Professional Documents
Culture Documents
İskitler ve EskiOğuzların
Etno - Dil Özdeşleştirmesi
Zaur HASANOV
Aktaran
Dr. İlyas TOPSAKAL
H e r h ak k ı m a h fu z d u r.
T Ü R K D Ü N Y A S I A R A Ş T I R M A L A R I V A K F I ’n ın
M ü sa a d e s i o lm a k s ız ın ta m a m e n , k ısm e n v e y a h e rh a n g i
b ir d e ğ iş ik lik y ap ıla ra k ik tib a s e d ile m e z .
B askı
A lta n B a s ım S an. ve T ic. L td . Şti.
A d re s: Y ü z y ıl M a h . M a tb a a c ıla r S ite si 2 2 2 /A 3 4 2 0 0
B a ğ c ıla r / İstan b u l
H a b e rle ş m e
T ü rk D ü n y a sı A ra ş tırm a la rı V a k fı
P .K . 9 4 A k sa ray / İS T A N B U L
T el: (0 2 1 2 )5 1 1 10 0 6 ( p b x )
İn te rn e t ad re si: w w w .tu ra n .o rg
e -p o s ta : td a v @ tu ra n .o rg
IS B N : 9 7 8 -9 7 5 -4 9 8 -1 9 3 -3
M illî Y a y ın N u : 2 0 0 9 - 3 4 - Y -0 147 -2 3 9
I
İÇİNDEKİLER
I. B Ö L Ü M : İ S K İ T B İ L İ M C Î L İ K ............................................................... 1
I. 1. H e r o d o t İ s k i t l e r v e İ s k i t Ü lk e s i H a k k ı n d a ................................ 3
I. 2 . İ s k i t l e r i n K ıs a T a r i h i İ s k i t l e r v e İ s k i t Ü l k e s in i n K ö k e n i
H a k k ı n d a ........................................................................................ 7
İ s k i t l e r i n S i y a s i T a r i h i ........................................................................ 8
İ s k i t S i l a h l a r ı v e S a v a ş S a n a t ı ............................................................ 10
İ s k i t G ü z e l S a n a t l a r ı , G i y i m i v e Y a ş a y ı ş T a r z l a r ı .............................. 12
Ç i f t ç i l i k ............................................................................................... 14
İ s k i t Ş e h i r l e r i , K a b i r l e r i v e K u r g a n l a r ı .............................................. 14
İ s k i t l e r i n D i l i ...................................................................................... 15
İ s k i t l e r i n D ü n y a G ö r ü ş l e r i v e A d e t l e r i ............................................... 15
D ü n y a U y g a r l ı ğ ı n d a İ s k i t B u l u ş l a r ı ................................................... 16
Y u n a n v e A v r u p a M i t o l o j i s i n d e İ s k i t l e r .............................................. 17
A n a h a r s i s ............................................................................................ 17
I . 3 . İ s k i t b i l i m P r o b l e m l e r i n i n A r a ş t ı r ı l m a s ı H a k k ı n d a .................... 18
II. B Ö L Ü M : K A R Ş IL A Ş T IR M A L I T A R İH İ Ö Z D E Ş L E Ş T İR M E
M E T O D U ................................................................................................ 21
I I . 1. P r o b l e m i n O r t a y a K o n u l m a s ı ..................................................... 23
II. 3 . 2 . Ö z d e ş l e ş t i r m e n i n K a y n a k Z e m i n i ........................................ 25
II. 3 . 3 . Ö z d e ş l e ş t i r m e F a k t ö r l e r i ....................................................... 25
II. 3 . 4 . Ö z d e ş l e ş t i r m e S ü r e c i n d e K u l l a n ı l a n T e r i m l e r .................... 26
II
II. 3. 5. Ö z d e ş l e ş t i r m e n i n T a h m i n i S o n u ç l a r ı P r e n s i b i ................... 27
II. 3 . 6 . Y a p ı l a n D e n e y in S o n u ç l a r ı n ı n D o ğ r u l u k D e r e c e s i ............. 28
I I . 4 . İ lm i S ü r e c e Y e n i M a te r y a l le r in D â h i l E d i lm e s i, T a h lil i, B ilin e n
K a y n a k l a r l a M u k a y e s e E d ilm e s i, V e r s iy o n l a r ı n İ ş l e n m e s i v e
S o n u ç l a r ı ........................................................................................ 28
III. B Ö L Ü M : K A R Ş IL A Ş T IR M A L I T A R İH İ Ö Z D E Ş L E Ş T İR M E N İN
Y A K L A Ş I M L A R I ................................................................................. 33
I I I . I . Ç a r İ s k i t l e r e D a i r M i t o l o ji k A n l a y ı ş ......................................... 35
III. 2 . İ s k i t T o p l u m u n d a D il v e E t n i k Ş a r t l a r .................................. 37
III. 2 . 1. A n t i k M ü e l l i f l e r i n B i l g i l e r i .................................................. 37
III. 2 . 2 . S a k a l a r v e y a İ s k i t l e r ............................................................ 39
III. 2 . 3 . E t n i k B e n z e r l i k l e r B a k ı m ı n d a n A n a e r k i l l i k ..................... 42
S a v r o m a t l a r v e S a r m a t l a r .................................................................. 42
III. 2. 4 . İ s k i t D e v le tin d e E t n ik v e D il M e s e le s in in T e tk ik i H a k k ı n d a . . . . 47
III. 3 . İ s k i t b i l i m d e H i n t - İ r a n V e r s i y o n u ......................................... 52
III. 3. 2 . İ s k it A d l a r ı n ı n H in t - A v r u p a K u r a l l a r ı n a G ö r e A ç ı k la n m a s ı
