk
ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik !!!!!Dikkat!!!!! Ulus kelimesi ile millet kelimesi aynı
D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik anlama gelir. Ulusal devlet ile milli devlet aynı anlama gelir.
Sınavlarda genelde millet kelimesi kullanılsa da ulusun da
aynı anlama geldiğine dikkat edelim.

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta

anahtar kelimeler; ......................, .....................ve Soru: Mustafa Kemal “Millî bilincin ayakta kalabilmesi
......................’dır. Doğru cevap ...............şıkkıdır. ve uyanık tutulması için dil ve tarih uğrunda çalışmaya
mecburuz.” demiştir.

Mustafa Kemal'in bu sözü doğrultusunda

2. ULUSÇULUK-MİLLİYETÇİLİK(KÜLTÜREL) aşağıdakilerden hangisinin yapıldığı savunulamaz?

* Kurtuluş Savaşının yapılmasında ve Türk Devle-tinin A) Medeni Kanun’un kabul edilmesi

kurulmasında temel ilke oldu. Bu ilke fedakârlık ve B) Türk Tarih Tezi’nin oluşturulması
dayanışmayı gerektirir. C) Millet Mekteplerinin açılması
D) Yeni Türk alfabesinin oluşturulması
* Atatürk milliyetçiliği; ırkçılığı, ümmetçiliği, E) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin açılması
yayılmacılığı ve başka ulusların zararına çalışmayı reddeder. ( 1 NİSAN 2012 – YGS )
* Türkiye Cumhuriyeti’ni benimseyen ve “Türküm” diyen
herkes Türk’tür. Soru: Atatürk: "Türkiye halkı, ırki veya dinî ve kültürel
yönden birleşmiş, bir diğerine karşı karşılıklı hürmet ve
* Milli birlik ve beraberlik esastır. Benimsediği eşitlik fedakârlık hisleriyle dolu ve kaderi, geleceği ve çıkarları
ilkesi ile Faşizm ve Nazizm’den ayrılır. ortak olan toplumdur." demiştir.

* Etnik köken ve din ayrımına karşıdır. Ayırımcı değil

bütünleştiricidir. Dinsel ve mezhepsel bütünlüğü bozucu her Atatürk'ün bu anlatımıyla,
türlü düşünceye karşıdır.
I. kültürel zenginlikleri paylaşan Türkiye Cumhuriyeti
vatandaşlığı,
* Milliyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar
II. insani değerleri temel alan Atatürk milliyetçiliği,
a) Saltanatın kaldırılması, III. toplumun birlik ve beraberlik ruhuyla bütünleştiği
b) Cumhuriyetin ilanı,
durumlarından hangilerini kastettiği savunulabilir?
c) Halifeliğin kaldırılması,
d) TBMM’nin açılması, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
e) Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması, D) I ve II E) I, II ve III
f) Türk Harflerinin kabulü, ( 11.04.2010 – YGS )
g) Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK)
h) Türk Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) 3. HALKÇILIK ( SOSYAL )
i) Kabotaj Yasasının çıkarılması
j) İstiklal Marşının kabulü * Cumhuriyetçilik ve Milliyetçiliğin doğal sonucudur.
k) İzmir İktisat Kongresinin toplanması Halkın eşitliği esastır. Halkın menfaatleri ön plandadır. Sınıf
l) Yurt içinde yabancı işletmelerin satın alınması mücadelesi değil; sosyal dayanışma esastır. Sınıfçılık

72
olmadığı için Komünizmden ayrılır. Sınıf egemenliğine ve c) Ticaretin gayrimüslimlerin eline geçmesi ve buna bağlı
sınıf çatışmalarına karşıdır. olarak sermaye birikiminin oluşamaması
* Vatandaşların, devlet kaynaklarından ve kamu
hizmetlerinden eşit olarak yararlandırılması anlayışıdır. * Devletçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar
Devletin vatandaşa olan görevlerini ifade eder.
a) I. ve II. Beş Yıllık Kalkınma Planları
* Halkçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar b) Devlet bankalarının kurulması
c) Merkez Bankasının kurulması
a) Saltanatın kaldırılması, d) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin kurulması( K. İ. T. )
b) Cumhuriyetin ilanı, e) Kabotaj yasası
c) Halifeliğin kaldırılması, f) Yabancı işletmelerin devletleştirilmesi
d) TBMM’nin açılması
e) Türk Medeni Kanununun kabulü
f) Aşar vergisinin kaldırılması * Devletçilikle İlgili Anahtar Kelimeler
g) Kılık-kıyafet devrimi
h) Soyadı Kanunu, Halkevlerinin açılması a) Ekonomi, Kalkınma
i) Kadınlara siyasal ve sosyal hakların verilmesi
j) Türk Harflerinin kabulü, Millet mekteplerinin b) Yatırım, Fabrikalar, Sermaye
açılması
c) İktisat, İşletme, K.İ.T’ler

* Halkçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler

Örnek Soru: Sömürge durumundan yeni kurtulmuş ülkeler
a) Eşitlik ekonomik kalkınmayı sağlamak için planlı ekonomiye
b) Ayrıcalıkların kaldırılması güvenmelerine ve ekonominin merkezde denetlenmesine
c) Sınıf ayrımının olmaması yandaş olmalarına rağmen özel girişime de yer
d) Sosyal devlet anlayışı bırakmaktadırlar.
e) Kamu yararı, kamu hizmeti
f) Devletin halkın durumunu geliştirmeye yönelik
çalışmalar yapması Yeni Türk Devletinde de benimsenen bu ekonomik
model aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisiyle yaşama
geçirilmiştir?
4. DEVLETÇİLİK ( EKONOMİK )
A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik
* Devletçilik; devletin ekonomik, sosyal ve kültürel D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik
alanlarda daha hızlı bir gelişme sağlamak amacıyla yaptığı
uygulamalardır. Bu ilke halkçılığın tamamlayıcısıdır. Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta
anahtar kelimeler;..............................ve ......................
* Ekonomide planlı kalkınma hedeflenmiştir. Karma
........................................’dir. Doğru cevap ...............şıkkıdır.
ekonomiyi esas alan devletçilik ilkesinde özel mülkiyetin
olması, devletçiliği komünizmden ayırır. Müdahalecidir; katı
değildir. Zamanın şartlarına göre değişmiştir. Özel Soru: Atatürk, “Cumhuriyetimiz henüz çok gençtir. Siyasi
girişimciliği destekler. ve fikrî hayatta olduğu gibi ekonomik işlerde de bireylerin
girişimlerinin sonucunu beklemek doğru olmaz. Önemli ve
* Devletin ekonomide, sanayide, işletmecilikte ulus ve
toplum yararına görev üstlenmesidir. büyük işleri ancak ulusun toplam servetine ve devletin bütün
teşkilat ve kuvvetine dayanarak, millî egemenliğin
* 1929 dünya ekonomik krizinin yarattığı bir zorunluluk uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan
olarak ortaya atılmış ve 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile
uygulamaya konulmuştur. hükümetin mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması
tercih olunmalıdır.” demiştir.
!!!!!Dikkat!!!!! Yeni Türk devletinde sanayi yatırımlarını
gerçekleştirecek bilgi birikimi, sermaye birikimi ve girişimci
Atatürk’ün, bu sözüyle aşağıdaki ilkelerden hangisinin
yoktur. Ulusal burjuvazinin ve sermaye birikiminin
oluşmamasını Osmanlı Devletinde aramak gereklidir. gerekçesini vurguladığı savunulabilir?
A) Laiklik B) Cumhuriyetçilik C) Devletçilik
Çünkü,
D) Halkçılık E) Milliyetçilik
a) Osmanlıda 1854’e kadar mülkiyet anlayışının olmaması ( 27.03.2011 – YGS )

