Mniejszości narodowe – przykłady łamania praw

mniejszości na świecie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Prezentacja mul medialna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Mariusz Marszewski, Tadeusz A. Olszański, Przystosować się, by przetrwać: Tatarzy

Krymscy siedem lat po aneksji Krymu, 20.04.2021 r., dostępny w internecie: osw.waw.pl
[dostęp 18.11.2021 r.].
Źródło: Rada Unii Europejskiej, Dyrektywa Rady nr 2000/43/WE z 29 czerwca 2000 roku w
sprawie wdrożenia zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe
lub etniczne, dostępny w internecie: orka.sejm.gov.pl [dostęp 29.09.2021 r.].
Źródło: Zgromadzenie ONZ, Deklaracja w sprawie praw osób należących do mniejszości
narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych (Rezolucja 47/135), 10.12.1992 r.,
dostępny w internecie: libr.sej.gov.pl [dostęp 29.09.2021 r.].
 Mniejszości narodowe – przykłady łamania praw
mniejszości na świecie

Źródło: Julian Nyča, licencja: CC BY-SA 3.0.

Prawa mniejszości narodowych zagwarantowane są wieloma umowami międzynarodowymi

i ustawami krajowymi. Zapewniają one wolność w zakresie wyznawania religii, zachowania
własnej odrębnej kultury, języka i edukacji, zakładania stowarzyszeń oraz swobodnego
kontaktowania się z innymi członkami grupy narodowej, również tymi poza granicami
danego państwa. Prawa te są jednak w wielu krajach łamane. Ogromna cześć przedstawicieli
mniejszości cierpi z powodu dyskryminacji, utrudnionego dostępu do edukacji i pracy, co
prowadzi do ich wykluczenia społecznego i ubóstwa.

Twoje cele

Podasz przykłady łamania praw mniejszości zagwarantowanych w traktatach

międzynarodowych, ustawach krajowych i umowach dwustronnych.
Przeanalizujesz stan przestrzegania praw mniejszości narodowych i etnicznych
w wybranych państwach świata.
Scharakteryzujesz przyczyny konfliktów zbrojnych o podłożu etnicznym we
współczesnym świecie.

Dla zainteresowanych
Mniejszości narodowe Mniejszości narodowe Sytuacja prawna
i etniczne w Polsce – i etniczne w Polsce mniejszości etnicznych
podsumowanie i narodowych

Duże mniejszości Jakie dokumenty Stan przestrzegania

narodowe w wybranych państwowe gwarantują w Polsce praw
państwach świata zachowanie tożsamości mniejszości narodowych,
mniejszości narodowych etnicznych i religijnych

Stan przestrzegania praw Stan przestrzegania praw Akulturacja i asymilacja

mniejszości narodowych mniejszości narodowych grup mniejszościowych
i etnicznych w wybranym i etnicznych w wybranym
państwie europejskim – państwie europejskim –
raport analiza
Przeczytaj

Ochrona praw mniejszości narodowych i etnicznych

Od czasów nowożytnych państwo zapewnia 1

swoim obywatelom ochronę prawną. Problem
praw mniejszości narodowych pojawił się na
przełomie XIX i XX w. wraz z powstaniem
państw narodowych. Po I wojnie światowej
traktaty dwustronne narzucane przez Ligę
Narodów zobowiązywały nowo powstałe
państwa do ochrony języka, kultury i religii
mniejszości. Kładziono nacisk przede wszystkim
na prawa jednostki, a nie grup, gwarantowane
m.in. w Powszechnej deklaracji praw człowieka
uchwalonej przez ONZ w 1948 r.

2 Przełom nastąpił dopiero w 1992 r. dzięki

Deklaracji ONZ w sprawie osób należących do
mniejszości narodowych lub etnicznych,
religijnych i językowych. Znalazł się w niej
katalog praw przysługujących przedstawicielom
takich grup. Deklaracja konkretyzuje prawa
członków mniejszości, nie wspomina jednak
o prawie mniejszości do samostanowienia lub
autonomii.

Najważniejszym aktem prawa europejskiego 3

w tym zakresie jest Konwencja ramowa
o ochronie mniejszości narodowych,
sporządzona w Strasburgu 1 lutego 1995 r.,
która weszła w życie 1 lutego 1998 r.
 4 Uznanie danej grupy za mniejszość narodową
lub etniczną jest suwerenną decyzją każdego
państwa. Ta dowolność w podejmowaniu
decyzji pozwala państwom na odmawianie
danym mniejszościom przywilejów
wynikających z prawa międzynarodowego,
choćby takich jak prawo do nauki w języku
mniejszości.

Niemcy, przystępując do konwencji ramowej, 5

uznały za mniejszości narodowe Duńczyków,
Serbów Łużyckich, członków fryzyjskiej grupy
narodowościowej oraz dwie grupy Romów:
Sin ch i Manuszy. Polacy, których liczebność
w Niemczech jest szacowana obecnie na 1,5–2
miliony, nie mają statusu mniejszości
narodowej, a co za tym idzie, przysługujących
jej praw.

6 Istniejący od 1922 r. Związek Polaków

w Niemczech złożył wniosek o przyznanie
Polakom mieszkającym w Niemczech prawa do
uznania ich za mniejszość narodową, który
niemieckie MSW odrzuciło. Uznano, że Polacy
nie spełniają kryteriów mniejszości narodowej,
gdyż nie stanowią rodzimej ludności tradycyjnie
występującej na terytorium RFN.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polacy na Litwie
Obchody Dnia Polonii i Polaków za Granicą – 2 maja 2008 r. w Wilnie. Jak myślisz, jaki był cel ustanowienia
takiego święta?
Źródło: Sfu, licencja: CC BY-SA 4.0.

