UNIVERZITET PRIVREDNA AKADEMIJA

DRUMSKE SAOBRAĆAJNICE

SEMINARSKI RAD

Tema: Održavanje, nadzor i zaštita drumskih saobraćajnica

Profesor: dr Miloš Arsić, dipl.inž. Student: Ilić Ivan SA 446/19

Novi Sad, April, 2022.

SADRŽAJ

UVOD........................................................................................................................................................3
1. DEFINISANJE OSNOVNIH POJMOVA O ODRŽAVANJU PUTEVA..........................................4
2. NADZOR DRUMSKIH SAOBRAĆAJNICA..................................................................................13
2.1 Put kao faktor bezbednosti saobraćaja......................................................................................14
2.1.1 Trase puta.............................................................................................................................15
2.1.2 Tehnički elementi puta..........................................................................................................15
2.1.3 Stanje kolovoza.....................................................................................................................16
2.1.4 Oprema puta.........................................................................................................................16
2.1.5 Raskrsnice.............................................................................................................................16
2.1.6 Osvetljenje puta....................................................................................................................17
2.1.7 Održavanje puta....................................................................................................................17
2.1.8 Ravnost površine kolovoza...................................................................................................19
2.2.9 Širina kolovoza i broj saobraćajnih traka.........................................................................................19
3. ZAŠTITA PUTA..............................................................................................................................21
3.1. Zimska zaštita puteva.......................................................................................................................21
3.2. Zimsko održavanje puteva u Srbiji...................................................................................................22
4. Zaključak..........................................................................................................................................27
LITERATURA.........................................................................................................................................28
POPIS SLIKA I TABELA.......................................................................................................................29

2
UVOD

U dosadašnjem razvoju ljudskog društva najveći napredak u građenju puteva su napravili

Rimljani. Razgranali su sistem vojnih puteva do najudaljenijih krajeva imperije, tako da je
dužina puteva u srednjoj Evropi iznosila oko 150 000 kilometara, uključujući vijadukte, galerije,
mostove i tunele. Mnogi od ovih puteva su bili sagrađeni od kamenih ploča, debljine
konstrukcije i preko 90 santimetara, čiji se ostaci još mogu naći na kontinentu. Neki od njih su
poslužili kao podloga za kasnije sagrađene savremenije puteve. Stagnacija u putogradnji je
počela padom Rimske imperije i trajala sve do osamnaestog veka, kada je francuski inženjer
Trezage (1716 - 1796) unapredio postupak građenja. [1]

On je preko podloge od krupnog drobljenog kamena stavljao sitniji. U Engleskoj, u isto vreme,
Tomas Telford i Džon Makadam razvijaju sličan tip kolovozne konstrukcije. Telford stavlja u
podlogu krupnije kamenje u koje utiskuje zastor od sitnijeg kamena. Makadam koristi drobljeni
kamen u više slojeva koji biva zbijan u vlažnom stanju. Taj postupak je zadržan i do današnjih
dana. [1]

Prva fleksibilna kolovozna konstrukcija je izgrađena 1870. godine u Americi (“New Jersey”).
Džon Smiton Englez, je 1756. godine otkrio portland cement, a 1875. godine u Invernsu je
sagrađena prva betonska kolovozna konstrukcija [1]

U prvom delu ovog rada se piše o definisanju održavanja saobraćajnica iliti javnog puta prema
zakonu prepisanom u Republici Srbiji

U drugom delu se piše o nadzoru drumskih saobračajnica I putu kao faktoru bezbednosti u
saobraćaju

U trećem delu se piše o zaštiti drumskih saobraćajnica, kao I o zaštiti tokom zime I vozilima
koji utiču na faktor zaštite

Cilj ovog seminarskog rada je detaljana opis javnih puteva, njihovom nadzoru, održavanju i
njihovoj zaštiti kao I o značaju javnih puteva za svakodnevni život I u njih značajan uticaj na
saobraćaj

3
1. DEFINISANJE OSNOVNIH POJMOVA O ODRŽAVANJU PUTEVA

1.1 Definisanje osnovnih pomova o održavanju

Održavanjem i zaštitom javnih puteva smatraju se radovi kojima se kontinuirano obezbeđuje

nesmetan i bezbedan saobraćaj i čuva upotrebna vrednost puta. Upravljač puta je dužan da u toku
izvođenja radova obezbedi nesmetan i bezbedan saobraćaj i sačuva upotrebnu vrednost puta. [2]
Održavanje javnih puteva, u smislu ovog zakona, obuhvata radove redovnog i vanrednog
održavanja puteva i objekata. Redovno održavanje puteva i objekata obuhvata: planiranje radova
na održavanju puteva, putnih objekata i saobraćaja na njih, izvođenje radova na održavanju
puteva i putnih objekata, kao i održavanje puteva I putni objekti u zimskim uslovima, [2]

 održavanje opreme i postavljanje sistema naplate putarine i video nadzora na putevima,

 stručni nadzor i kontrola izvođenja radova (kontrola kvaliteta i količine ugrađenog materijala
i izvedenih radova) održavanja puteva, stručni nadzor i kontrolu izvedenih radova na
održavanju javnih puteva,
 staranje o uklanjanju oštećenih i napuštenih vozila i drugih stvari sa javnog puta,
 obaveštavanje javnosti o stanju prohodnosti javnih puteva, vanrednim događajima i
meteorološkim uslovima od značaja za saobraćaj,
 vođenje evidencije puteva i
 druge aktivnosti koje obezbeđuju nesmetan i bezbedan saobraćaj na putevima.
Vanredno održavanje puteva i objekata može se vršiti isključivo na osnovu posebno izrađene
tehničke dokumentacije. [2]

Ministar donosi pravilnik kojim se propisuje redovno i vanredno održavanje, sanacija i zaštita
javnih puteva, osim lokalnih puteva i putnih objekata, obim pojedinih radova i rokovi za
izvođenje tih radova, podaci o kojima se vodi evidencija i način čuvanje takvih podataka.
Nadležni organ jedinice lokalne samouprave aktom propisuje poslove redovnog i vanrednog
održavanja, sanacije i zaštite lokalnih puteva i ulica u naselju, obim pojedinih radova i rokove za
izvođenje tih radova, podatke o kojima se vodi evidencija. vodi i način čuvanja takvih podataka.
[2]