H a k k ı n d a ................................................................................... 58
V. İ. A b c ı y e v ’i n G ö r ü ş ü ...................................................................... 58
E . A . G r a n t o v s k i ' n i n M e t o d u .............................................................. 59
I I I . 3 . 3 . İ s k i t T ü r e y i ş ( G e n e o lo ji) E f s a n e l e r i ....................................... 59
T a r g ı t a y .............................................................................................. 65
Ü ç V a h d e t .......................................................................................... 66
İ l k İ s k i t K a r d e ş l e r i n A d l a r ı ................................................................ 67
B o y l a r ı n / K a b i l e l e r i n A d l a r ı v e S o s y a l F o n k s i y o n l a r ı ........................ 68
S e m a v i H e d i y e l e r i n F o n k s i y o n l a r ı ..................................................... 72
B i z i m İ r a n B i l i m c i l e r l e M e t o t s a l F i k i r A y r ı l ı k l a r ı m ı z ........................ 72
I I I . 3 . 4 . İ s k i t P a n t e o n u v e O s e t in Y e d i T a n r ı c ı l ı ğ ı ............................. 74
Y e d i T a n r ı c ı l ı k .................................................................................... 74
T a b i t i .................................................................................................. 76
A p i ...................................................................................................... 77
G o y t o s i r .............................................................................................. 79
B a t r a z v e K r a l A r t u r ........................................................................... 85
B a t r a z v e A r e s .................................................................................... 87
I I I . 4 . İ s k i t T a r i h i Ç e r ç e v e s in d e T ü r k K a v i m l e r i ............................... 89
III
I I I . 4 . 1. “ Ç a r H u n l a r ” v e y a “ Ç a r İ s k i t l e r ” ! ........................................ 89
I I I . 4 . 2 . T a r i h i B a k ı m d a n A l b a n l a r ..................................................... 92
I I I . 4 . 3 . K a z a k B o y B i r l i k l e r i - J ü z l e r ................................................. 95
I I I . 4 . 4 . T ü r k B o y u U z l a r / G u z l a r , E d e b i y a t ın T o p l a n m a s ı .............. 97
Ö z d e ş l e ş t i r m e n i n Y a r d ı m c ı D i l l e r i ..................................................... 100
Y a b a n c ı S ö z l e r i n Y u n a n c a d a Y a z ıl ı ş V e r s i y o n l a r ı ............................. 101
I I I . 5 . 2 . “ İ s k i t ” E t n o n i m i n i n O k u n u ş u ................................................ 102
İ s k i t l e r E t n o n i m i n i n M e n ş e i H a k k ı n d a D ü ş ü n c e l e r ........................... 102
“İ s k i t ” E t n o n i m i n i n O k u n u ş V e r s i y o n l a r ı .......................................... 103
‘V ’ v e “s k ” k o m p o n e n t l e r i ................................................................ 104
“a ş ”, “ a s ”, “ i ş ” k o m p o n e n t l e r i ......................................................... 106
Y u n a n c a v h a r f i “ i ” m i, ”u ” m u o k u n u r ? .......................................... 107
Y u n a n c a 0 h a r f i “f t , d ”, m i y o k s a “z ” m i o k u n m a l ı d ı r ? .................. 108
Z k u 0 T |Ç t e r i m i “İ s k i t ” o l a r a k m ı “s k u z ” o l a r a k m ı o k u n m a l ı d ı r ? . . . . 108
I I I . 5 . 3 . T ü r k D i l le r in d e F o n e t i k D e ğ i ş i m ........................................... 109
I I I . 5. 4. T ü r k ç e - M o ğ o lc a E tk ile ş im i v e B u E tk ile ş im in B a z ı
Ö z e l l i k l e r i ............................................................................... 112
T a y ...................................................................................................... 118
G i t , g u t ................................................................................................ 119
A k s a , o k s a , o k s a y k o m p o n e n t i ............................................................ 119
T ü r k a j f i k s i a ğ s a , ğ s a ........................................................................ 119
O k s a , k s a ........................................................................................... 12 0
T ü r k U n v a n ı k a y / g a y ........................................................................ 120
S a y ..................................................................................................... 123
A t ........................................................................................................ 124
I I I . 6 . İ s k i t - T ü r k P a r a l e l l i ğ i n i n M it o l o ji k Y ö n l e r i ............................ 125