b) Kapitülasyonlar nedeni ile yabancı sanayi ürünlerinin

Osmanlı iç pazarını doldurması ve küçük atölyelerin
kapanması

73
5. İNKILÂPÇILIK - DEVRİMCİLİK b) Cumhuriyetin ilanı,
( ÇAĞDAŞLAŞMA ) c) Halifeliğin kaldırılması,
d) Medeni Kanunun kabulü,
* Çağın değişen şartlarına göre değişimi ve modernleşmeyi e) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması,
esas alır. f) Tevhidi Tedrisat Yasası,
g) Medreselerin kapatılması,
* TBMM’nin açılması ile başlayan Türk İnkılâbının devam
h) Maarif Teşkilatının kurulması,
ettiğini gösterir.
i) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması,
* Durağan değildir. Atatürkçülüğü, ilke ve devrimlerini
j) Takvim ve ölçülerde değişiklik,
birer dogma olmaktan çıkararak yeni oluşumlar karşısında
k) Yeni Türk harflerinin kabulü,
çağdaş olmayı sağlayan ilkedir.
l) Kılık – Kıyafet yasası,
m) Devletin dini İslam’dır maddesinin çıkarılması
* İnkılâpçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar
n) 1937 yılında altı ilkenin anayasaya girmesi
Gerçekleştirilen tüm devrimler bu ilkenin zorunlu
sonucudur. Yani yapılan tüm yenilikler bu ilkeye girer.
* Laiklikle İlgili Anahtar Kelimeler
* İnkılâpçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler
a) Akılcılık, bilimsellik
a) Yenilik, değişim, gelişme, gelişim
b) Çağdaşlaşma, batılılılaşma
b) Durağan olmama
c) Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması
c) Batılılaşma, çağdaşlaşma
d) Din ve vicdan özgürlüğü
d) İdealist olma, devrim, inkılâp, yenileşme

Notlar:
Örnek Soru: Çağdaşlık en basit tanımı ile çağın gerisinde
kalmamak, çağın bilincini, tekniğini, düşünce ve felsefesini
* 1928’de anayasadan “devletin dini İslam’dır” maddesi
özümlemek demektir.
atıldı.
Bu tanımlamaya göre sürekli çağdaşlık için zorunlu * 1928’de milletvekillerinin yemin şekli bu günkü haline
olan ilke aşağıdakilerden hangisidir? getirildi.

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik * 1937’de 6 ilke anayasaya alındı.

D) İnkılâpçılık E) Devletçilik
* Türk Milleti için dini dış politikada kullanma dönemi I.
Dünya Savaşı ile bitti.
Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta
anahtar kelime .................................... * Kurtuluş Savaşı ümmet ideolojisi yerine millet
...............................’tır. Doğru cevap ............. şıkkıdır. ideolojisini getirdi.

6. LAİKLİK ( HUKUKSAL ) Örnek Soru: “Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler ve

müritler ülkesi olamaz. En doğru, en gerçek tarikat uygarlık
* Din - devlet işlerinin ayrılmasını ve vicdan hürriyetini tarikatıdır. Biz uygarlıktan, bilim ve fenden güç alıyoruz ve
esas alır. Devlet işlerinin akıl ve mantığa göre yürütülmesini ona göre yürüyoruz.”
savunur.
Atatürk’ün bu sözleri aşağıdaki ilkelerden hangileriyle
* Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının dışında tuttuğu ve
ilgilidir?
taviz vermediği bir ilkedir.
A) Cumhuriyetçilik – Bilimsellik D) Laiklik – Çağdaşlık
* Devlet vatandaşların inanma ve inanmama hakkını
B) Milliyetçilik – İnsan Sevgisi C) Halkçılık – Gerçekçilik
anayasa ile güvence altına almıştır.
E) İnkılâpçılık - Barışseverlik
* Din egemenliği değil; millet egemenliği esastır. Ümmet
Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta
anlayışını reddeder.
anahtar kelimeler; ..........................., .....................ve
......................’dır. Doğru cevap ............... şıkkıdır.
* Hukuk birliği ve hukukun dinden bağımsız olması esastır.
Dış devletlerin azınlıkların haklarını bahane ederek Türk
Devletinin iç işlerine karışmasını önlemiştir.
Soru: Türkiye'de çok partili döneme ilk geçiş denemelerinin
* Milli birlik ve beraberlik için önemlidir.
başarısız olması üzerine, 1945 yılına kadar çok partili
* Laiklikle İlgili Yapılan İnkılâplar döneme geçiş ertelenmiştir.

a) Saltanatın kaldırılması,

74
 Bu ertelemede, aşağıdaki ilkelerden öncelikle Bilimsel ve teknolojik gelişmeler devletlerin çağdaşlık
düzeyini belirler.
hangisinin kötüye kullanılmasını engelleme amacı olduğu
savunulabilir?

Soru: Atatürk 1924 yılında Çaltepe konuşmasında:

A) Cumhuriyetçilik B) Laiklik C) İnkılâpçılık
"Muharebe veya meydan muharebesi demek, yalnız iki
D) Milliyetçilik E) Halkçılık
ordunun değil, iki milletin bütün varlıklarıyla, bütün
( 11.04.2010 – YGS )
Soru: Ülkedeki seçim sonuçlarını, seçmenlerin eğitim maddi ve manevi güçleriyle karşı karşıya gelmesi ve
düzeyine bakarak yorumlamak ve eğitim düzeyi daha birbiriyle vuruşması demektir." demiştir.
yüksek olanların yönetimde ve siyasette daha çok söz Atatürk'ün bu ifadesiyle,
sahibi olması gerektiğini savunmanın, aşağıdaki Atatürk
ilkelerinden hangisine aykırı bir yaklaşım olduğu I. savaş tehlikesinin her an her millet için var olduğu,
savunulabilir? II. ordunun teknik donanımının yeterli olduğu,
III. ulusal gücün yalnız silahlı güç olmadığı
A) Halkçılık B) Laiklik C) Devletçilik
durumlarından hangilerini vurguladığı
D) Milliyetçilik E) İnkılâpçılık
( 24.03.2013 – YGS ) savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Bütünleyici İlkeler D) I ve II E) II ve III
* Ulusal Egemenlik: Cumhuriyetçiliği bütünler. ( 11.04.2010 – YGS )

* Milli Birlik ve Beraberlik: Milliyetçiliği ve Halkçılığı Soru: Atatürk, “Türkiye Cumhuriyeti sadece iki şeye
bütünler.
güvenir. Biri millet kararı, diğeri en elim ve güç şartlar
* Milli Bağımsızlık: Dış politika ilkesidir. içinde dünyanın takdirlerine hakkıyla layık olan ordumuzun
kahramanlığı; bu iki şeye güvenir.” demiştir.
* Yurtta Sulh Cihanda Sulh: İç ve dış politika il-kesidir.
Sınıf mücadelesine ve dış politikada saldırganlığa karşıdır. Atatürk’ün, bu sözüyle millî gücün,
Milliyetçilik ve Halkçılığın bir sonucudur. I. siyasi,
II. askerî,
* Akılcılık ve Bilimsellik: Laiklik ve İnkılâpçılığı bütünler.
III. ekonomik
* İnsan ve İnsanlık Sevgisi: İnsanları eşit görmeyi ve unsurlarından hangilerini vurguladığı savunulabilir?
sevmeyi hedefler. Milliyetçilik ve Halkçılığı bütünler. A) Yalnız III B) Yalnız I C) II ve III
D) I ve II E) Yalnız II
* Çağdaşlaşmak ve Batılılaşmak: İnkılâpçılığı bütünler.

