De Notenkrakersuite

Wat zou jij ervan vinden als je als kerstgeschenk een houten notenkraker zou krijgen?
Waarschijnlijk een beetje raar opkijken en hopen dat er nog andere cadeautjes volgen.
Klaartje krijgt voor kerstmis van haar peter, Herr Drosselmeyer, zo’n notenkraker
cadeau. Het is geen gewone notenkraker. Neen, peter Drosselmeyer heeft hem zelf
gemaakt uit een stuk hout in de vorm van een ventje. Klaartje is dolgelukkig met haar
zelfgemaakte notenkraker. Broer Fritz gooit echter al gauw roet in het eten want hij
maakt de notenkraker stuk. Klaartje stopt haar gebroken notenkraker dan maar in een
poppenbedje.
’s Nachts kan Klaartje niet goed slapen. Als ze zachtjes naar beneden gaat, komt ze in
een droomwereld terecht. Ze komt oog in oog te staan met een levensgrote muis,
gevolgd door een heel muizenleger. Uit alle hoeken van de kamer komen muizen
aangerend. Klaartje roept de hulp in van de tinnen soldaatjes van haar broer Fritz, die
ook onmiddellijk tot leven komen. Ook de notenkraker, die een knappe prins blijkt te
zijn, trekt mee ten strijde tegen het muizenleger. De overmacht van het muizenleger is
echter te groot. De notenkraker en de soldaatjes dreigen ten onder te gaan. Klaartje
slingert haar pantoffel naar het hoofd van de supermuis die bewusteloos op de grond
valt. De notenkraker doodt de supermuis en het muizenleger druipt verslagen af.
Klaartje wordt door haar toverprins meegenomen naar een land vol snoepgoed, naar het
toverslot van de fee Suikerboon. Snoepjes uit alle landen dansten voor Klaartje en haar
prins.
De volgende ochtend ontwaakt Klaartje in haar bed. Heeft ze al die avonturen echt
beleefd of was het maar een droom?

Het verhaal van ‘De Notenkraker’ is gebaseerd op een

verhaal van de Franse schrijver E.T.A.Hoffmann: De
Notenkraker en de koning van de muizen.

De (orkest)suite die wij beluisteren, bestaat uit minder dan

een kwart van de oorspronkelijke balletmuziek. De eerste
uitvoeringen van het ballet kenden geen groot succes. De
uitvoeringen van de kortere suite echter wel.
Nu kennen beide werken een groot succes. Vooral rond
kerstmis worden ze vaak uitgevoerd.

De Notenkrakersuite van Peter Iljits Tsjaikovski

• Ouverture
• Mars
• Dans van de suikerfee
• Russische dans: Trepak
• Arabische dans
• Chinese dans
• Dans van de rietfluitjes
• Bloemenwals

K.Verpoten Tsjaikovski: Notenkrakersuite pag.1

Peter Iljits Tsjaikovski: Al van gehoord?
Zijn er in jouw klas of school ook zo van die kinderen die steeds
alleen lopen, net alsof ze geen vriendjes willen? Kinderen die zich
steeds anders gedragen dan de anderen? Zo’n kind was Tsjaikovski!
Hij werd geboren in 1840 in Rusland en kreeg de naam Peter (Pjotr)
Iljits. Voor ons is dit misschien een wat vreemde naam, maar voor
Rusland is dit doodnormaal (zoiets als Jan bij ons). Z’n vader was
eigenaar van een ijzermijn. Z’n ouders zagen de toekomst van de
kleine Peter al helemaal voor zich: kostschool, universiteit en
beroepscarrière. Advocaat worden leek hen wel wat. Het is echter
een beetje anders uitgedraaid!
Peter had op school weinig vriendjes. Hij was wel verknocht aan z’n
moeder Alexandra (echt een moederkindje dus) en aan z’n gouvernante Fanny. Op 5-
jarige leeftijd kreeg Peter z’n eerste pianoles. Na korte tijd speelde hij al stukken van
Chopin, een componist die heel wat pianomuziek heeft geschreven. Ook probeerde Peter
toen al om zelf liedjes te componeren! Muziek maakte een enorme indruk op Peter. Zo
barstte hij ooit in tranen uit en riep: ‘Oh, die muziek. Die zit in m’n hoofd en laat me
maar niet met rust!’.
Toen Peter acht werd, moest hij naar kostschool. Fanny werd ontslagen en z’n moeder
mocht uiteraard niet mee naar school. Dit vond hij verschrikkelijk. Ook toen zocht en
vond hij troost in de muziek!
'Ik blijf altijd in de buurt van de piano, die me opvrolijkt als ik verdrietig ben.'
(De 10-jarige Tsjaikovski in een brief aan z'n vroegere gouvernante Fanny in
1850)
Na z'n kostschoolperiode werd Peter naar een school gestuurd om een opleiding te
volgen in de rechten. Je weet wel, z’n ouders wilden dat hij advocaat werd! In 1854,
Peter was toen 14, stierf z'n moeder. Peter zocht weer troost in z'n muziek. In deze
tijd componeerde hij z'n eerste echte composities. Hoewel muziek steeds belangrijker
werd in Peters leven, bleef hij toch nog rechten studeren. Hij ging zelfs als ambtenaar
werken aan het ministerie van justitie te St.-Petersburg.
'Tijdens het eten spraken ze over mijn muzikale aanleg. Vader zei dat ik nog best
musicus zou kunnen worden. Stel je voor dat dat waar was! Maar ook al heb ik
misschien talent, ik kan het nu niet meer ontwikkelen, want ze hebben een - niet
al te beste - ambtenaar van me gemaakt.' (Tsjaikovski in een brief aan z'n zus
Sasja, maart 1861)
Peter bleef dromen van een muzikale carrière en in 1863 had hij er genoeg van: Hij gaf
z'n job op en ging muziek studeren aan het conservatorium van St-Petersburg.
Z’n grote droom leek in vervulling te gaan, maar ook nu liep het wel wat anders. Hij
maakte kennis met grote Russische componisten (Borodin, Moessorgski, Rimski-
Korsakov, …) maar hij voelde zich niet een van hen. Hij vond Rusland benauwend en
reisde veel, maar hij verlangde telkens wanhopig terug naar z'n vaderland. Hij hunkerde
ernaar om een nauwe band met iemand aan te knopen, maar hij verstijfde bij de
gedachte aan intiem contact.