Polacy stanowią na Litwie najliczniejszą mniejszość, która (mimo powojennej zmiany granic)
od dawna żyje na swojej rodzimej ziemi. Według spisu powszechnego z 2011 r. Litwę
zamieszkuje 200 tys. Polaków, co stanowi 6,58% mieszkańców całego kraju. Pomimo
podpisania 26 kwietnia 1994 r. Traktatu między Republiką Litewską a Rzeczpospolitą Polską
o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy, od ponad 25 lat mniejszość polska
zarzuca władzom litewskim naruszanie jej podstawowych praw.

Przykłady naruszenia praw mniejszości polskiej na Litwie:

Rosjanie w Estonii
Po zajęciu Estonii przez ZSRS w 1940 r. przesiedlono tam wielu Rosjan, którzy stanowią
obecnie ok. 1/4 mieszkańców tego kraju. Estonia, inaczej niż np. Ukraina, po odzyskaniu
niepodległości nie przyznała wszystkim automatycznie swojego obywatelstwa. Uznano, że
aneksja była bezprawna, więc nowi osadnicy zamieszkali na estońskich ziemiach
nielegalnie. Mogli otrzymać obywatelstwo jedynie po zdaniu specjalnego egzaminu z  języka
estońskiego i kultury Estonii. W przeciwnym razie otrzymywali tzw. paszport
bezpaństwowca. Legitymuje się nim 7% mieszkańców tego kraju – głównie estońskich
Rosjan. Ponadto część z nich ma obywatelstwo rosyjskie i mieszka w Estonii na podstawie
zezwolenia na pobyt stały. Nie mogą oni głosować w wyborach powszechnych, a tylko
w lokalnych. Nie mogą korzystać ze swobody przepływu osób, która przysługuje
obywatelom Unii Europejskiej. Nie integrują się z resztą społeczeństwa, a kluczową barierą
jest język – zupełnie odmienny od estońskiego. Ponadto, spora grupa estońskich Rosjan
oskarżana jest o brak lojalności i zagrożenie dla integralności terytorialnej państwa.

Oprac. na podst. Sta s cs Estonia, Popula on 1 January by year, sex, country end ethnic na onality,
andmed.stat.ee [dostęp: 29.09.2021 r.]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Tatarzy krymscy
Po aneksji Krymu przez Rosję w marcu 2014 r. sytuacja Tatarów krymskich uległa
znacznemu pogorszeniu. Ich liderzy otwarcie sprzeciwili się aneksji i wezwali do bojkotu
referendum z marca 2014 r. w sprawie statusu Krymu oraz wyborów lokalnych we wrześniu
2014 r. Dwa lata później prokurator Krymu złożył wniosek, w którym oskarżył Medżlis
o działania mające naruszyć integralność terytorialną Federacji Rosyjskiej przez odmowę
uznania aneksji. Sąd Najwyższy Krymu uznał Medżlis za „organizację ekstremistyczną”
i zakazał jego działalności na terytorium Federacji Rosyjskiej.

Rosja uznała wszystkich mieszkańców na stałe zameldowanych na Krymie i w Sewastopolu

za obywateli rosyjskich. Część Tatarów krymskich nie miała stałego zameldowania (np. po
niedawnym powrocie na Krym z długoletniej deportacji), inni z kolei byli zameldowani na
terenie kontynentalnej Ukrainy. Jedni i drudzy nie mieli praw do świadczeń społecznych.
W konsekwencji zostali wyłączeni z systemu bezpłatnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz
dostępu do szpitali publicznych. Co więcej, pozbawiono ich prawa do pozostania na
Krymie.

Tatarzy, którzy nie uzyskali obywatelstwa rosyjskiego, jako cudzoziemcy utracili status
właścicieli gruntów rolnych.
Mustafa Dżemilew, ukraiński parlamentarzysta i wieloletni przewodniczący Medżlisu Tatarów krymskich,
podczas wizyty w polskim senacie w 2014 r. Flagę jakiego państwa ma on wpiętą w klapę marynarki? O czym
to świadczy?
Źródło: Katarzyna Czerwińska, licencja: CC BY-SA 3.0.

Nowe władze, zmuszając do ponownej rejestracji prywatnych przedsiębiorstw,

doprowadziły do wykluczenia z działalności gospodarczej wielu Tatarów krymskich, którzy
z reguły byli właścicielami małych lub średnich firm.

Na Krymie zdarzają się również morderstwa i porwania działaczy tatarskich, a do

pierwszych zbrodni doszło w toku przygotowania referendum w 2014 r. W kolejnym roku
aresztowano wiceprzewodniczącego Medżlisu Akhtema Cziugoza. Represje dotknęły także
prawników broniących w procesach Tatarów krymskich.

Konstytucja Republiki Krymu zapewnia traktowanie języków rosyjskiego, ukraińskiego

i krymskotatarskiego jako równorzędnych języków państwowych. Władze rosyjskie
przerwały jednak kształcenie nauczycieli języka i literatury tatarskiej, zablokowano także
zatrudnianie nauczycieli pochodzących z Turcji. Liczba godzin lekcyjnych języka
tatarskiego została znacznie ograniczona, a w starszych klasach szkoły średniej język ten
przestał być nauczany jako przedmiot szkolny.

