Baigiangc 2

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc T©y Nguyªn
NguyÔn ThÞ Ng©n
Bµi gi¶ng
To¸n cao cÊp C2
BMT - 2010
2
Môc lôc
Trang phô b×a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Môc lôc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Lêi më ®Çu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Ch−¬ng 1 : Ma trËn vµ ®Þnh thøc 4

1.1 Ma trËn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.1 §Þnh nghÜa ma trËn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.2 Çc phÐp to¸n trªn ma trËn . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.3 Ma trËn chuyÓn vÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2 §Þnh thøc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.1 ¸nh x¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.2 PhÐp thÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2.3 §Þnh nghÜa ®Þnh thøc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2.4 Çc tÝnh chÊt cña ®Þnh thøc . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.5 §Þnh thøc con, ®Þnh thøc con bï vµ phÇn bï ®¹i sè . . . 9
1.2.6 §Þnh lý Laplace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3 H¹ng cña ma trËn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.1 §Þnh nghÜa h¹ng ma trËn . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.2 Çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng cña ma trËn . . . . 12
1.4 Ma trËn nghÞch ®¶o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.4.1 §Þnh nghÜa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.4.2 Çch t×m ma trËn nghÞch ®¶o . . . . . . . . . . . . . . . 14
Ch−¬ng 2 : HÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh 15

2.1 Çc kh¸i niÖm c¬ b¶n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.1 §Þnh nghÜa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.2 §Þnh lý Kronke - Kapili . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.2 HÖ Cramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.3 Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh tæng qu¸t . . . . . . . . . . . . 17
Ch−¬ng 3 : Kh«ng gian tuyÕn tÝnh 19
3.1 Kh«ng gian vecto Rn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3.1.1 §Þnh nghÜa vµ vÝ dô vÒ kh«ng gian vecto . . . . . . . . 19
3.1.2 Kh«ng gian vecto con . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.1.3 §éc lËp tuyÕn tÝnh, phô thuéc tuyÕn tÝnh . . . . . . . . 20
3.1.4 Kh«ng gian con sinh bëi mét bé phËn . . . . . . . . . . 21
3.1.5 C¬ së vµ sè chiÒu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
3.1.6 C«ng thøc ®æi täa ®é . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
3.2 ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.1 §Þnh nghÜa vµ tÝnh chÊt . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.2 Ma trËn cña ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh . . . . . . . . . . . . . . 27
Ch−¬ng 4 : D¹ng song tuyÕn tÝnh vµ d¹ng toµn ph−¬ng 29

4.1 Gi¸ trÞ riªng vµ vecto riªng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
4.2 ChÐo hãa ma trËn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
4.3 D¹ng song tuyÕn tÝnh, d¹ng toµn ph−¬ng . . . . . . . . . . . . . 34
4.3.1 §Þnh nghÜa vÒ d¹ng song tuyÕn tÝnh . . . . . . . . . . . 34
4.3.2 Ma trËn cña d¹ng song tuyÕn tÝnh. . . . . . . . . . . . . 34
4.3.3 D¹ng toµn ph−¬ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
4.3.4 §−a d¹ng toµn ph−¬ng vÒ d¹ng chÝnh t¾c . . . . . . . . 36
4
Ch−¬ng 1
Ma trËn vµ ®Þnh thøc
1.1 Ma trËn
1.1.1 §Þnh nghÜa ma trËn
§Þnh nghÜa 1.1. Mét ma trËn cÊp m × n lµ mét b¶ng sè cã m.n sè thùc ®−îc
s¾p xÕp thµnh mét h×nh ch÷ nhËt gåm m hµng vµ n cét.
Ma trËn th−êng ®−îc kÝ hiÖu bëi çc ch÷ çi viÕt hoa A, B, C, ....
§Ó chØ mét ma trËn A cÊp m × n ng−êi ta viÕt
 
a11 a12 ... a1n
 a21 a22 ... a2n 
A=  ...


am1 am2 ... amn m×n
§«i khi ®Ó cho gän ta cã thÓ viÕt:
A = (aij )m×n
víi aij ∈ R.
• Khi m = n th× A ®−îc gäi lµ ma trËn vu«ng cÊp n.
VÝ dô:  
1 2 3 0
5 −1 1 0 
A= 6 2 1 −3

0 0 1 8
Ma trËn A lµ ma trËn vu«ng cÊp 4.
+ Ma trËn vu«ng cÊp n cã d¹ng

 
a11 0 ... 0
 0 a22 ... 0 
A=  ...


0 0 ... ann
5
®−îc gäi lµ ma trËn chÐo cÊp n.

VÝ dô:  
1 0 0
A = 0 −1 0
0 0 5
Ma trËn A lµ ma trËn chÐo cÊp 3.
+ Ma trËn vu«ng cÊp n cã d¹ng

 
1 0 ... 0
 0 1 ... 0
 
... 
0 0 ... 1
th× ®−îc gäi lµ ma trËn ®¬n vÞ cÊp n vµ th−êng ®−îc ký hiÖu lµ In .
• Ma trËn cã tÊt c¶ çc phÇn tö b»ng 0 ®−îc gäi lµ ma trËn kh«ng.
• Khi m = 1 th× A ®−îc gäi lµ ma trËn hµng, kÝ hiÖu: A = (a11 ; a12 ; ...; a1n ).
 
a11
 a21 
• Khi n = 1 th× A ®−îc gäi lµ ma trËn cét, kÝ hiÖu: A =  
 ... 
am1
• Khi ma trËn A = (aij )n cã aij = 0, ∀i < j th× A ®−îc gäi lµ ma trËn tam
gi¸c d−íi, tøc lµ ma trËn cã d¹ng:
 
a11 0 0 ... 0
 a21 a22 0 ... 0 
 
A=  a31 a32 a33 ... 0 

 ... 
an1 an2 an3 ... ann
• Khi ma trËn A = (aij )n cã aij = 0, ∀i > j th× A ®−îc gäi lµ ma trËn tam
gi¸c trªn, tøc lµ ma trËn cã d¹ng:
 
a11 a12 a13 ... a1n
 0 a22 a23 ... a2n 
 
A=  0 0 a33 ... a3n 

 ... 
0 0 0 ... ann
6
1.1.2 Çc phÐp to¸n trªn ma trËn
• Céng ma trËn
Cho hai ma trËn cïng cÊp A = (aij )m×n , B = (bij )m×n . Tæng cña A vµ B lµ
mét ma trËn cÊp m × n, kÝ hiÖu A + B, vµ ®−îc x¸c ®Þnh
A + B = (aij + bij )m×n
+ VÝ dô: Cho hai ma trËn A, B nh− sau:

   
4 6 0 −1 3 1
A = 0 −7 4 ; B =  2 5 0
5 0 2 −3 1 2
Khi ®ã ta cã: 

3 9 1
A + B = 2 −2 4
2 1 4
• Nh©n mét sè víi mét ma trËn
Cho ma trËn A = (aij )m×n vµ sè thùc λ. Nh©n λ víi ma trËn A lµ ma trËn cÊp
m × n, kÝ hiÖu, λ.A, vµ ®−îc x¸c ®Þnh
λ.A = (λ.aij )m×n

   
3 9 1 −15 −45 −5
2 −2 4   . Ta cã −5.A = −10 10 −20
 
+ VÝ dô: Cho ma trËn A = 
2 −10 −5 −20
1 4
0 0 −8 4×3 0 0 40 4×3
• Nh©n hai ma trËn
Cho hai ma trËn A = (aij )m×n , B = (bij )n×p . TÝch cña A vµ B lµ mét ma trËn
C cÊp m × p : C = (cij )m×p vµ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau
n
X
cij = aik bkj , i = 1, ..., m; j = 1, ..., p.
k=1
7
 
