ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Θ.Ε.ΕΛΠ10 (ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ)

ΟΡΘΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΣΗΦ

Α.Μ:150014

ΗΛΕ 51

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΚΟΚΚΙΝΙΔΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Σχόλιο [u1]: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

ΑΘΗΝΑ 2022

ΕΡΓΑΣΙΑ Α’

ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η Αρχαιολογική Έρευνα στην Ελλάδα.

1) α) Με ποιους τρόπους υποστηρίχτηκε η αρχαιολογική έρευνα στην Ελλάδα

τον 19οαιώνα,(εταιρείες, σωματεία, ίδρυση των πρώτων μουσείων, θέματα
αρχαιοκαπηλίας).Τι δυσκολίες αντιμετώπισε και ποια πρόσωπα
διαμόρφωσαν με το έργο τους τη φυσιογνωμία της αρχαιολογικής έρευνας;

β)Ποιες νομοθετικές ενέργειες υιοθετήθηκαν για την προστασία της

αρχαιολογικής κληρονομιάς τον 19οαιώνα;

2) Αναφερθείτε με κριτικό τρόπο στη δράση των Ξένων Αρχαιολογικών

Σχολών στην Ελλάδα, κατά τον 19οαιώνα.

3) Αναφερθείτε στο ανασκαφικό έργο του Ερρίκου Σλήμαν.

[1]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ……………………………………………………………….ΣΕΛ: 2

ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ……………ΣΕΛ: 3

ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ…………………………………………….ΣΕΛ: 4

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ………………………………………...ΣΕΛ: 5-6

ΞΕΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ………………………………...ΣΕΛ: 7

ΤΟ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΡΡΙΚΟΥ ΣΛΗΜΑΝ……………...ΣΕΛ: 8

ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ……………..ΣΕΛ: 9

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ……………………………………………………...ΣΕΛ: 10

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………….ΣΕΛ: 11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η συγκεκριμένη εργασία αναπτύσσεται αρχικά μέσω μιας σύντομης παραγράφου και

κατόπιν μέσω τεσσάρων ενοτήτων. Σε αυτή τη σύντομη παράγραφο παρουσιάζονται
τα γεγονότα που κέντρισαν το ενδιαφέρον της αρχαιολογικής έρευνας μέσω του
φαινομένου της αρχαιοκαπηλίας της περιηγητικής περιόδου. Στη πρώτη ενότητα
παρουσιάζονται οι πριν την ελληνική επανάσταση δραστηριότητες που αποτέλεσαν
την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και τη διαφύλαξη των αρχαιοελληνικών
ευρημάτων. Στη δεύτερη ενότητα αναφέρονται οι νομικές διατάξεις που
υιοθετήθηκαν στον τομέα της αρχαιολογικής επιστήμης ώστε να διαφυλαχτούν τα
αρχαιολογικά ευρήματα εντός της επικράτειας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Στη τρίτη ενότητα αναφέρονται οι εξελίξεις που οδήγησαν στην κρατική έγκριση και
ίδρυση των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών και τα αποτελέσματα αυτών. Στη τέταρτη

[2]
ενότητα γίνεται αναφορά στην ανασκαφική δράση του Ερρίκου Σλήμαν και τέλος στη
πέμπτη ενότητα παρουσιάζονται τα περαιτέρω προβλήματα που αντιμετώπισε η
επιστήμη της αρχαιολογίας κατά τη περίοδο του 19ου αιώνα. Σχόλιο [DK2]: Η παρούσα εργασία
αποτελείται από μια εισαγωγή και
τέσσερις ενότητες. Αρχικά ορίζεται το
πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώθηκε το
ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες με τη
μορφή της αρχαιοκαπηλίας κατά τη
ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ διάρκεια της περιηγητικής περιόδου. Στην
πρώτη ενότητα παρουσιάζονται οι
προσπάθειες για τη διαφύλαξη των
αρχαίων μνημείων πριν από την Ελληνική
Επανάσταση, οι οποίες σχετίζονται με την
αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των
Ελλήνων. Στη δεύτερη ενότητα
ΟΔιαφωτισμός και η Γαλλική επανάσταση, οδήγησανστο πέρασμα από επισκοπείται η αρχαιολογική νομοθεσία
του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Στην
ταφεουδαρχικάβασίλεια στα νεοσύστατα κράτη. Εμφανίστηκε πληθώρα ιδεών και τρίτη ενότητα εξετάζεται ο ρόλος των
ξένων αρχαιολογικών σχολών, οι οποίες
πρακτικών1,όπως η ελευθερία μετακίνησηςευρωπαίων ενήλικων πολιτώντον ιδρύθηκαν με την ενθάρρυνση των
ελληνικών κυβερνήσεων. Στην τέταρτη
ο 2
18 αιώνα,στον Οθωμανοκρατούμενοελλαδικό χώρο .Αυτό αποτέλεσεαφενόςτο ενότητα γίνεται αναφορά στη δράση του
Ερρίκου Σλήμαν. Η εργασία
γενετήσιο λάκτισμα στηδιαμόρφωση της αρχαιολογίας, ώστε να ολοκληρώνεται με την παράθεση
συμπερασμάτων.
αναδειχθείηεπιστημονική,διδακτική καιηθική υπόσταση Σχόλιο [DK3]: Το υποκείμενο δεν
χωρίζεται με κόμμα από το ρήμα, εκτός
τηςαρχαιοελληνικήςκληρονομιάς πουυπήρξε θεμέλιο του νεοσύστατου ελληνικού εάν παρεμβάλλεται τμήμα λόγου, π.χ.:
Ο Διαφωτισμός και η Γαλλική
κράτους και τον σύγχρονων ευρωπαϊκώνκρατών3. Επανάσταση ορίζουν τη μετάβαση από
τα φεουδαρχικά βασίλεια στα
καπιταλιστικά έθνη-κράτη.
Αφετέρουη ιδιοτέλειαΙταλών περιηγητών από τον 14ο-15οαιώνα4,στη συνέχιση του Ο Διαφωτισμός και η Γαλλική
Επανάσταση, που ορίζουν τη μετάβαση
αρχαίουφαινόμενου της αρχαιοκαπηλίας που διατηρήθηκεκαι τους επόμενους αιώνες από τα φεουδαρχικά βασίλεια στα
καπιταλιστικά έθνη-κράτη, αποτελούν
όπως και τον 19ο,μέσωτου σουλτάνου, των πασάδων,του υπόδουλου πληθυσμού5,κ.α6 ορόσημα της παγκόσμιας ιστορίας.
Σχόλιο [DK4]: Μάλλον θέλετε να πείτε
και συνεχίστηκε μέσα στον 20οαιώνα από μουσεία των Η.Π.Α7. Απότοκο η «εναρκτήριο».