Romowie w Unii Europejskiej

Osada romska na Słowacji. Czy znasz przedstawicieli innej mniejszości w Europie, która masowo żyje
w podobnych warunkach?
Źródło: Margoz, licencja: CC BY-SA 4.0.

Największy problem, jeśli chodzi poszanowanie praw mniejszości narodowych i etnicznych

w krajach Unii Europejskiej, dotyczy Romów. Według raportu Komisji Europejskiej z 2011 r.
najwyższego poziomu dyskryminacji doświadczyli Romowie w Czechach, na Węgrzech,
w Polsce i w Grecji, a także Afrykanie na Malcie.

Mniejszości, które doświadczyły najwyższego poziomu dyskryminacji w Europie.

Oprac. na podst.: Respect for and protec on ofpersons belonging to minori es 2008–2010, fra.europa.eu.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ten sam raport wskazuje, że wśród Romów panuje bardzo niska świadomość

przysługujących im praw. Aż 57% respondentów twierdziło, że nie istnieje żadne
prawodawstwo dotyczące mniejszości, lub nie było pewnych jego istnienia.

Jest to grupa, która doświadcza przymusowych przesiedleń (Czechy), ataków wandalizmu

i agresji, nierówności w dostępie do zatrudnienia i opieki społecznej. W Unii Europejskiej
jedynie 43% Romów miało stałą pracę w ciągu ostatnich pięciu lat. Najgorsza sytuacja jest
w Europie Środkowo‐Wschodniej, gdzie aż 90% Romów nie miało stałego źródła dochodu.
Głównym problemem jest nastawienie społeczeństwa do tej mniejszości. O ile w Hiszpanii
i Wielkiej Brytanii około 80% mieszkańców twierdzi, że nie ma nic przeciwko pracy
z Romami, o tyle sytuację taką byłoby w stanie zaakceptować zaledwie 29% Czechów i 37%
Włochów.

Masakra w Srebrenicy
Nagrobki w Potočari na największym cmentarzu ofiar ludobójstwa w Srebrenicy. Zastanów się, z jakiego
powodu niemal wszystkie nagrobki mają dokładnie taką samą formę.
Źródło: Michael Büker, licencja: CC BY-SA 3.0.

Tereny dzisiejszej Bośni i Hercegowiny na początku lat 90. były zamieszkiwane przez
prawosławnych Serbów (31,3%), katolickich Chorwatów (17,3%) i muzułmanów (43,4%),
którzy mieli słowiańskie korzenie i używali języka serbsko‐chorwackiego. Bezpośrednią
przyczyną wybuchu wojny na Bałkanach było referendum z marca 1992 r., w którym Bośnia
i Hercegowina opowiedziała się za niepodległością i odłączeniem się od upadającej już
wówczas Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Natomiast Serbowie, którzy
zbojkotowali głosowanie, nie uznali jego wyników, wskutek czego wybuchła wojna
prowadzona zarówno na poziomie terytorialnym i narodowościowym, jak i religijnym.

Serbowie mieli znaczną przewagę pod względem uzbrojenia, ponieważ stanowili większość
w armii jugosłowiańskiej i po rozpadzie państwa przejęli lwią część jej sprzętu wojskowego,
broni i amunicji. Trudną sytuację Bośniaków i Chorwatów dodatkowo pogorszyła decyzja
ONZ o nałożeniu embarga na import broni.

Konflikt szybko eskalował, a najwięcej ofiar było wśród ludności cywilnej. ONZ utworzyła na
terenie Bośni i Hercegowiny sześć „stref bezpieczeństwa”, mających być azylem dla
uciekających cywilów. Stacjonowały tam oddziały wojsk ONZ – UNPROFOR, których mandat
nie przewidywał używania broni w celu obrony wyznaczonych stref. Jedna z nich
znajdowała się w Srebrenicy.

Między 12 a 16 lipca 1995 r. doszło tam do największej po II wojnie światowej masakry
ludności w Europie. Oddziały serbskie pod dowództwem Radko Mladicia dokonały
ludobójstwa, mordując około 8 tys. bośniackich muzułmanów mimo obecności oddziałów
ONZ.
Słownik
ludobójstwo

masowy mord na ludności cywilnej mający na celu eksterminację określonych grup

narodowych, etnicznych, religijnych lub rasowych; po raz pierwszy określenie to zostało
użyte w akcie oskarżenia zbrodniarzy III Rzeszy w procesie norymberskim w 1945 r.

Medżlis

powstały w 1991 r. samorząd lokalny Tatarów krymskich, potocznie określany mianem

parlamentu; od sformowania Medżlisu kierował nim Mustafa Dżemilew, którego zastąpił
w 2013 r. Refat Czubarow

mniejszość etniczna

osiedlona na terytorium innej zbiorowości, zazwyczaj nieposiadająca własnego państwa

odrębna grupa etniczna, której członków łączy wspólne pochodzenie, historia, tradycja
i kultura, a często także język i religia

mniejszość narodowa

żyjąca na terenie danego państwa społeczność złożona z przedstawicieli innego narodu,

posiadająca własną tożsamość narodową, etniczną, kulturową, zazwyczaj posługująca się
swoim ojczystym językiem i wyznająca swoją religię
Prezentacja mul medialna

Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją i wykonaj ćwiczenie.

Schronienie dla osób przesiedlonych w Rakhine

Źródło: UK Department for Interna onal Development, CC BY-SA 2.0.

