ÖZET

ÇEVİRİ YOLUYLA KANUN YAPMAK: 1810 FRANSIZ CEZA

KANUNU’NUN 1858 OSMANLI CEZA KANUNU’NA ÇEVİRİSİ
Senem Öner tarafından
hazırlanmıştır Ocak,
2013

Tez konusu “çeviri yoluyla kanun yapmak”tır. Tez Osmanlı Tanzimat Dönemi’nde 1810
Fransız Ceza Kanunu’nun çevrilmesiyle oluşturulan 1858 Osmanlı Ceza Kanunu örneğini
inceler. Bu güne kadar bir çeviribilimci tarafından araştırılmamış 1858 Osmanlı Ceza
Kanunu’na odaklanan tez, “çeviri yoluyla kanun yapmak” olgusunu dahil etmenin
gerekliliğini ortaya koymayı ve çeviribilim yöntem ve yaklaşımları aracılığıyla bu olguyu
incelemeyi hedefler. Tez aynı zamanda 1858 Osmanlı Ceza Kanunu bağlamındaki özgün
çevirinin ikili karşıtlıklarını yeniden düşünmeyi hedefler
Tez aşağıdaki sorulara cevap arar: Özellikle özgün çevirinin ikili karşıtlıkları olmak
üzere, basit ikili karşıtlıklar söz konusu örnekte nasıl ortaya çıkmaktadır? 1810 Fransız
Ceza Kanunu ile 1858 Osmanlı Ceza Kanunu arasında ne tür bir çeviri ve eşdeğerlik ilişkisi
bulunmaktadır? Osmanlı Kanunu’nun tarihi bağlamı Kanun’un yapımında uygulanan çeviri
stratejilerini nasıl etkilemiştir?
1858 Osmanlı Ceza Kanunu ile 1810 Fransız Ceza Kanunu arasında betimsel analiz
metodu kullanılarak yapılan karşılaştırma sonucunda birden fazla çeviri yönteminin
kullanıldığını ve kaynak kanunun farklı kısımları farklı yöntem ve düşüncelerle çevrildiğini
görmek mümkündür. Bu karmakarışık bir şekilde değil, bir düzen oluşturmak amacıyla
yapılmıştır. Suç tasnifi hususunda kanunların karşılaştırılmasıyla; kaynak kanunda yer alan
suç tasniflerinin erek kanuna birebir çevrildiği görülürken, suç- ceza denkleminin
çevirisinde bir değişim olduğuna ve suçların sistemli bir şekilde hafifletildiğine rastlamak
da mümkündür. Ceza tanımı ve infazı hususunda kanunların karşılaştırılması; söz konusu
kanunların birbirleriyle yeterlik ve kabul edilebilirlik kavramları arasında konumlanan bir
eşdeğerlik ilişkisi olduğunu ortaya koyar. Devlete karşı suçlar hususunda kanunların
karşılaştırılması yeterlik kavramına yakın bir eşdeğerlik ilişkisi sunarken; kişilere karşı
suçlar hususunda karşılaştırılması kabul edilebilirlik kavramına yakın bir eşdeğerlik ilişkisi
sunmuştur.
İslami hukuk ve teamül hukukundan oluşan Osmanlı Ceza Kanunu’nun, devletin
batılılaşma ve modernleşmesiyle özdeşleşmiş Tanzimat Dönemi’nde dönüştürülmesi
bağlamında kanunların karşılaştırılması sonucunda kaynak kanunun çevirisi sırasında
verilen kararların rastgele değil, bilinçli kararlar oldukları ortaya konmuştur. Kişilere karşı
suçlara ilişkin maddelerde gözlemlenen kabul edilebilirlik kavramına yakın eşdeğerlik
ilişkisinin, tüm suç ve infazları batılı bir ceza kanununa göre düzenleyecek doğulu bir ceza
kanunu oluşturacak kanuniler ve çevirmenlerin endişeleri sonucunda ortaya çıktığı
tartışılmaktadır. Diğer yandan, devlete karşı suçlara ilişkin maddelerde incelenen

i
yeterlik kavramına yakın eşdeğerlik ilişkisinin, Osmanlı Devleti’nin daha modern ve
merkezi bir yönetime dönüşmesinde erek kanunun oynaması beklenen rolün sonucu olduğu
tartışılmaktadır. Aynı zamanda bu konuda Osmanlı Kanunu’nun, devletin hukuk sisteminde
bulunan açığı kapatmak için kullanıldığı ve Kanun’un Osmanlı “hukuki çokludizgesi”
içinde yer aldığı tartışılmaktadır.

Ele geçirilen bulgular ışığında, 1858 Osmanlı Ceza Kanunu’nun kaynak/sadakat

odaklı geleneksel çeviri yaklaşımıyla açıklanamayacak bir çeviri olduğu öne sürülmüştür.
Bunun nedeni Kanun’un erek sistemde bir çeviri olarak oluşturulmamış/sunulmamış
ve/kabul edilmemiş olmasıdır. Hence, it has been claimed that the original-translation
binary opposition becomes invalid in this case of ‘lawmaking through translation’ where
the translated code is the law itself and thus is both original and translation at the same
time.

Keywords: ‘Lawmaking through translation’, original-translation relationship, ‘legal

polysystem’, ‘translated law’, acceptability, adequacy, equivalence

ii