3 1 1  
2 −2 0  −2 5
+ VÝ dô: Cho A = 1 1 4 
 vµ B =  2 −2 .
2 1 3×2
0 0 −2 4×3
   
3.(−2) + 1.2 + 1.2 3.5 + 1.(−2) + 1.1 −2 14
2.(−2) − 2.2 + 0.2 2.5 − 2.(−2) + 0.1 −8 14 
Khi ®ã ta cã A.B = 
1.(−2) + 1.2 + 4.2 1.5 + 1.(−2) + 4.1
 = 
8 7

0.(−2) + 0.2 − 2.2 0.5 + 0.(−2) − 2.1 4×2 −4 −2 4×2

• Ta cã A.In = In .A = A, víi A lµ ma trËn vu«ng cÊp n.
1.1.3 Ma trËn chuyÓn vÞ
Cho ma trËn A = (aij )m×n . Ma trËn chuyÓn vÞ cña ma tr©n A, kÝ hiÖu, At , vµ

®−îc x¸c ®Þnh At =(aji )n×m.
3 1 1  
2 2 0 3 2 1 5
t
+ VÝ dô: Cho A = 1 1 4 . Khi ®ã A = 1 2 1 5
   .
1 0 4 2 3×4
5 5 2 4×3
1.2 §Þnh thøc
1.2.1 ¸nh x¹
• Cho X, Y lµ hai tËp hîp. Mét ¸nh x¹ f tõ tËp X ®Õn tËp Y lµ mét qui t¾c
cho t−¬ng øng mçi phÇn tö x ∈ X, cã mét vµ chØ mét phÇn tö y ∈ Y. Ta viÕt
y = f (x).
• Mét ¸nh x¹ f tõ X ®Õn Y ®−îc gäi lµ ®¬n ¸nh nÕu víi mäi x1 , y1 ∈ X mµ
f (x1 ) = f (x2 ) th× ta cã x1 = x2 .
• Mét ¸nh x¹ f tõ X ®Õn Y ®−îc gäi lµ toµn ¸nh nÕu víi mäi y ∈ Y, tån t¹i
x ∈ X sao cho y = f (x).
• Mét ¸nh x¹ f tõ X ®Õn Y ®−îc gäi lµ song ¸nh nÕu f võa lµ ®¬n ¸nh, võa
8
lµ toµn ¸nh, tøc lµ víi mäi y ∈ Y th× tån t¹i duy nhÊt x ∈ X sao cho y = f (x).
1.2.2 PhÐp thÕ
• Mét phÐp thÕ bËc n lµ mét song ¸nh tõ tËp gåm n phÇn tö vµo chÝnh nã.
Nh− vËy, mét phÐp thÕ bËc n lµ mét ho¸n vÞ bËc n.
Ta th−êng lÊy tËp gåm n phÇn tö lµ {1, 2, ..., n}. TËp hîp çc phÐp thÕ bËc n
®−îc kÝ hiÖu lµ Sn . DÔ thÊy r»ng Sn cã n! phÇn tö.
• Gi¶ sö α ∈ Sn th× α th−êng ®−îc viÕt lµ:

1 2 ... n
α=
α(1) α(2) ... α(n)
• CÆp (i, j) ®−îc gäi lµ t¹o thµnh mét nghÞch thÕ nÕu i < j mµ α(i) > α(j).
Víi kh¸i niÖm nghÞch thÕ, ta ®Þnh nghÜa: DÊu cña phÐp thÕ α ∈ Sn ; ®−îc ký
hiÖu lµ sign(α) vµ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
(
1 nÕu sè nghÞch thÕ trong α lµ ch½n
sign(α) =
−1 sè nghÞch thÕ trong α lµ lÎ
NÕu sè nghÞch thÕ trong mét phÐp thÕ lµ ch½n th× ta gäi lµ phÐp thÕ ch½n,
ng−îc l¹i, nÕu sè nghÞch thÕ trong mét phÐp thÕ lµ lÎ th× ta gäi lµ phÐp thÕ lÎ.
+ VÝ dô: XÐt trong S3 , cho phÐp thÕ sau:

1 2 3
α=
2 3 1
Trong phÐp thÕ trªn cã 2 cÆp nghÞch thÕ vµ sign(α) = 1.
1.2.3 §Þnh nghÜa ®Þnh thøc
§Þnh nghÜa 1.2. Mét ®Þnh thøc cÊp n, ký hiÖu

a11 a12 ... a1n

a a ... a2n
D = 21 22
...

an1 an2 ... ann
9
lµ mét sè vµ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau

X
D= sign(α)a1α(1) a2α(2) ...anα(n)
α∈Sn
1.2.4 Çc tÝnh chÊt cña ®Þnh thøc
1. Khi ®æi chç hai hµng hay hai cét cña ma trËn th× ®Þnh thøc ®æi dÊu. Suy
ra, nÕu ®Þnh thøc cã hai hµng hoÆc hai cét b»ng nhau th× ®Þnh thøc b»ng 0.
2. Ta cã:
a11 a12 ... a1n a11 a12 ... a1n a11 a12 ... a1n

a21 a22 ... a2n a21 a22 ... a2n a21 a22 ... a2n

... ... ...
D = 0 0 0 =
+
ai1 + ai1 ai2 + ai2 ... ain + ain ai1 ai2 ... ain a0i1 0 0
ai2 ... ain
... ... ...

a an2 ... ann an1 an2 ... ann an1 an2 ... ann
n1
3. Ta cã thÓ ®−a thõa sè chung cña hµng hay cét ra khái dÊu ®Þnh thøc.
Suy ra:
• NÕu ®Þnh thøc cã hai hµng hay hai cét tØ lÖ víi nhau th× ®Þnh thøc b»ng
0.
• NÕu ®Þnh thøc cã mét hµng hay mét cét b»ng 0 th× ®Þnh thøc b»ng 0.
4. §Þnh thøc kh«ng thay ®æi nÕu ta céng vµo mét hµng víi mét hµng nµo ®ã
sau khi ®· nh©n víi mét thõa sè.
5. §Þnh thøc cña ma trËn vu«ng b»ng ®Þnh thøc cña ma trËn chuyÓn vÞ.
1.2.5 §Þnh thøc con, ®Þnh thøc con bï vµ phÇn bï ®¹i sè
• Cho D lµ mét ®Þnh thøc cÊp n. Mét ®Þnh thøc con cÊp k(k ≤ n) cña D lµ
®Þnh thøc cã çc phÇn tö n»m trªn giao cña k hµng vµ k cét cña D.
10

1 2 3 4

9 8 7 6
+VÝ dô: Cho D = . §Þnh thøc con cÊp 3 cña D t¹o nªn bëi hµng
−1 3 −5 7
2 4 6 8

2 3 4
234

1, 2, 3 vµ cét 2, 3, 4 lµ:D123 = 8 7 6.

3 −5 7
• Cho M lµ mét ®Þnh thøc con cÊp k cña D. Mét ®Þnh thøc con bï cña M
trong D lµ ®Þnh thøc cã çc phÇn tö sau khi ®· xãa ®i k hµng vµ k cét lËp nªn
M.
• Cho M lµ mét ®Þnh thøc con cÊp k cña ®Þnh thøc cÊp n D. M ®−îc lËp nªn tõ
çc hµng i1 , i2 , ..., ik vµ çc cét j1 , j2 , ..., jk . M 0 lµ ®Þnh thøc con bï cña M trong
D. Khi ®ã phÇn bï ®¹i cña M ®−îc x¸c ®Þnh lµ (−1)i1 +i2 +...+ik +j1 +...+jk M 0 .
sè
1 2 3 4

9 8 7 6
+VÝ dô: Cho D = .
−1 −5 7
3
2 4 6 8

34
3 4
§Þnh thøc con cÊp 2 cña D t¹o nªn bëi hµng 1, 2 vµ cét 3, 4 lµ: D12 = .
7 6
34 034
−1 3 34
§Þnh thøc con bï cña D12 lµ D12 = . PhÇn bï ®¹i sè cña D12 lµ
2 4

34 = (−1)(1+2+3+4) . −1 3
D12 2 4 .