Mjanma (Birma): Rohingja

Jako grupa etniczna są dyskryminowani i prześladowani. Nie posiadają dokumentów – nie

mogą zatem korzystać z powszechnej edukacji, opieki medycznej ani legalnie pracować.

Masowe zabójstwa cywilów Rohingja, podpalenie setek wiosek i powszechna przemoc

seksualna doprowadziły do tego, że w 2018 r. prawie 700 tys. członków Rohingja uciekło
z domów, a ponad 10 tys. zginęło. ONZ wskazuje, że sytuacja grupy Rohingja stanowi
przykład czystek etnicznych i ludobójstwa.

Rząd birmański od 1982 r. stoi na stanowisku, że Rohingja nie istnieją jako osobna grupa
etniczna, lecz są to imigranci z Bengalu.
Populacja muzułmanów w Indiach
Źródło: Marshmir, CC BY-SA 3.0.

Indie: muzułmanie

W Indiach mieszka trzecia co do wielkości społeczność muzułmańska na świecie (po

Pakistanie i Indonezji). W większości hinduistyczne społeczeństwo Indii widzi
w muzułmanach zagrożenie integralności terytorialnej.

Najgorsza sytuacja panuje w Kaszmirze oraz w Gudżaracie, gdzie w 2002 r. ponad 2 tys.
muzułmanów zostało zabitych przez hinduskich ekstremistów w odpowiedzi na spalenie
pociągu z hinduskimi pielgrzymami.

Większość muzułmanów żyjących na terenach wiejskich nie ma żadnej własności ziemi;

również ponad połowa muzułmańskich mieszkańców miast i wsi nigdy nie uczęszczała do
szkół.

W żadnym spośród 28 stanów w Indiach reprezentacja polityczna muzułmanów nie jest

odpowiednia w stosunku do ich udziału w populacji (np. w Bengalu Zachodnim, gdzie
prawie jedna czwarta ludności stanu to muzułmanie, reprezentacja ta stanowi zaledwie
4,2%).
Dalajlama, duchowy i polityczny przywódca Tybetu, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
Źródło: Yancho Sabev, CC BY-SA 3.0.

Chiny: Tybetańczycy i Ujgurowie

Od czasu ustanowienia Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 r. represyjna polityka Chin

w Sinciangu i Tybecie sprawiła, że dziesiątki tysięcy uchodźców tybetańskich i ujgurskich
uciekło przed prześladowaniami, szukając schronienia w Indiach i Nepalu. Jednak bariery
językowe, w połączeniu z nierównością strukturalną opartą na rasie i płci, zwiększają
podatność kobiet na wykorzystywanie finansowe i seksualne.

Źródło: Tine e, CC BY-SA 3.0.

Iran: chrześcijanie, Kurdowie

Iran represjonuje i dyskryminuje mniejszości religijne, takie jak bahaici i chrześcijanie, w tym
nawróceni z islamu, którzy zostali uwięzieni za „pracę misyjną”. Irańskie siły bezpieczeństwa
nadal są zaangażowane w częste śmiertelne starcia z grupami kurdyjskimi w pobliżu granicy
z Irakiem, które w ciągu ostatnich kilku lat nasiliły walkę zbrojną o autonomię.
Obóz kurdyjskich uchodźców w Turcji
Źródło: domena publiczna.

Turcja: Kurdowie

Rząd turecki od dziesięcioleci prześladuje mniejszość kurdyjską zamieszkującą wschodnią

część kraju, traktując ją jako zagrożenie dla swojej integralności terytorialnej. Burmistrzowie
kurdyjskich miast oraz parlamentarzyści kurdyjscy (członkowie legalnej par i HDP)
zamykani są w więzieniach pod zarzutem przynależności do organizacji terrorystycznych.
Wielu przywódców kurdyjskich skazywanych jest także za propagowanie kurdyjskiej kultury
i języka. W miastach zamieszkiwanych przez Kurdów zarządzana jest godzina policyjna
i przeprowadzane są masowe aresztowania ludności cywilnej.

Jednym z rdzennych ludów syberyjskich są Buriaci. Na zdjęciu buriacki szaman

Źródło: Valen n Hagdaev, CC BY-SA 3.0.

Rosja: rdzenni mieszkańcy Syberii

W latach 20. XX w. rozpoczęto prześladowania różnych przejawów religijności rdzennych

grup etnicznych. W latach 30. wprowadzono przymusową kolektywizację, co spowodowało
zmianę tradycyjnego, koczowniczego trybu życia na osiadły. Władze sowieckie celowo
stosowały przemoc symboliczną (wynarodowienie) poprzez publiczną, obowiązkową
edukację w języku rosyjskim.

Przeprowadzono gwałtowną industrializację Syberii, co wiązało się z migracjami rdzennej

Przeprowadzono gwałtowną industrializację Syberii, co wiązało się z migracjami rdzennej
ludności do miast. Na Syberię przeniosło się także wielu etnicznych Rosjan, co z kolei
wywołało zmianę struktury narodowościowej tego regionu.

Obecnie wysokie rozprzestrzenienie gruźlicy i innych chorób zakaźnych, alkoholizm oraz

trudności w dostępie do opieki zdrowotnej należą do najbardziej palących problemów,
z jakimi borykają się rdzenni mieszkańcy dalekiej północy Rosji.

Źródło: CC 0.