αρπαγήτεράστιου αριθμού συνεπώς ανιστόρητων αρχαιολογικών ευρημάτωνκαι Σχόλιο [DK5]: με σκοπό την ανάδειξη
της ελληνικής αρχαιότητας ως ιδεολογικού
λειψάνων στην Ευρώπη σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές8, τα οποία θα μπορούσαν θεμελίου των ευρωπαϊκών κρατών και του
ελληνικού κράτους
να ερευνηθούν επιστημονικά και να εξιστορούνταιστις αίθουσες πολλών ελληνικών
μουσείων ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας9. Σχόλιο [DK6]: Δεν είμαι σίγουρη ότι
καταλαβαίνω τι θέλετε να πείτε. Επιπλέον
δεν υπάρχουν κύριες προτάσεις.

1
Μαργαρίτης Γ. 1999:30
2
Μήτση Ευτέρπη.2023:60-67
3
Βελένη Πολυξένη.2012:9
4
Ο.π:20
5
Μανακίδου. Ε. 1999:177
6
Βασιλείου. Χ. Πετράκου. 2011:7
7
Βελένη Πολυξένη.2012:22
8
Τόλιας:9
9
Βελένη Πολυξένη.2012:22

[3]
1Η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΤΙΤΛΟΣ:ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Σχόλιο [DK7]: Δεν χρειάζεται να

γράφετε «Τίτλος».

Στα μέσα του ονομαζόμενου παιδαγωγικού 18ουαιώνα,έλληνες λόγιοι,με το Σχόλιο [DK8]: Γιατί ονομάζεται
«παιδαγωγικός»; Χρειάζεται επεξήγηση.
αρχαιογνωστικό τους έργο10μέσω του ΝεοελληνικούΔιαφωτισμού, μεταφράζοντας Σχόλιο [DK9]: Κεφαλαίο Ε.

κείμενα ευρωπαίων διαφωτιστών,σκόπευαν να αφυπνίσουν το ενδιαφέρον των

Ρωμιών αλλάκαι της Ευρώπης, για τα επιτεύγματα του αρχαιοελληνικούπολιτισμού11,
καθώς και στο να δώσουν λύσηστο φαινόμενοτης αρχαιοκαπηλίας,μεριμνώντας για
την προστασία των αρχαιοτήτων.Ανάμεσα τους ξεχωρίζει το παιδαγωγικό και εθνικό Σχόλιο [DK10]: αρχαιογνώστες και
μεταφραστές Ευρωπαίων διαφωτιστών,
έργο του Αδαμάντιου Κοραή, κ.α12,και η ίδρυση πριν την επανάστασηαπό τον ίδιο έθεσαν ως σκοπό τους την αφύπνιση του
ενδιαφέροντος Ελλήνων και Ευρωπαίων
του πρώτου μουσείου στη Χίο, το 1807, με υπεύθυνους πλούσιουςεπιστάτες. σχετικά με την αξία του αρχαιοελληνικής
κληρονομιάς και την ανάγκη προστασία
της.
Την1η Σεπτεμβρίου, 1813, ένα χρόνο πριν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, ιδρύεται Σχόλιο [DK11]: Ο Κοραής πρότεινε την
13 ίδρυση μουσείου, αλλά δεν προχώρησε
η Φιλόμουσος Εταιρεία, Αθηνών, (1813-1826) . Τα μέλη τον πρώτο χρόνο ήταν 104, στην ίδρυσή του.

Έλληνες και Ευρωπαίοι, φιλογενείς και εύποροι,επί το πλείστον Βρετανοί, καθώς και Σχόλιο [DK12]: ως

11 γυναίκες, οι 5 Ελληνίδες. Η ίδρυση της συνδέθηκε με την πολιτική ανάμειξη της

Μ. Βρετανίας, στην Ανατολή14. Πρόθεση της Εταιρείας,η εθνική αναγέννηση Σχόλιο [DK13]: ήταν

μέσωτης βελτίωσης της παιδείας,ίδρυσης σχολείων, βιβλιοθηκών,

διάσωσηςπολιτισμικών αγαθών από φθορά και διακίνηση και ίδρυσηςμουσείων15,
όπως τομουσείου στο Ερέχθειο στην Ακρόπολη Αθηνών16.Το 1814, ο Ιωάννης Σχόλιο [DK14]: Η ίδρυση μουσείου
στην Ακρόπολη ανήκε στους σκοπούς της
Καποδίστριας,υπουργός του τσάρου της Ρωσίας, ενημερώθηκε από τον Άνθιμο Γαζή, Εταιρείας, αλλά τελικά δεν
πραγματοποιήθηκε.
για την ανάμειξη της Μ. Βρετανίας, στην ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας Αθηνών
και ίδρυσετηνΦιλόμουσο Εταιρεία Βιέννης,υπό την αιγίδα της ρωσικής πολιτικής