1.2.6 §Þnh lý Laplace
§Þnh lÝ 1.1. NÕu trong mét ®Þnh thøc chóng ta ®· chän ra k hµng (hoÆc k cét)
th× ®Þnh thøc ®ã b»ng tæng cña tÊt c¶ çc tÝch cña çc ®Þnh thøc con cÊp k lËp
nªn tõ k hµng (k cét ®ã) víi phÇn bï ®¹i sè cña chóng.
Cô thÓ, nÕu ta ®· chän ra k hµng lµ i1 , i2 , ..., ik . Th× ®Þnh thøc D cÇn tÝnh
11
b»ng
X
D= Dij11ij22...i
...jk j1 j2 ...jk
k
Di1 i2 ...ik
j1 <j2 <...<jk
Trong ®ã Dij11ij22...i
...jk
k
lµ çc ®Þnh thøc con cÊp k vµ Dij11ij22...i
...jk
k
lµ phÇn bï ®¹i sè cña
nã.
C«ng thøc trªn ®−îc gäi lµ c«ng thøc khai triÓn ®Þnh thøc theo k hµng ®·
chän.
NÕu k = 1, tøc lµ ta ®· chän mét hµng i nµo ®ã th× c«ng thøc khai triÓn ®Þnh
thøc theo hµng i lµ:
n
X
D= aij Aij
j=1
trong ®ã Aij lµ phÇn bï ®¹i sè cña aij .
Trong tr−êng hîp chän theo mét cét j nµo ®ã th× c«ng thøc khai triÓn ®Þnh
thøc theo cét j lµ:
n
X
D= aij Aij
i=1
+VÝ dô: TÝnh
−1 2 −3 4

0 2 0 4
D =
5 3 2 1
1 2 0 0
Ta chän ra 2 hµng lµ hµng 3, 4. Khi ®ã theo ®Þnh lý Laplace ta cã:
X j1 j2 j1 j2
D= D34 D34
j1 <j2
12 12 + D 13 .D 13 + D 14 .D 14 + D 23 .D 23 + D 24 .D 24 + D 34 .D 34 = −74.
= D34 .D34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34
12
1.3 H¹ng cña ma trËn
1.3.1 §Þnh nghÜa h¹ng ma trËn
§Þnh nghÜa 1.3. • §Þnh thøc con cÊp k cña ma trËn lµ ®Þnh thøc ®−îc lËp nªn
tõ giao cña k hµng vµ k cét cña ma trËn ®ã.
• H¹ng cña mét ma trËn A, kÝ hiÖu rank(A) hay r(A) lµ cÊp cao nhÊt cña ®Þnh
thøc con kh¸c 0 cña ma trËn A.
+VÝ dô:  
5 0 0 0
2 1 0 0
r(A) = r(
 3 −5 −2
) = 3
0
10 −4 −2 0
1.3.2 Çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng cña ma trËn
Ta gäi çc phÐp biÕn ®æi sau ®©y lµ çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng cña
ma trËn:
• §æi chç hai dßng cho nhau.
• Nh©n vµo mét dßng víi mét sè kh¸c 0.
• Céng vµo mét dßng víi mét dßng kh¸c sau khi ®· nh©n dßng ®ã víi mét sè.
§Þnh lÝ 1.2. Çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng cña mét ma trËn kh«ng lµm
thay h¹ng cña ma trËn ®ã.
§Þnh lý 1.2 cho phÐp ta sö dông çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng ®Ó tÝnh
h¹ng cña ma trËn nh− sau:
Gi¶ sö ta cÇn t×m h¹ng cña ma trËn A = (aij )m×n ta sö dông çc phÐp biÕn ®æi
s¬ cÊp trªn dßng ®Ó ®−a ma trËn vÒ d¹ng
13
 
b11 b12 ... b1k ... b1n
 0 b22 ... b2k ... b2n 
 
 ... 
 
0 0 ... bik ... bin 
 
.... 
0 0 ... 0 ... 0
Khi ®ã, h¹ng cña ma trËn b»ng sè dßng kh¸c 0 cña ma trËn trªn.
+ VÝ dô: H·y x¸c ®Þnh m ®Ó h¹ng ma trËn sau b»ng 3 ( t−¬ng øng b»ng 2):
 
1 2 3 4
A = −1 2 0 2 
0 4 3 m
Gi¶i
Ta sö dông çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng ®èi víi ma trËn trªn:
     
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
A = −1 2 0 2  → 0 4 3 6  → 0 4 3 6 
0 4 3 m 0 4 3 m 0 0 0 m−6
+ Ta cã r(A) = 3 ⇔ m − 6 6= 0 ⇔ m 6= 6.
+ §Ó r(A) = 2 ⇔ m − 6 = 0 ⇔ m = 6.
1.4 Ma trËn nghÞch ®¶o
1.4.1 §Þnh nghÜa
Cho A lµ ma trËn vu«ng cÊp n. NÕu tån t¹i ma trËn B sao cho AB = BA = In
th× ma trËn B ®−îc gäi lµ ma trËn nghÞch ®¶o cña ma trËn A vµ ®−îc ký hiÖu lµ
A−1 . VËy
AA−1 = A−1 A = In .
Khi ®ã A ®−îc gäi lµ ma trËn kh¶ nghÞch. C©u hái ®Æt ra lµ ma trËn nh− thÕ
nµo th× sÏ cã ma trËn nghÞch ®¶o?
§Þnh lÝ 1.3. A kh¶ nghÞch khi vµ chØ khi detA 6= 0.

14
NÕu detA 6= 0 th× A ®−îc gäi lµ ma trËn kh«ng suy biÕn.
1.4.2 Çch t×m ma trËn nghÞch ®¶o
• Dïng ma trËn phô hîp ®Ó t×m ma trËn nghÞch ®¶o.
§Þnh lÝ 1.4. NÕu A = (aij )n kh¶ nghÞch th×

 
A11 A21 ... An1
1  A12 A22 ... An2 
A−1 = . 
detA  ... 
A1n A2n ... Ann
+ VÝ dô: T×m ma trËn nghÞch ®¶o cña ma trËn sau (nÕu cã):
 
5 0 1
A = 2 1 2 
3 −5 −2
Ta cã detA = 27 6= 0 nªn A cã ma trËn nghÞch

®¶o.
Vµ:
1 2 2 2 2 1
A11 = (−1)2 = 8; A12 = (−1)3 = 10; A13 = (−1)4
3 −5 =

−5 −2 3 −2
−13;
0 1 5 1 5 0
A21 = (−1)3 = −5; A22 = (−1)4 = −13; A23 = (−1)5
3 −5 =

−5 −2 3 −2
25;
0 1 5 1 5 0
A31 = (−1)4 = −1;A32 = (−1)5 = −8;A33 = (−1)6
2 1 = 5;

1 2 2 2
 
8 −5 −1
1 
Suy ra A−1 = 10 −13 −8
27
−13 25 5
• Dïng çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp.
§Ó t×m ma trËn nghÞch ®¶o cña ma trËn A = (aij )n ta ®Æt B = (A|In ). Dïng
çc phÐp biÕn ®æi s¬ cÊp trªn dßng cña ma trËn ®Ó biÕn ®æi B vÒ d¹ng (In |C).
Khi ®ã C lµ ma trËn nghÞch ®¶o cña A.
15
Ch−¬ng 2
HÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh
2.1 Çc kh¸i niÖm c¬ b¶n
2.1.1 §Þnh nghÜa
Mét hÖ gåm m ph−¬ng tr×nh n Èn cã d¹ng:




 a11 x1 + a12 x2 + ... + a1n xn = b1

a x + a x + ... + a x = b
21 1 22 2 2n n 2
(I)