( 27.03.2011 – YGS )
MİLLİ GÜÇ

Bir ulusun milli hedeflere ulaşabilmek amacıyla

kullanabileceği maddi ve manevi kaynakların tümüne milli ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 1
güç denir.
a) Siyasi Güç 1. "Halkçılık" aşağıdaki Atatürk ilkelerinden
Milli hedeflere ulaşabilmek için kullanılan siyasi hangilerinin doğal bir sonucudur?
kuvvetlerdir.
b) Ekonomik Güç A) Devletçilik - Lâiklik B) Devletçilik - İnkılâpçılık
Bir ülkenin sahip olduğu bütün ekonomik kaynakları ile C) İnkılâpçılık - Lâiklik D) Lâiklik - Milliyetçilik
bu kaynakları işletilmesi, her türlü mal ve hizmetin E) Cumhuriyetçilik – Milliyetçilik
üretebilme kapasitesi ve uluslararası ticaretteki yeridir.
c) Askeri Güç
Bir devletin ulusal politikalarını uygulamasında ve milli 2. Bir ülkede demokrasinin gerçekleştirilmesi öncelikle
hedeflere ulaşmasında kullandığı fiziki güce verilen addır. aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?
d) Nüfus(Demografik) Güç
Nüfus potansiyel bir güçtür. Planlı ve programlı şekilde A) Halkçılık ve medeniyetçiliğe
olursa güç öğesine dönüşür. B) Laiklik ve devletçiliğe
e) Psiko-Sosyal ve Kültürel Güç C) Cumhuriyetçilik ve inkılâpçılığa
Toplumun sahip olduğu maddi ve manevi değerlerin D) Bağımsızlık ve milli egemenliğe
topluma sağladığı güçtür. E) Bilimsellik ve milliyetçiliğe
f) Bilimsel ve Teknolojik Güç

75
 3. "Atatürk, Türk tarihini yalnız Osmanlı ve Selçuklu 9. Halkçılık ilkesi ile ilgili doğru veya yanlış bazı yargılar
dönemiyle sınırlı olarak değil, çok daha gerilere giderek şunlardır:
dünya tarihi çerçevesinde incelemeleri için tarihçileri teşvik
etmiştir.” l. Cumhuriyetçilikle yakından ilgilidir.
Aşağıdakilerden hangisi böyle bir çalışmanın amacı II. Belli bir grubun devleti anlamındadır.
olamaz? III. Milliyetçilikle bütünleşir.
IV. Kanun önünde eşitliğin kabulü anlamındadır.
A) Türklerin çok sayıda devlet ve uygarlık kurmuş V. Devletin resmi dininin olmasını gerektirir.
olduklarını göstermek
B) Türklerin, dünyanın eski bir ulusu olduğunu ortaya Bu yargılardan hangileri doğrudur?
koymak
C) Anadolu'da ilk yaşayan kavimlerin Türk olduğunu A) III ve V B) IV ve V C) I, II ve IV
belgelemek D) I, III ve IV E) II, III ve IV
D) Türklerin çoğu kez tarihin akışına yön verdiklerini
göstermek
E) Asya uygarlığını yaratanlar arasında Türklerin de
bulunduğunu kanıtlamak 10. Atatürk, Medeni Bilgiler kitabında, "Türkiye
Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir."
şeklinde bir tanım yapmıştır.

4. Bir devletin yönetimindeki çeşitli toplumsal gruplara Bu tanıma göre, Atatürk millet olmayı hangi temel
kanun önünde kesin eşitlik tanıması, aşağıdaki ilkelerden özelliğe göre belirlemiştir?
hangisinin uygulandığına kanıt olabilir?
A) Siyasi varlıkta birlik B)Dil birliği C) İnanç özgürlüğü
A)Milliyetçilik B) Halkçılık C) İnkılâpçılık D) Törede yakınlık E) Kültür birliği
D) Lâiklik E) Devletçilik

5. Atatürk döneminin temel hedeflerinden biri sanayi

kuruluşlarına öncelik vermekti. Ancak halkın elinde bu amaç 11. Aşağıdakilerden hangisi, bir toplumda laiklik ilkesine
için yeterli sermaye yoktu. uyulmasının etkilerinden biri değildir?

Bu durum, aşağıdaki ilkelerden hangisini zorunlu A) Halkın, dinini seçme ve vicdan özgürlüğünün olması
kılmıştır? B) Kişinin özel hayatında serbestçe ibadet edebilmesi
C) Bireye verilen değerin artması
A) Halkçılık B) İnkılâpçılık C) Devletçilik D) Din adına birtakım batıl inançların yayılması karşısında
D) Milliyetçilik E) Lâiklik devletin tarafsız kalması
E) Eşitlik anlayışının yaygınlaşması
6. Atatürkçülüğün durağan bir düşünce olmaması
aşağıdaki ilkelerden hangisine dayanmaktadır?

A) Milliyetçilik B) Devletçilik C) Halkçılık 12. Atatürk, "Bizim halkımız çıkarları birbirinden farklı
D) İnkılâpçılık E) Cumhuriyetçilik sınıflardan değil; aksine varlıkları ve çalışmalarının
sonuçları birbirine lazım olan sınıflardan ibarettir." demiştir.

7. Laik devlet anlayışı aşağıdakilerden hangisini Atatürk bu sözüyle, halkçılık ilkesinin hangi
desteklemez? özelliğini vurgulamıştır?

A) Din ve mezhep seçme özgürlüğünü A) Halkın, dayanışma ve işbirliği içinde olması

B) Yasaların ve kuralların toplum hayatının gereksinimlerine
göre düzenlenmesini
C) Kişinin özel hayatında dindar yaşama zorunluluğunun
olmasını
D) Farklı din ve mezhepten olan insanların birlikte
yaşamasını
E) Yeni düşünce akımlarının oluşmasını
8. Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülükle bağdaşmaz?
B) Halkın kendi geleceğine karar vermesi
C) Halkın, çalışma özgürlüğünün olması
D) Halkın, yasalar karşısında eşit olması
E) Devletin halka hizmet götürmesi
13. Bir toplumda demokratik kuralların işlemesi, halkın
hiçbir engel olmadan ülke yönetiminde söz sahibi olması,
toplumsal barışın gerçekleşmesini sağlar.