10
Τόλιας
11
Μαργαρίτης Γ. 1999:30
12
Νικολαίδου Γεωργία .2014. Πραγματεία Περί παίδων Αγωγής ή Παιδαγωγία του Ιώσηπου
Μοισιόδακα. Θεσσαλονίκη. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τμήμα Θεολογίας:23
13
Κωνσταντίνος Χατζόπουλος - Βελλιανίτης Τηλέμαχος Θ. 1993. Η Φιλόμουσος Εταιρεία των Αθηνών.
Αθήνα. Εκδόσεις Στέφ. Δ. Βασιλόπουλος:291-294
14
Κωνσταντίνος Χατζόπουλος - Ερμής ο Λόγιος. Τόμος. Δ-Ε (1814):101-103
15
Ο.π:98
16
Βελένη Πολυξένη.2012:22

[4]
στην Ανατολή, για ανίχνευση ελληνικών αρχαιοτήτων κ.α17, η λειτουργία της Σχόλιο [DK15]: Τι ακριβώς θέλετε να
πείτε;
σταμάτησε μεταξύ 1821-1822.

2HΕΝΟΤΗΤΑ

ΤΙΤΛΟΣ:ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Όλη αυτή η κληρονομιά των Ελλήνων και των φιλελλήνων του εξωτερικού
μεταλαμπαδεύτηκε το 1827, στις νομοθετικές ενέργειες του αναδυόμενου ελληνικού
κράτους. Η Προσωρινή διοίκηση των Ελλήνων, ξεκινάει με τα πρώτα της Σχόλιο [DK16]: Η ανάγκη να
προστατευτούν τα μνημεία αναγνωρίζεται
διατάγματαστοσύνταγμα της Τροιζήνας, τη πρώτη νομοθετική ενέργεια η οποία ήδη στα πρώτα νομοθετήματα του
ελληνικού κράτους.
απαγόρευε την πώληση και μεταφορά αρχαιοτήτων και μεριμνούσε γιατη Σχόλιο [DK17]: Κεφαλαίο Δ.

συγκέντρωση και φύλαξη τους σε ασφαλή μέρη, διορίζοντας Εφόρους της Παιδείας
για μέριμνα, εντοπισμό, καταγραφή και συγκέντρωση σε σχολεία18. Σχόλιο [DK18]: συμπεριλαμβάνει στο
Σύνταγμα της Τροιζήνας διάταξη η οποία
απαγόρευε την πώληση ή μεταφορά
Ο Ιωάννης Καποδίστριας. ως πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, με διατάγματα που αρχαιοτήτων μεριμνούσε για τη
συγκέντρωση και φύλαξή τους σε ασφαλή
εξέδωσε το1828-1829,19επισήμανε την ανάγκη παραμονής των αρχαιοτήτων στον μέρη και διόριζε Εφόρους της Παιδείας, οι
οποίοι θα φρόντιζαν για τον εντοπισμό,
τόπο τους και την παραχώρηση τους στην κυβέρνηση20. Ως εκ τούτου διορίστηκαν την καταγραφή και τη συγκέντρωση σε
σχολεία.
διοικητές στους νομούς για ανασκαφές και συγκέντρωση ευρημάτων. Το ίδιο έτος
ίδρυσε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αίγινας, το οποίο στέγαζε Ορφανοτροφείο,
Σχολείο, Βιβλιοθήκη, Τυπογραφείο. Τα πρώτα εθνικά ευρήματα φυλάσσονταν στο Σχόλιο [DK19]: αρχαιολογικά

Ορφανοτροφείο και προέρχονταν από τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου
πελάγους21. Ο λόγιος Ανδρέας Μουστοξύδης, διευθυντής και Έφορος του Μουσείου Σχόλιο [DK20]: τις Κυκλάδες

έως το 1832, πρωτοστάτησε συστηματικά στην αρχαιολογική οργάνωση από το Σχόλιο [DK21]: στην οργάνωση του
αρχαιολογικού έργου
22
νεοσύστατο ελληνικό κράτος .

Κατόπιν αιτήματος του Καποδίστρια,23 το οποίο εγκρίθηκεστην διάσκεψη του

Λονδίνου, στις 17-24-1828,γαλλικό εκστρατευτικό σώμα 14.000 ανδρών, κατέφτασε
στο Μοριά.Τμήμα του απαρτίζονταν από την επιτροπή των σοφών. Ο Καποδίστριας, Σχόλιο [DK22]: απαρτιζόταν

διευκόλυνε τις ανασκαφές της επιτροπής στον Μοριά και το 1829, στην αρχαία

17
Κωνσταντίνος Χατζόπουλος – Λάιος Γ . Άρθρα Ζ & Η του καταστατικού της Φιλόμουσου Εταιρείας
της Βιέννηςκαι Άρθρο Α της σύστασης της εταιρείας:207-209
18
Μανακίδου. Ε. 1999:178
19
Ε. Γ. Πρωτοψάλτης, Ιστορικά Έγγραφα περί αρχαιοτήτων και λοιπών μνημείων της ιστορίας κατά τους
χρόνους της Επαναστάσεως και του Καποδίστρια, Αθήνα 1967, 39
20
Μανακίδου. Ε. 1999:179
21
Μανακίδου. Ε. 1999:179
22
Ο.π:178-179
23
Μαρκετός. Σ.1999:143

