eG;f/ ljefusf]

jflif{s k|ult ljj/0f

-cf=j= @)&*÷&(_

0
0
2

1
1
1
0

g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
eG;f/ ljefu g]kfn ;/sf/
lqk'/]Zj/, sf7df8f}+
cy{ dGqfno
2

1 1 1 0

3 0 0
0
0 0 0 1
2

kmf]g g+= 01 5917215/16/17/25/26/27/29/31 1

eG;f/ ljefu
1

6f]n lk|m g+= 1660 0121223 ˆofS; g+= 01 4117230

Od]nM crm@customs.gov.np j]a;fO6M www.customs.gov.np lqk'/]Zj/, sf7df8f}+
Mobile Apps (Android/IOS): Nepal Customs @)&(
-;"rgfsf] xs;DaGwL P]g, @)^$ sf] bkmf % sf] pkbkmf # adf]lhd k|sflzt_

eG;f/ ljefusf]
jflif{s k|ult ljj/0f
-cf=j= @)&*÷&(_

g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
eG;f/ ljefu
lqk'/]Zj/, sf7df8f}
@)&(
se/ k[i7M– &) cf}+ cGt/f{li6«o eG;f/ lbj;sf] nf]uf]
 ljifo ;"rL
l;=g+= ljifo kfgf g+=

Abbreviations========================================================================= i
sfo{sf/L ;f/f+z===========================================================================iii
v08 – Ps = 1
kl/ro 1
!=! k[i7e"ld============================================================================================== 1
!=@ kl/ro=============================================================================================== 1
!=# eG;f/ ljefusf sfo{x?============================================================================= 2
!=$ eG;f/ ljefusf zfvfx?sf] :jLs[t sfo{ ljj/0f=================================================== 3
!=% ;Ë7g ;+/rgf=======================================================================================18
!=%=! eG;f/ ljefusf] :jLs[t ;Ë7g ;+/rgf======================================================19
!=%=@ eG;f/ ljefu cGtu{tsf sfof{nox¿sf] b/aGbLsf] ljj/0f==================================20
!=%=# ef/t;Fu ;Ldf hf]l8Psf d"n / 5f]6L eG;f/ sfof{nox?=====================================21
!=%=$ rLg;Fu ;Ldf hf]l8Psf eG;f/ sfof{nox¿================================================= 22
v08 – b'O{
eG;f/ ljefuåf/f cf=j= @)&*÷&( df ;Dkflbt k|d'v sfo{x¿=====================================================24
@=! J ofkf/ ;xhLs/0f ;DaGwL sfo{==================================================================== 24
@=@ cg'kfng / ;fdflhs ;'/Iff ;DaGwL sfo{========================================================= 25
@=# /fh:j ;Íng ;DaGwL sfo{======================================================================= 27
@=$ cf=j= @)&*÷&( df ljefu cGtu{tsf zfvfx?af6 ;Dkfbg ePsf d'Vo d'Vo sfo{x?========================29
-s_ ;'wf/ tyf Joj:yfkg dxfzfvf=================================================================== 29
@=$=! eG;f/ ;'wf/ tyf cGt/f{li6«o ;DaGw zfvf================================================ 29
@=$=@ eG;f/ d"NofÍg tyf k'g/fjnf]sg zfvf====================================================32
@=$=# cg'udg zfvf==============================================================================33
@=$=$ hf]lvd Joj:yfkg zfvf================================================================== 34
@=$=% cfly{s k|zf;g zfvf===================================================================== 34
@=$=^ ;fdfGo k|zf;g tyf hgzlQm ljsf; zfvf================================================35
@=$=& Psåf/ k|0ffnL============================================================================= 37
-v_ gLlt tyf ;~rfng dxfzfvf====================================================================== 41
 @=$=* cg';Gwfg tyf cg'kfngf zfvf=========================================================== 41
@=$=( ;]jfu|fxL ;xhLs/0f zfvf================================================================ 42
@=$=!) gLlt tyf dx;'n zfvf=================================================================== 43
@=$=!! juL{s/0f tyf k'g/fjnf]sg zfvf======================================================== 44
@=$=!@ k|of]uzfnf zfvf========================================================================= 44
@=$=!# ;"rgf k|ljlw k"jf{wf/ zfvf============================================================== 45
@=$=!$ tYofÍ Joj:yfkg zfvf================================================================= 46
v08 – tLg
j}b]lzs Jofkf/ tyf /fh:j ;Íng==========================================================================================47
#=! cfoft lgof{tsf] cj:yf=========================================================================== 47
#=!=! ljut % jif{sf] cfoft÷lgof{tsf] tYofÍ=================================================== 48
#=!=@ cfoft ePsf k|d'v j:t'x? / ut jif{sf] t'ngfdf tL j:t'x?sf] cfoftdf ePsf] kl/jt{g====== 49
#=!=# lgof{t ePsf k|d'v j:t'x? / ut jif{sf] t'ngfdf tL j:t'x?sf] lgof{tdf ePsf] kl/jt{g====== 49
#=@ g]kfnsf k|d'v j}b]lzs Jofkf/ ;fem]bf/x?==========================================================50
#=# ljut kfFr jif{sf] /fh:j ;Íngsf] cj:yf=========================================================51
#=$ s fof{nout /fh:j ;Íngsf] cj:yf============================================================= 52
#=% zLif{s cg';f/ /fh:j ;Íngsf] t'ngfTds cj:yfM============================================== 52
#=^ eG;f/ dx;'n b/ cg';f/ /fh:j ;Íngsf] cj:yf -? s/f]8df_===================================53
#=& cf=j= @)&*÷&( df /fh:jdf a9L of]ubfg ug]{ k|d'v !) j:t'x¿ -? s/f]8df_===================53
v08 – rf/
eG;f/ sfof{noaf6 ;Dkflbt k|d'v sfo{x?================================================================================54
$=! J ofkf/ ;xhLs/0f================================================================================== 54
$=@ sfg"gsf] kl/kfngf================================================================================= 55
$=# / fh:j ;Íng===================================================================================== 57
$=$ c fGtl/s lgoGq0f Pjd\ ;xhLs/0f================================================================ 57
$=% sd{rf/L a}7s===================================================================================== 59
$=^ d '2f Joj:yfkg===================================================================================== 60
$=^=! d'2f btf{ tyf km5{\of}6sf] ljZn]if0f==========================================================61
$=^=@ d'2fsf] k|s[lt / :j?k=======================================================================61
$=^=# d'2f / lnnfdLsf] kfFr jif{sf] t'ngf / cf=j= @)&*÷&( df lnnfdLaf6 k|fKt ePsf] /fh:j====== 62
v08 – kfFr
eG;f/ ljefusf cGo sfo{x?sf] ljj/0f=================================================================================== 65
%=! j:t' juL{s/0f / k'g/fjnf]sg ;DaGwL ljut rf/ jif{sf] t'ngfTds ljj/0f======================== 65
%=@ d"NofÍg k'g/fjnf]sgsf nflu k|fKt ePsf j:t'x?sf] ljut kfFr jif{sf] t'ngfTds ljj/0f======================65
%=# k|of]uzfnf k/LIf0fsf] ljut kfFr jif{sf] t'ngfTds ljj/0f======================================== 66
%=$ lgsf;L k}7f/L ;Í]t gDa/sf] ljut kfFr jif{sf] t'ngfTds ljj/0f================================= 66
%=% cgnfO{g cg'udgaf6 ;Ílnt yk /fh:jsf] ljj/0f============================================== 66
%=^ k|1fkgkqsf] cf=j= @)&&÷&* / cf=j= @)&*÷&( sf] t'ngfTds ljj/0f===================== 67
%=& 5gf}6 k|0ffnL sfof{Gjogsf] cj:yf=============================================================== 68
%=* ljB'tLo e'QmfgL k|0ffnLsf] sfof{Gjogsf] sfof{nout cj:yf -/sd ? xhf/df_================== 68
%=( cflzs'8f k|0ffnL tyf df]8\o'nx?sf] sfof{Gjogsf] cj:yf======================================= 69
%=!) g]kfn /fli6«o Psåf/ k|0ffnL sfof{Gjog kZrft hf/L ePsf LPCO sf] ljj/0f================== 70
v08 – 5
;d:of, r'gf}tL Pjd\ cfufdL sfo{lbzf====================================================================================== 71
^=! eG;f/ k|zf;gsf k|d'v ;d:of tyf r'gf}tLx?=======================================================71
^=@ ;d:of Pjd\ r'gf}tLx?sf] ;fdgf ug{ rfNg'kg]{ sbdx?============================================= 72
^=# cfufdL sfo{lbzf================================================================================== 74
cg';"rLx?
cg';"rL !M eG;f/ sfof{nox? / 5f]6L eG;f/ sfof{nox?================================================81
cg';"rL @M eG;f/ sfof{nox?sf] :jLs[t b/aGbL======================================================= 85
cg';"rL #M eG;f/ sfof{nosf k|d'vx?sf] ljj/0f====================================================== 101
cg';"rL $M eG;f/ ljefudf sfo{/t dxflgb]{zs÷sf=d'= dxflgb]{zsx?sf] gfdfjnL==================== 103
cg';"rL %M g]kfn–ef/t aLrdf ePsf] jfl0fHo ;lGw adf]lhdsf låkIfLo gfsfsf] ljj/0f================= 105
cg';"rL ^M g]kfn–rLg aLrdf ePsf] jfl0fHo ;lGw adf]lhdsf låkIfLo gfsfsf] ljj/0f=================== 107
cg';"rL &M cf=j= @)&$÷&% b]lv cf=j= @)&*÷&( ;Ddsf] sfof{nout nIo tyf c;'nLsf]
t'ngfTds ljj/0f========================================================================= 108
cg';"rL *M cf=j= @)&*÷&( sf] sfof{nout d'2fsf] cj:yf========================================= 113
cg';"rL (M cf=j= @)&*÷&( sf] jflif{s ljlQo k|ult================================================ 115
cg';"rL !)M cf=j= @)&*÷&( ;Ddsf] a]?h' km5{\of}6sf] ljj/0f====================================== 116
cg';"rL !!M eG;f/ ;'wf/ tyf cfw'lgsLs/0f of]hgfdf tf]lsPsf lqmofsnfkx?sf] k|ultsf] cj:yf== 118
cg';"rL !@M cfly{s jif{ @)&*÷&( sf] gLlt tyf sfo{qmddf ;dfj]z ePsf sfo{x?sf] k|ult ljj/0f====134
cg';"rL !#M eG;f/ lbj;sf] cj;/df k'/:sf/ k|fKt ug]{ sd{rf/Lx?sf] ljj/0f=========================142
 Abbreviations

A-CIP Anti-Corruption and Integrity Promotion

ADB Asian Development Bank
AEO Authorized Economic Operator
AMC Annual Maintenance Contract
AML/CFT Anti-Money Laundering / Combating the Financing of Terrorism
API Application Programming Interface
Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic
BIMSTEC
Cooperation
CBIC Central Board of Indirect Taxes and Customs
CCTV Closed Circuit Television
CMAA Cooperation and Mutual Administrative Assistance
CNI Confederation of Nepalese Industries
CRMP Customs Reform and Modernization Plan
DFTQC Department of Food Technology and Quality Control
DLS Department of Livestock Services
DMG Department of Mines and Geology
DoA Department of Archaeology
DoI Department of Industry
DoTM Department of Transport Management
EU European Union
EXIM Export and Import
FHAN Federation of Handicraft Associations
FNCCI Federation of Nepalese Chamber of Commerce & Industries
GSP Generalized System of Preferences
IP Internet Protocol
ISO International Organization for Standarization
ITS Integrated Tax System
LAN Local Area Network
LPCO Licence, Permit, Certificates and Others
MDMS Mobile Device Management System
NBSM Nepal Bureau of Standards and Metrology
NCC Nepal Chamber of Commerce
NECAS Nepal Customs Automated System
NNSW Nepal National Single Window
PAN Permanent Account Number

I
PCA Post Clearance Audit
PIS Personnel Information System
PQPMC Plant Quarantine and Pesticide Mangement Centre
RMIS Revenue Management Information System
SAFTA South Asian Free Trade Area
SASEC South Asia Subregional Economic Cooperation
TA Technical Assistance
TSC Tariff Specification Code
UNODC CCP United Nation Office on Drugs and Crime Container Control Program
WAN Wide Area Network
WCO World Customs Organization
WTO World Trade Organization

II
 कायक
र् ार� साराश
ं

नेपालको वैदेिशक व्यापार असन्तुलनको कारणले गदार् आयातलाइर् सं कुचन गद� �नयार्त �व�र्न तफर् केिन्�त
रहेको वतर्मान प�रवेशमा राज्यको नी�त अनुशरण गद� भन्सार �शासनले व्यापार सहजीकरण, �नयन्�ण तथा
राजस्व स�लनको कायर् अनवरत रुपमा गद� आएको छ । को�भड-१९ को सं �मणले दे शको आन्त�रक
तथा वैदेिशक व्यापारलाइर् पारे को �भावबाट बा�हर �नस्कँदै गदार् एकैपटक धेरै प�रमाणमा मालवस्तुको आयात
बढे को कारण राज्यले आयातमा कडाइर् गद� केह� मालवस्तुहरुको आयातमा ��तबन्ध समेत लगाएको छ।
अथर्तन्�मा दे िखएका �व�वध अप्�ारा प�रिस्थ�तमा �नकै ठू लो राजस्व स�लनको ल�य �ा� भएको अवस्थामा
गत आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा तो�कएको ल�यको ९५.५५ ��तशत राजस्व असुल� गनर् सफल भएकोले
भन्सार �शासनको ला�ग आ.व. २०७८/७९ अक� एक सफल वषर् मा� स�कन्छ ।

यसै पृ�भू�ममा, भन्सार �शासनबाट गत आ�थर्क वषर्मा सम्पा�दत मुख्य-मुख्य कायर्हरु, भन्सार �शासनका
�मुख च ुनौ�त एवम् आगामी कायर्�दशा दे हाय बमोिजम रहेका छन्:

१. आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा नेपालको कुल स��लत कर राजस्व रु ९ खबर् ८४ अबर् मध्ये रु ५
खबर् ६ अबर् (५१.४२%) भन्सार �शासनले स�लन गरे को छ । भन्सार �बन्दुमा स��लत भन्सार
महसुल रु. २ खबर् २४ अबर्ले मा� कुल कर सम्बन्धी राजस्वको २२.७६ ��तशत ��त�न�धत्व
गदर्छ । आ.व. २०७८/७९ मा भन्सार �वभागलाई तो�कएको राजस्व ल�य रु. ५ खबर् ३० अबर्मा
रु. ५ खबर् ६ अबर् राजस्व स�लन गर� ल�यको तुलनामा ९५.५५ ��तशत राजस्व स�लन भएको
छ । जुन गत वषर्को तुलनामा १४.२० ��तशतले बढ� रहेको छ ।

२. आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा कुल वैदेिशक व्यापार रु. २१ खबर् २० अबर्को भएको छ जुन गत
आ�थर्क वषर्को तुलनामा २६.१९ ��तशतले बढ� हो । पैठार�तफर् २४.७६ ��तशतले वृ�� भई रु.
१९ खबर् २० अबर्को पैठार� भएको छ । त्यसै गर� �नकासी तफर् ४१.७४ ��तशतले वृ�� भई रु.
२ खबर् पुगेको छ । यसर� आ.व. २०७८/७९ को वैदेिशक व्यापार घाटा रु.१७ खबर् २० अबर्
रहेको छ ।

३. �व� व्यापार स�ठनको व्यापार सहजीकरण सम्झौता, प�रमािजर्त क्योटो अ�भसिन्धको सामान्य अनुसूची
एवम् सरोकारवालाहरुसँग भएका छलफलमा उठे का �वषयहरुलाई समेत समावेश गर� नयाँ भन्सार
ऐनको मस्यौदा सं घीय सं सदमा पेश भएको छ । साथै �स्ता�वत भन्सार ऐन अनुकुल हुने गर�
भन्सार �नयमावल�को मस्यौदा अथर् मन्�ालयमा पेश भएको छ ।

४. योजनाव� �वकासको माध्यमबाट �वगतमा भन्सार �शासनले हा�सल गरे का उपलिब्धलाई �ेरणा र
अवसरका रूपमा �हण गद� �व�मान च ुनौतीहरूलाई सम्बोधन गनर् र सुधारको �मलाई �नरन्तरता
�दन, अन्तरार्��य भन्सारका स्वीकृत मापदण्डहरू र असल अभ्यासहरूबाट �नद� िशत भई सूचना

III
 ��व�धको अ�धकतम �योग र उपयु� स�ठनात्मक सं रचना एवम् दक्षताको माध्यमबाट व्यापार
सहजीकरणमा टे वा पुर्याउन र चोर� पैठार� �नयन्�ण र राजस्व जोिखम न्यूनीकरण गर� यथाथर्परक
राजस्व स�लन गन� उ�ेश्यले भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण योजना (२०७८/७९-२०८२/८३)
र् ा गर� आ�थर्क वषर् २०७८/७९ दे िख कायार्न्वयनमा आएको छ ।
तजुम

५. अन्तरार्��य व्यापार तथा भन्सार जाँचपाससँग सम्बिन्धत �सफा�रशप�, अनुम�तप�, इजाजतप�,

�माणप� र अन्य (Liscense, Permit, Certificate and Others) �नवेदनका ला�ग नेपाल रा��य एक�ार
�णाल� (Nepal National Single Window-NNSW) माफर्त कायर् आरम्भ भएको छ । नेपाल रा��य
एक�ार �णाल�मा हालसम्म ३४ ओटा �नकायहरुको �णाल� �नमार्ण सम्प� भएको, ११ ओटा
�नकायहरुको �णाल� पूणर् रुपमा आव� भएको, ५ ओटा �नकायको ��तवेदन मो�ुल �नमार्ण भएको
र २२ ओटा �नकायहरुसँग आपसी समझदार� प�मा हस्ताक्षर भएको छ ।

६. नेपालले अन्तरार्��य र क्षे�ीय म�हरुमा गरे को ��तव�ता अनुसार भन्सार दर समायोजन ग�रएको
छ ।

७. आ�थर्क ऐन, २०७९ माफर्त स्वदे शी उ�ोग र उत्पादनलाई �व�र्न हुने गर� पैठार�मा भन्सार महसुल
र सु�वधा �दइएको छ ।

८. वस्तु वग�करणलाई अझ बढ� Specific बनाई घोषणा, मूल्या�न र ��तवेदन �णाल�मा सुधार ल्याउन
आ�थर्क ऐन, २०७९ माफर्त १०९८ ओटा वस्तुहरुको रा��य उपशीषर्क (National sub Heading)
तयार गर� कायार्न्वयन ग�रएको छ । यसबाट वस्तुको भन्सार मूल्या�न �णाल�का ला�ग आवश्यक
पन� Tariff Specification Code (TSC) लागू गनर् समेत सहज हुनेछ ।

९. मालवस्तुको वग�करण र उत्पि�का सम्बन्धमा पूवार्देश �दने ���या नेपाल राजप�मा सूचना �कािशत
गर� तो�कएको र हालसम्म मालवस्तुको वग�करणका सन्दभर्मा ३ ओटा पूवार्देश जार� ग�रएको
छ ।

१०. यस आ.व. मा वस्तु वग�करण सम्बन्धी पुनरावलोकनका ला�ग �वभागमा �ा� �नवेदनहरु WCO को
Guideline बमोिजम ६५ ओटा वस्तुको वग�करण सम्प� ग�रएको छ ।

११. भन्सार �शासन अधर्न्या�यक �नकाय भएकाले भन्सार �शासन�ारा सम्पादन ग�रने �मुख कायर्हरुमध्ये
एउटा काम मु�ाको व्यवस्थापन प�न हो । आ.व. २०७८/७९ मा जम्मा १२२०४ मु�ा दतार्
भएका दे िखन्छन् भने अिघल्लो आ�थर्क वषर्बाट २३६३ मु�ा िजम्मेवार� सर� आएका छन् । जसमध्ये
१२३३३ मु�ा फ��ट भएका र ११२६६ ओटा मु�ामा मालवस्तुको �ललामी भएको दे िखन्छ ।
आ.व. २०७८/७९ मा सम�मा भन्सार �शासनको मु�ा फछ्य�टको िस्थ�त अिघल्लो वषर्बाट लगत
सर� आएका र यो वषर् दतार् भएका समेत गर� ८४.६६ ��तशत रहेको दे िखन्छ । आ.व. २०७८/७९
मा भन्सार कायार्लयहरुमा मालवस्तुको �ललामीबाट ४१ करोड २५ लाख ९८ हजार राजस्व स�लन

IV
 भएको दे िखन्छ । भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्त कायार्लयहरुमा दतार् हुने मु�ा तथा पुनरावेदनका
�नवेदन व्यवस्थापनको ला�ग एक �णाल� �वकासको थालनी भएको छ ।

१२. भन्सार व्यवस्थापन गो�ी एवम् सरोकारवालाको छलफल, कायार्लयहरुको राय, �ा� सूचना समेतको
आधारमा भन्सार मूल्या�नलाई यथाथर्मा आधा�रत बनाइएको छ । साथै, मुख्य भन्सार कायार्लयहरुमा
Valuation Automation �णाल� कायार्न्वयन गर� मूल्या�न �णाल�मा थप सुधार ग�रएको छ ।
आिशकुडामा रहेको Valuation Module मा समायानुकूल प�रमाजर्नको ला�ग एक कायर्दलले �स्तुत
गरे को ��तवेदन बमोिजम कायर् सूचना ��व�ध शाखाबाट सुरु ग�रएको छ ।

१३. �वगत लामो समय दे िख थाँती रहेको नयाँ भन्सार एजेन्टको पर�क्षा सम्प� गर� ६६० जना नयाँ
भन्सार एजेन्टहरुको अिन्तम न�तजा �काशन भएको छ । उ�ीणर् हुन सफल नयाँ एजेन्टहरुलाइर्
इजाजतप� �दान गन� कायर् समेत सुरुवात ग�रएको छ ।

१४. नेपालको भन्सार �शासन र भारतको CBIC बीच भन्सार सहयोग सम्झौता CMAA सम्झौता गनर्को
ला�ग अन्तर मन्�ालय कायर्दल गठन भएको छ ।

१५. कागजर�हत भन्सार �शासन, भन्सार कायार्लयहरुमा स�लन हुने राजस्वको �व�ुतीय भ ु�ानी र
�व�मान आिशकुडा वल्डर्को कायार्न्वयनलाई प�रमाजर्न गनर् आवश्यक सुधारका क्षे�हरु प�हचान गद�
अध्ययन ��तवेदन तयार ग�रएको छ । साथै, उ� ��तवेदनको कायार्न्वयन ���या समेत अगा�ड
बढाइएको छ, जसबाट भन्सार �शासन �छटो, छ�रतो र �भावकार� हुनेछ ।

१६. भन्सारमा जोिखम व्यवस्थापनलाई �भावकार� बनाई जोिखममा आधा�रत जाँचपास �णाल�
कायार्न्वयनका ला�ग Risk Register, Risk Profile �नमार्ण गनर् कायर्दल बनाइर् सो को मस्यौदा तयार
ग�रएको छ ।

१७. �वभागमा स्वचा�लत �णाल�बाटै Real time अनुगमन गनर् Wide Area Network माफर्त
कायार्लयहरुको र भन्सार घोषणाको अनुगमनलाई �नय�मत र �भावकार� बनाएको छ । यसको
माध्यमबाट पैठार�/�नकासीकतार्, भन्सार एजेन्ट र भन्सार कमर्चार�हरुको कामको �भावकार� अनुगमन
भइर् सह� घोषणा, वस्तु वग�करण र मूल्या�न �णाल�मा थप सुधार भएको छ ।

१८. भन्सार �वन्दुमा अन्तरदे शीय व्यापार गदार् लाग्ने समयको अध्ययन सम्बन्धमा WCO को सहयोगमा
वीरग� भन्सार कायार्लय तथा �वराटनगर भन्सार कायार्लयको Time Release Study गनर्को ला�ग
Environment Scanning र Test Run सम्प� ग�रएको छ ।

१९. चोभार सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लय तथ गौतमबु� अन्तरार्��य �वमानस्थल भन्सार कायार्लय
स�ालनमा ल्याइएको छ । नेपालग� तथा रसुवा भन्सार कायार्लयमा सुक्खाबन्दरगाह �नमार्ण
भइर्रहेको र भैरहवामा एक�कृत जाँच चौक� �नमार्ण हुने �ममा रहे को छ ।

V
२०. भन्सार जाँचपास ���याको ला�ग २७ ओटा भन्सार कायार्लयहरुमा आिशकुडा �णाल� �वस्तार
ग�रएको छ । यो सँगै नेपालको कुल वैदेिशक व्यापारमा ९९.९ ��तशत व्यापार आिशकुडा
�णाल�को दायरामा आएको छ । आिशकुडा �णाल� स�ालनको �दगोपना सु�नि�त गनर् �णाल� लागू
भएका भन्सार कायार्लयहरुमा Three Layers Connectivity को �बन्ध ग�रएको छ ।

२१. आिशकुडा �णाल� अन्तगर्त चौध ओटा भन्सार कायार्लयहरुमा छनौट �णाल�, आठ ओटा भन्सार
कायार्लयहरुमा काग� �वेश एवम् �नष्काशन �नयन्�ण �णाल�, छब्बीस ओटा भन्सार कायार्लयहरुमा
मूल्या�न मो�ुल र छब्बीस ओटा भन्सार कायार्लयहरुमा बै� जमानत व्यवस्थापन �णाल�
कायार्न्वयन ग�रएको छ । यसका साथै ��भ ुवन �वमानस्थल भन्सार कायार्लयमा मालवस्तु
�डपोिजट/जफत व्यवस्थापन मो�ुल एवम् म्या�नफेस्ट मो�ूल लगाइएको र वीरग�, भैरहवा,
�वराटनगर र ���वस्थल भन्सार कायार्लयमा मोबाइल एपबाटै जाँचपास गनर् स�कने �णाल� कायार्न्वयन
ग�रएको छ ।

२२. भन्सारमा �ज्ञापनप� माफर्त हुने राजस्व भ ु�ानी �व�ुतीय माध्यमबाटै गनर् स�कने गर� आिशकुडा
�णाल� कायार्न्वयन भएका सबै भन्सार कायार्लयहरुमा �व�ुतीय भ ु�ानी �णाल� कायार्न्वयन ग�रएको
छ ।

२३. अनुगमनलाई �भावकार� बनाउन १६ वटा भन्सार कायार्लयहरुमा आई.पी. क्यामरा माफर्त दै �नक
अनुगमन गन� व्यवस्था �मलाइएको छ । आिशकुडा �णाल� लागू भएका सबै भन्सार कायार्लयहरुमा
WAN माफर्त �त्यक्ष अनुगमन गन� व्यवस्था ग�रएको छ । यसबाट जाँचपासको �ममा दे िखएका
�ु�टहरु तत्काल सच्याउन सहयोग पुगक
े ो छ ।

२४. �नकासी पैठार� स�ेत नम्बर(EXIM CODE) को नवीकरण स्वचा�लत ���याबाट हुने र सोको ला�ग
आवश्यक राजस्व भ ु�ानी समेत e-payment माफर्त हुने �णाल� कायार्न्वयन ग�रएको छ ।

२५. आिशकुडा �णाल� माफर्त सेवा�ाह�ले आफूले पैठार� र �नकासी गनर् लागेको मालवस्तुको �ववरण
तथा भन्सारमा पेश गनुप
र् न� कागजात �व�ुतीय माध्यमबाट पेश गन� र जाँचपास सम्बन्धी जानकार�
�व�ुतीय माध्यमबाट �ा� गनर् सक्ने व्यवस्था �मलाइएको छ ।

२६. गुणस्तर नखुलेका, कमसल गुणस्तर भएका र मानव स्वास्थ्यमा ��तकुल असर पान� मालवस्तुको
पैठार� �नयन्�ण गन� नी�त �लइएको छ । आया�तत वस्तुको प्याकेिजङमा �ाण्ड, लेवल आ�द अ�नवायर्
रुपमा �णाल�मै खुलाउनुपन� व्यवस्था कायार्न्वयन ग�रएको छ ।

२७. वैदेिशक व्यापार तथ्या� �णाल�मा सुधार ग�रएको छ । तथ्या�को शु�ता र �व�स�नयता वृ��का
ला�ग व्यापक �व�ेषण गन� र समीक्षालाई �नय�मत ग�रएको छ । वैदेिशक व्यापार तथ्या�को �ोतमै
सुधार गनर् Artificial intelligence र Business intelligence स�हतको स्वचा�लत सं रचना �नमार्ण
गनर् statistical software तजुम
र् ा गन� ���या शुरु ग�रएको छ ।

VI
२८. भन्सार ���या, भन्सार सुधार र व्यापार सहजीकरणका �वषयमा आम जनसमुदायमा र
सरोकारवालाहरुसमक्ष सह� सूचना पुर्याउन प�कार सम्मेलन, अन्तर��याका साथै �नय�मत रुपमा
सूचना सम्�ेषण र �वाह ग�रएको छ । �वभागको website लाई थप सूचनामूलक बनाई अ�ाव�धक
ग�रएको छ र त्यसर� �काशन हुने साम�ी व्यवस्थापनको ला�ग एक �नद� िशका समेत जार� ग�र
कायार्न्वयन ग�रएको छ ।

२९. भन्सार महसुल दर, एक�कृत भन्सार महसुल पुिस्तका, वस्तु वग�करण एवम् प�रप� सङ्�ह र राजस्व
न्याया�धकरण एवम् सव�च्च अदालतबाट भएका भन्सार सम्बन्धी �नणर्यहरुका सङ्�ह जस्ता
�काशनहरु ग�रएका छन् । जसले सरोकारवालाहरुलाई �व�वध �वषयमा जानकार� �लन तथा �नणर्य
�लन सघाउ पुर्याउने छन् ।

३०. भन्सार एवम् व्यापार सहजीकरण सम्बन्धी नी�त तजुम

र् ा एबं नी�त कायार्न्वयन सम्बन्धमा रा��य
भन्सार समन्वय स�म�त लगायतका सं रचनाहरू माफर्त �नजीक्षे� र अन्य सबै अन्तरार्��य व्यापारमा
सम्व� �नकायहरुसँग �नय�मत सम्बाद, अन्तर��या र समन्वय ग�रएको छ ।

३१. �नकासी पैठार�को कायर्लाई सहज बनाई तो�कएको राजस्व ल�य हा�सल गनु,र् कानूनको प�रपालना
तथा वैध व्यापारको सहजीकरणका बीच सन्तुलन कायम गर� व्यवसायीहरूमा व्यापार सहजीकरणको
अनुभ�ू त हुने गर� व्यवसायको समय र लागतमा कमी ल्याउनु, जोिखममा आधा�रत जाँचपास �णाल�लाई
थप �भावकार� बनाइ रातो मागर्बाट गन� जाँचपासलाई �मशः कम गद� लै जानु लगायत भन्सारका
सम्पूणर् ���याहरूलाई आिशकुडा �णाल�मा आव� गर� लागू गनुर् भन्सार �शासनको ला�ग च ुनौ�तपूणर्
रहेका छन् ।

३२. कारोबार मूल्यलाई मान्यता �दनुपन� �ावधानले पैठार�कतार्लाई �ब�ास गनुप

र् न�, बै��ङ च्यानलबाट
कारोबार नगन�, यथाथर् तथा वास्त�वक �बल बीजक पेश नगन�, भाडा, बीमा तथा अन्य सम्व� खचर्
वापतको वास्त�वक �बल भरपाई पेश नगन�, मालवस्तुको स्प� �कटानी �ववरण उल्लेख नगन�, बीजक
तथा अन्य कागजातमा र घोषणा गदार् मालवस्तुको पूणर् स्प� �ववरण उल्लेख नगन�, Chemical
Analysis Certificate नहुने र Chemical composition को स्प� �ववरण उल्लेख नगन� लगायतका
कारणले मालवस्तुको वग�करण एवम् मूल्या�नको कायर् भन्सार �शासनमा च ुनौतीपूणर् ब� पुगेका
छन् ।

३३. सीमामा अविस्थत बहु-�नकायहरू बीच समन्वय कायम गद� समन्वयात्मक सीमा व्यवस्थापनलाई
�भावकार� बनाउनु, भन्सार �शासनमा सदाचार, सुशासन र पारदिशर्ता कायम गर� राज्य, सेवा�ाह�
एवम् आम जनताको �व�ास हा�सल गनु,र् भन्सारको स�ठन सं रचनामा रहेका तर हाल स�ालनममा
नरहे का साथै वतर्मान अवस्थामा स�ालन गनर् उपयु� नभएका छोट� भन्सार कायार्लयहरु ए�कन
गनुर् लगायतका कायर् भन्सार �शासनका ला�ग च ुनौ�तपूणर् रहेका छन् ।

VII
३४. नयाँ भन्सार ऐन तथा �नयमावल�को �नमार्णबाट व्यापार सहजीकरण सम्झौता र सं शो�धत क्योटो
महासिन्धका �ावधानहरु र नेपालको भन्सार कानूनबीच तादम्यता कायम भएको हुनेछ । व्यापार
सहजीकरणका न�वनतम अभ्यासहरु कायार्न्वयन भई व्यवसायीहरुमा अन्तरदे शीय व्यापार ���या
सरल�कृत भएको अनुभ�ू त हुनेछ ।

३५. Nepal National Single Window (NNSW) माफर्त सबै व्यापार सम्व� सरकार�, �नजीक्षे� एवम्
बै��ङ क्षे�लाई एउटै Web Platform मा जोड्ने कायर्को शुरुआत भएको छ । यो �णाल� पूणर् रुपमा
लागू भएप�छ भन्सार सम्व� सम्पूणर् �नकायलाई एउटै स�ालमा जोडी भन्सार �शासनमा Virtual
Government को अवधारणालाई साकार तुल्याइनेछ ।

३६. भन्सार �शासनमा ग�रने �नरन्तर सुधारबाट ��व�धमा आधा�रत �वाह गन� �णाल�को �वकास गद� दण्ड
र पुरस्कारको नी�तको कायार्न्वयनबाट भन्सारमा सदाचार तथा सुशासन �व�र्न भएको हुनेछ ।

VIII
 खण्ण्ड
ड - एक
प�रचय
ृ भ�ू म
१.१ प�

भन्सार �शासन भ�े �वि�कै सबै जनमानसमा राजस्व स�लन गन� �नकाय भ�े बुझाइर् रहे को
भएताप�न भन्सार �शासनले राजस्व स�लनको अलावा �मुखतः वैध व्यापारलाइर् सहजीकरण गद�
समाज तथा स्वास्थ्यमा हा�न पुर्याउन सक्ने वस्तुहरुको ओसारपसारमा �नयन्�ण गन� �नकायको
रुपमा आफुलाइर् स्था�पत गरे को हुन्छ । नेपालको प�र�े�यमा प�न भन्सार �शासनले सीमामा रह�
या�ुहरुको आवागमनमा सहजीकरण गन�, सीमामा अवैध ��याकलाप हुन न�दने, सीमामा अविस्थत
�व�भ� सरोकारवाला �नकायहरुसँग समन्वय गन� र दे शको कुल राजस्वको ठू लो �हस्सा समेत
स�लन गद� आइरहेको छ ।

नेपालको भन्सार �शासनले �ाथ�मकताका साथ उिल्लिखत कायर्हरु सम्पादन गन� मा� नभइर्
समयानुकुल आफुलाइर् आधु�नक�करणतफर् लै जाने, ���या सरल�करण तथा सहजीकरण गद�
�भावकार� सेवा �वाह गद� आएको छ । भन्सार �शासनका �व�भ� आयामहरुलाइर् सुधार गद�
अन्तरार्��य सिन्ध सम्झौता तथा ��तव�ता कायार्न्वयन गद� लै जान योजनाव� रुपमा �व�भ�
��याकलापहरु माफर्त थु�ै सुधार हा�सल ग�रसकेको छ । नेपालको भन्सार �शासनले हालसम्मको
अवस्थामा स्वचा�लत भन्सार जाँचपास �णाल� कायार्न्वयन, एक�ार �णाल�को कायार्न्वयन, �व�ुतीय
भ ु�ानी �णाल�को कायार्न्वयन गर� भन्सार जाँचपास �कृयालाइर् पूणर् पारदश� र उ�रदायी रुपमा
�स्तुत गरे को छ । भन्सार �शासनले छै ट� भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण योजना
२०७8/89-२०82/८3 (CRMP 2021-2026) माफर्त सुधारका �व�भ� ��याकलापहरु माफर्त
थप सुदृढ सेवा �वाहको कायर्�दशा �लइर् अिघ बढे को छ । भन्सार �शासनले �त्येक वषर् अिघल्लो
आ�थर्क वषर्मा सम्पादन गरे का ��याकलापहरु समावेश गर� �ग�त �ववरण �काशन गन� गरे को
छ । यसै प�र�े�यमा गत आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा भन्सार �वभाग र अन्तगर्तका �नकायहरूबाट
सम्पादन ग�रएका कायर्हरूको �ववरण र सोको �ग�त �ववरण तयार ग�रएको छ ।

१.२ प�रचय

नेपालको भन्सारको इ�तहास धेरै पुरानो रहेको �व�भ� दस्तावेजहरुबाट दे िखएको छ । �व.सं .
२००७ सालदे िख सं स्थागत �वकास �ारम्भ भएको नेपालको भन्सार �शासन हालको अवस्थामा
आधु�नक तथा स्वचा�लत भन्सार �शासनको रुपमा आफुलाइर् उभ्याउन सफल भएको छ । �व.सं .
२०१९ मा भन्सार सम्बन्धी कानूनलाइर् एक�करण गर� भन्सार ऐन, २०१९ को �ारम्भदे िख
भन्सार सुधारका आयामहरुको सुरुवात भएको पाइन्छ । यस्तै �व.सं . २०२३ सालमा अथर् मन्�ालय
अन्तगर्त रहने गर� स्थापना भएको भन्सार �वभाग �व.सं . २०४७ सालप�छ नेपालको भन्सार �शासन

1
 आधु�नक भन्सार �णाल�लाई अवलम्बन गद� �वक�सत हुँदै गएको छ । भन्सार �शासनले अन्तरार्��य
रुपमा गरे का सिन्ध तथा ��तव�ता र राजनी�तक प�रस्थ�त अनुकुल हुने गर� भन्सार �शासनलाई
अ�धक व्यविस्थत, पारदश� र उ�रदायी बनाई अन्तरार्��य व्यापारलाई सुरिक्षत एवम् सहज बनाउन
�च�लत कानूनलाई प�रमािजर्त एवम् एक�करण गन� उ�ेश्यले भन्सार ऐन, २०१९ खारे ज गर�
भन्सार ऐन, २०६४ जार� गरे को �थयो ।

नेपालको राजस्व �शासनको �मुख अ�को रुपमा रहे को भन्सार �शासनमा समयसापेक्ष सुधार र
आधु�नक�करण गनुप
र् न� आवश्यकता महसुस गर� आ.व. २०६०/६१ दे िख चरणब� रुपमा भन्सार
सुधार र आधु�नक�करणको कायर्योजना तजुम
र् ा भइर् कायार्न्वयन भइर्रहे को छ । सोह� �ममा छै ट�
चरणको भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण रणनी�त (२०७8/८९-२०८२/८3) स्वीकृत भई
आ�थर्क वषर् २०७८/७९ दे िख कायार्न्वयनमा रहे को छ र सुधारतफर् भन्सार �वभागले �त� ग�तमा
��याकलापहरु स�ालन गद� आएको छ ।

दे शको कुल कर राजस्वको क�रव आधा �हस्सा भन्सारले स�लन गर� आन्त�रक राजस्वको
प�रचालनमा भन्सार �शासनले महत्वपूणर् स्थान ओगटे को छ । भन्सार �शासनको कायर् �नकासी
पैठार� हुने मालवस्तु जाँचपास गन� मा� नभई सीमा सुरक्षाको िजम्मेवार�, अन्तरार्��य व्यापार
सहजीकरण एवम् रा��य �हत सं रक्षण तथा अवैध व्यापा�रक ��याकलाप रोक� वैध व्यापार �व�र्न
तथा सहजीकरणको मूल िजम्मेवार� पूरा गनुर् प�न हो । भन्सार �शासनले दे शको आ�थर्क-सामािजक
�वकासमा चा�हने �ोत स�लनको अ�त�र� जनसाधारणको स्वास्थ्य र वातावरणलाई असर पान�
मालवस्तुको �नकासी पैठार�मा �नयन्�ण गन� कायर् समेत गदर्छ । अन्य दे शका भन्सार �शासनले
झ� नेपालको भन्सार �शासनले यस �दशामा अ�णी भू�मका खेल्दै आइरहेको छ ।

१.३ भन्न्स
सार �वभागका कायह
र् रु

मूलतः भन्सार �वभागले मालवस्तुको �नकासी पैठार� सम्बन्धी भन्सार जाँचपास र भन्सार सम्बन्धी
सेवा �वाहको कायर् गद� आइरहेको छ । यी दुवै �कारका िजम्मेवार� पुरा गनर् भन्सार �वभागले
सम्पादन गन� �मुख कायर्हरु दे हाय बमोिजम रहेका छन्:

• अन्तरार्��य व्यापार सहजीकरण गन�,

• भन्सार सम्बन्धी नी�तगत सुधारहरु �स्ताव गन�,

• अन्तरार्��य व्यापारको �सल�सलामा �नकासी पैठार�मा लाग्ने कर राजस्व स�लन गन�,

• भन्सार महसुल असुल� सम्बन्धी कायर् गन�,

• कानून बमोिजम भन्सार महसुल छु ट तथा सु�वधा �दान गन�,

• वस्तु वग�करणमा ���वधा परे का वस्तुको वग�करणको �नणर्य गन�,

2
 • भन्सार एजेण्टको �नयुि�, एजेण्टको इजाजतप�को नवीकरण तथा अनुगमन गन�,

• भन्सार मूल्या�न तथा कारोबार मूल्यको अनुगमन गन�,

• मूल्या�न तथा वग�करण सम्बन्धी सम्बन्धी �वषय पुनरावलोकनको व्यवस्था गन�,

• छनौटको आधारमा जाँचपासप�छको पर�क्षण गराउने,

• मु�ा तथा �ललामी सम्बन्धी भन्सार कायार्लयहरुको कायर्को अनुगमन, �नद� शन र समन्वय गन�,

• वण्डेड वेयरहाउस र बै� ग्यारे न्ट�को सु�वधा �दान गनुक

र् ा साथै सो कायर्को अनुगमन गन�,

• �नकासी पैठार� स�ेत नम्बरको दतार्, नवीकरण, �नलम्बन र खारे जी गन�,

• भन्सार जाँचपासका ला�ग आिशकुडा �वस्तार, कायार्न्वयन र अनुगमन गन�,

• भन्सार �शासनलाई यािन्�क�करण तथा आधु�नक�करण गनर् योजना बनाउने,

• राजस्वको दै �नक, मा�सक र वा�षर्क अ�भलेख अ�ाव�धक गन�,

• वा�षर्क रुपमा वैदेिशक व्यापारको वस्तुगत तथ्या� तयार गन�,

• रासाय�नक पदाथर् तथा अन्य वस्तुहरुको नमूना पर�क्षण गर� वग�करण गन�,

• �छमेक� रा� एवम् व्यापार साझेदार दे शका भन्सार �शानसनसँग समन्वय र सहकायर् गन�,

• �व� भन्सार स�ठन र व्यापार सम्व� अन्य अन्तरार्��य स�ठनसँग समन्वय र सहकायर् गन�,

• भन्सार कायार्लयको �नय�मत सुपर�वेक्षण र �नर�क्षण गन�,

• भन्सार महशुलका दरहरुको माध्यमबाट स्वदे शी उत्पादन र उ�ोगहरुको सं रक्षण गन�,

• हा�नकारक र गुणस्तर कम भएका वस्तुको पैठार� �नयन्�ण गर� समाजको सुरक्षा गन�.