A) Kalkınmada aklın ve bilimin rehberliğini temel alma Buna göre, aşağıda verilen temel ilkelerden hangisi bu
B) Yönetimi ulus egemenliğine bağlı tutma uygulama için ön şarttır?
C) Ekonomik kalkınmayı yabancı sermayeye dayandırma
D) Ülkenin bağımsızlığını koruma A) Halkçılık B) Lâiklik C) Milliyetçilik
E) Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma D) Devletçilik E) Cumhuriyetçilik
76
14. Cumhuriyetin kurulmasından sonra gerçekleştirilen, 4. Yeni Türk Devleti'nde,
milli eğitimle ilgili uygulamalardan bazıları şunlardır:
I. Saltanatın kaldırılması
I. Durmaksızın daha çağdaşa ve daha doğruya yönelinmesi II. Türk parasını koruma ile ilgili kanun çıkarılması
II. Okuryazar olmayan birey bırakmamak ülküsüyle eğitim III. Mahkemelerde tanıklıkta kadın - erkek eşitliğinin
yatırımları yapılması sağlanması
III. Halkın kendi kendini yönetmesinin bir erdem olduğu
düşüncesinin eğitimle yaygınlaştırılması gelişmeleri laiklik, cumhuriyetçilik ve milliyetçilik
ilkeleriyle ilişki bakımından aşağıdakilerin hangisinde
Bu uygulamaların Atatürk İlkeleriyle ilişkisi doğru olarak gruplanmıştır?
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir
___I___ ___II___ ___III___ Laiklik Cumhuriyetçilik Milliyetçilik
A) İnkılapçılık Cumhuriyetçilik Devletçilik A) I II III
B) İnkılapçılık Devletçilik Cumhuriyetçilik B) III I II
C) Cumhuriyetçilik İnkılapçılık Devletçilik C) II III I
D) Devletçilik Cumhuriyetçilik İnkılapçılık D) III II I
E) Devletçilik İnkılapçılık Cumhuriyetçilik E) I III II

15. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden

bazıları şunlardır:
l. Millet mekteplerinin açılması
II. Medeni Kanun'un kabul edilmesi 5. I. İnsan ve insanlık sevgisi
III. Öğretimin birleştirilmesi II. Akılcılık ve bilimsellik
IV. Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi III. Ulusal egemenlik
V. Din işleri ve Evkaf Bakanlığı'nın kaldırılması IV. Barışçılık
V. Çağdaşlaşma
Bu gelişmelerden hangileri doğrudan laik devlet Yukarıda verilenlerden hangisi, Cumhuriyetçilik
düzenine geçiş amacını gütmektedir? ilkesinin bütünleyicisi ilkedir?

A) l, II ve IV B) l, III ve IV C) II, IV ve V A) I B) II C) III D) IV E) V

D) II, III ve V E) l, II, IV ve V

ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 2

1. "Ulusal egemenliğin dayanağı halkçılık'tır." yargısı,

I. Cumhuriyetçilik 6. Atatürk’e göre; “Dünya da saygın ve sözü geçen bir
II. Devletçilik millet olmak istiyorsak, önce kendi kimliğimizi
III. İnkılâpçılık korumalıyız.”
ilkelerinden hangilerini doğrudan destekler?
Atatürk’ün bu sözleri O’nun aşağıdaki ilkelerinden
A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III hangisi ile ilgilidir?
D) l ve II E) II ve III
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik C) Devletçilik
D) Halkçılık E) İnkılapçılık
2. Yeni Türk Devleti; gelirleri; çok sınırlı olduğu halde,
bütçe gelirinin yüzde kırkını karşılayan Aşar Vergisi'ni
Cumhuriyetin ilk yıllarında kaldırmıştır.
Bu uygulama Yeni Türk Devleti'nin öncelikle hangi 7.
özelliğini gösterir? • Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi
• Şapka Kanunu’nun çıkartılması
A) Ulusal olma B) Devletçi olma C) Halkçı olma • Takvim, saat, ölçülerde değişiklik ve hafta tatilinin
D) Cumhuriyetçi olma E) Laik olma yeniden belirlenmesi
• Dinsel kıyafetler ile dolaşma yasağının getirilmesi
3. Kurtuluş Savaşı döneminde, Mustafa Kemal ısrarla
“Manda ve himaye kabul edilemez.” sözlerini Yeni Türk Devleti’nin yaptığı bu yenilikler aşağıdaki
kullanmaktadır. Atatürk ilkelerinden hangisiyle ilgilidir?

Buna göre, Kurtuluş Savaşı’nda ön plana çıkan ilke A) Milliyetçilik-Halkçılık B) Devletçilik-Cumhuriyetçilik

hangisidir? C) Laiklik-Milliyetçilik D) Laiklik-Çağdaşlaşma
E) Bilimsellik-Cumhuriyetçilik
A) Halkçılık B) Çağdaşlaşma C) Devletçilik
D) Ulusal bağımsızlık E) Ulusal egemenlik

77
8. I. Yeni Türk Tarih Tezi’nin okullarda öğretilmeye 12. 1934 tarihli düzenleme ile Ağa, Hacı, Hafız, Hoca,
başlanması Molla gibi eski toplum zümrelerini belirten unvanlar
kaldırılmıştır.
II. İlim ve Fenin dışında yol gösterici aramanın cahillik
olduğunun kabul edilmesi Bu durumun, Atatürk ilkelerinden hangisinin
doğrudan bir gereği olduğu savunabilir?
III. Hukuk önünde tüm vatandaşların eşit kabul
edilmesinin benimsenmesi A) Devletçilik B) Milliyetçilik C) Halkçılık
D) İnkılâpçılık E) Lâiklik
Bu gelişmeler milliyetçilik, akılcılık ve bilimsellik,
halkçılık ilkeleriyle ilişkileri bakımından aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Milliyetçilik Akılcılık ve Bilimsellik Halkçılık 13.

I. Yasalar önünde herkesin eşit olması ve hiçbir sosyal
A) I III II sınıfın diğerlerine karşı üstün tutulmaması
II. Egemenliğin millete ait sayılması
B) II I III III. Dinin devlet işlerine ve politikaya alet edilmemesi

C) II III I Bu yargılar, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi ile

ilgilidir?
D) III II I
I II III
E) I II III A) Laiklik Cumhuriyetçilik Halkçılık
B )Halkçılık Lâiklik Cumhuriyetçilik
C) Cumhuriyetçilik Lâiklik Halkçılık
D) Lâiklik Halkçılık Cumhuriyetçilik
9. Cumhuriyetin ilk yıllarında özel girişimcilerde yeterli E) Halkçılık Cumhuriyetçilik Lâiklik
sermayenin olmaması, bilgi birikiminin yetersiz olması,
kamunun ve toplumun ihtiyaçlarının ucuz ve kısa sürede
elde edilebilme durumu aşağıdaki ilkelerden hangisinin
uygulanmasını zorunlu hale getirmiştir?

A) Devletçilik B) Çağdaşlaşma C) Halkçılık 14. Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının

D) Ulusal bağımsızlık E) Milliyetçilik verilmesi, aşağıdaki ilkelerden hangilerinin
doğrultusunda gerçekleşen bir uygulamadır?

A) Milliyetçilik-Devletçilik B) Halkçılık-Devletçilik
10. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı’nın C) Cumhuriyetçilik-Halkçılık D) İnkılâpçılık-Devletçilik
hazırlanması ve yaşama geçirilmesi, aşağıdakilerden E) Cumhuriyetçilik- İnkılâpçılık
hangisinin göstergesidir?

A) Liberal bir ekonomik model uygulandığının 15. Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşid ilimdir.”
B) Milli bankaların kurulduğunun sözü, bütünleyici ilkelerden hangisi ile ilgilidir?
C) Ekonomide devletçiliğe yönelindiğinin
D) II. Dünya Savaşı tehlikesinin yaklaştığının
E) Toprak reformunun sonuçsuz kaldığının A) Bilimsellik-Akılcılık B) Milli bağımsızlık
C) Milli egemenlik D) İnsan ve insanlık sevgisi
E) Çağdaşlaşma

11. “Din bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine

uymakta serbesttir. Biz dine karşı değiliz. Biz din adına 16. Aşağıdakilerden hangisi Batılılaşmaktan çok
kasıtlı hareketlere karşıyız.” millileşme amacı taşır?