 ...

a x + a x + ... + a x = b
m1 1 m2 2 mn n m
trong ®ã çc aij ®−îc gäi lµ çc hÖ sè, çc bi ®−îc gäi lµ çc hÖ sè tù do, çc
xj lµ çc Èn sè, ®−îc gäi lµ hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh m ph−¬ng tr×nh vµ n Èn.
§Æt A = (aij )m×n vµ gäi lµ ma trËn hÖ sè hay lµ ma trËn liªn kÕt, ma trËn
cét B = (bi ) ®−îc gäi lµ ma trËn tù do, X = (xj ) ®−îc gäi lµ ma trËn Èn sè.
HÖ (I) ®−îc viÕt l¹i nh− sau:
AX = B, (II)
§Æt A = (A|B) vµ gäi lµ ma trËn bæ sung.
Mét nghiÖm cña hÖ lµ mét bé n sè (c1 , c2 , ..., cn ) sao cho khi thay (c1 , c2 , ..., cn )
vµo hÖ th× tÊt c¶ çc ®¼ng thøc cña hÖ ®Òu tháa m·n.
ViÖc ®i gi¶i mét hÖ lµ viÖc ®i t×m tÊt c¶ çc nghiÖm cña nã. C©u hái ®Æt ra
lµ víi ®iÒu kiÖn nµo th× hÖ cã nghiÖm?
2.1.2 §Þnh lý Kronke - Kapili
§Þnh lÝ 2.1. HÖ (II) cã nghiÖm khi vµ chØ khi h¹ng cña ma trËn liªn kÕt b»ng
h¹ng cña ma trËn bæ sung.
16
2.2 HÖ Cramme
§Þnh nghÜa 2.1. Mét hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh gåm n ph−¬ng tr×nh n Èn ®−îc
gäi lµ hÖ Cramme nÕu ma trËn hÖ sè kh«ng suy biÕn.
§Þnh lÝ 2.2 (Cramme). HÖ Cramme cã nghiÖm duy nhÊt ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Dj
xj =
D
trong ®ã D = detA, Dj lµ ®Þnh thøc cã ®−îc b»ng çch thay cét thø j trong D
bëi hÖ sè tù do.
• NÕu hÖ Cramme lµ hÖ cã çc hÖ sè tù do b»ng 0 th× hÖ nµy cã nghiÖm duy

nhÊt lµ nghiÖm tÇm th−êng.
+VÝ dô: Gi¶i hÖ pttt sau:

3x1 + 4x2 + 5x3 = 8

−x1 + x2 − 3x3 = 2

5x1 + 3x2 + x3 = 4

Gi¶i
3 4 5 8 4 5

Ta cã D = −1 1 −3 = −66; D1 = 2 1 −3 = 170;
5 3 1 4 3 1

3 8 5 3 4 8

D2 = −1 2 −3 = −140; D3 = −1 1 2 = −14;
5 4 1 5 3 4
NghiÖm duy nhÊt cña hÖ lµ:
D1 34 17 D2 −140 70 D3 −14 7
x1 = = = − ; x2 = = = ; x3 = = =
D −66 33 D −66 33 D −66 33
• Chó ý: Ta cã thÓ dïng hÖ Cramme ®Ó gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh tæng
qu¸t.
+VÝ dô: Gi¶i hÖ: 
3x1 + 4x2 + 5x3 + x4 = 8

−x1 + x2 − 3x3 − x4 = 2

5x1 + 3x2 + x3 + x4 = 4

17
Gi¶i
Ta chuyÓn x4 sang vÕ ph¶i vµ ®Æt x4 = a, a ∈ R. Khi ®ã ta cã hÖ ban ®Çu t−¬ng
®−¬ng víi: 
3x1 + 4x2 + 5x3 = 8 − a

−x1 + x2 − 3x3 = 2 + a

5x1 + 3x2 + x3 = 4 − a

Ta coi hÖ trªn
lµ hÖ 3 Èn vµ cã D = −66 6= 0 nªn nã lµ hÖ Cramme.
8 − a 4 5

Ta cã D1 = 2 + a 1 −3 = 34 + 18a;
4 − a 3 1

3 8−a 5 3 4 8 − a

D2 = −1 2 + a −3 = −140 − 12a; D3 = −1 1 2 + a = −14 − 12a;
5 4−a 1 5 3 4 − a
NghiÖm duy nhÊt cña hÖ Cramme lµ:
D1 34 + 18a 17 + 9a D2 −140 − 12a 70 + 6a
x1 = = =− ; x2 = = = ; x3 =
D −66 33 D −66 33
D3 −14 − 12a 7 + 6a
= =
D −66 33
VËy hÖ ban ®Çu cã v« sè nghiÖm vµ tËp nghiÖm lµ:
17 + 9a 70 + 6a 7 + 6a
{(− ; ; ; a)/a ∈ R.}
33 33 33
2.3 Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh tæng qu¸t
§Ó gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh tæng qu¸t ta sö dông çc phÐp biÕn ®æi s¬
cÊp trªn dßng ®èi víi ma trËn bæ sung ®Ó ®−a ma trËn bæ sung vÒ d¹ng:
b11 b12 ... b1k ... b1n |c1
 
 0 b22 ... b2k ... b2n |c2 
 
 ... 
B=  0 0 ... bik ... bin |ci 

 
.... 
0 0 ... 0 ... 0 |0
Tõ ®ã ta sÏ cã hÖ ph−¬ng tr×nh ban ®Çu t−¬ng ®−¬ng víi hÖ ph−¬ng tr×nh cã ma
trËn bæ sung lµ B. HÖ nµy gi¶i ®−îc nghiÖm nh− sau:
18
+ NÕu bik 6= 0; ∀k ≤ n; ci 6= 0 th× h¹ng cña ma trËn bæ sung b»ng h¹ng cña ma
trËn hÖ sè vµ b»ng i. Khi ®ã hÖ cã v« sè nghiÖm phô thuéc vµo n − k Èn cßn
l¹i.
+NÕu bik = 0; ∀k ≤ n; ci 6= 0 th× h¹ng cña ma trËn bæ sung b»ng i − 1, cßn h¹ng
cña ma trËn hÖ sè b»ng i nªn hÖ ph−¬ng tr×nh v« nghiÖm.
+ NÕu bnn 6= 0, cn 6= 0 th× h¹ng cña ma trËn bæ sung b»ng h¹ng cña ma trËn hÖ
sè vµ b»ng n. Khi ®ã hÖ pt cã nghiÖm duy nhÊt.
+ VÝ dô: Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh sau:



 x1 + 2x2 − 3x3 + x4 = 8

2x + 5x − 2x + 4x = −6
1 2 3 4


 −x1 − 3x2 − x3 − 3x4 = 14

3x + 7x − 5x + 5x = 2
1 2 3 4
Gi¶i:
Ta cã:   
1 2 −3 1| 8 1 2 −3 1| 8
 2 5 −2 4| − 6 2| − 22
 → 0 1 4

A= −1 −3 −1

−3|14  0 −1 −4 −2| 22 
3 7 −5 5| 2 0 1 4 2| − 22
 
1 2 −3 1| 8
0 1 4 22| − 22
→0 0 0

0| 0 
0 0 0 0| 0
Khi ®ã hÖ ban ®Çu t−¬ng ®−¬ng víi hÖ sau:

