Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθηνών

ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΛΟ, ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Θέμα : Παραδειγματικές περιπτώσεις γυναικών που

διεκδίκησαν συμμετοχή στο επιστημονικό γίγνεσθαι ως
επιστήμονες, 17ος-19ος αιώνας

Υπεύθυνη καθηγήτρια : Ιωάννα Κατσιαμπούρα

Ονοματεπώνυμο : Ντέμα Λένα

ΑΜ : 9981201900143

Αθήνα, Ακαδημαϊκό έτος 2021-2022

Περιεχόμενα
Εισαγωγή..................................................................................................................................3
17ος αιώνας...............................................................................................................................4
Μαρτίν Μπερτρό (1590 – 1642)...........................................................................................4
Marie Crous..........................................................................................................................4
Marie Meurdrac (1610 – 1680).............................................................................................5
18ος αιώνας...............................................................................................................................5
Laura Bassi (1711 – 1778).....................................................................................................5
Maria Gaetana Agnesi (1718 – 1799)....................................................................................6
19ος αιώνας...............................................................................................................................6
Maria Mitchell (1818 - 1889)................................................................................................6
Rebecca Lee Crumpler (1831 – 1895)...................................................................................6
Συμπεράσματα.........................................................................................................................8
Βιβλιογραφία............................................................................................................................9
Εισαγωγή
Αποτελεί κοινώς γνωστό το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της ιστορίας οι γυναίκες
επιστήμονες ήταν σημαντικά λιγότερες ή σχεδόν ανύπαρκτες συγκριτικά με τους
άνδρες. Είναι σαφώς λογικό επομένως να δημιουργούνται ερωτήματα και να
καταβάλλονται προσπάθειες για να εξηγηθεί αυτό το γεγονός. Άλλοι θα μπορούσαν
να εξηγήσουν αυτό το φαινόμενο θεωρώντας πως ο γυναικείος εγκέφαλος δεν είναι
αρκετά ικανός για την ενασχόληση με τις επιστήμες, ενώ άλλοι θεωρούν ότι οι
κοινωνίες όντας ήδη από πολύ παλιά πατριαρχικές, δεν έδιναν τις ίδιες δυνατότητες
για μάθηση στις γυναίκες. Ωστόσο υπήρξαν στο παρελθόν αρκετές γυναίκες
ανώτερων συνήθως κοινωνικών τάξεων, οι οποίες κατάφεραν να μορφωθούν και να
συμβάλουν στην πρόοδο της επιστήμης. Η εργασία αυτή έχει διεξαχθεί με σκοπό να
αναφερθούν πληροφορίες και σημαντικά επιτεύγματα μερικών από τις πιο ξακουστές
γυναίκες επιστήμονες του 17ου, του 18ου και του 19ου αιώνα.
17ος αιώνας
Κατά τον 17ο αιώνα, καθώς ακόμη επικρατούσε η επιστημονική επανάσταση (ως το
1687), πέραν των ανδρών επιστημόνων που διακρίθηκαν για τις εφευρέσεις τους,
υπήρξαν και αρκετές γυναίκες που ασχολήθηκαν με τις επιστήμες και βοήθησαν στην
εξέλιξη αυτών.

Μαρτίν Μπερτρό (1590 – 1642)

H Μαρτίν Μπερτρό γεννήθηκε το 1590 στο Τουραίν της Γαλλίας και πρόκειται για
την πρώτη γνωστή γυναίκα γεωλόγο και ορυκτολόγο, ενώ ήταν και αστρονόμος και
αλχημίστρια. Τόσο η ευγενικής καταγωγής οικογένειά της, όσο και ο σύζυγός της,
Ζαν ντε Σατλέ, ασχολούνταν με τη γεωλογία.