Atatürk bu sözleriyle, aşağıdaki ilkelerden hangisinin A) Kılık-Kıyafette değişiklik

gerekli olduğunu vurgulamıştır? B) Yeni harflerin kabulü
C) Ölçü ve saat sistemlerinin değişmesi
A) Halkçılık B) Lâiklik C) İnkılâpçılık D) Türk Dil Kurumu’nun kurulması
D) Milliyetçilik E) Cumhuriyetçilik E) Tekke ve zaviyelerin kapatılması

78
 VI. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ
POLİTİKASI
* İç ve dış politika ilkesi olarak “Yurtta barış,
........................... .....................................” ilkesi benimsendi.
* Savaş korunma amacı olarak görüldü. Başka bir devletin
topraklarını almak için politika izlenmedi.
* Milli egemenlik ve milli menfaatler ön planda tutuldu.
* İlk yıllarda misak-ı milli gerçekleştirilmeye çalışıldı.
* 1920 - 1936 yılları arasında batıya karşı SSCB’- nin
dostluğu devam ettirildi.
* 1936 - 1945 yılları arasında İtalya’nın saldırgan tutumuna
karşı ve batı ile ilişkileri yumuşatmak için İngiltere ile dost
geçinildi.
* 1945’den sonra SSCB tehdidine karşı ABD ile dost
geçinildi.
* 1935 - 1938 arasında Avrupa’nın bloklaşma durumundan
dolayı Avrupalı devletlere karşı çok yönlü bir politika
izlendi ki bu da Montrö Antlaşmasının imzalanmasında
etkili oldu.
* 1919-1920 arası Türkiye’nin dost arayışı dönemidir.
* 1920 sonrasında bir yandan SSCB ile iyi geçinilirken; bir
yandan da işgalciler arasındaki ayrılıklardan faydalanmanın
yolu arandı.
* Milli çıkarların korunmasına, devletlerin eşitliği ilkesine
uyulmasına ve ittifaklar kurulmasına önem verildi.
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Esasları
a) Bağımsızlık
b) Gerçekçilik
c) Akılcılık
d) Uluslararası ilişkilerde eşitliğe dayanan karşılıklı
ilişkiler kurma
e) Barışı ve milli menfaatları esas almak
f) Türk kamoyunu dikkate almak
g) Başka devletlerin iç politika ve yönetimlerinden
etkilenmemek
h) Dünya konjonktürünü göz önünde bulundurmak
79
Not: Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasını iki bölümde
inceleyeceğiz.
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası
1923 – 1932 ARASI 1932 – 1939 ARASI
DIŞ POLİTİKA DIŞ POLİTİKA
*Nüfus Mübadelesi *Milletler Cem. Giriş
*Yabancı Okullar Sorunu * Balkan Antantı
*Dış Borçlar Sorunu *Sadabat Paktı
*Musul Sorunu *Montrö Boğ. Sözleş.
*SSCB ile İlişkiler * Hatay’ın Anavatana
Katılışı
1923 – 1932 ARASI DIŞ POLİTİKA
1. Nüfus Mübadelesi ( Etabli Sorunu, Nüfus Değişimi -
............................................................................................... )
* Nüfus sorunu Lozan Görüşmelerinde halledildiği halde
uygulanma safhasında Yunanistan problem çıkarmıştır.
* Yunanistan İstanbul’da daha fazla Rum kalmasını istiyor;
Türkiye ise yasalar çerçevesinde bu işi halletmek istiyordu.
* Nüfus mübadelesi sorunu Yunan başbakanı ile Mustafa
Kemal arasında 1930 yılında görüşülerek 10 Haziran
1930’da imzalanan Ankara Antlaşması ile halledildi. Bu ant-
laşmadan sonra Türk-Yunan ilişkileri düzelmiştir. Türkiye
ile Yunanistan arasındaki dostluk ilişkileri 1954 yılında
meydana gelen .............................................. Sorununa kadar
devam etmiştir.
2. Yabancı Okullar ( ............................................................ )
* Lozan Antlaşmasına göre yabancı okullar Türkiye’nin
belirleyeceği şartlara uyacaktı.
* Türkiye 1924 yılında okullarda dini ayin yapılması için
bulundurulan salonların kapatılmasına; 1925 ve 1926
yıllarında ise yabancı okullarda Türkçe, Tarih ve Coğrafya
gibi derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulmasına;
derslerde Türklük aleyhine bilgiler olmamasına ve okulların
Türk müfettişler tarafından denetlenmesine dair kanunlar
çıkardı.
* Fransa ve Papalık başta olmak üzere, Avrupalı devletler
Türkiye’nin yabancı okullar konusundaki uygulamalarına
karşı çıktı. Fakat okullar meselesini iç meselesi sayan
Türkiye yabancı devletleri iç işlerine karıştırmadı.
*Müdür yabancı ise müdür yardımcısı Türk olacak; Türkçe,
Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi Türk öğretmenlerce
verilecek; okullar Türk müfettişlerince denetlenecek ve Milli
Eğitime bağlı olacaklardır.
3. Borçlar Meselesi ( ............................................................ ) etti. ( Türkiye bu hakkını ................................ sterline
İngiltere’ye sattı. )
* 1928’li yıllarda görülen dünya ekonomik bunalımı
Türkiye’yi de olumsuz etkiledi ve Türkiye Fransa’ya olan Önemi:
borcunu gerektiği gibi ödeyemez hale geldi. Bu durumdan
dolayı Fransa ile bir müddet gerginlik yaşandıysa da; sorun * Bu günkü Türkiye - Irak sınırı çizildi.
1933 yılında Paris’te yapılan antlaşma sonucunda çözüldü.
* Türk - İngiliz ilişkileri düzelmeye başladı. ( 1929’dan
* Osmanlı ilk borcu ......................... Harbi sırasında (1854) sonra )
......................................’den almıştır. Daha sonra almaya
devam etmiştir. Ödeyemeyince 1881 yılında Muharrem * Misak-ı Milliden taviz verildi. ( Bu ikinci tavizdir. İlk
Kararnamesi ile Duyun-u Umumiye İdaresi ( ....................... taviz ...............................................................................’dur. )
........................... ............................... ) kurulmuş ve
Osmanlının tüm gelirlerine el konulmuştur. Borçları aldıktan
tam 100 yıl sonra yani 1954 yılında ödedik. 5. SSCB İle İlişkiler

Not: Ayrıca Türkiye’nin Adana – Mersin demir yolunu satın
almak istemesi; Türk bayrağı taşıyan “Bozkurt” adlı gemi
ile Fransız bayrağı taşıyan “Lotus” adlı gemilerin Midilli
açıklarında Ağustos 1926’da çarpışması ile Fransa ile
aramızda sorunlara yol açmıştır. İki sorunda lehimize
sonuçlanırken Fransa ile aramızda yeni bir sorun yavaş
yavaş ortaya çıkacaktır. O sorunda Hatay’dır.
4. Musul Sorunu ( ............................................................... )
* Türkiye ile SSCB arasındaki ilişkiler 1936 yılına kadar
bozulmadan devam edecektir.
Soru: Locarno Antlaşması nedir?
I. Dünya Savaşı sonrasında Fransa’nın Almanya’ya
güvensizliği sonucu, Fransa, Belçika, Polonya ve
Çekoslavakya arasında 1 Aralık 1925’te imzalanmıştır.
Almanya batı sınırı için Fransa’ya güvence vermiştir.