I I I . 6 . 1. E s k i M it o l o ji A d e t l e r i .............................................................. 125
I I I . 6 . 2. İ s k i t le r v e T ü r k - M o ğ o l H a l k l a r ı n d a A te ş e T a p m a , A r a d a k i
P a r a l e l l i k ................................................................................... 12 7
I I I . 6 . 3 . İ s k i t l e r d e v e T ü r k l e r d e T o t e m l e r v e P a r a l e l l i k l e r i .............. 128
I I I . 6 . 4 . İ s k i t le r v e T ü r k Ü lk e le r in in G e o m e tr ik S e m b o l l e r i ............... J30
IV . B Ö L Ü M : Ç A R İ S K İ T L E R İ N T A R G I T A Y ’D A N T Ü R E M E S İ
V E R S İ Y Ö N U , T Ü R K A N A N E L E R İ İ L E Ö Z D E Ş L E Ş T İ R M E ............. 131
IV
IV . 1. İ s k i t l e r i n T a r g ı t a y ’d a n T ü r e m e s i ........................................... 133
IV . 2 . S e m a S e m b o ll e r i H a k k ı n d a M i t o l o ji k V e r s i y o n l a r ............... 13 4
IV . 2 . 1. S e m a S e m b o ll e r i İ ç e r i k l e r i .................................................. 13 4
IV . 2 . 3 . T ü r k M it o l o ji s i n d e B u l u n a n ( S e m a ) G ö k S e m b o ll e r i İ le
İ s k i t G ö k S e m b o ll e r i A r a s ı n d a M u k a y e s e ............................ 135
IV . 3 . İ s k i t l e r e S e m a d a n ( G ö k t e n ) B a h ş e d il e n S e m b o l l e r ............... 136
IV . 3 . 1. K o t a n ( S a b a n / P u l l u k ) ........................................................... 136
K o t a n v e A r a l T e r i m l e r i n i n E t i m o l o j i s i .............................................. 137
K o t a n S ı f a t ı n ı n İ s k i t l e r d e A n l a m ı ....................................................... 137
IV . 3 . 2 . B o y u n d u r u k .......................................................................... 137
“B o y u n d u r u k ” T e r i m i n i n A n l a m ı H a k k ı n d a ...................................... 139
IV . 3 . 3 . K ı l ı ç ........................................................................................ 139
IV . 3 . 4 . K a p ......................................................................................... 140
K a b ı n T ü r k A d l a r ı n d a P o k , A s p U n s u r l a r ı ........................................ 140
M u k a d d e s l i k İ m g e s i , K â h i n l i k A l a m e t i O l a r a k K a p ........................... 140
T ü r k M e r a s i m l e r i n i n B i r S i m g e s i O l a r a k K a p ................................... 141
İ l a h i B i r B a h ş O l a r a k K a p ................................................................. 141
D o ğ a l S u A m b a r ı O l a r a k K a p ............................................................ 142
Ş a k i l i k S e m b o l ü O l a r a k K a p .............................................................. 142
K a p S i m g e s i n i n İ s k i t l e r d e A n l a m ı ...................................................... 142
I V . 3. 5 . İ lk İ s k i t K a r d e ş l e r v e O n l a r ı n S o y l a r ı A r a s ı n d a S e m a v i
E ş y a l a r ı n B ö l ü ş t ü r ü l m e s i ........................................................ 142
I V . 4 . İ s k i t K a v i m l e r i ............................................................................. 144
I V . 4 . 1. A v h a t ......................................................................................... 144
A v v e A v c ı V a s ı t a l a r ı .......................................................................... 144
R a m E d e n , A l ı p G ö t ü r e n A n l a m ı n d a A v ............................................. 145
A v l a m a k , R a m E t m e k A n l a m ı n d a A v .................................................. 145
M a l , M ü l k , H a y a t A r a ç G e r e ç l e r i O l a r a k A u k a t ................................ 146
T ü r k A d l a r ı v e E f s a n e l e r i S ö z c ü k K ö k ü O l a r a k A v ............................ 146
A v h a t B o y u n u n S o s y a l N i z a m ı ( Y ö n e m ) ............................................. 146
I V . 4 . 2 . K a t i a r ........................................................................................ 146
E t n o n i m i n E t i m o l o j i s i ......................................................................... 146
E k i n c i l e r / T a r ı m c ı l a r ........................................................................... 148
G i y i m .................................................................................................. 148
V
K a t ı n , H a t ı n .......................................................................................... 151
Ş a h ı s A d l a r ı v e E t n o ı ı i m l e r ................................................................... 151
K a t l a r T a y f a s ı n ı n S o s y a l N i z a m ı / Y ö n i i m i l ............................................ 152