• �वभाग र कायार्लयको बजेट तजुम

र् ा, �नकासा र बाँडफाँट गन� ।

१.४ भन्न्स
सार �वभागका शाखाहरु
रुक वीकृ त काय र् �ववरण
को स्स्व

भन्सार �वभागको कायर्क्षे� �भ� रहेका �व�भ� ��याकलाप स�ालन गनर् महा�नद� शक अन्तगर्त
रहने गर� दे हाय बमोिजमका दुईओटा महाशाखाहरु तथा उ� महाशाखा अन्तगर्त १३ ओटा
शाखाहरु र १ ओटा आयोजना कायार्न्वयन इकाइर् रहेका छन्, जुन दे हाय बमोिजम रहेका छन्:
ु ार तथा व्व्य
सध यवस्स्थ
थापन महाशाखा नी�त तथा स�ालन महाशाखा
यस महाशाखा अन्तगर्तका शाखाहरुः यस महाशाखा अन्तगर्तका शाखाहरुः
• भन्सार सुधार तथा अन्तरार्��य सम्बन्ध शाखा • अनुसन्धान तथा अनुपालन शाखा
• भन्सार मूल्या�न तथा पुनरावलोकन शाखा • सेवा�ाह� सहजीकरण शाखा

3
• अनुगमन शाखा • नी�त महसुल शाखा
• जोिखम व्यवस्थापन शाखा • वग�करण तथा पुनरावलोकन शाखा
• आ�थर्क �शासन शाखा • �योगशाला शाखा
• सामान्य �शासन तथा जनशि� �वकास शाखा • सूचना ��व�ध पूवार्धार शाखा
• नेपाल रा��य एक�ार �णाल� (आयोजना • तथ्या� व्यवस्थापन शाखा
कायार्न्वयन इकाइर्)

(क ु ार तथा व्व्य
क) सध यवस्स्थ
थापन महाशाखा

सुधार तथा व्यवस्थापन महाशाखा अन्तगर्तका शाखाहरुको स्वीकृत कायर्�ववरण दे हाय बमोिजम
रहेको छ:

अ) भन्न्स
(अ ु ार तथा अन्न्त
सार सध तरा�र् �य सम्म्ब
बन्न्ध
ध शाखा

• भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करणको द�घर्काल�न योजना तजुम

र् ा र सोको �ग�त
अनुगमन गन� ।

• द�घर्काल�न कायर्योजना अनुसार भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करणका आयोजना

प�हचान तथा स�ा�लत आयोजनाको �ग�त अनुगमन गन� ।

• भन्सार �वभाग एवम् भन्सार कायार्लयको वा�षर्क योजनामा भन्सार सुधार तथा
आधु�नक�करण रणनी�त एवम् कायर्योजना एक�कृत गन� गराउने ।

• द�घर्का�लन कायर्योजनाहरूको ला�ग आन्त�रक तथा वैदेिशक �ोतको समन्वय सम्बन्धी

कायर् गन� ।

• भन्सार �शासनसँग सम्बिन्धत रा��य तथा अन्तरार्��यस्तरका सं घ सं स्थाबीच समन्वय

सम्बन्धी कायर् गन� ।

• �वभाग र कायार्लयहरूको वा�षर्क कायर्योजना अनुसार सम्प� कायर्हरू समेट� �वभागको

वा�षर्क �ग�त ��तवेदन तयार गन� ।

• व्यापार सहजीकरण सम्बन्धी बैठक आयोजना र सो सम्बन्धी कायर्�महरूमा

सहभागीता जनाउने ।

• �नय�मत टाइर्म �र�लज अध्ययन गन� गराउने ।

• भन्सार सरोकारवालाहरूसँगको सहकायर् �व�र्न र सुधार गन� गराउने ।

• ु का भन्सार �शासनहरूसँग सूचना आदान�दान गन� गराउने ।

अन्य मुलक

• एक�कृत जाँच चौक� र सुक्खा बन्दरगाहहरू सम्बन्धी कायर् गन� ।

4
 • समन्वयात्मक सीमा व्यवस्थापन सम्बन्धी कायर् गन� ।

• भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण सम्बन्धी अन्तरार्��य उ�म �चलनहरू न�वन

अवधारणा, नी�त �नमार्ण तथा कायार्न्वयन आ�द �वषयमा पृ�पोषण, अध्ययन अनुसन्धान
र सो सम्बन्धी कायर्�ममा भन्सारको तफर्बाट सहभागीता हुने ।

• भन्सारसँग सम्बिन्धत अन्तरार्��य सं घ सं स्थाहरू WCO, WTO आ�दसँग समन्वय तथा

सम्पकर् स्था�पत गन� ।

• भन्सार �वभागबाट भारत, बं गलादे श र चीनको स्वशा�सत क्षे� �तब्बतसँग वा�षर्क रूपमा
हुने ��पक्षीय वातार्को आयोजना, सं योजन, �नणर्यको अ�भलेख कायार्न्वयन र सोको
��तवेदन सम्बन्धी कायर् गन� ।

(आ सार मूल्
आ) भन्न्स ल्य ु रावलोकन शाखा
या�न तथा पन

• नेपालमा पैठार� हुने मुख्य मुख्य वस्तुहरूको अन्तरार्��य बजार मूल्यको अ�ाव�धक
जानकार� रा�े ।

• �व�भ� भन्सार नाकाबाट जाँचपास भई छु टे का मालवस्तुहरूको मूल्या�न अनुगमन गन�

गराउने ।

• सबै भन्सार नाकाबाट छु टे का एकै �क�समका मालवस्तुको मूल्यमा एकरुपता कायम

गराउने ।

• भन्सार नाकाबाट छु टे का सामानको मूल्या�न धेरै फरक पनर् गएको अवस्थामा त्यस्तो
भन्सार महसुल �नधार्रण आदे श सं शोधन गनर् महा�नद� शक समक्ष �सफा�रस गन� ।

• �व� व्यापार स�ठनको मूल्या�न नी�तको कायार्न्वयन गन� गराउने ।

• भन्सार मूल्या�न �नद� िशका अ�ाव�धक गर� रा�े ।

• भन्सार मूल्यसूची (Database) प�रपालना गन� गराउने ।

• मूल्या�न पुनरावलोकन स�म�तको सिचवालयको रुपमा कायर् गन� ।

• भन्सार �वभागमा केन्��य मूल्या�न डाटाबेशको स्थापना गर� �योग गन� र भन्सार र
अन्य अ�धकार�हरूलाई पहुँच उपलव्ध गन� गराउने ।

• भन्सार मूल्या�नमा दे खा पन� समस्या समाधान गर� मूल्या�नमा एकरूपता कायम गनर्
आवश्यकता अनुसार भन्सार व्यवस्थापन गो�ी आयोजना गर� मूल्य सूचना अ�ाव�धक
गन� ।

5
 • भन्सार जाँचपासप�छको पर�क्षण (PCA) गनुप
र् न� फमर्, वस्तु तथा कन्साइन्मेन्टको छनौट
गर� सम्बिन्धत कायार्लयमा पठाउने, भन्सार जाँचपासप�छको पर�क्षणको �नद� िशका
अ�ाव�धक गर� भन्सार जाँचपासप�छको पर�क्षण सम्बन्धी अनुगमन एवम्
�नयन्�णात्मक कायर् गन� ।

• बजार सव�क्षण सम्बन्धी कायर्हरू गन� ।

• छनौट भएका उच्च जोिखमका मालवस्तुको ला�ग �ा�रफ स्पे�स�फकेशन कोड (TSC)
�वकास गन�, ASYCUDA World �णाल�मा मूल्या�न डाटावेश मो�ूललाई काग�
जाँचपाससँग आव� गनर् �ा�रफ स्पे�स�फकेशन कोड (TSC) �वकास गन� गराउने,
TSC �योग गनर् सक्ने गर� भन्सार एजेण्टको क्षमता �वकास गन�, TSC बारे हुने
सोधपुछको तत्काल जवाफ �दन सक्ने गर� सेवा�ाह� सेवाकक्षको क्षमता �वकास गन�
र समय समयमा आवश्यकता अनुसार TSC अ�ाव�धक गन� ।

• जोिखममा आधा�रत छनौट प��त अपनाई भएको जाँचपासको आधारमा भन्सार

जाँचपासप�छको पर�क्षण गनुर् पन� कन्साइन्मेन्टको छनौट गर� सम्बिन्धत कायार्लयमा
पठाउने ।

ु मन शाखा
इ) अनग
(इ

• भन्सार कायार्लयहरूमा ��व� हुने भन्सार �ज्ञापनप� र कागजात अनलाइन अनुगमन

गनर् दक्ष अ�धकृतहरूबाट घो�षत सबै �ज्ञापनप� र कागजातको (समानान्तर रूपमा
वग�करण टोल�, मूल्या�न टोल� र कायर् ���या टोल� गठन गर�) अनुगमन गन� र
तत्काल भन्सार कायार्लयलाई सुधारका ला�ग सुसूिचत गन� गराउने ।

• भन्सार कायार्लयहरूमा घोषणा तथा दतार् मालवस्तुको अनलाइन जाँच गदार् �ा� सूचना
तत्काल अन्य सम्व� शाखाहरू र अन्य सम्व� भन्सार कायार्लयलाई सूसिु चत गन� ।

• आइ.पी. क्यामेरा माफर्त भन्सार कायार्लयहरुको अनुगमनको कायर् गन� ।

• अनुगमनबाट दे िखएका कै�फयतको सुधारका ला�ग सम्बिन्धत भन्सार कायार्लयमा �े�षत

गन� ।

• अनलाइन जाँच गदार् �ा� �वसं ग�तलाइर् सम्बिन्धत कायार्लयमा पठाएकोमा सोको भौ�तक
पर�क्षण र कागजात जाँचमा ख�टएका कमर्चार�हरुको लगत तयार गन� ।

• अनलाइन अनुगमनको �ग�त �नय�मत रुपमा महा�नद� शक समक्ष पेश गन� ।

• कायार्लयको राजस्व स�लन ल�य �ा� गनर् भन्सार कायार्लयहरुको असुल�को अनुगमन
र पृ�पोषण गन� ।

6
 • राजस्व स�लनको तत्काल�न र द�घर्काल�न रणनी�त तजुम
र् ा गन� ।

• भन्सार कायार्लयहरूको ल�य �क्षेपण र �नधार्रण गन� ।

• भन्सार कायार्लयहरुवाट �ा� दै �नक, सा�ा�हक, मा�सक ��तवेदन, �ववरणको आधारमा

कानून बमोिजम भन्सार सम्बन्धी काम कारवाह� भए नभएको सम्बन्धमा अनुगमन,
�नर�क्षण गन� गराउने, आवश्यकता अनुसार थप �माण वा पुष्�ा� �ा� गर� कायार्न्वयन
गन� ।

• नी�त कायर्�म लगायतको मा�सक र वा�षर्क �ग�त �ववरण तयार गर� सम्बिन्धत
�नकायमा पठाउने ।

ई) जोिखम व्व्य
(ई यवस्स्थ
थापन शाखा

• जोिखम व्यवस्थापनको ला�ग जोिखमको �ोफाइल तयार गन� र समय समयमा

अ�ाव�धक गन� गराउने ।

• जोिखमयु� सामानको �कार, पैठार� हुने दे श, पैठार� गन� व्यि�/कम्पनी, �नकासी गन�
दे श/व्यि�/कम्पनीको सूची (Database) तयार गन� र समय समयमा अ�ाव�धक गन�
गराउने ।

• �ब�भ� �नकायबाट �ा� सूचना �व�ेषण गर� �णाल�मा आव� गन� गराउने ।

• जोिखम �ोफाइललाई आिशकुडा वल्डर्को कायर्गत (Selectivity) मोडलमा समावेश गन� ।

• छनौट �णाल� �भावकार� ढं गले लागू गन� कायर्�व�ध तजूम

र् ा एवम् प�रमाजर्न
गन� ।

• भन्सार जाँचपासमा Inspection note मा उल्लेख ग�रएका कै�फयतहरूलाई सू�म

मूल्या�न गर� आवश्यकता अनुसार छनौटका सूचकमा समावेश गन� ।

• भन्सार कायार्लयमा जोिखम व्यवस्थापन एकाई गठन गन� गराउने ।

• भन्सार कायार्लयहरूको स्तरमा दे िखन सक्ने सम्भाव्य जोिखमका क्षे�हरू प�हचान गर�
भन्सार कायार्लयको जोिखम व्यवस्थापन इकाईलाई पृ�पोषण गन� ।

• छनौट �णाल�बाट �ा� प�रमाण र राजस्व स�लनको अवस्था मूल्या�न गर� सूचकहरू
अध्याव�धक गन� ।

• आिशकुडामा छनौट �णाल�को ता�लकालाई �नय�मत अध्याव�धक गन� ।

7
 • जोिखम व्यवस्थापन सम्बन्धी सूचना मूल्या�न, महसुल, अनुगमन आ�द सम्व� शाखाहरू
र भन्सार कायार्लयलाई सुसिु चत गन� गराउने ।

• कायर्गत (Selectivity) मो�ुल लागू भएको सु�नि�त गनर् कायर्योजना बनाई लागू गन�
गराउने ।

• अनुगमन शाखा एवम् भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लयसँग �नकटतम र�ह जोिखममा
आधा�रत व्यवस्थापन प��तमा आधा�रत कायर् सम्प� गन� गराउने ।

• जोिखममा आधा�रत व्यवस्थापन प��त अपनाई भएको जाँचपासको आधारमा जोिखम

लेखाजोखा कायर्योजना बनाई कायार्न्वयन गन� गराउने ।

• जोिखम व्यवस्थापनको ला�ग उपलब्ध सूचनाको आधारमा जोिखम व्यवस्थापन सूचक

तयार गर� भन्सार कायार्लयमा कायार्न्वयनको ला�ग पठाउने र त्यसको अनुगमन गन�
तथा समय समयमा त्यसमा पुनरावलोकन गन� ।

• भन्सार कायार्लयहरू एवम् नेपाल�भ� रहेका इन्टे �लजेन्स सम्बन्धी अन्य सं स्थासँग
समन्वय रा�े र एक आपसमा सूचना आदान�दान गन� ।

• नेपालको ठू लो व्यापार साझेदार भारत, चीन र अन्य दे शका भन्सार इन्टे �लजेन्स
सम्बन्धी अन्य सं स्थासँग समन्वय राखी सूचना आदान�दान गन� ।

• इन्टे �लजेन्सबाट �ा� सूचना व्यवस्थापनमाफर्त जोिखम व्यवस्थापन, मूल्या�न, महसुल,

अनुगमन आ�द सम्व� शाखाहरू र भन्सार कायार्लयलाई सुसूिचत गन� गराउने ।

• भन्सार कायार्लयमा रहेको जोिखम व्यवस्थापन इकाईसँग सम्पकर् स्था�पत गन� र सूचना
आदान�दान गन� व्यवस्था गन� ।

उ) आ�थक
(उ र् �शासन शाखा

• सम्बिन्धत शाखा र कायार्लयसँग समन्वय गर� �वभाग एवम् कायार्लयहरूका ला�ग

ँ ीगत खचर्को बजेट तजुम
चालू र पूज र् ा गर� पेश गन� र �व�नयोिजत बजेट बाँडफाँट
एवम् खचर् गन� ।

• �वभागको लेखा व्यवस्थापन, लेखापालन, आन्त�रक लेखापर�क्षण एवम् अिन्तम

लेखापर�क्षणको कायर् गन� गराउने ।

• आन्त�रक र बा� लेखापर�क्षणमा उठाइएका बेरूजु सम्बिन्धत व्यि�, शाखा र

कायार्लयसँग �माण तथा पुष्�ाइ�हरु माग गर� फ��ट तथा फरफारकको ला�ग
�सफा�रश गनर् राय पेश गन� ।

8
 • �व�नयोजन �हसाबको ला�ग आवश्यक मास्केवार� तथा अन्य फाँटवार� �नय�मत रूपमा
तयार गन� गराउने र सम्बिन्धत �नकायमा समयमै पठाउने व्यवस्था
गन� ।

• �व�नयोजन बजेट अन्तगर्तका महालेखा �नयन्�क कायार्लय वा कोष तथा लेखा

�नयन्�क कायार्लयबाट रकम �नकासा र सो सम्बन्धी कायर् गन� ।

• स्वीकृत वा�षर्क कायर्�ममा आवश्यकता अनुसार सं शोधनको ला�ग िजल्लािस्थत

कायार्लयहरूबाट पुष्�ाइ� स�हत अनुरोध भइर् आएमा कायर्�म सं शोधनको ला�ग पेश
गन� ।

• पूिँ जगत तथा चालू खचर्तफर् �व�नयोजन गरे को बजेटबाट आवश्यकता अनुसार
रकमान्तर/�ोतान्तर सम्बन्धी कायर् गन� ।

• खर�द शीषर्कमा �व�नयोिजत रकमको �नय�मत �ग�त अनुगमन गन� तथा सुधारात्मक
कायर्को ला�ग �वभागका शाखा एवम् कायार्लयमा �सफा�रस गन� गराउने ।

• भन्सार �वभाग एवम् कायार्लयको चौमा�सक �ब�ीय �ग�त तयार गर� सुधारका क्षे�
�सफा�रस स�हत उपमहा�नद� शक समक्ष �स्तुत गन� गराउने ।

• िजन्सी व्यवस्थापनतफर् �वभागको खचर् भएर जाने र नजाने साम�ीहरूको िजन्सी

व्यवस्थापन गन�, �वभागको भौ�तक सम्प�ीहरूको सं रक्षण गन�, तो�कएको ढाँचामा िजन्सी
�े स्ताहरू रा�े, तो�कएको ढाँचामा िजन्सी सम्बन्धी ��तवेदनहरू तयार गन� ।

• आ�थर्क �शासन सम्बन्धमा राय माग ग�रएका �वषयहरुमा राय �दने ।

ऊ) सामान्न्य
(ऊ य �शासन तथा जनशि� �वकाश शाखा

• कमर्चार�हरूको व्यि�गत �ववरण स�हतको अ�भलेख फाइल एवम् कमर्चार� सूचना

�णाल� (PIS) अ�ाव�धक गन� ।

• कमर्चार�हरूको पदस्थापन, सरूवा, काज खटाउने व्यवस्था गन� ।

• �वभागको आन्त�रक व्यवस्थापन सरसफाई, �व�ुत, पानी, टे �लफोन, इन्टरनेट लगायतका

सु�वधाहरूको व्यवस्था �मलाउने ।

• भौ�तक पूवार्धार सुधार गुरूयोजना कायार्न्वयन गद� भन्सारमा आवश्यक पूवार्धार �वकास
गन� गराउने ।

• �वभागमा आवश्यक पन� िजन्सी सामानहरूको ला�ग खर�द योजना बनाई सोह� अनुरूप
खर�द गर� �वतरणको व्यवस्था �मलाउने ।

9
• �वभागको ला�ग आवश्यक पन� भौ�तक सु�वधाको (Infrastructure Development)
व्यवस्था �मलाउने एवम् सोको अ�भलेख रा�े ।

• घर जग्गा �ा� गनर् जग्गा �ा�� ऐन बमोिजम कायर् गन� ।

• भन्सार �शासनको खर�द ���या �भावकार� बनाउन खर�द योजना र खर�द कायर्
योजना अनुरूप �वभाग र अन्तगर्तका कायार्लयको खर�द व्यवस्थापनको अनुगमन गर�
उपमहा�नद� शक समक्ष चौमा�सक खर�द �ग�त ��तवेदन �स्तुत गन� ।

• खर�द �बज्ञको दक्षतालाई प�रचालन गन� गराउने ।

• भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करणकका ला�ग आवश्यकता अनुसार समय समयमा

स�ठन पुनःसं रचना गन� गराउने ।

• सावर्ज�नक खर�द एकाईका कायर्हरू सम्पादन गन� ।

• भन्सार कायार्लयबाट जफत भई �ललामी गनुर् पन� सवार� साधन तथा यन्�
उपकरणहरुको मूल्या�नमा सहयोग गन� ।

• भन्सार �वभाग र कायार्लयहरुलाई �वपक्ष बनाएर दायर भएका मु�ामा

महान्या�धव�ाको कायार्लयसँग समन्वय गर� मु�ाको ��तरक्षा गन� ।

• आवश्यकता अनुसार �वभागलाई मु�ा सम्बन्धी कानूनी परामशर् �दने ।

• सम्बिन्धत पक्षहरूका ��त�न�ध वा सं घसं स्थाका सुझावहरूलाई ध्यानमा राखी ऐन

�नयमहरूको तजुम
र् ा र सं शोधन गनर् राय सुझाव �दान गन� ।

• भन्सार कायार्लयहरुको भौ�तक तथा िजन्सी र �शास�नक अनुगमन गर� ��तवेदन

तयार गन� ।

• ऐन �नयमको �ारिम्भक मस्यौदा तयार पार� सम्बिन्धत �नकायमा पठाउने ।

• सम्मा�नत सव�च्च अदालतबाट कायम निजर सम्बन्धी �नणर्यहरूको लगत �ववरण

अ�ाव�धक गन� ।

• �वभागको �शास�नक �नणर्यका सम्बन्धमा आवश्यक राय तथा परामशर् उपलब्ध गन�
गराउने ।

• भन्सार �वभाग र अन्तगर्तका कायार्लयहरूमा कायर्रत जनशि�हरूको अध्ययन तथा

ता�लम आवश्यकताको प�हचान गन� र ता�लम स�ालन गन� ।

• भन्सार �शासन सम्बन्धी अ�भलेख व्यवस्थापन गन� ।

10
 • ता�लम कायर्�मका मो�ूलहरू तयार गन� र समय समयमा अ�ाव�धकगन� ।

• �वषय �वशेषज्ञहरूको रो�र �वकास गर� उपयोग गन� ।

• ता�लम तथा अध्ययनको ला�ग आवश्यक�य �शास�नक कायर्हरू गन� ।

• जनशि� �वकास योजना र अन्य जनशि� �वकास सम्बन्धी कायर्हरू गन� ।

(ए) नप
े ाल रा��य एक�ार �णाल� आयोजना कायान्न्व
र् वयन इकाइर्

• नेपाल रा��य एक�ार �णाल� (Nepal National Single Window) मा जो�डने

�नकायहरुको LPCO Modules तयार गनर् तथा गुणस्तर �नधार्रण गनर् सम्बिन्धत �नकाय
तथा �वकासकतार् कम्पनी एवम् परामशर्दाता कम्पनीहरु �बच आवश्यक सहजीकरण
गन� ।

• �णाल� भएको �नकायहरुका �णाल�लाई API माफर्त नेपाल रा��य एक�ार �णाल�सँग
आव�ता गनर् �वकासकतार् कम्पनीलाई आवश्यक सहजीकरण गन� ।

• नेपाल रा��य एक�ार �णाल�मा जो�डने �नकायहरुको कमर्चार�हरुलाई एक�ार �णाल�

स�ालन सम्बन्धी ता�लम �दान गन� ।

• �व�मान ASYCUDA WORLD सँग आव� (Interface) हुने गर� नेपाल रा��य एक�ार
�णाल� �वकास गनर् �वकासकतार् कम्पनीलाई आवश्यक सहजीकरण गन� ।

• �वकासकतार् कम्पनीसँग ग�रएको सम्झौता बमोिजम नेपाल रा��य एक�ार �णाल�मा

जो�डने �नकायहरुको �व�मान �ोत अभावलाई पूरा गनर् कम्प्युटर सेट, ��न्टर,
यु.�प.एस., टे बल तथा कुस� जस्ता वस्तु तथा उपकरणहरू �दान गन� ।

• नेपाल रा��य एक�ार �णाल�को �भावकार� स�ालनको ला�ग भन्सार �वभाग र

सरोकारवाला �नकयहरु �बच आपसी समझदार� प� हस्ताक्षर गराउन सहजीकरण गन�
गराउने ।

ख) नी�त तथा स�ालन महाशाखा

(ख

नी�त तथा स�ालन महाशाखा अन्तगर्तका शाखाहरुको स्वीकृत कायर्�ववरण दे हाय बमोिजम रहेको
छ ।

अ)
(अ ु न्न्ध
अनस धान तथा अनपु ालन शाखा

• भन्सार ऐन �नयम कायर्�व�ध र ���याको प�रपालना गनर् गराउन Curative र

Preventive Measures बाट अनुसन्धान, �व�ेषण गर� प�हचान गन� र कायार्न्वयन गन�
गराउने ।

11
• व्यापा�रक छलको अनुसन्धान, �व�ेषण र कारवाह� गन� गराउने ।

• भन्सार अनुसन्धान कायर्�व�ध, २०७५ मा तो�कएका कायर्हरु गन� ।

• नेपाल सरकारका �नगरानी �नकायहरु बीच सम्पकर् (फोकल) शाखाको रुपमा कायर्
गन� ।

• भन्सारका साझेदार �नकायहरुसँग अनुसन्धान (Investigation) सम्बन्धी सूचना

आदान�दान गन� ।

• चोर� �नकासी पैठार� सम्व� �नकाय, व्यि�, क्षे� आ�दको प�हचान गर� डाटावेस तयार
गन� गराउने ।

• �नकासी पैठार� व्यापारको �वृ�त र त्यसले चोर� �नकासी पैठार� र राजस्व प�रचालनमा
पानर् सक्ने �भावको सू�म अध्ययन गर� �व�ेषण ��तवेदन महा�नद� शक समक्ष पेश
गन� ।

• प�रपालना व्यवस्थापन/स्वेिच्छक प�रपालना व्यवस्थापन एवम् कायार्न्वयन गनर् गराउन

दे हायको कायर् गन� ।

• प�रपालना रणनी�त दस्तावेज तयार/अ�ाव�धक गन� गराउने ।

• सेवा�ाह�/व्यवसायी Segmentation �व�ध प�रभा�षत गन� गराउने र आवश्यकता अनुसार

अ�ाव�धक गन� गराउने ।

• सम्भाव्य �ोत्साहन, रोकथाम र �नयन्�णात्मक उपायहरू �वकास गन� गराउने र

आवश्यकता अनुसार अ�ाव�धक गन� गराउने ।

• स्वेिच्छक प�रपालनाको ला�ग सु�वधाको व्यवस्था (कम �नर�क्षण, �ीन लेन आ�द) एवम्
कायार्न्वयनको अनुगमन गन� गराउने ।

• आ�धका�रक व्यवसायी र आ�धका�रक आ�थर्क स�ालकलाई लागू हुने भन्दा पृथक

सबै पक्षको ला�ग लागू हुने प�रपालना मापदण्ड तयार गर� कायार्न्वयन गन� र
आवश्यकता अनुसार अ�ाव�धक गन� गराउने ।

• प�रपालना व्यवस्थापन/स्वेिच्छक प�रपालना कायार्न्वयन गन� गराउने ।

• प�रपालना व्यवस्थापनको न�तजा मापन गनर् मुख्य कायर् सम्पादन सूचकहरू तयार गन�
गराउने ।

• प�रपालना नगन�हरूको �नय�मत अनलाइन अनुगमन गन� गराउने ।

12
• प�रपालना नगन�हरू समेतको जोिखममा आधा�रत जाँचपास पर�क्षण गनर् आवश्यक
सूचना जाँचपास पर�क्षण कायार्लयमा पठाउने व्यवस्था गन� गराउने ।

• पैठार�कतार् एवम् �नकासीकतार्हरूलाई उनीहरूको अ�धकार र कतर्व्य तथा प�रपालना

रणनी�तको �भावबारे बोध गराउन सुिशिक्षत एवम् सुसूिचत गन�
गराउने ।

• प�रपालना रणनी�त र यसका फाईदा भन्सार �वभागको वेभसाईट एवम् केन्��य र

स्थानीय व्यापार सहजीकरण स�म�त माफर्त सुसूिचत गन� गराउने ।

• प�रपालना रणनी�त आन्त�रक राजस्व �वभागसँग आव� गन� गराउने ।

• कमर्चार�हरूमा सदाचार अ�भवृ�� गनर् कमर्चार�को आचरण �नगरानी गन� आन्त�रक

कायर्�व�ध तयार गर� डाटावेस तयार गन� र आवश्यकता अनुसार महा�नद� शक समक्ष
पेश गन� ।

• समाजमा सदै व भन्सार �शासनको छ�व उच्च रा� कमर्चार�हरूको सदाचार सम्बन्धी
अध्ययन, अनुसन्धान एवम् पर�क्षण गन� ।

• सदाचार योजना तजुम

र् ा तथा अनुगमन गर� सदाचार अ�भवृ�� ��तवेदन महा�नद� शक
समक्ष �स्तुत गन� गराउने ।

• भन्सार �शासनमा सं लग्न कमर्चार�हरूबाट �न�दर्� आचरण, अनुशासन एवम्

आचारसं �हता प�रपालना भए नभएको सम्बन्धमा अनुगमन एवम् आन्त�रक पर�क्षण
गर� आचरण सम्बन्धी �ववरण र सूचना �ा� गन� र अ�भलेख रा�े ।

• कमर्चार�हरूको काम कारवाह�का सम्बन्धमा �ा� भएका जनगुनासो, प�प��का एवम्

�म�डयामा �सा�रत समाचारहरूको अ�भलेख राखी आवश्यक छान�वन एवम् पर�क्षण
गन� ।

• �नजामती सेवा ऐन, �नयममा �न�दर्� आचरणको प�रपालना, रा�सेवक कमर्चार�हरूको

आचारसं �हताको प�रपालना, भन्सार �शासनमा सं लग्न कमर्चार�हरूको आचारसं �हता
एवम् अन्तरार्��य भन्सार स�ठनबाट लागू ग�रएको आचारसं �हताको प�रपालना तथा
सरकार� सम्पि�को उपयोग र सं रक्षण सम्बन्धी व्यवस्थाको मूल्या�न गर� सुधारको
ला�ग आवश्यक सुझाव �दने ।

• कमर्चार�को सदाचार र आचरणको अनुगमनबाट �ा� ��तवेदन कायार्न्वयनका ला�ग

आवश्यक योजना बनाइ महा�नद� शक समक्ष पेश गन� ।

13
 • अिख्तयार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगबाट कमर्चार�हरुको छान�बनको ला�ग
लेिखआएका भन्सार कायार्लयहरूका उजुर� (�वभागीय कायर्बाह�को ला�ग लेिखआएको
बाहेक) सम्बन्धमा छान�बन सम्बन्धी कायर् गन� ।

• रा��य सतकर्ता केन्�, हेल्लो सरकारबाट �ा� उजुर� सम्बन्धमा छान�बन सम्बन्धी
कायर् गन� ।

• शाखाबाट स�ालन हुने कायर्�महरूको कायर्योजना बनाई कायार्न्वयन गन� ।

आ)
(आ सेवा�ाह� सहजीकरण शाखा

• भन्सार कायार्लयहरूबाट �मािणत ग�रएका GSP Verification सम्बन्धी कायर् ।

• वण्डेड वेयरहाउस स�ालनको �न�म� �नयमानुसार अनुम�तप� �दने वा�षर्क नवीकरण

गन� र त्यसको अनुगमन, सुपर�वेक्षण र �नयन्�ण गन� ।

• भन्सार एजेन्टको �नयुि�, भन्सार एजेण्ट �माणप�को नवीकरण सम्बन्धी कामको

अनुगमन र सुपर�वेक्षण गन� र सो कायर्हरूको अ�भलेख अ�ाव�धक गन� ।

• अन्तरार्��य भन्सार �दवस मनाउने सम्बन्धी कायर् गन� ।

• ु ाई सं यन्� स्थापना गर� गुनासो व्यवस्थापनको कायर् गन� गराउने ।

गुनासो सुनव

• सेवा�ाह� सन्तु��को अध्ययन (सव�क्षण) गर� प�ा लागेका कुराहरू कायार्न्वयन गन�
गराउने ।

• प�रपालना व्यवस्थापनको कायर्सम्पादन मापन गन� गराउने ।

• भन्सार सम्बन्धी सेवा �ा� गनर् आउने सेवा�ाह�का गुनासाहरू सु�े ।

• �ा� गुनासाहरूको अ�भलेख राखी महाशाखा �मुख समक्ष पेश गन� ।

• कायार्लयको सोधपुछ एकाईको कायर् समेत गन� ।

• सेवा�ाह� सेवाकक्ष स्थापना र स�ालन गन� ।

• EXIM Code सम्बन्धी कायर् गन� ।

• भन्सार �शासनका ग�त�व�ध र जनउपयोगी जानकार�हरूको सूचना �वाह, �काशन

आ�दका माध्यमबाट सूचना सम्�ेषण सम्बन्धी कायर् गन� ।

इ)
(इ ु शाखा
नी�त तथा महसल

• आ�थर्क �वधेयकका ला�ग भन्सार सम्बन्धी �वषयमा राय सुझाव स�लन, छलफल र
सुझाव पेश गन� ।

14
• �त्येक वषर्का ला�ग भन्सारका दरहरु प�रमाजर्न सम्बन्धी आवश्यक तयार� गन� ।

• बहुपक्षीय तथा ��पक्षीय सम्झौता/सहम�त एवम् आवश्यकता अनुसार भन्सारको नी�त

तथा कानून सं शोधन गनर् मस्यौदा तयार गन� गराउने ।

• �व�भ� आयोजनाहरू तथा ठे केदारले पैठार� गन� मालवस्तुको महसुल छु ट तथा सु�वधा
सम्बन्धी कायर् गन� ।

• करमु� पसलहरूको ला�ग चा�हने मालवस्तुको कोटा स्वीकृ�त सम्बन्धी कायर्गन� ।

• अन्तरार्��य उडानका ला�ग हवाई इन्धनको कोटा स्वीकृ�त गन� सम्बन्धी कायर् गन� ।

• कायार्लयहरूलाई भन्सार ऐन, �नयम वा आ�थर्क ऐनको कायार्न्वयनमा परे का ���वधा

सम्बन्धमा �नद� शन र प�रप� गन� सम्बन्धी कायर् गन� ।

• म्याद थप तथा �बलम्ब शुल्क �मनाहा सम्बन्धी कायर् गन� ।

• कूटनै�तक सु�वधा र महसुल सु�वधा तथा छु ट उपलव्ध गराउने सम्बन्धी कायर्

गन� ।

• WTO, SAFTA तथा BIMSTEC सँग भन्सार �शासनको तफर्बाट फोकल पोइन्टको
रूपमा कायर् गन� ।

• भन्सार कायर्�व�ध, प�रप� सङ्�ह, भन्सार ऐन �नयम अध्याव�धक सम्बन्धी कायर्

गन� ।

• आयोजनाहरूको महसुल छु ट सम्बन्धमा कायार्लयहरूबाट भए गरे का कामहरुको

�नर�क्षण तथा अनुगमन गन� ।

• नी�त तथा महसुल सम्बन्धमा महा�नद� शकले तोकेका अन्य कायर्हरु गन� ।

• भन्सार ऐन, �नयम, कायर्�व�ध र ���याहरुलाई सहज, सरल र पारदश� बनाउन भन्सार
���या अध्ययन गर� Business Process Re-Engineering गन� र कायार्न्वयन गन�
गराउने ।

• भन्सारका ���याहरुलाई स्वचालन गनर् Business Rule तयार गराउने ।

• भन्सार ऐन, �नयमावल� र �च�लत आ�थर्क ऐन बमोिजम आिशकुडा �णाल�मा दरवन्द�

र करको दर, राजस्व छु ट सम्बन्धी व्यवस्था अ�ाव�धक गन� र गनर् लगाउने ।

• भन्सार स्वचालन ���याको आव�धक �णाल� पर�क्षण गन� ।

15
 • भन्सार स्वचालन �णाल�को कायर्िशलता र �भावका�रता वढाउन �तु जाँचपास, आगमन
पूव र् जाँचपास, �डिजटल दस्तखत, ई-भ ु�ानी आ�द मोडल कायार्न्वयन र प�रमाजर्नको
व्यवस्था गन� गराउने ।

• आिशकुडा र एक�ार �णाल� लगायत स्वचालन �णाल�को स�ालन गन� ।

• आ�धका�रक व्यवसायी कायर्�म लागू गनर् सो सम्बन्धी कायर् ���या र कायर्�म

�नधार्रण गर� �भावकार� कायार्न्वयनको व्यवस्था गन� गराउने ।

ई)
(ई ु रावलोकन शाखा
वग�करण तथा पन

• मालवस्तुको वग�करण सम्बन्धमा महा�नद� शकलाई राय �दान गन� र वग�करण

सम्बन्धी अन्य कायर् गन� ।

• वस्तु वग�करण सम्बन्धमा �व� भन्सार स�ठनसँग समन्वय तथा प�ाचार गन� सम्बन्धी
कायर् गन� ।

• े ी तथा नेपाल�) र एक�कृत भन्सार महसुल

भन्सार महसुल दरबन्द� पुस्तक (अं �ज
दरवन्द� पुस्तक �काशन सम्बन्धी कायर् गन� ।

• समय/समयमा भन्सार �वभागबाट �काशन ग�रने वग�करण �नणर्यसार सङ्�ह सम्बन्धी

कायर् गन� ।

• वग�करण तथा उत्पि�को �वषयमा पूवार्देश जार� गन� सम्बन्धमा पूवार्देश स�म�तको
सिचवालयको कायर् गन� ।

• वस्तु वग�करण सम्बन्धी ता�लम, गो�ी, से�मनार सम्बन्धी कायर् गन� ।

• वस्तु ब�गर्करणका सम्बन्धमा कायार्लयहरूबाट भए गरे का कामहरुको �नर�क्षण तथा

अनुगमन गन� सम्बन्धी कायर् गन� ।

• वस्तु वग�करण सम्बन्धी रा��य, क्षे�ीय एवम् अन्तरार्��य बैठक, से�मनार, गो�ी आ�दमा
सहभागीता, सहकायर् तथा समन्वय गन� ।

• वस्तु वग�करणको पुनरावलोकनको �नवेदन फ��ट सम्बन्धी कायर् गन� ।

• वस्तु वग�करणका �वषयमा भन्सार कायार्लयहरु र अन्य �नकायवाट सो�धएका �वषयमा

जवाफ �दने ।

• वस्तु वग�करण सम्बन्धमा महा�नद� शकले तोकेका अन्य कायर्हरु गन� ।

16
 उ)
(उ �योगशाला शाखा

• भन्सार कायार्लय, अन्य सरकार� �नकाय तथा औधो�गक ��त�ानबाट पर�क्षणको ला�ग
पठाइएका वस्तुहरू (नमुना) को Physical/Chemical पर�क्षण गर� त्यसको न�तजा
उपलब्ध गराउने ।

• HS Explanatory Note को आवश्यकता अनुसार नमूना पर�क्षण ग�र वस्तु वग�करणको

ला�ग राय �दने ।

• �व� भन्सार स�ठन (WCO)/ISO को मापदण्ड अनुसारको �योगशालाको गुणस्तर

कायम गन� र बढ� खतरायु� काम गदार् आवश्यक मास्क, ए�ोनको �योग गन�
लगायतका स्वास्थ्य सम्बन्धी जोिखम न्यूनीकरणका �वषयमा सम्बिन्धत सरोकारवाला
पक्षलाई सुसूिचत गन� ।

• नमुना स�लन, व्यवस्थापन तथा �नयिन्�त/�नषे�धत वस्तुहरूको Customs Control

लगायतका �ा�व�धक �वषयमा सरोकार पक्षहरूलाई ता�लम �दने ।

• आवश्यकता अनुसार �व�भ� भन्सार नाकाबाट नमुना स�लन गन� ।

• �योगशाला व्यवस्थापन तथा पर�क्षण �व�ध �वकास लगायतका Scientific matter का

सम्बन्धमा WCO Regional Laboratories सँग समन्वय गन� ।

• भन्सार कायार्लयहरूमा अविस्थत �योगशालाहरूले गरे को पर�क्षण कायर्को Quality

Control गन� ।

• भन्सार �वन्दुमा एक�कृत �योगशाला स�ालन, गुणस्तर व्यवस्थापन लगायतका

�ा�व�धक �वषयमा सम्बिन्धत �नकायहरुसँग समन्वय गन� ।

ऊ)
(ऊ सूचना ��व�ध पूवाध
र् ार शाखा

• �वभाग र भन्सार कायार्लयहरूमा �मशः NNSW, ASYCUDA को ला�ग स्वचा�लत

उपकरणहरू जडान र स�ालनका ला�ग आवश्यक योजना बनाई कायार्न्वयन गन� ।

• आिशकुडा तथा अन्य स्वचालन �णाल�को डाटावेसको ब्याकअप तयार राखी �रकभर�को
सु�नि�तता गन� ।

• Disaster Recovery Site को स्थापना, स्तरो��त, स�ालन र ममर्त सम्भार गन� ।

• भन्सार स्वचालनका ला�ग आवश्यक ममर्त सुधार र व्यवस्थापन गन� ।

• सूचना स�ालको स्थापना, स्तरो��त, स�ालन र ममर्त सम्भार गन� ।

• डाटा सेन्टर स्थापना, स�ालन, स्तरो��त तथा ममर्त सम्भार गन� ।

17
 • सूचना ��व�धको भौ�तक पूवार्धारको Replacement Plan बनाउने र कायार्न्वयनगन� ।

• वेभसाइट, इ-हािजर�, �भ�डयो कन्फेरे न्स, आई �प. क्यामेरा लगायत अन्य सूचना �णाल�
सु�वधा �वस्तार गनर् आवश्यक भौ�तक पूवार्धारको स्थापना तथा ममर्त सम्भार गन� ।

• आिशकुडा �णाल� लगायत स्वचालन �णाल�को �वकास, स्तरो��त र �वस्तार

गन� ।

• एक�ार �णाल� �वकास स्तरो��त र �वस्तारमा �ा�व�धक सहयोग गन� ।

• स�ालनमा रहेका स्वचालन �णाल�मा अन्तरार्��य सिन्ध सम्झौता (WTO Trade

Facilitation Agreement, Revised Kyoto Convention, TIR etc.) र रा��य
आवश्यकता अनुकुलका मापदण्ड समायोजन गन� गर� नयाँ सु�वधाहरु �वस्तार गन� ।

• आिशकुडा �णाल� �वकास स्तरो��त कायर्सम्बन्धी आयोजना स�ालन गन� ।

(ए) तथ्थ्य
या� �व�ष
े ण शाखा

• भन्सार कायार्लयबाट मा�सक रूपमा �ा� गनुप

र् न� पैठार� प�रमाण, �नकासी प�रमाण,
राजस्व असुल� सम्बन्धी तथ्या� स�लनको ला�ग खाका (Standard Format) तयार
गन� र सोह� खाकामा सम्पूणर् भन्सार नाकाबाट तथ्या� उपलब्ध गन� ।

• मा�सक एवम् वा�षर्क वस्तु व्यापार तथ्या� �नय�मत �काशन गन� ।

• भन्सार �वभागको वा�षर्क तथ्या� ��तवेदन तयार गन� ।

• �नकासी पैठार� �ववरण �नय�मत स�लन, भण्डारण तथा �व�ेषण गन� ।

• शाखाबाट स�ालन हुने कायर्�महरूको कायर्योजना बनाई कायार्न्वयन गन� ।

१.५ स�ठन संरचना

भन्सार �वभाग र मातहतका �नकायहरुको जनशि�को व्यवस्थापन र कायर्स�ालनका ला�ग २०७६

सालमा स्वीकृत सं रचना बमोिजम आफ्नो भू�मका �नवार्ह ग�ररहेको छ ।

नेपालमा व्यापारको स्वरुप र कायर्बोझ एवम् या�ुहरुको आवतजावत अनुसार �व�भ� �कारका
भन्सार कायार्लयहरुको कायर् �कृ�तमा केह� �भ�ता रहे को छ भने सीमावत� भन्सार कायार्लयहरुमा
प�न उ�र�, दिक्षणी तथा रे ल्वेमा आधा�रत भन्सारका कायर् ���याहरुमा �भ�ता पाइन्छ । यसर�
स्था�पत भन्सार कायार्लयहरुलाई सोह� अनुरुप वग�करण गर� �तनीहरुको उ�रदा�यत्व एवम्
स�ठनात्मक स्वरुप, िजम्मेवार� र कायर्क्षे� स्वीकृत भई स�ालनमा रहेका छन् ।

नेपालमा हाल भन्सार �वभाग अन्तगर्त ३९ ओटा मूल भन्सार कायार्लयहरु र एक भन्सार जाँचपास
पर�क्षण कायार्लय रहेको छ भने १३३ ओटा छोट� भन्सार कायार्लय रहेका छन् । मूल भन्सार

18
कायार्लयहरुमा २ ओटा हवाइर्मागर्मा आधा�रत भन्सार, १ ओटा आन्त�रक प�रवहनमा आधा�रत
भन्सार, २७ ओटा भारतीय सीमामा अविस्थत भन्सार र ९ ओटा चीनसँगको सीमामा अविस्थत
भन्सार कायार्लय रहेका छन् । आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा थप दुइर् नयाँ भन्सार कायार्लयहरु
स�ालनमा आएका छन् । २०७९ जेठ २ गतेदेिख गौतमबु� �वमानस्थल भन्सार कायार्लय
स�ालनमा आएको छ भने २०७८ चै� २२ गते दे िख चोभार सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लय
स�ालनमा आएको छ ।

नेपालको भन्सार कायार्लयहरुको �ववरण तलको ता�लकामा �स्तुत ग�रएको छः

नेपालका ७ �दे श अन्तगर्त रहेका भन्सार कायार्लयहरुको �ववरण, सीमा, भन्सारको �कार तथा
ु ूची १ मा उल्लेख ग�रएको
मूल कायार्लयहरुमा रहेको छोट� भन्सार कायार्लयहरुको �ववरण अनस
छ ।

१.५.१ भन्न्स वीकृ त स�ठन संरचना

सार �वभागको स्स्व

भन्सार �वभागमा राजप�ा��त �थम �े णीको पदका महा�नद� शकको नेतत्ृ वमा दुईओटा
महाशाखाहरु र त्यस अन्तगर्त १३ ओटा शाखाहरु र एक आयोजना कायार्न्वयन इकाइर्
रहेका छन् । भन्सार �वभागको हालको स्वीकृत दरबन्द�को �ववरण तल ता�लकामा
दे खाइएको छः
वकृ त
िस्स्व
पद �ेणी वा तह सेवा समहु
दरवन्न्द
द�
महा�नद� शक रा.प. �थम नेपाल �शासन �शासन १
उप-महा�नद� शक रा.प. �थम नेपाल �शासन �शासन २
�नद� शक रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ८
�नद� शक रा.प. ��तीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

19
 वकृ त
िस्स्व
पद �ेणी वा तह सेवा समहु
दरवन्न्द
द�
�नद� शक (सूचना
रा.प. ��तीय नेपाल �व�वध २
��व�ध)
�नद� शक (तथ्या�) रा.प. ��तीय आ.यो. तथा तथ्या� तथ्या� १
�स�नयर �ड�भजनल
रा.प. ��तीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १
के�म�
उपसिचव (लेखा) रा.प. ��तीय नेपाल �शासन लेखा १
शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व २२
शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन २
तथ्या� अ�धकृत रा.प. तृतीय आ.यो.तथा तथ्या� तथ्या� २
लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा १
शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल न्याय सेवा सरकार� वक�ल १
के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� २
कम्प्यूटर इिन्ज�नयर रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध ७
मेका�नकल
मेका�नकल इिन्ज�नयर रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� १
इिन्ज�नय�र�
कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध २
नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २६
नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन २
लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १
अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� २
कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध ०
मेका�नकल
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� १०
इिन्ज�नय�र�
कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १२
स्वीपर �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २
जम्म्म
मा 112

१.५.२ भन्न्स
सार �वभाग अन्न्त
तगत
र् का कायाल
र् यहरू
रूक
को दरबन्न्द
द�को �ववरण

नेपालमा हाल भन्सार �वभाग र �वभाग अन्तगर्त रहेका ३९ ओटा मूल भन्सार कायार्लयहरु,
एक भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लय र मूल भन्सार कायार्लय अन्तगर्त १३३ ओटा
छोट� भन्सार कायार्लयहरु रहेका छन् । यी कायार्लयहरु अन्तगर्त जम्मा १२५७ जना
कमर्चार�हरुको दरबन्द� रहे को छ । जसमध्ये ६ जना सहसिचवस्तरको दरबन्द� रहेको
छ । भन्सार �वभागमा महा�नद� शक एवम् व्यवस्थापन तथा सुधार महाशाखा र नी�त तथा
स�ालन महाशाखामा १/१ जना उपमहा�नद� शक, भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लयमा १

20
 जना भन्सार जाँचपास पर�क्षण �शासक, ��.�व. स्थल भन्सार कायार्लय र वीरग� भन्सार
कायार्लयमा १/१ जना �मुख भन्सार �शासकको दरबन्द� रहे को छ । भन्सार �वभागमा
हालसम्म कायर्रत महा�नद� शकहरुको �ववरण अनुसूची ४ मा रहेको छ ।

त्यस्तै , भन्सार �वभाग र भन्सार �वभाग अन्तगर्त राजप�ा��त ��तीय �े णीको पदमा ४५
जना र तृतीय �े णीको पदमा २३४ जना, राजप� अन��त पदमा ५२३ जना र �े िण�ब�हन
पदमा ४४० जनाको दरबन्द� रहेको छ । भन्सार �वभाग र अन्तगर्तका कायार्लयहरुको
ु ूची २ मा रहेको छ । भन्सार कायार्लयहरुको हालको
दरबन्द�को �वस्तृत �ववरण अनस
�मुखहरुको �ववरण अनुसूची ३ मा रहेको छ । भन्सार �वभाग र अन्तगर्तका
कायार्लयहरुमा कायर्रत �े णीगत र �े णी�व�हन कमर्चार�को दरबन्द�को सारांश �नम्न
बमोिजम रहेको छः
तह व समूह
राजस्स्व �शासन/��व�वध/अ
अन्न्य
य कुल दरबन्न्द
द�
रा.प. �थम ० ६ ६
रा.प. ��तीय ३९ ६ ४५
रा.प. तृतीय १७२ ६२ २३४
रा.प.अनं. �थम ४३७ ८६ ५२३
रा.प.अनं. ��तीय ९ ० ९
�ेणीगत जम्म्म
मा 657 160 817
�े णी�व�हन ० ४४० ४४०
कुल जम्म्म
मा ६५७ ६०० १२५७

ँ सीमा जो�डएका मूल र छोट� भन्न्स

१.५.३ भारतसग सार कायाल
र् यहरु

नेपाल र भारतबीचको व्यापार सिन्धले २७ ओटा नाकाहरुलाई ��पक्षीय व्यापार नाकाको

रुपमा स्वीकृत गरे को छ । यी स्वीकृत नाकाहरुमध्ये नेपालतफर् �भस्वा र गुल�रया
हालसम्म प�न छोट� भन्सारको स्तरमा नै रहेका छन् । नेपाल र भारतबीचको व्यापार
सिन्ध�भ� परे को सा�वकमा छोट� भन्सार कायार्लय दाचलुर् ालाई हालै मूल भन्सारमा
स्तरो��त ग�रस�कएको छ । यस बाहेक व्यापार सिन्धमा नपरे का ��वेणी र गौतमबु�
अन्तरार्��य �वमानस्थल भन्सार कायार्लय समेत मूल भन्सार कायम ग�रएका छन् । यसर�
भारततफर्को सीमासँग जो�डएका २६ ओटा र भारतको सीमादे िख केह� टाढा रे ल स�ालसँग
जो�डएको १ ओटा र गौतमबु� अन्तरार्��य �वमानस्थल भन्सार कायार्लय समेत गर� गर�
दिक्षणी सीमामा २८ ओटा मूल भन्सार कायार्लयहरू रहेका छन् ।

यी मध्ये कायर्बोझ र िजम्मेवार� कम भएको आधारमा पशुप�तनगर, भ�पुर, राज�वराज,

ठाडी, सलार्ह�, महेशपुर, ��वेणी, सुठौल�, सती, मुस्ता�, �कमाथांका र राजापुरमा कायार्लय
�मुखका रुपमा भन्सार अ�धकृत (राजप�ा��त तृतीय �े णी) को दरबन्द� रहे को र सोभन्दा

21
 प�न कायर्बोझ कम रहेका भन्सार कायार्लय कोइलावास, महाकाल� र दाचलुर् ामा रा. प.
अनं. �थम �े णी (ना.सु) को दरबन्द� रहे को छ । ती बाहेक कायर्बोझ र िजम्मेवार� बढ�
भएका अन्य कायार्लयहरूमा कायार्लय �मुखको रुपमा �मुख भन्सार अ�धकृत (राजप�ा��त
��तीय �े णी) को दरबन्द� तथा वीरग� भन्सार कायार्लयमा कायार्लय �मुखको रुपमा
�मुख भन्सार �शासक (राजप�ा��त �थम �े णी) को दरबन्द� रहेको छ । खुला सीमानाको
कारण यी भन्सारहरूको काम या�ुहरूको जाँचपास (Passengers Clearance) भन्दा
मालवस्तु जाँचपासमा नै बढ� केिन्�त छ । नेपालको दिक्षणी सीमामा अविस्थत छोट�
भन्सार कायार्लयहरूमध्ये हाल ४४ ओटा चालू अवस्थामा रहेका छन् ।

भारतसँग सीमा जो�डएका मूल र छोट� भन्सार कायार्लयहरू भारतमा �नकासी हुने र
भारतबाट पैठार� हुने मालवस्तुको �शासनमा केिन्�त छन् । यसका साथै मेची, �वराटनगर,
वीरग�, सुक्खा बन्दरगाह, भैरहवा, नेपालग� र कैलाल� भन्सारबाट भारतमा
�नकासी/पैठार�को अ�त�र� भारतीय बन्दरगाह हुँदै ते�ो मुलक
ु मा मालवस्तुहरू �नकासी
पैठार� समेत हुने गदर्छ । नेपाल र भारतबीचको पारवहन सम्झौताबाट नेपाललाई ते�ो
ु सँगको व्यापारका ला�ग कलक�ा, हिल्दया, �भषाखापटनम बन्दरगाह र फूलबार�
मुलक
(भारत), बं गलाबन्ध (बं गलादे श) स्थलमागर् उपलब्ध छन् । नेपाल-भारत बीचमा भएको
ु ूची-५ मा रहेको छ ।
वािणज्य सिन्ध बमोिजमका ��पक्षीय नाकाको �ववरण अनस