Putna, vertikalna i horizontalna signalizacija dela brzog puta, magistralnog ili regionalnog puta,
u širini tog puta van naselja, odnosno van područja graničnog prelaza, koji prolazi kroz grad,
naselje, odnosno van područja graničnog prelaza. , održava kontrolor puta. [2]
4
Upravljač puta ne održava:
Upravljač puta može preneti održavanje i zaštitu puteva i objekata na putevima na pravna lica po
postupku i na način utvrđen propisima o javnim nabavkama.
Okvirni sporazum o održavanju i zaštiti puteva i putnih objekata može se zaključivati neprekidno
i na period od četiri godine, u skladu sa propisima o javnim nabavkama.
Pravno lice kome je okvirnim sporazumom. povereno obavljanje poslova održavanja i zaštite
puteva i objekata na putevima, odgovorno je za kvalitetno, stručno i blagovremeno obavljanje
ovih poslova, u skladu sa ovim zakonom. zakona i propisa . [2]

Upravljač puta odgovara za štetu pričinjenu učesnicima u saobraćaju koji poštuju saobraćajne
propise, saobraćajnu signalizaciju, vremenske prilike, stanje puta i životnu sredinu, ako je šteta
nastala usled neblagovremenog izvođenja određenih neophodnih radova i preduzimanja
odgovarajućih mera za održavanje javnih puteva propisanih. ovog zakona. [2]

Upravljač puta ima pravo na naknadu uplaćenih sredstava za štetu od pravnog lica kome je
povereno održavanje i zaštita javnih puteva i putnih objekata, ako je šteta nastala usled
neispunjenja, odnosno lošeg rada. , nestručno i neblagovremeno obavljanje poverenih poslova.
Upravljač puta ima pravo na naknadu štete koju je korisnik puta prouzrokovao javnom putu. [2]

Nadvožnjak, podvožnjak i drugi putni objekti na delu raskrsnice autoputa brzi put sa
magistralnim putem, regionalni ili lokalni put i ulica održava se kao sastavni deo magistralnog
puta ili brzog puta, osim puteva, putnih instalacija i opreme magistralnih, regionalnih ili lokalnih
puteva i ulica. [2]

Nadvožnjak, podvožnjak i drugi putni objekti na ukrštanju magistralnih ili regionalnih puteva sa
lokalnim putem i ulicom održavaju se kao sastavni deo magistralnog ili regionalnog puta, osim
puteva, putnih instalacija i opreme lokalnog puta i ulice.
Nadvožnjak, podvožnjak i drugi putni objekti na raskrsnici lokalnog puta i ulice sa
nekategorisanim putem održavaju se kao sastavni deo lokalnog puta i ulice, osim puteva, putnih
instalacija i opreme nekategorisanih puteva. [2]

Ukrštanje javnog puta sa železničkom prugom, kada je javni put iznad železničke pruge, održava
se kao sastavni deo javnog puta, osim kolovozne konstrukcije, instalacija, opreme i železničkih
objekata u funkciji železnice. ako je instaliran na objektu. [2]

5
Ukrštanje javnog puta sa železničkom prugom, kada je javni put ispod pruge, održava se kao
sastavni deo pruge, osim kolovozne konstrukcije javnog puta, instalacija i opreme puta.

Održavanje mosta za javne puteve i pruge obavlja železnička organizacija koja upravlja
železničkim i železničkim objektima postavljenim na objektu mosta.
Raskrsnicu javnog puta sa železničkom prugom, u nivou, održava upravljač puta, osim u širini
od tri metra sa obe strane koloseka mereno od ose koloseka, odnosno od ose krajnjih koloseka
kada je put prelazi dva ili više koloseka. [2]

Radovi na održavanju javnih puteva izvode se tako da se saobraćaj na kolovozu ne obustavlja.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, ako se radovi na održavanju javnog puta, osim lokalnog puta i
ulica u naselju ili objektu ne mogu izvesti bez obustave ili promene režima saobraćaja na putu,
ministar, po prethodno pribavljenom mišljenju MUP rešenje o obustavi ili promeni režima
saobraćaja kojim se utvrđuje drugi pravac, odnosno režim saobraćaja, u kom periodu i pod kojim
uslovima.
Izuzetno od, ako se održavanje lokalnog puta i ulice u naselju ili objektu ne može obavljati bez
obustave ili izmene režima saobraćaja na putu, nadležni organ za poslove saobraćaja jedinice
lokalne samouprave, nakon što je u toku 2011. prethodno pribavivši mišljenje nadležne
organizacione jedinice za unutrašnje poslove, donosi rešenje o obustavi ili promeni režima
saobraćaja, kojim se utvrđuje drugi način, odnosno režim saobraćaja, u kom periodu i pod kojim
uslovima.
Upravljač puta je dužan da, u slučaju obustave ili promene režima saobraćaja iz stava 2. ovog
člana, obavesti učesnike u saobraćaju putem sredstava javnog informisanja najmanje 48 časova
pre planiranog početka obustave ili promene režima saobraćaja, kao i kao prestanak obustave ili
promena režima saobraćaja. [2]

6
Zaštitom javnih puteva u smislu ovog zakona smatraju se:
-zaštita trupa puta od oštećenja,
-zaštita puta od prekoračenja ukupne težine i osovinskog opterećenja,
 zaštitu od bespravne izgradnje objekata u pojasu puta i zaštitnog putnog zemljišta,
 regulisanje izgradnje pristupnih puteva, autobuskih stajališta, parkinga i benzinskih
pumpi,
 obezbeđivanje vidljivosti na raskrsnicama i krivinama,
 zaštitu od nekontrolisanog putovanja velikog broja ljudi, dece, stoke i divljači,
 sprečavanje radova na putu i u kolovoznom pojasu koji bi mogli oštetiti kolovoz, ili
ugroziti saobraćaj ili povećati troškove održavanja puta,
 uređenje odnosa sa susednim parcelama duž putnog pojasa,
 regulisanje postavljanja kablova, vodova i instalacija u trupu puta, na putnom zemljištu i
u zaštitnom pojasu puta,
 sprečavanje odlaganja materijala na kolovozu i u kolovoznom pojasu,
 uklanjanje zaustavljenih, pokvarenih, napuštenih i oštećenih vozila sa kolovoza i
kolovoza
 pojas,
 regulisanje ograničenja i zabrana saobraćaja,
 regulisanje postavljanja i dopune saobraćaja, privremenog saobraćaja i turizma
 signalizacija,
 regulisanje postavljanja bilborda i natpisa (u daljem tekstu: natpisi),
vođenje evidencije o putevima, putnim pojasevima, saobraćajnoj signalizaciji i opremi na putu,
dodeljivanje poslova zaštite puteva, u zoni zaštite puteva, nj) kontrola izgradnje ograda i
izvođenje drugih radova u zoni zaštite puteva i
preduzimanje drugih mera u cilju sprečavanja bespravnih radova. [2]