I V . 4 . 3 . T r a s p ........................................................................................... 152
B a ş l a n g ı ç Ç i f t Ü n s ü z l e r - t r K o m p o n e ı ı t i .............................................. 152
T r K o n s o n a n t ı Z e m i n i n d e T ü r k S ö z l e r i .................................................. 153
A s p - İ r a n D i l i n d e A t A n l a m ı n a G e l i r ................................................... 154
T ü r k S ö z c ü k l e r i “a s p ”, “a s ” v e “p ” A f i k s i ........................................... L54
T r a s p T e r i m i n i n i z a h ı ............................................................................ 155
T ü r k l e r d e K u r b a n V e r m e ...................................................................... 155
T r a s p T a y f a s ı n ı n S o s y a l N i z a m ı / Y ö n i i m ü .............................................. 156
I V . 4 . 4 . P a r a l a t ......................................................................................... 156
P a r a l a t T e r i m i n i n S e m a n t i k V e r s i y o n l a r ı ............................................. 156
B a l - B a l - D ö v ü ş ç ü l e r İ ç i n A y i n T a ş ı ................................................... 157
M e t a l l u r g i y a - M e t a l i n E r i t i l m e s i ......................................................... 157
“ P a r a l a t ” E t n o ı ı i m i , S ö z D ü z e l t m e M o d e l i ........................................... 157
K a d i m T ü r k K a v i n i A p a r - A p a r u m ....................................................... 158
P a r a l a t T a y f a s ı n ı n S o s y a l N i z a m ı / Y ö n i i m ü ........................................... 159
I V . 4 . 5 . S k o l o t l a r : “ Ç a r İ s k i t l e r ” B o y l a r B i r l i ğ i ................................... 159
İ s k i t i e r v e y a S k o l o t l a r ........................................................................... 160
“ S k o l o t l a r ” T e r i m i n i n E t i m o l o j i s i ........................................................ 160
H ı m K a v m i K u r l a r ................................................................................ 161
I V . 5 . İ lk İ s k i t l e r ....................................................................................... 162
İ s k i t N e h r i B o r i s f e n ............................................................................... 162
“B o r i s f e n ” T e r i m i n i n Y u n a n c a O k u n u ş u .............................................. 164
B o r i s S l a v A d ı m ı T ii r k A d ı M ı d ı r ? ........................................................ 165
“B o r i s f e n ” T e r i m i n i n E t i m o l o j i s i ......................................................... 166
“F e n ”, “t a n ”, “t o n ”, “t e n ”, “z e n ” K o m p o n e n t l e r i ............................. 167
B o r i s z e n A n l a y ı ş ı .................................................................................. 168
I V . 5 . 2 . T a r g ı t a y ....................................................................................... 168
A r a ş t ı r m a K o n u s u O l a r a k T a r g ı t a y A d ı ................................................ 169
T ü r k - i i t v e y a T i i r - k ü t ............................................................................. 170
T a r K ö k ü İ l e İ l g i l i ................................................................................. 171
T e r i m i n İ z a h V a r y a n t l a r ı ................................................................... 172
I V . 5 . 3 . L i p o k s a y / A l p o k s a y ................................................................. 173
L i p v e y a A l p ....................................................................................... 174
A l - R a m E d e n , F a t i h t i r ..................................................................... 175
L i p o k s a y / A l p o k s a y - A l p a m ı ş v e A l p E r T u n g a ’n ı n B e n z e r i d i r ............... J75
T o p o n i m ............................................................................................. 177
L i p o k s a y / A l p o k s a y ’ın S o s y a l M i s y o n u ............................................... 177
L i p o k s a y K i m d i v e Ö z e l l i k l e r i N e y d i ? ................................................ 177
I V . 5 . 4 . A r p o k s a y .................................................................................. 178
A r p o k s a y A d ı n ı n S e m a n t i ğ i n i n A r a ş t ı r ı l m a s ı ..................................... 178
A r - s u .................................................................................................. 178
T ü r k l e r i n M i t o l o j i k M i r a s ı n d a S u ; U r a l - B a t ır , G e s e r ..................... 179