ँ सीमा जो�डएका भन्न्स

१.५.४ चीनसग सार कायाल
र् यहरू

नेपाल र जनबाद� गणतन्� चीनबीच सम्प� व्यापार एवम् पारवहन सम्झौताले नेपाल चीन
बीच ��पक्षीय व्यापारका ला�ग ६ ओटा नाका स्वीकृत गरे को छ । नेपाल र जनबाद�
गणतन्� चीनबीच सम्प� बन्दरगाह व्यवस्थापन सम्बन्धी सम्झौता, २०१२ ले स्वीकृत ६
ओटा नाकाहरु मध्ये तीनओटा नाकाहरु यार�-पुलान, रसुवा-िजलोङ एवम् कोदार�-
जा�मुलाई अन्तरार्��य व्यापारको ला�ग समेत उपयोग गनर् सक्ने नाका र बाँक� तीन
नाकाहरु नेच ुङ-�लजी, ओलाङ्च ु�ोला-�रयु तथा �कमाथान्का-छे न्ताङलाई ��पक्षीय व्यापार
गन� नाकाका रुपमा स्था�पत गरे को छ । नेपाल र चीनबीच सम्प� पारवहन यातायात
सम्झौता २०१६ र तत्सम्बन्धी �ोटोकल २०१८ ले समु�सम्मको पहुँचका ला�ग चारओटा
सामु��क बन्दरगाहहरु (Tianjin, Shenzhen, Lianyungang and Zhanjiang) र तीनओटा
सुक्खा बन्दरगाहहरु (Lanzhou, Lhasa and Xigatse) उपलब्ध गराएको छ ।

नेपालको उ�र� सीमामा ९ ओटा मूल भन्सार कायार्लय रहेका छन् भने ती मूल भन्सार
कायार्लयका हाल कुनै प�न छोट� भन्सार कायार्लय रहेका छै नन् । उ�र� सीमािस्थत
भन्सार कायार्लयहरुमध्ये रसुवा भन्सार कायार्लय र तातोपानी भन्सार कायार्लयमा
राजप�ां�कत ��तीय �े णीको �मुख भन्सार अिघकृत कायार्लय �मुख रहने व्यवस्था ग�रएको

22
छ भने यी बाहेक अन्य सबै उ�र� सीमावत� भन्सार कायार्लयले उठाउने राजस्व ज्यादै
न्यून रहेको छ । �कमाथा�ा भन्सार कायर्लयमा रा.प.तृतीय �े णी र अन्य कायार्लयहरूमा
हाल राजप� अन��त �थम �े णीका कमर्चार�लाई कायार्लय �मुखको रहने व्यवस्था छ ।
ु ूची
नेपाल-चीन �बचमा भएको वािणज्य सिन्ध बमोिजमका ��पक्षीय नाकाको �ववरण अनस
६ मा रहेको छ ।

23
 खण्ण्ड ु
ड - दई

भन्न्स
सार �वभाग�ारा आ.व. २०७८/७९ मा सम्म्प ु कायह
पा�दत �मख र् रू

२.१ व्व्य
यापार सहजीकरण सम्म्ब
बन्न्ध
धी काय र्

भन्सार �शासनको �मुख कायर् भनेको अन्तरार्��य वैध व्यापारलाई सहजीकरण गनुर् हो । नेपालले
दुईपक्षीय तथा बहुपक्षीय सं घ/सं स्थासँग गरे को ��तव�ता, �व� भन्सार स�ठनको सदस्यता एवम्
�व� व्यापार स�ठनको प�छल्लो मान्यता अनुसार व्यापारमा लाग्ने समय र लागतलाई घटाउँ दै
जाने �ममा व्यापार साझेदारहरूसँग �नरन्तरको सम्बाद तथा सहजीकरण र परे का व्यावधान एवम्
उल्झनहरूलाई समाधान गन�, भन्सारका ���या र प��तहरूको समय/समयमा पुनरावलोकन गर�
आधु�नक प��त �भ�याउने �यासहरु भन्सार �शासनले �नरन्तर रुपमा गद� आएको छ । यसै
सन्दभर्मा भन्सार �शासनले आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा व्यापार सहजीकरणका ला�ग गरे का
�यासहरु दे हाय बमोिजम रहेका छन्:

• सं शो�धत क्योटो महासिन्धको साधारण अनुसूची र �व� व्यापार स�ठनको व्यापार सहजीकरण
सम्झौता प�रपालनाका ला�ग नयाँ भन्सार �नयमावल�को तजुम
र् ा गर� अथर् मन्�ालयमा पेश
भएको छ ।

• रा��य भन्सार व्यापार सहजीकरण स�म�त माफर्त सरोकारवालाहरुसँग अन्त��र्या गनर् बैठक
आयोजना गर� �व�भ� �वषयमा आवश्यक समन्वय र सहजीकरण गन� �नणर्य ग�रएको छ ।

• भन्सार ऐन, २०६४ को दफा ८९क मा भएको व्यवस्था अनुरुप व्यापार सहजीकरणका ला�ग
ु का भन्सार �शासनसँग भन्सार सहयोग सम्झौता (CMAA) गनर् भारतको भन्सार
अन्य मुलक
�शासनसँग भन्सार सहयोग सम्बन्धी सम्झौता ���या अिघ बढाउन अन्तर मन्�ालय कायर्दल
गठन भएको छ । यसै गर� नेपाल र ब�लादे शबीच भन्सार सहयोग सम्बन्धी सम्झौताको
ला�ग छलफल अगा�ड बढाइएको छ ।

• ASYCUDA WORLD लागू भएका २६ वटै भन्सार कायार्लयहरुमा �व�ुतीय माध्यमबाट

राजस्व भ ु�ानी �णाल� कायार्न्वयन ग�रएको छ ।

• जाँचपासका ला�ग वष�भ�र आवश्यक पन� कागजात वषर्को एकपटक मा� बुझाए हुने व्यवस्था
�मलाइएको छ ।

• सवर्साधारण र सरोकारवालालाई आवश्यक पन� भन्सारसँग सम्बिन्धत जानकार� तथा सेवा �वाह
सम्बन्धी �ववरण �नय�मत रुपमा वेबसाइटमा अ�ाव�धक गन� व्यवस्था �मलाइएको छ ।

24
 • �व�भ� अध्ययन ��तवेदनहरुको �सफा�रस बमोिजम आ�थर्क ऐनमा भन्सार महसुल दरहरु
पुनरावलोकनका ला�ग �सफा�रस ग�रएको छ ।

• भन्सार �वन्दुमा अन्तरदे शीय व्यापार गदार् लाग्ने समयको अध्ययन सम्बन्धमा WCO को
सहयोगमा वीरग� तथा �वराटनगर भन्सार कायार्लयको Time Release Study गन� तयार�
ग�रएको छ ।

• सेवा�ाह�हरुको भन्सार �शासनबाट �वाह हुने सेवा सम्बन्धी िजज्ञासाको समाधान गनर् �नरन्तर
रुपमा सेवा�ाह� सेवाकक्षबाट सेवा �वाह भइरहे को छ ।

२.२ अनपु ालन र सामािजक सरु क्ष

क्षाा सम्म्ब
बन्न्ध
धी काय र्

भन्सार �शासनको अक� मुख्य िजम्मेवार�को रुपमा सामािजक सुरक्षा एवम् सं रक्षणलाई सु�नि�त
गन� नी�तलाई नेपालको भन्सार �शासनले अ��कार गरे को छ । भन्सार �शासनले आफ्नो दक्षता
एवम् अनुभवको �योग गर� गैर अनुपालन, भन्सार ऐन �नयमको उल्ल�न, अनुम�त �लनुपन�मा
ु फरक पारे को,
न�लएको, भन्सार मूल्या�न तथा वग�करण गलत घोषणा गरे को, उत्पि�को मुलक
राजस्व छु ट सु�वधाको दुरुपयोग गरे को जस्ता जोिखमका क्षे� प�हचान गर� सो �नयन्�ण गर�
भन्सार जाँचपास गन� र न्यून जोिखमका वस्तु तथा क्षे�हरूमा थप सहजीकरण गन� कायर् गद�
आइरहेको छ ।

सामािजक सुरक्षाका ला�ग �व�का �ायः भन्सार �शासनले जोिखममा आधा�रत भन्सार जाँचपास
�णाल� अपनाउँ दै आइरहेका छन् । यसै अनुरुप भन्सार ऐन, २०६४ मा जोिखममा आधा�रत
भन्सार जाँचपास �णाल� सम्बन्धी व्यवस्थाको ला�ग कानूनी व्यवस्था गर� सोको आधारमा छनौट
�णाल�, २०६६ कायार्न्वयनमा ल्याइर् २०६६ माघदे िख नेपालको भन्सार �शासनमा प�हलोपटक
जोिखममा आधा�रत भन्सार जाँचपास �णाल� शुरुआत ग�रएको �थयो । हाल त्यसलाई प�रमाजर्न
गरे र बनाइएको "छनौट �णाल�मा आधा�रत मालवस्तु जाँचपास गन� सम्बन्धी �नद� िशका, २०७३"
कायार्न्वयनमा रहेको छ । कायार्न्वयनबाट �ा� पृ�पोषण र समयानुकुल बनाउन यसको प�रमाजर्न
गन� ���या समेत शुरु ग�रएको छ ।

�व.सं . २०६६ सालमा वीरग� भन्सार कायार्लयबाट शुरुआत ग�रएको जोिखममा आधा�रत भन्सार
जाँचपास �णाल� हाल १४ ओटा भन्सार कायार्लयहरुमा �बस्तार ग�रएको छ भने यसलाई �मशः
बढाउँ दै लै जाने नी�त अिख्तयार ग�रएको छ । छनौट �णाल� (Selectivity) अन्तगर्त हाल रातो,
ह�रयो र पह� लो गर� तीनओटा मागर् स�ालनमा रहेका छन् । जोिखम व्यवस्थापनलाई �भावकार�
रुपमा कायार्न्वयन गन� �सल�सलामा �वगतमा भन्सार कायार्लयहरुबाट हुँदै आएको Selectivity
Update सम्बन्धी कायर् २०७६ भा�दे िख भन्सार �वभागबाट हुँदै आएको छ । भन्सार �वभागमा
उपमहा�नद� शकको अध्यक्षतामा केन्��य जोिखम व्यवस्थापन स�म�त र स्थानीयस्तरमा भन्सार
�मुखको अध्यक्षतामा जोिखम व्यवस्थापन एकाई ��याशील रहेका छन् ।

25
 ु , वग�करण शीषर्क,
Selectivity Update गदार् मूलतः मालवस्तु, मालवस्तुको उपयोग, उत्पि�को मुलक
उपशीषर्क, भन्सार मूल्या�न, ढु वानीको साधन, मालवस्तु पुग्ने स्थान, पैठार�/�नकासीकतार्हरुको शाख
तथा अनुपालनस्तर, भन्सार एजेण्टको �व�सनीयता, राजस्व जोिखम, सामािजक सुरक्षा जस्ता �व�भ�
सूचकहरुको आधारमा Risk Profile तयार गर� सोको �व�ेषणको आधारमा ग�रन्छ । भन्सार
�वभागबाट Selectivity Update सम्बन्धी कायर् गदार् सबै भन्सार कायार्लयहरुको कायर्मा एकरुपता
आउनुका अ�त�र� कायार्लयहरुको कायर्बोझमा प�न कमी आएको छ भने �व�भ� �नकायहरुबाट
�ा� हुने सूचनाहरुलाई प�न तत्काल सम्बोधन गनर् सहज भएको छ । आ.व. २०७८/७९ मा
छनौट �णाल�को कायार्न्वयनको अवस्था हेदार् व्यापार मूल्यको आधारमा आधारमा ह�रयोमा २2.३९
��तशत, पह� लोमा ४८.७४ ��तशत र रातोमा २८.८७ ��तशत रहेको �थयो भने राजस्व असुलको
आधारमा ह�रयोमा २९.९९ ��तशत, पह� लोमा ३५.४१ ��तशत र रातोमा ३४.६० ��तशत रहेको
�थयो ।

मूल्
ल्य
यको आधारमा छनौट �णाल�को अवस्स्थ
था
२२.३९
२८.८७

४८.७४

राजस्स्व
वको आधारमा छनौट �णाल�को अवस्स्थ
था
२९.९९
३४.६

३५.४१

26
 Wide Area Network (WAN) का माध्यमबाट भन्सार कायार्लयमा हुने काम कारवाह� र जाँचपास
सम्बन्धी घोषणालाई �वभागबाट सोझै अनुगमन गनर् स�कने व्यवस्था ग�रएको छ । यसलाई
ASYCUDA World लागू भएका भन्सार कायार्लयहरुमा �वस्तार ग�रएको छ । भन्सार कायार्लयमा
जाँचपासको ला�ग घोषणा भएका �ज्ञापनप�को �वभागबाट �त्यक्ष रुपमा अनुगमन गर�
वग�करण/मूल्या�न र अन्य ���या अनुगमन गर� फरक पाइएमा तत्काल सच्याउन �नद� शन �दने
ग�रएको छ ।

�नयन्�ण र �नगरानीको पाटोलाई अझ �भावकार� रुपमा अगा�ड बढाउन सबै ठू ला भन्सार

कायार्लयहरुलाई IP Camera (Internet Protocol) को माध्यमबाट जो�डएको छ । यसमा
इन्टरनेटको माध्यमबाट भन्सार कायार्लयमा भएका ग�त�व�धलाई सोझै �वभागबाट अनुगमन गनर्
स�कने व्यवस्था �मलाइएको छ । यसले गदार् व्यापार व्यवसाय गन� �नकासी पैठार�कतार् तथा
भन्सार एजेण्टलाई सह� घोषणा गनर् तथा भन्सारका कमर्चार�लाई आफ्नो कायर्सम्पादनमा थप
सचेतना ल्याउन म�त गरे को छ ।

अनुसन्धान तथा छड्के चेकजाँचले भन्सार कायार्लयको कामकारवाह�मा �भावका�रता ल्याएको छ

भने भन्सार कायार्लयका �मुख तथा भन्सार अ�धकृतहरुसँग �वभागबाट �नय�मत रुपमा हुने Video
Conference सम्बन्धी व्यवस्थाले प�न �नयन्�णको ला�ग महत्वपूणर् भू�मका खेलेको छ । यसको
माध्यमबाट खासगर� �वभागबाट दै �नक अनुगमनको �ममा पाइएका �वषय तथा अन्य �नयमनकार�
�नकायबाट �ा� सूचनाहरुको तत्काल कायार्लयतहसम्म सूचना सम्�ेषणका साथै �वभागको उच्च
व्यवस्थापनबाट आवश्यक �नद� शन �दने ग�रएको छ ।

भन्सार �शासनले सीमामा रह� सीमा सुरक्षा र समाजको सुरक्षाको काम समेत गद� आइरहे को
छ । सीमामा रहेका अध्यागमन, �हर�, �व�भ� क्वारे न्टाइनहरु, स्थानीय तह, स्थानीय �शासन जस्ता
�नकायसँग आवश्यक समन्वय गद� आएको छ । नेपालको भन्सार �शासन र �छमेक� दे शको
सीमावत� भन्सार �शासनसँग समेत �नरन्तरको बैठक र छलफल�ारा सं �दग्ध व्यापार व्यवसाय
एवम् चोर� �नकासी पैठार� �नयन्�णका ला�ग सूचना आदान�दान गर� व्यापार �वचलन र अन�धकृत
व्यापार �नयन्�णको �यास गरे को छ । यसै गर� न्यून गुणस्तर भएका तथा मानव स्वास्थ्यको
ला�ग हा�नकारक र वातावरणीय असर गन� मालवस्तुको �नकासी पैठार� �नयन्�ण गद� समाजको
सुरक्षा समेत गद� आइरहेको छ ।

२.३ राजस्स्व
व स�लन सम्म्ब
बन्न्ध
धी काय र्

भन्सार �शासनको महत्वपूणर् कायर्मा राजस्व स�लन प�न एक हो । दे शको कुल राजस्वको क�रव
५० ��तशत भन्सार �शासनले स�लन गद� आएको छ । भन्सार �वभागको ला�ग आ�थर्क वषर्
२०७८/७९ मा रु ५ खबर् ३० अबर् राजस्व स�लन गन� ल�य रहेकोमा कुल ५ खबर् ६ अबर्
राजस्व स�लन गर� ल�यको तुलनामा ९५.५५ ��तशत राजस्व स�लन भएको �थयो ।

27
भन्सार �शासनबाट आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा स��लत कुल राजस्व मध्ये 2 खबर् २४ अबर्
१४ करोड ९8 लाख भन्सार महसुल (ल�यको तुलनामा ८८.४९%), २ खबर् ०7 अबर् 5३ करोड
6७ मूल्य अ�भवृ�� कर (ल�यको तुलनामा ११५.५०%), 5७ अबर् ३५ करोड १३ लाख
अन्तःशुल्क (ल�यको तुलनामा ८०.३६%) स�लन भएको �थयो । यस्तै ६ अबर् ४० करोड ५८
लाख सडक ममर्त तथा सुधार दस्तुर, 1० अबर् ९७ करोड ७२ लाख सडक �नमार्ण तथा सम्भार
दस्तुर वापत् स�लन भएको छ ।
अिघल्
ल्ल
लो वषक
र् ो
शीषक
र् ल�य ु �
असल �ग�त
ु नामा फरक %
तल
आयात भन्न्स ु
सार महशल २१३७९२२५७ १८७४००३५६ ८७.६६ ११.४५
�नकासी भन्न्स ु
सार महशल ६२४९४८ ९१६७५ १४.६७ -२१.१८
कृ�ष सध
ु ार शल्
ु क
ल्क ११०९१८४१ ८८८२४३० ८०.०८ -४.२८
वद
ै े िशक
भन्न्स
सार सम्म्ब
बन्न्ध
धी अन्न्य
य आय १४५७९२९ ६३१२६९ ४३.३० २४.७२
व्व्य
यापारमा
अ��म आयकर - २६१८१९९ - -
आधा�रत
स्स्व
वास्स्थ्थ्य
य जोिखम कर ३६९०० ८०९२० - -
अन्न्य
य आय
ू ाध
पव र् ार कर २६२९५९०४ २४४४४९८० ९२.९६ ८.२६
भन्न्स ु जम्म्म
सार महशल मा २५३२९९७७९ २२४१४९८२९ ८८.४
४९ १०.४
४३
मू.अ. कर जम्म्म
मा १७९६८७९२९ २०७५३६७७७ ११५.५
५० २१.६
६३
अन्न्त ु क जम्म्म
तःशल्
ल्क मा ७१३६५८५४ ५७३५१३२७ ८०.३
३६ ९.०
०७
सडक ममत ु ार दस्स्त
र् तथा सध तरु १४९७६८२६ ६४०५८५४ ४२.७७ ६.१३
सडक �नमाण
र् तथा सम्म्भ तरु
भार दस्स्त १०६८४३२० १०९७७२२० १०२.७४ -१.४१
कुल जम्म्म
मा ५३००१४७०५ ५०६४२१००७ ९५.५
५५ १४.२
२२

आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा स��लत राजस्वमध्ये भन्सार महसुलको �हस्सा ४४.२६ ��तशत, मू.अ.
करको ४०.९८ ��तशत अन्तःशुल्क ११.३२ ��तशत, सडक ममर्त तथा सुधार दस्तुर १.२६
��तशत र सडक �नमार्ण तथा सम्भार दस्तुर २.१७ ��तशत रहेको छ ।

भन्सारको कुल असुल�को �ववरण

सडक �नमाण
र् तथा सम्म्भ तरु 2%
भार दस्स्त
सडक ममत ु ार दस्स्त
र् तथा सध तरु 1%

अन्न्त ु क 12%
तःशल्
ल्क

मू.अ. कर भन्न्स ु
सार महशल
41% 44%

28
२.४ आ.व. २०७८/७९ मा �वभाग अन्न्त
तगत
र् का शाखाहरु
रुब
बाट सम्म्प ु य मख्
पादन भएका मख्
ख्य ु य कायह
ख्य र् रु

भन्सार �वभागका �व�भ� शाखाहरुले भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण योजना, नी�त तथा कायर्�म
तथा अन्य �व�वध ��याकलापहरु सम्पादन गद� आएको छ । आ.व. २०७८/७९ मा शाखाहरुले
सम्पादन गरे का भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण योजनामा उल्लेख भएका कायर्हरुको �ग�त
अनुसूची ११ मा समावेश ग�रएको छ । यस्तै वा�षर्क नी�त तथा कायर्�ममा समावेश भएका
कायर्हरुको �ग�त अनुसूची १२ मा समावेश ग�रएको छ । भन्सार �वभागका शाखाहरुले सम्पादन
गरे का मुख्य मुख्य कायर्हरु दे हाय बमोिजम रहेका छन्:

ु ार तथा व्व्य
क) सध यवस्स्थ
थापन महाशाखा

यस महाशाखा अन्तगर्त रहेका शाखाहरुबाट सम्पादन भएका कायर्हरु यस �कार रहेका छन्:

२.४.१ भन्न्स ु ार तथा अन्न्त

सार सध तरा�र् �य सम्म्ब
बन्न्ध
ध शाखा
भन्न्स ु ार तफर्
सार सध
• भन्सार �वभागले भन्सार �शासनमा सुधारका ला�ग योजनाव� सुधार कायर्�म बनाइर् कायार्न्वयन
गद� आएकोमा छ� टौ ५ वष� भन्सार सुधार आधु�नक�करण योजना (२०७८/७९-२०८२/८३)
तजुम
र् ा भइर् २०७८ �ावण म�हनाबाट कायार्न्वयनमा आएको ।
o उ� योजनाको सरल�कृत अनुगमन गनर्कोको ला�ग अनलाइर्न �णाल� सम्बन्धमा �म�त
२०७८/०६/१९ मा �नणर्य भई २०७८/०६/२१ दे खी लागू भएको ।
o उ� योजना कायार्न्वयनका ला�ग २०७८ मं �सरमा �वषयगत कायर्दल गठन भइर् उ�
कायर्दल माफर्त सुधार ��याकलापहरुको कायार्न्वयन तथा ��तवेदन गन� ग�रएको ।
o भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण योजना कायार्न्वयनमा सहजीकरणका ला�ग एिशयाल�
�वकास बै�बाट TA.6847-NEP: Technical Assistance on Implementation Support to
the SASEC Customs and Logistics Reform Program अनुदान स्वीकार गर�
कायार्न्वयनमा आएको ।
o भन्सार सुधार योजनामा समावेश भएका ��याकलापहरुमा भन्सार �वभाग स्वयंले सम्प�
गनर् सक्ने, रा��य तथा अन्तरार्��य �वज्ञको सहायता आवश्यक पन�, कायर्शाला स�ालन गनुर्
पन�, ता�लम कायर्�म ग�रनु पन�, �फल्ड �मण गनुर् पन� ��याकलापहरु प�हचान गर� उ�
��याकलापहरुमा एिशयाल� �वकास बै�को TA प�रचालनको ला�ग सबै शाखाहरुको
सहभागीतामा कायर्शाला माफर्त �वस्तृत कायर्योजना तयार ग�रएको ।
• भन्सार सुधार तथा आधु�नक�रण योजना, नी�त तथा कायर्�ममा समावेश भएका ��याकलापहरु
तथा आगामी योजनाको आधारमा १२ ओटा भन्सार कायार्लयहरु (मेची, �वराटनगर, जले�र,
वीरग�, सुक्खा बन्दरगाह, ��.�व.स्थल, रसुवा, भैरहवा, कृष्णनगर, नेपालग�, कैलाल� र क�नपुर

29
 भन्सार कायार्लय) को भन्सार सुधार कायर्योजना तजुम
र् ा ग�रएको । उ� कायर्योजनालाइर्
अिन्तम रुप �दन कायर्शाला समेत आयोजना ग�रएको ।
• भन्सार �शासनलाइर् च ुस्त राख्दै सदाचा�रता �व�र्न समेत गन� अ�भ�ायले क्यासलेस भन्सारको
अवधारणा बमोिजम बै� माफर्त मा� राजस्व स�लन गन� ग�रएकोमा हाल भन्सारमा हुने सबै
�कारको राजस्व भ ु�ानी �व�ुतीय माध्यबाट भ ु�ानी गन� गर� �व�ुतीय भ ु�ानी �णाल�को
कायार्न्वयन गरे को ।
o भन्सार कायार्लयहरुमा राजस्व स�लन गनर् बै�मा रहे को भन्सार कोष खातामा पैठार�कतार्
तथा �नकासीकतार्हरुले �व�ुतीय माध्यमबाट राजस्व दािखला गन� गर� नेपाल िक्लय�र�
हाउस �ल�मटे डसँगको सहकायर्मा �णाल� �वकास ग�रएको ।
o उ� �णाल� कायार्न्वयनको ला�ग �ी अथर् मन्�ालयको समन्वयमा नेपाल रा� बै�,
महालेखा �नयन्�क कायार्लय लगायत भन्सारमा �त्यक्ष सरोकार रा�े सरोकारवालाहरुसँग
अन्तर��या तथा छलफल स�ालन भएको ।
o उ� �णाल�को पर�क्षण कायार्न्वयन �म�त २०७८ पुष १ गते �ी सुक्खा बन्दरगाह भन्सार
कायार्लयबाट ग�रएको ।
o ७० औ ं अन्तरार्��य भन्सार �दवसको �दन २०७८ माघ १२ गतेबाट आिशकुडा �णाल�
लागू भएका सबै भन्सार कायार्लयहरुमा �व�ुतीय भ ु�ानी �णाल� कायार्न्वयन ग�रएको ।
• भन्सार �वभाग र अन्तगर्तको कायार्लयहरुको वेबसाइटमा �काशन हुने साम�ी व्यवस्थापन
सम्बन्धी �नद� िशका, २०७८ तजुम
र् ा गर� �वभागको �म�त २०७८/१२/२९ �नणर्यबाट
कायार्न्वयनमा आएको ।
• व्यापार सहजीकरणको एक महत्वपूणर् उपकरणको रुपमा अन्तरार्��य रुपमा स्वीकार ग�रएको
भन्सार जाँचपासमा लाग्ने औषत समयको अध्ययन गन� Time Release Study वीरग� भन्सार
कायार्लय तथा �वराटनगर भन्सार कायार्लयमा गनर्को ला�ग Environment Scanning र Test
Run कायर् सम्प� भएको । दे शको घट्दो व्यापारको कारण वास्त�वक सव�क्षण केह� समयको
ला�ग स्थगन ग�रएको ।
• भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्तका कायार्लयहरुमा हुने मु�ा तथा पुनरावलोकन �नवेदनलाई
व्यवस्थापन गनर् Online Based Software को प�हलो चरणको �नमार्ण सम्प� गर�
२०७९/०४/०१ दे िख सम्पुणर् भन्सारहरुमा लागू ग�रएको ।
• भन्सारको �वषयमा िशक्षा, सचेतना तथा सीमा क्षे�मा सामािजक िजम्मेवार� अ�भवृ�ीको ला�ग
��याकलाप तथा कायर्योजना स�हतको अवधारणा प� तजुम
र् ा भइर् �म�त २०७९/03/३० मा
स्वीकृत भएको ।
• सासेक भन्सार उपसमूहको बैठकमा नेपालको अनुरोधमा मेची-पानी�ा�ी-फुलबार�-बं गलावन्द
हुँदै मं गलापोटर् र िचटगाँउ पोटर्सम्मको पारवहन सहजीकरणको अध्ययन गन� सहम�त भए

30
 बमोिजम एिशयाल� �वकास बै�ले तयार गर� पेश भएको SASEC Routes Initiative Study
Report भन्सार �वभागले स्वीकार गरे को ।
• चोभार सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लय स�ालनको ला�ग भन्सार क्षे� तो�कएको (राजप�मा
�काशन �म�त २०७८/११/०९)
• भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्तका कमर्चार�हरुमा भन्सार �शासन सम्बन्धमा ज्ञान तथा क्षमता
अ�भवृ��का ला�ग क्षमता अ�भवृ�� अवधारणा प� २०७९ �वभागको �म�त २०७९/०३/२०
मा स्वीकृत भएको ।
o उ� अवधारणा प� बमोिजम �म�त २०७९ जेठ २३ गतेदेिख १२ �दन भचअ ुर् ल
माध्यमबाट आधारभूत ता�लम स�ालन ग�र �माणप� �वतरण ग�रएको ।
o अवधारणा प� बमोिजम �वषयगत ता�लम स�ालनको ला�ग �म�त २०७९/03/३० को
�नणर्य बमोिजम वस्तु वग�करण ता�लम वीरग�, �वराटनगर, भैरहवा, नेपालग� तथा
काठमाड�मा स�ालन गन� �नणर्य भएको ।
• भन्सार तथा अन्तरार्��य व्यापार सम्व� �नकायहरु (सरकार� एवम् �नजी क्षे�) को सहभागीतामा
व्यापार सहजीकरण स�म�तको बैठक आयोजना ग�रँ दै आएको छ ।
• भन्सारमा अहस्तक्षेपकार� �नर�क्षण उपकरणहरुको �योग माफर्त भन्सार जाँचपास सहजीकरण
गन� उ�ेश्य स�हत बजेट �व�नयोजन समेत भएको सन्दभर्मा यसको �योग र स�ालनको �वषय
अध्ययन गर� नेपालको प�रवेशसँग �मल्ने कन्टे नर स्क्यानरकासाथै अन्य अहस्तक्षेपकार� �नर�क्षण
उपकरणहरुको बारे मा र यस अिघ �वभागबाट तयार भएको कन्टे नर स्क्यानर सेवा �ा�� तथा
स�ालन �नद� िशकामा गनुप
र् न� सुधारका �वषयमा सुझाव �स्तुत गनर् भन्सार �वभागको �म�त
२०७९/०१/२७ को �नणर्यानुसार भन्सार �वभागका उपमहा�नद� शकको सं योजकत्वमा एक
कायर्दल गठन भएको ।
• भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्तका �नकायहरुमा रहेको �योगशाला स्तरो��त (उपकरण ख�रद
तथा �योगशाला भवन �नमार्ण) तथा NII उपकरण सम्बन्धमा अध्ययन गनर्को ला�ग SRCTIP
सँग समन्वय ग�रएको ।
• Risk Management, AEO, Expedited Shipment को क्षे�मा क्षमता �वकासको ला�ग EU-Nepal
Trade and Investment Programme सँग सहकायर् गर� अगा�ड बढाउन अवधारणाप� स्वीकृत
ग�रएको ।
�काशनहरु
• आ�थर्क वषर् २०७७/७८ मा भन्सार �वभाग तथा कायार्लयहरुले सम्पादन गरे का कायर्हरु
समेट� वा�षर्क �ग�त �ववरण �काशन ग�रएको ।
• ७० औ ं अन्तरार्��य भन्सार �दवसको अवसरमा भन्सार स्मा�रका �काशन ग�रएको ।
• अधर् वा�षर्क रुपमा �काशन हुने भन्सार बुले�टन वषर् १३ को अंक १ र अं क २ �काशन
ग�रएको ।

31
अन्न्त
तरा�र् �य सम्म्ब
बन्न्ध
ध तफर्
• नेपालको भन्सार �शासान र भारतको Central Board of Indirect Taxes and Customs– CBIC
बीच भन्सार जाँचपास ���यामा एक अकार्लाई सूचना उपलब्ध गराउने तथा �शास�नक सहयोग
गनुप
र् न� लगायतका ��तव�ता समे�टएको CMAA को मस्यौदामा छलफल गर� राय ��त�या
पठाउन र भारतीय पक्षसँग वातार् समेतमा योगदान गनर् अन्तर मन्�ालय कायर्दल गठन
भएको ।
• नेपाल र बं गलादे शबीच महा�नद� शकस्तर�य बैठकको ला�ग दुवै तफर्को फोकल व्यि�
तो�कएको ।
• World Customs Organization ले कमर्चार� क्षमता अ�भवृ��का ला�ग �नय�मत रुपमा स�ालन
गन� Virtual Customs Orientation Academy मा सहभागीताको व्यवस्थापन ।
• Customs Valuation, Classification, Post Clearance Audit, Time Release Study, WCO Data
Model को क्षे�मा �ा�व�धक सहायता तथा क्षमता �वकासको ला�ग World Customs
Organization सँग समन्वय ग�रएको ।
• भन्सारमा सदाचार �व�र्नको ला�ग WCO को Anti-Corruption and Integrity Promotion
Program (A-CIP) अन्तगर्त भचअ ुर् ल तथा भौ�तक उपिस्थ�तमा कायर्शाला सम्प� ग�रएको ।
• UNODC-CCP अन्तगर्त कमर्चार�को क्षमता अ�भवृ��को ला�ग सहजीकरण ।
• �व� व्यापार स�ठन(WTO) एवम् �व� भन्सार स�ठन (WCO) सँग आवश्यक समन्वय एवम्
सहभागीता (भचअ ुर् ल रुपमा समेत) का कायर्हरु ग�रएको छ ।
• १३९/४० औ ं �व� भन्सार प�रषद् (WCO Council) बैठकमा भन्सार �वभागका महा�नद� शक �ी
कमल �साद भ�ाराइर् र �नद� शक �ी म�न राम पौडेलले सहभागीता जनाउनु भएको ।

सार मूल्
२.४.२ भन्न्स ल्य ु रावलोकन शाखा
या�न तथा पन
• वषर्मा दुईपटक भन्सार व्यवस्थापन गो�ी आयोजना ग�रने �ममा २०७८ भा� र फाल्गुन
म�हनामा आयोजना ग�रएको ।
• वषर्मा दुईपटक व्यवसायीसँग मूल्या�न सम्बन्धी अन्त��र्या आयोजना ग�रने �ममा २०७८
भा� र फाल्गुन म�हनामा आयोजना ग�रएको ।
• भन्सार सम्बन्धी जानकार�मूलक साम�ी �नमार्ण गर� �शारण गन� कायर्�म रहेकोमा भन्सार
सुधार तथा अन्तरार्��य शाखासँगको समन्वयमा Video Jingle �नमार्णको कायर् भएको ।
• भन्सार मूल्या�न �नद� िशका, २०७९ जार� भई कायार्न्वयनमा आएको ।
• �वभागको भन्सार मूल्या�न तथा पुनरावलोकन शाखाबाट अन्तरा��र्य रुपमा मूल्यमा घटबढ
भइरहेका (जस्तै : Shoes/Slipper, PVC Flooring, Mobile LCD Screen and Mobile Combo
LCD, Stationery Goods(Pencil, Color Pencil, Sharpener) मालवस्तुको बजार मूल्य सव�क्षण
टोल� गठन गर� बजार मूल्यको �व�ेषण गन� कायर् भएको ।

32
• राजस्व जोिखमको आधारमा जाँचपास प�छको पर�क्षण कायर्को ला�ग १६५ वटा छनौट गर�
जाँचपास प�छको पर�क्षण कायार्लयमा लेिख पठाइएको । जसमध्ये �ज्ञापनप� पर�क्षण सं ख्या
(१10) ओटा, �ोडक्टको आधारमा प�तीस (३5) र फमर्को आधारमा बीस (२०) ओटा
समावेश भएको ।
• महसुल छु टमा पैठार� भएका सवार� साधनको महसुल असुलको ला�ग भन्सार कायार्लयहरुलाई
लेिख पठाउने ग�रएको ।
• मूल्या�न शाखाले मूल्या�न पुनरावलोकन स�म�तको सिचवालयको समेत कायर् गन� गरे कोमा
आ.व. २०७८/79 सम्म 132 ओटा �नवेदन उपर �नणर्य ग�रएको ।
• �नय�मत रुपमा Valuation page को अनुगमन गर� कै�फयत दे िखएका �वषयमा कायार्लयहरुलाई
ध्यानाकषर्ण गन� ग�रएको ।

ु मन शाखा
२.४.३ अनग
• आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा महा�नद� शक,उप-महा�नद� शक, �नद� शक र शाखा अ�धकृत समेतको
�व�भ� टोल�ले ��.�व.स्थल, वीरग�, सुक्खा बन्दरगाह, पशुप�तनगर, मेची, �वराटनगर, सुनसर�,
भ�पुर, नेपालग�, जनकपुर, जले�र, गौर, सलार्ह�, राजापुर, कैलाल�, सती, क�नपुर,
महाकाल�, दाचलुर् ा र तातोपानी भन्सार कायार्लयहरुको स्थलगत अनुगमन ग�रएको छ ।
अनुगमन ��तवेदनमा उल्लेिखत सुझावहरुको कायार्न्वयनको ला�ग कायार्लयहरुलाई प�रप�
ग�रएको छ ।
• भन्सार कायार्लयहरुमा ��व� हुने भन्सार �ज्ञापनप� र कागजात अनलाइन अनुगमन (Online
monitoring) ग�रएको छ । तत्काल भन्सार कायार्लयहरुलाई सुधारका ला�ग सूचना �दई
आ.व. २०७8/७9 मा २3 करोड 36 लाख थप राजस्व स�लन भएको छ ।
• PBIMS Software को कायार्न्वयन गनर् कायार्लयहरुलाई �ा�व�धक सहयोग र सल्लाह �दने काम
ग�रएको छ । कायार्लयहरुबाट ��व�ी गरे का तथ्या�को �व�ेषण गर� कायार्लयहरुको वा�षर्क
कायर् सम्पादनका आधारमा मूल्या�न (�े�ड�) गन� कायर् ग�रएको छ ।
• �ज्ञापनप�हरुको LIVE Monitoring गर� दे िखएका कै�फयतहरुलाई अ�भलेिखकरण ग�रएको ।
• १३ वटा भन्सार कायार्लहरुलाइर् IP Camera बाट या�ुकक्ष, भन्सार याडर् तथा प�रसर साथै
जाँचपास �कृयाहरुको �नगरानी गन� ग�रएको छ ।
• �ीमान् सिचवज्यू र महा�नद� शक �वचमा भएको कायर्सम्पादन सम्झौताको चौमा�सक, अधर् वा�षर्क
तथा वा�षर्क �ग�त �ववरण तयार गर� अथर् मन्�ालयमा ��तवेदन ग�रएको छ ।
• राजस्व स�लन, मु�ा तथा �ललामी सम्बन्धी �ग�त �ववरण तयार गर� अथर् मन्�ालयमा ��तवेदन
ग�रएको छ ।

33
• भन्सार �वभाग अन्तगर्त शाखाहरुको मा�सक �ग�त �ववरण तयार गनुक
र् ो साथै राजस्व नी�त
तथा कायर्�म लगायतको मा�सक र वा�षर्क �ग�त �ववरण तयार गर� अथर् मन्�ालयमा ��तवेदन
ग�रएको छ ।
• WAN माफर्त हुने �त्यक्ष अनुगमनलाई �भावकार� बनाउन थप Monitor र IP Camera हरु
जडान ग�रएको छ ।

२.४.४ जोिखम व्व्य

यवस्स्थ
थापन शाखा
• Risk Register, Risk Profile, Risk Criteria तथा Risk Indicator तयार गनर् कायर्टोल� गठन
ग�रएको ।
• ASYCUDA System मा रहेको Selectivity Module को �भावकार� कायार्न्वयनका ला�ग Risk
management team को गठन भइर् Risk Register र Risk Profile तयार भएको ।
• Risk को effective management को ला�ग Action plan तयार भइर् �नकट भ�वष्यमा
Automation System बाट Risk लाइर् Control गन� Mechanism तयार गन� गर� कायर् अगा�ड
ब�ढरहेको ।
• Risk Guidelines को रुपमा रहेको Risk Management Framework र Standard Operating
Procedure तयार भइर् सो को नेपाल�करण ग�रएको ।
• दक्षता अ�भवृ�� गनर् भन्सार �वभाग अन्तगर्त कायर्रत 10 जना कमर्चार�को रो�र तयार
ग�रएको ।
• जोिखमको �व�ेषण, आँकलन तथा अ�ाव�धकका ला�ग भन्सार �वभागका उपमहा�नद� शकको
सं योजकत्वमा केिन्�य जोिखम व्यवस्थापन स�म�त गठन भइर् सो स�म�तले �नरन्तर रुपमा
आफ्नो कायर् ग�ररहे को ।
• जोिखमको अवलोकनका ला�ग �वराटनगर, वीरग� तथा सुक्खा बन्दरगाह (�स�सर्या, पसार्)
भन्सार कायार्लयमा �मण ग�रएको ।
• जोिखम प�हचान गन� जनशि� �वकास गनर् स्वदे शी तथा �वदे शी ता�लमहरु स�ालन ग�रएको
र कमर्चार�को रो�र तयार भइर् अ�ाव�धक ग�रएको ।

२.४.५ आ�थक
र् �शासन शाखा
• बेरुजु व्यवस्थापन सूचना �णाल� सफ्टवेयर अ�ाव�धक भै कायार्न्वयमा �नरन्तरता ।
• भन्सार �वभाग अन्तगर्त आ.व. २०७९ आषाढ मसान्तसम्म रहेको बेरुजु ५ अवर् ४९ करोड
३० लाख ४६ हजार मध्ये ८६ करोड ८४ लाख ५५ हजार अथार्त १५.८१ ��तशत बेरुजु
फ��ट भएको छ ।
• ु ूची ९ मा �दइएको
भन्सार �वभागको आ.व. २०७८/७९ को �वि�य �ग�त सम्बन्धी �ववरण अनस
छ ।

34
• ु ूची १० मा
भन्सार �वभागको आ.व. २०७८/७९ को बेरुजु सम्बन्धी �वस्तृत �ववरण अनस
�दइएको छ ।

२.४.६ सामान्न्य
य �शासन तथा जनशि� �वकास शाखा
• आ.व. २०७८/०७९ मा �वभागको ला�ग स्वीकृत बजेट र कायर्�मको प�र�ध�भ� रह�
�वभागलाई आवश्यक पन� मसलन्द सामा�ीहरु, दुई पाङ्�े सवार� साधनहरु, कम्प्यूटर सम्बन्धी
उपहरणहरु तथा फ�नर्चसर् तथा �फक्चसर्हरु ख�रद ग�रएको ।
• सगरमाथा हललाई स्तरो�ती गन� कायर् सम्प� ग�रएको ।
• �वभाग र अन्तगर्तका ३ (तीन) वटा भन्सार कायार्लयहरुमा �योगशाला स्तरो��तको ला�ग
उपकरण (म�दराको गुणस्तर मापन गन� मेिशन, �हरा मापन गन� मेिशन आ�द) ख�रद तथा
जडान ग�रएको साथै अन्तगर्तका कायार्लयहरुमा ५ (पाँच) वटा भन्सार कायार्लयहरुमा आधु�नक
�योगशाला स्थापना तथा स्तरो��त ग�रएको ।
• भन्सार कायार्लयहरुमा पन� मु�ाहरुको व्यवस्थापनको ला�ग मु�ा सफ्टवेयर �णाल� �नमार्ण गर�
कायार्न्वयनमा ल्याईएको ।
• �वभागको सूचना ��व�धसँग सम्बिन्धत उपकरणहरु (Router, Switch, Firewall, Backup battery
आ�द) ख�रद ग�रएको ।
• �वभागको ला�ग वैज्ञा�नक उपकरण ममर्त एवम् भ्याल�डेसन (AMC) को कायर् सम्प�
ग�रएको ।
• नयाँ भन्सार एजेन्ट �नयुि�का ला�ग पर�क्षा स�ालन, न�तजा �काशन, लाईसेन्स �वतरण
लगायतका कामका आवश्यक सहयोग, समन्वय तथा सहजीकरण ग�रएको ।
• भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्तका भन्सार कायार्लयहरुमा कायर्रत कमर्चार�हरुलाई भन्सार ऐन र
�नयमावल�का साथै भन्सार वग�करण, मूल्या�न, जाँचपास, जोिखम व्यवस्थापन लगायतका
�वषयमा १२ (बा�) �दने Virtual ता�लम कायर्�म स�ालन ग�रएको । यसबाट कर�ब ३००
(तीन सय) जना कमर्चार�हरुको क्षमता �वकास भएको ।
• फैसला सं �ह, २०७८ तयार गर� �काशन ग�रएको ।
• चोभार भन्सार कायार्लयको स�ठन सं रचना तथा दरबन्द� (O&M) को सम्प� गर� स�ालनमा
ल्याईएको । साथै, गौतमबु� अन्तरार्��य �वभानस्थल भन्सार कायार्लय स�ालनमा
ल्याईएको ।
• �वभागको चमेना गृहको ठे �ा व्यवस्थापन सम्बन्धी तयार� सम्प� ग�रएको ।
• नेपाल सरकारका �व�भ� �नकायहरुबाट माग भई आए बमोिजमका चार पाङ्�े र दुई पाङ्�े
सवार� साधनहरु हस्तान्तरण सम्बन्धी आवश्यक कायर् ग�रएको ।
• �वभागमा रहेका चार पाङ्�े र दुई पाङ्�े सवार� साधनहरुको नवीकरण, बीमा र इम्बोस्ड
नम्बर जडान ग�रएको ।

35
• �वभागमा ७ (सात) वटा नयाँ स्माटर् टे �ल�भजन जडान एवम् WAN System स्तरो�ती गर�
भन्सार कायार्लयहरुको �त्यक्ष अनुगमन (Live Monitoring) �णाल�मा सुधार ग�रएको ।
• भन्सार �वभागको प�रसरमा रहेका पूराना CCTV Camera हरुको स�ा आधु�नक CCTV Camera
जडान गर� स्तरो��त ग�रएको ।
• �वभागका पूराना िजन्सी मालसामानहरु �ललाम �ब��को कायर् सम्प� ग�रएको ।
• �वभाग अन्तगर्तका कमर्चार�हरुको �नय�मत रुपमा हुने �नयुि�, पदस्थपना, कामकाज, सरुवा
तथा अ�नवायर् अवकाश सम्बन्धी कायर् गर� सो को अ�भलेख रा��य �कताबखाना (�नजामती)
मा अ�ाव�धक ग�रएको । साथै, �वभाग अन्तगर्त नयाँ स्थायी �नयुि� भई आएका ११ (एघार)
जना शाखा अ�धकृतहरुको ला�ग ४ (चार) �दवशीय सेवा �वेश अ�भमुखीकरण कायर्�म
स�ालन ग�रएको ।
• �वभागको ला�ग �ा� भएका वैदेिशक अध्ययन तथा छा�वृि� कायर्�ममा १५ (पन्�) जना
कमर्चार�हरुलाई मनोनयन �सफा�रस ग�रएको । साथै �व�भ� सरकार� �नकायहरुबाट
�िशक्षणको ला�ग अनुरोध भएबमोिजमका �िशक्षकहरु �वभागबाट खटाईएको ।
• �वभाग र अन्तगर्तका भन्सार कायार्लयहरुलाई �वपक्षी बनाई सव�च्च अदालत, उच्च
अदालतहरुमा परे का 68 (अठस�ी) वटा �रट �नवेदनहरुको �लिखत जवाफ पठाईएको ।
• अन्तरार्��य भन्सार �दवसको उपल�यमा यस �वभाग वा अन्तगर्त कायर्रत ३० (तीस) जना
कमर्चार�हरु र ३ (तीन) जना व्यवसायीहरुलाई पुरस्कारको ला�ग छनौट ग�रएको । पुरस्कृत
ु ूची १३ मा रािखएको छ ।
हुने कमर्चार�हरु/व्यवसायीहरुको नामावल� अनस

ु तफर्
कानन
• भन्सार �वभाग अन्तगर्त रहे का �व�भ� शाखा एवम् महाशाखाबाट �टप्पणी उठान भइर् कानूनी
रायको ला�ग �ा� भएका फाईल/�म�सल अध्ययन गर� कानूनी राय �दान गन� ग�रएको ।
• �व�भ� भन्सार कायार्लयहरुमा मु�ाको �ववरण, �कृया, आदे श फैसला समेतको �नर�क्षण गर�
सुझाव �दान ग�रएको ।
• सव�च्च अदालत, उच्च अदालत, राजस्व न्याया�धकरण, महान्याया�धव�ाको कायार्लय समेतका
सरोकारवाला �नकायसँग आवश्यक समन्वय गन� ग�रएको ।
• भन्सार एजेन्टको नयाँ ईजाजत प� �वतरण गनर् सं लग्न रहेको ।
• अदालतबाट फैसला भई �ा� भएका आदे श, फैसला कायार्न्यवनको ला�ग सम्बिन्धत भन्सार
कायार्लयमा प�ाचार ग�रएको ।
• न्या�यक �नकायबाट माग भएका �म�सल पठाउने तथा पठाउनको ला�ग सम्बिन्धत भन्सार
कायार्लयमा प�ाचार ग�रएको ।
• सम्बिन्धत भन्सार कायार्लयबाट मु�ा सम्व� कागजात माग गर� न्या�यक �नकायसमक्ष पेश
ग�रएको ।

36
• मु�ाको अ�भलेख वस्तु�न� वनाई सहज, सरल र �छटो छ�रतो तवरले मु�ाको टु �ो लगाउने
गर� सफ्टवेयर तयार पा�रएको र सो कायर्मा यस शाखाले महत्वपूणर् भ ु�मका खेलेको ।