Το 1626 δόθηκε στο ζευγάρι η ευκαιρία να ταξιδέψει στη Γαλλία για να μελετήσουν
τα κοιτάσματα της περιοχής, χρησιμοποιώντας πρωτόγνωρες τότε για τον υπόλοιπο
κόσμο τεχνικές (όπως τη ραβδομαντεία), πράγμα που προκάλεσε στον λαό την
πεποίθηση ότι το ζευγάρι ασχολούνταν με μαγεία και δαιμονικές δυνάμεις και
αμφισβητούσαν την ικανότητα μιας γυναίκας να ενασχοληθεί με την επιστήμη. Η
Μπερτρό, μέσω του βιβλίου της «Η Αποκατάσταση του Πλούτωνα» απάντησε σε
αυτές τις κατηγορίες και αναφέροντας χαρακτηριστικά : «Σχετικά με όσα λέγονται για
μία γυναίκα που ξεκινά να σκάβει τρύπες και να τρυπάει βουνά, ότι είναι κάτι πολύ
τολμηρό και ξεπερνά τις δυνάμεις και τις ικανότητες αυτού του φύλου και ότι ίσως να
είναι μόνο κούφια λόγια και ματαιοδοξία τέτοιες υποσχέσεις»… «έχουν υπάρξει
γυναίκες που όχι μόνο ήταν μαχητικές και ικανές στην μάχη αλλά, ακόμα περισσότερο,
ικανές στις τέχνες και στις θεωρητικές επιστήμες, όπως έχουν πει τόσο οι Έλληνες όσο
και οι Ρωμαίοι.»

Το 1642 ωστόσο το ζευγάρι καταδικάστηκε τελικά σε φυλάκιση κατηγορούμενοι και

οι δύο για μαγεία, παρά την προσπάθειά τους να απαλλάξουν τον κόσμο από αυτές τις
δεισιδαιμονίες, και λίγα χρόνια αργότερα απεβίωσαν. (Wikipedia,
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AF%CE
%BD_%CE%9C%CF%80%CE%B5%CF%81%CF%84%CF%81%CF%8C )
Marie Crous
Η Μαρί Κράους ήταν Γαλλίδα μαθηματικός του 17ου αιώνα της οποίας το πρώτο έργο
δημοσιεύθηκε το 1636 και είναι διακεκριμένη για τις μελέτες της στο μετρικό
σύστημα, αφού εκείνη εισήγαγε το δεκαδικό μετρικό σύστημα στην Γαλλία.
Ανέπτυξε επίσης τη μέθοδο του Pestalozzi και την ονομαστική διαίρεση, η οποία
φάνηκε χρήσιμη ιδίως στον κανόνα των τριών.
(https://en.wikipedia.org/wiki/Marie_Crous)

Marie Meurdrac (1610 – 1680)

Η Μαρί Μερντράκ γεννήθηκε το 1610 στο Παρίσι και ήταν χημικός, αλχημίστρια,
ιατρός και ανθρωπίστρια. Το 1656 δημοσίευσε το βιβλίο «Φιλανθρωπική και Εύκολη
Χημεία, για Γυναίκες», που αποτελεί την πρώτη χημική πραγματεία από γυναίκα
συγγραφέα. Για να γράψει αυτό το βιβλίο έπρεπε να ξεπεράσει πολλά εμπόδια και
δυσκολίες, καθώς τότε διακωμωδούσαν τις γυναίκες που ασχολούνταν με τις
επιστήμες. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι ήταν ιατρός, αυτοδίδακτη, αφού
τότε δεν παρεχόταν εκπαίδευση στις γυναίκες. Ήθελε να μοιραστεί με τον κόσμο
λοιπόν τις γνώσεις της, με το όραμα ότι αυτές θα χρησιμοποιηθούν για το καλό της
ανθρωπότητας. (https://scientificwomen.net/women/meurdrac-marie-68)

18ος αιώνας
Κατά τον 18ο αιώνα, κατά την εποχή δηλαδή του διαφωτισμού και αργότερα της
βιομηχανικής επανάστασης, οι γυναίκες που διακρίθηκαν στον χώρο των επιστημών
ήταν πολυάριθμες.

Laura Bassi (1711 – 1778)