B i t k i v e E k i n c i l i k O l a r a k - A r , - A r p ................................................... 180
P o k - B e n t Y a p m a k , Ö n ü n ü K a p a m a k , K a z a n .................................... 182
A r b a , A r p o k - K â h i n l i k ...................................................................... 182
I V . 5 . 5 . K o l a k s a y .................................................................................. 183
K o l a k s a y A d ı n ı n F o n e t i ğ i ; M o d ü l F o n e t i k V e r s i y o n l a r ı .................... 183
T ü r k D i l l e r i n d e F o n e t i k V e r s i y o n l a r .................................................. 185
Ç e ş i t l i Ü l k e D i l l e r i n d e F o n e t i k V e r s i y o n l a r ...................................... J86
K o l a k s a y T e r i m i n i n S e m a n t i ğ i v e S e m a n t i k G r u p l a r ......................... 187
B r o n z , K u r ş u n , K a l a y , K ı l ı ç ............................................................... 189
B r o n z E l .............................................................................................. 189
A s k e r î T e r i m ...................................................................................... 189
T ü r k l e r i n Ç u r lc ır a v e ç l - Ç i n l e r e B ö l ü n m e s i .................................... 191
K u r - T ü r k H ü k ü m d a r ı n ı U n v a n ı d ı r ................................................... 191
K u r P a y e s i n i n i r s i O l a r a k A l ı n m a s ı ................................................... 195
T ü r k - M o ğ o l M i t o l o j i s i n d e A r e s ’i n B e n z e r l e r i .................................. 198
K o r k u t - “K u r u n R u h u n u n T a ş ı y ı c ı s ı ’’, “ K u r u n R u h u n u n
M ü c e s s e m e s i " d i r .............................................................................. 199
K o r k u t K i m d i ? ...................................................................................... 209
vu
Y u n a n l ı l a r d a A r e s T a n r ıs ı , İ s k i t T a n r ı s ı A r e s v e y a K u r m u ? ............. 213
İ l a h i K ı l ı ç ........................................................................................... 217
K a d i m H u n l a r ı n D i n i n d e K ı l ı c a T a p ı n m a .......................................... 217
“H s i u Ç ' u ” T e r i m i n e D a i r ................................................................ 22 1
“M e t a l S a v a ş ç ı ” T e r i m i n e D a i r ......................................................... 221
D o u r is s A l a ş ı m ı ................................................................................. 222
I s k i t l e r d e v e T i i r k l e r d e K ı l ı ç K ü l t ü n ü n A y n ı l ı ğ ı ................................. 225
I V . 6 . İ s k i t l e r ’ in v e T ü r k l e r ’in S o s y a l Ö n e m l e r i n i n
Ö z d e ş l e ş t i r i l m e s i ....................................................................... 226
IV . 6. 5. I s k i t l e r d e ve T ü r k l e r d e A s im i la s y o n , P s i k o l o j i ............. 232
IV . 6. 6. Is k itle rd e ve T ü r k l e r d e R a k a m Ö z e l li k le r i v e S e m a n t i ğ i . . . . 2 3 5
I V . 7 . İ s k i t T o p l u m u n u n S o s y a l K u r u l u ş M o d e l i ................................ 236
I V . 7 . 1. İ s k it le r in S o s y a l T o p l u m u n u n İ lk İ s k it le r in İ s im le r in in
F o n e tiğ i v e S e m a n t iğ i Z e m in i n d e Y a ş a t ı l m a s ı ....................... 236
I V . 7 . 3 . İ s k i t C e m iy e t in i n S o s y a l K u r u l u ş M o d e l i ............................. 241
V. B Ö L Ü M : Ç A R İ S K İ T L E R İ N H E R A K L ’D E N ( H e r a k l e t) T Ü R E M E S İ
V E R S İ Y O N U T Ü R K A N A N E L E R İ İ L E Ö Z D E Ş L E Ş T İ R M E ............. 243
V . 1. H e r a k l v e O ğ u l l a r ı ........................................................................ 245
V. 1 . 1. İ s k i t le r in H e r a k l ’d e n T ü r e m e s i H a k k ı n d a k i E f s a n e ............... 245
V. 1. 2 . H e r a k l ...................................................................................... 246
V. 1. 3 . A g a f i r s ..................................................................................... 249
V. 1. 4 . G e l o n ....................................................................................... 250
V. 2. İ s k i t m i, O ğ u z m u ? ..................................................................... 251
V . 2 . 1 . İ s k i t ............................................................................................. 251
V. 2 . 2 . “ O ğ u z ” T e r i m i n i n M e y d a n a G e liş V e r s i y o n l a r ı ................. 25 1
O k , o g , o ğ , ö k i ç e r i k l e r i ...................................................................... 25 1
G u z , k u z , k ü z i ç e r i k l e r i ....................................................................... 252