२.४.७ एक�ार �णाल�

नेपाल रा��य एक�ार �णाल� आयोजना अन्तगर्तका ४७ ओटा सरोकारवाला �नकायहरुको ला�ग
�णाल� �नमार्ण गन� र केह� �नकायहरुबाट स�ालनमा रहेका �णाल�हरु यस एक�ार �णाल�सँग
आव�ता गन� आयोजनाको उ�ेश्य रहेकोमाः
• �णाल� �नमार्ण गनुप
र् न� सम्पूणर् �नकायहरु (३४ ओटा) को �णाल� �नमार्ण सम्बन्धी कायर् सम्प�
भईसकेको र अ�धकांश �नकायहरुबाट �णाल� स�ालनमा रहेको छ ।
• �व�भ� सरोकारवाला �नकायहरु (११ ओटा) बाट स�ालनमा रहेका �णाल�हरु यस एक�ार
�णाल�सँग आव�ता गन� कायर् अ�धकांश �नकायमा पूणर् रुपमा सम्प� भईसकेको र केह�
�नकायमा आंिशक रुपमा सम्प� भईसकेको छ ।
• यस आयोजना अन्तगर्तका �व�भ� सरोकारवाला �नकायहरु (५ ओटा) का ला�ग यस �णाल�
माफर्त LPCO (License, Permit Certificate and Others) को �रपोट�ङ मो�ुल बनाउने कायर्
सम्प� भइसकेको छ ।
• नेपाल रा��य एक�ार �णाल� आयोजना कायार्न्वयन इकाईको �व�भ� �म�तमा �व�भ� िजल्लामा
भएको �णाल� अ�भमुिखकरण कायर्�ममा यस आयोजनाले सम्बिन्धत �नकायहरु (१६ ओटा
�वभाग र ४४ ओटा कायार्लय)सँग �व�मान �ोत अभावलाई कम्प्युटर सेट, ��न्टर, यु.�प.एस.,
टे बल तथा कुस� जस्ता वस्तु तथा उपकरणहरू �दान गर� �ोत पहुँचमा रूपान्तरण ग�र�दएको
र उ� �नकायहरूबाट सो उपकरणहरूको �योग भएको समेत भएको छ ।
• नेपाल रा��य एक�ार �णाल� (NNSW) को कायार्न्वयन गन�/गराउने सन्दभर्मा आयात तथा
�नयार्त गनर् �व�भ� सरोकारवाला �नकायहरुबाट जार� ग�रने LPCO (License, Permit,
Certificate and Other) सम्बन्धी सेवाहरुलाई �व�ुतीय माध्यमबाट व्यवस्थापन गनर् यस एक�ार
�णाल�मा �वकास ग�रएको LPCO Module को �भावकार� स�ालनको ला�ग भन्सार �वभाग र
सरोकारवाला �नकायहरु (२२ ओटा)सँग आपसी समझदार� प� (MoU) समेत हस्ताक्षर ग�रएको
छ ।

भन्न्स ँ आपसी समझदार� प� हस्स्त

सार �वभागसग ताक्ष
क्षरर गरे का सरोकारवाला �नकायहरु
रुःः
• खा� ��व�ध तथा गुण �नयन्�ण �वभाग, प्लान्ट क्वारे न्टाइन तथा �वषाद� व्यवस्थापन केन्� र
पशु सेवा �वभागसँग नेपाल रा��य एक�ार �णाल�को LPCO Module कायार्न्वयन गन� समझदार�
प�मा माघ ११, २०७७ मा कृ�ष तथा पशुपन्छ� �वकास मन्�ालयमा हस्ताक्षर भएको ।
• Financial Instruments सम्बन्धी नेपाल रा��य एक�ार �णाल�को Module को कायार्न्वयन
गन�/गराउने सन्दभर्मा नेपाल रा� बै�सँग वैशाख २७, २०७८ मा समझदार� प�मा हस्ताक्षर
भएको ।

37
 • उत्पि�को �माणप� सम्बन्धी नेपाल रा��य एक�ार �णाल�को सम्बन्धी Module को कायार्न्वयन
गन�/गराउने सन्दभर्मा नेपाल उ�ोग वािणज्य महासं घ, नेपाल उ�ोग प�रसं घ, नेपाल च्याम्बर
अफ कमशर् र नेपाल हस्तकला महासं घसँग वैशाख २७, २०७८ मा समझदार� प�मा हस्ताक्षर
भएको ।
• नेपाल रा��य एक�ार �णाल�मा �वक�सत मो�ुलहरूको कायार्न्वयन गन�/गराउने सन्दभर्मा
यातायात व्यवस्था �वभाग, पुरातत्व �वभाग, उ�ोग �वभाग, �व�ुत �वकास �वभाग, वैकिल्पक उजार्
�व�र्न केन्�, व्यापार तथा �नकासी �व�र्न केन्� र लगानी बोडर् नेपालसँग का�तर्क १६,
२०७८ मा समझदार�प� मा हस्ताक्षर भएको ।
• नेपाल रा��य एक�ार �णाल�मा �वक�सत मो�ुलहरूको कायार्न्वयन गन�/गराउने सन्दभर्मा
खानी तथा भूगभर् �वभाग, औषधी व्यवस्था �वभाग, नेपाल गुणस्तर तथा नापतौल �वभाग, पयर्टन
�वभाग, रा��य �नकु� तथा वन्यजन्तु सं रक्षण �वभाग, चलिच� �वकास बोडर् र वन तथा भू-
सं रक्षण �वभागसँग वैशाख १९, २०७९ मा समझदार�प� मा हस्ताक्षर भएको ।
ँ आव� ग�रएका सरोकारवाला �नकायहरू
एक�ार �णाल�सग रूक
को �णाल�हरु
रुःः
1. महालेखा �नयन्�क कायार्लयः आवश्यक �व�ुतीय भ ु�ानी (E-payment) �वकास गनर्का ला�ग
महालेखा �नयन्�क कायार्लयको RMIS (Revenue Management Information System)सँग API
माफर्त �णाल� आव� ग�रस�कएको छ ।
2. आन्त�रक राजस्व �वभागः �नकासी/पैठार�कतार्ले यस एक�ार �णाल�मा सूचीकृत हुन आन्त�रक
राजस्व �वभागबाट जार� ग�रएको PAN (Personal Account Number) आवश्यक हुने भएकोले
आन्त�रक राजस्व �वभाग को ITS (Integrated Tax System)सँग API माफर्त �णाल� आव�
ग�रस�कएको छ ।
3. भन्सार �वभागः नेपाल रा��य एक�ार �णाल� माफर्त जार� ग�रएको �व�ुतीय LPCO लाई
�व�ुतीय स्वरुपमा �ज्ञापनप�मा �योग तथा जाँचपास गनर् भन्सार �वभागको Nepal Customs
Administration System (NECAS)सँग API �नमार्ण गर� सोह� API माफर्त आव�
ग�रस�कएको छ ।
4. �माणीकरण �नयन्�कको कायार्लय: आवश्यक �व�ुतीय हस्ताक्षर (Digital Signature) �वकास
गनर्का ला�ग �माणीकरण �नयन्�कको कायार्लय अन्तगर्त रहेको Authentication र Validation
Server सँग आव� ग�रस�कएको छ ।
5. नेपाल दुरस�ार �ा�धकरणः मोबाईल आयात प�मर्टका ला�ग नेपाल दुरस�ार �ा�धकरणबाट
स�ालन हुन गइरहेको Mobile Device Management System (MDMS) �णाल�सँग API माफर्त
आव� ग�रस�कएको छ ।
6. वािणज्य, आपू�तर् तथा उपभो�ा सं रक्षण �वभागः EXIM �णाल�लाई एक�ार �णाल�को Module
को रुपमा �णाल� �वकास गनर् फमर् सम्बन्धी आवश्यक जानकार� �व�ुतीय रुपमा �ा� गनर्

38
 वािणज्य, आपू�तर् तथा उपभो�ा सं रक्षण �वभागबाट स�ालन ग�ररहे को �णाल� API माफर्त
आव� ग�रस�कएको छ ।
7. उ�ोग �वभागः EXIM �णाल�लाई एक�ार �णाल�को Module को रुपमा �णाल� �वकास गनर्
उ�ोग सम्बन्धी आवश्यक जानकार� �व�ुतीय रुपमा �ा� गनर् उ�ोग �वभागबाट स�ालन
ग�ररहे को �णाल� API माफर्त आव� ग�रस�कएको छ ।
8. कम्पनी रिज�ारको कायार्लयः EXIM �णाल�लाई एक�ार �णाल�को Module को रुपमा �णाल�
�वकास गनर् कम्पनी सम्बन्धी आवश्यक जानकार� �व�ुतीय रुपमा �ा� गनर् कम्पनी रिज�ारको
कायार्लयबाट स�ालन ग�ररहेको �णाल� API माफर्त आव� ग�रस�कएको छ ।
9. घरे ल ु तथा साना उ�ोग �वभागः EXIM �णाल�लाई एक�ार �णाल�को Module को रुपमा �णाल�
�वकास गनर् घरे ल ु तथा साना उ�ोग सम्बन्धी आवश्यक जानकार� �व�ुतीय रुपमा �ा� गनर्
उ�ोग �वभागको �योजनाथर् �णाल�मा Interface माफर्त आव� ग�रस�कएको छ ।
10. कन्सुलर सेवा �वभाग: Diplomats तथा Mission लाई �दान ग�रने महशुल छु टका ला�ग कन्सुलर
सेवा �वभागबाट स�ालन भइरहे को �णाल�सँग API माफर्त आव�ताको कायर् आंिशक रुपमा
सम्प� भएको ।
11. नेपाल इन्टरमोडल यातायात �वकास स�म�तः भन्सार �वभागको Nepal Customs Administration
System (NECAS)सँग हुन गईरहेको SAD Integrationसँग सम्बिन्धत रहेको Gate Entry
Module का ला�ग नेपाल इन्टरमोडल यातायात �वकास स�म�तबाट स�ालनमा रहेको �णाल�सँग
API माफर्त आव�ताको कायर् आंिशक रुपमा सम्प� भएको ।

एक�ार �णाल�मा Module �वकास ग�रएका सरोकारवाला �नकायहरू

रूःः
• �वरुवा तथा �वरुवाजन्य, पशु तथा पशुजन्य र खा�वस्तुको आयात अनुम�त जा�र गनर् खा�
��व�ध तथा गुण �नयन्�ण �वभाग, प्लान्ट क्वारे न्टाइन तथा �वषाद� व्यवस्थापन केन्� र पशु
सेवा �वभागबाट LPCO Module स�ालन भईरहेको र तत् तत् �नकाय अन्तगर्तका िजल्लािस्थत
४४ ओटा क्वारे न्टाइन कायार्लयहरु तथा चेकपो�हरुबाट Inspection Module समेत स�ालन
भईरहेको छ ।
• उत्प�तको �माणप�का ला�ग व्यापार तथा �नकासी �व�र्न केन्�, नेपाल उ�ोग वािणज्य महासं घ,
नेपाल उ�ोग प�रसं घ र नेपाल च्याम्बर अफ कमशर्बाट COO Module स�ालन भईरहेको ।
• हस्तकला र क्यू�रयो जाँचपास सम्बन्धी LPCO Module नेपाल हस्तकला महासं घ र पुरातत्व
�वभागबाट स�ालन भईरहे को छ ।
• सवार� साधन आयात प�मर्ट सम्बन्धी LPCO Module यातायात व्यवस्था �वभागबाट स�ालन
भईरहेको छ ।

39
• नेपाल गुणस्तर तथा नापतौल �वभागबाट जार� ग�रने �व�भ� �कारका गुणस्तर �माणप�हरु
एक�ार �णाल�मा समावेश ग�रएको छ र नापतौल उपकरण आयात सम्बन्धी LPCO Module
समेत स�ालन भईरहेको छ ।
• औ�ो�गक उपयोगका ला�ग आवश्यक पन� वस्तुहरूको आयात �सफा�रस सम्बन्धी LPCO
Module उ�ोग �वभागबाट स�ालन भईरहे को छ ।
• खानी �नयार्त प�मर्ट सम्बन्धी LPCO Module खानी तथा भूगभर् �वभागबाट स�ालन भईरहे को ।
• नेपाल ��त�ल�प अ�धकार रिज�ारको कायार्लयबाट जार� ग�रने �व�भ� �कारका �माणप�हरु
एक�ार �णाल�मा समावेश ग�रएको छ ।
• CITES महासन्धी बमोिजमका जीवजन्तुको �नयार्त सम्बन्धी LPCO Module रा��य �नकु� तथा
वन्यजन्तु सं रक्षण �वभागबाट स�ालन हुने तयार� ग�रएको छ ।
• CITES महासन्धी बमोिजमका वनस्प�तको �नयार्त सम्बन्धी LPCO Module वन तथा भू-सं रक्षण
�वभागबाट स�ालन हुने तयार� ग�रएको छ ।
• ु ार् आयात सम्बन्धी LPCO Module नेपाल नाग�रक उ�यन �ा�धकरणबाट
हवाई जहाजका पाटर्पज
स�ालन हुने अवस्था छ ।
• औषधी आयात प�मर्ट सम्बन्धी LPCO Module औषधी व्यवस्था �वभागबाट स�ालन हुन
गईरहेको छ ।
• नेपाल रा� बै� र �व�भ� २७ ओटा वािणज्य बै�हरुको �योगका ला�ग Financial Instrument
सम्बन्धी FI Module �वकास ग�रएको र बै�हरुबाट स�ालन समेत भईरहेको छ ।
• मालवस्तु �नकासी वा पैठार� कारोवार गन� व्यि�लाई �दान गर�ने EXIM Code सम्बन्धी भन्सार
�वभागबाट स�ालनमा रहे को �णाल�लाई एक�ार �णाल�को Registration Module (EXIM
Code) को रुपमा �णाल� �वकास गन� कायर् सम्प� भई भन्सार �वभाग (सेवा�ाह� शाखा) बाट
स�ालनको अिन्तम चरणमा छ ।
• नेपाल पारवहन तथा गोदाम व्यवस्थापन कम्पनी, नेपाल �ेट फरवाडर्रस एशो�सयशन र भन्सार
एजेन्ट महासं घ यस �णाल�को सेवा �हण गन� �नकाय रहेकोले सो सम्बन्धी Registration
Module �वकास ग�रएको र स�ालनमा समेत रहेको छ ।
• आ�थर्क ऐन बमोिजम �दान ग�रने महशुल छु ट सम्बन्धी Exemption Module ११ ओटा
�नकायहरुको �योगका ला�ग �वकास ग�रस�कएकोमा केह�बाट स�ालन भईरहेको र अन्यबाट
स�ालनको अिन्तम चरणमा छ ।
1. उ�ोग �वभाग
2. �व�ुत �वकास �वभाग
3. वैकिल्पक उजार् �व�र्न केन्�
4. नेपाल लगानी बोडर्
5. गृह मन्�ालय

40
 6. रक्षा मन्�ालय
7. सं �ार तथा सूचना ��व�ध मन्�ालय
8. स्वास्थ्य तथा जनसं ख्या मन्�ालय
9. िशक्षा, �वज्ञान तथा ��व�ध मन्�ालय
10. पयर्टन �वभाग
11. चलिच� �वकास बोडर्
• �व�भ� सरोकारवाला �नकायहरु (उ�ोग, वािणज्य तथा आपू�तर् मन्�ालय, कानून, न्याय तथा
सं स�दय मा�मला मन्�ालय, राजस्व अनुसन्धान �वभाग, अध्यागमन �वभाग र सम्पि� शु��करण
अनुसन्धान �वभाग) का ला�ग यस �णाल� माफर्त जार� ग�रएका LPCO (License, Permit
Certificate and Others) को �रपोट�ङ मो�ुल बनाउने कायर् सम्प� भएको छ ।

ख) नी�त तथा स�ालन महाशाखा

यस महाशाखा अन्तगर्त रहेका शाखाहरुबाट सम्पादन भएका कामहरु यस �कार रहे का

छन् ।

ु न्न्ध
२.४.८ अनस धान तथा अनपु ालना शाखा
• राजस्व च ुहावट �नयन्�णका ला�ग �ा� सूचनाको आधारमा राजस्व च ुहावटका �वषयमा छान�वन
गन� कायर् �नरन्तर भइरहेको ।
• आ.व.2078/79 मा �ा� 50 र अिघल्लो आ.व बाट सर� आएको 12 गर� जम्मा 62
ओटा उजुर�/सूचना सं ख्या मध्ये 41 ओटा उजुर� कारवाह� सम्प� भइसकेको छ भने 21
ओटा उजुर� कारवाह�को �ममा रहेको ।
• भन्सार जाँचपास �कृयाको 10 ओटा छड्के पर�क्षण गर� रु.66,65,377/- थप राजस्व
असुल ग�रएको ।
• राजस्व अनुसन्धान �वभागबाट लेिख आए अनुसार भन्सार ऐन तथा �नयमावल� बमोिजम ज�रवाना
वा छु ट रकम असुल गरे को । ASYCUDA World �णाल�मा 151 �ज्ञापनप�हरु ��व� गर�
रु. 76638591 राजस्व आम्दानी बाँ�धएको ।
• आन्त�रक राजस्व �वभाग, राजस्व अनुसन्धान �वभाग र सम्पि� शु�ीकरण अनुसन्धान �वभागसँग
महा�नद� शकस्तर�य बैठक 3 ओटा बसेको ।
• स्था�नय राजस्व च ुहावट �नयन्�ण समन्वय स�म�तको बैठक �नय�मत रुपमा बस्ने व्यवस्था
�मलाइएको ।
• अन्य �नकायबाट �ा� राजस्व छल�को सूचनाको �व�ेषण गर� सुधारात्मक उपायहरु तत्काल
कायार्न्वयनमा ल्याइएको ।
• भन्सार कायार्लयहरुलाइर् �निष्�य �ज्ञापनप� �नय�मत फरफारक गनर् लगाइएको ।

41
• पारस्प�रक मुल्या�नका ला�ग भन्सार �वभागले अनुसन्धानकार� �नकायको रुपमा तयार गनुर्
पन� AML/CFT Effectiveness Response Report र Effectiveness Outcome 1 दे िख 11
मध्ये भन्सार �शासनसँग सम्विन्धत दे िखएको Immediate Outcome को ��तवेदन तथा
कसुरजन्य सम्पि�मा भएको कारवाह� सम्बन्धी आ.व.2074/75 दे िख 2078/79
सम्मको तथ्या�, सोह� आ.व. हरुको सीमापार नगद र धारक �व�नमय अ�धकारप�को
ओसारपसार सम्बन्धी तथ्या� र सोह� आ.व. हरुको अवैध रुपमा सीमापार गदार् प�ाउ गर�
कारवाह� ग�रएको नगद रकम सम्बन्धी तथ्या� तयार गर� �ी �धानमन्�ी तथा
मिन्�प�रषदको कायार्लयको सम्बिन्धत शाखामा पठाएको । सो सम्बन्धी �ारिम्भक ��तवेदन
तयार� गन� �ममा �व�भ� छलफलका कायर्�मा सहभागी भएको ।
• NRB-FIU लाइर् सीमापार नगद र धारक �व�नमय अ�धकारप�को ओसारपसार सम्बन्धी तथ्या�
�नय�मत पठाएको ।

२.४.९ सेवा�ाह� सहजीकरण शाखा

• सेवा�ाह� सेवाकक्ष सम्बन्धी अध्ययन ��तवेदन, 2016 को पुनरावलोकन गर� ��तवेदन तयार
ग�रयो ।
• 70 औ अन्तरार्��य भन्सार �दवस �व�वध कायर्�म ग�र सफलता पूवक
र् सम्प� ग�रएको ।
• �नकासी वा पैठार� स�ेत नम्वर EXIM Code सम्बन्धी नयाँ कायर्�व�ध, 2078 लाई �णाल�मा
अ�ाव�धक ग�रएको ।स्वचा�लत �कृयावाट �नकासी वा पैठार� स�ेत नम्बरहरु सहज ढ�ले
उपलब्ध गराईएको ।
o नयाँ जार� भएको सं ख्या -6148
o पुरानो न�वकरण भएको सं ख्या -25863
o खारे ज ग�रएको सं ख्या -1152
• �व�भ� भन्सार कायार्लय लगायत चोभार सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लयमा बै� काउन्टर
खोल्ने ���याको ला�ग आवश्यक ���या अिघ बढाई सहजीकरणग�रएको ।
• वण्डेड वेयरहाउस सम्बन्धी कायर्
o नयाँ इजाजतप� �दान ग�रएको सं ख्या-22 वटा
o पुराना इजाजतप� न�वकरण गरे को सं ख्या-110 वटा
o वण्डेड वेयरहाउस तथा कारखानाको �न�रक्षण ��तवेदन पेश गरे को-24 वटा
• भन्सार एजेन्टको इजाजतप� न�वकरण ग�रएको सं ख्या-56 वटा
• भन्सार एजेन्टको इजाजतप� र� ग�रएको सं ख्या- 05 वटा
• EXIM Code न�वकरण तथा खारे जी भएकोमा बै� ग्यारे ण्ट� फुकुवा माग भए अनुसार आवश्यक
�कृया पुरा ग�र बै� ग्यारे ण्ट� फुकुवा ग�रएको ।
• नयाँ भन्सार एजेन्टको छनौट ग�रएको

42
 o �लिखत पर�क्षा स�ालन गनर् लोकसेवा आयोगसँग ��त�न�ध माग ग�रएको ।
o �म�त 2078/01/17 गते लोकसेवा आयोगको समन्वयमा भन्सार एजेन्टको �लिखत
प�रक्षा स�ालन ग�रएको ।
o लोकसेवा आयोगवाट �ा� भएअनुसार �म�त 2079/02/16 मा �लिखत प�रक्षाको न�तजा
�कासन ग�र 860 जनालाई अन्तवार्तार्को ला�ग छनौट ग�रएको
o �म�त 2079/03/05 गते दे िख भन्सार एजेन्टको अन्तवार्तार् स�ालन ग�रएको र सो
अन्तवार्तार् सम्प� भएप�छ 660 जना भन्सार एजेन्टको ला�ग नाम �सफा�रस ग�रएको ।
• GSP भे�र�फकेशन ग�र पठाएको सं ख्या-2 वटा
• भन्सार एजेन्टको आचारसं �हता तयार गनर् स�म�त गठनको काम अिघ बढाइएको ।
• सेवा�ाह� सन्तु�� सव�क्षण गन� सम्बन्धमा �ारिम्भक कारवाह� ���या �ारम्भ ग�रएको।

ु शाखा
२.४.१० नी�त तथा महसल
• सं घीय सं सद समक्ष पेश भएको �स्ता�वत भन्सार ऐन अनुकुल हुने गर� भन्सार �नयमावल�को
मस्यौदा तयार गर� अथर् मन्�ालयमा पठाइएको छ ।
• अन्तरार्��य व्यापारलाई थप वस्तु�न� तथा यथाथर्परक वनाउन �व� भन्सार स�ठन�ारा
प�रमािजर्त हाम�नाइज्ड वस्तु वग�करण तथा सं केतीकरण �णाल�को सातौ सं स्करण २०२२
लाई कायार्न्वयनमा ल्याइएको छ ।
• आ�थर्क �वधयेक २०७९, माफर्त तयार� वस्तु र कच्चा पदाथर्को भन्सार दर फरक हुने गर
दर समायोजन ग�रएको छ ।
• नेपालले अन्तरार्��य र क्षे�ीय म�हरुमा गरे को ��तव�ता अनुरुप भन्सार दरहरु समायोजन
ग�रएको छ ।
• आ�थर्क �वधयेक २०७९, माफर्त स्वदे शी उ�ोग र उत्पादनलाई �व�र्न हुनेगर� पैठार�मा
भन्सार महसुल दर प�रमाजर्न तथा भन्सार महसुल छु ट सु�वधा �दान ग�रएको छ ।
• वण्डेड वेयरहाउसका इजाजत प�वालाले �नकासी ग�रने वा स्वदे शमै प�रवत्यर् �वदे शी मु�ामा
�व�� ग�रने मालवस्तु उत्पादन गनर् आवश्यक पन� कच्चा वा सहायक कच्चा पदाथर्को पैठार�मा
लाग्ने कृ�ष सुधार शुल्क वापत प�न बै� जमानत �दइ पैठार� गनर् स�कने व्यवस्था ग�रएको ।
• आ�थर्क वषर् २०७९/८० को भन्सार �वभागको नी�त प� तयार गर� अथर् मन्�ालयमा पेश
ग�रएको छ ।
• आ�थर्क �वधयेक २०७९, को ला�ग आवश्यक राय सुझाव अथर् मन्�ालयमा पठाइएको छ ।
• आ�थर्क �वधयेक २०७९, माफर्त १०९८ ओटा वस्तुहरुको रा��य उपशीषर्क तयार गर�
कायार्न्वयन ग�रएको छ ।
• अथर् मन्�ालयवाट आ�थर्क ऐनको दफा १८ बमोिजम �व�भ� सं घ सं स्थालाई पटके रुपमा
�व�भ� वस्तुहरुमा ४९ पटक छु ट �दईएको, कुटनै�तक सु�वधा ९०८ पटक �दान ग�रएको,

43
 महसुल सु�वधा ७०१ ओटालाई �दान ग�रएको र आयोजना तथा अन्य छु ट ४८४ ओटालाई
�दइएको छ ।
• आ�थर्क ऐन २०७८, को दफा १८ बमोिजम �व�भ� सं घ सं स्थाहरुलाई पटके रुपमा �व�भ�
वस्तुहरुमा �दइएको महसुहल छु टको �ववरण र अ�भलेख अ�ाव�धक ग�रएको ।
• भन्सार �वभाग एवम् सरोकारवाला �नकायहरुवाट �नकासी पैठार�सँग सम्विन्धत �वषयहरुमा
जार� भएका प�रप�हरु समावेश गर� प�रप� सं �ह �काशन ग�रएको ।
• भन्सार उपस�म�तको ��तवेदन तयार गर� नेपाल राजस्व परामशर् स�म�तमा पेश ग�रएको ।
• भन्सार ऐन २०६४ मा आ�थर्क ऐन २०७८, ले गरे को सं शोधन समेत समावेश गर� भन्सार
ऐन तथा �नयमावल� अ�ाव�धक गर� �काशन ग�रएको ।
• �व�भ� कायार्लय तथा �नकायवाट राय माग भई आएका �वषयमा राय उपलब्ध गराइएको ।

ु रावलोकन शाखा
२.४.११ वग�करण तथा पन
• वग�करण तथा पुनरावलोकन (पूवार्देश समेत) को ६५ ओटा �नणर्यहरु ग�रएको ।
• वस्तु वग�करणका सम्बन्धमा �व�भ� �नकायबाट सोधनी भएका �वषयमा राय �दान ग�रएको ।
• वस्तु वग�करण तथा पूनरावलोकन सम्बन्धमा राजस्व न्याया�धकरणबाट माग भएका कागजात
तथा �ववरणहरु उपलब्ध गराइएको ।
• वस्तु वग�करण तथा पूनरावलोकन सम्बन्धमा सम्मा�नत अदालतमा पनर् गएको �रटका
सम्बन्धमा �वभागको तफर्बाट वहस पैरवी ग�रएको र जवाफ तथा कागजात पठाइएको ।
• WCO को Scientific sub committee को 37 औ ं session मा Virtual माध्यमबाट सहभागीता
जनाइएको ।
• WCO को HS review sub committee को 60 औ ं session मा Virtual माध्यमबाट सहभागीता
जनाइएको ।
• WCO को HS committee को 68 औ ं र 69 औ ं session मा Virtual माध्यमबाट सहभागीता
जनाइएको ।
• Harmonized System को 2022 Version कायार्न्वयन सम्बन्धी WCO बाट स�ा�लत Workshop
मा Virtual माध्यमबाट सहभागीता जनाइएको ।
• वग�करण सम्बन्धी बेरुजुको �वषयमा सावर्ज�नक लेखा स�म�त, अथर् मन्�ालय तथा
महालेखापर�क्षकसँग भएका छलफलमा सहभागीता जनाइएको ।

२.४.१२ �योगशाला शाखा

• वस्तु वग�करणका लागी �ा� ९२ नमुनाहरुको पर�क्षण ग�र �ा�व�धक राय �दइएको छ ।
• वग�करणका ला�ग �ा� ९२ थान नमुनामध्ये

44
 o कायार्लयको दावी अनुसार �सफा�रस ग�रएको नमुना सं ख्या = ३२
o आयातकतार्को दावी अनुसार �सफा�रस ग�रएको नमुना सं ख्या = ४९
o कायार्लय र आयातकतार् दुवै भन्दा फरक �सफा�रस ग�रएको नमुना सं ख्या = ७
o HScode को ला�ग राय �दइएको नमुना सं ख्या = १ (वग�करण शाखा बाहे क)
• पर�क्षणको लागी यस आ.व.मा �ा� ९९६ नमुनाहरुको पर�क्षण ग�र पर�क्षण न�तजा �दइएको
छ ।
• पर�क्षण ग�रएका जम्मा १०८८ नमुनाहरु मध्ये
o दावी ग�रएभन्दा फरक प�हचान ग�रएको = १२
o स्तर�व�हन = न्युन गुणस्तर = १७
• ��.�व. मा �व�भ� समयमा या�ुबाट बरामद ग�रएको नमुनाहरु पर�क्षण गदार् ७२ थान नमुनामा
बहुमूल्य धातु सुन पाइएको ।
• UV, Microscope, Densitometer, Analytical Balance ग�र जम्मा ७ थान उपकरणहरु ख�रद
ग�र भन्सार कायर्लयमा अविस्थत �योगशालाहरुलाई हस्तान्तरण ग�रएको छ ।
• �हरा तथा बहुमूल्य पत्थर पर�क्षण र म�दरा पर�क्षण गनर् सक्ने उपकरण ख�रद भई क्षमता
�वस्तार ग�रएको छ ।
• फ्युम हुड जडान ग�र Occupational Health and Safety अवस्थामा सुधार ग�रएको छ ।
• CRMP मा समावेश भएका कायर्हरु सम्प� गनर् २०७८/१२/१४ को �नणर्य अनुसार �नद� शक
स�म�त र �ा�व�धक स�म�त गठन ग�रएको छ ।

२.४.१३ सूचना ��व�ध पूवाध

र् ार शाखा

• चोभार र गौतमबु� भन्सार कायार्लयमा आिशकुडा �णाल� लागू ग�रएको छ ।

• चोभार र गौतमबु� भन्सार कायार्लयमा छनौट �णाल� लागू ग�रएको छ ।
• चोभार र गौतमबु� भन्सार कायार्लयमा Valuation module लागू ग�रएको छ ।
• नेपाल भन्सार स्वचालन �णाल� स�ालन तथा व्यवस्थापन �नद� िशका, २०७८ स्वीकृत गर�
कायार्न्वयन ग�रएको छ ।
• तो�कएको प�रमाण मा� पैठार� गनर् पाउने मालवस्तुको आिशकुडा �णाल�बाटै �नयन्�ण र व्यवस्थापन
गनर्का ला�ग Quota Management मो�ूल �वकास ग�रएको छ ।
• मोबाइल/�ावलेट�ारा भन्सार जाँचपास गन� मोबाइल एप ��.�व, �वराटनगर र भैरहवा भन्सार
कायार्लयमा लागू ग�रएको छ ।
• मोबाइल/�ावलेट�ारा भन्सार जाँचपास गनर् मोबाइल एपको स्तरो�ती ग�रएको छ ।
• भन्सार राजस्व बुझाउनका ला�ग �व�ु�तय भ ु�ानी �णाल� सबै भन्सार कायार्लयमा कायार्न्वयन
ग�रएको छ ।

45
२.४.१4 तथ्थ्य
या� व्व्य
यवस्स्थ
थापन शाखा
• यस �वभागको वा�षर्क �काशन Annual Foreign Trade Statistics (FY 2077/78) पुस्तक �काशन
गर� �वतरण ग�रएको छ ।
• आ.व. २०७८/७९ को वैदेिशक वस्तु व्यापार तथ्या� (International Merchandise Trade
Statistics) सम्बन्धी मा�सक तथा वा�षर्क �ववरण यस �वभागको website मा �काशन गन� कायर्
सम्प� भएको छ ।
• वैदेिशक व्यापारको सम� अवस्था, भाग (Chapter) अनुसार वस्तु �नकासी तथा पैठार�, दे श
अनुसार वस्तु �नकासी तथा पैठार�, भन्सार महसुल दर अनुसार �नकासी तथा स��लत भन्सार
महसुल र भन्सार कायार्लय अनुसारको वस्तु �नकासी तथा पैठार� लगायतका �ववरण समावेश
गर� मा�सक रुपमा तथ्या� �काशन ग�रएको छ ।
• भन्सार कायार्लयहरुलाइर् आ.व. २०७९/८० को मा�सक तथा वा�षर्क राजस्व असूल�को ल�य
�नधार्रण ग�रएको छ ।
• दै �नक राजस्व स�लन �ववरण तयार तथा �रपो�टर्� गन� कायर् ग�रएको छ ।

46
 खण्ण्ड
ड - तीन

वैदे िशक व्व्य

यापार तथा राजस्स्व
व स�लन

३.१
१ आयात �नयात
र् को अवस्स्थ
था

आ�थर्क वषर् २०७८/७९ कुल वैदेिशक व्यापार २१ खबर् २० अबर् पुगेको छ, जुन हाल सम्मकै
उच्च रहे को छ । आ�थर्क वषर् २०७७/७८ मा १६ खबर् ८० अबर् रहेको कुल वैदेिशक व्यापारमा
२६.१५ ��तशत वृ�� भइर् आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा २१ खबर् २० अबर् पुगेको हो । को�भड
सं �मण न्यून भएप�छ आ�थर्क ग�त�व�धहरु चलायमान बन्दा आयात तथा �नयार्तमा उच्च वृ��
दे िखएको छ । सुरूवाती म�हनाबाट नै उच्च दरमा बढे को आयातको कारण वैदेिशक मु�ा सि��त
�नरन्तर दबाबमा र�ो । नेपाल रा� बै�ले आयात �नरूत्साहनको ला�ग पुष म�हनाबाट केह�
वस्तुहरूमा आयात गनर्को ला�ग एल.सी. अ�नवायर् र चै�बाट केह� वस्तुहरूमा आयात ��तबन्धको
बाबजुद प�न आयात १९ खबर् २० अबर् पुगेको छ ।

त्यस्तै , �नयार्ततफर् प�न आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा प�न �क�तर्मान राख्दै २ खबर्को �नयार्त भएको
छ । आ�थर्क वषर् २०७७/७८ मा १ खबर् ४१ अबर्को �नयार्त भएकोमा २०७८/७९ मा
४१.७४ ��तशत वृ�� भई २ खबर् बराबरको �नकासी भएको छ । आ�थर्क वषर् २०७७/७८ मा
१५ खबर् ३९ अबर्को आयात भएकोमा आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा १९ खबर् २० अबर्को आयात
भएको छ जुन गत आ.व.को तुलनामा २२.७२ ��तशतले ब�ढ हो । आ�थर्क वषर् २०७८/७९
को आयात, �नयार्त र व्यापार घाटालाई तलको चाटर्मा �स्तुत ग�रएको छः
रकम रु. करोडमा

नप
े ालको व्व्य
यापार घाटाको अवस्स्थ
था
२०७७/७८ २०७८/७९
192,045
172,042
153,984
139,872

14,112 20,003

आयात �नयात
र् व्व्य
यापार घाटा

47
 र् ो आयात/�नयात
३.१.१ �वगत ५ वषक र् को तथ्थ्य
या�
�वगत ५ वषर्को आयात र आयातमा भएको प�रवतर्न हेदार् आ.व. २०७६/७७ मा अिघल्लो वषर्को
तुलनामा १५.६३ ��तशतले �गरावट आएको आयात मूल्यमा आ.व. २०७७/७८ मा २८.६६
��तशतले र आ.व. २०७८/७९ मा २४.७२ ��तशतले वृ�� भएको दे िखन्छ । �वगत पाँच वषर्मा
आयात मूल्य क�रव ५४.२४ ��तशतले वृ�� भएको दे िखन्छ ।

यस्तै �नयार्ततफर्को �वगत ५ वषर्मा तथ्यांक हेदार् आ.व. २०७७/७८ मा ४४.४३ ��तशतले र
आ.व. २०७८/७९ मा ४१.७४ ��तशतले वृ�� भएको दे िखन्छ । �वगत ५ वषर्मा �नयार्त क�रव
१४५.८६ ��तशतले वृ�� भएको दे िखन्छ ।

48
 ु वस्स्त
३.१.२ आयात भएका �मख तहु रु र गत वषक ु नामा ती वस्स्त
र् ो तल तहु रु
रुक
को आयातमा भएको
प�रवतन
र्

आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा �मुख रुपमा पे�ो�लयम, कच्चा तेल, फलामजन्य कच्चा
पदाथर्हरु पैठार� भएको दे िखन्छ । आयात भएका �मुख १० वस्तुहरु र ती वस्तुहरुको
गत वषर्सँगको तुलना तलको ता�लकामा �स्तुत ग�रएको छ:
रकम रु. करोडमा
16,823

ु १० वस्स्त
आयात भएको �मख तहु रु

२०७७/७८ २०७८/७९
9,195

7,139

7,153
6,556

5,618
5,339

5,133

4,270

4,116
3,690

3,931

3,659
3,244

3,596
3,615

2,749

2,579
2,625
723
कच्चा पाम ते ल
भटमासको ते ल
पे�ोल

एल �प ग्यास

अन्य कोइला
सुन

मोवाइल टे �लफोन
�डजेल

एम.एस.�वलेट

एच.आर.�सट
कच्चा

३.१.३ �नयात ु वस्स्त

र् भएका �मख तहु रु र गत वषक ु नामा ती वस्स्त
र् ो तल तहु रु
रुक
को �नयात
र् मा भएको
प�रवतन
र्

आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा �नयार्त भएको �मुख १० वस्तुहरु ती वस्तुहरुको गत

वषर्सँग तुलना तलको ता�लकामा �स्तुत ग�रएको छ :
रकम रु. करोडमा
5,365

�नयात ु १० वस्स्त
र् भएको �मख तहु रु
4,812

4,106

२०७७ /७८ २०७८ /७९

1,257

959
836

724

714

702
494
608

605

404

481
429

451
423
511

225
0

भटमासको �शो�धत सेन्थे�टक उनी गल� चा तयार� फलफुलको जुटका जमोठ अलै ची र् िु खको
सुयम
ते ल पाम ते ल यानर् काप�ट कपडा जुस बु�नएका कपडा �शो�धत
�शो�धत कपडा ते ल

49
३.२
२ नप ु वैदे िशक व्व्य
े ालका �मख यापार साझद
े ारहरु

नेपालको वैदेिशक व्यापारको �मुख साझेदारहरु हे दार् आयाततफर् भारत र चीन रहेको दे िखन्छ भने
�नयार्ततफर् भारत र अमे�रका दे िखन्छ । आ�थर्क वषर् २०७७/७८ मा �मुख १० व्यापार साझेदार
र नेपालको आयातमा �तनीहरुको �हस्सा तलको ता�लकामा �स्तुत ग�रएको छ :
देश आयात देश �नयात
र्
भारत १२००१५ भारत १५५२२

चीन २६४७८ अमे�रका १७९९

इन्डोने�सया ५३३२ जमर्न ४२०

अमे�रका ५००५ टक� ३७४

यु. ए. इ. ४७९१ बेलायत ३१२

अज�िन्टना ३९६५ �ान्स १६६

अस्�े �लया २४५१ अस्�े �लया ११७

यु�ेन २१२३ इटाल� ११४

मले�सया १७०२ क्यानाडा ११२

�ािजल १२५३ जापान १११

अन्य १८९२९ अन्य ९५५
जम्म्म
मा १९२०५ जम्म्म
मा २०००३

नेपालको आयात तथा �नयार्तमा �मुख साझेदार रहे का दे शहरुको साझेदार� �हस्सा तलको िच�मा
�स्तुत ग�रएको छ ।

ु आयात साझेदार र आयातमा �हस्स्स

�मख सा
मले�सया 1.07% अन्य 10.02%
यु�ेन 1.07% �ािजल 0.93%

अस्�े �लया 1.11%

अज� िन्टना 1.12%

यु ए इ 1.27%

अमे�रका 2.41%

भारत 63.10%
इन्डोने�सया 2.72%

चीन १५%

50
 ु �नयात
�मख र् साझेदार र �नयात
र् मा �हस्स्स
सा
क्यानाडा 0.56%
जापान 0.56%
इटाल� 0.57%
अन्य 4.77%
अस्�े �लया 0.58%

�ान्स 0.83%

बेलायत 1.56%

टक� 1.87%

जमर्न 2.10%

अमे�रका 8.99%

भारत
77.60%

३.३
३ �वगत पाच
ँ वषक
र् ो राजस्स्व
व स�लनको अवस्स्थ
था

�वगत ५ वषर्को राजस्व स�लनको तथ्यांक हेदार् प�छल्लो दुइर् वषर्मा भन्सार �शासनले राजस्व
असुल�को ल�य हा�सल गरे को वा ल�य निजक पुगक
े ो दे िखन्छ । आ�थर्क वषर् २०७५/७६ र
२०७६/७७ भने ल�यको तुलनामा �नकै कम राजस्व स�लन भएको दे िखन्छ । कायार्लयगत
ु ूची ७ मा
रुपमा �वगत ५ वषर्को भन्सार कायार्लायहरुको राजस्व ल�य र स�लनको �ववरण अनस
�स्तुत ग�रएको छ । कुल ल�य, स��लत राजस्व र उपलिब्ध ��तशत तलको ता�लकामा �स्तुत
ग�रएको छ:

51
३.४
४ कायाल
र् यगत राजस्स्व
व स�लनको अवस्स्थ
था

भन्सार �वभागले आ.व. २०७८/७९ मा ठू लो राजस्व स�लनको ल�य भएको भएताप�न लगभग
ल�य निजक राजस्व स�लन गनर् सफल भएको �थयो । यसर� राजस्व ल�य हा�सल गनर् योगदान
गन� कायार्लयहरु र कुल राजस्व स�लनमा कायार्लयको �हस्सा तलको िच�मा �स्तुत ग�रएको छः

कूल राजस्स्व
वमा कायाल
र् यहरु
रुक
को �हस्स्स
सा
ु ा 1.42%
रसव कृष्ष्ण
णनगर 1.07%
कैलाल�
अन्न्य
य कायाल
र् य 2.17%
मेची 3.52%

नप
े ालग� 4.43%

वीरग� 40.31%
�� �व स्स्थ
थल 4.63%

�वराटनगर 7.98%

ु खा बन्न्द
सक्
क्ख दरगाह 9.76%
भैरहवा 22.88%

३.५
५ शीषक ु ार राजस्स्व
र् अनस ु नात्त्म
व स�लनको तल मक अवस्स्थ
था:

भन्सारले स�लन गन� राजस्वमा �मुखतः भन्सार महशुल, मू.अ.कर तथा अन्तःशुल्को �हस्सा रहने
गदर्छ । राजस्व शीषर्कको अनुसारको राजस्व स�लनको अवस्था ता�लकामा �स्तुत ग�रएको छ :

रकम रु. करोडमा

शीषक ु ार संक�लत राजस्स्व

र् अनस वको �ववरण

२०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८ २०७८/७९

भन्न्स ु
सार महशल 13,814 15,681 14, 0 13 20,297 22,415

मू.अ. कर 13,644 15,782 12,948 17,063 20,754

अन्न्त ु क
तःशल्
ल्क 4,208 4,812 3,577 5,258 5,735

* नोट:सडक ममर्त तथा सधु ार र सडक िनमार्ण तथा संभार दस्तरु समावेस ग�रएको छै न

52
३.६
६ भन्न्स ु दर अनस
सार महसल ु ार राजस्स्व
व स�लनको अवस्स्थ
था (रु
रु करोडमा)

भन्सारमा �व�भ� वस्तुहरुको फरक फरक भन्सार दर तो�कएको हुन्छ । सो भन्सार दरबन्द� दर
अनुसार आयात भन्सार महसुल स�लनको आँकडा तलको ता�लकामा �स्तुत ग�रएको छ ।
आ.व. २०७४/७५ २०७५/७६ २०७६/७७ २०७७/७८ २०७८/७९

भन्न्स
सार दर राजस्स्व
व ू य
मल्
ल्य राजस्स्व
व ू य
मल्
ल्य राजस्स्व
व ू य
मल्
ल्य राजस्स्व
व ू य
मल्
ल्य राजस्स्व
व ू य
मल्
ल्य

० ० ८३१८ ० ८९३० ० ८३४० ० ११५४५ ० १५०८८

१ १४ १५२३ १६ १७०७ ११ ११२८ १५ १६६८ १८ १९९८

५ १४३४ ३४४९३ १४०३ ३३२७८ १०५६ २५४१९ १६०६ ३८६२३ १६७२ ४४५४४

१० ८५८ २२२३० १३३७ २९२८९ १३४० २९७१७ १७६३ ३८४४५ २१९३ ४६७४२

१५ १९७१ १८८५८ २३४४ २२५४५ २०९० १९९५८ २१०५ १९९०२ २३९१ २२७६४

२० ९१९ ५५०८ १५४२ ९१४७ १३३१ ८०९३ १७९८ १०७२० २०१५ ११९७१

३० २७८४ १०१७१ २९७४ १०९०६ २१६८ ८०७९ २९८२ ११०६२ २९७९ ११३३२

४० ० ० ६७ १७३ ४८३ १३७२ ७७९ २१४० ७७५ २१११

८० ११४७ १६८३ १०४५ १४४५ ७१० ११८१ ११६५ २०३३ १२९९ १९३३

प�रमाणमा
२६२१ २१६९७ २४४३ २४४३४ २२७४ १६३९४ ४४६० १७८४७ ५११० ३३५६३
लाग्ग्न
ने

जम्म्म
मा ११७४९ १२४४८१ १३१७१ १४१८५४ ११४६३ ११९६८० १६६७३ १५३९८४ १८४५१ १९२०४५

३.७
७ आ.व. २०७८/७
७९ मा राजस्स्व ु १० वस्स्त
वमा बढ� योगदान गन� �मख तहु रू (रु
रु करोडमा)
आ.व. २०७७/७
७८ को
�.स
सं. वस्स्त
तकु ो नाम आ.व. २०७८/७
७९ को राजस्स्व
व
राजस्स्व
व

१ �डजेल ५३८०.९१ ६४७१.०१

२ पे�ोल २८०५.११ ३९०४.०६

३ जीप कार र भ्यानहरु ३४३९.५७ ३८९०.९८

४ मोटर साइकल २४४७.२१ १९२२.४५

५ एल. �प. ग्याँस ६७४.३३ १२२२.७

६ एम.एस.�वलेट १३१३.६८ १०९५.०८

७ तयार� कपडा ९५९.०६ १०९१.०५

८ मोटर साइकल(अन एसेम्वल्ड) ९०१.७८ ८१७.०४

९ अन्य कोइला ४८०.९५ ६६९.१५

१० मोबाइल टे �लफोन ५८४.१ ६५८.५१

53
 खण्ण्ड
ड - चार

भन्न्स
सार कायाल
र् यबाट सम्म्प ु कायह
पा�दत �मख र् रु

४.१
१ व्व्य
यापार सहजीकरण

भन्सार �शासनको �मुख कायर् व्यापार सहजीकरण हो । यसका ला�ग ��व�धको �योग, ऐन
�नयमको समयानुकुल प�रमाजर्नका अ�त�र� केन्�मा �नजी क्षे� र सरोकारवाला �नकाय समेत
रहेको व्यापार सहजीकरण स�म�त रहेको छ । स्थानीयस्तरमा समेत व्यावसा�यक सं घ सं स्था,
स्थानीय �शासन, �हर�, भन्सार र भन्सार एजेन्ट समेत रहेको स्थानीय व्यापार सहजीकरण स�म�त,
�मुख िजल्ला अ�धकार�को अध्यक्षतामा राजस्व च ुहावट �नयन्�ण स�म�त र सीमावत� दे शका भन्सार
�मुख रहने गर� सीमावत� भन्सार स�म�त जस्ता सं यन्� ��याशील रहेकाछन् । यी स�म�तहरुले
कायर् स�ालन तहमा आवश्यक समन्वय गन�, कायर् स�ालनमा रहेका समस्या प�हचान गन�, सेवालाई
अझ �भावकार� बनाउने र व्यापार सहज रुपमा स�ालन गनर् आवश्यक सुझाव �दने र सोको
कायार्न्वयन गद� आएका छन् । यी सं यन्�हरु स्थानीयस्तरमा व्यापार सहजीकरण गनर् र राजस्व
च ुहावट �नयन्�ण गनर्का ला�ग �भावकार� भएका छन् । आ�थर्क वषर् २०७8/७9 मा भन्सार
�वभाग अन्तगर्त रहेका भन्सार कायार्लयहरूले व्यापार सहजीकरणका ला�ग गरे का बैठक दे हाय
बमोिजम रहेका छन्:
बैठक सं ख्
ख्य
या
अन्न्य
य
�स.न
नं. भन्न्स
सार कायाल
र् यको नाम व चहु ावट �नयन्न्�
राजस्स्व �ण व्व्य
यापार सहजीकरण सीमावत�
सरोकारवाला
स�म�त स�म�त भन्न्स ँ
सारसग
�नकाय
१ पशुप�तनगर 4 3 1 2
२ मेची 6 4 4 2
३ भ�पुर 6 6 0 4
४ �वराटनगर 12 14 4 11
५ सुनसर� 6 6 2 2
६ राज�वराज 6 3 0 3
७ �सराहा 6 6 0 4
८ ठाडी 6 4 0 ०
९ जनकपुर 5 7 1 5
१० जले�र 6 6 4 2
११ सलार्ह� 6 5 0 0
१२ गौर 5 3 0 3
१३ वीरग� 11 16 12 6
१४ सुक्खा बन्दरगाह 6 3 0 0