Kontrolna služba služi za izvođenje radova redovnog održavanja. Za uspješno izvođenje

radova redovnog održavanja potrebna je dobra i efikasna kontrolna služba. Svaki kontrolor mora
biti odgovarajuće osposobljen i opremljen, te iznova obnavljati obrazovanje, a poseban značaj
treba dati obrazovanju iz područja zakonodavstva. Cestovni kontrolor mora nadgledati stanje
svih dijelova ceste, te svaki put odmah otklanjati greške i vršiti popravke. Ako nije u stanju
odmah izvršiti, mora iskoristiti sve raspoložive mogućnosti i taržiti pomoć. [3]

7
Popis radova kontrolne službe
Putni kontrolor mora nadgledati stanje svih delova ceste, te svaki put odmah otklanjati greške i
vršiti popravke. Ako nije u stanju odmah izvršiti potrebne zahtjeve, mora iskoristiti sve
raspoložive mogućnosti i taržiti pomoć. Treba pratiti da li se na cesti i u zašćitnom pojasu ceste
izvode radovi bez suglasnosti, te da napišiše zapisnik o tome šta se i kada radi na cesti ili uz
cestu, te koliko ri radovi štete cesti ili povećavaju troškove održavanja ceste ili ugrožavaju
bezbednost prometa. [3]
Oprema kontrolora i kontrolnog vozila
Kontrolno vozilo može bitipoluteretno vozilo, ukupne mase do 5 tona, koje pored putničke
kabine mora imati i mjesto za teret. Vozilo mora biti opremljeno sa rotacijskim svjetlom žute
boje, vidljivo na udaljenosti. Za obavljanje poslova oprema mora sadržavati: kramp, lopatu,
civare, čekić, komplet ključeva i izvijača, vreće sa po 25 do 40 kg hladne mase, 10kg
apsorpcijskog sredstva za ulja, vreće za smeće, sjekiru , testeru, potrebnu saobraćajnu
signalizaciju ( dva znaka radovi na cesti, dva znaka ograničenje brzine, 100 m signalnog
konopca sa zastavicom, 10 signalizacijskih kolaca od 2 m naizmjenice obojenih crveno – žuto i
10 saobraćanih čunjeva. [3]

Obračun radova kontrolne službe

Rad se može obračunati prema režiji ( cijena na sat kontrolora sa potrebnom opremom,
materijalni troškovi se obračunavaju posebno, uz priložene račune, izdajnice..) [3]
Koliko često se rade kontrloni radovi
Kontrolni radovi se rade tri puta dnevno na autocesti i brzim cestama ( prije podne, popodne i
noću ), jednom dnevno na glavnim cestama i glavnim gradskim cestama, dva puta tjedno na
regionalnim i mjesnim cestama (prvi put ponedjeljak ili utorak – drugi put četvrtak ili petak),
jednom tjedno na lokalnim cestama, gradskim ili mjesnim cestama ( prijepodne ). [3]

Dnevni posao kontrolora

Dnevni posao obuhvata pregled ceste sa vozilom i obavljanje hitnih radova koa što su krpljenje
udarnih jama, izravnavanej pojedinih saobraćanih i drugih znakova, izravnavanje smjerokaza,
odrstranjivanje predmeta i lokalnog nanosa, osiguravanje oštećenih mjesta sa saobraćajnom
signalizacjom, izvještavanje o stanju cesta i izvršenih radova. [3]

8
Povremeni poslovi kontrolora

Ručno prekopavanje bankine za isticanje vode, obrezivanje ili oslobađanje pojedinog granja,
koje prelazi u slobodni profil ceste, izravnavanje i zamjena pojedinih snjećnih kolaca, posipanje
trenutne poledice, pregled međnika, pregled zaštitnog pojasa uz ceste, pregled konstrukcijskih
dijelova objekata i sprava, pregled kolovoza na mostovima nakon kiše ili zimi i pregled
podupora, stubova i zidova. [3]

Čišćenje sistema odvodnje

Poslovi obuhvataju održavanje i čišćenje korita, rigola, propusta i otvorenih jaraka, te lokalne
popravke ili zamjene pojedinih dijelova naprava za odvodnjavanje, zamjene poklopaca šahtova,
održavanje i čišćenje cestovne kanalizacije. Posao se mora obavljati redovno kako bi sistem za
odvodnju mogao obavljati svoju funkciju. [3]

Oprema za čišćenje odvoda

Za ručno čišćenje potrebno je imati metlu, lopatu, civaru, kramp, te kod većih količina očišćenog
materijala upotrebljava se kontrolorsko vozilo ili manje teretno vozilo.
Za strojno čišćenje korita se obavlja unimogom ili traktorom na kojeg je priključena rotacijska
četak sa čeličnim žicama. Po suhom vremenu mora biti dodan jooš i rezervoar sa vodom, kako
ne bi nastajala prašina. Za čišćenje šahtova se upotrebljava teretno vozilo sa posebnim
nastavcima i cisternom, koje pomoću podpritiska ispumpavaju nečistoću. [3]
Obračun radova
Obračun radova za mulde, korita, kanale, uzdužnog odvodnjavanja, čišćenja travnatog busenja,
meteorne kanalizacije se obračuanva po tekućem metru.
Obračun čišćenja šahtova te promjene poklopaca istih se vrše po komadu zamjenjenog odnosno
očišćenog šahta. [3]
Uklanjanje vegetacije
Uklanjanjem vegetacije smatra se zbog preglednosti košnja na bankinama i uz koloovz, mašinski
i ručno. Na cestovnim površinama van područja kolovoza se kosi najmanje jednom godišnje.
Najveća visina trave može biti: na bankini odnosno 1,30m od ruba asfalta do 30 cm, u
preglednom trokutu i na raskrižju i preglednoj bermi, na ostrvima do 30 cm. Na udaljenosti višoj
od 1,30 m od ruba asfalta u jarcima i na padinam do 40 cm, Na javnim cestam je potrebno
jednom godišnje pokositi, te prije početka zime ne smije preći 20 cm. [3]