O ğ u z , ö k ü z S ö z ü .................................................................................. 252
V . 2 . 3 . “ O ğ u z ” E t n o n i m i v e S e m a n t i ğ i ................................................ 252
V I . B Ö L Ü M : ................................................................................................ 257
V I . 1. İ s k i t v e O ğ u z T a r i h l e r i A r a s ı n d a T a r i h i , K r o n o l o j i k , A r a z i v e
G ö ç P a r a l e l l i ğ i .............................................................................. 259
V I. 1. 1. Ö z d e ş l e ş t i r m e U n s u r l a r ı ...................................................... 259
V I. 1. 2 . İ lk İ s k i t l e r i n v e İ lk O ğ u z l a r ı n A d l a r ı v e B u A d l a r ı n P a r a l e l
S e m a n t i ğ i .................................................................................. 260
Ö z d e ş l e ş t i r m e U n s u r l a r ı .................................................................... 260
i l k İ s k i t l e r i n v e İ l k O ğ u z l a r ı n A n a - B a b a A d l a r ı ............................... 260
İ l k İ s k i î v e İ l k O ğ u z K a r d e ş A d l a r ı n ı n İ ç e r i k Ö z d e ş l i ğ i ..................... 26 1
V I. 1. 3 . İ s k i t v e O ğ u z T a y f a l a r ı n ı n T e ş e k k ü l A n l a y ış ı , S e m a v i
U n s u r l a r .................................................................................... 262
V I. 1. 4 . G u z l a r / O ğ u z l a r ı n D in in in Ö z e l l i k l e r i ................................. 262
V I. 1 . 5 . İ s k it le r in v e O ğ u z la r ın E z e li T o p r a k l a r ı , İ s k i t le r in v e
O ğ u z l a r ı n K u z e y e G ö ç l e r i ........................................................ 262
V I. 1. 6. İ s k i t y a ’n ın K ö p e k b a ş la r ı, O ğ u z la r ı n Y o lu Ü z e r i n d e ............. 263
V I. 1. 7 . İ s k i t l e r i n v e O ğ u z l a r ı n M ı s ı r ’a S e f e r i ................................. 263
V I. 1. 8 . İ s k i t l e r i n v e O ğ u z E f s a n e l e r i n i n İ ç e r i k l e r i n d e k i
B e n z e r l i k l e r v e F a r k l a r ........................................................ 264
V II. B Ö L Ü M : “ Ç A R İ S K İ T L E R ” İN T A N R IL A R İN A N Ç
S İS T E M İN İN T Ü R K L E R İN T A N R IC IL IĞ I İL E
Ö Z D E Ş L E Ş T İ R İ L M E S İ .................. 271
V I I . 1. Ç a r İ s k i t l e r i n T a n r ı l a r İ n a n ç S is te m i T a n r ı c ı l ı k l a
B e n z e ş t i r i l m e s i ............................................................................ 273
A k E n e , E h e - B u r h a n , E m e g e lc i ve T ü rk İn a n ç S is te m in in (Y u n : Ç o k
T a n r ıl ı D i n l e r d e T a n r ıl a r ın H e p s i) , D i ğ e r G e l e n e k l e r i ......................... 274
T a b i t i T e o n i m i n i n S e m a n t i ğ i .............................................................. 275
T a b i t i T e o n i m i n i n P o l i s e m a n t i ğ i ........................................................ 277
Z e u s - P a p a y P a r a l e l i ........................................................................... 277
T e o n i m i n E t i m o l o j i s i .......................................................................... 278
P a p a y T e o n i m i n i n P o l i s e m a n t i ğ i ........................................................ 279
T ü r k M i t o l o j i s i n d e T a n r ı - A t a , T a n r ıc ı l ık t a A k r a b a i s i m l e r G e l e n e ğ i . . . 279
IX
T ü r k M i t o l o j i s i n d e Ö k ü z - T a n r ı ......................................................... 279
G ö k - T a n r ı - T e n g r i .......................................................................... 280
H e y c ı .................................................................................................. 281
İ d e n t i k T i i r k T a n r ı l a r ı ......................................................................... 281
E t i m o l o j i ............................................................................................ 282
V II. 1. 4 . G o y t o s i r - A p o llo n - K a y ı t - A z e r - H ı z ı r .......................... 283
Y u n a n M i t l e r i n d e A p o l l o n ................................................................. 284
E t i m o l o j d e ş t i r m e , G o y t o s i r ’in İ l a h i F o n k s i y o n l a r ı n ı n O r t a y a
Ç ı k a r ı l m a s ı ......................................................................................... 286
Y a z B a y r a m ı, G e c e - G ü n d ü z E ş itliğ i B a y r a m ı: Ö le n v e D i r ile n
T a b i a t T a n r ı s ı n ı n A l k ı ş l a n m a s ı ........................................................... 293
G o y t - O s i r / G a y ı t - A s a r .................................................................... 294
H e r o d o t , G o y t o s i r ’i A p o l l o n l a N i ç i n Ö z d e ş l e ş t i r d i ? ........................ 295