54
 बैठक सं ख्
ख्य
या
अन्न्य
य
�स.न
नं. भन्न्स
सार कायाल
र् यको नाम व चहु ावट �नयन्न्�
राजस्स्व �ण व्व्य
यापार सहजीकरण सीमावत�
सरोकारवाला
स�म�त स�म�त भन्न्स ँ
सारसग
�नकाय
१५ महे शपुर 6 2 2 0
१६ भैरहवा 7 11 2 5
१७ कृष्णनगर 5 6 2 1
१८ सुठौल� 5 1 2 2
१९ कोइलाबास 4 2 4 2
२० नेपालग� 8 4 0 2
२१ राजापुर 10 12 0 0
२२ सती 3 2 0 4
२३ कैलाल� 4 3 2 2
२४ क�नपुर 10 11 0 6
२५ महाकाल� 5 ० ० ०
२६ तातोपानी 6 8 २ 2
३७ रसुवा 4 2 3 2
२८ ��.�व.स्थल 2 6 1 0
२९ दाचल ुर् ा 11 3 0 0
३० भन्सार जाँचपास ० ० ० ०
पर�क्षण
३१ चोभार सुक्खा 0 1 0
बन्दरगाह
३2 अन्य ० ० ० ०

४.२
२ कानूनको प�रपालना

ँ ामा मा� �स�मत गनर्

भन्सार कानूनको प�रपालना एक सम� �वषय हो जसलाई कुनै बुद
स�कँदै न । भन्सार कायार्लयमा हुने जाँचपास लगायतका सबै कामहरु नै प�रपालनाका आधारहरु
हुन ् । य�पी अवैध व्यापार �नयन्�ण गन� र वग�करण एवम् मूल्या�न सुधार गन� काममा भन्सार
�शासनको �यास बढ� केिन्�त हुन्छ । व्यावसायीबाट कानूनको पूणर् प�रपालना गराउन ऐनमा नै
स्वयम् घोषणाको व्यवस्था ग�रएको छ । स्वयम् घोषणामा फरक पाइएमा भन्सार ऐन, २०६४
मा दण्ड ज�रवानाको व्यवस्था ग�रएको छ । जसमा दफा १३ मा कम मूल्या�न गर� पेश गरे वापत्
कारवाह�स्वरुप थप राजस्व �लने ग�रन्छ । त्यस्तै दफा ५७ मा मालवस्तुको गलत घोषणा लगायत
अन्य जालसाजी काम गरे मा ग�रने कारवाह�को व्यवस्था ग�रएको छ । यसै गर� भन्सार ऐनको
अन्य दफाहरुमा स्प� घोषणा नगरे वापत् ज�रवाना �लने व्यवस्था रहेको छ । यी ज�रवानाको
�ावधानले व्यवसायीहरुलाई सह� घोषणा गनर् �े�रत गदर्छ भ�े ऐनको उ�ेश्य रहेको छ । सबै

55
�क�समका ज�रवानावापत् आ.व. २०७8/७9 मा राजस्वमा थप वृ�� भएको �ववरण दे हाय बमोिजम
�स्तुत ग�रएको छः
मूल्यव�ृ �
ल्य अन्न्य
य ज�रवाना
कायाल
र् य
�ज्ञ
ज्ञाापनप� संख्
ख्य
या ु � भएको थप राजस्स्व
असल व �ज्ञ
ज्ञाापनप� संख्
ख्य
या ु � भएको थप राजस्स्व
असल व
भ�पुर 120 346757 13 176057
भैरहवा 11,719 99300000 372 6485019
वीरग� 8,703 107000000 297 6115505
�बराटनगर 3,434 37100000 142 4339599
चोभार
सुक्खा 3 68820 0 0
सुक्खा
बन्दरगाह 1,198 39900000 56 5540403
गौर 53 184673 7 100038
गौतमबु�
�वमानस्थल 0 0 0 0
जले�र 27 227699 2 3688
जनकपुर 60 282228 7 13287
कैलाल� 450 4537957 9 315563
क�नपुर 236 745051 1 4805
कृष्णनगर 407 2269863 19 1765577
मेची 345 7004391 85 10100000
महे शपुर 142 270395 1 2434
नेपालग� 531 6832359 13 469469
राज�वराज 137 197783 9 63486
रसुवा 2,866 52700000 773 18700000
सलार्ह� 61 331343 5 126040
सती 724 761750 40 165434
�सराहा 145 214968 2 52443
सुठौल� 51 317428 0 0
सुनसर� 31 85368 0 0
तातोपानी 917 17300000 167 23500000
ठाडी 21 107537 0 0
��. �व.
भन्सार 3,221 41700000 470 12500000
जम्म्म
मा 35,602 419,786,370 2,490 90,538,847

56
४.३ राजस्स्व
व स�लन

सरकारको वा�षर्क अनुमा�नत खचर् व्यहोन� �मुख �ोत राजस्व नै हो । राज्य स�ालनको ला�ग
आवश्यक राजस्वको अं श मध्ये भन्सारबाट असुल हुने राजस्व महत्वपूणर् र स्थायी रहेको छ ।
हरे क वषर्को आयव्ययको �ववरण (बजेट) मा राजस्वको �ोत मध्ये क�रब आधा भाग भन्सारबाट
असुल हुने भन्सार महसुल, मूल्य अ�भवृ�� कर, अन्तःशुल्क, कृ�ष सुधार शुल्क, भन्सार दस्तुर तथा
भन्सारको अन्य आयबाट �ा� हुने गदर्छ । राजस्व नी�तमा हुने प�रवतर्न र राजस्व असुल�को
अनुमा�नत वा�षर्क ल�यमा हुने प�रवतर्नको कारण यसको अं श हरे क वषर् प�रवतर्नशील हुने गरे को
छ ।

आ.व.2078/79 को तथ्या� अनुसार कुल राजस्वको ४7.4२ ��तशत भन्सारबाट �ा� राजस्वको
अं श छ भने कर राजस्वतफर्को असुल� 51.46 ��तशत रहेको छ ।

४.४
४ आन्न्त �ण एवम ् सहजीकरण
त�रक �नयन्न्�

भन्सार कायार्लयले मालवस्तु जाँचपास गदार् हुने �व�भ� �क�समका �ुट�हरू समयमै प�ा लगाइ
तत्कालै सुधार गनर् �व�भ� �क�समका आन्त�रक रूपमा �नयन्�णका कायर्हरू गद� आएको छ ।
आन्त�रक लेखा पर�क्षण, छड्के जाँच तथा स्थानीय अनलाइन मो�नट�रङ(LAN) बाट �नय�मत रूपमा
�नयन्�णका कायर्हरू हुँदै आएका छन् ।

भन्सार कायार्लयले सम्भव भएसम्म मालवस्तु जाँचपास गर� पठाएका सम्पूणर् �ज्ञापनप�हरुको
जाँचपासको �ममा मालवस्तुको दरबन्द� सह� लगाए नलगाएको, मूल्या�नको हकमा कारोबार
मूल्यभन्दा घट� भए-नभएको, �लनुपन� सम्पूणर् शुल्क तथा महसुल �लए-न�लएको य�कन गर� छु ट
भएको वा न�लएको महसुल समयमै असुलउपर गनर् �त्येक भन्सारहरुमा आन्त�रक लेखापर�क्षण
शाखा खडा गर� छु ट महसुल असुल गन� ग�रएको छ ।

त्यस्तै भन्सारको बाटो भई ओहोरदोहोर गन� या�ीहरुलाई सु�वधा �दन र कायर्मा शी�ता ल्याउन
�नजहरुले �लई आउने रु. एकहजार मूल्य वा सो बराबरका मूल्यका मालवस्तुलाई र या�ुहरुले
आफुसँगै ल्याउन पाइने मालवस्तुको सम्बन्धमा समेत भन्सार �नयमावल�को �नयम ६०क. बमोिजम
सं िक्ष� �ज्ञापनप� भर� समदरमा महसुल लगाई ल्याउन पाइने गर� कायर्मा सरल�करण ग�रएको
छ । आन्त�रक �नयन्�णलाई �भावकार� बनाउन आ.व. २०७8/79 मा �ज्ञापनप�को आन्त�रक
जाँच, छड्के जाँच र सं िक्ष� �ज्ञापनप�को �ववरण यस �कार रहेको छः

57
 रकम रु
रु. हजारमा

आ.ले.प.बाट भएको
छड्
ड्क
के जाच
ँ संिक्ष
क्ष�
� जाच
ँ पास
ु ार)
�ग�त(�णाल� अनस

कायाल
र् यको कै�फयत थप राजस्स्व
व �ज्ञ
ज्ञाापनप� थप संिक्ष
क्ष�
� राजस्स्व
व
�.स
सं.
नाम देिखएको ु �
असल संख्
ख्य
या राजस्स्व
व �ज्ञ
ज्ञाापनप� ु �
असल
�ज्ञ
ज्ञाापनप� ु �
असल संख्
ख्य
या
संख्
ख्य
या

१ पशुप�तनगर 0 0 0 0 4 11

२ मेची 100 3337 1 180 1640 2403

३ भ�पुर 2095 0 0 0 0 0

४ �बराटनगर 85998 6910 62 4130 0 0

५ सुनसर� 2345 234 12 144 7050 3523

६ राज�वराज 0 0 0 0 1993 1210

७ �सराहा 0 0 50 0 500 610

८ ठाडी 0 0 0 0 0 0

९ जनकपुर 1445 59 0 0 0 0

१० जले�र 0 0 0 0 0 0

११ सलार्ह� 0 0 0 0 32 84

१२ गौर 82 62 38 823 0 0

१३ वीरग� 14 18206 39 00 0 0

१४ सुक्खा 34 15683 3 0 0 0
बन्दरगाह

१५ महे शपुर 3239 0 0 0 1555 1914

१६ गौतमबु� 0 0 0 0 0 0
�वमानस्थल

१७ ��वेणी 0 0 0 0 0 0

१८ भैरहवा 152462 20604 56 10676 0 0

१९ कृष्णनगर 17998 1427 30 0 0 0

२० सुठौल� 1722 0 0 0 0 0

२१ कोईलाबास 0 0 0 0 0 0

58
 रकम रु
रु. हजारमा

आ.ले.प.बाट भएको
छड्
ड्क
के जाच
ँ संिक्ष
क्ष�
� जाच
ँ पास
ु ार)
�ग�त(�णाल� अनस

कायाल
र् यको कै�फयत थप राजस्स्व
व �ज्ञ
ज्ञाापनप� थप संिक्ष
क्ष�
� राजस्स्व
व
�.स
सं.
नाम देिखएको ु �
असल संख्
ख्य
या राजस्स्व
व �ज्ञ
ज्ञाापनप� ु �
असल
�ज्ञ
ज्ञाापनप� ु �
असल संख्
ख्य
या
संख्
ख्य
या

२२ नेपालग� 0 0 29 0 0 0

२३ राजापुर 0 0 44 0 0 0

२४ सती 0 0 0 0 0 0

२५ कैलाल� 15603 2527 8 45 1192 24556

२६ क�नपुर 15 329 19 0 34016 24666

२७ महाकाल� 0 0 0 0 0 0

२८ दाचल ुर् ा 0 0 0 0 7235 2630

२९ तातोपानी 620 1382 0 0 ० ०

३० रसुवा 20 7357 2 5679 0 0

३१ ��. �व. 100% 19755 41 6240 0 0

भन्सार

32. चोभार सुक्खा 0 0 0 0 0 0

जम्म्म
मा 97872 434 27917 55217 61607

४.५
५ कमच
र् ार� बैठक

स�ठनमा कायर्रत जनशि�को �नय�मत उत्�ेरणा जगाउने, मनोवल बढाउने, कायर्बोझ र कायर्
�वभाजन �मलाउने एवम् गुनासो व्यवस्थापन गन� महत्वपूणर् �वषयहरु हुन ् । यसका ला�ग सुप�रवेक्षक
माफर्त गुनासो सु�े र कायार्लयमा �नय�मत कमर्चार� बैठक हुँदै आएका छन् । भन्सारमा आरुसा
घोषणाप�को भावना अनुकुल र �नजामती कमर्चार�को आचरण अनुरुप कायर् व्यवस्थापन गन�
कायर्संस्कृ�त �ारम्भ गर� सदाचार सं स्कृ�तलाई �व�र्न ग�रएको छ । भन्सार कायार्लयहरुमा आ.व.
२०७8/७9 मा भएका कमर्चार�को बैठकको �ववरण दे हाय बमोिजम रहेको छ ।

भन्न्स
सार कमच
र् ार� बैठक भन्न्स
सार कायाल
र् यको कमच
र् ार� बैठक
�स.न. �स.न.
कायाल
र् यको नाम संख्
ख्य
या नाम संख्
ख्य
या

१ पशुप�तनगर 5 १५ महे शपुर 12

59
 २ मेची 10 १६ भैरहवा 12

३ भ�पुर 7 १७ कृष्णनगर 7

४ �वराटनगर 12 १८ सुठौल� १2

५ सुनसर� 10 १९ कोइलाबास 12

६ राज�वराज 12 २० नेपालग� 4

७ �सराहा 12 २१ राजापुर 12

८ ठाडी 7 २२ सती 2

९ जनकपुर 7 २३ कैलाल� 11

१० जले�र 12 २४ क�नपुर 12

११ सलार्ह� 6 २५ तातोपानी 8

१२ गौर 5 २६ रसुवा 8

१३ वीरग� १५ २७ ��.�ब.स्थल 12

भन्सार जाँचपास
१४ सुक्खा बन्दरगाह 6 २८ 0
पर�क्षण

चोभार सुक्खा
29 महाकाल� 3 30 3
बन्दरगाह

31 दाचल ुर् ा 10

४.६
६ म�ु ा व्व्य
यवस्स्थ
थापन

भन्सार �शासन�ारा सम्पादन ग�रने �मुख कायर्हरूमध्येको एउटा काम मु�ाको व्यवस्थापन एक
हो । भन्सार �शासन अधर्न्या�यक �नकाय भएको र �नणर्यका हरे क तहमा सं िक्ष� कायर्�व�धको
अवलम्वन गद� न्या�यक �नरोपण गदार् तथ्य एवम् �माणको आधारमा �नणर्यमा पुग्ने गदर्छ ।

चोर� �नकासी पैठार�जस्ता ��याकलापले एका�तर कालोधन्दा मौलाउने, सी�मत व्यि�ले आय आजर्न
गन� र भू�मगत अथर्तन्� �सजर्ना भई वैध व्यवसाय गन� व्यि� तथा सं स्था�ारा आया�तत मालवस्तुले
��तस्पधार् गनर् नसक्ने अवस्था हुन जान्छ । यसले गदार् स्वस्थ व्यावसा�यक वातावरण नहुने र
कानूनको पालना गौण हुने हुँदा राज्य �मशः कमजोर हुँदै जाने अवस्था रहन्छ ।

भन्सार �शासनमा दतार् हुने मु�ा र यसको व्यवस्थापन सीमा व्यवस्थापनसँग समेत गाँ�सएको
हुन्छ । भन्सारमा मालवस्तु तथा व्यि�समेत प�ाउ गर� दािखला हुन आएको वा�रसे मु�ा र
मालवस्तुमा� प�ाउ गर� दािखला हुन आएका वेवा�रसे मु�ाको फ��ट गर� दािखला भएका
मालवस्तुलाई समयमा �ललामीबाट �ब�� गनर् स�कएमा वैध कारोबारको ला�ग �ोत्साहन हुने र

60
अवैध कारोबारको �नरुत्साहन हुन गई राज्यको ढु कुट�मा �ललामीबाट स��लत राजस्वको योगदान
प�न बढ्न जान्छ ।

मु�ाको सं ख्या, मु�ाको फ��ट एवम् सोबाट �ा� भएको राजस्वले कायार्लयको �भावका�रता मापन
गन� ग�रन्छ । मु�ा फ��टको कायर् समयमा नै सम्प� हुँदा सरकारले �ा� गनुप
र् न� उिचत राजस्व
समयमा नै �ा� गन� अवस्था रहनुका साथै सेवा�ाह�हरूले पुनरावेदन गन� बाटोसमेत सहज
हुन्छ ।

४.६.१ म�ु ा दतार् तथा फ��टको �व�ष

े ण

आ.व. २०७8/७9 मा सम� भन्सार �शासनको कुल मु�ा फछय�टको िस्थ�त 84.67
��तशत रहे को दे िखन्छ । सम��गत रुपमा मु�ाको �वृि� �व�ेषण गदार् सन्तोषजनक नै
रहेताप�न शत��तशत नै मु�ा फ��ट गन�तफर् �यास केन्��त ग�रएको छ । भन्सार ऐन,
२०६४ बमोिजम फैसला गनुप
र् न� मु�ा, मु�ाको वास्त�वक �ववरण तथा मु�ासम्बन्धी
सूचनाको यथाथर्ताको बारे मा जानकार� रा� जरुर� हुने सन्दभर्मा मातहतका �नकायमा पाँच
वषर्को मु�ा सम्बन्धी �ववरण र आ.व. २०७8/७9 को अन्त्यमा कायम रहेका मु�ाको
ु ूची ८ मा �स्तुत ग�रएको छ ।
अवस्था अनस

४.६.२ म�ु ाको �कृ �त र स्स्व

वरु
रुप
प

भन्सारमा चोर� पैठार�का मु�ा भन्सार कायार्लय स्वयमले, सश� �हर�, नेपाल �हर�,
सश� �हर� (भन्सार राजस्व गस्ती) र अन्य �नकायबाट दतार् हुने गदर्छन् । आ.व.
२०७8/७9 मा सं ख्याको आधारमा सबैभन्दा बढ� सश� �हर�वाट 8378 वटा मु�ा र
��तवेदन मूल्य 69 करोड 64 लाख स�हत भन्सार कायार्लयमा दािखला हुन आएको
दे िखन्छ । सश� �हर�को योगदान जम्मा मु�ा सं ख्याको आधारमा 68.65 ��तशत र
��तवेदन मूल्यको आधारमा 30.48 ��तशत रहेको छ । ��तवेदन मूल्यको �हस्सामा
नेपाल �हर�को योगदान सबैभन्दा बढ� रहे को दे िखन्छ ।
प�ाउ गन� �नकाय म�ु ा सं ख्
ख्य
या े न मूल्
��तवद ल्य
य (ररकम रु
रु.)
भन्सार कमर्चार� गस्ती 918 384086263
सश� �हर� (भन्सार राजस्व गस्ती) 245 23747708
सश� �हर� (भन्सारमा खटे का बाहेक
अन्य �नकाय) 8378 696472752
नेपाल �हर� 5019 1176738998
अन्य 7 3672850
जम्म्म
मा 14567 2284718571

61
 सबैभन्दा बढ� वीरग� भन्सार कायार्लयमा १191 जनकपुर भन्सार कायार्लयमा 906 र
गौर भन्सार कायार्लयमा 892 वटा मु�ा दतार् भएको दे िखन्छ । आ.व. २०७8/७9 मा
कायार्लयहरूबाट स�लन भएको कुल राजस्वमा (रु.506 अबर्) मा मु�ाको �ललामीबाट
स��लत राजस्वको �हस्सा (रु.49 करोड 74 लाख) ०.०85 ��तशत रहेको छ । उ�
आ.व. २०७८/७९ मा �व�भ� �नकाय�ारा प�ाउ गर� दािखला भएका मालवस्तुको
��तवेदन मूल्य रु.2 अवर् 2२ करोड दे िखन्छ । मु�ाको ��तवेदन मूल्य कायार्लयगत
आधारमा हेदार् �मशः ��.�व. स्थल (रु.58 करोड 94 लाख), वीरग� (रु.20 करोड)
र भैरहवा (रु. 14 करोड 2 लाख) �मशः प�हलो, दो�ो र ते�ो रहेका छन् ।

४.६.३ म�ु ा र �ललामीको पाच

ँ वषक ु ना र आ.व. २०७८/७९ मा �ललामीबाट �ा�
र् ो तल
भएको राजस्स्व
व

�वगत पाँच आ.व.को मु�ा दतार्, फ��ट र �ललामी सं ख्याको �व�ेषण गदार् आ.व.
२०७4/७5 मा मु�ा दतार् सं ख्या 5968, मु�ा फ��ट सं ख्या ४847 र मालवस्तु
�ललामी सं ख्या 4858 दे िखएको छ । आ.व. २०७5/७6 मा मु�ा दतार् सं ख्या 9681
मु�ा फ��ट सं ख्या 8982 र मालवस्तु �ललामी सं ख्या 7674 दे िखएको छ । आ.व.
२०७6/७7 मा मु�ा दतार् सं ख्या 10533, मु�ा फ��ट सं ख्या 9662 र मालवस्तु
�ललामी सं ख्या 7669 दे िखएको छ । आ.व. २०७7/७8 मा मु�ा दतार् सं ख्या 14119,
मु�ा फ��ट सं ख्या 14396 र मालवस्तु �ललामी सं ख्या 10058 दे िखएको छ ।
आ.व. २०७8/७9 मा मु�ा दतार् सं ख्या 12204, मु�ा फ��ट सं ख्या 12333 र
मालवस्तु �ललामी सं ख्या 11266 दे िखएको छ ।

आ.व. २०७8/७9 मा भन्सार कायार्लयहरुमा मालवस्तुको �ललामीबाट 41 करोड 25

लाख 98 हजार राजस्व स�लन भएको दे िखन्छ । जसमा मालवस्तुको �ललामीबाट
सबैभन्दा बढ� राजस्व स�लन गन� कायार्लयहरुमा �मशः वीरग� भन्सार कायार्लय (4
करोड 75 लाख), जनकपुर भन्सार कायार्लय (4 करोड 13 लाख 20 हजार) र गौर
भन्सार कायार्लय (4 करोड 4 लाख) स�लन गर� अ�पं ि�मा रहेका छन् । मु�ा �ललामी
कायर्ले राजस्व स�लनमा समेत सकारात्मक असर पन� दे िखएकोले �ललामी कायर्लाई
ती�ता �दनेगर� सबै कायार्लयले ���या अगा�ड बढाउनुपन� दे िखन्छ ।

62
 आ.व. २०७4/७5 देिख आ.व. २०७8/७9 सम्म्म ु ाको �ववरण
म �ललामी भएको म�

आ.व. आ.व. आ.व. २०७8/७9

आ.व. आ.व.
�.सं . कायाल
र् यहरु २०७5/७ २०७7/७ �ललामीबाट �ा�
२०७4/७5 २०७6/७7 संख्
ख्य
या
6 8 राजस्स्व
व (रु
रु.)

१ पशुप�तनगर १७ ५० ६३ 87 ३३ ५११४०६३

२ मेची ३७६ ५३१ ३८१ 338 ४७२ २३१४६६५०

३ भ�पुर ० ७३ ११८ 337 २१९ ५१०६२३५

४ �वराटनगर ५३८ २६९ २२८ 367 ६३१ २६५५५०००

५ सुनसर� ३३६ ५७० ६६५ 630 ३०६ १३४९०९५७

६ राज�वराज २०९ ३७६ १९५ 44 २०२ ४३६३०००

७ �सराहा २३६ ४७४ ५७२ 706 495 9424203

८ ठाडी ० ६२ १२९ 283 156 4323000

९ जनकपुर १४९ २७२ ५२९ 760 1239 41320850

१० जले�र ५२१ ४६७ ८६६ 986 670 24682497

११ सलार्ह� २२४ ४८४ ४१७ 809 1456 15787000

१२ गौर २६२ ४२० ७४३ 982 746 40413398

१३ वीरग� ६१२ ११८६ ४७० 448 1616 47549247

सुक्खा ० ० ०
१४ 0 0 0
बन्दरगाह

१५ महे शपुर ० ५२ २९६ 565 302 18069449

१६ भैरहवा ३५८ ५१० ३५९ 577 461 22800036

१७ कृष्णनगर २०१ २७८ २६० 253 411 10569662

१८ सुठौल� ० ६६ १३९ 277 258 11590361

१९ कोइलावास ० ० ० 0 0 0

२० नेपालग� २३३ ३२७ २६४ 421 362 15691076

२१ राजापुर १३६ १९१ २६४ 595 432 20333996

२२ सती 0 १०८ १८३ 126 157 6979932

२३ कैलाल� २०८ ५९५ ३९९ 240 555 37343370

63
 आ.व. २०७4/७5 देिख आ.व. २०७8/७9 सम्म्म ु ाको �ववरण
म �ललामी भएको म�

आ.व. आ.व. आ.व. २०७8/७9

आ.व. आ.व.
�.सं . कायाल
र् यहरु २०७5/७ २०७7/७ �ललामीबाट �ा�
२०७4/७5 २०७6/७7 संख्
ख्य
या
6 8 राजस्स्व
व (रु
रु.)

२४ क�नपुर २३३ २७२ ११४ 167 55 2668983

२५ महाकाल� ० ६ १० 9 0 0

२६ तातोपानी ० ० ० 0 0 0

२७ रसुवा ३ १० ४ 20 11 627800

२८ ��.�व.स्थल ६ २५ १ 18 10 4612293

29 ��वेणी ० ० ० ० 0 0

३० दाचल ुर् ा 0 0 0 13 11 35000

जम्म्म
मा ४८५८ ७६७४ ७६६९ 10058 11266 412598058

64
 खण्ण्ड
ड - पाच
ँ

भन्न्स
सार �वभागका अन्न्य
य कायह
र् रु
रुक
को �ववरण

भन्सार �वभागका �व�भ� शाखाहरुबाट आ�थर्क वषर् २०७८/७९ मा सम्पादन भएका कायर् तथा �नणर्यहरुलाई
तथ्या�गत रुपमा �स्तुत ग�रएको छ । यसले कामको तथ्या�गत जानकार� हा�सल गनर् तथा तुलनात्मक
अध्ययन गनर् सहज हुनेछ ।

त ु वग�करण र पन
५.१ वस्स्त ु रावलोकन सम्म्ब
बन्न्ध
धी �वगत चार वषक ु नात्त्म
र् ो तल मक �ववरण

फ��टको अवस्स्थ
था
वग�करण
तथा अन्न्य
य �नकाय

ु रावलोकन
पन (आ.रा.का.
कायाल
र् यले
आ�थक
र् वष र् का ला�ग पैठार�कताल
र् े अन्न्य ु ैले
य (दव राजस्स्व
व कै �फयत
दावी गरे
�नणय
र् भएका दावी गरे दावी गरे भन्न्द
दा ु न्न्ध
अनस धान
बमोिजम
मालवस्स्त
तकु ो बमोिजम भएको फरक भएको) �वभाग) बाट
भएको
संख्
ख्य
या �नणय
र् का
ला�ग �ा�

२०७५/७६ ५४ १५ ७ २८ ४

२०७६/७७ १५९ ३० ४५ ७० १४

२०७७/७८ १०५ ३० ३४ ३८ ३

२०७८/७
७९ 65 पुवार्देश
18 39 5 3
समेत

५.२ मूल्
ल्य ु रावलोकनका ला�ग �ा� भएका वस्स्त
या�न पन तहु रु
रुक
को �वगत पाच
ँ वषक ु नात्त्म
र् ो तल मक �ववरण
आ.व. अिघल्
ल्ल
लो आ.व. बाट िजम्म्म
मेवार� चाल ु आ.व.मा दतार् चाल ु आ.व.मा फ��ट हन
ु बाक
ँ �
सरे को �नवद
े न संख्
ख्य
या भएका �नवद
े न संख्
ख्य
या फ��ट संख्
ख्य
या संख्
ख्य
या
2074/75 224 276 35 465

2075/76 465 116 212 369

2076/77 369 327 74 622

2077/78 622 373 160 835

2078/79 835 17 132 720

65
५.३ �योगशाला पर�क्ष
क्षण
णको �वगत पाच
ँ वषक ु नात्त्म
र् ो तल मक �ववरण

पर�क्ष
क्षण
ण ग�रएका त ु वग�करणका ला�ग
वस्स्त
आ=व
व= जम्म्म
मा
मालवस्स्त
तकु ो संख्
ख्य
या राय �दइए
र् को संख्
ख्य
या

२०७४/७५ 1649 101 1750

२०७५/७६ 1315 39 1354

२०७६/७७ 816 148 964

२०७७/७८ 954 66 1020

२०७८/७९ 996 92 1088

५.४ �नकासी पैठार� स�त

े नम्म्ब
बरको �वगत पाच
ँ वषक ु नात्त्म
र् ो तल मक �ववरण

कुल स��य
नयाँ दतार् भएको नवीकरण भएको स्स्थ
थगन खारे ज भएको
आ�थक
र् वष र् �नकासी पठ
ै ार�
संख्
ख्य
या संख्
ख्य
या संख्
ख्य
या संख्
ख्य
या
स�त
े नं

2074/075 16046 4542 234 57 २०५८८

2075/076 7279 12966 35 522 २०२४५

2076/077 4601 14490 85 733 १९०९१

2077/078 5647 15436 25 596 २१०८३

2078/079 6147 25510 382 1165 ३१६५७

ु मनबाट स��लत थप राजस्स्व

५.५ अनलाईन अनग वको �ववरण*

�.सं . आ�थक
र् वष र् राजस्स्व
व रकम (रु
रु..)
१ २०७४/७५ २४,०१,७३,९३५।००
२ २०७५/७६ ५८,७२,६२,३६१।००

३ २०७६/७७ ३६,०९,७१,६५६।००

४ २०७७/७८ ४४,५१,४०,६६९।००

५ २०७8/७9 54,80,79,132।00

* भन्सार �वभागको WAN तथा भन्सार कायार्लयहरुको LAN बाट सं क�लत राजस्वसमेत

66
५.६ �ज्ञ ु नात्त्म
ज्ञाापनप�को आ.व. २०७७/७८ र आ.व. २०७८/७९ को तल मक �ववरण
आ.व
व. २०७७/ ७८ आ.व
व. २०७८/ ७९ �ज्ञ
ज्ञाापनप�
�स.न
नं. भन्न्स
सार
पैठार� �नकासी जम्म्म
मा पैठार� �नकासी जम्म्म
मा व�ृ �दर

1 भ�पुर ४,१०९ ० ४,१०९ १४,०६४ ३ १४,०६७ २४२%

2 भैरहवा १६६,१६५ ३,२६४ १६९,४२९ २३५,२६० ४,१७० २३९,४३० ४१%

3 वीरग� १६०,२८३ १७,४३६ १७७,७१९ १८८,३६७ २४,८१२ २१३,१७९ २०%

4 �वराटनगर ८७,८३७ १२,२६७ १००,१०४ १२२,८०२ १६,५१६ १३९,३१८ ३९%

5 चोभार ० ० ० १३ १ १४ ०%

सुक्खा २%
6 २७,२६० ४८७ २७,७४७ २७,३८४ ७८६ २८,१७०
बन्दरगाह
7 गौर ३,७३८ ८ ३,७४६ २५,६३९ १२ २५,६५१ ५८५%

8 गौतमबु� ० ० ० ८ १ ९ ०%

9 जले�र ७,००५ ५ ७,०१० १५,९६७ ३१२ १६,२७९ १३२%

10 जनकपुर २,२६८ ३ २,२७१ २,१५९ ५३ २,२१२ ३%

-३

11 कैलाल� १८,८१७ २५१ १९,०६८ २४,६७४ २९७ २४,९७१ ३१%

12 क�नपुर ६,४६१ ३० ६,४९१ ३७,००९ ७० ३७,०७९ ४७१%

13 कृष्णनगर ३१,१९१ १११ ३१,३०२ ४६,५०२ ३२३ ४६,८२५ ५०%

14 मेची २४,२४६ ३,५८३ २७,८२९ ३०,४२८ ५,१२१ ३५,५४९ २८%

15 महे शपुर ३,७०४ ० ३,७०४ २७,५१९ ४ २७,५२३ ६४३%

16 नेपालग� ५०,८०८ ६१८ ५१,४२६ ८६,३३५ ८५३ ८७,१८८ ७०%

17 राज�वराज १,१६० ० १,१६० ५,२४८ ० ५,२४८ ३५२%

18 रसुवा ४,४१९ ० ४,४१९ ६,७२३ ० ६,७२३ ५२%

19 सलार्ह� ४,६६१ २ ४,६६३ ४,५५७ ७ ४,५६४ २%

-२

20 सती ३,९८३ १२ ३,९९५ ३,९४३ १० ३,९५३ १%

-१

21 �सराहा ३,६९९ ० ३,६९९ ४,१९६ १ ४,१९७ १३%

22 सुठौल� ७,३२३ ८७ ७,४१० १०,१०४ ७२ १०,१७६ ३७%

23 सुनसर� ५,६१६ ० ५,६१६ ३९,९३६ १ ३९,९३७ ६११%

24 तातोपानी २,०१६ ० २,०१६ ४,३४१ ० ४,३४१ ११५%

25 ठाडी १,८९१ ० १,८९१ ६,६४१ ० ६,६४१ २५१%

26 ��.�व. स्थल ६४,५९० २८,४६४ ९३,०५४ ९९,४०० ३५,५३९ १३४,९३९ ४५%

जम्म्म
मा ६९३,२
२५० ६६,६
६२८ ७५९,८
८७८ १,०
०६९,२
२१९ ८८,९
९६४ १,१
१५८,१
१८३ ५२%

67
५.७ छनौट �णाल� कायान्न्व
र् वयनको अवस्स्थ
था
लेन कुल मूल्
ल्य
यको ��तशत कुल राजस्स्व
व ��तशत कुल �ज्ञ
ज्ञाापनप� ��तशत

ह�रयो २२.३९ २९.९९ १३.१०

पह� लो ४८.७४ ३५.४१ २९.४२

रातो २८.८७ ३४.६० ५७.४९

ु ीय भ�
५.८ �व�त ु ानी �णाल�को कायान्न्व
र् वयनको कायाल
र् यगत अवस्स्थ
था (रकम रु हजारमा)*
अन्न्य
य ु ीय भ�
�व�त ु ानी जम्म्म
मा ु ीय भ�
�व�त ु ानी ��तशत
भन्न्स
सार
�ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम �ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम �ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम �ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम

२२६६ २४६१ ९२.०८ ९१.४८

रसुवा
१९५ २२५७३० २४२३०७९ २६४८८१०
२०३५६ ४८१६६ ३८८३ ४३९६१३ २४२३९ ४८७७७९ १६.०२ ९०.१३
सुठौल�

२१० १६९८८० १७७९ १४२५५११ १९८९ १५९५३९१ ८९.४४ ८९.३५

तातोपानी

२१९८२ ६८०८२ ३७११ ३९४९३७ २५६९३ ४६३०२० १४.४४ ८५.३०

सुनसर�

२२०८३ १७६८२६३ ४०००२ ८००४५८० ६२०८५ ९७७२८४४ ६४.४३ ८१.९१

���वस्थल

१६४४ ५१७४६११ १११६९ १७५२४१२८ १२८१३ २२६९८७४० ८७.१७ ७७.२०

सुक्खा बन्दरगाह

३९६५० ९५१३४० ५८७७ १७६८०४५ ४५५२७ २७१९३८४ १२.९१ ६५.०२

कृष्णनगर

९६७६९ १६६७६६७१ २००७२ २९३८४२९० ११६८४१ ४६०६०९६० १७.१८ ६३.७९

भैरहवा

१८१९६ ३०९०८ ३८१ ५१६६७ १८५७७ ८२५७५ २.०५ ६२.५७

जनकपुर

१६५७६ ११०४६४ ७६८ ९४३५५ १७३४४ २०४८१९ ४.४३ ४६.०७

सलार्ह�

५४८५८ १०१९४३७४ ९१०८ ७५४५२८३ ६३९६६ १७७३९६५८ १४.२४ ४२.५३

�वराटनर

३३६९२ ६०९४१४८ १३६६१ ३७८५९७३ ४७३५३ ९८८०१२० २८.८५ ३८.३२

नेपालग�

१४६७७ ६८७७३ ३०१ ३१४८४ १४९७८ १००२५७ २.०१ ३१.४०

गौर

६७६२ ३१९६१११ ६२९५ १३५४२५२ १३०५७ ४५५०३६३ ४८.२१ २९.७६

कैलाल�

८ २६००५ ६ ९९६४ १४ ३५९६९ ४२.८६ २७.७०

चोभार

११००३३ ६७९७०४४६ २९५९१ २५८८११०० १३९६२४ ९३८५१५४६ २१.१९ २७.५८

वीरग�

२१३२ २५७४८ १०० ८७७८ २२३२ ३४५२६ ४.४८ २५.४२

सती

३०७८४ ११०९२८२ २४७३ ३६८६०७ ३३२५७ १४७७८९० ७.४४ २४.९४

जले�र

६७१११ ७३५८४८९ ८१३३ १६४७९६२ ७५२४४ ९००६४५० १०.८१ १८.३०

मेची

१९४५२ ८४७१५ १७३ १४३१६ १९६२५ ९९०३१ ०.८८ १४.४६

महे शपुर

68
 अन्न्य
य ु ीय भ�
�व�त ु ानी जम्म्म
मा ु ीय भ�
�व�त ु ानी ��तशत
भन्न्स
सार
�ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम �ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम �ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम �ज्ञ
ज्ञाापनप� रकम

९२३४ २२५२२ ८ २५८ ९२४२ २२७८० ०.०९ १.१३

ठाडी

१४७४८ ५४८९६ १ ४९५ १४७४९ ५५३९२ ०.०१ ०.८९

�सराहा

२१२२० १३३३३३ २ ५७९ २१२२२ १३३९११ ०.०१ ०.४३

क�नपुर

८६७० ३५१९९ ० ० ८६७० ३५१९९ ०.०० ०.००

भ�पुर

७ १०७९ ० ० ७ १०७९ ०.०० ०.००

गौतमबु�

३१६० १९०३४ ० ० ३१६० १९०३४ ०.०० ०.००

राज�वराज

६३४२०९ १२१६१८२६८ १५९७६० १०२१५९२५७ ७९३९६९ २२३७७७५२५ २०.१२ ४५.६५

जम्म्म
मा

ु ीय भ�
* �व�त ु ानी कायान्न्व ु ानीको �व�ष
र् वयन २०७८ माघ १२ गतेबाट भएको । सोह� अव�धदे िखको भ� े ण ग�रएको ।

५.९ आिशकु डा �णाल� तथा मो�ल

ु हरु
रुक
को कायान्न्व
र् वयनको अवस्स्थ
था

Bank Guarantee
Customs Office

Bank Receipt

Mobile App
Gate Entry
Selectivity

ePayment
Valuation
Exit Note

Manifest

Deposit
NECAS
SN

1 Mechi Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

2 Dryport Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

3 Birgunj Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

4 Bhairahawa Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

5 Biratnagar Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

6 Krishnanagar Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

7 TIA Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

8 Bhadrapur Yes Yes Yes Yes Yes

9 Nepalgunj Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

10 Kailali Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

11 Rasuwa Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

12 Gaur Yes Yes Yes Yes Yes Yes

13 Jaleshwor Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

14 Suthouli Yes Yes Yes Yes Yes

15 Janakpur Yes Yes Yes Yes Yes

16 Kanchanpur Yes Yes Yes Yes Yes

17 Sarlahi Yes Yes Yes Yes Yes

18 Siraha Yes Yes Yes Yes Yes

19 Sunsari Yes Yes Yes Yes Yes

69
 Bank Guarantee
Customs Office

Bank Receipt

Mobile App
Gate Entry
Selectivity

ePayment
Valuation
Exit Note

Manifest

Deposit
NECAS
SN

20 Rajbiraj Yes Yes Yes Yes Yes

21 Maheshpur Yes Yes Yes Yes Yes

22 Sati Yes Yes Yes Yes Yes

23 Thadi Yes Yes Yes Yes Yes

24 Tatopani Yes Yes Yes Yes Yes Yes

25 Chobhar Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

26 Goutambuddha Yes Yes Yes Yes Yes Yes Yes

27 Koilabas Yes

Total 27 14 11 26 8 26 1 1 26 4 26

५.१० नप
े ाल रा��य एक�ार �णाल� कायान्न्व
र् वयन प�ात जार� भएका LPCO को �ववरण
आ�थक
र् वष र् २०७७/७
७८ २०७८/७
७९ कुल जम्म्म
मा
PQPMC 1,957 122,072 124,029
DFTQC 4,804 18,189 22,993
DoA 9,417 9,417
FNCCI 6,866 6,866
DLS 746 4,411 5,157
CNI 1 947 948
FHAN 4 933 937
PMRS 237 237
NCC 125 125
DoTM 84 84
NBSM 37 37
DoI 7 7
DMG 5 5
Grand Total 7,51 2 163,330 170,842

70
 खण्ण्ड
ड - छ

या, चनु ौती एवम ् आगामी काय�र् दशा

समस्स्य

६.१ भन्न्स ु समस्स्य

सार �शासनका �मख या तथा चनु ौतीहरु

हाल �व� प�रवेशमा भएका न�वनतम ��व�ध र अवधारणाको �वकास र �योगबाट भन्सार �शासन
अगा�ड ब�ढरहेको छ । आ�थर्क उदार�करण तथा �व�व्यापीकरणको अवधारणाको �वकासले
अथर्तन्�का �व�वध क्षे�मा अवसर तथा च ुनौती दुबैलाई �नम्त्याउँ दै अन्तरसम्बिन्धत �वषयहरूको
आव�तालाई अ�नवायर् बनाएको छ । यो आव�ताले वस्तु, सेवा, मा�नस र सूचना ��व�धको
आवागमनलाई सरल एवम सुलभ बनाइर् अन्तरार्��य व्यापारमा सहजता पैदा गरे को छ भने यो सँगै
यसले अनेकन च ुनौतीहरु प�न �नम्त्याएको छ । आजको भन्सार �शासन आफ्नो परम्परागत
उ�ेश्यबाट �वस्ता�रत हुँदै व्यापार सहजीकरण, सामािजक सुरक्षा, राजस्व स�लन र समन्वयात्मक
सीमा व्यवस्थापनमा केिन्�त हुँदै गएको छ भने आफ्ना कायर्शैल� र सेवा �वाह व्यापार
सहजीकरणका सम्बन्धमा �वक�सत �व�भ� �स�ान्तहरुलाई आत्मसाथ गद� ��व�धमा आधा�रत हुन
थालेका छन् । �व�व्यापीकरणको बढ्दो �वृि�ले एकातर्फ अन्तरार्��य व्यापारको गुणात्मकता
तथा आयतनमा �वस्तार गद� गएको छ भने अक� तफर् घोषणा भए बमोिजमकै मालवस्तु भए नभएको
�नक्य�ल, मालवस्तुको यथाथर् मूल्या�न, उपयु� वग�करण, सम्बिन्धत दे शमा उ� मालवस्तु �नकासी
पैठार� गनर् कानूनले प�रमाणात्मक बन्दे ज वा पूणर् बन्दे ज गरे नगरे को, इजाजत आवश्यक पन� नपन�
भ�े जस्ता �वषय य�कन गनुर् भन्सार �शासन सामु ठू लो च ुनौती रहेको छ । यस प�रवेशमा भन्सार
ँ ागत रुपमा �नम्नानुसार रहेका छन्:
�शासनमा रहे का च ुनौतीहरु बुद

• नेपालले सं शो�धत क्योटो महासिन्ध, �व� व्यापार स�ठनको व्यापार सहजीकरण सम्झौता
तथा WCO SAFE Framework लगायतका अन्तरार्��य म�हरुमा जनाईएको ��तव�ता
अनुरुपको अनुकुल स्वीकृत मापदण्ड अनुसार जोिखम व्यवस्थापनको अवलम्बन, सूचना
��व�धको �योग र सरल�कृत एवम् सुव्यविस्थत कायर्�व�धको माध्यमबाट सहजीकरण र
�नयन्�ण गद� लै जानु,
• नेपालको ६४ ��तशत वैदेिशक व्यापार भारतसँग मा� रहेको र नेपाल भारतबीच क�रव
१७०० �क.�म. खुला सीमाना रहेको अवस्थामा सीमा नाकाहरुलाई व्यविस्थत बनाई
अन्तरार्��य व्यापारमा आएका �व�व�धकरण अनुरुप नेपालको भन्सार �शासनलाई
अन्तरार्��यस्तरको बनाउनु,
• ु को राजस्व स�लनको मुख्य �ोतको रुपमा रहेको भन्सार
हा�ो जस्तो �वकासोन्मुख मुलक
राजस्वमा �दनानु�दन आ�थर्क ऐन माफर्त �दान ग�रने छु ट सु�वधाको सूची बढ्दै जानु,

71
 • स्वाचालनका ला�ग �व�भ� �णाल�हरु उपयोगमा ल्याइएप�न यसको भरपद� र �दगोपनाको
ला�ग पयार्� तयार� नदे िखनु,
• जोिखमयु� वस्तुहरुको प�हचान गनर् पयार्� �योगशाला र Non-Intrusive Equipment
हरुको जडान हुन नसक्नु,
• भौ�तक पूवार्धार, समयानुकुल स�ठन सं रचना, ��व�धमा आधा�रत जोिखम �व�ेषण,
मालवस्तुको यथाथर् घोषणा, सदाचार प�तीको पूणर् अवलम्बन जस्ता �वषयहरुको अभाव
दे िखनु,
• बै��ङ च्यानलबाट कारोबार नगन�, यथाथर् तथा वास्त�वक �बल बीजक पेश नगन�, भाडा,
बीमा तथा अन्य सम्व� खचर् वापतको वास्त�वक �बल भरपाई पेश नगन�, मालवस्तुको
स्प� �कटानी �ववरण उल्लेख नहुन,ु
• बीजक तथा अन्य कागजातमा र घोषणा गदार् मालवस्तुको पूणर् �ववरण उल्लेख नहुने, Chemical
Analysis Certificate नहुने र Chemical composition को स्प� �ववरण उल्लेख नगनु,र्
• एउटा �नकायको �सफा�रस आवश्यक पन�मा अक� �नकायको �सफा�रस पेश गन�,
• कुनै भन्सार शीषर्क उपशीषर्कमा छु ट �दइएकोमा नपाउने शीषर्क तथा उपशीषर्कमा
मालवस्तु घोषणा गन�,
• कुनै �नि�त उ�ोगलाई �दइएको छु ट सु�वधा अन्य नपाउने उ�ोग वा व्यापा�रक
फमर्/�ा.�ल. �लन पेश गन�,
• ु फरक पार� घोषणा गन�,
उत्प�ीको मुलक
• मालवस्तुको �ाण्ड, मोडे ल, नाप, साइज, �कार फरक पार� घोषणा गन�,
• स�ठनात्मक �वकास र क्षमता अ�भवृ�� गनर् जनशि�को �दगोपना एवम् कुशल जनशि�
तयार गनर् राजस्व �शास�भ� भन्सार उपसमूह गठन गन�,
• दक्ष जनशि�को अभाव र भएका दक्ष जनशि�हरुलाई Retain गराउँ दै क्षमताको उच्चतम
उपयोग गनर् नसक्नु,
• भन्सार �शासनको कायर् �कृ�त, कायर् सं स्कृ�त, कायर् वातावरण, मूल्य मान्यता अनुरुप नयाँ
कमर्चार�लाई सामािजक�करण गन�, अनुशासन, नै�तकता, आचरणका कुराहरुलाई �व�र्न
गन� लगायत भन्सार �शासनको मानव सं शाधन व्यवस्थापनमा च ुनौतीहरु दे िखएका छन् ।

या एवम ् चनु ौतीहरु

६.२ समस्स्य रुक
को सामना गन र् चाल्नपु न� कदमहरु
ल्न

मा�थ �स्तुत ग�रएका भन्सार �शासन सम्व� च ुनौतीहरुलाई सामना गनर् दे हायका कदम चाल्नुपन�
दे िखन्छः

• अन्तरार्��य म�हरुमा जनाईएको ��तव�ताअनुरुप स्वीकृत मापदण्ड अनुसारको कानूनी एवम्

कायर्�व�धगत व्यवस्था गनुप
र् न� ।

72
• भन्सार नाका क्षे� बाहेकका क्षे�बाट हुन सक्ने चोर�, �नकासी पैठार� �नयन्�ण गनर् �भावकार�
सूचना सं यन्�को �वकास गर� गस्ती प�रचालनलाई थप �भावकार� बनाउनु पन� ।

• स्थानीय �शासन र �हर�को चोर� �नकासी पैठार� र तस्कर� �नयन्�णमा �मुख भू�मका
रहन्छ । स्थानीय �शासन र �हर�सँगको सहकायर् र समन्वयलाई बढावा �दई भन्सार
नाकामा �नगरानी बढाउनुपन� ।

• अवैध व्यापार र चोर� �नकासी पैठार� गनुर् गम्भीर आ�थर्क अपराध भएकाले यसलाई रोक्न
रे �डयो, टे �ल�भजन, प�प��का माफर्त चेतना वृ�� गनर् स्कूल, कलेज लगायतका क्षे�मा
सचेतनामूलक छलफल, बैठक, अन्त��र्या, स�ालन गनुप
र् न� ।

• भन्सार �शासनमा कायर्रत जनशि�को ज्ञान, सीप, कायर्कुशलता एवम् क्षमता अ�भवृ�� गनर्
वस्तु मूल्या�न, वग�करण, जाँचपासप�छको पर�क्षण, जोिखम व्यवस्थापन लगायतका �वषयमा
ता�लम �दान गनुप
र् न� ।

• भन्सारका दरहरुलाई �मशः कम गद� लै जानुपदर्छ । भन्सार जाँचपास लगायतका कायर्�व�धमा

सरल�करण गन� र भन्सार मूल्या�नलाई वस्तु�न� र यथाथर्परक बनाउन स्वचा�लत मूल्या�न
डाटावेस तयार गनुप
र् न� दे िखन्छ ।

• राजस्व छल्ने अ�भ�ायले मालवस्तुको वग�करण गलत घोषणा गन� �नकासी एवम् पैठार�कतार्लाई
समेत ज�रवाना गन� कानूनी व्यवस्था गनुप
र् न� ।