(


x1 = 52 + 11a + 3b

x1 + 2x2 − 3x3 + x4 = 8 x = −22 − 4a − 2b
2
⇔
x2 + 4x3 + 2x4 = −22 

x3 = a

x = b
4
VËy hÖ ph−¬ng tr×nh cã v« sè nghiÖm vµ tËp nghiÖm lµ:
{(52 + 11a + 3b; −22 − 4a − 2b; a; b)/a, b ∈ R.}

19
Ch−¬ng 3
Kh«ng gian tuyÕn tÝnh
3.1 Kh«ng gian vecto Rn
3.1.1 §Þnh nghÜa vµ vÝ dô vÒ kh«ng gian vecto
Mét bé gåm n sè thùc cã thø tù v = (a1 , a2 , .., an ) th× ®−îc gäi lµ mét vecto
n− chiÒu.
§Æt Rn lµ tËp hîp çc vecto v nh− trªn. Trªn Rn ta ®Þnh nghÜa hai phÐp to¸n
nh− sau:
v 1 + v 2 = (a1 , a2 , ..., an ) + (b1 , b2 , ..., bn ) = (a1 + b1 , a2 + b2 , ..., an + bn )
λ.v = λ.(a1 , a2 , ..., an ) = (λa1 , ..., λan )
Ta thÊy Rn víi hai phÐp to¸n trªn tháa m·n çc tÝnh chÊt sau:
1. (v 1 + v 2 ) + v 3 = v 1 + (v 2 + v 3 ), ∀v i ∈ Rn .
2. v 1 + v 2 = v 2 + v 1
3. v + 0 = 0 + v = v, 0 = (0, ..., 0) ∈ Rn
4. Tån t¹i u ∈ Rn : v + u = u + v = 0, u ®−îc gäi lµ vecto ®èi cña v, ký hiÖu

lµ −v.
5. λ, β ∈ R : λ(βv) = (λβ)v = λβv
6. λ, β ∈ R : (λ + β)v = λv + βv.
7. λ ∈ R, v, u ∈ Rn : λ(u + v) = λv + λu.
8. 1.v = v
20
TËp hîp Rn tháa m·n 8 tÝnh chÊt trªn ®−îc gäi lµ mét kh«ng gian vecto thùc
hay lµ mét kh«ng gian vecto trªn R. Mét çch tæng qu¸t, ta xÐt tËp hîp V 6= ∅,
trªn V cã phÐp céng hai phÇn tö cña V vµ phÐp nh©n mét sè thùc víi mét phÇn
tö cña V. NÕu hai phÐp to¸n nµy tháa m·n mét hÖ 8 tiªn ®Ò nh− trªn th× V ®−îc
gäi lµ mét kh«ng gian vecto trªn R, mçi phÇn tö cña V ®−îc gäi lµ mét vecto.
Nh− vËy, vecto mµ chóng ta biÕt ë ®©y lµ tæng qu¸t, vecto ta biÕt ë phæ th«ng
lµ mét tr−êng hîp ®Æc biÖt, chóng lµ çc vecto trong kh«ng gian vËt lý.
3.1.2 Kh«ng gian vecto con
§Þnh nghÜa 3.1. Cho V lµ mét kh«ng gian vecto trªn R, vµ W lµ mét tËp con
kh¸c ∅ cña V. NÕu W cïng víi hai phÐp to¸n trªn V còng lËp thµnh mét kh«ng
gian vecto th× W ®−îc gäi lµ kh«ng gian vecto con cña V.
+ VÝ dô: TËp hîp chØ chøa vecto kh«ng {0} lµ kh«ng gian vecto con cña V.
B¶n th©n V còng lµ kh«ng gian vecto con cña V.
§Þnh lÝ 3.1. Cho V lµ mét kh«ng gian vecto trªn R, W lµ tËp con kh¸c ∅ cña
V. Khi ®ã çc mÖnh ®Ò sau ®©y lµ t−¬ng ®−¬ng:
1. W lµ kh«ng gian vecto con cña V.
2. Víi mäi vecto w1 , w2 , w ∈ W vµ víi mäi r ∈ R th× w1 + w2 ∈ W vµ

r.w ∈ W.
3. Víi mäi vecto w1 , w2 ∈ W vµ víi mäi r, s ∈ R th× r.w1 + s.w2 ∈ W.
3.1.3 §éc lËp tuyÕn tÝnh, phô thuéc tuyÕn tÝnh
Trong kh«ng gian vecto V ta xÐt hÖ vecto {v1 , v2 , ..., vm } (*) vµ vecto v.
21
• Mét tæng cã d¹ng α1 v1 + α2 v2 + ... + αm vm , αi ∈ R, ®−îc gäi lµ mét tæ

hîp tuyÕn tÝnh cña cña çc vecto vi , i = 1, ..., m. Vecto v ®−îc gäi lµ biÓu thÞ
tuyÕn tÝnh ®−îc qua çc vecto vi nÕu v = α1 v1 + α2 v2 + ... + αm vm .
• HÖ vecto (*) ®−îc gäi lµ ®éc lËp tuyÕn tÝnh nÕu
α1 v1 + α2 v2 + ... + αm vm = 0
chØ x¶y ra khi α1 = α2 = ... = αm = 0.
+ Mét hÖ kh«ng ®éc lËp tuyÕn tÝnh th× ®−îc gäi lµ phô thuéc tuyÕn tÝnh.
+ VÝ dô: Trong R3 cho hÖ vecto {v1 = (1, 2, 3); v2 = (1, 1, 0); }. HÖ vecto
nµy ®éc lËp tuyÕn tÝnh trong R3 . ThËt vËy: gi¶ sö tån t¹i α, β ∈ R sao cho
1 + β.v2 = 0 ⇔ α.(1, 2, 3) + β.(1, 1, 0) = (0, 0, 0)
α.v
α + β = 0

⇔ 2α + β = 0 ⇔ α = β = 0.

3α = 0

3.1.4 Kh«ng gian con sinh bëi mét bé phËn
§Þnh nghÜa 3.2. Cho V lµ mét kh«ng gian vecto trªn R, vµ S = {u1 , u2 , ..., un }
lµ mét hÖ vecto cña V. Gäi W lµ tËp hîp tÊt c¶ çc tæ hîp tuyÕn tÝnh cña
u1 , u2 , ..., un , tøc lµ:
W = {v = α1 u1 + α2 u2 + ... + αn un /αi ∈ R, i = 1, n}
Khi ®ã W lµ mét kh«ng gian vecto con cña V vµ lµ kh«ng gian con bÐ nhÊt
chøa S. Vµ ta gäi W lµ kh«ng gian con cña V sinh bëi S, kÝ hiÖu:
W =< u1 , u2 , ..., un >
+VÝ dô: Cho W = {v = (a + 2b, a + b, 0)/a, b ∈ R} lµ kh«ng gian vecto con

cña R3 . Ta cã W = {v = a(1, 1, 0)+ b(2, 1, 0)/a, b ∈ R} =< (1, 1, 0), (2, 1, 0) >
.
22
3.1.5 C¬ së vµ sè chiÒu
Cho V lµ mét kh«ng gian vecto.
• HÖ vecto {v1 , v2 , ..., vm } ⊂ V (*) ®−îc gäi lµ hÖ sinh cña V nÕu mäi vecto
cña V ®Òu biÓu thÞ tuyÕn tÝnh ®−îc qua nã. Tøc lµ ∀v ∈ V tån t¹i çc sè
α1 , ..., αm ∈ R sao cho v = α1 v1 + α2 v2 + ... + αm vm .
• Mét hÖ sinh cña V mµ ®éc lËp tuyÕn tÝnh th× ®−îc gäi lµ mét c¬ së cña V.
• VÝ dô: Trong R3 cho hÖ vecto {v1 = (1, 1, 1); v2 = (3, 2, 1); v3 = (1, 0, 0)}.
HÖ nµy lµ mét c¬ së cña R3 . ThËt vËy:
 sö tån t¹i α, β, γ ∈ R sao cho α.v1 + β.v2 + γ.v3 = 0

+ Gi¶
α + 3β + γ = 0

⇔ α + 2β = 0 ⇔ α = β = γ = 0.