G o y t o s i r v e A ğ a ç - T a n r ı .................................................................... 295
G o y t o s i r - H a y v a n c ı l ı k T a n r ı s ı d ı r ...................................................... 296
G o y t o s i r - Y o l l a r T a n r ı s ı ................................................................... 297
G o y t o s i r - G ü n e ş - T a n r ı d ı r ............................................................... 300
A z İ ç e r i ğ i n i n E t i m o l o j i s i ..................................................................... 302
A n t i k A f r o d it a , V e n e r a v e T ih a I r a n A r t i s i ’n e N e D e r e c e d e U y g u n d u r ... 311
A r g i m p a s a T e o n i m i n i n S ö z l ü ğ ü v e E t i m o l o j i s i .................................. 312
X
V I I . 1 .7 . A r e s - K u r - îs k itle r in İ n s a n d a İ y ilik - K ö t ü l ü k ( Y a r a r - Z a r a r )
B a ş la n g ıç la r ın ın M ü c a d e le s i T a n r ıs ıd ır , İ n s a n Z ıd d iy e tle r in in
T a n r ı s ı d ı r ................................................................................... 314
V II. 1. 8 . H e r a k l K e r a k l ’e - G e r e k li O l a n v e O l m a y a n ı A y ı r ıp
S e ç e n , T a b ia tta ve İ n s a n F a a liy e tin d e D e n g e K u r a n
İ s k i t T a n r ı s ı d ı r ....................................................................... 316
V I I . 2 . D ü n y a n ı n D in i - M it o l o ji k S i s te m in i n İ s k it M o d e l i ................ 318
V III. B Ö L Ü M : H E R O D O T ’U N “ K Ö R O Ğ U L L A R I ” İ L E
İL G İL İ İS K İT E F S A N E S İ V E “ K Ö R O Ğ L U ” T Ü R K D E S T A N I
A R A S I N D A K O N U P A R A L E L L İ K L E R İ ....................................... 323
A l ı - T o p l u m u n A l î T a b a k a s ı ; K u l - K ö l e , S a v a ş E s i r i ....................... 327
V III. 2. 2 . “ K ö r o ğ l u ” D e s ta n ı İ ç e r iğ i n in v e “ K ö r O ğ u l l a r ı ”
H a k k ı n d a k i E f s a n e n i n Ö z d e ş le ş t ir m e C e t v e l i .................... 328
Ç e ı ı l i , Ç a m , Ç a n d ı , Ş i m l i ................................................................... 330
B e l ...................................................................................................... 330
Ç e n l i b e l .............................................................................................. 331
V III. 2. 4 . “ K ö r o ğ l u ” n u n A t l a r ı - Y u n a n v e Ç i n K a y n a k l a r ı n ı n
P e g a s ’ı .................................................................................... 332
V I I I . 2 . 5 . “ K ö r o ğ l u ” D e s t a n ı n ı n İ s k i t G e le n e ğ i I ş ı ğ ı n d a M it o l o ji k
v e R e a l is t B a k ı m d a n D e ğ e r l e n d i r i l m e s i ............................. 335
V I I I . 3. İ s k it H a d is e le r in in T ü r k D e s ta n la r ın a E tk is in in
K r o n o l o j i s i ................................................................................. 338
V I I I . 4 . İ s k i t H a d i s e l e r i n i n T ü r k D e s t a n l a r ı n d a k i Y e r i ..................... 339
“K ö r o ğ l u ” D e s t a n ı n ı n O l u ş u m v e G e l i ş i m T a r i h i ............................. 339
“K ö r o ğ l u ” D e s t a n ı n ı n O l u ş t u ğ u v e Y a y ı l d ı ğ ı C o ğ r a f y a .................... 339
H e r o d o T u n H a b e r l e r i v e T iir k D e s t a n la r ın ın K o n u - İ ç e r i k
G e n e l l e m e l e r i ..................................................................................... 340
K ö r o ğ l ı ı D e s t a n ı n ı n S ö y l e y i c i l e r i ( O z a n l a r ı ) ..................................... 343
V I I I . 5 . K ö r o ğ lu v e D e d e K o r k u t D e s t a n l a r ı n d a P a r a l e l l i k ............... 343
IX . B Ö L Ü M : Ç A R İ S K İ T L E R İ N D İ L İ N İ N O L U Ş M A S I .................... 345
IX . 1. O l u ş u m u n İ lk Ş a r t l a r ı ............................................................... 347
IX . 1. 1. Ç a r İ s k i t le r in D ilin in O lu ş u m u H a k k ı n d a F a r k l ı B a k ı ş la r . . . . 347
IX . 1. 2 . T ü r k l e r i n U lu D i lin in ( P r o t o / İ l k i n T ü r k ç e ) O l u ş u m
H u s u s i y e t l e r i ............................................................................. 348
IX . I . 3 . Ç a r İ s k i t l e r i n D il in i n M o d ü ll e ş m e s in d e M i t o l o j i d e n T e m e l
O l a r a k F a y d a l a n ı l m a s ı ............................................................ 349
IX . 2 . H i p o t e z : N a z a r i y e , P r e n s i p v e M e t o t l a r ................................. 35 1
IX . 3 . O l u ş u m U n s u r l a r ı ..................................................................... 351
IX . 3 . 2 . M o d ü l a s y a ( M o d ü la s y o n ) M e t o d u ...................................... 352
IX . 3. 4. İ s p a t M e to d u v e D e n e y in S o n u ç l a r ı n ın D o ğ r u l u k D e r e c e s i . . . 353