• �व� व्यापार स�ठनले �सफा�रस गरे को मूल्या�न �णाल�को पूणर् कायार्न्वयन गन� ।

• जोिखम व्यवस्थापनको आधारमा Trusted Traders को छनौट एवम् कायार्न्वयन गर� सोको
आधारमा भन्सार जाँचपास कायर् गर� भन्सार जाँचपास प�छको पर�क्षण कायर्लाई सुदृढ बनाउनु
पन� ।

• NNSW को पूणर् कायार्न्वयन गर� सम्पूणर् सरोकारवाला �नकायहरुका बीचमा एकैथलोबाट सूचना
तथा तथ्या�को आदान�दानको व्यवस्था �मलाउनुपन� ।

• Virtual Customs को अवधारणाको कायार्न्वयन गर� नेपालको भन्सार ���यालाई सी�मत

कागजयु� (Less Paper) बनाउँ दै लै जानुपन� ।

• भन्सार �शासनको कायर् �विश� �कारको भएकोले भन्सारको अलग उप-समूह बनाउने र
सूचना ��व�ध, �योगशाखा एवम् तथ्या� सेवाका कमर्चार�को समेत स्था�यत्वको सु�नि�तता
गन�।

73
 • भन्सार �शासनबाट सम्पादन हुने कायर्लाई आधु�नक, व्यविस्थत एवम् �भावकार� बनाई उत्कृ�
कायर् सम्पादन माफर्त न�तजा हा�सल गनर्का �न�म� कायर्मूलक एवम् अ�धकृतमूलक स�ठन
सं रचना तयार गनुर् पदर्छ ।

• �नय�मत रुपमा सहजीकरण बैठक, सीमानाकामा समकक्षी भन्सार तथा सुरक्षा �नकायहरुसँग
समन्वयात्मक बैठक तथा छलफल र अन्य सरोकारवालाहरुसँग अन्त��र्यात्मक कायर्�महरु
स�ालन गनुर् पदर्छ ।

• पुराना मु�ा र �रत पु�गसकेका अन्य मु�ाहरु फ��टमा तदारुकता ल्याउनुपदर्छ । पुराना
�ललामी हुन बाँक� सवार� साधन तथा मालवस्तुको �ललामी ���यालाई आव�धक कायर्योजना
बनाई कायार्न्वयन गनुप
र् दर्छ ।

• कायर्सम्पादनमा सदाचार प��तको पूणर् पालना गनुप

र् न� ।

६.३ आगामी काय�र् दशा

�व� प�रवेशमा आएका आ�थर्क, सामािजक, राजनी�तक, पयार्वरणीय एवम् �ा�व�धक प�रवतर्नले
नेपालको भन्सार �शासनलाई समय सापेक्ष सुधार र प�रवतर्न गर� अझ बढ� ग�तशील बनाउन
�े�रत गरे का छन् । बा� ग�त�व�ध र प�रवतर्नलाई आत्मसात गद� यस्ता प�रवतर्नलाई
आन्त�रक�करण गर� मूलतः व्यापार सहजीकरणको माध्यम�ारा अन्तरार्��य व्यापारको लागत तथा
समय न्यूनीकरण गन�, यथाथर् एवम् न्यायोिचत राजस्व स�लन गन�, अनुपालनको व्यवस्थापन एवम्
स्वेिच्छक अनुपालन �व�र्न गन�, स्वचालन �णाल�को सुदृढ�करण गन�, भौ�तक पूवार्धारको समुिचत
�वकास गन� र लगानी मै�ी तथा व्यावसा�यक वातावरण �नमार्णमा सहयोग गन� �दशामा नेपालको
भन्सार �शासनको गन्तव्य केन्��त हुँदै आएको छ । यसै पृ�भू�ममा, नेपालको भन्सार �शासनको
आगामी कायर्�दशा दे हाय बमोिजम हुनेछः

• सं शो�धत क्योटो महासिन्ध र व्यापार सहजीकरण सम्झौताका �ावधानहरूसँग तादाम्य हुने गर�
भन्सार ऐन, भन्सार �नयमावल� एवम् कायर्�व�धहरुमा सं शोधन ग�रनेछ । भन्सार �शासनबाट
सम्पादन हुने सबै �वषय समेट� अ�ाव�धक भन्सार कायर्�व�ध बनाइनेछ ।

• नयाँ भन्सार ऐन लागू गर� Authorized Business Person, Expedited Shipment, Pre-arrival
processing जस्ता भन्सार सुधार, भन्सार सहजीकरण एवम् भन्सार आधु�नक�करणका आयामको
कायार्न्वयन ग�रनेछ । भन्सार जाँचपास �णाल� (ASYCUDA World) को स�ालन सम्बन्धी
कायर्�व�धलाई प�रमाजर्न तथा अ�ाव�धक ग�रनेछ ।

• योजनाव� �वकासको माध्यमबाट �वगतमा भन्सार �शासनले हा�सल गरे का उपलिब्धलाई �ेरणा
र अवसरका रूपमा �हण गद� �व�मान च ुनौतीहरूलाई सम्बोधन गनर् र सुधारको �मलाई

74
 �नरन्तरता �दन तजुम
र् ा ग�रएको छै ठ� भन्सार सुधार तथा आधु�नक�करण योजना (आ�थर्क वषर्
२०७८/७९-२०८२/८३) को कायार्न्वयन ग�रनेछ ।

• अन्तरार्��य व्यापारको तथ्या� �व�ेषण, भन्सार महसुल दर तथा राजस्व नी�तमा ग�रने
प�रवतर्नका आधारमा भन्सारको सम्भाव्य राजस्व ल�य �स्ताव ग�रनेछ । स्वदे शी
उ�ोगहरुलाई सं रक्षण पुग्ने गर� भन्सार महसुल दर प�रमाजर्न गनर् �स्ताव ग�रनेछ । एकै
�कृ�तका मालवस्तुको भन्सार दर सम्भव भएसम्म समान कायम हुने गर� समायोजन गनर्
�स्ताव ग�रनेछ । �व�मान �नकासी पैठार� भन्सार महसुल दरको �व�ेषण गर� दरमा
पुनरावलोकनका ला�ग �स्ताव ग�रनेछ । भन्सार महसुल छु टका �ावधानहरुलाई �मशः
हटाई भन्सार दरबन्द�मा नै समायोजन गद� जान �स्ताव ग�रनेछ ।

• अन्तरार्��य व्यापार सहजीकरण एवम् �वकासका ला�ग ��पक्षीय एवम् बहुपक्षीय समन्वय गन�
कायर्लाई �भावकार� बनाइनेछ । भारत तथा ब�लादे शका भन्सार �शासनहरुसँग पारस्प�रक
सहयोगसम्बन्धी सम्झौता गन� ���या अगा�ड बढाइनेछ ।

• अन्तरार्��य व्यापार तथा भन्सार जाँचपाससँग सम्बिन्धत �सफा�रशप�, अनुम�तप�, इजाजतप�,

�माणप� र अन्य (Liscense, Permit, Certificate and Others) �नवेदनका ला�ग नेपाल रा��य
एक�ार �णाल� (NNSW) माफर्त हुने कायर्लाई �भावकार� बनाईनेछ । यो �णाल�को पूणर्
रुपमा लागू गर� भन्सार सम्व� सम्पूणर् �नकायलाई एउटै स�ालमा जोडी भन्सार �शासनमा
Virtual Government को अवधारणालाई साकार तुल्याइनेछ ।

• नेपाल भन्सार स्वचालन �णाल� (NECAS) लागू भएका कायार्लयहरूमा लागू भएको �व�ुतीय
भ ु�ानी RIMS सँग आव� गराईनेछ ।

• भन्सार �शासनबीच समन्वय, सहकायर् एवम् �भावकार� स�ार स्था�पत ग�रनेछ ।

• भन्सार जाँचपास पूणरु

र् पमा जोिखम व्यवस्थापनमा आधा�रत बनाइनेछ । हाल प�हचान ग�रएका
जोिखमका सूचकहरु, जोिखम रिज�र र �ोफाइलहरु अ�ाव�धक ग�रनेछ र यसका ला�ग
आवश्यक जनशि� �वकास ग�रनेछ ।

• छनौट �णाल�लाई थप भन्सार कायार्लयमा �वस्तार ग�रनेछ ।

• भन्सारमा कायर्सम्पादनमा आधा�रत प�रसूचक व्यवस्थापन �णाल�को स्तरो��त ग�रनेछ ।

कमर्चार�को नै�तक मूल्य मान्यता, सु�म �नयमन र �नगरानी स�हतको आचारसं �हताको व्यवस्था
ग�रनेछ । स्वेिच्छक अनुपालन सम्बन्धी मापदण्ड तयार गर� कायार्न्वयनमा ल्याइनेछ ।
सरोकारवालाहरूमा स्वेिच्छक अनुपालन मापदण्डसम्बन्धी सचेतना अ�भवृ�� ग�रनेछ ।

• भन्सार कायार्लयहरूमा इन्टरनेट �ोटोकल क्यामरा जडान र �वस्तार गन� तथा अनुगमनको
व्यवस्थापनका ला�ग इन्टरनेट �ोटोकल क्यामराको क्षमता अ�भवृ�� ग�रनेछ । �वदाको �दनमा

75
 घोषणा भएका �ज्ञापनप�हरुको समेत Online Monitoring को व्यवस्था �मलाईनेछ ।
ASYCUDA लागू भएका सबै भन्सार कायार्लयमा रहेको स्थानीय LAN माफर्तको Monitoring
थप �भावकार� बनाउने व्यवस्था �मलाइनेछ ।

• मु�ा तथा �ललाम व्यवस्थापनलाई �भावकार� बनाउन छु �ै कम्प्युटर �णाल� कायार्न्वयनमा

ल्याउने व्यवस्था �मलाईने छ ।

• वेवा�रसे मु�ा १ म�हना �भ�मा, वा�रसे मु�ा ३ म�हना �भ�मा फ��ट गन� र वेवा�रसे मु�ाको
मालवस्तु ३ म�हना र वा�रसेको हकमा ६ म�हना �भ� �ललामी गन� व्यवस्था �मलाइनेछ ।

• भन्सार �शासनमा भएका सुधारका �यासलाई �नरन्तरता �दइनेछ । सुधारका �यासहरुको

सरोकारवालाहरुसमक्ष सम्�ेषण गन� एवम् भन्सारमा सदाचार र सुशासन �व�र्न गनर्का ला�ग
�म�डया तथा अन्य सरोकारवालाहरुसँग अन्तर��या कायर्�म स�ालन ग�रनेछ । भन्सारको
�वषयमा िशक्षा, सचेतना तथा सीमा क्षे�मा सामािजक िजम्मेवार�सम्बन्धी कायर्�म स�ालन
ग�रनेछ ।

• मूल्या�न �णाल�मा सुधार गनर् अ�ाव�धक मूल्या�न कायर्�व�ध/�नद� िशकाको पूणर् कायार्न्वयन
ग�रनेछ ।

• राजस्व च ुहावट �नयन्�ण गनर् जोिखमका आधारमा मालवस्तुको छड्के जाँच तथा आकिस्मक
�नर�क्षण ग�रनेछ ।

• मूल्या�न मो�ुलबाट �ा� हुने आँकडालाई अनलाइन मूल्या�न डेटावेसको रुपमा �योग
ग�रनेछ ।

• मालवस्तुको सह� घोषणा र सह� वग�करण गन� व्यवस्थालाई कडाइका साथ लागू ग�रनेछ ।
राजस्व जोिखम भएका मालवस्तुको प�हचान गर� त्यस्तो मालवस्तुको �व�भ� भन्सारमा कायम
भएको मूल्यको जाँच गर� कुनै कायार्लयमा अस्वाभा�वक रुपमा मूल्य फरक पाइएमा फरक
दे िखएको भन्सार कायार्लयमा तत्काल पुनरावलोकन गन�/गराउने व्यवस्था �मलाइनेछ ।

• भन्सार जाँचपासप�छको पर�क्षणलाई �भावकार� बनाइनेछ । पर�क्षणमा आधा�रत �नयन्�ण

सुदृढ गनर् जाँचपासप�छको पर�क्षणको कायार्न्वयन अवस्थाको अध्ययन ग�रनेछ । भन्सार
जाँचपास पर�क्षण कायार्लयको सं रचना पुनरावलोकन ग�रनेछ । भन्सार जाँचपास
पर�क्षणसम्बन्धी कानून तथा कायर्�व�ध प�रमाजर्न ग�रनेछ । जाँचपासप�छको पर�क्षण छनोटका
ला�ग जोिखम सूचकहरुको �वकास ग�रनेछ ।

• समाजको सुरक्षा र सं रक्षणलाई टे वा पुर्याउन भन्सारका नी�त तथा ���याहरूको एक�कृत

एवम् समन्वयात्मक ढ�ले कायार्न्वयन ग�रनेछ । सबै अन्तरार्��य �वमानस्थल, आइ�सपीहरू
र �मुख भन्सार कायार्लयहरुमा काग� र या�ु मागर् �नमार्ण ग�रनेछ । अ��म या�ु सूचना

76
 �णाल� (Advanced Passenger Information System) को माध्यमबाट या�ुहरूको र काग�
म्या�नफेस्टबाट मालवस्तुको पूव र् सूचना �लई जोिखम �नधार्रण गर� कायार्न्वयन ग�रनेछ ।

• भन्सारको नेत�ृ वमा सं य�

ु गस्ती प�रचालन गर� गैर भन्सार नाकाहरूबाट हुनसक्ने चोर�
�नकासी पैठार� �नयन्�ण ग�रनेछ । साथै, स्था�नय र केन्��यस्तरमा अन्तर�नकाय सं यन्�
प�रचालन गर� राजस्व च ुहावट �नयन्�ण ग�रनेछ ।

• �मुख भन्सार कायार्लयहरूमा मालवस्तु तथा या�ुको जाँचपासमा कन्टे नर स्क्यानर, वेइङ मे�सन
लगायत आधु�नक उपकरणहरूको �योग ग�रनेछ । यसले वैध व्यापारको सहजीकरण एवम्
अवैध व्यापारको �नयन्�णमा सघाउ पुर्याउनेछ ।

• �नकासी पैठार� हुने मालवस्तु पर�क्षण गनर् एक�कृत जाँचचौक� र सुक्खा बन्दरगाह भन्सार
कायार्लयको हाता�भ� Interface Model को �योगशाला स्थापना ग�रनेछ । स�टाप� वन्यजन्तु
तथा वनस्प�त, ओजोन तहलाई न� गन� पदाथर् तथा वातावरणलाई ��तकुल �भाव पान� ��तविन्धत
एवम् हा�नकारक वस्तुहरू �नयन्�णका ला�ग त्यस्ता वस्तुहरू पर�क्षण गनर् सक्ने गर� भन्सार
�योगशालाहरूको क्षमता वृ�� ग�रनेछ ।

• नेपाल भन्सार स्वचालन �णाल� (NECAS) र यसका मो�ुलहरूलाई �मशः सबै भन्सारमा
लागू गद� ल�गनेछ । यसले भन्सार �बन्दुमा लाग्ने समय र लागतलाई घटाई सीमापार
व्यापारमा रहने सबै ���यालाई स्वचा�लत बनाउनेछ ।

• व्यवसायीको लागत, भन्सार �शासनको जोिखम व्यवस्थापनमा सहयोग एवम् उपभो�ालाई

��तष्पध� मूल्यमा सामान उपलब्ध गराउन Single Consignment प��त लागू ग�रनेछ ।

• राजस्व छु टको ला�ग �योग हुँदै आएको सफ्टवेयरलाई पूणर् र Real Time Report �ा� हुने
बनाउन आिशकुडा �णाल�सँग इन्टरफेस ग�रनेछ ।

• कुटनी�तक सु�वधा र महसुल सु�वधा, आ�थर्क ऐन बमोिजमको छु ट, आयोजना छु ट लगायतका

सबै छु टलाई आ�सकुडा �णाल� माफर्त व्यविस्थत ग�रनेछ ।

• भन्सार �वभागलाई वैदेिशक व्यापार तथ्या�को रा��य सम्पकर् �बन्दु (Focal Point) को रुपमा
�वकास ग�रनेछ । तथ्या�लाई �भावकार� रुपमा व्यवस्थापन गनर् कायर्�व�ध तयार ग�रनेछ ।
द�घर्काल�न तथ्या� व्यवस्थापनका ला�ग Overall Statistical Data Management Module को
�वकास ग�रनेछ ।

• भौ�तक पूवार्धार सुधार गुरूयोजना मौजुदा र भ�वष्यको आधारमा अ�ाव�धक गर� लागू ग�रनेछ ।
सीमामा रहे का भन्सारका पूवार्धारहरुको �वकास र �वस्तार ग�रनेछ । कारोबार नहुने छोट� भन्सार
कायार्लयहरूको जग्गा र भवनको सं रक्षण र व्यवस्थापन ग�रनेछ । भन्सार कायार्लयहरूको भवन
�नमार्ण र अविस्थ�तमा एकरूपता कायम हुने गर� लेआउट �डजाइन ग�रनेछ ।

77
• जनशि� �वकास गुरूयोजना पुनरावलोकन गर� कायार्न्वयन ग�रनेछ । भन्सारले सम्पादन गन�
मूल �वषयहरूमा कमर्चार�हरुको क्षमता �वकास ग�रनेछ । भन्सारका मूल �वषयहरूमा �वज्ञहरू
चयन गर� Pool of Expert सूचीमा समावेश ग�रनेछ ।

• भन्सार एजेन्टहरुलाई अ�भमुखीकरण र ता�लम कायर्�म स�ालन ग�रनेछ ।

• भन्सार वेयरहाउसहरूको �नमार्ण र ट�मर्नल व्यवस्थापनका ला�ग �नजीक्षे�को सहभागीता �व�र्न

ग�रनेछ ।

• ट�मर्नल व्यवस्थाको िजम्मेवार� पाएका इन्टरमोडल यातायात �वकास स�म�त र �नजी क्षे�हरुसँग
समन्वय गनर् स्थानीयस्तरमा भन्सार कायार्लयका �मुखको सं योजकत्वमा क�मट� गठन गर�
याडर् व्यवस्थापनमा दे िखएका समस्याहरुको समाधान ग�रनेछ ।

78
cg';"rLx?
 अनस
ु ूची १

सार कायाल
भन्न्स र् यहरु र छोट� भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
भन्न्स
सार छोट�को
�सनं �दे श भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु सीमा छोट� भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
�कार ख्य
संख्या
ओलाङच ुङगोला भन्सार कायार्लय,
1 �दे श नं. १ चीन भूस्थल
ु
ताप्लेजङ

2 �दे श नं. १ �कमाथांका भन्सार कायार्लय, सं खव

ु ासभा चीन भूस्थल

�दे श नं. १ �हले (छ�वसे), तुिम्लङ, मेमेङ, च्याङथापु, �छरुवा,

3 पशुप�तनगर भन्सार कायार्लय, इलाम भारत भूस्थल 8
बन्दुके, माईमजुवा, मानेभन्ज्याङ

�दे श नं. १ नकलबन्दा, आठमौजा, बाहुनडाँगी, गाडागल्ल�,

4 मेची भन्सार कायार्लय, झापा भारत भूस्थल 6
सतीघाट, महाभारा

�दे श नं. १ केचना, घेरावार�, कुमरखोद झापा, पाठामार�,

5 भ�पुर भन्सार कायार्लय, झापा भारत भूस्थल 5
पञ्थपाडा
�दे श नं. १ रं गेल�, डोर�या, च ु�ीवार�, डाइ�नया, कदमाहा,
6 �बराटनगर भन्सार कायार्लय, मोर� भारत भूस्थल 9
मधुमल्ला, मायागन्ज, चौक�घाट, त�रगामा

�दे श नं. १ साहे वग�, कौवाखोज, घुस्क�, �ससुवालाह�, लौकह�,

7 सुनसर� भन्सार कायार्लय, सुनसर� भारत भूस्थल 6
भण्टाबार�

बनैनीया, �णर्प�टृ , कोदरकटृ ी, हनुमाननगर,

८ मधेश राज�वराज भन्सार कायार्लय, स�र� भारत भूस्थल 7
गो�वन्दपुर, बेल्ह�, कुशाहपातो

९ मधेश ठाडी भन्सार कायार्लय, �सराहा भारत भूस्थल 2 कचनार� (नरं गी), नवराजपुर (झाँझप�टृ )

१० मधेश �सराहा भन्सार कायार्लय, �सराहा भारत भूस्थल 3 लगडीगदयानी (�सखाज्योती), औरह�, ब�रयारपटृ ी

81
 भन्न्स
सार छोट�को
�सनं �दे श भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु सीमा छोट� भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
�कार ख्य
संख्या

इनवार्, कठाल, खजुर� इस्टे शन, खजुर� महुवा,

११ मधेश जनकपुर भन्सार कायार्लय, धनुषा भारत भूस्थल 8
म�हनाथपुर, बैदेह�, भड�रया, लग्मा (जटह�)

बथनाहा, �ससवा (कटै या), रघुनाथपुर, पोखर�भडा,

१२ मधेश जले�र भन्सार कायार्लय, महो�र� भारत भूस्थल 6
सम्सी, म�टहानी

��भ ुवननगर, धमर्परु (भांडसर), फेनरा, पसार्,

१३ मधेश सलार्ह� भन्सार कायार्लय, मलं गवा भारत भूस्थल 7
सं �ामपुर, बारा, बलरा

१४ मधेश गौर भन्सार कायार्लय, रौतहट भारत भूस्थल 5 �म्हपुर�, औरै या, रामपुर खाप, म�ठया, बंकुल

अलौ, कवह�, म�टअबार्, �भ�ा, �स�ौनगढ, गाडपस�नी

१५ मधेश वीरग� भन्सार कायार्लय, पसार् भारत भूस्थल 11 भाठा, कचवार्, अमृतधारा (ठोर�), �पपरपाट�,
जानक�टोला नाका, �स�सर्या नाका

सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लय,

१६ मधेश भारत रे ल मागर्
�स�सर्या, पसार्
��भ ुवन �वमानस्थल भन्सार कायार्लय, हवाई
१७ बागमती अन्तरार्��य 1 वैदेिशक हुलाक
काठमाड� मागर्
चोभार सुक्खा बन्दरगाह भन्सार आन्त�रक
1८ बागमती भूस्थल
कायार्लय प�रवहन
1९ बागमती लामाबगर भन्सार कायार्लय, दोलखा चीन भूस्थल
तातोपानी भन्सार कायार्लय,
२० बागमती चीन भूस्थल
�सन्धुपलान्चोक
२१ बागमती रसुवा भन्सार कायार्लय, �टमुरे, रसुवा चीन भूस्थल

२२ बागमती भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लय

82
 भन्न्स
सार छोट�को
�सनं �दे श भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु सीमा छोट� भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
�कार ख्य
संख्या
२३ गण्डक� लाक� भन्सार कायार्लय, गोरखा चीन भूस्थल

२४ गण्डक� मुस्ताङ भन्सार कायार्लय, नेच ुङ, मुस्ताङ चीन भूस्थल

��वेणी भन्सार कायार्लय, नवलपरासी
2५ गण्डक� भारत भूस्थल
सुस्ता पूव र्
गौतमबु� �वमानस्थल भन्सार कायार्लय,
2६ लुिम्बनी अन्तरार्��य हवाईमागर्
रुपन्दे ह�

महेशपुर भन्सार कायार्लय, नवलपरासी

2७ लुिम्बनी भारत भूस्थल 3 पस�नी, भ ुजाहा, �वष्णुपरु ा
सुस्ता पि�म

पक्ल�हवा, लुम्वीनी, वुच्चीवरे वा, अमुवा, थुमव

ु ा,
2८ लुिम्बनी भैरहवा भन्सार कायार्लय, रुपन्दे ह� भारत भूस्थल 7
मं झर�या, बेथर�
२९ लुिम्बनी सुठौल� भन्सार कायार्लय, क�पलवस्तु भारत भूस्थल 4 चाकरचौडा, रं गपुर, गौरा, दोहनी

3० लुिम्बनी कृष्णनगर भन्सार कायार्लय, क�पलवस्तु भारत भूस्थल 4 �भल्मी, कुसाहा, बाणगंगा, ह�रहरपुर
3१ लुिम्बनी कोइलावास भन्सार कायार्लय, दाङ भारत भूस्थल 1 दे च�वा

साइगाउँ , भघोटना, खडै चा, उदरापुर, भगवानपुर,

3२ लुिम्बनी नेपालग� भन्सार कायार्लय, बांके भारत भूस्थल 7
नरै नापुर, सुइयाबगोडा

गुलर�या, टपरा, धनौरा, छे दापुर, पड�रया,

3३ लुिम्बनी राजापुर भन्सार कायार्लय, ब�दर्या भारत भूस्थल 8
को�ठयाघाट, ताराताल, गणेशपुरा
३४ कणार्ल� मुग ु भन्सार कायार्लय, मुग ु चीन भूस्थल

३५ कणार्ल� या�रनाका भन्सार कायार्लय , हुम्ला चीन भूस्थल

3६ सुदरु पि�म सती भन्सार कायार्लय, कैलाल� भारत भूस्थल 3 पृथ्वीपुर, बदर्वा, सोनाफाटा

3७ सुदरु पि�म कैलाल� भन्सार कायार्लय, धनगढ� भारत भूस्थल 5 बेलौर�, परासन, भडर�, कनर�, घुइयाँफाटा

83
 भन्न्स
सार छोट�को
�सनं �दे श भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु सीमा छोट� भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
�कार ख्य
संख्या
3८ सुदरु पि�म क�नपुर भन्सार कायार्लय, महेन्�नगर भारत भूस्थल 2 पच ुइ, चाँदनी

3९ सुदरु पि�म दाचल

ुर् ा भन्सार कायार्लय, दाचल
ुर् ा भारत भूस्थल 1 धमार्घाट

४० सुदरु पि�म महाकाल� भन्सार कायार्लय, बैतडी भारत भूस्थल 4 �टं कर, झोलुं गेवगर, व्यासछां� ु, द� ु

84
 ु ूची २
अनस

भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
रुक वीकृ त दरबन्न्द
को स्स्व द�
पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
पशपु �तनगर भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ७

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ९

कायाल
र् यको दरबन्न्द
द� २०
मच
े ी भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ४

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १६

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध ०

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २१

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४९
भ�परु भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

85
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ८

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

मुिखया रा.प.अनं. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २०
�वराटनगर भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ८

लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा १

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध २

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध 0

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २२

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध ०

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� ०
तथ्या�
आ. यो. तथा
भ स स �न रा.प.अनं. ��तीय तथ्या� ०
तथ्या�
ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ६०
ु सर� भन्न्स
सन सार कायाल
र् य

86
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध ०

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ८

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २४

राज�वराज भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ८

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २२

�सराहा भन्न्स
सार कायाल
र् य
�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ८

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २१

87
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
ठाडी भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ७

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� १९

जनकपरु भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व २

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ०

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध ०

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १६

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� ०
तथ्या�
सहायक कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �व�वध ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १३

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ३७

जले�र भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व २

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध ०

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १२

88
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

सहलेखापाल रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन लेखा ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २९

सलाह
र् � भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व २

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध ०

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ७

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २४

गौर भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ७

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

89
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ९

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २२

वीरग� भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार �शासक रा.प. �थम नेपाल �शासन १

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व २

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १४

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा १

आ. यो. तथा
तथ्या� अ�धकृत रा.प. तृतीय तथ्या� १
तथ्या�
के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध ४

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ३०

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध ०

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� १
तथ्या�
ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� ३

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ८१

ु खा बन्न्द
सक्
क्ख दरगाह भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ६

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध २

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १२

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

90
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ६

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ३०

��.�व. स्स्थ
थल भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार �शासक रा.प. �थम नेपाल �शासन २

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ७

आ. यो. तथा
तथ्या� अ�धकृत रा.प. तृतीय तथ्या� ०
तथ्या�
लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा २

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ३२

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध २

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ६४

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

एक्सरे टे िक्न�सयन रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� टे �लकम्यु�नकेसन १

रे �डयो अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� टे �लकम्यु�नकेसन ०

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� ०
तथ्या�
टे �लफोन अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध ०

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व 0

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� ८

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २४

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� १४६

91
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
तातोपानी भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ६

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १७

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध 0

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व 0

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ६

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ३७

महेशपरु भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ७

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� १९

��वण
े ी भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ३

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

92
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ४

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ११

भैरहवा भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १०

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा १

आ. यो. तथा
तथ्या� अ�धकृत रा.प. तृतीय तथ्या� ०
तथ्या�
के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध २

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २४

�स.अ. �ेसम्यान रा.प.अनं. �थम िशक्षा मु�णा व्य ०

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध 0

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व 0

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� ३

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ६६

ु �वमानस्स्थ
गौतमब� थल भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मखु भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ८

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ११

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

93
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ३३

ु ौल� भन्न्स
सठ सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ६

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� १८

कृष्ष्ण
णनगर भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ३

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १०

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध 0

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध 0

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� 0
तथ्या�
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १२

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ३१

94
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
कोइलावास भन्न्स
सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� 0
तथ्या�
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ७

नप
े ालग� भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ४

लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा ०

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १५

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध ०

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १६

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४२

राजापरु भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ८

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

95
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २२

कैलाल� भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ३

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १४

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� ०
तथ्या�
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १६

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४१

सती भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ६

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� १८

96
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
क�नपरु भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व २

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ९

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

आ. यो. तथा
भन्सार स�ेत �नर�क्षक रा.प.अनं. �थम तथ्या� ०
तथ्या�
हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन १०

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २७

महाकाल� भन्न्स
सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ५

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ११

र् ु ा भन्न्स
दाचल सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ५

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ७

ओलाङ्च�ु गोला भन्न्स

ङ्च सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २

97
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४

�कमाथा�ा भन्न्स
सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ३

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ९

लामाबगर भन्न्स
सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४

ु ा भन्न्स
रसव सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व ६

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १९

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

टाई�प� नासु रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन ०

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ०

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ८

98
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४१

यार�नाका भन्न्स
सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४

ु ु भन्न्स
मग सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४

लाक� भन्न्स
सार कायाल
र् य

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन २

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४

ु ता� भन्न्स
मस्स्त सार कायाल
र् य

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व २

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर अपरे टर रा.प.अनं. �थम नेपाल �व�वध �व�वध १

ख�रदार रा.प.अनं. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ३

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ९

भन्न्स
सार जाच
ँ पास पर�क्ष
क्षण
ण कायाल
र् य

�मुख भन्सार पर�क्षण �शासक रा.प. �थम नेपाल �शासन १

�मुख भन्सार पर�क्षक रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व ४

99
 पद �ेणी वा तह सेवा समहु दरवन्न्द
द�
भन्सार पर�क्षक रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १४

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन लेखा १

कम्प्यूटर इिन्ज�नयर रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध �व�वध १

कम्प्यूटर अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

शाखा अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल न्याय सेवा सरकार� व�कल १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व १०

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� ४

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ४

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ४३

ु खा बन्न्द
चोभार सक्
क्ख दरगाह भन्न्स
सार कायाल
र् य

�मुख भन्सार अ�धकृत रा.प. ��तीय नेपाल �शासन राजस्व १

भन्सार अ�धकृत रा.प. तृतीय नेपाल �शासन राजस्व १०

के�म� रा.प. तृतीय नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

कम्प्यूटर इिन्ज�नयर रा.प. तृतीय नेपाल �व�वध १

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन राजस्व ५

नायव सुब्बा रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन सामान्य �शासन १

लेखापाल रा.प.अनं. �थम नेपाल �शासन लेखा १

अ�स�े न्ट के�म� रा.प.अनं. �थम नेपाल इिन्ज�नय�र� के�म� १

हलुका सवार� चालक �े णी �व�हन नेपाल इिन्ज�नय�र� मेका�नकल इिन्ज�नय�र� २

कायार्लय सहयोगी �े णी �व�हन नेपाल �शासन सामान्य �शासन ६

कायाल
र् यको जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� २९

भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
रुक
को जम्म्म
मा दरबन्न्द
द� ११४५

भन्न्व
वार �वभागको दरबन्न्द
द� ११२

सार �वभागको कुल दरबन्न्द

भन्न्स द� १२५७

100
 ु ूची ३
अनस

भन्न्स
सार कायाल ु हरु
र् यका �मख रुक
को �ववरण

भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
रुक
को सम्म्प
पकर् �ववरण
�स.नं. भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
रुक
को नाम ठेगाना नाम

पशुप�तनगर भन्सार कायार्लय पशुप�तनगर, इलाम भ.अ. �ी दे व बहादुर िघ�मरे

1

मेची भन्सार कायार्लय काकड�भ�ा, झापा �.भं .अ.�ी केशवराज ओल�

2

भ�पुर भन्सार कायार्लय भ�पुर, झापा भ.अ. �ी रामे�र कुमार �म�

3

�वराटनगर भन्सार कायार्लय रानी, �वराटनगर �.भं .अ.�ी तारा �साद सापकोटा
4

सुनसर� भन्सार कायार्लय ु न्ध, सुनसर�

सेतब भ.अ �ी परशुराम दाहाल
5

राज�वराज भन्सार कायार्लय स�र� भ.अ.�ी द�पेन्� कुमार झा

6

�सराहा भन्सार कायार्लय �सराहा �न.�.भ.अ �ी जगद�श कुमार पूव�

7

ठाडी भन्सार कायार्लय ठाडी, �सराहा भ.अ. �ी � ुव �साद कोईर�

8

जनकपुर भन्सार कायार्लय धनुषा, जनकपुर �न.�.भ.अ. �ी �मोद दाश

9

जले�र भन्सार कायार्लय महो�र� �.भ.अ. �ी अ�मत पौडेल

10

सलार्ह� भन्सार कायार्लय मल�वा, सलार्ह� �न.�.भ.अ. �ी मुरार� �साद काफ्ले

11

गौर भन्सार कायार्लय गौर, रौतहट �न.�.भ.अ. �ी बासुदेव नेपाल

12

13 वीरग� भन्सार कायार्लय वीरग�, पसार् �.भ.�. �ी नवराज ढु �ाना

सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लय �स�सर्या, पसार् �.भं .अ.�ी जय बहादुर भण्डार�
15

महेशपुर भन्सार कायार्लय नवलपरासी भ.अ. �ी राम�साद अयार्ल

16

गौतमबु� �वमानस्थल भन्सार कायार्लय रुपन्दे ह� �.भं .अ. �ी �टकाराम गैरे

17

चोभार सुक्खाबन्दरगाह भन्सार कायार्लय चोभार �.भ.अ. �ी तुल्सी �साद भ�राइर्

18

��वेणी भन्सार कायार्लय नवलपरासी सुस्ता पूव र् �ी गोपाल�साद सुवेद�

19

भैरहवा भन्सार कायार्लय बेह�लया, रुपन्दे ह� �.भ.अ. �ी ज्ञानेन्�राज ढकाल

20

कृष्णनगर भन्सार कायार्लय क�पलवस्तु �.भ.अ. �ी

21

101
 भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
रुक
को सम्म्प
पकर् �ववरण
�स.नं. भन्न्स
सार कायाल
र् यहरु
रुक
को नाम ठेगाना नाम

सुठौल� भन्सार कायार्लय क�पलवस्तु भ.अ. �ी अ�भषेक कण्ठ

22

कोइलावास भन्सार कायार्लय दाङ भ.स.नी �ी बसन्त रजौरे

23

नेपालग� भन्सार कायार्लय नेपालग�, बाँके �.भ.अ �ी �ी नरबहादुर थापा

24

राजापुर भन्सार कायार्लय राजापुर, ब�दर्या ना.सु �ी र�वन्� �व.क.

25

सती भन्सार कायार्लय सती, कैलाल� भ.अ. �ी �बमल कुमार साह

26

कैलाल� भन्सार कायार्लय धनगढ�, कैलाल� �.भ.अ.

27

क�नपुर भन्सार कायार्लय ग�ाचौक�, क�नपुर �.भ.अ.�ी � ुवराज �व�कमार्

28

महाकाल� भन्सार कायार्लय झुलाघाट, बैतडी ना.सु. �ी अ�नल कुमार झा

29

दाचलुर् ा भन्सार कायार्लय दाचलुर् ा ना.सु. �ी िशवचन्� �साद

30

31 तातोपानी भन्सार कायार्लय लाचार्, �सन्धुपाल्चोक �.भं .अ.�ी नारद गौतम

��भ ुवन �वमानस्थल भन्सार कायार्लय काठमाड� �.भ.�शासक �ी अरुण पोखरे ल

32

भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लय ��पुरे�र, काठमाडौ �.भं .प.�.�ी ल�मी �साद �नरौला
34

मुस्ता� भन्सार कायार्लय कोरला, मुस्ताङ ना.सु. �ी रे व�तराज �गर�

38

रसुवा भन्सार कायार्लय �टमुरे, रसुवा �.भं .अ.�ी राम�साद मैनाल�

39

लाक� भन्सार कायार्लय गोरखा ु न पोखरे ल

ना.सु. �ी मधुसध
40

लामाबगर भन्सार कायार्लय लामाबगर, दोलखा

41

ओला�च ु�गोला भन्सार कायार्लय ु

ताप्लेजङ
42

�कमाथा�का भन्सार कायार्लय ु ासभा

सं खव
43

या�रनाका भन्सार कायार्लय हुम्ला ना.सु. �ी रामराज जैसी

44

मुग ु भन्सार कायार्लय मुग ु

45
�काशन हुँदाको �म�तमा कायर्रत भएको अवस्था बमोिजम तयार ग�रएको ।

102
 ु ूची ४
अनस

सार �वभागमा कायरर् त महा�नद� शक/का.म.ु महा�नद� शकहरु

भन्न्स रुक
को नामावल�
�स.न
नं. दजार् नाम, थर देिख सम्म्म
म
१ �नद� शक �ी दे वेन्�राज उपाध्याय २०१८ २०२१
२ �नद� शक �ी नयनराज पाण्डे २०२१ २०२२
३ �नद� शक �ी िशवशम्सेर राणा २०२२ २०२३
४ �नद� शक �ी पी. बी. �ब� २०२३ २०२४
५ �नद� शक �ी िशवशम्सेर राणा २०२४ २०२६
६ �नद� शक �ी सुरेशचन्� लाखे २०२६ २०२७
७ का.मु. महा�नद� शक �ी दुगार्�काश पाण्डे २०२७ २०३६
८ का.मु. महा�नद� शक �ी क�वकेशर� बस्नेत २०३६ २०३७
९ महा�नद� शक �ी मधुसूदन ढकाल २०३७ २०३८
१० महा�नद� शक �ी भ�बहादुर कोइराला २०३८ २०३९
११ महा�नद� शक �ी हेमराज ज्ञवाल� २०३९ २०४२
१२ महा�नद� शक �ी दानबहादुर शाह� २०४२ २०४५ का�तर्क
१३ महा�नद� शक �ी मोहनदे व पन्त २०४५ मं �सर २०४७ �ावण
१४ महा�नद� शक �ी शम्भ ु�साद खनाल २०४७ �ावण २०४९ का�तर्क
१५ महा�नद� शक �ी पदम�साद पोखरे ल २०४९ का�तर्क २०५१ असोज
१६ का.मु. महा�नद� शक �ी लोकमान �सं ह काक� २०५१ असोज २०५१ माघ
१७ का.मु. महा�नद� शक �ी नूतनराज �े � २०५१ माघ २०५२ असोज
१८ महा�नद� शक �ी लोकमान �सं ह काक� २०५२ असोज २०५४ चै�
१९ महा�नद� शक �ी नूतनराज �े � २०५४/०१/०८ २०५५/०१/०९
२० महा�नद� शक �ी ट�काद� �नरौला २०५५/०१/१० २०५५/०५/१२
२१ महा�नद� शक �ी वं शीधर िघ�मरे २०५५/०५/२० २०५७/१२/३०
२२ महा�नद� शक �ी माधव�साद िघ�मरे २०५८/०१/०९ २०५९/०१/२५
२३ महा�नद� शक �ी रामचन्�मान �सं ह= २०५९/०४/०१ २०६०/०४/०७
२४ महा�नद� शक �ी कृष्णह�र बास्कोटा २०६०/०४/०८ २०६२/०६/१६
२५ का.मु. महा�नद� शक �ी चण्डी�साद दाहाल २०६२/०६/३० २०६२/११/०४
२६ महा�नद� शक �ी बालगो�वन्द �व� २०६२/११/०५ २०६४/०३/३१
२७ महा�नद� शक �ी ल�मणकुमार पोखरे ल २०६४/०४/१५ २०६५/०६/१८
२८ महा�नद� शक �ी बोधराज �नरौला २०६५/०६/१९ २०६६/१२/०१

103
�स.न
नं. दजार् नाम, थर देिख सम्म्म
म
२९ महा�नद� शक �ी नवराज भण्डार� २०६६/१२/०२ २०६७/१२/१३
३० महा�नद� शक �ी टं कमिण शमार् २०६७/१२/१४ २०६८/०८/०६
३१ महा�नद� शक �ी रणबहादुर �े � २०६८/०८/०६ २०६९/०१/२५
३२ महा�नद� शक �ी मुि�नारायण पौडेल २०६९/०१/२५ २०७०/०४/०७
३३ महा�नद� शक �ी सूय�
र् साद आचायर् २०७०/०४/०८ २०७१/०९/०६
३४ महा�नद� शक �ी िशिशरकुमार ढुं गाना २०७१/०९/०७ २०७३/१०/२०
३५ महा�नद� शक �ी रामशरण िचमो�रया २०७३/१०/२० २०७४/०७/१७
३६ महा�नद� शक �ी जगद�श रे ग्मी २०७४/०७/२९ २०७४/१२/२५
३७ महा�नद� शक �ी तोयम राया २०७४/१२/२६ २०७५/१२/०१
३८ महा�नद� शक �ी रामे�र दं गाल २०७५/१२/०१ २०७६/०५/१६
३९ महा�नद� शक �ी सुमन दाहाल २०७६/०५/१७ २०७७/११/१७
४० महा�नद� शक �ी यमलाल भूसाल २०७७/११/१८ २०७८/०५/०३
४१ महा�नद� शक �ी नारायण �साद सापकोटा २०७८/०५/०४ २०७८/११/०२
४२ महा�नद� शक �ी कमल �साद भ�राइर् २०७८/११/०२ कायर्रत

104
 ु ूची ५
अनस

नप
े ाल-भारत बीचमा भएको वािणज्
ज्य
य सिन्न्ध
ध बमोिजमका ��पक्ष
क्षीीय नाकाको �ववरण

AGREED ROUTES FOR MUTUAL TRADE BETWEEN NEPAL AND INDIA

1. Pashupatinagar-Sukhia Pokhari
2. Kakarbhitta-Naxalbari
3. Bhadrapur-Galgalia [ Cabinet upgraded to Main Customs, 4 July 2018]
4. Biratnagar-Jogbani
5. Setobandha-Bhimnagar
6. Rajbiraj-Kunauli
7. Siraha, Janakpur-Jayanagar
8. Thadi-Laukha [ Added in Trade Treaty Revision on 2009, Cabinet upgraded to Main Customs,
4 July 2018]
9. Jaleswar-Bhitamore (Sursand)
10. Malangawa-Sonabarsa
11. Gaur-Bairgania
12. Birgunj-Raxaul
13. Bhiswabazar-Sikta [ Sub-customs status. Included in Agreed Mutual Trade Route in Trade
Treaty Revision on 2009]
14. Tribhuvan International Airport Customs office. [ Included in Agreed Mutual Trade Route in
Trade Treaty Revision on 2009]
15. Maheshpur/ Thutibari [ Included in Agreed Mutual Trade Route in Trade Treaty Revision on
2009, Cabinet upgraded to Main Customs, 4 July 2018]
16. Bhairahawa-Nautanwa
17. Taulihawa-Khunwa (" Sutauli" Choti) [ Cabinet upgraded to Main Customs, 4 July 2018]
18. Krishnanagar-Barhni
19. Koilabas-Jarwa
20. Nepalgunj-Nepalgunj Road
21. Rajapur-Katerniyaghat
22. Guleria-Murtia [ Sub-customs status. Included in Agreed Mutual Trade Route in Trade Treaty
Revision on 2009]

105
23. Prithvipur-Sati (Kailali)-Tikonia [ Cabinet upgraded to Main Customs, 4 July 2018]
24. Dhangadhi-Gauriphanta
25. Mahendranagar-Banbasa
26. Darchula-Dharchula [ Darchula was sub customs and now upgraded to Main
Customs on 2076] .
27. Mahakali-Jhulaghat (Pithoragarh)

Transit Route
1. Traffic in transit via Calcutta shall: -
(i) pass only through one of the mutually agreed routes connecting the following entry /
exit points:

(a) Calcutta 1. Sukhia Pokhri

(b) Calcutta 2. Naxalbari (Panitanki)
(c) Calcutta 3. Galgalia
(d) Calcutta 4. Jogbani
(e) Calcutta 5. Bhimnagar
(f) Calcutta 6. Jayanagar
(g) Calcutta 7. Bhitamore (Sitamarhi)
(h) Calcutta 8. Raxaul
(i) Calcutta 9. Nautanwa (Sonauli)
(j) Calcutta 10. Barhni
(k) Calcutta 11. Jarwa
(l) Calcutta 12. Nepalgunj Road
(m) Calcutta 13. Tikonia
(n) Calcutta 14. Gauri-Phanta
(o) Calcutta 15. Banbasa

Note: Calcutta shall include Haldia.

106
 ु ूची ६
अनस

नप
े ाल-चीन बीचमा भएको वािणज्
ज्य
य सिन्न्ध
ध बमोिजमका ��पक्ष
क्षीीय नाकाको �ववरण

China Nepal Trading points

(Taken from Protocol to Transit transport Agreement.)