α+β =0

Suy ra {v1 , v2 , v3 } ®éc lËp tuyÕn tÝnh.
+ Cho v = (a, b, c) ∈ R3 . Khi ®ã ta cã: v = (2c−b)v1 +(b−c)v2 +(a−2b+c)v3 .
VËy {v1 , v2 , v3 } lµ hÖ sinh.
Nh− vËy {v1 , v2 , v3 } lµ c¬ së cña R3 .
§Þnh lÝ 3.2. Trong mét kh«ng gian vecto V cã nhiÒu c¬ së kh¸c nhau vµ sè
vecto trong tÊt c¶ çc c¬ së ®ã ®Òu b»ng nhau. Sè vecto cã trong mét c¬ së
®−îc gäi lµ sè chiÒu cña kh«ng gian vecto V vµ ®−îc ký hiÖu lµ dim V.
§Þnh lÝ 3.3. Trong kh«ng gian vecto n− chiÒu V cho c¬ së {u1 , u2 , ..., un }. Khi
®ã mäi vecto v ∈ V ®Òu biÓu thÞ tuyÕn tÝnh ®−îc duy nhÊt qua c¬ së ®ã, tøc lµ
tån t¹i duy nhÊt bé sè thùc (α1 , ..., αn ) : v = α1 u1 + α2 u2 + ... + αn un . Bé sè
thùc (α1 , ..., αn ) ®−îc gäi lµ täa ®é cña vecto v ®èi víi c¬ së ®· cho.
§Þnh lÝ 3.4. Cho çc vecto vi , i = 1, ..m cã täa ®é ®èi víi c¬ së {u1 , u2 , ..., un } ⊂
V lµ (ai1 , ai2 , ..., ain ). Khi ®ã hÖ vecto {vi }m
i=1 lµ ®éc lËp tuyÕn tÝnh khi vµ chØ
23
khi ma trËn t¹o bëi çc täa ®é

 
a11 a12 ... a1n
 a21 a22 ... a2n 
A=
 ...


am1 am2 ... amn
cã h¹ng b»ng m.
§Þnh lý nµy cho phÐp kiÓm tra tÝnh ®éc lËp tuyÕn tÝnh hay phô thuéc tuyÕn
tÝnh cña mét hÖ vecto b»ng çch t×m h¹ng cña ma trËn lËp nªn bëi çc täa ®é
cña chóng.
+ VÝ dô: Trong kh«ng gian vecto R3 cho hÖ vecto S = {v1 = (1, 2, 2); v2 =
(1, 4, −3); v3 = (0, 0, 4); v4 = (1, 1, 0)}. Ta cã:
 
1 1 2
1 4 −3
0 0 4 ) = 3 6= 4.
r( 
1 1 0
Do ®ã hÖ vecto S phô thuéc tuyÕn tÝnh.
§Þnh lÝ 3.5. Trong mét kh«ng gian vecto n− chiÒu, mäi hÖ gåm n vecto mµ ®éc
lËp tuyÕn tÝnh th× lu«n lËp thµnh mét c¬ së.
§Þnh lý nµy cho phÐp kiÓm tra mét hÖ gåm n vecto trong kh«ng gian vecto
n− chiÒu cã ph¶i lµ c¬ së hay kh«ng mµ kh«ng cÇn kiÓm tra chóng lµ hÖ sinh.
3.1.6 C«ng thøc ®æi täa ®é
Cho V lµ kh«ng gian vecto n− chiÒu, trong V xÐt hai c¬ së:
u1 , u2 , ..., un (1)
v1 , v2 , ..., vn (2)
24
Vµ v ∈ V.
BiÓu diÔn çc vecto ë (2) qua c¬ së (1):



 v1 = a11 u1 + a12 u2 + ... + a1n un

v = a u + a u + ... + a u
2 21 1 22 2 2n n


 ...

v = a u + a u + ... + a u
n n1 1 n2 2 nn n
ViÕt d−íi d¹ng ma trËn:

   
v1 u1
 
 v2  a11 a12 ... a1n  u2 

  
 .   a21 a22 ... a2n   . 
 =   (a)
 .   ...  . 
   
. an1 an2 ... ann  . 
vn un
Gi¶ sö ta cã çc biÓu diÔn sau ®©y cña v ®èi víi çc c¬ së trªn:  
x1
 x2 
 
.
• §èi víi c¬ së (1): v = x1 u1 + x2 u2 + ... + xn un ⇔ v = (u1 u2 ...un ) .

 
.
xn
 
y1
 y2 
 
.
• §èi víi c¬ së (2): v = y1 v1 + y2 v2 + ... + yn vn ⇔ v = (v1 v2 ...vn ) 
.

 
.
yn
   
x1 y1
 x2   y2 
   
.
 = (v1 v2 ...vn )  .  (b).
 
Tõ ®ã ta cã (u1 u2 ...un ) 
. .
   
. .
xn yn
25
ChuyÓn vÞ (a) vµ thÕ vµo (b):

   
x1 y1
 
 x2  a11 a21 ... an1   y2 

 
.
 = (u1 u2 ... un )  a12 a22 ... an2   . 
  
(u1 u2 ...un ) 
.  ...  . 
   
. a1n a2n ... ann  . 
xn yn
Tõ ®©y suy ra
   
x1 y1
 
 x2  a11 a21 ... an1  y2 

 
 .   a12 a22 ... an2   . 
 =   (c)
 .   ...  . 
   
. a1n a2n ... ann  . 
xn yn
C«ng thøc (c) ®−îc gäi lµ c«ng thøc ®æi täa ®é tõ c¬ së (1) sang c¬ së (2) vµ
ma trËn  
a11 a21 ... an1
 a12 a22 ... an2 
A=
 ...


a1n a2n ... ann
®−îc gäi lµ ma trËn chuyÓn tõ c¬ së (1) sang c¬ së (2).
+ VÝ dô: Trong R3 cho hai hÖ vecto sau:
H = {u1 = (1, 1, 2); u2 = (2, 3, 5); u3 = (−1, 0, 5)};
K = {v1 = (5, 0, 0); v2 = (5, 1, 0); v3 = (0, 5, 2)}.
a. Chøng minh r»ng H, K ®Òu lµ c¬ së cña R3 .
b. T×m ma trËn chuyÓn c¬ së tõ H sang K.
c. Cho v = (8, 3, 5). T×m täa ®é cña v ®èi víi c¬ së K.
Gi¶i
a. Ta cã:
1 1 2 5 0 0

2 3 5 = 6 6= 0; 5 1 0 = 10 6= 0.