IX . 4. İ s k i t S ö z D ü z e l tm e M o d ü l l e r i ..................................................... 354
IX . 4 . 1. İ s k i t T e r i m l e r i ........................................................................................ 354
IX . 4. 2 . İ s k i t H e c e l e r i ............................................................................ 355
IX . 4. 3 . İ s k i t K o n s o n a n t l a r ı .................................................................. 355
IX . 4. 4 . İ s k it S ö z D ü z e l tm e M o d ü l l e r i ................................................. 355
I X . 5 . İ s k i t M e t i n l e r i .............................................................................. 355
I X . 6 . 2 . Ç a r İ s k i t l e r i n D e s t a n ı n d a İ lk H e c e le r in K a f i y e s i ................. 357
İ s k i t M e t i n l e r i n i n Ş i i r s e l Ö z e l l i k l e r i ................................................... 357
Ç a l ı ş m a n ı n S o n u ç l a r ı n a G ö r e M e s u l i y e t .......................................... 359
İ s k i t D e v r i n i n E d e b i A n a n e l e r i .......................................................... 360
İ s k i t M e t i n l e r i v e O ğ u z A b i d e l e r i n i n M u k a y e s e s i .............................. 361
İ s k i t M e t i n l e r i v e K ı r g ı z i s t a n A b i d e l e r i n i n M u k a y e s e s i ..................... 361
M e t n i n T e r c ü m e s i ............................................................................... 362
S o s y a l G r u p l a r ı n , B o y l a r ı n v e İ lk İ s k i t l e r i n M i s y o n l a r ı .................... 365
İ s k i t l e r d e “ K o t a n ” M e f h u m u ............................................................. 365
I s k i t l e r d e “B o y u n d u r u k ” M e f l u ı m u .................................................... 365
İ s k i t l e r d e “ K a p ” M e f h u m u ................................................................. 365
XII
İ s k i t l e r d e “K ı l ı ç ” M e f h u m u ............................................................... 365
A v h a t G r u b u n u n S o s y a l N i z a m ı ........................................................ 366
K a t l a r G r u b u n u n S o s y a l N i z a m ı ........................................................ 366
T r a s p G r u b u n u n S o s y a l N i z a m ı ......................................................... 366
P a r a l a t G r u b u n u n S o s y a l N i z a m ı ...................................................... 366
T a b i t i ’n i n İ l a h i M i s y o n u ..................................................................... 368
A r e s / K u r ’u n İ l a h i M i s y o n u ................................................................. 369
H e r a k l / K e r a k l e ’n i n İ l a h i M i s y o n u ..................................................... 369
A r g i m p a s a m n İ l a h i M i s y o n u ............................................................ 369
İ s k i t T a n r ıl a r ı v e İ lk İ s k i t l e r A r a s ı n d a M i s y o n l a r ı n B ö l ü n m e s i .............. 370
I X . 6 . 5 . Ç a r İ s k i t v e T ü r k l e r i n D ilin in A y n ı K a n u n a U y g u n l u k l a r ı . . . 370
S ö z D ü z e l t m e M o d ü l l e r i ..................................................................... 370
Ü ç K u t u p l u S e m a n t i k S i s t e m .............................................................. 370
S o s y o - S e m a n t i k G r u p ....................................................................... 370
Ç o k a n l a m l ı S ö z T i t r e t i ş i v e Ç o k a n l a m l ı E t i m o l o j i s i .......................... 370
D i l i n S i s t e m l e ş t i r i l m i ş A n s i k l o p e d i k l i ğ i .................. 371
D e s t a n l a r d a İ lk H e c e l e r i n K â f i y e l e n d i r i l i ş i ....................................... 371
I X . 6 . 6 . Ç a r İ s k i t le r in v e T ü r k l e r i n D il le r in in G e n e t ik A k r a b a lı ğ ı . . . . 371
K I S A L T M A L A R L İ S T E S İ ........................................................................ 373
K A Y N A K L A R ............................................................................................. 375
R U S Ç A K A Y N A K L A R .............................................................................. 381
A Z E R B A Y C A N T Ü R K Ç E S İ Y L E K A Y N A K L A R .................................. 400
B A T I D İ L L E R İ N D E K A Y N A K L A R ........................................................ 401
T Ü R K Ç E K A Y N A K L A R ........................................................................... 403
E S E R H A K K I N D A G Ö R Ü Ş L E R .............................................................. 404
İ N D E K S ........................................................................................................ 415