H Laura Bassi ήταν Ιταλίδα φυσικός και ανατόμος. Πρόκειται για την πρώτη γυναίκα
καθηγήτρια πανεπιστημίου στην Ευρώπη και τη δεύτερη παγκοσμίως που απέκτησε
διδακτορικό. Γεννήθηκε στην Μπολόνια της Ιταλίας το 1711 και καταγόταν από
πλούσια οικογένεια ενώ ο πατέρας ήταν δικηγόρος. Μορφώθηκε στο σπίτι της από
μικρή ηλικία και στα 21 της χρόνια απέκτησε διδακτορικό και διορίσθηκε ως
καθηγήτρια ανατομίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Ενδιαφέρθηκε ιδιαιτέρως
για την νευτώνεια φυσική την οποία και δίδαξε για σχεδόν 3 δεκαετίες και θεωρείται
ένα από τα κύρια πρόσωπα που εισήγαγαν τις ιδέες του Νεύτωνα. Εκτός από τα
μαθήματα που παρέδιδε στο πανεπιστήμιο, έκανε μαθήματα και σπίτι της. Έγραψε
πολλές εργασίες, αλλά μόνο 4 από αυτές έχουν δημοσιευθεί. Στα 65 της έτη
διορίσθηκε στην έδρα της πειραματικής φυσικής στην Μπολόνια και δίδαξε έχοντας
ως βοηθό τον σύζυγό της. Υπήρξε επίσης πολλές φορές μέλος σε επιστημονικές
ενώσεις και εταιρείες γραμμάτων καθώς γνώριζε ελληνική, γαλλική και ιταλική
λογοτεχνία. Αδιαμφισβήτητα η συμβολή της στην εξέλιξη των επιστημών ήταν
μεγάλη και δικαίως έχει τοποθετηθεί άγαλμά της στο Ινστιτούτο Επιστημών της
Μπολόνια, έχει αποδοθεί το όνομά της σε λύκειο και σε οδό της πόλης αλλά και σε
κρατήρα στον πλανήτη Αφροδίτη. (http://www.projectcontinua.org/laura-bassi/)

Maria Gaetana Agnesi (1718 – 1799)

H Mαρία Γκαετάνα Ανιέζι ήταν Ιταλίδα μαθηματικός, φιλόσοφος και φιλάνθρωπος.
Γεννήθηκε στο Μιλάνο και ο πατέρας της ήταν καθηγητής μαθηματικών στο
Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Από πολύ μικρή φάνηκε ότι ήταν χαρισματικό παιδί
καθώς μίλαγε ιταλικά και γαλλικά από τα 5 της. Ήταν καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο
της Μπολόνια και ένα από τα έργα για τα οποία διακρίθηκε περισσότερο ήταν το
Instituzioni analitiche, που πρόκειται για ένα βιβλίο δύο τόμων στο οποίο
πραγματεύεται μαθηματικές θεωρίες το οποίο αφιέρωσε στην αυτοκράτειρα Μαρία
Θηρεσία. Την επαίνεσαν πολλοί για το έργο της, ένας εκ των οποίων ο Πάπας
Βενέδικτος ΙΔ’. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της ενασχολήθηκε ιδιαιτέρως και με
τη μελέτη της θεολογίας καθώς και με την φιλανθρωπία, αφού βοήθησε φτωχούς,
αστέγους και ασθενείς και ίδρυσε μάλιστα το γηροκομείο Όπερα Πία Τριβούλτσι, το
οποίο και διηύθυνε. (Brittanica, 2022)

19ος αιώνας
Maria Mitchell (1818 - 1889)
Η Μαρία Μίτσελ ήταν η πρώτη Αμερικανίδα γυναίκα που εργάστηκε ως αστρονόμος.
Γεννήθηκε το 1818 στη Μασαχουσέτη και υπήρξε μαθήτρια του γυμνασίου που
διηύθυνε ο πατέρας της, στο οποίο μάλιστα βοήθησε και στη διδασκαλία. Εργάστηκε
ως βιβλιοθηκονόμος για 20 χρόνια και ίδρυσε και δικό της σχολείο στο οποίο
επέτρεψε να παρακολουθούν και μαύρα παιδιά, κίνηση πρωτοποριακή για την εποχή.
Τον Οκτώβρη του 1847 ανακάλυψε έναν κομήτη μέσω τηλεσκοπίου, στον οποίο
δόθηκε το όνομά της προς τιμήν της. Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που εκλέχθηκε μέλος
της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών και της Αμερικανικής Ένωσης
για την Πρόοδο της Επιστήμης. Διορίσθηκε το 1865 καθηγήτρια αστρονομίας σε
κολέγιο θηλέων της Νέας Υόρκης και διευθύντρια στο αστεροσκοπείο του κολεγίου,
στο οποίο επίσης δόθηκε το όνομά της. Προς τιμή της έχει δοθεί το όνομά της σε
πλοίο και τρένο της Νέας Υόρκης. (Biography.com Editors, 2014)

Rebecca Lee Crumpler (1831 – 1895)