Soru: Briand – Kellog Paktı nedir?

* Musul şüphesiz ki Türk toprağıdır.
* “ Musul’da gözü olmayan bir Türk genci varsa gözü Ülkelerin topraklarına saldırı olursa yapacakları savunma
çıksın.” derdi hocamız. Sebebine gelince; 30 Ekim 1918 savaşı dışında kalan savaşlar kanun dışı sayıldı. Almanya,
Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Musul İngiltere, İtalya, Japonya, Belçika, Polonya, Fransa,
Osmanlının elinde idi. Ateşkesten sonra 3 – 4 Ekim günü Çekoslavakya, SSCB ve Türkiye antlaşmayı
petrol sebebi ile Musul İngilizlerce işgal edilmiştir. imzalamışlardır.
* Musul Meselesi Lozan’ın bıraktığı problemlerden biriydi.
İngiltere zengin petrol yataklarına sahip olmasından dolayı
Musul’u Türkiye’ye bırakmak istemiyor ve sömürgeci
düşünce ve ahlakı doğrultusunda bu konuyu kendi lehine
çözümleyebilmek için her problemi çıkarıyordu.
* Musul Meselesinin çözümü için Türkiye ile İngiltere
arasında görüşmeler 19 Mayıs 1924’de başladı. Fakat
İngiltere Hakkâri’yi de tartışmalı bölgeden görmek isteyince
görüşmeler kesildi. Bundan sonra mesele önce Milletler
Cemiyetine, sonra Lahey Adalet Divanına gitti. Meselenin
kendi konusu olmadığını ileri söyleyen Adalet Divanı
meseleyi tekrar Milletler Cemiyetine havale etti. Meselenin
bu şekilde uzatılması; İngiltere’nin zaman kazanarak Musul
ve civarında olaylar çıkarıp meseleyi lehine
çözümleyebilmek isteyişinin bir sonucudur.

Not: İngiltere bölgede ............................ .................. İsyanını

desteklemiştir. Türkiye isyan ile uğraştığından Musul 1932 – 1939 ARASI DIŞ POLİTİKA
kolayca İngilizlerin olacaktır.
1. Milletler Cemiyetine Girişimiz - 1932

5 Haziran 1926’da imzalanan Ankara Antlaşması ile ;
* Musul ve çevresi İngiliz mandaterliği altında bulunan
.............................................’a bırakıldı.
* Irak hükümeti Musul petrol gelirlerinin vergisinin
%10’unu ..................... yıl süre ile Türkiye’ye vermeyi kabul
80
* Milletler Cemiyeti 10 Ocak 1920’de Cenevre’de
kurulmuştur.
* Musul Meselesinde İngiltere’nin çıkarlarına hizmet etmiş
olduğundan dolayı; Türkiye Milletler Cemiyetine uzun bir
süre güven duymadı.
* Türkiye’nin Avrupa’ya çok yakınlaşmak istemeyişinde çare bulamaması, Türkiye’yi Boğazların güvenliği
SSCB’yi küstürmeme düşüncesi de vardır. konusunda endişelendirdi.
* Lozan Antlaşmasının Türkiye’yi Boğazlar konusunda
* Türkiye’nin Milletler Cemiyetine girmek gibi bir amacı
kısıtlayan hükümlerinin kaldırılması için Türkiye 10 Nisan
yoktu. Lozan’dan sonra Türkiye’nin barış yolunda gösterdiği
1936’da Lozan’ı imzalayan devletlere birer nota gönderdi.
çabalar ve Musul’u Irak’a bırakmasından dolayı Türkiye’ye
Antlaşmaların hiçe sayıldığı ve devletlerin dost arayışı
karşı sıcak davranmaya başlayan İngiltere Türkiye’yi
içinde olduğu bir dönemde Türkiye’nin istekleri olumlu
Milletler Cemiyeti üyeliğine davet edince; uluslararası
karşılandı ve boğazların statüsü İsviçre’nin Montrö kentinde
barışa katkıda bulunmak istediğini göstermek ve hakkımızda
tekrar görüşüldü.
dünya kamuoyunda oluşan olumsuz izlenimleri silmek
istediğimiz için Milletler Cemiyetine 18 Temmuz 1932’de
üye olduk. Montrö Sözleşmesinin İçeriği:

* Boğazlar komisyonu kaldırılarak görevleri Türk devletine

Not: 1934’de SSCB’de cemiyete üye oldu. devredildi.

2. Balkan Antantı ( 9 Şubat 1934 ) * Boğazlara Türkiye’nin asker sokması kabul edildi.
* Ticaret gemilerinin Boğazlardan serbest geçişi kabul
Sebebi: edildi.

*1933’den sonra İtalya’nın hızlı bir şekilde silahlanarak * Savaş gemilerinin Boğazlardan geçişine sınırlama getirildi.
Balkanlar’a yönelik politikalar üretmesi Balkan devletlerini
ve Türkiye’yi endişelendirmiştir. * Savaş zamanında Türkiye’ye Boğazları kapatma hakkı
tanındı.
Antantı Oluşturan Devletler:
Önemi:
a) Türkiye…... c) ..................................
* Misak-ı Milli yönünde önemli bir adım atıldı.
b) ............................. d) .................................
* Türkiye’nin uluslararası güç dengesinde önemi arttı.

Not: Bu antant devletlerin toprak bütünlüğüne saygı
gösterme ve iç işlerine karışmama esasına dayanıyordu.
Not: ......................... yayılmacı siyaset izlediğinden antanta
katılmamıştır.
* SSCB kendisini Karadeniz’de güvende hissetti.
* Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki durumu güçlendi.
!!!!! Dikkat !!!!!

Önemi: * İtalya sözleşmeyi daha sonra imzaladı. ( İtalya

* Batı sınırımız Bulgaristan sınırı hariç güvence altına
alınmıştır.
* Türkiye Yunan sınırını güvence altına aldı.
Habeşistan’a saldırdığı zaman cemiyette olan Türkiye de
İtalya’nın bu davranışını kınamak zorunda kalmıştı. )
* İngiltere Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de güçlü olmasını
istiyordu.

* Türkiye bölgede lider konumunda olduğunu gösterdi. * SSCB Lozan’ın oluşturduğu Boğazlar rejimini
beğenmiyordu.
* Türkiye uluslararası barışa katkıda bulunmak istediğini
gösterdi.
Soru: Lozan Antlaşmasından sonra, 1936'da Türkiye'nin
* Montrö Antlaşması için Türkiye taraftar buldu.
Boğazlarda asker bulundurma isteğini kabul
Not: Balkan Antantı II. Dünya Savaşının başlaması ile ettirmesinde,
dağıldı. I. Almanya'nın Ren Bölgesi'ne girmesi,
II. İtalya'nın Habeşistan'ı işgal etmesi,
3. Montrö Boğazlar Sözleşmesi
( 20 Temmuz 1936 ) III. Rusya'da rejim değişikliği olması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
* Türkiye Lozan’da Boğazlar ile ilgili hükümleri, güvenlik
konusunda Milletler Cemiyetinin etkili olacağı ve Avrupa’da
silahsızlanmanın gerçekleşeceği ümidi ile kabul etmiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

* 1933 yılından itibaren Almanya ve İtalya’nın hızlı bir D) I ve II E) II ve III

şekilde silahlanması ve Milletler Cemiyetinin bu duruma bir ( 11.04.2010 – YGS )