[5]
Ολυμπία. Η επιτροπή ως αντάλλαγμα για το σημαντικό της έργο, ζήτησε να πάρει τις
μετόπες του ιερού του Διός της αρχαίας Ολυμπίας, και άλλα αρχαιολογικά
ευρήματα.Στις 2 /8/1828, η Δ’Εθνοσυνέλευση, συμφωνεί στο αίτημα του
Καποδίστρια, σχετικά με τις διεκδικήσεις της επιτροπής και με το I’ ψήφισματης
τροποποίησε το σύνταγμα της Τροιζήνας,ὁρίζονταςότιεπιτρέπεται από οποιαδήποτε
κυβέρνηση η εξαγωγή αρχαιολογικών ευρημάτων για διεξαγωγή επιστημονικών
ερευνών, με αποτέλεσμα κάποιος αριθμός σημαντικών αρχαιοτήτων να δοθεί σε
Μεγάλες Δυνάμεις24.

Στη περίοδο της Αντιβασιλείας του Όθωνα, η βαυαρικήδιοίκησηέκανε μια

προσπάθειαδιοργάνωσηςτης αρχαιολογίαςμε κρατικήστήριξημε μια πρώιμη σύσταση
της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (διάταγμα 3/4/1833).Το 1834,θεσπίστηκε ειδικός Σχόλιο [DK23]: Ένα από τα πρώτα
νομοθετικά μέτρα της Αντιβασιλείας ήταν
αρχαιολογικός νόμοςρύθμισης των αρχαιολογικών θεμάτων μεταξύ αυτών και των η σύσταση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας

χριστιανικών.Το ίδιο έτοςαρχαιολογικά ευρήματα στεγάζονταν στο κατόπιν Σχόλιο [DK24]: που ρύθμιζε το
καθεστώς των αρχαιολογικών μνημείων,
διατάγματος, Κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο Θησείου. συμπεριλαμβανομένων και των
χριστιανικών
Σχόλιο [DK25]: στεγάστηκαν στο
Μέσα στο νομικό πλαίσιο, της βασιλείας του Όθωνα, το 1837, ιδρύεται στην Αθήνα, Θησείο, το οποίο ορίστηκε, κατόπιν
διατάγματος, ως Κεντρικό Αρχαιολογικό
η Αρχαιολογική Εταιρεία, από πλούσιουςαρχαιολάτρες.Λόγω της κρατικής Μουσείο

οικονομικής αδυναμίαςδημιούργησαν σωματείο για περαιτέρω ανακάλυψη και

ανάδειξη αρχαιοτήτων.Το σωματείο αυτό με φτωχούς πόρους, βρήκε ένα τέχνασμα
για να αυξήσει τα οικονομικά του προς όφελος της αρχαιολογίας. Άρχισε να πουλάει
κτερίσματα αρχαιοτήτων μικρής αξίας ως υλικό για χρήση οικοδομών και
διοργάνωνε λοταρίες. Το ίδιο έτος ιδρύει δυο ετήσια περιοδικά, τα
Πρακτικά(απολογισμός των ετησίων αρχαιολογικών δραστηριοτήτων) και την
Σχόλιο [DK26]: Ορόσημο στην ιστορία
Αρχαιολογική εφημερίδα. Επί βασιλείαςτου Όθωνα, η εταιρεία περιόρισε την της αρχαιολογίας στην Ελλάδα υπήρξε η
ίδρυση της εν Αθήναις Αρχαιολογικής
αρχαιολογική της έρευνα, κυρίως, στην Αθήνα, με ανασκαφές, αναστηλώσεις με Εταιρείας το 1837, ενός κοινωφελούς
σωματείου, σκοπός του οποίου ήταν να
αποτέλεσμα τη στέγαση της ολοκληρωμένης συλλογής αρχικά στο νεοσύστατο συνδράμει το οικονομικάαδύναμο κράτος.
Για να αυξήσει τους πόρους της, η Εταιρεία
Πανεπιστήμιο(1837) και το 1863, στο Βαρβάκειο Λύκειο25. εξέδιδε λαχνούς και πουλούσε ως
οικοδομικό το άχρηστο υλικό των
ανασκαφών. Το ίδιο το έτος της ίδρυσής
Εξαιτίας προβλημάτων της περιόδου 1833-1834, με την αλλαγή του καθεστώτος της η Εταιρεία άρχισε να εκδίδει δύο
ετήσια περιοδικά, τα Πρακτικά (ετήσιο
τηςαπόλυτης μοναρχίας, στη συνταγματική μοναρχία του Όθωνα26, όπως, απολογισμό του έργου της) και την
Αρχαιολογική Εφημερίδα. Κατά τη
οικονομική δυσχέρεια,περιορισμένηαρχαιολογικήέρευνα και ερασιτεχνία στην διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα οι
έρευνές της (ανασκαφές και
Αθήνα, έλλειψη ανασκαφών και εμφάνισηλαθρανασκαφών στην επαρχία, αναστηλώσεις) επικεντρώνονταν στην
Αθήνα. Στην προσπάθεια δημιουργίας μιας
οργανωμένης συλλογής τα ευρήματα
24 αρχικά στεγάστηκαν σε αίθουσα του τότε
Κριτζάς. Ε. 14-15
25 νεοσύστατου Πανεπιστημίου Αθηνών
Μανακίδου. Ε. 1999:180-181 (1837) και στη συνέχεια στο Βαρβάκειο
26
Μαρκετός. Σ. 1999:149 Λύκειο (1863).