Η Ρεμπέκα Λι Κράμπλερ ήταν Αμερικανίδα γιατρός, νοσοκόμα και συγγραφέας.
Γεννήθηκε το 1831 στο Delaware και μεγάλωσε στην Πενσυλβάνια. Η θεία της ως
γιατρός άσκησε μεγάλη επιρροή πάνω της και την ενέπνευσε να ακολουθήσει κι
εκείνη το ίδιο αντικείμενο. Εργάστηκε αρχικά ως νοσοκόμα στη Μασαχουσέτη
ώσπου τη δέχθηκαν στο κολέγιο ιατρικής θηλέων, στο οποίο ήταν και η πρώτη τότε
αφροαμερικανίδα που φοίτησε. Εργάστηκε για πρώτη φορά ως γιατρός στη Βοστώνη,
όπου παρείχε περίθαλψη κατά κύριο λόγο σε άπορες Αφροαμερικανές και
αφροαμερικανά παιδιά. Εργάστηκε επίσης για το Freedmen’s Bureau, όπου
περιέθαλψε απελευθερωμένους σκλάβους, τους οποίους δε δέχθηκαν να περιθάλψουν
λευκοί γιατροί. Εκτός από το πολύ δύσκολο έργο της στην ιατρική λόγω του έντονου
τότε ρατσισμού προς τους μαύρους, υπήρξε και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο
Wilmington και στο New Castle of Delaware. To 1883 δημοσίευσε τo βιβλίo της “A
Book of Medical Discourses” στο οποίο έδωσε βάση στις δυνατότητες πρόληψης
διαφόρων ασθενειών και το αφιέρωσε σε νοσοκόμες και μητέρες. Απεβίωσε το 1895
και ως το 2020, εκείνη και ο σύζυγος της, Arthur Crumpler, ήταν θαμμένοι σε απλούς
τάφους. Τον Ιούλιο του 2020 τους δόθηκαν νέες ταφόπετρες από γρανίτη για να
γιορτάσουν τα επιτεύγματά της ως γιατρός και το πτυχίο της.
(https://en.wikipedia.org/wiki/Rebecca_Lee_Crumpler)
Συμπεράσματα
Όπως αναφέρθηκε, παρόλο που οι γυναίκες επιστήμονες ήταν σημαντικά λιγότερες
από τους άνδρες κατά το παρελθόν, υπήρξαν αρκετές οι οποίες διακρίθηκαν για τα
επιστημονικά επιτεύγματά τους. Κατά τον 17ο αιώνα κάποιες από τις πιο γνωστές
γυναίκες επιστήμονες ήταν η γεωλόγος Μαρτίν Μπερτρό που κατηγόρησαν για
μαγείες και τη φυλάκισαν, η Γάλλος μαθηματικός Μαρί Κράους που διακρίθηκε για
το έργο της στο μετρικό σύστημα και η Μέρη Μέρντρακ που ήταν η πρώτη γυναίκα
που έγραψε χημική πραγματεία. Κατά τον 18ο αιώνα υπήρξαν ακόμη περισσότερες
γυναίκες επιστήμονες, μεταξύ των οποίων η Laura Bassi, πρώτη καθηγήτρια
πανεπιστημίου στην Ευρώπη, η Mαρία Γκαετάνα Ανιέζι η οποία διακρίθηκε ιδιαίτερα
για το έργο της στα μαθηματικά. Τον 19ο αιώνα γεννήθηκε στην Αμερική η Maria
Mitchell η οποία ήταν η πρώτη Αμερικανίδα αστρονόμος, αλλά και η Rebecca Lee
Crumpler, μια αφροαμερικανίδα γιατρός που παρά τα εμπόδια που υπήρχαν λόγω του
έντονου ρατσισμού, κατάφερε να διακριθεί για τις ικανότητές της στην ιατρική.
Βιβλιογραφία
Biography. Com, 2014, Maria Mitchell, https://www.biography.com/scientist/maria-
mitchell

Brittanica, 2022, https://www.britannica.com/biography/Maria-Gaetana-Agnesi

Projectcontinua, http://www.projectcontinua.org/laura-bassi/

Scientific Women, https://scientificwomen.net/women/meurdrac-marie-68

Wikipedia, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CF%84%CE
%AF%CE%BD_%CE%9C%CF%80%CE%B5%CF%81%CF%84%CF%81%CF
%8C

https://en.wikipedia.org/wiki/Rebecca_Lee_Crumpler

https://en.wikipedia.org/wiki/Marie_Crous