−1 0 5 0 5 2
26
Suy ra H, K lµ hai c¬ së cña R3 .

b. Ta cã:
25 25 5


v1 = u1 − u2 − u3

 2 6 6
v2 = 10u1 − 3u2 − u3
v3 = − 23 u1 + 11 u2 − 1 u3



2 2 2
Suy ra ma trËn chuyÓn tõ H sang K lµ:
25 −23
 
 2 10
 −25 2 
11 
TH−→K =   6 −3 2 

 −5 −1 
−1
6 2
111 19 5
c. Ta cã: v = v1 − v2 + v3 nªn täa ®é cña v ®èi víi c¬ së K lµ:
10 2 2
111 19 5
v/K = ( , − , ).
10 2 2
3.2 ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh
Cho V lµ kh«ng gian vecto n− chiÒu vµ W lµ kh«ng gian vecto m− chiÒu.
3.2.1 §Þnh nghÜa vµ tÝnh chÊt
§Þnh nghÜa 3.3. Mét ¸nh x¹ f : V −→ W tháa m·n çc tÝnh chÊt sau ®©y th×
®−îc gäi lµ mét ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh tõ V vµo W :
• f (v1 + v2 ) = f (v1 ) + f (v2 ), ∀v1 , v2 ∈ V.
• f (αv) = αf (v), ∀v ∈ V, α ∈ R.
§Þnh lÝ 3.6. ¸nh x¹ f : V −→ W lµ ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh khi vµ chØ khi f (α1 v1 +
α2 v2 ) = α1 f (v1 ) + α2 f (v2 ), ∀v1 , v2 ∈ V, α1 , α2 ∈ R.
NÕu f lµ ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh tõ V vµo V th× f ®−îc gäi lµ mét phÐp biÕn ®æi
tuyÕn tÝnh trªn V hay cßn ®−îc gäi lµ tù ®ång cÊu tuyÕn tÝnh trªn V.
27
+VÝ dô: ¸nh x¹ f : R3 −→ R2 ; (x, y, z) 7−→ (x + y, x + y − z) lµ ¸nh x¹ tuyÕn

tÝnh tõ R3 vµo R2 .
3.2.2 Ma trËn cña ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh
Cho V lµ kh«ng gian vecto n− chiÒu vµ W lµ kh«ng gian vecto m− chiÒu.

Trong V ta xÐt c¬ së
{v1 , ..., vn } (a)
Trong W ta xÐt c¬ së
{w1 , ..., wm } (b)
Cho f : V −→ W lµ mét ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh. Vecto v ∈ V cã täa ®é ®èi víi c¬

së (a) lµ (x1 , x2 , ..., xn ) : x = ni=1 xi vi . Do tÝnh tuyÕn tÝnh cña f ta cã:
P
Xn n
X
f (x) = f ( xi vi ) = xi f (vi ).
i=1 i=1
Do f (x) ∈ W : f (x) = m
P Pn Pm
j=1 y j wj . ⇒ i=1 x i f (v i ) = j=1 yj wj .
Pm
§Æt f (vi ) = j=1 aij wj ta cã:
X m
n X m
X
xi aij wj = yj wj
i=1 j=1 j=1
X n
m X m
X
⇔ xi aij wj = yj wj
j=1 i=1 j=1
Pn
⇒ i=1 xi aij = yj . Tõ ®©y ta cã:
   
y1 x1
 
 y2  a11 a21 ... an1  x2 

 
 .   a12 a22 ... an2   . 
 =  
 .   ...  . 
   
 .  a1m a2m ... anm  . 
ym xn
28
 
a11 a21 ... an1
 a12 a22 ... an2 
Ma trËn A =  ...
 = (aji )m×n ®−îc gäi lµ ma trËn cña ¸nh x¹

a1m a2m ... anm
(b)
f ®èi víi cÆp c¬ së (a), (b) vµ ®−îc ký hiÖu lµ A = M at(a) (f ).
NÕu dim(V )=dim(W ) th× A lµ ma trËn vu«ng. §Æc biÖt nÕu V = W vµ hai
c¬ së (a), (b) trïng nhau th× A ®−îc gäi lµ ma trËn cña f ®èi víi c¬ së (a).
+VÝ dô: ¸nh x¹ f : R3 −→ R3 ; (x1 , x2 , x3 ) 7−→ (x1 + x2 − 2x3 , 6x2 , 2x1 + 7x3 )
lµ ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh trªn R3 . Vµ ta cã:
     
x1 + x2 − 2x3 1 1 −2 x1
 6x2  = 0 6 0 . x2 
  
2x1 + 7x3 2 0 7 x3
 
1 1 −2
Suy ra A = 0 6 0  lµ ma trËn cña ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh f ®èi víi c¬ së chÝnh
2 0 7
t¾c.
NhËn xÐt 3.1. §èi víi mét cÆp c¬ së x¸c ®Þnh th× mçi ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh t−¬ng
øng duy nhÊt víi ma trËn cña nã. Ng−îc l¹i, mçi ma trËn x¸c ®Þnh duy nhÊt
¸nh x¹ tuyÕn tÝnh. V× vËy, phÇn lín khi nghiªn cøu ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh ng−êi ta
nghiªn cøu ma trËn cña nã.
29
Ch−¬ng 4
D¹ng song tuyÕn tÝnh vµ d¹ng toµn

ph−¬ng
4.1 Gi¸ trÞ riªng vµ vecto riªng
Cho V lµ mét kh«ng gian vecto, f lµ tù ®ång cÊu tuyÕn tÝnh trªn V.
§Þnh nghÜa 4.1. NÕu tån t¹i vecto x ∈ V kh¸c vecto kh«ng sao cho f (x) = λx
th× x ®−îc gäi lµ vecto riªng vµ λ ®−îc gäi lµ gi¸ trÞ riªng øng víi vecto riªng
x.
Gi¶ sö ®èi víi mét c¬ së cè ®Þnh nµo ®ã cña V th× f cã ma trËn lµ A. Khi
®ã, nÕu x lµ vecto riªng cña f th× x còng lµ vecto riªng cña A, gi¶ sö øng víi
gi¸ trÞ riªng lµ λ vµ ta ký hiÖu (x) lµ täa ®é cét cña x ®èi víi c¬ së ®· cho th×
f (x) = λx ⇔ A(x) = λ(x).
Trong ch−¬ng nµy chóng ta sÏ t×m gi¸ trÞ riªng vµ vecto riªng cña ma trËn.
NhËn xÐt 4.1. Ta cã nhËn xÐt r»ng, nÕu x lµ vecto riªng cña ma trËn f th× mäi
k 6= 0 ta cã kx còng lµ vecto riªng cña f. MÆt kh¸c, do tÝnh tuyÕn tÝnh cña f
dÔ dµng suy ra r»ng, tËp hîp tÊt c¶ çc vecto riªng øng víi gi¸ trÞ riªng λ cïng
víi vecto kh«ng sÏ lËp thµnh mét kh«ng gian vecto con cña V vµ ta gäi kh«ng
gian con nµy lµ kh«ng gian con riªng øng víi gi¸ trÞ riªng λ; ký hiÖu Vλ . Còng
dÔ thÊy f (Vλ ) ⊂ Vλ .
Gi¶ sö ma trËn cña f lµ A vµ f cã vecto riªng lµ x øng víi gi¸ trÞ riªng λ :
f (x) = λx ⇔ A(x) = λ(x) ⇔ (A − λIn )(x) = 0 (∗)
HÖ (*) cã nghiÖm kh«ng tÇm th−êng dÉn ®Õn ma trËn A − λIn ph¶i suy biÕn,
tøc lµ det(A − λIn ) = 0. §©y lµ mét ®a thøc bËc n cña λ vµ nã ®−îc gäi lµ ®a
thøc ®Æc tr−ng cña f hay cña A.
30
§Þnh lÝ 4.1. NÕu λ lµ nghiÖm béi r cña ®a thøc ®Æc tr−ng cña A th× dimVλ ≤ r.
§Þnh lÝ 4.2. NÕu x1 , x2 , ..., xk lµ çc vecto riªng cña f øng víi çc gi¸ trÞ riªng
®«i mét kh¸c nhau λ1 , ..., λk th× x1 , x2 , ..., xk lµ hÖ vecto ®éc lËp tuyÕn tÝnh.
Chøng minh. Ta chøng minh qui n¹p theo k.