9
Oprema za košnju uz cestu
Za strojnu košnju se upotrebljavaju kosilice, koje su priključene na Unimogu ili traktor. Čeona
kosilica iam pipalo i automatski se sklanja od prepreka, te njezina visina mogućava košnju ispod
čelične zaštitne ograde. Bočne kosilice su na stroj priključene pomoću hidrauličke ruke.
Za ručnu košnju uz prepreke se upotrebljavaju motorne kose koje kose pomoću silka [3]
Obračun radova
Košnja trave se obračunava po m2 pokošene površine, odvojeno strojno i ručno košenje. [3]
Opsjecanje i obrezivanje; Popis posla
Na površinama, koje su sastavni dio ceste, se vegetaciaj treba kositi, obrezivati u najmanjem
obujmu da su obezbjeđeni slobodni profili ceste i propisana preglednost. Opsjecanje i
obrezivanje se u pravilu izvodi u proljeće i jesen, a može se izvoditi i zimi, za vrijeme mirovanja
rasta vegetacije. Cestovni kontrolor je dužan u okviru svojih obilazaka provjerravati, da li je
obezbejeđena propisana preglednost. Manju vegetaciju ej dužan sam otkloniti, a o vežim
preprekama je dužan obavjestiti nadležne. [3]
Oprema za opsjecanje i obrezivanje
Za odsjecanje i obrezivanje se upotrebljavaju makaze, koje su kao priključci na Unimogu ili
traktoru. Za ručno obsjecanje i obrezivanje upotrebljavaju se sjekire, makaze i pile, te motorne
pile i hidraulične makaze. [3]
Obračun radova za obrezivanje
Obračun radova obsjecanja i obrezivanj se vrši po m2 obsječene ili obrezane tlocrtne površine.
[3]
Održavanje bankina i opis posla
Ako bankina nije zapuštena i redovno je održavana, dio potrebnih zahvata redovnog održavanja
bankina može izvoditi cestovni kontrolor. Kod popravka manjeg obujma, mora uz kolovoz
udubljenu površinu bankine zbog vodoe dosipati sa zdobljenim kamenitim materijalom,
ravnomjerne zranastosti. Veći radovi redovnog održavanja bankina, kao što je rezanje previsokih
bankina u većem obujmu i dospianje preniskih bankina, je zadatak posebnih ekipa redovnog
održavanja. [3]
Oprema za održavanje bankina
Radovi se izvode strojno ili ručno. Pri ručnom je potreban grejder, teretno vozilo – kiper za
dovoz materijala te civare, lopata i grablje za fino ravnanje. Pri manjim količinam uređivanja
bankina umjesto grejdera možemo upotrebiti i rovokopač. Za ručno i lokalne sanacije [3]bankina
za iređivanje se koristi kramp, lopata, civare i metla te vibracijska ploča. [3]
Obračun radova
Radovi se obračunavaju po m2 uređene bankine. [3]

10
Čišćenje kolovoza; opis posla; popis i obračun radova
Poslovi obuhvataju jednostavna čišćenja asfaltnih površina i odrstranjivanje otpadaka u području
ceste, odmorišta, parkirališta. Obuhvata odstranjivanje bilo kakvog materijala ( zemlje, kamenih
zrna, ulja, ambalaže ) koji mogu utjecati na sigurnost u prometu, izgled površina, higijenu.
Ručno čišćenje se izvodi lopatom i metlom te civarama. Strojno se izvodi traktorom ili
unimogom. U naseljima se strojno izvodi posebnim mašinama za metenje koje otpatke skupljaju
i za vrijeme rada skladište, te ih izbacuju na primjerenu deponiju. [3]
Radovi se obračunavaju po m2 izvedenog čišćenja i to odvojeno za strojno i ručno čišćenje.
Popravke kolovoza; opis posla; oprema, popis radova i obračun radova
Radovi obuhvataju ručno krpljenje manjih pojedinačnih oštećenja u proljeće i krpljenje svih
jačih oštećenja u zimu na području javnih cesta. Zadatak uključuje opažanje stanja i održavanje
stanja površine kolovoza i kolovoznih konstrukcija: vizualnu ocjenu stanja, uzdužnu i poprečnu
ravnost, klizne karakteristike i nosivost konstrukcije. [3]
Popis radova : glodanje asfalta u prosječnoj debljini 4 cm, ručno krpljenje u prosječnoj debljini 4
– 8 mm, izravnavanje prije ručnog krpljenja, strojno krpljenje u prosječnoj debljini 4 cm, strojno
izravnavanje prije strojnog krpljena.
Oprema za kprljenje je pila za asfalt, glodalica, metla za čišćenje, mašina za špricanje emulzije,
finišer i valjak, te kod ručnog krpljena civara, lopata, kramp, grablje, metla.
Obračun radova se vrši po m2 sanirane površine. Kod udarnih jama obračun se izvodi u tonama
ugrađene asfaltne mase. [3]
Zalijevanje pukotina i spojnica ;opis radova; oprema; obračun radova
Radovi obuhvataju sanaciju spojnica i raskulina na asfaltnim i betonskim kolovozima sa
bitumenskom zalivnom masom na prethodno raširenu i očišćenu spojnicu. Radovi se izvode
ciklično na 5 godina, tako da se svake godien izvode radovi približno 20% cjelokupne dužine
putova. [3]
Raspukline je potrebno glodanjem raširiti sa iskljulivo suhim glodanjem do 3 cm dubine
vertikalnim glodačem. Glodanu raspuklinu očistiti strojno sa čeličnom rotirajućom četkom.
Konačno čišćenje se izvodi komprimiranim zrakom, kako bi se odstranio sav prah i zrnca
agregata. Raspuklinu nakon toga obraditi sa primjerenim predpremazom. Zalijevanje se izvodi
strojno polimernom bitumenskom masom sa temperaturom mase između 160o i 180o C. [3]

Popravke zemljanih i tucaničnih kolovoza

Radovi obuhvataju popravak šljunčanih kolovoza ( krpljenje i nasipanje ) na javnim cestama.
Radovi se izvode ručno i strojno, ručno se izvode lopatom, krampom, grabljama i civarom.
Strojno se radovi izvode rovokopačem sa ravnajućom daskom za kraće odsjeke ili sa grejderom

11
za duže odsjeke.
Obračun radova se vrši po m2 sanirane makadamske površine. [3]