Somalia

W tym kraju władze centralne praktycznie nie istnieją, nie potrafią więc zapewnić
bezpieczeństwa rozmaitym grupom etnicznym i klanom mieszkającym na tym obszarze.
W połowie 2018 r. konflikt zbrojny między władzami regionalnymi Somalilandu i Puntlandu
zmusił ponad 2,6 mln osób do opuszczenia swoich domów.
Źródło: MONUSCO Photos, CC BY-SA 2.0.

Kongo: Lendu

W centralnym i wschodnim Kongu działa ponad 140 uzbrojonych grup, w tym rządowe siły
bezpieczeństwa i milicje z siedzibą w sąsiednich krajach. Różne siły, z armią kongijską
włącznie, przeprowadzały liczne okrutne masakry ludności i rekrutowały dzieci jako
żołnierzy do udziału w walkach. W 2018 r. nastąpił również gwałtowny wzrost przemocy
w północno-wschodniej prowincji Ituri, gdzie grupy etniczne Lendu starły się z armią
kongijską. Kraj posiada ponad 5 mln uchodźców, co stanowi największy współczesny kryzys
przesiedleńczy Afryki.

Źródło: domena publiczna.

Sudan/Darfur

Konflikt między dżandżawidami, arabskimi wojownikami, a niearabską mniejszością

w Sudanie jest przez część organizacji humanitarnych określany jako ludobójstwo i czystki
etniczne. Powodem tego jest zarówno duża liczba ofiar, szczególnie po stronie ludności
niearabskiej, jak i liczba uchodźców zmuszonych do opuszczenia domów wskutek walk.
Starcia nasiliły się zwłaszcza po 2004 r. Zdominowany przez arabskich muzułmanów rząd
Sudanu jest oskarżany o inspirowanie i podsycanie konfliktu.
 Źródło: CC 0.

Australia: Aborygeni

Również kraje o ustabilizowanej demokracji nie przestrzegają w pełni praw mniejszości.

Przykładem jest działanie rządu Australii wobec ludności rdzennej – Aborygenów. Ich prawa
w zakresie opieki zdrowotnej nie są respektowane, średnia długość życia tubylców jest
nadal o około 10 lat niższa niż innych Australijczyków, a wskaźniki umieralności niemowląt
pozostają znacznie wyższe niż w przypadku większości populacji. Choroby, które w innych
populacjach są w zasadzie nieobecne (np. trąd), tutaj nadal istnieją.

Także problem niedożywienia nie jest wśród Aborygenów rzadkim zjawiskiem. Warunki
mieszkaniowe nie są wystarczające, zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie występuje
również niedostateczny dostęp do wody, opieki zdrowotnej i edukacji. Poziom
wykształcenia jest poniżej średniej. W małych miastach i odległych społecznościach panuje
wysokie bezrobocie, a połączenie dyskryminacji i braku zatrudnienia doprowadziło do
demoralizacji ludności. Statystyki odnośnie liczby aborygeńskich więźniów i ich zgonów
w aresztach przypadającej na jednego mieszkańca są nadal znacznie wyższe niż w całej
populacji.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zapoznaj się z grafiką, a następnie wykonaj polecenie.

Rozłożenie populacji Romów w krajach UE na podstawie szacunków Rady Europy z 2007 r. Wielkość koła symbolizuje wielkość
romskiej populacji w danym kraju, zaś intensywność gradientu wskazuje na stosunek populacji romskiej do rodzimej (im bardziej
zielony kolor, tym większy procentowy udział Romów w ogólnej populacji danego kraju).
Źródło: Dbachmann, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zaznacz zdanie nieprawdziwe.

 Romowie chętniej osiedlają się na Półwyspie Bałkańskim niż na Półwyspie Apenińskim.

 Populacja Romów w Polsce jest szacunkowo niewielka.

 Największa populacja Romów jest w Rumunii.

 Więcej Romów zamieszkuje południe niż północ Europy.

Ćwiczenie 2 輸

Uzupełnij tekst właściwymi fragmentami.

Na obszarze współczesnej Europy wciąż dochodzi do łamania praw wielu mniejszości etnicznych. Największą
zbrodnią w powojennej historii była masakra w Srebrenicy. Po aneksji Krymu przez Rosję

pozbawia się własności ziemskiej, z kolei mieszkających w Estonii pozbawiono obywatelstwa.

Największa niechęć i dyskryminacja w wielu krajach Unii Europejskiej dotyka jednak .

Basków Romów Polaków bośniackich muzułmanów Tatarów Rosjan

Ćwiczenie 3 醙

Zapoznaj się z danymi na wykresie i wykonaj polecenie.

* Nie dotyczy. Wartości dla Portugalii nie można było opublikować ze względu na dużą liczbę brakujących wartości (> 50%).
** Spośród wszystkich osób w romskich gospodarstwach domowych (n = 26 571); wyniki ważone. Na podstawie badania
EU-MIDIS II zagrożone ubóstwem są wszystkie osoby o ekwiwalentnym bieżącym miesięcznym dochodzie gospodarstwa
domowego wynoszącym poniżej jednej dwunastej krajowego progu zagrożenia ubóstwem w 2014 r. (opublikowanego przez
Eurostat). Ekwiwalentny dochód to całkowity dochód gospodarstwa domowego po opodatkowaniu i innych odliczeniach
podzielony przez liczbę członków gospodarstwa domowego przeliczoną na ekwiwalentne osoby dorosłe za pomocą tzw.
zmodyfikowanej skali ekwiwalentności OECD (1-0,5-0,3). Eurostat [ilc_li02] (dostęp: 14.09.2016).
Źródło: oprac. na podst.: European Union Agency For Fundamental Rights, Drugie Badanie Unii Europejskiej na temat mniejszości i dyskryminacji.
Romowie – wybrane wyniki, 2018, dostępny w internecie: fra.europa.eu [dostęp 18.05.2020 r.].