81
4. Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937 )
Sebebi:
İtalya’nın Akdeniz Havzası ve Ortadoğu’ya
saldırgan tutumu.
Katılan Devletler:
a) Türkiye …. c) ......................................
b) ................... d) ......................................
Not: ........................................ Hatay sorunu yüzünden pakta
katılmamıştır.
Not: Sadabat İran’da bir sarayın adıdır.
Önemi:
* Doğu sınırımız Suriye sınırı hariç güvence altına
alınmıştır.
* Türkiye İran ve Irak sınırını güvence altına aldı.
* İtalya’ya karşı Balkanlar’da önemli bir caydırıcılık rolü
üstlenmiş olan Türkiye Sadabat Paktı ile de tavrını devam
ettirerek dünya barışına katkıda bulunma istediğini
göstermiştir.
* Türkiye bölgede öncü durumda olduğunu göstermiştir.
Not: II. Dünya Savaşı başlayınca pakt dağılmıştır.
5. Hatay’ın Anavatana Katılışı ( 30 Haziran 1939)
* Fransa, 1936 yılında Hatay’dan çekilerek, bölgeyi
Suriye’ye bırakmak isteyince; bu durumun Ankara
Antlaşmasına uymadığını ileri süren Türkiye Milletler
Cemiyetine başvurdu.
* II. Dünya Savaşı’nın belirtileri oluştuğundan dolayı Fransa
Hatay meselesinde Türkiye’yi pek uğraştırmadı.
* 3 Temmuz 1938’de Hatay meselesi çözümlendi. Bu çözüm
doğrultusunda; 5 Temmuz 1938’de Türk askeri Hatay’a
girdi.
* 2 Eylül 1938’de Bağımsız Hatay Türk Cumhuriyeti
kuruldu. ...................................... ................................. devlet
başkanı, ............................. ..................................... başbakan
oldu.
* Hatay Meclisi’nin verdiği kararla Hatay 30 Haziran
1939’da Türkiye’ye katıldı.
Önemi:
* Misak-ı Milli yönünde son adım atıldı. Misak-ı Milliden
verilen üçüncü taviz geri alındı.
* Güney sınırı son halini aldı.
* Mustafa Kemal II. Dünya Savaşı öncesi gelişmelerini
Türkiye’nin lehine kullanarak dâhiyane bir siyaset izlediğini
yönelik gösterdi.
Not: Hatay Türkiye’ye katılan son toprak parçasıdır.
Soru: Atatürk Dönemi’nde Türkiye, izlediği barışçı dış
politika sayesinde bölgede bir istikrar unsuru olmuştur.
O dönemde, Türkiye’nin bu konuma ulaşmasında
aşağıdaki gelişmelerden hangisinin etkisi olmamıştır?
A) Milletler Cemiyetine üye olunması
B) Balkan Antantı’nın imzalanması
C) Batılı ülkeler ile Sovyetler Birliği arasında hassas bir
denge kurulması
D) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütüne (NATO) üye
olunması
E) Sadabat Paktı’nın imzalanması
( 24.03.2013 – YGS )
82
 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI TESTİ
1. Özellikle ikinci Dünya Savası'ndan sonra, sömürge
durumunda olan bazı Asya ve Afrika ülkelerinin Türkiye'yi
örnek aldıkları görülmüştür.
Türkiye'nin, bu ülkeleri etkileyen yönü
aşağıdakilerden hangisi olmuştur?
A) Yurtta ve dünyada barışı korumaya çalışması
B) Başka ulusların haklarına saygılı olması
C) Orta Doğu'da güç dengesini koruması
D) Batı demokrasi ilkelerini benimsemesi
E) Bağımsızlığını kazanma ve sürdürmedeki başarısı
2. Türkiye, Lozan Antlaşması'nı imzalamış olan devletlere
1936 yılında bir nota vererek, Avrupa'da gelişen buhranların,
Boğazların güvenliği için verilmiş olan kollektif garantiyi
artık işlemez hâle getirdiğini belirtmiş, Boğazların güvenliği
ve egemenlik haklarının korunması için bu sözleşmenin
değiştirilmesini istemiştir.
Yukarıda sözü edilen dönemin koşulları göz önüne
alındığında, aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin bu
isteğinde haklı olduğuna bir kanıt olarak gösterilebilir?
A) Dünya uluslarının giderek belli bloklarda toplanmaya
başlaması
B) Milletler Cemiyeti'nin uluslararası sorunların çözümünde
etkisiz olması
C) Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir tutum içine girmeleri
D) Dünyanın önemli bir ekonomik bunalıma girmesi
E) Yabancı ülkelerin, Boğazlar statüsünün değiştirilmesi için
çaba göstermeleri
3. "Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte
de güçlü olmaktır.“
Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk döneminde
Türkiye'nin içte de güçlü olduğunu gösteren bir dış
olaydır?
A) Türkiye’de yaşayan Rumlarla, Yunanistan'daki
Türklerin karşılıklı değiştirilmesi
B) Hükümetin çıkardığı yönetmeliğe uymayan bazı yabancı
okulların kapatılması
C) Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olması
D) Türkiye'nin Montrö Sözleşmesi'yle Boğazlar üzerinde
kesin egemenlik sağlaması
E) Musul sorununu Ankara'da İngiltere ile anlaşarak
sonuçlandırması
4. Atatürk, 1935 yılındaki bir konuşmasında, "Savaşın
ağırlığını göz önüne alamayan bazı samimiyetten yoksun
önderler, saldırının araçları olmuşlardır. Denetimleri
altındaki uluslara ulusçuluğu ve geleneği yanlış bir biçimde
göstererek ve kötüye kullanarak onları aldatmışlardır."
demiştir.
Atatürk, bu sözleriyle hangi ülkelerin politikalarını
eleştirmektedir?
A) Fransa ve İngiltere B) ABD ve SSCB
C) Almanya ve İtalya D) Yunanistan ve İspanya
E) Japonya ve Çin
83
5. Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri, 1925-1937 yılları
arasında Balkan Antantı'na ve Sadabat Paktı'na öncülük
etmişlerdir.
Aşağıdakilerden hangisi, bu girişimlerin amacı değildir?
A) Sınırların güvenliğini sağlamak
B) Yurtta barış, dünyada barış ilkesine uymak
C) Komşu devletlerin dostluğunu kazanmak
D) Devletlerarası güç birliği kurmak
E) Komşu devletlerarasındaki anlaşmazlıklara çözüm
bulmak
6. Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte
de güçlü olmaktır.
Türkiye'de aşağıdakilerden hangisi buna bir örnektir?
A) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra Lozan Barış
Antlaşması'nın imzalanması
B) Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Kurtuluş Savaşı'nın
başlaması
C) Saltanatın kaldırılmasından sonra cumhuriyetin
kurulması
D) Cumhuriyetin ilanından sonra Halifeliğin kaldırılması
E) Milletler Cemiyeti'ne girdikten sonra Balkan Antantı’nın
imzalanması
7. Yeni Türk Devleti, Türk topraklarını ele geçirmek
isteyenlerle sonuna kadar savaşmayı, bağımsızlığına saygı
gösteren devletlerle siyasal ilişkiler kurarak anlaşmalar
yapmayı kendine temel ilke edinmiştir.
Buna göre, yeni Türk Devleti'nin dış politikada
izlediği yol aşağıdakilerden hangisidir?
A) Barış içinde yaşama
B) Topraklarını genişletme
C) Bloklaşmaya son verme
D) Demokrasiyi yayma
E) Rejim değişikliklerini destekleme
8. Lozan Antlaşması'nda Boğazların yönetimi, ayrı bir
bütçesi olan ve Türkiye temsilcisinin başkanlık ettiği
Boğazlar Komisyonu'na verilmiş; ancak daha sonra Montrö
Boğazlar Sözleşmesi'yle Boğazlar Komisyonu, görevini
Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakmıştır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Boğazlardan az sayıda devletin yararlandığının
B) Boğazlarla ilgili rejimin taraflı olarak saptandığının
C) Boğazlar sorununun Avrupalı devletler tarafından
çıkarıldığının
D) Boğazların zamanla uluslararası önemini yitirdiğinin
E) Boğazlar üzerindeki Türk egemenliğinin daha çok
güçlendiğinin
VII. ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ

* Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te

doğmuştur. Babası ......................... ............................ Efendi,
annesi .................................................. Hanım’dır. Soyu baba
tarafı Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar
yörüklerine dayanır.