Čišćenje objekata
Zahtjeva godišnje dva puta ( proljeće i jesen )generalno čišćenje, te dodatno čišćenje po potrebi.
Proljetno mora biti izvršeno po završetku zimske, a jesensko se obavlja prije zime sezone te
obuhvataju pranje konstrukcija, ograda od soli, čišćenje odvodnih sistema, čišćenje istoka,
čišćenej drenažnih sistema, čišćenje dilatacija.
Pri riučnom čišćenju treba lopata, metla, civara, a za strojno unimog ili traktor, na kojeg su
priključeni razni priključci.
Obračun radova se vrši po m ili m2 izvedene površine. [3]
Manje popravke zidova i kašti
Radovi obuhvataju fugiranje zidova, krpljenje otkrunjenih mjesta, preslaganej kamenih zidova.
Oprema potreba za rad su čekić, zidarsko dijetlo, žičana četka, visokotlačni čistač voda, zidarski
alat. Za strojno minibager, rovokopač, bager, autodizalica, obloge i vibratori.
Obračun radova se vrši po m2 izvedene površine. [3]
Održavanje i popravak kosina
Podrazumijeva čišćenje padina, utvđivanje i odstranjivanje nestabilnog materijala, popravke
padina i nasipa odstranjivanje materijala iza lovećih mreža te popravke tih mreža, održavanje
vegetaciej na padinama zbog sprečavanja razvoja erozijskih procesa. Oprema uobičajni cestovni
alat lopata, krampa metla, pila, civare. Pri sanaciji skliznutog materijala pored spomenuto alata
terab i bager, rovokopač i teretno vozilo. Obračun radova se vrši u m 3 ili m2 , dok se
odstranjivanje materijala iza mreža obračunava u m3 odvezenog materijala. [3]
Čišćenje saobraćajne signalizacije i opreme
Posao se obavlja ručno i strojno, ručno četkom, krpom i vedrom, potrebna dva putara od kojih
jedan vozi, za više table potrebna četka na teleskopskoj ručki, potreban alat za eventualnu
popravku pritvrđenja znaka. Strojno pupme za vodu, gumene cijevi, cisteren za vodu, držač s
rotirajućom četkom. Obračun radova se vrši po komadu očišćenog znaka, odvojeno za ljetni i
zimski period. [3]

12
Održavanje saobraćajne signalizacije
Posao uključuje održavanje soabraćajnih znakova, čišćenje, nadomještanje, zamjenu i popravak
iskorištenih, oštećenih ili nestalih saobraćajnih znakova, promjene saobraćajne signalizacije.
Saobraćajni znakov, i druga signalizacija moraju biti održavani u određenom stanju. Koncesionar
mora koncedenta pismeno obavijestiti o svim nedozvoljenim zahtjevima u saobraćajnoj
signalizaciji. Opis stanja se ocjenjuje na 5 nivoa. 5 veoma dobro, 4 dobro, 3 granično, 2 loše, 1
veoma loše. [3]
Čišćenje putnog pojasa
Poslovi uključuju čišćenje odpadaka i smeća u području parkirališta uz cestu te pražnjenje kanti
za smeće. Pri ručnom čišćenju treba lopata, metal i civare, za strojno mašina za metenje, po
suhom vremenu mora biti dodan rezervoar s vodom kako ne bi prašilo. Obračun radova se vrši
po satima. [3]
Zaštita životne sredine
Kod izvođenja radova redovnog održavanja pojavljuju se razni odpaci koji su štetni za okolinu,
pijesakza posipanje treba pomesi po završetku zimskog perioda i odvesti ga na komunalnu
deponiju. Ostatke betona odvesti na deponiju građevinskog otpada. Kada dođe do intervencije
pri prometnim nesrećama potrebno je obavjestiti vatrogasce koji će pristupiti sanaciji područja i
brinuti se za opasne odpatke i zatrovanu zemlju. [3]
Vođenje dokumentacije
Pri izvođenju poslova kontrolorske služe se vodi kontrolorski dnevnik. Dnevnik potpisuju
kontrolor i voditelj održavanja. U kontroolorski dnevnik je potrebno upisati opaske o onim
radovima, koji se izvode izvan pogodbe za redovno održavanje, ato su radovi pream izdatim
suglasnostima, intervencijski radovi i drugi radovi u zaštitnom pojasu. [3]

13
2. NADZOR DRUMSKIH SAOBRAĆAJNICA

2.1 Put kao faktor bezbednosti saobraćaja

Najvažniji načini uticaja puta na nastanak saobraćajnih nezgoda su u činjenici da put utiče i
na vozača, na vozilo, stvara uslove za dejstvo drugih faktora, utiče na težinu posledice
saobraćajnih nezgoda i istovremeno određuje okolnosti odvijanja saobraćaja. [1]

Elementi puta značajni za bezbednost saobraćaja su kolovoz, raskrsnice, krivine, objekti,

bankine, oprema, okolina, ostali elementi. [1]

Slika 1. Elementi puta [1]

14
 Tehnički nedostaci puta često su uzrok nastanka saobraćajnih nezgoda, a oni mogu nastati
pri projektovanju puta i pri njihovoj konstrukciji. [1]

Put kao faktor bezbednosti saobraćaja obeležava:

- trase puta
- tehničke elemente puta,
- stanje kolovoza,
- oprema puta,
- osvetljenje puta,
- ukrštanja,
- uticaj bočne prepreke,
- održavanje puta.

2.1.1 Trase puta

Trasom puta određuje se smer i visinski položaj puta. Trasa puta sastoji se od pravca, krivina
i prelaznih krivina, a ti elementi trebaju biti takvi da omogućavaju si-gurno kretanje vozila pri
određenoj računskoj brzini. Trasa puta treba biti homogena tj. omogućavati jednoličnu brzinu
kretanja vozila. Dužine pravca i krivina treba međusobno uskladiti. [1]

Osim tehničke sigurnosti, potrebno je osigurati i psihološku sigurnost, koja zavisi od toga
kako na vozača deluje okolni teren. [1]

2.1.2 Tehnički elementi puta

Tehnički elementi puta su važni faktori bezbednosti saobraćaja. Nepropisna širina kolovoza
velika je opasnost za bezbednost saobraćaja, naročito pri prolasku teretnih vo-zila. Na putevima
za mešoviti saobraćaj biciklisti izazivaju veliki broj saobraćajnih nezgoda. [1]

Stoga je potrebno predvideti biciklističke staze u predelima gde je razvijen bicikli-stički

saobraćaj. [1]

Pomoćne trake omogućavaju bolje iskorišćenje površine kolovoza. One mogu po-služiti za
zaustavljanje vozila u slučaju kvara. Ako pak nije moguće izvesti pomoćne trake, treba označiti
ivične linije. Pomoću njih vozač dobija pomoćno optičko sredstvo vođenja. [1]

Istraživanja su pokazala da se povećanjem širine saobraćajnih traka broj nezgoda smanjuje.