China Side Nepal Side Bilateral or International

Jilong Rasuwa International Port
Zhangmu Kodari International Port
Chentang Kimathanka Bilateral Port
Lizi Nechung Bilateral Port
Pulan Yari International Port
Riwu Olangchung Gola Bilateral Port

107
 सक्
बन्न्द
भन्न्स

क्ख
ु खा
भैरहवा
वीरग�

दरगाह

�� �व स्स्थ
�वराटनगर
आ.व

थल
सार कायाल
र् य

१८०७६२८८ ३१२४४८८३ २८२९४२६३ ८१४३७७८८ १३४३९२४२४

ल�य
व. २०७४/७

१८१०१७८३ ३२८१११९९ २७३३५१६७ ७१४४४१२४ १२८३९०३०८

असूल�
२०७४/७
७५

१०० १०५ ९७ ८८ ९६
��तशत

२३०६३२९७ ४२५३१९१२ ३६०९३२०५ ९३९५९७७३ १७१६०५८४१

७५ देिख आ.व

ल�य

१९१३७०७७ ३८२८६८४० ३२२३१७५५ ८१२१७७२५ १४३९५८५७६

असूल�
२०७५/७
७६

८३ ९० ८९ ८६ ८४
व. २०७८/७

��तशत

२४७१९४११ ४९६४६०४६ ४१८८०५०३ १०६००८८८६ १८८६२४९९४

ल�य
७९ सम्म्म
अनस

१३५४४५५२ २८५४६८८८ ३६०२१६१८ ६६८९७४९० ११८९२६३६७

असूल�
२०७६/७
७७

108
ु ूची ७

५५ ५८ ८६ ६३ ६३
��तशत
मको कायाल

१९०१२६६१ ४६१४९५८९ ४४१२२२१८ ९९६५७६०८ १७०७६५१४५

ल�य

१७६७२४२१ ४०८१८९८१ ४२५३२५९७ ११२५४५१०३ १७००५४५०५

असूल�
२०७७/७८

९३ ८८ ९६ ११३ १००
��तशत

२३१५०८७५ ४९६५९५०४ ५२०४९९११ १२७४२६८२५ २०३०२५०३७

र् यगत ल�य तथा असल

ल�य

२३४३८७१६ ४०४२७७४५ ४९४३६५१९ ११५८८१०१८ २०४१२०७०५

असूल�
ु �को तल

२०७८/७९
१०१ ८१ ९५ ९१ १०१

��तशत
ु नात्त्म

४.६३% ७.९८% ९.७६% २२.८८% ४०.३१%

राजस्स्व
कुल

�हस्स्स
सा
वमा
मक �ववरण

५
८६.४ ८४.४ ९२.६ ८८.२ ८८.८

वषक

असल
औषत
र् ो

ु �
��तशत
रु हजारमा
 नप

मच
े ी

रसव
भन्न्स

कृष्ष्ण
ु ा

जले�र
कैलाल�

तातोपानी
े ालग�

णनगर
सार कायाल
र् य

१६८६१२४ १४३५३ ४१३०५४७ ३६३०४८८ ३८७९९४१ ९२०९१३६ ८३७६४५३

ल�य

२३५३२५४ - ६३११५४७ ४४५९८१६ ४२११२०८ ९८८४८१६ ९८२४०३६

असूल�
२०७४/७
७५

१४० - १५३ १२३ १०९ १०७ ११७

��तशत

२६८९१०८ १४३५५ ६५७२१५४ ९५०६२६३ ५२२१३४० ११८२६१०७ १२३३०११८

ल�य

२४२२१५१ ५२९४ ४६७८७५३ १०६०१५५७ ५२५८१६८ १००९७२५९ ११८४४३३१

असूल�
२०७५/७
७६

९० ३७ ७१ ११२ १०१ ८५ ९६
��तशत

३१८०००४ ४७२४७८५ ६१८७७६२ ९३५७८३३ ६७०३१६६ १३२४०१९९ १५४३७५१४

ल�य

९१५६४४ १५८१३९२ ३६७८४३६ ७९५७४३५ ४९३३८६४ ८०८५५९१ ११३३७७८०

असूल�
२०७६/७
७७

109
२९ ३३ ५९ ८५ ७४ ६१ ७३
��तशत

७९६५९९ ५४७९५३४ ४८९३६८६ ७२४३३२२ ८२१७३७१ १२०९०३७६ १७७८२२९५

ल�य

१६२८५२४ १०२६०२८ ५२७०७२६ ३५४२७७९ ९१४०८२८ १३०४५८७० २१२२४७६५

असूल�
२०७७/७८

२०४ १९ १०८ ४९ १११ १०८ ११९

��तशत

१७०७०७७ १४६७०१२ ५८१४८६१ ६८१२१९८ ११८२३९१७ १५७५४७८७ २५२१०६६२

ल�य

३०९३४३६ ३४२५६६१ ५४३४६१२ ७१७६३७९ ९३०९४७४ १७८०२१०८ २२४२०५०३

असूल�
२०७८/७९

१८१ २३४ ९३ १०५ ७९ ११३ ८९

��तशत

०.६१% ०.६८% १.०७% १.४२% १.८४% ३.५२% ४.४३%

राजस्स्व
कुल

�हस्स्स
सा
वमा
५

१२८.८ ६४.६ ९६.८ ९४.८ ९४.८ ९४.८ ९८.८

वषक

असल
औषत
र् ो

ु �
��तशत
 सन
सठ

गौर

भदपरु
भन्न्स

सलाह
र् �
ु ौल�

ु सर�

कंचनपरु

जनकपरु
सार कायाल
र् य

- १७४४०५ १४८४१२ ३२४७७५ १७६३८८ १३४३१२ -

ल�य

- १५८४८१ १७३६६१ ३२५६२१ १४१७१६ २४१२०० -

असूल�
२०७४/७
७५

- ९१ ११७ १०० ८० १८० -

��तशत

१५०००० १८९२५७ २०६०८८ ४०१२८० १८६६४० ३१५४९९ ४५००००

ल�य

१५९३४२ २९०७०१ २२६४५२ ३६६७६६ २४८४४१ ४९३७४९ ४४७८१७

असूल�
२०७५/७
७६

१०६ १५४ ११० ९१ १३३ १५६ १००

��तशत

२०६९२२ ३९५०२६ २९९९११ ४८६८७५ ३३०९९७ ६३५८६६ ६२२१०३

ल�य

१४४९३४ २५८९७३ ३२६१०५ २६२२८८ ३३५०५६ ५१५७०१ ४७९५०९

असूल�
२०७६/७
७७

110
७० ६६ १०९ ५४ १०१ ८१ ७७
��तशत

३०२१७७ ३५११५५ ५३५१५७ ३५६७८८ ३४३६३८ ४९६२२० ७८१६८४

ल�य

२७०९१५ २५९३९८ ४४५६३९ ३७३९१३ ६०५९३६ ४९६५९२ १५१२९४७

असूल�
२०७७/७८

९० ७४ ८३ १०५ १७६ १०० १९४

��तशत

४२५८३३ २७८२८५ ४८५५९२ ५२७७६० ६४२४६१ ५३७६४३ १९५१९४४

ल�य

२४१३२७ २४७०५७ २६३६७० ४६२२२४ ५२८४६० ७२४००८ १३८८४०३

असूल�
२०७८/७९

५७ ८९ ५४ ८८ ८२ १३५ ७१
��तशत

०.०५% ०.०५% ०.०५% ०.०९% ०.१०% ०.१४% ०.२७%

राजस्स्व
कुल

�हस्स्स
सा
वमा
५

६४.६ ९४.८ ९४.६ ८७.६ ११४.४ १३०.४ ८८.४

वषक

असल
औषत
र् ो

ु �
��तशत
 सती

जाच

ठाडी
भन्न्स

पर�क्ष

राजापरु
�सराहा
महे शपरु

क्षण
ण
ँ पास

राज�वराज
सार कायाल
र् य

२८१७५ - ८६९३७ ८५४७१ - १५७८२४ -

ल�य

२५९९६ - ५७४८० २६७०८१ - १२३२५१ -

असूल�
२०७४/७
७५

९२ - ६६ ३१२ - ७८ -
��तशत

३३६६५ १००००० ८६९३७ १२४८०० १००००० १०७८२३ १५००००

ल�य

२६१८१ ३६६१४ ७९७२६ २७६१९५ ६०७५३ १५४९८१ १२०१४४

असूल�
२०७५/७
७६

७८ ३७ ९२ २२१ ६१ १४४ ८०
��तशत

३४२५० ४७९१४ १०८९२५ १६५९८४ ७२९७७ २०३००८ १४७०८२

ल�य

१७९१५ ७६४३० ७४९०७ ६९३५५ ५८००५ १७७३३६ १२९९४३

असूल�
२०७६/७
७७

111
५२ १६० ६९ ४२ ७९ ८७ ८८
��तशत

२३६८१ ६५६२० ६३३६२ ९८७४२ १४२३४८ १९३०९५ २६७०५४

ल�य

२४०५७ ९४६०५ ४६२१६ ७२५६४ १५८५८१ २०९४७५ २७३०१७

असूल�
२०७७/७८

१०२ १४४ ७३ ७३ १११ १०८ १०२

��तशत

२१०३३ १३०२८१ ६८४२० १०५००० २०५८६१ २३५९६८ ४५६०६९

ल�य

१०९३८ ३८३८४ ४१७५३ ४७७३९ १०७७५६ ११२१९१ २२३३१०

असूल�
२०७८/७९

५२ २९ ६१ ४५ ५२ ४८ ४९
��तशत

०.००% ०.०१% ०.०१% ०.०१% ०.०२% ०.०२% ०.०४%

राजस्स्व
कुल

�हस्स्स
सा
वमा
५

७५.२ ७४ ७२.२ १३८.६ ६०.६ ९३ ६३.८

वषक

असल
औषत
र् ो

ु �
��तशत
 २०७४/७
७५ २०७५/७
७६ २०७६/७
७७ २०७७/७८ २०७८/७९ ५
वषक
र् ो
कुल
भन्न्स
सार कायाल
र् य औषत
ल�य असूल� ��तशत ल�य असूल� ��तशत ल�य असूल� ��तशत ल�य असूल� ��तशत ल�य असूल� ��तशत राजस्स्व
वमा
असल
ु �
�हस्स्स
सा
��तशत

४८
८५
७५
५३
३५
५९.२

८४४६
८७९८
०.००%

१८९९९

१७४८५
१७४८५
१४९२४
१८९९४
१४१५४
१०१६२
२५३४०
पशपु �तनगर

२५
६५
९१
४९

३४०
८९१
९८३
२१६
८०.२

१३७५
१३७४
१०८५
१२६१
१४४८
३१२९
०.००%

कोइलावास

-
-
-
-
-
-
-
-
-
१०२
१३५

१९८१
१९४२
१९३६
२६२३
४१५.४

०.००%

दाचल
र् ु ा

६१
७३
४१
२९
५४
५१.६

७२६८
८७५८
४४०८
५१४५
१४८३
४३६१
२३६१
०.००%

११९७८
११९८१
१०६९६
महाकाल�

-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
०

५५००

१००००

��वण
े ी

-
-
-
-
-
-

५०
७२५
१०.४

२८१३
१४००
१७६८
१३०४

३७९७५
४९९४ -
अन्न्य
य कायाल
र् य

%
९७ ८७ ६४ ९६ ८९
१०१ ०
. ०
जम्म्म
मा
१००
३ २५ ३ १६ ४१८ ३ ६२ ४७३ ३ ०५ ४४० ४४३ ५३० ५०६

112
 अनस
ु ूची ८

आ.व. २०७८/७९ को कायाल

र् यगत म�ु ाको अवस्स्थ
था
आ.व. २०७4/७5 आ.व. २०७5/७6 आ.व. २०७6/७7 आ.व. २०७7/७8 आ.व. २०७8/७9

अिघल्
ल्ल
लो
भन्न्स
सार दतार् फ��ट दतार् फ��ट फ��ट आ.व.बाट यस आ.व.
�.सं . कायाल
र् यको फ��ट फ��ट
भएका भएका भएका भएका दतार् भएका भएका दतार् भएका िजम्म्म
मेवार� मा दतार् कुल म�ु ा
नाम भएका भएका म�ु ा
म�ु ा म�ु ा म�ु ा म�ु ा ख्य
म�ु ा संख्या म�ु ा ख्य
म�ु ा संख्या सरे को भएका म�ु ा ख्य
संख्या
ख्य
म�ु ा संख्या ख्य
संख्या
ख्य
संख्या ख्य
संख्या ख्य
संख्या ख्य
संख्या ख्य
संख्या म�ु ा ख्य
संख्या
ख्य
संख्या
१ पशुप�तनगर 1३२ १२ ५४ ५२ ६४ ६५ 67 90 4 63 67 39
४०८ ४११ ५३२ ५३० ४९९ ४९६
२ मेची 461 463 21 503 524 492

३ भ�पुर ० ० १०३ ९४ २११ १८५ 427 432 19 282 301 251

४ �वराटनगर ६३६ ६१६ ८०२ ८०२ ३८७ ३३८ 618 447 189 738 927 888

५ सुनसर� ४०६ ३६७ ५७१ ६४९ ६६५ ६४२ 638 655 27 424 451 371

६ राज�वराज २४१ २२७ ६०६ ३४४ ४३९ २४४ 527 332 299 765 1064 620

७ ठाडी ० ० ९९ ४९ ३९७ ४०७ 460 466 21 357 378 288

8 �सराहा २७९ २६१ ६२५ ६५७ ७४४ ७३४ 657 534 108 524 632 316

9 जनकपुर २०१ १५० ४१२ २९४ ५४१ २०० 836 843 27 906 933 897

10 जले�र ४२७ ३४६ ४४५ ५२६ ८६४ ८७६ 1076 1078 18 741 759 737

11 सलार्ह� ३०२ १७१ ४६२ ४८४ ९७३ ९१५ 864 741 124 853 977 910

१2 गौर ३०१ २८० ४९५ ३०२ ६६१ ४४४ 955 1148 58 892 950 853

१3 वीरग� ७६७ ६८७ ११३१ १०९७ ११६३ ११८४ 1283 1118 277 1191 1467 1389

सुक्खा ० १ ० ० ० ०
१4 0 0 0 0 0 0
बन्दरगाह
15 ��वेणी 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

113
 आ.व. २०७4/७5 आ.व. २०७5/७6 आ.व. २०७6/७7 आ.व. २०७7/७8 आ.व. २०७8/७9

अिघल्
ल्ल
लो
भन्न्स
सार दतार् फ��ट दतार् फ��ट फ��ट आ.व.बाट यस आ.व.
�.सं . कायाल
र् यको फ��ट फ��ट
भएका भएका भएका भएका दतार् भएका भएका दतार् भएका िजम्म्म
मेवार� मा दतार् कुल म�ु ा
नाम भएका भएका म�ु ा
म�ु ा म�ु ा म�ु ा म�ु ा ख्य
म�ु ा संख्या म�ु ा ख्य
म�ु ा संख्या सरे को भएका म�ु ा ख्य
संख्या
ख्य
म�ु ा संख्या ख्य
संख्या
ख्य
संख्या ख्य
संख्या ख्य
संख्या ख्य
संख्या ख्य
संख्या म�ु ा ख्य
संख्या
ख्य
संख्या

१6 महे शपुर ० ० १०७ २३ ३३३ २६० 871 950 54 652 706 663

१7 भै रहवा ४२२ ३७२ ५७६ ६१३ ४१८ ४३६ 790 832 63 549 612 582

१8 सुठौल� ० ० ८९ ६३ १४७ १२४ 330 339 29 236 265 245

१9 कृष्णनगर २७३ २५३ २७६ २८७ ३२७ ३१८ 384 389 13 289 302 285

20 कोइलाबास ० ० ० ० ० ० 0 0 0 0 0 0

21 नेपालग� २७९ १८३ ३६५ ४०७ ४४९ ३१६ 752 846 105 674 779 724

22 राजापुर १५५ ९४ २६३ २६३ २६४ २४२ 836 1061 284 389 673 406

२3 सती ० ० १८५ १०६ १९४ १७८ 150 214 18 138 156 124

२4 कैलाल� ३६१ १८७ ६७९ ७१२ ४६१ ५६४ 515 492 78 446 524 469

२5 क�नपुर २०४ १८१ ३१५ ३३३ २०९ १९६ 463 459 25 350 375 351

२6 महाकाल� ० ० १० ५ १२ १३ 10 4 0 0 0 0

27 दाचल
ुर् ा 0 0 0 0 0 0 0 18 0 17 17 0

२8 तातोपानी ० ० ० ० ० ० 0 0 0 0 0 0

२9 रसुवा ११ ३ २१ ३४ २८ २८ 12 12 5 6 11 4

30 ��.�व. २६३ ४५ ४५८ २५६ ८३ २५७ 119 433 457 219 716 429

५९६८ ४८४७ ९६८१ ८९८२ १०५३३ ९६६२ 14119 14396 2363 12204 14567 12333
जम्म्म
मा

114
 अनस
ु ूची ९

आ.व. २०७८/७९ को वा�षक

र् �वि�य �ग�त
रु. हजारमा

चाल ु खचर् पज
ँ ु ीगत खचर्
कुल जम्म्म
मा
आयोजनाको कुल जम्म्म
मा �ग�त
बजट र्
े शीषक वा�षर्क �ग�त वा�षर्क वा�षर्क �ग�त वा�षक
र्
नाम वा�षर्क खचर् वा�षक
र् खचर् %
बजेट % बजेट खचर् % बजट
े

३०५०३०११ भन्सार �वभाग

(भन्सार १३३३५९ १०९७४३ ८२.२९ १०३५०० ५१३९ ४.९७ २३६८५९ ११४८८२ ४८.५०
सुदृढ�करण
समेत)
३०५०३०१२ भन्सार
कायार्लयहरु ९९८२४५ ८२३६३२ ८२.५१ ९१३०० ६७३१९ ७३.७३ १०८९५४५ ८९०९५१ ८१.७७
(गस्ती टोल�
समेत)
३०५०३१०१ भन्सार सुधार १०९९०० ७७४६० ७०.४८ ८६७१०० २७६०९३ ३१.८४ ९७७००० ३५३५५३ ३६.१९
कायर्�म
जम्म्म
मा १२४१५०४ १०१०८३५ ८१ .४२ १०६१९०० ३४८५५१ ३२ .८२ २३०३४०४ १३५९३८६ ५९.०२

115
 ु ूची १०
अनस

आ.व. २०७८/७९ सम्म्म े ज ु फ��टको �ववरण

मको बरु
रुज
-?= xhf/df_
फ��ट गन र्
�स. फ��ट �ग�त म�ु ा परे को म�ु ा बाहे कको
कायाल
र् य जम्म्म े जु
मा बरु
रुज बाक े जु
ँ � बरु
रुज
नं. रकम ��तशत े ज ु रकम
बरु
रुज �ग�त %
रकम

1 eG;f/ ljefu 8447 1685 १९.९५ 6762 ६७५ २१.६८

2 ;nf{xL 8274 ५११३ ६१.८० 3161 ० ६१.८०

3 s[i0fgu/ 82311 २०९३४ २५.४३ 61377 ४८२६८ ६१.४९

4 tftf]kfgL 138207 ६८१०८ ४९.२८ 70099 ० ४९.२८

5 hn]Zj/ 23354 ८२६७ ३५.४० 15087 ० ३५.४०

6 /;'jf 60759 २०६३० ३३.९५ 40129 ० ३३.९५

7 g]kfnu~h 52782 १५२५३ २८.९० 37529 १५५६ २९.७८

8 lj/f6gu/ 524278 ११६८१२ २२.२८ 407466 ८५२३६ २६.६१

9 ;'Svf jGb/ufx 880707 १३२६९४ १५.०७ 748013 ३६०२६९ २५.५०

10 e}}/xjf 574513 १२५६०६ २१.८६ 448907 ४९४८१ २३.९२

11 l;/fxf 122 २६ २१.३१ 96 ० २१.३१

12 jL/u~h 2005980 २४३०४२ १२.१२ 1762938 ७२८७३९ १९.०३

13 lq=lj=:yn 799775 ९२१८८ ११.५३ 707587 ० ११.५३

14 sf]Onfjf; 806 ६५ ८.०६ 741 ० ८.०६

15 uf}/ 5787 ४६४ ८.०२ 5323 ० ८.०२

16 d]rL 229790 १६४२७ ७.१५ 213363 ० ७.१५

17 s~rgk'/ 25665 ४३० १.६८ 25235 ० १.६८

18 s}nfnL 41594 ६०३ १.४५ 40991 ० १.४५

19 hgsk'/ 10533 १०८ १.०३ 10425 ० १.०३

eG;f/ hfFrkf; 0 ० ०
20 0 0 0
k/LIf0f sfof{no

116
 फ��ट गन र्
�स. फ��ट �ग�त म�ु ा परे को म�ु ा बाहे कको
कायाल
र् य जम्म्म े जु
मा बरु
रुज बाक े जु
ँ � बरु
रुज
नं. रकम ��तशत े ज ु रकम
बरु
रुज �ग�त %
रकम

0 0 ० ०
21 kz'kltgu/ 0 0

0 0 ० ०
22 eb|k'/ 2942 2942

0 0 ० ०
23 ;'g;/L 3907 3907

0 0 ० ०
24 /fhlj/fh 4129 4129

0 0 ० ०
25 7f8L 122 122

0 0 ० ०
26 dx]zk'/ 0 0

0 0 ० ०
27 ;'7f}nL 6309 6309

0 0 ० ०
28 /fhfk'/ 765 765

0 0 ० ०
29 ;tL 282 282

0 0 ० ०
30 dxfsfnL 0 0

0 0 ० ०
31 cf]nfËr'ªuf]nf 864 864

0 0 ० ०
32 lsdfyfËf 0 0

0 0 ० ०
33 nfdfju/ 0 0

0 0 ० ०
34 nfs]{ 0 0

0 0 ० ०
35 d':tfË 0 0

0 ० ०
36 d'u' 15 0 15

0 ० ०
37 of/Lgfsf 27 0 27

0 ० ०
38 lqj]0fL 0 0 0

hDdf M 5493046 868455 १५.८१ 4624591 12 7 42 2 4 २०.५९

d'2f afx]ssf] a]?h' /sd $@!**@@ sf] k|ult k|ltzt २०.५९

gf]6 M–
lj/f6gu/ eG;f/sf] cf=j=)&^÷&& sf] bkmf !@% df sRrfjf/L cg';f/ ? @ nfv %* xhf/ nutdf yk e}
;+=k= ;d]t ePsf] .
;nf{xL eG;f/ sfof{nosf] r}qsf] k|ultdf k/]sf] ? @^ xhf/ km5\of}{6 cª\s d=n]=sf] kqfg';f/ 36\g uPsf] .

117
 ु ूची ११
अनस

भन्न्स ु ार तथा आध�ु नक�करण योजनामा तो�कएका ��याकलापहरु

सार सध रुक
को �ग�तको
अवस्स्थ
था
भन्न्स ु ार तथा अन्न्त
सार सध तरा�र् �य सम्म्ब
बन्न्ध
ध शाखा
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था

समयको आधारमा अध्ययन (TRS)
गनर् कायर्दल गठन गर� कायर्ता�लका
तयार गन� ।
अध्ययन गन� कायार्लयका लागी TRS
को Scope तथा Design तयार गर�
Test Run गन� ।
भन्सारमा लै��क समता र सामािजक
समावेिशताको �स�ान्त र मूल्य
अवलम्बन गनर् सम्भाव्य क्षे�को
प�हचान गनर् अध्ययन टोल� गठन
गन� ।
ढाँचामा नेपाल� र अं �ज
े ी भाषामा
सूचना उपलब्ध गराउने ।
सूचना, �काशन तथा वेबसाइटमा
सूचना उपलब्ध गराउन कायर्�व�ध
तयार गन� ।
भन्सारका डेटा तथा सूचनामा
�वभागको �काशन र वेबसाइट
माफर्त व्यवसायीहरू तथा अन्य
सरोकारलाइर् पहुँच �दान गन� ।
सीमामा आपू�तर् शृ�ला व्यवस्थापनमा
सं लग्न �नकायबीच अन्तर��या गन� ।
कायर्दल र अध्ययनको TRS गनर्को ला�ग वीरग� तथा �वराटनगर
ला�ग तयार ग�रएको भन्सार नाका तोकेर ती कायार्लयहरुमा
कायर् ता�लका । स्थानीय र भन्सार �वभागमा TRS कायर्दल
गठन गर� कायर् ता�लका स्वीकृत भएको ।
Sampling strategy वीरग� तथा �वराटनगर भन्सार कायार्लयमा
स�हत Test Run को TRS गनर्को ला�ग Environment
��तवेदन । Scanning र Test Run सम्प� ग�रएको ।
अध्ययन टोल� �ारिम्भक छलफल भएको, WCO को
GEOAT अध्ययन गर� मस्यौदा तयार
भएको
अ�ाव�धक वेबसाइट । भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्तका
कायार्लयहरुको वेभसाइट नेपाल� र अं�ज
े ी
भाषामा सूचना उपलब्ध हुने �बन्ध ग�रएको
स्वीकृत कायर्�व�ध । भन्सार �वभाग तथा अन्तगर्तका
कायार्लयहरुका वेभसाइटमा �काशन हुने
साम�ीहरुको व्यवस्थापनको ला�ग तयार
भएको �नद� िशका २०७८ चै�मा स्वीकृत
भइर् कायार्न्वयनमा आएको ।
अ�ाव�धक वेबसाइट । भन्सार �शासनसँग सम्बिन्धत सबैखाले
सूचनाहरु सवर्साधारणको पहुँच हुने गर�
वेबसाइट माफर्त सावर्ज�नक गन� ग�रएको ।
माइर्न्युट । सीमामा कायर्रत �नकायहरुबीच कायार्लय
तह तथा केिन्�य तहमा अन्त��र्या गन�
ग�रएको

118
 ��याकलापहरु
सीमामा आपू�तर् शृ�ला व्यवस्थापनमा
सं लग्न �नकायबीच अन्तर��यामा
उठे का �वषयमा �नणर्य गर�
कायार्न्वयन गन� ।
आपू�तर् शृ�ला व्यवस्थापनमा सं लग्न
�नकायबीच सहकायर् गन�
व्यापा�रक साझेदार रा�का भन्सार
�शासनसँग पारस्प�रक
सहयोगसम्बन्धी सम्झौताको मस्यौदा
तयार गन� ।
व्यापा�रक साझेदार रा�का भन्सार
�शासनसँग पारस्प�रक
सहयोगसम्बन्धी सम्झौता गनर् अन्तर
मन्�ालय कायर् टोल� गठन गन� ।
भन्सार कायार्लय रहे को सीमाक्षे�का
सं स्थाहरूसँग समन्वयको ला�ग बैठक
आयोजना गन� ।
भन्सार व्यवस्थापन गो�ी आयोजना
गन� ।
भन्सार गो�ीमा भन्सार
कायार्लयहरूबीच समन्वय र सहयोग
बैठकको आयोजना गन�
भन्सार गो�ीमा भन्सार
कायार्लयहरूबीच समन्वय र सहयोग
बैठकका छलफल अनुरूप कायर्
योजना तयार गर� कायार्न्वयन गन� ।
भन्सारको �वषयमा िशक्षा, सचेतना
तथा सीमा क्षे�मा सामािजक
िजम्मेवार�सम्बन्धी कायर्�महरू
स�ालन गनर् अवधारणाप� र
कायर्�म तयार गन� ।
भन्सार कायार्लयहरूमा काग� र या�ु
मागर् �नमार्णको ला�ग वा�षर्क बजेट
व्यवस्था गन� ।
े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
��तवेदन । सीमामा कायर्रत सरोकारवालाहरुसँगको
अन्तर��यामा उठे का �वषयहरुलाइर् �नरन्तर
कायार्न्वयन गन� ग�रएको ।
५ ओटा सं स्थासँग सीमामा कायर्रत सरोकारवाला �नकायहरुसँग
सहकायर् भएको हुनेछ आवश्यकता बमोिजम सहकायर् गन� ग�रएको
सहयोगसम्बन्धी नेपाल र भारतबीच पारस्प�रक
सम्झौताको मस्यौदा सहयोगसम्बन्धी सम्झौता मस्यौदा तयार गर�
उपलब्ध हुनेछ । भारतीय पक्षमा पठाएकोमा भारतीय पक्षबाट
नयाँ मस्यौदा �ा� भएको ।
कायर् �ववरण स�हतको नेपाल र भारतबीच पारस्प�रक
कायर् टोल� । सहयोगसम्बन्धी सम्झौता मस्यौदा उपर
छलफलका ला�ग अन्तरमन्�ालय कायर्दल
गठनको �नणर्य भएको ।
वा�षर्क ४ ओटा बैठक भन्सार कायार्लयहरुले �नय�मत रुपमा बैठक
आयोजना भएको हुनेछ आयोजना गन� गरे को ।
वा�षर्क २ गो�ी भन्सार व्यवस्थापन गो�ी दुइर्पटक सम्प�
आयोजना भएको हुनेछ भएको
बैठकको माइर्न्युट । भन्सार व्यवस्थापन गो�ीको ला�ग �व�भ�
तहमा �व�भ� �नकायहरुबीच छलफल
भएको
स्वीकृत कायर् योजना । व्यवस्थापन गो�ीमा भएका छलफल अनुरुप
कायर्योजना तयार गर� कायार्न्वयन ग�रएको ।
अवधारणाप� उपलब्ध भन्सार सम्बन्धमा सचेतना तथा सामािजक
हुनेछ । िजम्मेवार� अ�भवृ��का ला�ग कायर्योजना
स�हतको अवधारणा प� स्वीकृत भएको ।
वा�षर्क बजेटमा रकम भन्सार कायार्लयहरुमा आवश्यक सं रचना
समावेश भएको हुनेछ तथा पूवार्धारका ला�ग �नय�मत रुपमा बजेट
व्यवस्थापन गन� ग�रएको ।
119
 ��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था

भन्सार कायार्लयमा मालवस्तु तथा अध्ययन ��तवेदन । Advance Passenger Information

या�ुको पूवआ
र् गमन आँकडा �ा� गन� सम्बन्धमा गृह मन्�ालयको नेतत्ृ वमा गठन

आयोजना पर�क्षण गनर् अध्ययन गन� भएको कायर्दलले अध्ययन सम्प� भएको

स्थानीय र केन्��यस्तरमा छलफलका �वषयहरूको Advance Passenger Information

अन्तर�नकाय सं यन्� प�रचालन गर� ��तवेदन उपलब्ध हुनेछ सम्बन्ध �गठत कायर्दलले ��तवेदन पेश

राजस्व च ुहावट �नयन्�ण गनर् अन्तर गरे को ।

�नकाय बैठक आयोजना गर�

छलफल गन� ।
भन्सार कायार्लयहरूको ला�ग
आधु�नक उपकरणको आवश्यकता
अध्ययन गन� ।
आधु�नक उपकरणहरू जडान गनुप
र् न�
भन्सार कायार्लयलाइर् बजेट व्यवस्था
गन� ।
अन्तरार्��य भन्सार �दवस आयोजना
गन� ।
स्मा�रका �काशन गन� ।
बुले�टन �काशन गन� ।
�नजी क्षे�, स�ारकम� र पूव र् भन्सार
�शासकहरूसँग अन्तर��या गन� ।
भन्सार सुधार तथा अधु�नक�करण
योजना कायार्न्वयन गनर् �वषयगत
कायर्दल गठन गन� ।
भन्सार �शासनमा अहस्तक्षेपकार�
उपकरणको उपयोगका ला�ग कायर्दल
गठन गर� अध्ययन गर� ��तवेदन पेश
भएको ।
भन्सार कायार्लयको कन्टे नर स्क्यानरको ला�ग सानो मा�मा
वा�षर्क बजेटमा रकम बजेट उपलब्ध भएको । तथापी खचर् हुन
समावेश भएको हुनेछ नसकेको
भन्सार �दवस आयोजना ७० औ ं अन्तरार्��य भन्सार �दवस एक
भएको हुनेछ । समारोहबीच २०७८ माघ १२ गते सम्प�
भएको ।
वा�षर्क १पटक �काशन भन्सार �दवसको अवसर पारे र हरे क वषर् झ�
भएको हुनेछ । भन्सार स्मा�रका �काशन भएको ।
वा�षर्क २ पटक �काशन �त्येक वषर् अधर्वा�षर्क रुपमा �काशन ग�रने
भएको हुनेछ । भन्सार समाचार बुले�टन �काशन ग�रएको
वा�षर्क २ पटक भन्सार �दवस तथा बजेट तयार�को �ममा
अन्तर��या भएको हुनेछ । �नजी क्षे�, स�ारकम� र पूव र् भन्सार
�शासकहरुसँग अन्तर��या सम्प� ग�रएको
भन्सार सुधार तथा सबै शाखाहरूको योजना कायार्न्वयनका
अधु�नक�करण योजना ला�ग सम्बिन्धत शाखाको �नद� शक तथा १
भन्सार �वभागबाट जना अ�धकृत र भ.सु.अ.स शाखाको
कायार्न्वयन ग�रएको अ�धकृत स�हतको �वषयगत कायर्दल गठन
हुनेछ । ग�रएको ।

120
 ��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था

वा�षर्क कायर्�ममा भन्सार सुधार भन्सार सुधार तथा शाखागत कायर्दलसँग छलफल गर� वा�षर्क
तथा आधु�नक�करण योजना अधु�नक�करण योजना बजेट तथा कायर्�म तजुम
र् ा गदार् योजना
अन्तगर्तका कायर्�म समावेश भए अन्तगर्तका कायर्�म अन्तगर्तका सबै कायर्�म समावेशको ला�ग
नभएको पुनरावलोकन गर� नभएको भन्सार �वभागको वा�षर्क सु�नि�त ग�रएको ।
भए सम्बिन्धत उतरदायी शाखालाइर् बजेट तथा कायर्�ममा
जानकार� गराउने । समावेश भएको हुनेछ ।
भन्सार कायार्लयहरूको भन्सार सुधार बा� ओटा भन्सार १२ ओटा भन्सार कायार्लयहरुको सुधार
योजना तयार गन� । कायार्लयको योजना तयार कायर्योजना तयार भएको ।
भइर् कायार्न्वयन भएको
हुनेछ ।
मु�ाको अ�भलेख व्यवस्थापन र ढाँचा मु�ा व्यवस्थापनको ला�ग �णाल� �वकास
सम्बन्धी क्षमता �वकासको ला�ग गन� �नणर्य बमोिजम �णाल� �वकासको
ता�लम स�ालन गन� । (ता�लम प�हलो चरणको कायर् सम्प� गर� सबै
मो�ूल तयार गन�, ता�लम कायर्�म भन्सार कायार्लयमा कायर्रत कमर्चार�हरुलाइर्
स�ालन गन�, मु�ाको अ�भलेख ता�लम �दान गर� �णाल� कायार्न्वयन
व्यवस्थापन �नद� िशका तयार� तथा ग�रएको ।
स्वीकृत गन�)
भन्सारका ता�लम �ा� छनौट भएका �वज्ञको भन्सार �वषयगत क्षे�मा �वषय �वज्ञताको ला�ग
कमर्चार�हरूमध्येबाट �वषय सूची उपलब्ध हुनेछ । सम्भा�वत कमर्चार�हरु छनौट भएको ।
�वज्ञहरूको छनौट गन� ।
�व�मान �वषय �वज्ञहरूको सूचीमा अ�ाव�धक सूची उपलब्ध �वषयगत �वज्ञ समूह अन्तगर्त रहेका
थप �वज्ञहरूको नाम समावेश गर� हुनेछ । नामहरु अध्याव�धक ग�रएको । अिन्तम
अध्याव�धक गन� सूची तयार हुन बाँक� ।
मूल्
ल्य ु रावलोकन शाखा
या�न तथा पन
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
बजार मूल्य सव�क्षण गनर् कायर्�ववरण स�हत कायर्दल गठन भएको
कायर्दल गठन गन� । कायर्दल गठन भएको
मूल्या�न जोिखमका आधारमा बजार मूल्य दुइपटक बजार मूल्य सव�क्षण
सव�क्षण ग�रएको सव�क्षण सूची ग�रएको
Valuation Sub- Module समसाम�यक कायर्दल गठन भइ अध्ययन
सुधार र प�रमाजर्न गन� । ��तवेदन �ा� ��तवेदन पेश ग�रएको
मूल्या�न कायर्�व�ध र �नद� िशका पुनरावलोकन कायर्दल गठन ग�रएको
गनर् कायर्दल गठन गन� कायर्दल गठन ग�रएको

121
 ��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
मूल्या�न कायर्�व�ध र �नद� िशकाको मस्यौदा �नद� िशका तयार ग�रएको
तयार गन� । �नद� िशका तयार ग�रएको
मूल्या�न कायर्�व�ध र �नद� िशका स्वीकृत गर� �नद� िशका स्वीकृत भएको �नद� िशका स्वीकृत भएको
कायार्न्वयन गन� ।
जाँचपासप�छको पर�क्षण सुदृढ गनर् कायर् कायर्योजना तयार कायर्योजना तयार ग�रएको
योजना तयार गन� । ग�रएको
जाँचपासप�छको पर�क्षण कायार्न्वयन कायर्दल गठन भएको
अवस्थाको अध्ययन गनर् कायर्दल गठन गन� कायर्दल गठन भएको
जाँचपासप�छको पर�क्षण कायार्न्वयनको �व�ेशण ��तवेदन पेश ग�रएको
�व�मान अवस्थाको �व�ेषण गन� । �व�ेशण ��तवेदन
सरोकारवालाहरूसँग सहभागीतात्मक परामशर् परामशर् बैठक आयोजना परामशर् बैठक आयोजना ग�रएको
गन� । ग�रएको
सुझाव स�हतको ��तवेदन तयार गन� ��तवेदन ��तवेदन पेश भएको
ु मन शाखा
अनग
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
जोिखम यु� मालवस्तुको सुची
जोिखमयु� मालवस्तुको प�हचान गन� । जोिखमयु� मालवस्तुको सूची ।
तयार भएको
�कटानी घोषणा नभएका मालवस्तु र घोषणा सह� घोषणा नगन� व्यापार�को
सुची तयार भएको
नगन� व्यापार�को सूची तयार गन� । सूची ।

जोिखम व्यवस्थापन शाखामा जोिखम व्यवस्थापन शाखामा

सूची जोिखम व्यवस्थापन स�म�तमा पेश गन� ।
पठाएको प�को ��त�ल�प पठाइएको

LAN बाट अनुगमन गनर् आ�सकुडा वल्डर्

भन्सार कायार्लयहरूको स्वीकृत जोिखम व्यवस्थापन एकाई गठन भै
लागू भएका भन्सार कायार्लयहरूमा एकाइ
दरबन्द� �ववरण । LAN माफर्त अनुगमन गन� ग�रएको
गठन गन� ।

LAN बाट अनुगमन भएको �ववरण मा�सक

भन्सार कायार्लयहरूबाट पेश
रूपमा भन्सार �वभागको अनुगमन शाखामा मा�सक रुपमा माग गन� ग�रएको
भएको एक�कृत �ववरण ।
पेश गन� ।
�त्यक्ष अनुगमन �णाल� (WAN) बाट दै �नक दै �नक �ज्ञापनप�को जाँच भएको
दै �नक गन� ग�रएको
�ज्ञापनप�को जाँच गन� । हुनेछ ।
�त्यक्ष अनुगमन �णाल� (WAN र LAN)
जोिखम व्यवस्थापन शाखामा हरे क केन्��य जोिखम स�म�तको
का उपलिब्धहरूको ��तवेदन जोिखम
��तवेदन उपलब्ध हुनेछ । बैठकमा पेश गन� ग�रएको
व्ववस्थापन शाखामा पठाउने ।

122
 ��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
�वभागमा �ा� गुनासो उजुर�
प�रसूचकहरू वा�षर्करूपमा
कायर्सम्पादन प�रसूचकहरू अ�ाव�धक गन� । सम्बन्धमा सम्बिन्धत कायार्लयमा
अ�ाव�धक भएको हुनेछ
पठाउने ग�रएको
�सं शा र उजुर� रिज�र रा�े । �वभागमा �ा� गुनासो उजुर�
क. सेवा�ाह� सेवाकक्षमा रिजस्टर रा�े । सम्बन्धमा सम्बिन्धत शाखामा
प��त ��याशील हुनेछ र
ख. नाग�रक बडाप�मा यो �वषय समावेश पठाउने ग�रएको, सेवा�ाह� सेवा
कायर्कार� व्यवस्थापनलाई सूचना
गन� । कक्षमा �शंशा र उजुर� रिजस्टर
उपलब्ध हुनेछ ।
ग. मा�सक सूचना स�लन गर� ��तवेदन रािखएको, मा�सक ��तवेदन गन�
पेश गन� व्यवस्था �मलाइएको
सामान्य �शासन शाखासँग समन्वय गर�
कमर्चार� सु�वधा सम्बन्धी स्वीकृत कायर्दल गठन भै मस्यौदा ��तवेदन
कायर्सम्पादन सूचकहरूको आधारमा
अ�भलेख । ग�रएको
सु�वधाको व्यवस्था गन� ।
कायर्सम्पादन व्यवस्थापनको �ग�त मापनको
सफ्टवेयर । सफ्टवेर तयार गर� लागू ग�रएको
ला�ग सफ्टवेयर तयार गन� ।
कायर्सम्पादनका सूचकहरूको चौमा�सक �ग�त अिन्तम चौमा�सक स�मक्षा �म�त मा
�ग�त ��तवेदन ।
समीक्षा गन� । ग�रएको
कायर्सम्पादन सूचका�को �नय�मत अनुगमन
गन� । कायार्लयहरुको �नय�मत अनुगमन
अनुगमन ��तवेदन ।
- अनुगमन योजना तयार गन� । गन� ग�रएको
- अनुगमन गन� ।
समयब� कायर् योजना तयार गन� स्वीकृत कायर् योजना । योजना तयार ग�रएको
टे �ल�भजन र इन्टरनेट �ोटोकल क्यामरा
भन्सार कायार्लयहरुको सुची तयार
जडान गनर्पन� थप भन्सार कायार्लयको सूची भन्सार कायार्लयको सूची ।
ग�रएको
तयार गन� ।
जोिखम व्व्य
यवस्स्थ
थापन शाखा
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
जोिखम रिज�र �नमार्ण गनर्को ला�ग कायर्टोल� कायर्टोल� गठन भएको ।
कायर्टोल� गठन गन�
जोिखम रिज�र �नमार्ण गन� मोडा�लट� मोडा�लट� बनेको हुनेछ मोडा�लट� तयार भइर् कायार्न्वयनमा
बनाउने रहे को
जोिखम रिज�र �नमार्ण गन� कायर्ता�लका कायर्ता�लका रिज�र �नमार्णको ला�ग ता�लम तथा
तयार गन� कायर्शाला लगायतको कायर्ता�लका
बनाइएको ।
जोिखम रिज�र तयार गन� जोिखम रिज�र जोिखम रिज�र मस्यौदा तयार भएको

123
 ��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
जोिखम �ाफाइल �नमार्णको ला�ग कायर्टोल� कायर्टोल� गठन भएको ।
कायर्टोल� गठन गन�
जोिखम �ाफाइल �नमार्णको ला�ग कायर्ता�लका ता�लम तथा कायर्शाला लगायतको
कायर्ता�लका तयार गन� कायर्ता�लका बनाइएको ।
जोिखम �ोफाइल तयार गन� जोिखम �ोफाइल �ोफाइलको मस्यौदा तयार भएको ।
जोिखम सुचकहरु तयार गनर् कायार्टोल�को कायर्टोल� कायर्टोल� गठन भएको ।
गठन गन� ।
जोिखम प�हचान गर� जनशि� �वकास गनर् कायर्टोल� कायर्टोल� गठन भएको,
कायर्टोल� गठन भएको
दक्षता अ�भवृ�ी गनर् कायार्लयमा कायर्रत १० कमर्चार�को रो�र रो�र तयार भएको ।
कमर्चार�को रो�र तयार पान�
छनौट �णाल�मा जोिखमका मापदण्डलाइर् अध्ययन ��तवेदन सफ्टवेयर �नमार्णका ला�ग अध्ययन
अध्या�वधक गनर् सफ्टवेयर �नमार्णको भइर्रहे को ।
अध्ययन गन�
आ�थक
र् �शासन
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
आ.व. २०७९/८० को बजेट तथा
स्वीकृत वा�षर्क कायर्�म बजेट कायार्न्वयन
बजेट बाँडफाँट ��तवेदन । अिख्तयार� सम्बिन्धत कायार्लयहरुमा
गन� ।
पठाइएको ।
चौमा�सक तथा वा�षर्क �व�ीय �ग�त
�व�ीय �ग�त ��तवेदन �ग�त �ववरण तयार ग�रएको ।
��तवेदन तयार गन� ।
वा�षर्क कायर्�म र बजेट सं शोधनको कायर् कायर्�म र बजेट
यस वषर्को ला�ग सुरुवात ग�रएको ।
आवश्यकता अनुसार सम्प� गन� । सं शोधन �ववरण ।
सम्बिन्धत शाखा तथा कायार्लयसँग समन्वय
वा�षर्क बेरूजु फ��ट
गर� लेखा पर�क्षणमा उठाइएका बेरूजु यस वषर्को ला�ग सुरुवात ग�रएको ।
�ववरण ।
फ��ट गन� ।
LMBIS अ�ाव�धक भएको �वषयमा अ�भमुखीकरणको
कायर् भैरहे को ।
अ�भमुखीकरण गन� । ��तवेदन ।
भन्सार कायार्लयहरूको बजेट खचर् अनुगमन
अनुगमन ��तवेदन । कायर् भैरहे को ।
गन� ।

124
सामान्न्य
य �शासन शाखा
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
सुक्खा बन्दरगाह, �स�सर्या स�हत अन्य भन्सार जग्गा ख�रदका ला�ग बजेट बाँडफाँट
कायार्लयहरूको ला�ग जग्गा �ा�ीको ला�ग हुनेछ र योजना अनुसार ख�रद कायर् कायर् भैरहे को
सहजीकरण गन�। सम्प� भएको हुनेछ।
भवन �नमार्ण गनुप
र् न� भन्सार कायार्लयहरूको लगत सूची अध्याव�धक
सूची उपलब्ध हुनेछ।
तयार गन�। भैरहेको

कारोबार नहुने छोट� भन्सार

छोट� भन्सार कायार्लयहरूको लगत तयार गन�। लगत तयार ग�रएको
कायार्लयहरूको सूची।
अनुगमन शाखासँग समन्वय गर� कायर्सम्पादनको
कमर्चार�हरूलाई समयमा सु�वधा ��तवेदन तयार
आधारमा कमर्चार�हरूलाई �ोत्साहन हुने गर�
�दान भएको हुनेछ। भएको
सु�वधा �दान गन�।
जनशि� �वकास कायर्�म स�ालन गनर् �शासन
तथा जनशि� �वकास शाखा �मुखको कायर्स�म�त गठन
कायर् स�म�त बैठकको माइर्न्युट।
सं योजकत्वमा सबै �वषयगत शाखाको ��त�न�धत्व भएको
भएको कायर् स�म�त गठन गन�।
�नम्न �वषयमा ता�लम स�ालन गन�। वा�षर्क कम्तीमा २५ जनाले ता�लम भचअ ुर् ल ता�लम
- व्यापार सहजीकरण �ा� गरे का हुनछ
े न। सम्प�
�नम्न �वषयमा ता�लम स�ालन गन�। वा�षर्क कम्तीमा २५ जनाले ता�लम भचअ ुर् ल ता�लम
- जोिखम व्यवस्थापन �ा� गरे का हुनछ
े न। सम्प�
�नम्न �वषयमा ता�लम स�ालन गन�। वा�षर्क कम्तीमा २५ जनाले ता�लम भचअ ुर् ल ता�लम
- वस्तु वग�करण �ा� गरे का हुनछ
े न। सम्प�
�नम्न �वषयमा ता�लम स�ालन गन�। वा�षर्क कम्तीमा २५ जनाले ता�लम भचअ ुर् ल ता�लम
- भन्सार स्वचालन �ा� गरे का हुनछ
े न। सम्प�
�नम्न �वषयमा ता�लम स�ालन गन�। वा�षर्क कम्तीमा २५ जनाले ता�लम भचअ ुर् ल ता�लम
- भन्सार मूल्या�न �ा� गरे का हुनछ
े न। सम्प�
ता�लमसम्बन्धी अ�भलेख राखी अध्याव�धक गन�। अध्याव�धक अ�भलेख अ�भलेख भएको
भन्सारका कमर्चार�लाइ बग�करण, मूल्या�न,
जोिखम व्यवस्थापन, स्वचालन, भन्सार सुधार तथा कम्तीमा ५/५ जना �वषयगत �ोत
तयार� भएको
आधु�नक�करण र व्यापार सहजीकरणको क्षे�मा व्यि�को रुपमा तयार हुनेछन्।
�िशक्षक �िशक्षण �दने ।
�वषय �वज्ञहरूबाट पेश भएको ता�लम
ता�लम कायर्�ममा �वषय �वज्ञहरूको उपयोग
कायर्�मको ��तवेदन उपलब्ध उपयोग भएको
गन�।
हुनेछ।

125
 ु न्न्ध
अनस धान तथा अनपु ालन शाखा
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
स्वेिच्छक अनुपालनको दर बढाउन �निष्�य �निष्�य �ज्ञापनप�को �नरन्तर
�ज्ञापनप�को फरफारक गन� फरफारक भएको सं ख्या
अथर् मन्�ालय, आन्त�रक राजस्व �वभाग र राजस्व सम्पकर् व्यि� तोकेको �नणर्य । सम्पकर् व्यि�
अनुसन्धान �वभागसँग सूचना आदान�दान गनर् सम्पकर् तोकेको ।
व्यि� तोक्ने
सेवा�ाह�

��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था

सेवा�ाह� सेवा कक्ष सम्बन्धी पुनरावलोकन भएको सेवा कक्ष सम्बन्धी अध्ययन 2016 को
अध्ययन 2016 को ��तवेदन पुनरावलोकन गर� सुझाव स�हतको ��तवेदन
पुनरावलोकन गन� िस्वकृत भएको ।
वण्डेड वेयरहाउस नवीकरण । वण्डेड वेयरहाउस 110 वण्डेड वेयरहाउस नवीकरण भएको ।
नवीकरणको सं ख्या
�नकासी वा पैठार� स�ेत �नकासी वा पैठार� स�ेत �नकासी वा पैठार� स�ेत नम्बर �दान गन� कायर्�व�ध
नम्बर �दान गन� कायर्�व�ध नम्बर �दान गन� कायर्�व�ध प�रमाजर्न भई �नकासी पैठार� सकेत नम्बर जार�
प�रमाजर्न गन� । प�रमाजर्न हुने गन� कायर्�व�ध, 2078 कायार्न्वयन ग�रएको ।
एिक्जम कोड आव�तालाई एिक्जम कोड एिक्जम कोड सफ्टवेयर अध्याव�धक भई
�भावकार� बनाउने सफ्टवेयरलाई अध्याव�धक कायार्न्वयनमा आएको ।
गन�
नयाँ भन्सार एजेन्ट छनौट गन� नयाँ भन्सार एजेन्टहरुको लोक सेवा आयोगको सहयोग र समन्वयमा भन्सार
सं ख्या थप गन� । �वभागले �म�त 2079/03/15 मा
योग्यता�मको आधारमा 660 जना भन्सार
एजेन्टहरु �सफा�रस गरे को ।
ु
नी�त महशल
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
सं शो�धत क्योटो महासिन्ध र व्यापार
सहजीकरण सम्झौताका �ावधानहरूसँग स�म�त गठन भइ भन्सार
मस्यौदा स�म�तको बैठकको
तादात्म्य हुने गर� तयार ग�रएको नयाँ भन्सार �नयमावल�को मस्यौदा तयार
माइर्न्युट ।
ऐन अनुरूपको नयाँ भन्सार �नयमावल� गरे को ।
�ारिम्भक मस्यौदा स�म�त गठन गन�
भन्सार �नयमावल�को �ारिम्भक मस्यौदा तयार �नयमावल�को �ारिम्भक मस्यौदा मस्यौदा तयार गर� स्वीकृ�तको
गर� अथर् मन्�ालयमा पेश गन� । तयार भइर् उपलब्ध हुनेछ । ला�ग अथर् मन्�ालयमा पठाएको ।