[6]
προσωπικών διαφωνιών και πολιτικών αντιπαραθέσεων, η Αρχαιολογική Υπηρεσία
και η Αρχαιολογική Εταιρεία, παρότι ίδρυσαν αρκετά μουσεία στην Αθήνα και στην
επαρχία και διετέλεσαν σημαντικό αρχαιολογικό έργο27, δεν παρέμειναν
ανεπηρέαστες. Σχόλιο [DK27]: Όπως ήταν
αναμενόμενο, η Αρχαιολογική Εταιρεία και
η Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν έμειναν
ΤΙΤΛΟΣ: ΞΕΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ανεπηρέαστες από την πολιτική
κατάσταση, η οποία διαμορφώθηκε ως
αποτέλεσμα της μετάβασης από την
απόλυτη στη συνταγματική
μοναρχία.Παρά τα θετικά βήματα, όπως η
ίδρυση μουσείων στην Αθήνα, το
αρχαιολογικό έργο εξακολουθούσε να
Το 1844, ανέλαβε τη προεδρεία της Αρχαιολογικής Εταιρείας, ο πρωθυπουργός αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω της
οικονομικής δυσχέρειας, της
Ιωάννης Κώλέττης, χάρη στον οποίο πρωτοεμφανίζεται η ίδρυση των Ξένων ερασιτεχνίαςτων υπευθύνων και των
λαθρανασκαφών στην επαρχία.
Αρχαιολογικών Σχολών στην Αθήνα, οι οποίες παρότι αποτέλεσαν σημαντικό
παράγοντα ανάπτυξης και διαμόρφωσης της αρχαιολογικής έρευνας στην Ελλάδα,
υπήρξαν η μετεξέλιξη της αρχαιοκαπηλίας. Η σειρά ίδρυσης είναι η εξής28: Σχόλιο [DK28]: Κωλέττης, ο οποίος
ενθάρρυνε πρώτος την ίδρυση ξένων
αρχαιολογικών σχολών στην Αθήνα. Παρά
1. Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, 11.09.1846,επί Όθωνα την κατοπινή συμβολή τους στην
αρχαιολογική έρευνα οι σχολές αυτές
2. Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, 1874,επί Γεώργιου ‘Α. υπήρξαν στην πραγματικότητα
Σχόλιο [DK29]: Θα μπορούσατε να
3. Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, 1882,επί Γεώργιου ‘Α. προσθέσετε ότι η Γαλλική Σχολή
προηγήθηκε των υπολοίπων λόγω της
4. Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, 1886,επί Γεωργίου ‘Α. φιλογαλλικής πολιτικής της κυβέρνησης
Κωλέττη.
5. Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, 1898,επί Γεωργίου ‘Α.

Οι σχολές αυτές σε αντίθεση με τις προηγούμενες ανασκαφές, εκτός της

εγκεκριμένης από τον Καποδίστρια, αποστολής της επιτροπής των σοφών, υπήρξαν
επίσημα εγκεκριμένες από το ελληνικό κράτος και επιπλέον ήταν πολυπρόσωπες
οργανωμένες με αρχαιολογική εμπειρία και με μεγάλο οικονομικό κόστος αποστολές
που ανήκαν στον ευρύτερο κύκλο της αρχαιολογικής έρευνας η οποία Σχόλιο [DK30]: Σε αντίθεση με ό,τι
συνέβαινε προηγουμένως, εκτός από τη
καταγράφονταν πλήρως μέσω ολοκληρωμένων δημοσιευμένων εκθέσεων για τη γαλλική αποστολή την εποχή του
Καποδίστρια, οι σχολές αυτές
λειτούργησαν με επίσημη έγκριση του
διεξαγωγή των ανασκαφών τους, κυρίως, στην επικράτεια της καταρρέουσας ελληνικού κράτους. Επιπλέον ήταν
πολυπρόσωπα, οργανωμένα ιδρύματα, τα
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στην Ανατολική Μεσόγειο. οποία εκπροσωπούσαν την πολιτική των
ευρωπαϊκών δυνάμεων στο πλαίσιο του
ευρύτερου ανταγωνισμού τους να
Η εποχή στην οποία δραστηριοποιήθηκαν οι αποστολές των Ξένων Αρχαιολογικών αποκομίσουν οφέλη από την καταρρέουσα
Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Σχολών, ήταν η εποχή επικράτησης του ιδεογράμματος της Μεγάλης Ιδέας του
Σχόλιο [DK31]: Ιδεόγραμμα: γραφικό
Ιωάννη Κωλέττη, σχετική με την επέκταση των περιορισμένων συνόρων της σημείο, παράσταση, η οποία, μέσα σε ένα
σύστημα γραφής, εκφράζει μια έννοια και
όχι τους φθόγγους της αντίστοιχης λέξης.
Ελλάδας, και τη προσάρτηση περιοχών που τελούσανυπό Οθωμανική κυριαρχία, που Μήπως εννοείτε «ιδεολόγημα»;
Σχόλιο [DK32]: με σκοπό

27 Σχόλιο [DK33]: των

Βασιλείου. Χ. Πετράκου.2011:13-15 οθωμανοκρατούμενων περιοχών στις
28
Μανακίδου. Ε. 1999:180-184 οποίες υπήρχαν ελληνικοί πληθυσμοί