Zaznacz kraj, w którym istnieje największa procentowa różnica zagrożenia ubóstwem między Romami a ogółem
populacji.

 Czechy

 Hiszpania

 Węgry
Ćwiczenie 4 醙

Dopasuj fragmenty polsko-litewskiego traktatu o przyjaznych stosunkach do przykładów ich realizacji.

„prawo do (…) wyznawania i praktykowania

swojej religii, w tym nabywania, posiadania
msze w języku polskim w kościołach okręgu
i wykorzystywania materiałów religijnych oraz
wileńskiego
prowadzenia oświatowej działalności religijnej
w języku mniejszości narodowej”

„strony (…) będą uwzględniać historię i kulturę

grup wymienionych w artykule 13 ustęp 2
w związku z nauczaniem historii i kultury nauka historii Polski w publicznych szkołach
w placówkach oświatowych”

„prawo do (…) zgodnego z prawem krajowym

zakładania i utrzymywania własnych instytucji,
brak pasującego przykładu
organizacji lub stowarzyszeń, w szczególności
kulturalnych, religijnych i oświatowych”

„prawo do (…) uczestniczenia w życiu

publicznym bezpośrednio lub za pośrednictwem
swobodnie wybranych przedstawicieli na
publikowanie „Kuriera Wileńskiego”
szczeblu władz państwowych i lokalnych oraz
dopuszczenia do służby publicznej na równi
z innymi obywatelami”

„prawo do (…) dostępu do informacji w tym

[polskim - dop. red.] języku, jej
działalność Związku Polaków na Litwie
rozpowszechniania i wymiany oraz posiadania
własnych środków masowego przekazu”
Źródło cytatów: Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej
współpracy, sporządzony w Wilnie dnia 26 kwietnia 1994 r.; isap.sejm.gov.pl [dostęp: 29.09.2021 r.]
Ćwiczenie 5 醙

Zapoznaj się z tabelą i wykonaj polecenie.

Częstość występowania dyskryminacji ze względu na pochodzenie romskie w ciągu ostatnich 12 miesięcy

w różnych obszarach życia, według państwa członkowskiego UE (%)d

Edukacja
(w
Podczas Inne usługi sektora
Państwo odniesieniu Opieka
starań W pracya Mieszkalnictwoa publicznego/prywatnegoa, a Ogółem
członkowskie UE a do siebie c zdrowotna
o pracę
lub jako
rodzic)a

Bułgaria 7 3 (4) (3) 10 (3) 14

Czechy 28 6 9 25 17 8 32

Grecja 24 10 (10) (1) 43 20 48

Hiszpania 13 5 7 14 30 7 35

Chorwacja 29 (9) 15 (29) 27 10 37

Węgry 13 4 9 (8) 15 4 21

Portugalia 47 11 (2) (5) 38 5 47

Rumunia 10 6 4 (6) 17 12 21
 Edukacja
(w
Podczas Inne usługi sektora
Państwo a
odniesieniu Opieka
starań W pracy Mieszkalnictwo publicznego/prywatnegoa,
a Ogółem
członkowskie UE a
do siebie c
zdrowotnaa
o pracę
lub jako
rodzic)a

Słowacja 22 5 7 (8) 23 11 30

Ogółem (9
państw 16 5 7 12 19 8 26
członkowskich)

a Spośród wszystkich respondentów romskich zagrożonych dyskryminacją ze względu na pochodzenie romskie w ciągu ostatnich 12 miesięcy

w określonym obszarze; wyniki ważone

b Spośród wszystkich respondentów romskich zagrożonych dyskryminacją w co najmniej jednym obszarze życia codziennego, o który pytano

w badaniu, w ciągu ostatnich 12 miesięcy (n = 7875); wyniki ważone

c Pozostałe usługi publiczne/prywatne obejmują klub nocny, bar, restaurację, hotel, urzędy administracji publicznej lub infrastrukturę publiczną,

transport publiczny i sklep

d Wyniki oparte na małej liczbie odpowiedzi są statystycznie mniej wiarygodne. W związku z tym wyniki oparte na mniej niż 20–49 obserwacjach

nieważonych w grupie ogółem lub oparte na komórkach o mniej niż 20 obserwacjach nieważonych są podane w nawiasach. Wyniki oparte na mniej niż

20 obserwacjach nieważonych w grupie ogółem nie zostały opublikowane

Oprac. na podst: European Union Agency For Fundamental Rights, Drugie badanie Unii Europejskiej na temat mniejszości i dyskryminacji. Romowie –
wybrane wyniki, 2018, dostępny w internecie: fra.europa.eu [dostęp: 18.05.2020 r.].

Na podstawie danych zawartych w tabeli rozstrzygnij, czy można uznać, że najczęściej do dyskryminacji ludności
romskiej dochodzi w krajach bałkańskich. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 6 醙

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj polecenie.

“
Zgromadzenie ONZ

Deklaracja w sprawie praw osób należących do mniejszości

narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych
(Rezolucja 47/135)

Artykuł 2

1. Osoby należące do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych

(…) mają prawo do korzystania ze swej własnej kultury, do wyznawania i praktykowania
swej własnej religii oraz do używania swego własnego języka, publicznie i prywatnie,
swobodnie i bez ingerencji lub jakiejkolwiek formy dyskryminacji.