126
 ��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
भन्सार जाँचपासमा पेश गनुर् पन� कागजातको
आव�धक पुनरावलोकन गनर् कायर्दल गठन कायर्दल बैठकको माइर्न्युट कायर्दल गठन भएको ।
गन� ।
पुनरावलोकनबाट घटाउनु पन� दे िखएका कागजातको सं ख्या घटाउन ��तवेदन तयार गर� भन्सार
कागजात स�हतको ��तवेदन तयार गन� । �सफा�रश स�हतको ��तवेदन । �वभागमा वुझाइएको ।
सम��गत राजस्वको ला�ग वा�षर्क सम्भाव्य
सम्भाव्य राजस्व ल�यको �ववरण ६६८७६ करोड
राजस्वको ल�य �स्ताव गन�
आ�थर्क वषर् २०७९/८० को
भन्सार दरलाई अन्तरार्��य ��तव�ता अनुरूप
बजेट तजुम
र् ाको �सल�सलामा अथर्
समायोजन अन्तर �व�ेषण (Gap Analysis) �व�ेषण ��तवेदन ।
मन्धालय समक्ष नी�तगत सुझाव
गन� ।
पठाइएको ।
आ�थर्क वषर् २०७९/८० को
बजेट तजुम
र् ाको �सल�सलामा
अन्तरार्��य ��तव�ता अनुरूप भन्सार दरहरूको
अध्ययन ��तवेदन । अन्तरार्��य ��तव�ता अनुरूप
अध्ययन गन� ।
भन्सार दरहरूको समायोजन
ग�रएको ।
भन्सार �वभागले अध्ययन
भन्सार दरलाई अन्तरार्��य ��तव�ता अनुरूप ��तवेदनको �सफा�रश अनुसार
समायोजन गनर् सुझाव स�हतको ��तवेदन अथर् �नकासी �व�र्नका ला�ग भन्सार भन्सार दर �ा� भइसकेको
मन्�ालयमा �स्तुत गन� । दर स्वीकृत र अवलम्बन गरे को
हुनेछ
भन्सार महसुल दर तथा �नकासी �व�र्न र
महा�नद� शकको सयोजकत्वमा
अन्य नी�तगत सुझावका ला�ग भन्सार उपस�म�तको बैठकको माइर्न्युट ।
भन्सार उप स�म�त गठन भएको ।
उपस�म�त गठन गन�
सुझाव स�लन र ��तवेदन तयार गर� नेपाल यस सम्बन्धी ��तवेदन २०७८
राजस्व परामशर् स�म�त र अथर् मन्�ालयमा पेश पेश भएको ��तवेदनको ��त�ल�प । चै � १६ मा राजस्व परामशर्
गन� । स�म�त समक्ष वुझाइएको ।
भन्सार महसुल दर तथा नी�तगत प�रवतर्नका नी�तगत सुझाव मन्�ालयमा
ला�ग मन्�ालयमा सुझाव पेश गन� । पठाइस�कएको ।
आ�थर्क वषर् २०७९/८० मा
Tariff Act मस्यौदाको ला�ग कायर्दल गठन कायर्दल गठन Tariff Act तयार गन� गर�
कायर्योजना बनाइएको

127
वग�करण
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
मालवस्तुको सह� घोषणा, वग�करण र
आ�थर्क ऐन २०७९ माफर्त
तथ्या� �ा� हुने गर� थप रा��य �कािशत उपशीषर्कहरूको �ववरण।
उपशीषर्कहरु तो�कएको ।
उपशीषर्क तोक्ने।
हाम�नाइज्ड �णाल�को सात� सं स्करण
(२०२२ भसर्न) अनुसार भन्सार महसुल मस्यौदा उपलब्ध हुनेछ। �ाफ्ट तयार भएको
दरबन्द�को मस्यौदा तयार गन�
हाम�नाइज्ड �णाल�को सात� सं स्करण
भन्सार �वभागको मौज्दातमा अ�भलेखन ख�रद गर� कायार्लयहरुलाइर्
(२०२२ भसर्न) को व्याख्यात्मक
ग�रएको हुनेछ। �वतरण समेत ग�रएको
�टप्पणी ख�रद गन�।
�त्येक वषर् भन्सार महसुल दरबन्द�
महसुल दरबन्द� पुस्तक अं�ज
े ी र
पुस्तक अं�ज
े ी र नेपाल� भाषामा मस्यौदा तयार भएको ।
नेपाल� भाषामा �काशन भएको हुनेछ।
�काशन गन�।

ए�ककृत भन्सार महसुल दरबन्द� पुस्तक ए�ककृत भन्सार महसुल दरबन्द�

मस्यौदा तयार भएको ।
�काशन गन�। पुस्तक �काशन भएको हुनेछ

वस्तु व�गर्करण �नणर्य सं �ह �काशन वस्तु व�गर्करण �नणर्य सं �ह �काशन वस्तु वग�करण �नणर्य सं �ह
गन�। भएको हुनेछ। �काशन ग�रएको

�योगशाला
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
एक�कृत जाँचचौक� र सुक्खा बन्दरगाह भन्सार भन्सार कायार्लयहरूमा
२०७८/१२/२४ को �नणर्य
कायार्लयहरूमा एउटै छानामुनी एक�ार �योगशालाको ला�ग पूवार्धार
अनुसार �नद� शक स�म�त
�योगशाला सेवा स�ालन गनर् एक कायर्टोल� स्थापना र उपकरण जडान
गठन भएको ।
गठन गर� कायार्न्वयन गन� । भएको हुनेछ ।
�योगशालामा क्वारे ण्टाईन, खा� सुरक्षा र स�ालन कायर्�व�ध कायार्न्वयनको २०७८/१२/२४ को �नणर्य
जनावर स्वास्थ्यको एक�कृत जाँचको ला�ग ला�ग कायर् योजना तयार भएको अनुसार �नद� शक स�म�त
स�ालन कायर्�व�ध तयार गन� । हुनेछ । गठन भएको ।
२०७८/१२/२४ को �नणर्य
ु पर�क्षण स�ालन कायर्�व�ध तजुम
सं य� र् ा गन� स्वीकृत कायर्�व�ध । अनुसार �नद� शक स�म�त
गठन भएको ।
भन्सार �योगशालामा कायर्रत २०७८/१२/२४ को �नणर्य
�नषे�धत र अवैध ग�त�व�धहरूको पर�क्षण गनर्
कमर्चार�हरूको क्षमता �वकास अनुसार �नद� शक स�म�त
�योगशालाहरूको क्षमता �वकास गन� ।
भएको हुनेछ गठन भएको ।

128
 स�टाप� वन्यजन्तु तथा वनस्प�त, ओजन
तहलाई न� गन� पदाथर् तथा वातावरणलाई
��तकुल �भाव पान� ��तबिन्धत एवम् हा�नकारक २०७८/१२/२४ को �नणर्य
तो�कएको समयमा ��तवेदन �ा�
वस्तुहरू �नयन्�णको ला�ग त्यस्ता वस्तुहरू अनुसार �ा�व�धक स�म�त
भएको हुनेछ ।
पर�क्षण गनर् सक्ने गर� भन्सार �योगशालाको गठन भएको ।
क्षमता वृ�� गनर् कानूनी, पूवार्धार र दक्ष
जनशि�को आवश्यकताको अध्ययन गन� ।
वैज्ञा�नक वग�करणको आधारमा भन्सार
�योगशालालाई सक्षम बनाउन आधु�नक
स्वीकृत कायर् योजना कायर् योजाना तयार भएको
उपकरणहरूको व्यवस्था गन� कायर् योजना तयार
गन� ।
सूचना ��व�ध
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
सूचना ��व�ध नी�त कायार्न्वयनको ला�ग
सरोकारवालाहरूबीच स्वा�मत्व �वकास गनर्
स्वचालन सम्बन्धी भन्सार नी�तहरू �चार �सार कायर् ता�लका। तयार भएको
एवं अ�भमूखीकरण गन� कायर् ता�लका तयार
गन�।
भन्सार कायार्लयहरूमा नेपाल भन्सार स्वचालन
कायर्योजना स्वीकृत
�णाल� (NECAS) �वस्तार गनर् कायर् योजना स्वीकृत कायर् योजना।
भएको
तयार गन�।
कागजर�हत भन्सार जाँचपास ��तवेदन िस्वकृत �वभाग�ारा ��तवेदन िस्वकृत भएको ��तवेदन स्वीकृत
गन�। हुनेछ। भएको
कागजर�हत भन्सार जाँचपास लागू गनर् कायर्टोल� कायर्टोल� गठन
कायर्टोल� गठन भएको हुनेछ।
गठन गन�। भएको
भन्सार कायार्लयहरूमा छनोट �णाल� �वस्तार
स्वीकृत कायर् योजना। तयार भएको
गनर् कायर् योजना तयार गन�।
भन्सार कायार्लयमा मोवाइल/�ावलेट माफर्त
भन्सार जाँचपास गनर् आ�सकुडा Mobile Client स्वीकृत कायर् योजना। तयार भएको
App �वस्तार गन� कायर् योजना तयार गन�।
�व�ुतीय भ ु�ानी कायार्न्वयन गन� अन्तर �नकाय गठन भइर् कायार्न्वयन
कायर् टोल� बैठकको माइर्न्युट।
कायर् टोल� गठन गन�। भएको ।

�व�ुतीय भ ु�ानी सम्बन्धी अध्ययन गन�। अध्ययन ��तवेदन। ��तवेदन पेश भएको
�व�ुतीय भ ु�ानी सम्बन्धी अध्ययन ��तवेदन �वभाग�ारा अध्ययन ��तवेदन ��तवेदन स्वीकृत
स्वीकृत गन� । िस्वकृत भएको हुनेछ। भएको

129
 आिशकुडा वल्डर् �णाल�लाइर् राजस्व भ ु�ानी
�णाल�सँग आब� गन�।
�व�ुतीय भ ु�ानी कायर्�व�ध तजुम
र् ा गन�।
आयातकतार्ले भ ु�ानी गनर् सक्ने गर� �व�ुतीय
भ ु�ानी पर�क्षण गन�।
�व�ुतीय भ ु�ानी अवलम्बन गन�।
तथ्थ्य
या�
��याकलापहरु
राजस्व स�लनको कायार्लयगत
�ववरण स�लन गन�।
कायार्लयगत राजस्व स�लनको
�वृि� �व�ेषण गन�।
आगामी वषर्को ला�ग कायार्लयगत
वा�षर्क सम्भाव्य राजस्वको ल�य
�स्ताव गन�।
तथ्या� �काशनमा गलत घोषणा
र वग�करणबाट �ा� थप राजस्व
�ववरण समावेश गन�।
भन्सार कायार्लयहरूले दै �नक
मालवस्तुको तथ्या� स�लन
गन�।
भन्सार कायार्लयहरूले
मालवस्तुको तथ्या� स�लन र
�व�ेषण मा�सक रूपमा गन�।
�नय�मत रूपमा तथ्या� �काशन
गन�।
�व�ुतीय भ ु�ानी
अ�ाव�धक आ�सकुडा वल्डर्।
कायार्न्वयन भएको
स्वीकृत कायर्�व�ध। कायर्�व�ध तयार भएको
पर�क्षण सम्प�
पर�क्षण ��तवेदन।
ग�रएको
राजस्व असुल�को दृ��कोणले
महत्वपूण र् न्यूनतम १० भन्सार
कायार्लयहरूमा भन्सार राजस्व �व�ुतीय भ ु�ानी
भ ु�ानी �व�ुतीय माध्यमबाट गनर् कायार्न्वयन भएको
भन्सार �वभागबाट स्वीकृत भएको
हुनेछ।
े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
हरे क भन्सार कायार्लयबाट
दै �नक , मा�सक र बा�षर्क राजस्व
स��लत एक�कृत तथ्या�
�ववरण तयार
�ववरण।
मा�सक कायार्लयगत राजस्व �वृ�ी
�व�ेषण ��तवेदन ।
�ब�ेषण भएको ।
अथर् मन्�ालयले भन्सार �वभागलाइ
सम्भाव्य राजस्व ल�यको �ववरण तोकेको राजस्वको आधारमा
कायार्लयगत राजस्व बाडफाड भएको ।
बैदेिशक व्यापार तथ्या�को
�काशनमा समावेश भएको
हुनेछ।
अ�ाव�धक दै �नक तथ्या� दै �नक मुख्य आयात �नयार्त �ववरण
�ववरण। तयार भएको ।
मा�सक रुपमा आयात �नयार्त तथ्या�
तथ्या� �काशनको अ�भलेख।
वेबसाइटमा �काशन भएको ।
तथ्या� �काशनको अ�भलेख। �नय�मत तथ्या� �काशन भैरहेको ।
130
एक�ार �णाल�
��याकलापहरु े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
सम्ब� �नकायका कायर्हरू नेपाल �णाल� �नमार्ण गन� सम्पूण र् �नकायहरु (३४
एक�कृत सं स्थाहरूको सूची
रा��य एक�ार �णाल�मा एक�कृत वटा) को �णाल� �नमार्ण सम्बन्धी कायर्
।
गन� सम्प� भई सकेको
��याशील एक�कृत अ�धकांश सरोकारवाला �नकायहरुबाट
एक�कृत �णाल� कायार्न्वयन गन�
�णाल� । �णाल� स�ालनमा रहेको
नेपाल रा��य एक�ार आ.व. २०७८/७९ मा स्वीकृत अस्थाई
स�ठनात्मक सं रचना तयार गन� �णाल� स�ालन भएको दरबन्धी बमोिजम आयोना कायार्न्वयन
हुनेछ । इकाईबाट कायर् ग�रएको
रा��य एक�ार �णाल� सञ्चालन
एक�ार �णाल�को कानूनी सं रचना एक�ार �णाल�को कानूनी
�नद� िशका,२०७८ �वभागबाट स्वीकृत भई
तयार गन� । व्यवस्था उपलब्ध हुनेछ ।
जार� ग�रएको

यस इकाईबाट अनुगमन गर� र

सम्पा�दत कामको अनुगमन गन� अनुगमन ��तवेदन । परामशर्दाताबाट गुण्सतर सु�न�ता भइर् मं �सर
२०७८ सम्मको कायर् सम्प� भएको

�णाल� स�ालन गनर् आवश्यक पन�

उपकरणहरू डेटा सेण्टरमा �णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
ख�रद सूची ।
व्यवस्थापन गन� ख�रद सूची तयार उपकरणहरुको सूची रहेको
गन� ।

�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा

बजेट लगायत �ोत साधनको
लेखा पर�क्षण ��तवेदन बमोिजमको सम्झौता रकम भ ु�ानी गनर् �ी
व्यवस्था गन� ।
अथर् मन्�ालयबा बजेट सू�न�ता भई सकेको

जडान र ख�रद योजना �णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा

(Installation Plan and ख�रद योजना । बमोिजम �े�षत Inception Report मा
Procurement Plan) बनाउने योजना रहे को

�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा

डाटा सेन्टरका ला�ग चा�हने थप भएका डाटा सेन्टरको
बमोिजमको सुची अनुसार उपकरणहरुख�रद
Hardware ख�रद गर� जडान गन� सं ख्या ।
भई सकेको
गुणस्तर मूल्या�न तथा
गुणस्तर मूल्या�न तथा �माणीकरण परामशर्दाता कम्पनीबाट गुणस्तर मूल्या�न
�माणीकरण गरे को
(Quality Assurance) गन� । तथा �मीकरण गर� ��तवेदन पेश भई सकेको
��तवेदन
सोह� Modality एवम् कायर्योजना डेटा अन्तरआव�ता भएको NECASसँग हाल Refernce Table and
अनुरूप नेपाल रा��य एक�ार ��तवेदन । License Write Off र RMISसँग

131
 ��याकलापहरु
�णाल�, NECAS, र राजस्व
स�लन/�नयन्�णमा सं लग्न
�नकायबीच अन्तरआव�ता गन� ।
पूणरू
र् पमा आव� भएको डेटाको
गुणस्तर �मािणकरण गन�
�णाल� स�ालनका ला�ग
सरे कारवालाहरूलाइर् ता�लम �दान
गन� सरोकारवालाहरूको प�हचान
गन�
ता�लमका �वषय क्षे�हरूको प�हचान
गन� ।
ता�लमको पा��म तथा
कायर्�महरू तय गन�
ता�लम कायर्�म अयोजना गर� �सप
हस्तान्तरण तथा क्षमता �वकास गन� ।
कायर्टोल�को सुझावअनुसार
आवश्यक पन� उपकरण तथा
फ�नर्चरहरूको सं ख्या य�कन गन�
ख�रद योजना अनुरूप उपकरण तथा
फ�नर्चरहरू ख�रद गन� ।
आव� भएका सरकार� तथा
गैरसरकार� �नकायलाइर् आवश्यकता
अनुसार उपकरण तथा फ�नर्चरहरू
�दान गन� ।
सम्व� �नकायहरूसँग �व�मान कायर्
���याबारे अध्ययन गन� ।
े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
Epayment का ला�ग अन्तरआव�ता भई
सकेको र अन्य ९ ओटा सरोकारवाला
�नकायहरुमा स�ालनमा रहेका �णाल�सँग
समेत अन्तरआव�ता भई सकेको
परामशर्दाताबाट गुण्सतर सु�न�ता सम्बन्धी
गुणस्तर �माण ।
कायर् सम्प� भएको
�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
सरोकारवालाहरूको सूची
�नकायहरुको कायर् सम्बन्धी �ववरण रहे को
सरोकारवाला �नकायहरुको �णाल�
ता�लमको सूची । �नमार्णका �ममा ता�लमका �वषय क्षे�हरुको
प�हचान ग�रएको
सरोकारवाला �नकायहरुको �णाल�
ता�लम मो�ूल । �नमार्णका �ममा ता�लमका �वषय क्षे�हरुको
प�हचान ग�रएको
सरोकारवाला �णाल� �नमार्ण गन� सम्पूण र् �नकायहरु (३४
�योगकतार्हरूको क्षमता वटा) का कमर्चार�हरुलाई �व�भ� चरणमा
�वकास भएको हुनेछ ता�लम �दान ग�रएको
�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
सूची तयार हुने । �नकायहरुको कायर् र उपकरण सम्बन्धी
आवश्यक �ववरण रहे को
आवश्यक उपकरण
�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
उपकरण तथा
बमोिजमको सुची अनुसार उपकरणहरु ख�रद
फ�नर्चरहरूको व्यवस्था
भई सकेको
भएको हुनेछ ।
�वभागको �नणर्यानुसार �व�भ� चरणमा
�दान ग�रएका उपकरण �व�भ� सरोकारवाला �नकायहरुलाई
तथा फ�नर्चरको �ववरण आवश्यकता बमोिजम उपकरण र
फ�नर्चरणहरु �दान ग�रएको
�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
अध्ययन ��तवेदन । �नकायहरुको कायर् सम्बन्धी आवश्यक
�ववरण रहे को
132
 ��याकलापहरु
आफ्नै कायर् ���या अनुसारको
�णाल� नभएका सम्व� �नकायहरूको
आवश्यक मो�ूलहरूको �वकास
गन� ।
सम्व� �नकायहरूसँग आपसी
समझदार� (MoU) गन�
सम्झौता ग�रएका �नकायहरूलाइर्
तयार भएको मो�ूल माफर्त आव�
गन� ।
नेपाल रा��य एक�ार �णाल�को
मूल्या�न तथा गुणस्तरको जाँच गन� ।
रा��य एक�ार �णाल� �वस्तार
गनुप
र् न� सम्बिन्धत सबै �नकाय तथा
भन्सार �बन्दुहरूको सू ची तयार
गन� ।
कायर् योजना तयार गन� ।
सम्बिन्धत सबै �नकाय तथा
नाकाहरूमा �वस्तार गन� ।
े ु�ा
कोशढ �ग�तको अवस्स्थ
था
�णाल� �नमार्ण गन� सम्पूण र् �नकायहरु (३४
थप मो�ूलहरू । वटा) को �णाल� �नमार्ण सम्बन्धी कायर्
सम्प� भई सकेको
समझदार�प� (MoU) मा हालसम्म २२ ओटा सरोकारवाला
हस्ताक्षर भएको हुनेछ �नकायहरुसँग MOU हस्ताक्षर भइसकेको
न्यूनतम ४० सं स्थाहरू �णाल� �नमार्ण र आव�ता सम्बन्धी कारय
आव� भएका हुनेछन् सम्प� भइसकेको
यस इकाईबाट अनुगमन गर� र
मूल्या�न तथा गुणस्तर
परामशर्दाताबाट गुण्सतर सु�न�ता भइ मं �सर
�माणीकरण भएको हुनेछ ।
२०७८ सम्मको कायर् सम्प� भएको
�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
सूची । �नकायहरुको कायर् सम्बन्धी आवश्यक
�ववरण रहे को
�णाल� �वकासकतार्सँग ग�रएको सम्झौतामा
स्वीकृत कायर् योजना । बमोिजम �े�षत Inception Report मा योजना
रहे को
�णाल� �नमार्ण गन� सम्पूण र् �नकायहरु (३४
सम्बिन्धत सबै �नकाय वटा) को �णाल� �नमार्ण सम्बन्धी कायर् सम्प�
तथा नाकाहरूमा �वस्तार भई अ�धकांश �नकायहरुबाट �णाल�
हुनेछ । स�ालनमा रहेको र मुख्य नाकाहरुमा समेत
�णाल� स�ालनमा रहेको
133
 ु ूची १२
अनस

आ�थक
र् वष र् २०७८/७
७९ को नी�त तथा काय�
र् ममा समावश
े भएका कायह
र् रु
रुक
को
�ग�त �ववरण
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
राजस्वको आ.व.२०७८/७९ को असार असार म�हनासम्म भएको राजस्व भन्सार
वा�षर्क ला�ग �वभागलाई म�हनासम्मको राजस्व असूल�ः ५ खवर् ६
ल�य तथा तो�कएको ल�य बमोिजम ल�यः ५ खबर् ३० अवर् ३१ करोड ३६ लाख
असुल� किम्तमा ५ खबर् ३० अबर् अबर् १ करोड ४७
१ करोड ४७ लाख राजस्व लाख
स�लन गन� ।
२१ अिक्सजन उ�ोग स्थापना छु ट व्यवस्था आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
गनर् आवश्यक पन� कायार्न्वयन शुरु। Update गर�
उपकरण आयात गदार् सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
लाग्ने भन्सार तथा मूल्य अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
अ�भवृ�� कर छु ट �दने । �ावण
२२ को�भड-१९ को उपचारमा छु ट व्यवस्था आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
�योग हुने औषधीको कायार्न्वयन शुरु। Update गर�
आयातमा भन्सार महसुल सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
छु ट �दने । अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
�ावण
६७ सारोकारवाला �नकायसँग �व�ु�तय �व�ु�तय �णाल�माफर्त राजस्व भन्सार
समन्वय गर� �व�ु�तय �णाल�माफर्त भ ु�ानी गन� कायर्को लागी
�णाल�माफर्त भ ु�ानी महसुल भ ु�ान आवश्यक पन� पूवार्धार
गन� कायर्को लागी गन� आवश्यक पन� तयार भएको ।
आवश्यक पन� पूवार्धार पूवार्धार तयार ।
तयार� गन� ।
�व�ुतीय भ ु�ानी �णाल� Pilotting को �म�त २०७८/०९/०१ राजस्व भन्सार
Pilot को रुपमा दुईवटा रुपमा �व�ु�तय दे िख सुक्खा बन्दरगाह
भन्सार कायार्लयबाट भ ु�ानी �णाल� भन्सार कायार्लयवाट शुरु
�ारम्भ गन� दुई वटा भन्सार भएको ।
कायार्लयमा �ारम्भ

134
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
�व�ुतीय भ ु�ानी �णाल� �व�ु�तय भ ु�ानी �म�त २०७८/१०/१२ राजस्व भन्सार
आिशकुडा �णाल� लागू �णाल� आिशकुडा गतेदेिख आिशकुडा वल्डर्
भएका सबै भन्सार �णाल� लागू लागू भएका २४ वटा
कायार्लयहरुमा भएका सबै भन्सार भन्सार कायार्लयहरुमा
कायार्न्वयन गन� । कायार्लयहरुमा लागू भएको ।
लागू ।
७० छु ट सम्बन्धी व्वस्था छु ट सम्वन्धी आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
एक�कृत कर �णाल� तथा व्यवस्था Update गर�
आिशकुडा वल्डर्मा कायार्न्वयन । २०७८/०५/२५ दे िख
अ�ाव�धक गन� । कायार्न्वयन ग�रएको ।
१८८ काठमाण्डौ उपत्यकामा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
सञ्चा�लत उ�ोगहरूलाई Update गर�
मयुरधाप औ�ो�गक २०७८/०२/१५ दे िख नै
क्षे�मा स्थानान्तरण गदार् कायार्न्वयन ग�रएको।
पैठार� गन� �मल मेिशनर�
ु ार्मा १ ��तशत
र पाटर्पज
मा� भन्सार महसुल
लाग्ने व्यवस्था कायर्न्वयन
गन� ।
१९९ उ�ोगदे िख �नकासी छु ट व्यवस्था आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
�वन्दुसम्म रोप-वे �नमार्ण कायार्न्वयन शुरु। Update गर�
गनर् आयातमा लाग्ने सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
भन्सार महसुलमा छु ट अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
�दने। �ावण
२०७ चोभार िस्थत कन्टे नर कायर्�व�ध तयार । �म�त २०७८/१२/२२ राजस्व भन्सार
�ेट स्टे शनमा भन्सार सम्पन गनुर् पन� दे िख चोभार सुक्खा
जाँचपास गन� । अिन्तम म�हना - बन्दरगाह भन्सार कायार्लय
�ावण स�ालनमा आएको ।

३१५ �वजुल�बाट चल्ने घरायसी छु ट व्यवस्था आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार

सामानको उपयोगलाई कायार्न्वयन शुरु। Update गर�
�ोत्सा�हत गनर् यस्ता सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
साम�ीको भन्सार महसुल अिन्तम म�हना – कायार्न्वयन ग�रएको।
घटाउने । �ावण

135
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
४७० वण्डेड वेयरहाउसको ब�क ग्यारे ण्ट� आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
सु�वधा अन्तगर्त फुकुवा शुरु Update गर�
�नयार्तमूलक उ�ोगले ।फुकुवा गन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
ब�क ग्यारे ण्ट�मा आयात अिन्तम म्याद - कायार्न्वयन ग�रएको।
गरे को कच्चा पदाथर्बाट २०७८ चै�
उत्पा�दत वस्तु समयमै मसान्त ।
�नयार्त गनर् नसकेका
उ�ोगको ला�ग �नयार्त
गर� बैक ग्याण्ट� फुकुवा
गन� म्याद २०७८ चै�
मसान्तसम्म बढाउने ।
४७१ अिक्सजन ग्याँस, �लिक्वड छु ट सु�वधा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व दुवै
अिक्सजन, अिक्सजन कायार्न्वयन शुरु । Update गर�
�स�लण्डर, अिक्सजन सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
कन्सन्�े टर लगायतका अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
अन्य जीवनदायक साम�ी �ावण
र औषधी आयात,
उत्पादन तथा �ब��
�वतरणमा लाग्ने भन्सार
महसुल, मूल्य अ�भवृ��
कर र अन्त:शुल्क
२०७८ पुस मसान्तसम्म
छु ट �दने ।
४७२ �व�ुतीय सवार� साधनको छु ट सु�वधा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
आयातमा अन्तःशुल्क पुरै कायार्न्वयन शुरु । Update गर�
खारे ज गर� भन्सार सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
महसुल समेत उल्लेख्य अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
मा�ामा घटाउने । �ावण
४७३ इन्डक्सन च ुल्होको आिशकुडा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
भन्सार महसुल दर १ �णाल�मा तदनुरुप Update गर�
��तशत र रे ��जेरेटर, सं शोधन गर� २०७८/०२/१५ दे िख नै
�ाइण्डर, राइसकुकर, कायार्न्वयन शुरु । कायार्न्वयन ग�रएको।
पंखा लगायतका �व�ुतीय सम्पन गनुर् पन�

136
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
उपकरणको अन्तःशुल्क अिन्तम म�हना -
खारे ज गन� �ावण
४७४ िशशु स्वास्थ्य र आिशकुडा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
पोषणलाई बढावा �दन �णाल�मा तदनुरुप Update गर�
बच्चाले खाने दुधको सुधार गर� २०७८/०२/१५ दे िख नै
भन्सार महसुल ५० कायार्न्वयन शुरु । कायार्न्वयन ग�रएको।
��तशत घटाउने । सम्पन गनुर् पन�
अिन्तम म�हना -
�ावण
४७५ भन्सार महसू लका आिशकुडा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
दरहरूमा समायोजन र �णाल�मा तदनुरुप Update गर�
म�दरा, �वयर, वाइन, सुधार गर� २०७८/०२/१५ दे िख नै
च ुरोट, सुत�जन्य तथा कायार्न्वयन शुरु । कायार्न्वयन ग�रएको।
हल्का पेय पदाथर्मा सम्पन गनुर् पन�
अन्त:शुल्क वृ�� अिन्तम म�हना -
ग�रएको व्यवस्था �ावण
कायार्न्वयन गन� ।
४७९ स्वदे शी उ�ोगको आ�थर्क ऐनको आिशकुडा �णाल�मा नी�त भन्सार
सं रक्षणका ला�ग व्यवस्था कायार्न्वयन Update गर�
औ�ो�गक कच्चा शुरु । २०७८/०२/१५ दे िख नै
पदाथर्को भन्सार दर कायार्न्वयन ग�रएको।
तयार� वस्तुको भन्दा
किम्तमा १ तह कम हुने
व्यवस्था �मलाएको ।
४७९ आन्त�रक उत्पादनको छु ट सु�वधा आिशकुडा �णाल�मा नी�त भन्सार
केह� बस्तुमा लाग्दै कायार्न्वयन । Update गर�
आएको अन्तःशुल्क सम्प� गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
हटाउने । अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
�ावण

137
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
४८० िचया, जुट, चलिच�, छु ट सु�वधा आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
पिश्मना, �ाचर� उ�ोग र कायार्न्वयन । Update गर�
कृ�ष तथा नसर्र� फमर्मा सम्प� गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
�योग हुने यन्� उपकरण अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
र पाटर् पुजार्को भन्सार �ावण
महसुल छु ट र नेपालमा
दतार् भएका �स�प�
कम्पनीले कन्टे नर
आयात गदार् लाग्ने भन्सार
महसुल घटाउने ।
४८१ व्यवसा�यक कृ�ष आयमा ITS मा सुधार गर� आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
लाग्ने करमा ५० ��तशत कायर्न्वयन शुरु । Update गर�
छु ट र सामू�हक सम्प� गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
व्यावसा�यक खेती गन� अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
कृ�ष सहकार� सं स्थाले �ावण
आयात गन� एउटा
ढु वानीको साधनमा लाग्ने
भन्सार महसुलमा ५०
��तशत छु ट �दने।
४८८ केन्��य �वजक अनुगमन अवधारणा प� पेश ���यामा रहे को । राजस्व भन्सार
�णाल�, आिशकुडा �णाल�को �वकास ���यामा रहे को ।
�णाल�, �भ�स�टएस सूचना �णाल�हरु बीच ���यामा रहे को ।
�णाल�, भू�म व्यवस्थापन अन्तरआव�ता
तथा अ�भलेख र ब�क कायम र स�ालन
तथा �व�ीय सं स्थाहरुको
सूचना �णाल�बीच
अन्तर-आव� कायम गर�
एक�कृत करदाता सूचना
�णाल�को �वकास ग�रने
४८९ आयात हुने मालवस्तुको भन्सार मूल्या�न भन्सार मूल्या�न राजस्व भन्सार
मुल्या�नलाइर् कारोबार �नद� िशका, २०६८ �नद� िशका, २०७९ �म�त
मूल्यमा आधा�रत बनाउने । प�रमाजर्न सम्प� २०७९/०३/०५ दे िख
गनुर् पन� अिन्तम लागू भैसकेको ।
म�हना - �ावण

138
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
४8९ न्यून �बजक�करण भई न्यून �बजक�करण मालबस्तु ख�रदका ला�ग राजस्व भन्सार
आएका साम�ी भन्सार भएका मालवस्तु बजेटको व्यवस्था ग�रएको ।
�वन्दुमा ख�रद गन� ख�रद ।
व्यवस्थालाई कडाइका भन्सार भन्सार जाँचपासप�छको राजस्व भन्सार
साथ कायार्न्वयन गन� । जाँचपासप�छको पर�क्षण कायर्�व�ध २०७८
भन्सार जाँचपास�छको पर�क्षण सम्बन्धी स्वीकृत भै लागू भैसकेको ।
पर�क्षणलाई थप कायर्�व�ध
�भावकार� बनाउने । प�रमाजर्न ।
४८९ भन्सार जाँचपासप�छको राजस्व जोिखम जाँचपासप�छको पर�क्षण राजस्व भन्सार
पर�क्षण सम्प� गन� । भएका मालवस्तु सं ख्या-३३१, थप महसुल
तथा फमर्हरुको �नधार्रण भएको राजस्व
भन्सार जाँचपास रकम रु. ४ करोड ७७
प�छको पर�क्षण लाख ४१ हजार
(सं ख्या : तीन सय
�तस )।
सम्प� गनुर् पन�
अिन्तम म�हना –
आषाढ़
४९२ भन्सार सुधार तथा योजना लागू । �म�त २०७८ �ावण १५ राजस्व भन्सार
आधु�नक�करण योजना सम्प� गनुर् पन� गते माननीय
कायार्न्वयनमा गन�। अिन्तम म�हना – अथर्मन्�ीज्यूबाट छै ट�
�ावण चरणको भन्सार सुधार तथा
आधु�नक�करण योजना
स्वीकृत भै कायार्न्वयनमा
आएको।
४९३ उ�ोगले �नकासी पैठार� आिशकुडा �णाल�मा सुधार गर� राजस्व भन्सार
स�ेत नम्बर एकैपटक ५ �णाल�मा सुधार । २०७८ असारबाट
वषर्का ला�ग नवीकरण सम्प� गनुर् पन� उ�ोगले �नकासी पैठार�
गनर् सक्ने व्यवस्था गन�। अिन्तम म�हना – स�ेत नम्बर एकैपटक ५
�ावण वषर्का ला�ग नवीकरण गनर्
सक्ने व्यवस्था
कायार्न्वयनमा ल्याइएको।

139
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
४९३ EXIM Code EXIM Code नयाँ �नकासी / पैठार� राजस्व भन्सार
कायर्�व�धमा सं शोधन कायर्�व�ध सं शोधन । स�ेत नम्बर �दान गन�
गन� । सम्प� गनुर् पन� सम्बन्धी कायर्�व�ध, २०७८
अिन्तम म�हना – स्वीकृत भै लागू
�ावण भइसकेको।
४९४ गौतम बु� र पोखरा सं गठन तथा गौतम बु� अन्तरार्��य राजस्व भन्सार
अन्तरार्��य �वमानस्थल व्यवस्थापन सव�क्षण �वमानस्थल भन्सार
एवम् जनकपुर रे लवे ��तवेदन । कायार्लयमा कमर्चार�
स्टे शनमा भन्सार खटाई कायार्लय
कायार्लय स्थापना गर� स�ालनमा आएको र अन्य
स�ालनमा ल्याउने । भन्सार कायार्लयको हकमा
�नकट भ�वष्यमानै
कायार्लय स्थापना गर�
स�ालनमा ल्याउने
तयार�मा रहेको ।
४९४ आधु�नक उपकरण जडान बोलप� आ�ान । �मुख सात भन्सार राजस्व भन्सार
गर� जाँचपासलाई थप सम्पन गनुर् पन� कायार्लयमा स्क्यानर
पारदश� बनाउने। अिन्तम म�हना – मेिशन, मालवस्तु तौ�लने
�ावण वेइङ मेिशन लगायतका
आधु�नक उपकरण जडान
गनर् ख�रद �ा�� तथा
स�ालन �नद� िशका मस्यौदा
�वभागबाटै स्वीकृत गन�
गर� सोमा गनुप
र् न�
प�रमाजर्न स�हत औल्याई
अथर् मन्�ालयबाट �फतार्
भएको ।स्क्यानर
मेिशनको स्पे�स�फकेशन
तयार गन� र �नद� िशका
प�रमाजर्न गन� दुईवटा
कायर्दल गठन भै
कायार्रम्भ भएको ।

140
बजट ँु ा
े बद २०७९ असार
��याकलाप माइल्
ल्स्स्ट
टोन्न्स
स महाशाखा �वभाग
न. म�हनासम्म्म
मको �ग�त
४९५ एक�कृत �योगशालाको मुख्य ३ भन्सार वीरग� र �वराटनगर राजस्व भन्सार
स्थापना र स्तरो��त गन� । कायार्लयमा भन्सार कायार्लयमा
एक�कृत स्थापना भएको र थप
�योगशाला भन्सार कायार्लयमा
स�ालन । ���यामा रहे को ।
४६९ ढु वानी सेवा, ढु वानी छु ट व्यवस्था आिशकुडा �णाल�मा राजस्व भन्सार
साधनको भाडा, काग� कायार्न्वयन शुरु। Update गर�
सेवा, ई-लाइ�े र� सेवा, सम्पन गनुर् पन� २०७८/०२/१५ दे िख नै
�नक्षेप सुरक्षण शुल्क, अिन्तम म�हना - कायार्न्वयन ग�रएको।
�े �क� तथा टु र प्याकेज, �ावण
साइलो तथा साइलो
�योगको सेवा शुल्क र
उत्पि�को �माण-प�
जार� गदार् लाग्ने शुल्कमा
मु.अ.कर छु ट �दने ।

141
 ु ूची १३
अनस

सार �दवसको अवसरमा परु स्स्क

भन्न्स कार �ा� गन� कमच
र् ार�हरु
रुक
को �ववरण
क) ७० औ ं भन्न्स
सार �दवस
WCO Merit �दान गन र् �सफा�रस ग�रएका भन्न्स
सार �वभाग र अन्न्त
तगत
र् का कमच
र् ार�हरु
रुक
को नामावल�ः-
�स.नं. कमच
र् ार�को नामथर पद कायाल
र् यको नाम

1 �ी ल�लता ज्ञवाल� शाखा अ�धकृत भन्सार �वभाग

2 �ी नारायणद� जोशी शाखा अ�धकृत भन्सार �वभाग

3 �ी उपेन्� ला�मछाने भन्सार अ�धकृत भैरहवा भन्सार कायार्लय

कृ� कमच
उत्त्क र् ार�हरु
रुक
को रु
रुप
पमा सम्म्म
मान तथा �शंसाप� �दान गन र् �सफा�रस ग�रएका भन्न्स
सार �वभागमा कायरर् त
कमच
र् ार�हरु
रुक
को नामावल�ः-
�स.नं. कमच
र् ार�को नामथर पद कायाल
र् यको नाम

1 �ी अनुप न्यौपाने �नद� शक भन्सार �वभाग

2 �ी सन्तोष ढुं गाना कम्प्यूटर अ�धकृत भन्सार �वभाग

3 �ी गीता आचायर् नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

4 �ी गीता कुमार� न्यौपाने नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

5 �ी �दनेश कुमार िघ�मरे नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

6 �ी सरस्वती गुरु� कायार्लय सहयोगी भन्सार �वभाग

7 �ी श्याम ख�ी कायार्लय सहयोगी भन्सार �वभाग

कृ� कमच
उत्त्क र् ार�हरु
रुक
को रु
रुप
पमा सम्म्म
मान तथा �शंसाप� �दान गन र् �सफा�रस ग�रएका भन्न्स
सार �वभाग अन्न्त
तगत
र् का
कायाल
र् यहरु
रुम
मा कायरर् त कमच
र् ार�हरु
रुक
को नामावल�ः-
�स.नं. कमच
र् ार�को नामथर पद कायाल
र् यको नाम

1 �ी ल�मण �साद �गर� लेखापाल पशुप�तनगर भन्सार

2 �ी �ेम सुवाल नायब सुब्बा मेची भन्सार कायार्लय

3 �ी � ुव �साद िघ�मरे कायार्लय सहयोगी सुनसर� भन्सार कायार्लय

4 �वराटनगर भन्सार कायार्लय

�ी राम �साद पोखरे ल भन्सार अ�धकृत

5 �ी �व�राज भ�राई नायब सुब्बा ठाँढ� भन्सार कायार्लय

142
 �स.नं. कमच
र् ार�को नामथर पद कायाल
र् यको नाम

6 �ी म�हन्दर यादव कायार्लय सहयोगी सलार्ह� भन्सार कायार्लय

7 �ी अ�भिजत कुमार �सं ह नायब सुब्बा गौर भन्सार कायार्लय

8 �ी राम बहादुर �व.क. नायब सुब्बा वीरगन्ज भन्सार कायार्लय

9 �ी राम �साद अयार्ल भन्सार अ�धकृत महेशपुर भन्सार कायार्लय

10 �ी कृष्ण �साद िघ�मरे नायब सुब्बा महे शपुर भन्सार कायार्लय

11 �ी गोपाल �साद सुवेद� नायब सुब्बा ��वेणी भन्सार कायार्लय

12 भैरहवा भन्सार कायार्लय

�ी गो�वन्द अ�धकार� नायब सुब्बा

13 �ी राजु ज्ञवाल� नायब सुब्बा कृष्णनगर भन्सार कायार्लय

14 �ी जीवन कुमार सुनव

ु ार नायब सुब्बा नेपालगन्ज भन्सार कायार्लय

15 �ी कमल प�रयार नायब सुब्बा ��.�व.स्थल भन्सार कायार्लय

16 �ी भ�राज भण्डार� कम्प्यूटर अ�धकृत रसुवा भन्सार कायार्लय

17 �ी ईन्� न्यौपाने नायब सुब्बा भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लय

ु वष र् भन्न्द
�वगतमा दई कृ� काय र् सम्म्प
दा बढ� करार सेवामा रह� उत्त्क पादन गन� कमच
र् ार�हरु
रुल
लाई उपहार स�हत कदरप�
�दान गन र् �सफा�रस ग�रएका कमच
र् ार�हरु
रुक
को नामावल�ः-

�स.नं. कमच
र् ार�को नामथर पद कायाल
र् यको नाम

1 �ी कुमराज �ीमल सूचना ��व�ध सहायक भन्सार �वभाग

2 �ी िशवनाथ अयार्ल लेखापाल भन्सार �वभाग

3 �ी कृष्ण बहादुर मगर स्वीपर भन्सार �वभाग

4 �ी केशव बहादुर सुवेद� ह.स.चा. भन्सार �वभाग

5 �ी िशवशंकर थापा मगर ह.स.चा. भन्सार �वभाग

कृ� एजन्न्ट
उत्त्क े टको रु
रुप
पमा सम्म्म
मान तथा �शंसाप� �दान गन र् �सफा�रस ग�रएका भन्न्स
सार एजन्न्ट
े टहरुरुक
को नामावल�ः-

�स.नं. भन्न्स
सार एजन्न्ट
े टको नाम एजन्न्ट
े ट नम्म्ब
बर �सफा�रस भई आएको कायाल
र् य

1 �ी राजकुमार मोद� 329 वीरग� भन्सार कायार्लय

२ केशवलाल �ीवास्तव ३०३ भैरहवा भन्सार कायार्लय

143
ख) ६९ औ ं भन्न्स
सार �दवस
WCO Merit �दान गनर् �सफा�रस ग�रएका कमर्चार�हरुको नामावल�ः

�स.नं. कमच
र् ार�को नाम, थर पद कायाल
र् यको नाम

१ �ी कमल कुमार भ�राई �नद� शक भन्सार �वभाग

२ �ी दयानन्द के.सी. �मुख भन्सार अ�धकृत ��.�व.स्थल भन्सार कायार्लय

३ �ी पो�राज वास्तोला शाखा अ�धकृत भन्सार �वभाग

४ �ी सन्तोष यादव भन्सार अ�धकृत �वराटनगर भन्सार कायार्लय

५ �ी युगल �कशोर गौतम भन्सार अ�धकृत पशुप�तनगर भन्सार कायार्लय

६ �ी नरे न्� �साद चौधर� भन्सार अ�धकृत रसुवा भन्सार कायार्लय

७ �ी रामचन्� शमार् ढकाल भन्सार अ�धकृत तातोपानी भन्सार कायार्लय

८ �ी धमर्राज सुवद
े � भन्सार अ�धकृत वीरग� भन्सार कायार्लय

९ �ी शोभाकान्त वाग्ले भन्सार अ�धकृत ��.�व.स्थल भन्सार कायार्लय

१० �ी जगद�श कुमार पूव� भन्सार अ�धकृत �सरहा भन्सार कायार्लय

उत्कृष्ट कमर्चार�को रुपमा सम्मान तथा �शंसा प� �दान गनर् �सफा�रस ग�रएका भन्सार �वभागमा कायर्रत
कमर्चार�हरुको नामावल�ः-

�स.नं. कमच
र् ार�को नाम,थ
थर पद कायरर् त कायाल
र् य

१ �ी मोहन खजुम चोङवाङ �नद� शक भन्सार �वभाग

२ �ी चमन �साद ढकाल लेखा अ�धकृत भन्सार �वभाग

३ �ी मोहन कुमार पुडासैनी तथ्या� अ�धकृत भन्सार �वभाग

४ �ी राजेन्� कुमार सोनकर के�म� भन्सार �वभाग

५ �ी लोकेन्� बहादुर बम नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

६ �ी �दनेश �साद पौडेल नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

७ �ी तेज बहादुर वल नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

८ �ी पुष्पा जोशी नायब सुब्बा भन्सार �वभाग

९ �ी ह�र �साद दुलाल कायार्लय सहयोगी भन्सार �वभाग

144
उत्कृष्ट कमर्चार�को रुपमा सम्मान तथा �शंसा प� �दान गनर् �सफा�रस ग�रएका �व�भ� भन्सार कायार्लयहरुमा
कायर्रत कमर्चार�हरुको नामावल�ः-

�स.नं. कमच
र् ार�को नाम,थ
थर पद कायरर् त कायाय
र् ल

१ �ी लाल बहादुर ख�ी �मुख भन्सार अ�धकृत तातोपानी भन्सार कायार्लय

२ �ी रामेश्वर �म� भन्सार अ�धकृत मेची भन्सार कायार्ल

३ �ी जगद�श्वर काफ्ले कम्प्युटर अपरे टर भ�पुर भन्सार कायार्लय

४ �ी चिण्डराज गेलाल नायब सुब्बा �बराटनगर भन्सार कायार्लय

५ �ी �द�प शाह नायब सुब्बा सुनसर� भन्सार कायार्लय

६ �ी कमल चन्� �व� नायब सुब्बा ठाडी भन्सार कायार्लय

७ �ी �गरे न्� �साद यादव नायब सुब्बा जले�र भन्सार कायार्लय

८ �ी अशोक �सं ह खड्का नायब सुब्बा गौर भन्सार कायार्लय

९ �ी तुलसीराम थारू नायब सुब्बा वीरग� भन्सार कायार्लय

१० �ी चेतनाथ खनाल नायव सुब्बा सुख्खा बन्दरगाह भन्सार कायार्लय

११ �ी नारायण कुमार काक� नायब सुब्बा ��.�व. स्थल भन्सार कायार्लय

१२ �ी रामजी अ�धकार� नायब सुब्बा तातोपानी भन्सार कायार्लय

१३ �ी बलराम �े � कम्प्यूटर अ�धकृत भैरहवा भन्सार कायार्लय

१४ �ी �हमराज वल� नायब सुब्बा नेपालगन्ज भन्सार कायार्लय

१५ �ी कृष्ण �साद आचायर् नायब सुब्बा कैलाल� भन्सार कायार्लय

१६ �ी करण �सं ह बोहरा टा.ना.सु. कन्चनपुर भन्सार कायार्लय

१७ �ी छे �छ�रङ तामाङ रसुवा भन्सार कायार्लय

हलुका सवार� चालक

१८ �ी �बनयराज जोशी ख�रदार भन्सार जाँचपास पर�क्षण कायार्लय

१९ �ी �द�लप �सं ह कँ ु वर कम्प्युटर अपरे टर सती भन्सार कायार्लय

145
उत्कृष्ट भन्सार एजेन्टको रुपमा रुपमा सम्मान तथा �शंसा प� �दान गनर् �सफा�रस ग�रएका भन्सार एजेन्टहरुको
नामावल�

�स.नं. एजन्न्ट
े टको नाम इजाजत प� नं. भन्न्स
सार कायाल
र् य

�ी िशिशर बहादुर गौतम

१ 465 ��.�व. स्थल भन्सार कायार्लय
�पस यु�नभसर्ल �े डसर्
�ी �वदुर �सं ह ठकुर�
२ १६७ वीरग� भन्सार कायार्लय
पशुप�त िक्लय�र� एजेन्सी �ा.�ल.

सव�त्कृष्ट कमर्चार�को रुपमा सम्मान तथा �शंसा प� �दान गनर् �सफा�रस ग�रएका �व�भ� भन्सार कायार्लयहरुमा
कायर्रत कमर्चार�हरुको नामावल�ः-

�स.नं. कमच
र् ार�को नाम,थ
थर पद कायरर् त कायाय
र् ल

१ �ी अच्युत �साद िशवाकोट� �नद� शक भन्सार �वभाग

146
 eG;f/ ljefusf]
jflif{s k|ult ljj/0f
-cf=j= @)&*÷&(_

0
0
2

1
1
1
0

g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
eG;f/ ljefu g]kfn ;/sf/
lqk'/]Zj/, sf7df8f}+
cy{ dGqfno
2

1 1 1 0

3 0 0
0
0 0 0 1
2

kmf]g g+= 01 5917215/16/17/25/26/27/29/31 1

eG;f/ ljefu
1

6f]n lk|m g+= 1660 0121223 ˆofS; g+= 01 4117230

Od]nM crm@customs.gov.np j]a;fO6M www.customs.gov.np lqk'/]Zj/, sf7df8f}+
Mobile Apps (Android/IOS): Nepal Customs @)&(