[7]
από τη περίοδο της Βασιλείας του Όθωνα έως και μετά το 1863 επί Βασιλείας του
Γεώργιου Α, καθόριζε τις σχέσεις του Νεοσύστατου ελληνικού κράτους με τις
Μεγάλες Δυνάμεις.Από τη πλευρά της Ελλάδας, υπάρχει ένας από τους Σχόλιο [DK34]: Η Μεγάλη Ιδέα,
εμπνευστής της οποίας ήταν ο Ιωάννης
πλουσιότερους αρχαιολογικούς πολιτισμούς από την πλευρά των Ξένων Κωλέττης, δεν καθόριζε τις σχέσεις του
ελληνικού κράτους με τις Μεγάλες
Αρχαιολογικών Σχολών, δεν έλειψε η ικανοποίηση των συμφερόντων τους, αφενός Δυνάμεις μέχρι τη βασιλεία του Γεωργίου
Α΄, αλλά μέχρι το 1922, οπότε και
λόγω της αναγκαίας επέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων στα Ελληνικά θέματα και κατέρρευσε οριστικά με τη Μικρασιατική
Καταστροφή.
αφετέρου λόγω της ονομαζόμενης ηρωικής εποχής, δηλαδή, της τάσης
ανταγωνισμού ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά κράτη για το πιο θα αναλάβει τη μεγαλύτερη
και σημαντικότερη αποστολή στις περιοχές της Εγγύς Ανατολής και της Ανατολικής
Μεσογείου, με σκοπό εκτός του επιστημονικού, να ξεπεράσουν η μία σχολή την
άλλη σε φήμη, δύναμη και απόκτησηαρχαιοκαπηλικώνευρημάτων και
29
λειψάνωνσεευρωπαϊκά μουσεία . Σχόλιο [DK35]: Μακροπερίοδος και
ασύντακτος λόγος: δεν είμαι σίγουρη ότι
3Η ΕΝΟΤΗΤΑ καταλαβαίνω τι θέλετε να πείτε.

ΤΙΤΛΟΣ: ΤΟ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΡΡΙΚΟΥ ΣΛΗΜΑΝ

Ταυτόχρονη με τη δράση της Αρχαιολογικής Εταιρείας, της Αρχαιολογικής

Υπηρεσίας και των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών, υπήρξε και η ανασκαφική
δραστηριότητα του Ερρίκου Σλήμαν, με τη σύντομη και περιορισμένης έκτασης
ανασκαφή του αρχικά στην Ιθάκη το 186830.

Το 1876, ο Ερρίκος Σλήμαν, με κατοχή ειδικής άδειας και υπό την κρατική επίβλεψη
της Αρχαιολογικής Εταιρείας και του έφορου της Παναγιώτη Σταματάκη,
οδηγούμενος από το συγγραφικό έργο του αρχαίου συγγραφέα Παυσανία και των Σχόλιο [DK36]: με οδηγό τον αρχαίο
συγγραφέα Παυσανία και με τη βοήθεια
ντόπιων, εντόπισε τις τοποθεσίες εντός και εκτός της πύλης του τείχους των Σχόλιο [DK37]: Ποιες τοποθεσίες;

Μυκηνών και ανέσκαψε εντός της ακρόπολης όπου ανακάλυψε τον περίβολο των
κτερισμάτων και κάποιες επιτύμβιες στήλες. Η ανασκαφή ολοκληρώθηκε τυχαία Σχόλιο [DK38]: ταφικό περίβολο

σκάβοντας κάτω από μια επιτύμβια στήλη όπου ανακαλύφτηκαν πέντε τάφοι, του
Αγαμέμνονα, του Ευρυμέδοντα, της Κασσάνδρας και των συντρόφων τους και
πολύτιμα ευρήματα.Το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου Σλήμαν, βρίσκεται στη
Γεννάδειο βιβλιοθήκη στην Αθήνα31.To1876, ανέσκαψε στη Τίρυνθα, και το 1884, Σχόλιο [DK39]: Ασύνδετο νόημα.

29
Μανακίδου. Ε. 1999:184-185
30
Βασιλικού. Ν. 2000:28
31
Ο.π:33-36

[8]
ανακαλύφθηκε το ανάκτορο. Κατά τη διάρκεια του 1880-1886, ανέσκαψε στον
Ορχομενό και αποκάλυψε τον θολωτό τάφο που τον ονόμασε θησαυρό του Μινύου.

Ο Ερρίκος Σλήμαν, δίκαια ονομάστηκε πατέρας της μυκηναϊκής αρχαιολογίας, γιατί

σε αυτόν οφείλεται η ανακάλυψη ενός από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς, του
μυκηναϊκού. Ο ίδιοςέγινε διάσημος και δοξάστηκε εκτός για τις ανασκαφές του στην
Ελλάδα και για την ανακάλυψη του θησαυρού του Πριάμου, (Τροία). Τομεγάλο Σχόλιο [DK40]: τόσο για τις ανασκαφές
του στην Τροία, όπου ανακάλυψε τον
ανασκαφικό έργο του Σλήμαν, υπήρξε ταυτόχροναλανθασμένο, επειδή ο ίδιος λεγόμενο «Θησαυρό του Πριάμου», όσο
και στην Ελλάδα.
ασχολήθηκε με την αρχαιολογία σε μεγάλη ηλικία και δεν είχε εξασκηθεί ώστε να Σχόλιο [DK41]: Συγχρόνως όμως
εφάρμοσε αντιεπιστημονικές μεθόδους
έχει την εμπειρία επιστήμονα αρχαιολόγου. Συνήθιζε να σκάβειπαράτυπα σύμφωνα
Σχόλιο [DK42]: ήταν ερασιτέχνης
με τους κρατικούς νόμους32, καταστρέφοντας λείψανα νεότερων εποχών, όπως τα Σχόλιο [DK43]: Μήπως εννοείτε «να
33 σκάβει παράνομα»;
ελληνορωμαϊκά,ώστε να εντοπίσει την ανακάλυψηπροϊστορικών λειψάνων .
Σχόλιο [DK44]: νεότερα στρώματα