15
Na putevima za mešoviti saobraćaj gde učestvuje veliki broj biciklista u sao-braćaju, nužno je
predvideti biciklističke staze. Izgradnjom pomoćnih traka povećava se bezbednost, zbog
psihološkog delovanja na vozača. Izrada bankina takođe povećava ko-ličinu sigurnosti. [1]

2.1.3 Stanje kolovoza

Veliki broj saobraćajnih nezgoda nastaje zbog koeficijenta trenja između točkova i kolovoza
te zbog oštećenja gornje površine kolovoza tj. pojavom tzv. udarnih rupa. Dobrim prianjanjem
sprečava se klizanje vozila, bilo u uzdužnom ili poprečnom smeru. [1]

Oštećenja kolovoza nastaje zbog dotrajalog zastora, njegovog slabog kvaliteta, lo-šeg održavanja
i posledica smrzavanja. Kod oštećenja kolovoza većih od 15% potrebno je čitav kolovoz
obnoviti, a kod oštećenja do 15% treba ga popraviti. Na koeficijent između kolovoza i točkova
imaju veliku ulogu gume. [1]

2.1.4 Oprema puta

Dobrom opremom povećava se sigurnost vozača, što je posebno važno pri velikim brzinama
i velike gustine saobraćaja. Opremu čine: saobraćajni znakovi, kolobrani, ograde, živice,
putokazi, kilometarske oznake, snjegobrani i vetrobrani. [1]

Saobraćajni znakovi – saobraćajna signalizacija mora se postavljati prema elaboratu o

opremi i signalizaciji puta. [1]

Kolobrani – kolobrani su niski kameni stubovi koji se nalaze još na starim putevima, u
razmaku od 5 do 10 m sa svrhom zadržavanja vozila u slučaju skretanja kolovoza. Danas se
umesto kolobrana ugrađuju elastične ograde s čeličnim ili betonskim stubićima spojenim
limenim trakama. [1]

2.1.5 Raskrsnice

Broj saobraćajnih nezgoda na raskrsnicama u gradu iznosi od 40 – 50% ukupnog broja

nezgoda. Provedena istraživanja pokazala su da se pri preglednosti na raskrsnici smanjenoj 3
puta bezbednost smanji 10 puta. Zbog toga je potrebno rešavati raskrsnice u dva ili više nivoa.
Ako to nije moguće, treba osigurati dobru preglednost i posebnu pažnju posvetiti regulaciji
saobraćaja. Posebna opasnost na raskrsnicama su vozila koja skreću ulevo, te ih pri regulisanju
16
treba svakako posebno odvojiti. [1]

Broj, raspored i način uređenja raskrsnica od velikog je značaja za ukupnu bezbed-nost

puteva. [1]

Uticaj bočne prepreke

Stalne ili povremene prepreke u blizini ivice kolovoza nepovoljno utiču na bezbed-nost
saobraćaja. Prema našim propisa, udaljenost unutrašnje ivice zaštitne ograde, ako postoji traka za
zaustavljanje vozila u nuždi, iznosi 0,70 m, a ako nema traka za zaustav-ljanje vozila, njena
udaljenost zavisi od širine saobraćajne trake. [1]

2.1.6 Osvetljenje puta

Osvetljenje puta je neophodan uslov za bezbedan saobraćaj jer se veliki deo sao-braćaja
odvija noću. Dobrim osvetljenjem na dužim delovima puta smanjuje se broj sa-obraćajnih
nezgoda 30 – 35% u poređenju sa saobraćajnicama koje nisu osvetljene ili su slabo osvetljene.
Da bi se povećala bezbednost saobraćaja na opasnim delovima puta i noću, potrebno je namestiti
što bolju vidljivost, što veću jednoličnost količine svetlosti, izvor svetlosti mora biti izvan vidnog
polja vozača, treba isključiti sve sijalice koje blješte, a isto tako svetiljke treba postaviti što više
iznad kolovoza. [1]

2.1.7 Održavanje puta

Pri redovnom održavanju, koje počinje u proleće, izvode se sve potrebne popravke zastora,
čišćenje odvodnih kanala, zamena dotrajale signalizacije i uređuju se kosine zemljanog trupa. [1]

Investicijskim održavanjem uređuju se opasna mesta, obnavlja se zastor, rekonstru-išu

tehnički elementi puta i sl. Potrebno je zbog toga uklanjanja svih smetnji tokom zime da bude
dobro organizovana „zimska služba“ koja je specijalizovan deo službe održavanja puta. [1]

Ostali elementi

Krivine (frekvencije i geometrijski elementi; poluprečnici i poprečni nagibi; po-dužna i

poprečna preglednost puta, broj i uređenost prelaza preko železničke pruge, eksploataciona
ujednačenost, izbalansiranost saobraćajnih traka, kontinuitet pravca, po-uzdani i poprečni nagibi,
broj i uređenost pešačkih prelaza. [1]

17
Projektovanje i gradnja puteva – uticaj na bezbednost saobraćaja

Zahtevi bezbednosti saobraćaja moraju se uvažavati na samom početku planiranja,

projektovanja i izgradnje puteva iz razloga što se greške u ovim fazama kasnije teško otklanjaju i
što su ti postupci veoma skupi. [1]

Bezbedonosna i eksploataciona efikasnost puta zavisi najviše od toga koliko su pri-likom

projektovanja i izgradnje puta uvaženi odnosi između:

- geometrije puta
- karakteristika ponašanja vozača
- dinamike kretanja vozila i
- karakteristika i prirode saobraćaja. [1]

Prilikom projektovanja neophodno je uzeti u obzir svojstva i psihološka obeležja ponašanja

čoveka i prirodu interakcije vozač – put, kako bi se obezbedila adekvatna komunikacija. [1]

Raspored elemenata puta treba da obezbedi adekvatnu komunikaciju vozača sa pu-tem koja
podrazumeva: sklad, ravnotežu i jednoobraznost, odnosno komunikaciju koja isključuje
iznenađenje a ispunjava očekivanje vozača. [1]