2. Osoby należące do mniejszości mają prawo do zakładania i utrzymywania swych

własnych stowarzyszeń.

3. Osoby należące do mniejszości mają prawo do skutecznego uczestnictwa – na

szczeblu państwowym i gdzie to jest właściwe, na szczeblu regionalnym – w decyzjach
dotyczących mniejszości, do których one należą, lub regionów, w których one
mieszkają, w sposób dający się pogodzić z ustawodawstwem państwowym. (…)

5. Osoby należące do mniejszości mają prawo do nawiązywania i utrzymywania, bez

jakiejkolwiek dyskryminacji, swobodnych i pokojowych kontaktów z innymi członkami
ich grupy oraz z osobami należącymi do innych mniejszości, jak również kontaktów
przez granice z obywatelami innych państw, z którymi są połączone więzami
narodowymi lub etnicznymi, religijnymi i językowymi.

Źródło: Zgromadzenie ONZ, Deklaracja w sprawie praw osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych
(Rezolucja 47/135), 10.12.1992 r., dostępny w internecie: libr.sej.gov.pl [dostęp 29.09.2021 r.].

Zaznacz fragmenty, które stanowią właściwe dokończenie zdania.

Zgodnie z przytoczonymi dokumentami Polacy mieszkający na Litwie mają prawo do…

 swobodnego kontaktu z rodakami w Polsce.

 kontaktu pisemnego z urzędami litewskimi w języku polskim.

 używania publicznie języka polskiego.

 zakładania własnych stowarzyszeń.

 autonomii.
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj polecenie.

“
Rada Unii Europejskiej

Dyrektywa Rady nr 2000/43/WE z 29 czerwca 2000 roku w

sprawie wdrożenia zasady równego traktowania osób bez
względu na pochodzenie rasowe lub etniczne

Artykuł 2

2.
a) dyskryminacja bezpośrednia ma miejsce, gdy ze względu na pochodzenie rasowe lub
etniczne osoba traktowana jest mniej przychylnie niż traktuje się, traktowano lub
traktowano by inną osobę w podobnej sytuacji;
b) dyskryminacja pośrednia ma miejsce, gdy pozornie neutralny przepis, kryterium lub
praktyka mogą doprowadzić do szczególnie niekorzystnej sytuacji dla osób danego
pochodzenia rasowego lub etnicznego w stosunku do innych osób, chyba że taki
przepis, kryterium lub praktyka są obiektywnie uzasadnione legalnym celem, a środki
mające służyć osiągnięciu tego celu są odpowiednie i konieczne.

Źródło: Rada Unii Europejskiej, Dyrektywa Rady nr 2000/43/WE z 29 czerwca 2000 roku w sprawie wdrożenia zasady równego traktowania osób
bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, dostępny w internecie: orka.sejm.gov.pl [dostęp 29.09.2021 r.].

Zdecyduj, które z opisanych działań mają charakter dyskryminacji bezpośredniej, a które pośredniej.

Dyskryminacja Dyskryminacja
Działanie
bezpośrednia pośrednia
ograniczenie liczby mszy świętych na Wileńszczyźnie w języku polskim
 
i wprowadzenie do liturgii, wbrew woli wiernych, języka litewskiego
brak informacji w języku mniejszości o tym, jak działają instytucje
 
medyczne
przestawienie kolejności imion i nazwisk na recepcie, co skutkuje brakiem
 
możliwości otrzymania dofinansowanego leku
brak przygotowania (językowego, merytorycznego, kulturowego itp.)
urzędów i pracowników do świadczenia usług cudzoziemcom
 
i przedstawicielom mniejszości etnicznych oraz niewystarczająca liczba
pracowników zatrudnionych specjalnie w tym celu

utrata własności/ziemi przez Tatarów krymskich nieposiadających

 
obywatelstwa
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“
Mariusz Marszewski, Tadeusz A. Olszański