K.Verpoten Tsjaikovski: Notenkrakersuite pag.2

In 1877 maakte hij kennis met de rijke weduwe Nadesja von Meck. Zij had grote
bewondering voor Tsjaikovski's muziek. Ze was welstellend en gaf Tsjaikovski jaarlijks
een inkomen zodat hij volop kon componeren. De enige voorwaarde was dat hij haar nooit
mocht ontmoeten. Dertien jaar lang schreven ze elkaar dan maar een massa brieven: in
totaal meer dan 1100!
'O, wat is het toch moeilijk om iemand door middel van de muziek te laten zien en
voelen wat wij zelf zien en voelen! '(Tsjaikovski, brief aan Madame von Meck,
28/3/1878)
'Ik vind het de plicht van een kunstenaar om nooit op te geven. Luiheid is een
zeer menselijke eigenschap, maar voor de kunstenaar is het fnuikend eraan toe
te geven.' (Tsjaikovski in een brief aan Madame von Meck, juli 1878)
In 1890 kwam er abrupt een einde aan de correspondentie tussen hen beiden en ook aan
het jaargeld dat Madame von Meck Tsjaikovski toekende.
Tsjaikovski is ook korte tijd gehuwd geweest met Antonina Milyukova, maar dat huwelijk
mislukte.
Tsjaikovski gaf ook heel vaak kritiek op anderen. Dat werd hem, ook door z'n vrienden,
vaak kwalijk genomen.
'Ik heb de muziek van die schurk van een Brahms doorgespeeld. Wat een
ongetalenteerde schoft! ' (Tsjaikovski, dagboek 9/10/1886)

Tsjaikovski stierf in 1893 toen hij 53 was. Men vertelt

dat hij door het drinken van besmet water cholera had
opgelopen. Er waren echter ook heel wat geruchten
over een mogelijke zelfmoord.

K.Verpoten Tsjaikovski: Notenkrakersuite pag.3

Uitwerking van enkele delen uit de Notenkrakersuite

Mars van de tinnen soldaatjes

Van een mars heb je waarschijnlijk al wel eens gehoord. Misschien denk
je dan onmiddellijk aan marcherende soldaten. Inderdaad is de meeste
marsmuziek (neen, niet de muziek van planeet Mars) gecomponeerd om op
te marcheren.
Ook Tsjaikovski schreef dit muziekstukje om het
marcheren van de tinnen soldaatjes aan te geven (Je weet wel: de
tinnen soldaatjes zijn ‘de goede soldaten’ in ons sprookjesverhaal)

Spreektekst:

Als jij muziekinstrumenten zou kiezen voor een mars waarop een leger moet marcheren,
voor welke instrumenten zou je dan kiezen?
Luister eens goed. Voor welke instrumenten heeft Tsjaikovski gekozen?
A-deel van het thema: (koperklazers)
B-deel van het thema: (stijkers)

Dans van de Suikerboon-fee

In dit muziekstukje kiest Tsjaikovski voor een speciaal, minder bekend instrument: de
celesta. Als je goed luistert, lijkt het op een klokkenspel maar het ziet eruit als een
soort piano. Het is dus een klokkenspel met klavier Door de toetsen van het klavier in te
drukken, slaan hamertjes op metalen plaatjes. Je krijgt hierdoor echt een
‘sprookjesklank’.

K.Verpoten Tsjaikovski: Notenkrakersuite pag.4

Bewegingsspel: Dans op de muziek als elfjes. Maak hierbij eventueel gebruik van een
dunne sjaal. Eén leerling is de fee. Iedereen beweegt vrij door de
ruimte en luistert naar de muziek. Daar waar alleen de celesta te
horen is, zonder begeleiding van de andere instrumenten, danst
alleen de fee en blijven alle andere leerlingen staan. De elfjes staan
dan heel stil en kijken toe naar de dans van de fee. Als de andere
instrumenten terug meespelen, danst iedereen verder.

Russische dans – Trepak

Trepak: Een trepak is een Russische dans die alleen wordt uitgevoerd door mannen.
De mannen dansen grotendeels in gehurkte houding en wisselen dit af met
grote sprongen.

Thema-lied:

bibliografie
Van Leeuwen J. (red.): Tsjaikovski. Gottmer Componistenreeks. Uitgeverij
J.H.Gottmer, Bloemendaal, Nederland, 1987, ISBN 90-257-2029-3

Joris R.: Joepie II. Photo-Music International, Vosselaar, België, 1987, ISBN 90-
72440-04-8

Lenaerts H., Lovrovic L.: Algemene Muziekcultuur. Deel 1. Van In, Lier, België, 1991,
ISBN 90-306-1890-6

Tight M. (red.): De Klassieke Muziek-Collectie: Tsjaikovski. DeAgostini, Amsterdam,

Nederland, 1994

Van Weverberg W.: Muziek beluisteren. Eigen uitgave, Kontich, België

K.Verpoten Tsjaikovski: Notenkrakersuite pag.5