Η Σχόλιο [DK45]: γιατί τον ενδιέφεραν

4 ΕΝΟΤΗΤΑ μόνο τα προϊστορικά

ΤΙΤΛΟΣ: ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Πριν αλλά και κατά την διάρκεια του 19οαιώνα, τα αρχαιολογικά ευρήματα είχαν
άσχημη αντιμετώπιση λόγω έλλειψης επιστημονικής μέριμνας στον τομέα της
αρχαιολογίας και διακίνησης αρχαιοτήτων34. Ο 19ος αιώνας παρότι προβληματικός Σχόλιο [DK46]: Μήπως θέλετε να πείτε
ότι, πριν και κατά τη διάρκεια του 19ου
λόγω της επανάστασης και της συγκρότησης εθνικού κράτους, υπήρξε το εναρκτήριο αιώνα,η διαχείριση των αρχαιοτήτων ήταν
προβληματική, επειδή η αρχαιολογία δεν
λάκτισμα της εθνικής επιστήμης, της αρχαιολογίας, με τη βοήθεια της Αρχαιολογικής είχε ακόμη διαμορφωθεί σε οργανωμένη
επιστήμη;
Εταιρίας. Έστω και αν αυτή υπήρξε περιορισμένη αρχικάλόγω έλλειψης συμβούλων
με επιστημονική αρχαιολογική εμπειρία, με αποτέλεσμα την μη δημοσίευση
αποτελεσμάτων των αρχαιολογικών ανασκαφών, με εξαίρεση το έργο
τουαρχαιολόγου Ρουσόπουλου. Σχόλιο [DK47]: Χρειάζεται επεξήγηση:
ποιος ήταν ο Ρουσόπουλος και γιατί ήταν ο
Το 1871, ενσωματώθηκε στην εταιρεία ο Παναγιώτης Σταματάκης. Με το μεθοδικό μόνος αρχαιολόγος που δημοσίευσε τις
ανασκαφές του;
έργο του και με τη δημοσίευση εκθέσεων των ανασκαφών του υπήρξε σημαντικό και Σχόλιο [DK48]: Μάλλον εννοείτε την
35 ου Αρχαιολογική Εταιρεία.
μόνιμο μέλος της εταιρείας έως το θάνατο του . Από το τελευταίο τέταρτο του 19
Σχόλιο [DK49]: Λίγο πριν είπατε ότι ,
αιώνα και μετά η Αρχαιολογική Εταιρεία και συνεπώς και η αρχαιολογία, αποκτά τον 19ο αι., δεν δημοσιεύονταν
ανασκαφές. Αυτό είναι αντιφατικό.
επιστημονική μορφή με τον διορισμό έμπειρων εφόρων αρχαιοτήτων36.

32
Βασιλικού. Ν. 2000:35
33
Ο.π::28-32
34
Τόλιας. Γ. 2003:12-13
35
Βασιλείου. Χ. Πετράκου.2011:3-4
36
Ο.π:4

[9]
Ταυτόχρονα το γεγονός της ατομικότητας των ανασκαφέωνσε Αθήνα και επαρχία και
οι δημοσιεύσεις τους η μη, σε τεράστιας ποικιλίας τοπικών περιοδικών και
εφημερίδων στις ίδιες τοποθεσίες, άφησε δίχως συνολική ενημέρωση την πορεία της
αρχαιολογικής έρευνας, με αποτέλεσμα την έλλειψη αντικειμενικότητας της
αρχαιολογίας και κατ’ επέκταση της ιστορίας37. Σχόλιο [DK50]: Τι ακριβώς θέλετε να
πείτε;

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Κατά τη διάρκεια του δύσκολου ιστορικά για την Ελλάδα, 19ουαιώνα,πριν αλλά και
μετά την επανάσταση καιμε την εν συνεχεία δυσκολία της δημιουργίας του
νεοσύστατου ελληνικού κράτους, χρησιμοποιήθηκαν όλα τα μέσα που ήταν εφικτά
για την ανάδειξη της εθνικής αρχαιολογίας και τη διαφύλαξη των αρχαιολογικών
ευρημάτων της. Δυστυχώς λόγω των δυσκολιών που αντιμετώπιζε ο ελλαδικός χώρος Σχόλιο [DK51]: Παρά τις δυσκολίες το
νεοσύστατο ελληνικό κράτος έλαβε μια
κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, έστω και υποκειμενικά να έχουν ανακαλυφθεί τα πιο σειρά μέτρων για να προστατεύσει τις
αρχαιότητες ως εθνική κληρονομιά.
ενδιαφέροντα τμήματα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Σχόλιο [DK52]: Τι εννοείτε;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βασιλείου. Χ. Πετράκου.Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία οι Αρχαιολόγοι και οι

Ανασκαφές,1837-2011.Εκδοτική και καλλιτεχνική επιμέλεια:Λούσι
Μπρατζιώτη.Αθήνα.2011.

Βασιλικού Ντόρα.ΟΜέντωρ. Χρονολογικό και Ιστοριοδιφικό Δελτίο της Εν Αθήναις Σχόλιο [DK53]: Τίτλος άρθρου, σελίδες
(;)
Αρχαιολογικής Εταιρείας. Τεύχος 53. Εκδοτική επιμέλεια:Αντωνία Χριστοδούλου.
Αθήνα 2013.

Βελένη Πολυξένη.Αρχαιοκαπηλία τέλος. Επιμέλεια κείμενα: Πολυξένη Αδάμ Βελένη.

Θεσσαλονίκη 2013.