Kvalitet projektovanja i izgradnje puta direktno utiče na visinu zahteva koji se postavljaju
pred vozača, s druge strane ovi zahtevi moraju biti usklađeni sa psihofizičkim sposobnostima
vozača. Projekat puta treba da omogući da vozač lako i na vreme, primi i shvati odgovara-jući
podatak, na potrebnom rastojanju, koje mu omogućava pravovremenu i adekvatnu reakciju na
neku pojavu na putu. [1]

Podatak → Odluka → Akcija

Stanje i karakteristike kolovoza – uticaj na bezbednost saobraćaja

Opšte je poznato da stanje i karakteristike kolovoza u velikoj meri utiču na način odvajanja
saobraćaja na putu posredstvom svojih elemenata, od kojih su najvažniji:

- ravnost površine kolovoza

- širina kolovoza i broj saobraćajnih traka
- prianjanje kolovozne površine
- odvodnjavanje kolovoza.

18
 2.1.8 Ravnost površine kolovoza

Površina kolovoza je u stalnom kontaktu sa vozilom, i sasvim je prirodno da se vremenom

menja, haba i deformiše. Veličina promene kvaliteta površine kolovoza za-visi od: kvaliteta,
materijala, uslova mesta, izgradnje puta i saobraćajnog opterećenja. [1]

Loš kvalitet kolovozne površine ima negativan uticaj na bezbednost u saobraćaju koji se
ispoljava u sledećem:

- narušava se normalno kretanje vozila,

- dolazi do destabilizacije kretanja vozila – zanošenje,
- smanjuje se stabilnost vozila,
- produžavanje zaustavnog puta vozila,
- izazivaju dodatni zamor vozača,
- otežavaju odvodnjavanje kolovoza. [1]

2.2.9 Širina kolovoza i broj saobraćajnih traka

Širina kolovoza i broj saobraćajnih traka imaju uticaj na koeficijent bezbednosti puta, koji
pokazuje stopu nezgoda na 1 km puta, u zavisnosti od širine kolovozne trake. Naučno je
dokazano da se stopa nezgoda smanjuje sa povećavanjem broja, širine i po-deljenosti
saobraćajnih traka. [1]

Tabela 3. Širina kolovoza i broj saobraćajnih traka [1]

2 trake 2,4
3 trake 2,6
4 trake nepod. 4,0
4 trake pod. 3,0
4 trake KP 1,7
Autoput 1

Šire saobraćajne trake smanjuju, naprezanje, zahteve i zamor vozača, prilikom kre-tanja, a
naročito prilikom preticanja ili mimoilaženja. S druge strane veća širina saobra-ćajne trake
omogućava veće brzine kretanja, što može imati negativan uticaj [1].

Prianjanje kolovozne površine

19
 Prianjanje (adhezija) predstavlja sposobnost prenošenja pogonskih i kočionih sila na
površinu kolovoza. Osnovna mera za prianjanje je koeficijent prianjanja koji se javlja između
pneumatika i kolovoza. Vrednost koeficijenta prianjanja zavisi od sledećih faktora:

a) Značajan uticaj:

- istrošenost pneumatika
- vlažnost kolovoza
- čistoća kolovoza
- početna brzina
- hrapavost kolovoza
- debljina vodenog filma

b) Srednji uticaj:

- vrsta vozila
- opterećenje vozila
- količina bitumenske mase
- veličina uspona/pada

c) Mali uticaj (nepoznat): - vrsta pneumatika (radijalni/dijagonalni)

- opterećenje vozila
- vrste agregata u habajućem sloju. [1]

3. ZAŠTITA PUTA

20
3.1. Zimska zaštita puteva

Putevi su za zimsko odrzavanje puteva podeljeni su po priortitetima,koji se određuju po

sledećim kriterijumima:
1.Prosečan godišnji dnevni saobraćaj
2.Rang puta prema postojećoj klasifikaciji
3.Poseban značaj puta u regionu
4.Zahtevni nivo standarda zimskog održavanja [1]

U vreme zimskog održavanja putne mreže organizovana su dežurstva ekipa za održavanje

puteva,a pripravnost je podeljena na tri stepena i zavisi od najavljenih vremenskih prilika.Prvi
stepen pripravnosti defeinise se u svim jeinicama za održavanje puteva mora biti dežuran radnik
koji izvodi pregled puteva i kontrolu njihove prohodnosti.Na osnovu najave o pogoršanju
vrmenskih prilika uvodi se drugi stepen pripravnosti koji podrazumeva dodatno aktiviranje
drugih ekipa.Sa povećanjem snežnih padavina uvodi se treći stepen pripravnosti koji
podrazumeva sve ekipe na terenu i aktiviranje i dodatnih ekipa po potrebi. [1]

Dužnost preduzeća za održavanje puteva je da na punktovima zimske službe uspostavi

optimalnu organizaciju (materjali,mehanizacija i transportna sredstva,vozači,radnici) da bi
svakog momenta u toku 24 časa mogao operativo pristupiti izvršenju poslova zimske službe,a
takodje ,dužan je da u toku zimske sližbe organizuje rad i dežurstvo mehanizacije i radnika u
toku sva 24 časa . [1]

Za normalne uslove u zimskom periodu preduzeće za održavanje puteva dužno je da

obezbedi normalnu prohodnost na putevima prema utvrđenim prioritetima i planu zimske službe.
Vadredno stanje na putevima usled visokih snežnih padavina ili smetova uvodi Ministarstvo za
saobraćaj. [1]

3.2. Zimsko održavanje puteva u Srbiji

21
 Zvanični početak zimske službe je 15. XI (2009. godine), a završetak 31. III (2010.
godine). Za vreme trajanja zimske službe prisustvo ljudstva i mehanizacije u putnim bazama na
autoputu i poluautoputu je 24 časa, a na ostalim putevima 16 ili 8 časova, po potrebi i duže, u
zavisnosti od vremenskih prilika. [3]
 
JP “Putevi Srbije“ kao upravljač puteva pripremilo je Plan zimske službe. Shodno Planu
zimske službe JP ’’Putevi Srbije’’ je organizovalo štabove zimske službe sa preciznim
dužnostima i obavezama i, uz pomoć podataka Republičkog hidrometeorološkog zavoda,
garantuje da će služba uspešno obaviti posao ove zime. [3]