Przystosować się, by przetrwać: Tatarzy Krymscy siedem lat

po aneksji Krymu

Wszystko wskazuje na to, że Rosja nie chce prowokować masowego sprzeciwu

Tatarów Krymskich wobec nowych władz i zależy jej na tym, by na Krymie nie powstał
ośrodek antyrosyjskiego islamu. W tym celu Moskwa zdecydowała się spełnić wybrane
oczekiwania części Tatarów. Krymskotatarski zyskał status jednego z trzech języków
urzędowych. Nie miało to dużego znaczenia praktycznego, ale istotne – symboliczne.
W 2015 r. rozpoczęto blokowaną budowę meczetu piątkowego w Symferopolu (jej
ukończenie zaplanowano na 2022 r.). Wzniesiono 47 nowych meczetów, a kolejnych
20 właśnie powstaje. Na potrzeby Tatarów Krymskich wydzielono kilka tysięcy działek
budowlanych.
(…)
Zachowano szkolnictwo krymskotatarskie – w roku szkolnym 2017/2018 edukację
w tym języku pobierało 5,3 tys. uczniów w odrębnych szkołach i klasach, a naukę
języka – dalsze 19 tys. Stanowi to jedną trzecią wszystkich niepełnoletnich Tatarów
Krymskich i jest to więcej niż przed aneksją – w roku szkolnym 2013/2014 po
krymskotatarsku uczyło się (a nie tylko pobierało naukę tego języka) 4,7 tys. uczniów.
Zarazem jednak do szkół i klas krymskotatarskich wprowadza się przedmioty wykładane
po rosyjsku i wywiera się presję na przenoszenie starszych uczniów do klas
rosyjskojęzycznych. (…)
Zgodnie z regułą funkcjonującą w całej Rosji, jaką jest podporządkowanie aktywności
obywateli państwu, zostały one skierowane przeciwko różnorakim formom
niezależnego życia społecznego Tatarów Krymskich. Wymierzono je więc nie tylko
w ich liderów, lecz także w głosicieli nurtów islamu odbieranych przez władze rosyjskie
jako radykalne, a jednocześnie uważanych za negatywnie do nich nastawione. Do
stosowanych metod należały zarówno porwania niewygodnych osób, których
zmaltretowane zwłoki znajdowano wiele dni później (bądź nie znajdowano ich w ogóle),
jak i rewizje, kończące się zatrzymaniami i aresztowaniami. Celem nadrzędnym tych
działań było nie tyle zastraszenie bezpośrednio szykanowanych, ile całej
krymskotatarskiej wspólnoty. Jednocześnie władze lokalne prowadzą politykę
dotkliwych i skutecznych biurokratycznych szykan i utrudnień wobec aktywnych
społecznie jej członków.
 Źródło: Mariusz Marszewski, Tadeusz A. Olszański, Przystosować się, by przetrwać: Tatarzy Krymscy siedem lat po aneksji Krymu, 20.04.2021 r.,
dostępny w internecie: osw.waw.pl [dostęp 18.11.2021 r.].

Rozstrzygnij, czy działania władz rosyjskich wobec ludności tatarskiej na Krymie motywowane są ksenofobią lub
rasizmem. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Dla nauczyciela

Autorka: Dorota Czarny

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: Mniejszości narodowe – przykłady łamania praw mniejszości na świecie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony:

IV. Aspekty etniczne życia społecznego.

Uczeń:

6) analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych i etnicznych

w Rzeczypospolitej Polskiej i w wybranym państwie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

przedstawia przykłady łamania praw mniejszości zagwarantowanych w traktatach

międzynarodowych, ustawach krajowych i umowach dwustronnych;
analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych i etnicznych w wybranych
państwach świata;
charakteryzuje przyczyny konfliktów zbrojnych o podłożu etnicznym we
współczesnym świecie.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
 mapa myśli;
wędrujące plakaty;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
dyskusja.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Uczniowie zapoznają się z tekstem zawartym w e‐materiale (prócz treści przedstawionej

w sekcji „Prezentacja multimedialna”), aby móc w czasie lekcji wykorzystać swoją wiedzę.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celu lekcji: W jaki sposób są przestrzegane i łamane prawa

mniejszości narodowej i etnicznej na świecie oraz na jakim tle powstają konflikty.

2. Uczniowie na podstawie własnych obserwacji i wiedzy tworzą mapę myśli na temat praw,
jakie przysługują mniejszościom narodowym w Polsce. Pracują metodą burzy mózgów,
zapisując na tablicy wszystkie propozycje. Następnie weryfikują pomysły.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel na podstawie przykładów, jakie zostały podane przez uczniów, zwraca uwagę,
że często te prawa są łamane przez władze państwowe.

2. Podział klasy na cztery grupy. Każda z nich ma za zadanie wybrać osobę koordynującą jej
prace i zapisać na arkuszu, w jaki sposób łamane są prawa:

grupa 1 – Polaków na Litwie;

grupa 2 – Rosjan w Estonii;
grupa 3 – Tatarów na Krymie;
grupa 4 – Romów w Unii Europejskiej.
Każda grupa opisuje, jak łamane są prawa poszczególnych mniejszości. Uczniowie pracują
metodą wędrujących plakatów: po wypisaniu wszystkich informacji plakat przekazywany
jest kolejnej grupie zgodnie z ruchem wskazówek zegara, aż wróci do pierwotnej grupy.
Poszczególne grupy uzupełniają wiadomości kolegów i koleżanek.

3. Grupy prezentują efekty pracy na forum klasy i dyskutują. Nauczyciel może wzbogacić
wypowiedzi i wiedzę uczniów o swój komentarz.

5. Uczniowie wykonują wskazane ćwiczenia interaktywne jako utrwalenie poznanej wiedzy

i sprawdzenie ich umiejętności. Odpowiedzi są wspólnie omawiane w klasie.

6. Nauczyciel przypomina cele lekcji i prosi uczniów o odpowiedź.

Faza podsumowująca

1. Jako podsumowanie zajęć uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialną

i wykonują ćwiczenie z mapą.

2. Uczniowie dokonują samooceny pracy na lekcji, a najbardziej aktywni otrzymują oceny.

Praca domowa:

Wykonaj pozostałe ćwiczenia z e‐materiału.

Materiały pomocnicze:

European Union Agency For Fundamental Rights, Drugie Badanie Unii Europejskiej na

temat mniejszości i dyskryminacji Romowie – wybrane wyniki, 2018.

Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzająca w życie zasadę

równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne,
orka.sejm.gov.pl.

Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach

i dobrosąsiedzkiej współpracy, sporządzony w Wilnie dnia 26 kwietnia 1994 r.,
isap.sejm.gov.pl .

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie na podstawie multimedium mogą przygotować własne prezentacje

multimedialne dotyczące wybranej mniejszości narodowej.