* Mustafa Kemal ilk önce .......................................................

Mektebine sonra .................................. .................... Okuluna
geçmiştir. Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti.
Kısa süre sonra ayrılarak ............................................. Askeri
*Türk bayrağına sarılı tabutu Dolmabahçe Sarayında Türk
Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ” halkının ziyaretine açıldı. Naaşı 20 Kasımda TBMM’ye
ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri
getirildi. 21 Kasımda .............................................. Müzesine
İdadisine gitmiştir. Daha sonra İstanbul Harp Okuluna, daha
katafalka konuldu. 10 Kasım 1953 günü ise
sonra ise Harp Akademisine gitmiştir. 11 Ocak 1905’te Harp
............................................................................’e nakledildi.
Akademisini .............................. ............................ rütbesiyle
bitirdi.
*11 Kasım 1938 Cuma günü TBMM, Meclis başkanı
*1937 yılında sağlığı iyice bozulmuştur. Atatürk’ün ....................................... .................................. başkanlığında
rahatsızlığına ilk teşhisi Yalova gezisinde Dr.
toplandı. Gizli oyla yapılan seçimde 348 oyla Malatya
.................................... ................................ ...........................
milletvekili .............................. ................................, Türkiye
koymuştur. Kesin tanıyı özel doktoru Prof. Dr.
Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı oldu.
.................................... ........................... ................................
koyacaktır. Hastalığı ..............................’dur. Ciddi perhiz ve
Not: Geçmişten Bu Güne Cumhurbaşkanlarımız
istirahat gerekli olmasına rağmen Atatürk yurt gezilerine
devam edecektir.
1. Mustafa Kemal Atatürk
*Hastalığının artması üzerine Fransa’dan doktor Fiessinger ( 29 Ekim 1923 - 10 Kasım 1938 )
( Fisinger) çağrılır. Teşhis aynıdır.
2. İsmet İnönü
*26 Mayısta İstanbul’a gelir, ....................................... yatına ( 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 )
yerleşir. Rahatsızlanınca Dolmabahçe Sarayına nakledilir.
3. Celal Bayar
*16 Ekim akşamı komaya girer. Dört gün komada kalır. ( 22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960 )

*8 Kasımda rahatsızlanan Atatürk, 10 Kasım Perşembe günü 4. Cemal Gürsel

saat 09.05’te hayata veda etti. ( 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966 )

5. Cevdet Sunay
( 28 Mart 1966 - 28 Mart 1973 )

6. Fahri Korutürk
( 6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980 )

7. Kenan Evren
( 12 Eylül 1980 - 8 Kasım 1982 (Devlet Başkanı), 9 Kasım
1982 - 9 Kasım 1989 )

8. Turgut Özal
( 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 )

9. Süleyman Demirel
( 16 Mayıs 1993 - 16 Mayıs 2000 )

10. Ahmet Necdet Sezer

( 16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007 )

11. Abdullah Gül

( 28 Ağustos 2007 – 28 Ağustos 2014 )

Gazetenin Tarihi: ..................................................... 12. Recep Tayyip Erdoğan

( 28 Ağustos 2014 – görevde )
84
 ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ TESTİ 4. M. Kemal Atatürk’ün naaşı 21 Kasım 1938 tarihinde
geçici olarak nereye nakledilmiştir?
1. “Atatürk İstiklal hissini taşıyan bütün milletler için ölmez
bir semboldür.” Alman Basını A) Dolmabahçe Sarayı B) Topkapı Sarayı
C) TBMM’ye D) Etnoğrafya Müzesine
Atatürk’ün ölümü üzerine Alman basınında çıkan E) Anıtkabir’e
haber Atatürk’ün aşağıdaki hangi yönünü daha çok
vurgulamaktadır?
5. “Cumhuriyetimizin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün
A) Savaşçı ve teşkilatçı olması
hastalığı ......................................, .........................................
B) Diğer milletlerce örnek alınması organı ile ilgilidir.”
C) Demokrasiye verdiği önemi Garip Öğretmenin tahtaya yazdığı cümlede boş yerlere
aşağıda verilen hangi kelimeler gelmelidir ki, ifade doğru
D) Dünya barışını koruması
olsun?
E) İnkılapçı bir kişiliği olması
A) Çiçek – Tüm vücudu B) Siroz – Karaciğer
C) Verem – Akciğer D) Kanser – Akciğer
2. “Atatürk, yalnız Türk Milletinin değil özgürlük uğruna
E) Tifo – Kalp
savaşan bütün milletlerin önderiydi. Biz de o yoldan
yürüyerek özgürlüğümüze kavuştuk.”
Atatürk’ün ölümü üzerine Hint Parlamento Heyeti 6. 11 Kasım 1938 günü olağanüstü toplanan TBMM
Başkanı Baya Sucheta Kriplan’ın söylediği sözler ikinci cumhurbaşkanı olarak kimi seçmiştir?
Atatürk inkılaplarının hangi yönünü ortaya
A) İsmet İnönü B) Celal Bayar C) Fethi Okyar
koymaktadır?
D) Fevzi Çakmak E) Fahri Korutürk
A) Barışçılığını B) Evrenselliğini C) Çağdaşlığını
D) Milliyetçiliğini E) İnkılapçığını
7. KML 11 D sınıfı öğrencileri Atatürk’ün Hayatı
konusuna çalışmaktadırlar.
3.
- Büşra: Atatürk Selanik’te doğmuştur.
-Melike: Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanımdır.
-Ayşe: Eğitim hayatına Selanik Askeri Rüştiyesi ile
başlamıştır.
-Tuba: İlk görev yeri Şam’dır.
-Hande: İlk savaştığı cephe Trablusgarp’tır.
M. Kemal Atatürk’ün hayatı ile ilgili yanlış bilgi
veren öğrenci aşağıdakilerden hangisidir?
A) Büşra B) Melike C) Ayşe
D) Tuba E) Hande
8. Aşağıda verilen gazeteyi inceleyerek, hangi tarihte
basıldığını yazınız?

Türk Milleti Atatürk’e olan sevgisini,

I. Birçok ilköğretim okuluna adını vermesi,
II. Hayatı ile ilgili kitaplar okuması,
III. 23 Nisan ve 19 Mayıs’ı coşku ile kutlaması,
IV. Anıtkabir’i binlerce kişinin ziyaret etmesi,
verilenlerden hangisi ya da hangileriyle
göstermektedir?
A) III ve IV B) I ve III C) II ve IV
D) I – III ve IV E) I – II – III ve IV ………….. / ………………….. / …………………

85