Κριτζάς Ε.Χρονολογικό και Ιστοριοδιφικό Δελτίο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Σχόλιο [DK54]: Βλ. προηγούμενο
σχόλιο.
Εταιρείας. Τεύχος 95. Εκδοτική Επιμέλεια: Ελευθερία Κονδυλάκη Κόντου.Αθήνα
2010.

37
Βασιλικού. Ν . 2000:7-15&22-24

[10]
Μανακίδου Ε. Η Σημασία Και Η Προσφορά Της Αρχαιολογικής Έρευνας Στην
Ελλάδα.Τόμος Ά. Επιμέλεια Έκδοσης: Σμπόνιας Κωνσταντίνος. ΕΑΠ. Πάτρα 1999. Σχόλιο [DK55]: Τίτλος τόμου(;)

Μαργαρίτης Γ. Η Ευρώπη Των Επαναστάσεων. Τόμος ΄Γ. Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Σχόλιο [DK56]: Αναγράφεται ο
επιμελητής της έκδοσης, όχι ο
Maτθιόπουλος. Δ. Γιώργος. ΕΑΠ. Πάτρα 1999. καλλιτεχνικός επιμελητής.

Μαρκετός. Σ. Από Τον Καποδίστρια Στον Βενιζέλο: Πολιτική Ιστορία. Τόμος. ΄Γ.
Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Maτθιόπουλος. Δ. Γιώργος. ΕΑΠ. Πάτρα 1999. Σχόλιο [DK57]: Βλ. προηγούμενο
σχόλιο.

Μήτση Ευτέρπη.Σύγχρονα Θέματα.Στη Σκιά Των Μνημείων. Αρχαιολάτρες Και Σχόλιο [DK58]: Αυτή είναι η σωστή
παραπομπή:
ου
Αρχαιόσυλοι Στην Ελλάδα Του 19 αιώνα. Εκδόσεις:Εστία. Αθήνα 2003. Μήτση Ευτέρπη, 2003, «Στη σκιά των
μνημείων: αρχαιολάτρες και αρχαιόσυλοι
στην Ελλάδα του 18ου αιώνα», Σύγχρονα
Θέματα 82, σελ. 60-67.

Νικολαίδου Γεωργία .2014. Πραγματεία Περί παίδων Αγωγής ή Παιδαγωγία του

Ιώσηπου Μοισιόδακα. Θεσσαλονίκη. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Τμήμα Θεολογίας:23 Σχόλιο [DK59]: Είδος δημοσίευσης:
μεταπτυχιακή εργασία, διδακτορική
διατριβή, άλλο;

Τόλιας Γιώργος . Ελληνομάθεια Αρχαιογνωσία Και Εθνική Κληρονομιά. Το Ελληνικό

προεπαναστατικό ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες. Σχόλιο [DK60]: Έτος και είδος
δημοσίευσης: άρθρο, βιβλίο, άλλο;

Χατζόπουλος Κωνσταντίνος – Λάιος Γ . Άρθρα Ζ &Η του καταστατικού της

Φιλόμουσου Εταιρείας της Βιέννης και Άρθρο Α της σύστασης της εταιρείας. Σχόλιο [DK61]: Βλ. προηγούμενο
σχόλιο.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΓΙΣΤΟ

1. Πληρότητα στην ανάπτυξη του θέματος 30
2. Κριτική και συνθετική ικανότητα 20
3. Αξιοποίηση βιβλιογραφίας (με παραπομπές) 20
4. Δομή (εισαγωγή, ενότητες, συμπεράσματα) 10
5. Γλωσσική επάρκεια (επιστημονικός λόγος, σύνταξη, έκφραση, ορθογραφία) 20
Σύνολο 100
https://study.eap.gr
Πληρότητα στην ανάπτυξη του θέματος
Αναγνωρίζω την πρώτη προσπάθειά σας να ανταποκριθείτε στις ανάγκες μιας
γραπτής εργασίας, Ωστόσο υπάρχουν σημεία που χρειάζονται επεξήγηση ή δηλώνουν

[11]
ότι δεν αφομοιώσατε όλα όσα διαβάσατε. Επίσης έχετε υπερβεί το προβλεπόμενο
όριο λέξεων.
Βαθμός: 21.

Κριτική και συνθετική ικανότητα

Το αποτέλεσμα κρίνεται γενικά επαρκές. Πάντως θα μπορούσατενα δώσετε έναν πιο
κριτικό τόνο στη διατύπωση των απόψεών σας.
Βαθμός: 13.

Αξιοποίηση βιβλιογραφίας (με παραπομπές)

Αξιοσημείωτη η προσπάθειά σας να χρησιμοποιήσετε συμπληρωματική
βιβλιογραφία. Φροντίστε να δίνετε σωστά τις παραπομπές.
Βαθμός: 16.

Δομή (εισαγωγή, ενότητες, συμπεράσματα)

Μια γραπτή εργασία πρέπει να περιλαμβάνει:
 φύλλο τίτλου με ακριβή αναγραφή του θέματος
 περιεχόμενα
 εισαγωγή ή πρόλογο
 ανάπτυξη του κύριου θέματος με τίτλους ενοτήτων
 συνόψιση ή συμπεράσματα ή επίλογο
 βιβλιογραφία.
Στην εργασία σας δεν αναγράφεται το θέμα, όπως αυτό δόθηκε.
Βαθμός: 8.

Γλωσσική επάρκεια (επιστημονικός λόγος, σύνταξη, έκφραση, ορθογραφία)

Χρειάζεται να ασκηθείτε στον επιστημονικό λόγο. Σ’ αυτό θα σας βοηθήσουν οι
προτεινόμενες αναδιατυπώσεις στο κείμενο.
Βαθμός: 12.
ΣΥΝΟΛΟ: 70 7

[12]