Specijalizovana preduzeća su pripremila potreban minimum od 50% kompletne mehanizacije,

ljudstva i sirovina koje su predviđene za reagovanje u najvećem stepenu pripravnosti. Predvidjen
broj svih mašina i vozila na punktovima je 669, a broj kamiona sa opremom 305. Po smenama je
angažovano 956 putara,172 rukovodilaca i 321 mašinista. [3]
 
Prema značaju putnih pravaca svi putevi Srbije razvrstani su u tri prioriteta:
 
1. I prioritet su autoput i poluautoput i neke deonice "R" puteva.
2. I i II prioritet su svi magistralni putevi
3. II ili III prioritet su regionalni putevi. [3]
 
Prvi prioritet – kod puteva prvog prioriteta kolovoz se čisti i posipa mešavinom soli i rizle,
tako da se omogući odvijanje saobraćaja uz smanjenu bezbednu brzinu u otežanim uslovima.
Obavezna je upotreba zimske opreme, a u brdovitim i planinskim terenima upotreba lanaca. [3]

Drugi prioritet - na putevima drugog prioriteta kolovoz se čisti i posipa samo rizlom ili
šljakom. Obavezna je upotreba zimske opreme, a u brdovitim i planinskim terenima upotreba
lanaca. [3]

Treći prioritet - kod puteva trećeg prioriteta samo se uklanja sneg, ali tek nakon izvršenog
čišćenja puteva I i II prioriteta. Obavezna je upotreba zimske opreme, naročito lanaca.
Da bi se osigurala prohodnost i bezbedno odvijanje saobraćaja, neophodna je blagovremena
nabavka, distribucija i lagerovanje osnovnih materijala za posipanje. [3]
Za zimsku službu 2009. i 2010. godine planirana je nabavka ukupno 52.650,00 tona soli, što sa
postojećim zalihama čini 69.970,07 tona. [3]

22
 
Posebna pažnja pri organizaciji održavanja i obustavi saobraćaja u zimskim uslovima poklanja
se:
 
1) mostu "Gazela", mostu ''Beška'', na usponima Bubanj Potok, Begaljičko Brdo,
prevojima "Mečka" i ''Venac'' na Fruškoj gori, na autoputu i poluautoputu;
 2) prevoju Čestobrodica na putu Paraćin – Zaječar (600 m.n.v);
 3) usponu Rušanj i Rudnik na Ibarskom putu;
 4) prevoju Zlatibor, (1000 m.n.v.);
 5) prevoju Popadija (Majdanpek – Negotin);
 6) prevoju Tresibaba (Knjaževac – Niš);
 7) prevoju Svetinja (Topola – Kragujevac);
 8) prevojima na Fruškoj Gori;
 9) širim područjima Tare, Crne Trave i Sjenice,
  10) mostu kod Beške na putu Beograd - Novi Sad,
 11) prevoj Jaram na putu Brzeće-Kopaonik,
  12) most preko Save, obilaznica Dobanovci-Ostružnica
 13) zona mosta Prijevorac na rekonstruisanoj deonici M-21, između Borove Glave i
Kokinog Broda. [3]

Slika 2. -Kamioni za čišćenje snega [3]

23
Slika 3.-Kamion za rasipanje soli i rizle [3]

Slika 4. –Čistač snega [3]

Slika 5.- Mašina za asfaltiranje [3]

24
 Slika 6.-Valjak [3]

Slika 7. Magistralna i regionalna putna mreža [4]

25
 Zaštita puta podrazumeva različite zabrane ili ograničenja određenih radnji i
intervencijakojima se može ugroziti stabilnost puta ili ometati odvijanje saobraćaja i ugroziti
njegova bezbednost. Određene intervencije i radnje mogu se izvoditi samo uz saglasnost
uopravljača puta. [4]

Režimu zabrana i ograničenja izgradnje građevinskih objkata ili postavljanje različitih

postrojenja i instalacija podvrgnut je i tzv. zaštitni pojas puta, odnosno površina sa obe starne
puta koja ima ulogu zaštite puta i saobraćaja na njemu. Širina tog pojasa zavisi od ranga puta i
propisana je zakonom. [4]

26
4. ZAKLJUČAK

Drumski saobraćaj ima veliki značaj u prevozu robe i putnika. Savremeni drumski saobraćaj u
Srbiji počeo je da se razvija početkom XX veka. Posle oslobađanja od turske vlasti pretežno se
putovalo volovskim kolima. Godine 1903.

Beogradom je prvi put provozan automobil, a pola veka kasnije 1953. godine iz „Crvene
zastave” u Kragujevcu izašle se prve „fiće“, domaći putnički automobili.

Mrežu drumskog saobraćaja u našoj zemlji čine saobraćajnice različitog značaja auto-putevi,
magistralni, regionalni i lokalni putevi. Najznačajnije drumske saobraćajnice u Srbiji su delovi
panevropske mreže. To je drumski i železnički Koridor X: Beograd – Novi Sad – Subotica (ka
Mađarskoj); Beograd-Šid (ka Hrvatskoj); Beograd-Niš-Pirot (ka Bugarskoj) i Vranje-Preševo (ka
Makedoniji). Ovim drumovima vode glavni tokovi robe i putnika u Srbiji. Na njih se oslanjaju
poprečni putni pravci koji povezuju i najudaljenije planinske i pogranične delove zemlje. [3]

27
LITERATURA

[1] Tojagić, M.: „Bezbednost drumskog saobraćaja“, Evropski univerzitet Brčko 2015.
[2] „Zakon o putevima Srbije“
[3] Milutinović, N.: „Putevi“ Beograd 2012.
[4] http://www.putevirs.com/Djelatnost/zimska_sluzba.php
[5] http://www.putevi-srbije.rs/sr-yu/sektor-za-odrzavanje-javnih-puteva/blog

28
POPIS SLIKA I TABELA

Tabela 1. Proširena Hedonova matrica...............................................................................10

Tabela 2. Hedonova matrica................................................................................................11
Tabela 3. Širina kolovoza i broj saobraćajnih traka ............................................................16

Slika 1. Elementi puta...............................................................................................................11

Slika 2. -Kamioni za čišćenje snega...................................................................................20
Slika 3.-Kamion za rasipanje soli i rizle............................................................................21
Slika 4. –Čistač snega........................................................................................................21
Slika 5.- Mašina za asfaltiranje..........................................................................................21
Slika 6.-Valjak....................................................................................................................22
Slika 7. Magistralna i regionalna putna mreža.................................................................22

29