NÕu k = 1 th× x1 lµ vecto riªng øng víi λ1 . Do x1 lµ vecto riªng nªn x1 6= 0,
suy ra {x1 } ®éc lËp tuyÕn tÝnh.
Gi¶ sö {x1 , ..., xk−1 } lµ ®éc lËp tuyÕn tÝnh (víi mäi k ≥ 1). Ta chøng minh
{x1 , ..., xk−1 , xk } ®éc lËp tuyÕn tÝnh. ThËt vËy: gi¶ sö tån t¹i α1 , ..., αk ∈ R sao
cho
α1 .x1 + α2 .x2 + ... + αk .xk = 0. (1)
Ta cÇn chØ ra α1 = ... = αk = 0. Gi¶ sö ng−îc l¹i, tån t¹i αi 6= 0. Khi ®ã tõ (1)
ta suy ra:
f (α1 .x1 + α2 .x2 + ... + αk .xk ) = f (0) = 0
=⇒ α1 .λ1 .x1 + ... + αi .λi .xi + .... + αk .λk .xk = 0 (2).
Tõ (1) ta nh©n hai vÕ víi λk ta ®−îc:
λk .α1 .x1 + λk .α2 .x2 + ...λk .αi .xi + ... + λk .αk .xk = 0 (3).
Ta lÊy (3) − (2) ta ®−îc:
α1 .(λk − λ1 ).x1 + .... + αi .(λk − λi ).xi + ... + αk−1 .(λk − λk−1 ).xk−1 = 0 (4)
Theo gi¶ thiÕt qui n¹p cã {x1 , ..., xk−1 } ®éc lËp tuyÕn tÝnh nªn çc hÖ sè ë biÓu
thøc (4) ®Òu b»ng 0. Suy ra αi (λk − λi ) = 0. §iÒu nµy v« lý v× αi 6= 0, λk 6= λi .
VËy suy ra ®iÒu ph¶i chøng minh.
§Þnh lÝ 4.3. Cho Vλ1 lµ kh«ng gian vecto con riªng øng víi gi¸ trÞ riªng λ1 vµ
Vλ2 lµ kh«ng gian vecto con riªng øng víi gi¸ trÞ riªng λ2 , trong ®ã λ1 6= λ2 .
Khi ®ã ta cã: Vλ1 ∩ Vλ2 = {0}.
31
Chøng minh. Gi¶ sö tån t¹i vecto x 6= 0 sao cho x ∈ Vλ1 ∩ Vλ2 ⇒ x ∈ Vλ1 ; x ∈
Vλ2 . Do ®ã ta cã: f (x) = λ1 .x = λ2 .x. Suy ra (λ2 − λ1 ).x = 0, v« lý v×
x 6= 0, λ1 6= λ2 . VËy x = 0 hay Vλ1 ∩ Vλ2 = {0}.
§Þnh lÝ 4.4. Cho Vλ1 lµ kh«ng gian vecto con riªng øng víi gi¸ trÞ riªng λ1 ,
dimVλ1 = r, cã mét c¬ së lµ e1 , e2 , ..., er vµ Vλ2 lµ kh«ng gian vecto con riªng
øng víi gi¸ trÞ riªng λ2 , dimVλ2 = s, cã mét c¬ së lµ u1 , u2 , ..., us , trong ®ã
λ1 6= λ2 . Khi ®ã hÖ gåm r + s vecto {e1 , ..., er , u1 , ..., us } lµ hÖ vecto ®éc lËp
tuyÕn tÝnh trong kh«ng gian vecto V.
Chøng minh. Gi¶ sö:
α1 .e1 + .... + αr .er + β1 u1 + ... + βs .us = 0
§Æt x = α1 .e1 + .... + αr .er ∈ Vλ1 ; y = β1 u1 + ... + βs .us ∈ Vλ2 . Suy ra

x + y = 0 ⇒ x = −y. Mµ x ∈ Vλ1 ; y ∈ Vλ2 . Suy ra x = −y ∈ Vλ1 ∩ Vλ2 = {0}.
Suy ra:
α1 .e1 + .... + αr .er = 0 ⇒ α1 = .... = αr = 0;
β1 u1 + ... + βs .us ∈ Vλ2 = 0 ⇒ β1 = ... = βs = 0
(V× e1 , e2 , ..., er lµ c¬ së vµ u1 , u2 , ..., us lµ c¬ së).

VËy α1 = ... = αr = β1 = ... = βs = 0 hay {e1 , ..., er , u1 , ..., us } lµ hÖ vecto
®éc lËp tuyÕn tÝnh trong kh«ng gian vecto V.
4.2 ChÐo hãa ma trËn
§Þnh nghÜa 4.2. Ma trËn vu«ng A ®−îc gäi lµ chÐo hãa ®−îc nÕu tån t¹i ma
trËn kh«ng suy biÕn P sao cho ma trËn P −1 AP lµ ma trËn chÐo.
ViÖc ®i t×m ma trËn P nh− trªn ®−îc gäi lµ qu¸ tr×nh chÐo hãa ma trËn A.
32
C©u hái ®Æt ra lµ ma trËn nh− thÕ nµo th× chÐo hãa ®−îc? Tr¶ lêi c©u hái nµy
ta cã ®Þnh lý sau
§Þnh lÝ 4.5. Ma trËn A chÐo hãa ®−îc khi vµ chØ khi trong V tån t¹i mét c¬
së toµn lµ vecto riªng cña A. Cô thÓ, nÕu x1 , x2 , ..., xn lµ çc vecto riªng theo
thø tù ®ã cña A øng víi çc gi¸ trÞ riªng (cã thÓ trïng nhau) lµ λ1 , λ2 , ..., λn th×
d¹ng chÐo cña A lµ:  
λ1 0 ... 0
 0 λ2 ... 0 
 
 ... 
0 0 ... λn
Nh− vËy, ®Ó chÐo hãa mét ma trËn ta ph¶i t×m ®−îc mét c¬ së lµ çc vecto
riªng cña ma trËn ®ã.
Tõ çc ®Þnh lý trªn cho phÐp chóng ta x©y dùng thuËt to¸n chÐo hãa ma
trËn A nh− sau:
• B−íc 1. Gi¶i ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng det(A − λIn ) = 0. NÕu ph−¬ng tr×nh ®Æc
tr−ng kh«ng cã ®ñ n nghiÖm (kÓ c¶ béi) th× A kh«ng chÐo hãa ®−îc. ThuËt to¸n
dõng. Ng−îc l¹i sang b−íc 2.
• B−íc 2. øng víi gi¸ trÞ riªng λi béi ri gi¶i hÖ (*) ®Ó t×m çc vecto riªng t−¬ng
øng. NÕu tån t¹i λk sao cho dimVλk < rk th× A kh«ng chÐo hãa ®−îc. Ng−îc
l¹i sang b−íc 3.
• B−íc 3. Trong mçi kh«ng gian riªng Vλi cã chiÒu ri t×m c¬ së ei1 , ei2 , ..., eiri .
Thµnh lËp ma trËn P cã çc cét lµ täa ®é cña çc vecto võa t×m ®−îc. Khi ®ã
P lµ ma trËn cÇn t×m.
+ VÝ dô: ChÐo hãa ma trËn sau: (nÕu ®−îc)
     
2 1 0 0 1 0 3 −4 4
a)A = 1 2 0 ; b)B = 0 0 1 ; c)C = 1 −1 −8
0 0 3 1 0 0 0 0 2
33
Gi¶i
a) +Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña ma trËn A :

2 − λ 1 0

|A − λ.I| = 1 2−λ 0 = 0
0 0 3 − λ
⇔ (3 − λ)(λ2 − 4λ + 3) = 0 ⇔ λ = 3; λ = 1.
+ Víi λ = 3 : ( (
−x1 + x2 = 0 x1 = x2 = a
⇔
0x3 = 0 x3 = b
trong ®ã a2 + b2 6= 0.
Chän ra hai vecto lµ c¬ së cña kh«ng gian con riªng øng víi λ = 3 lµ: e1 =
(1, 1, 0); e2 = (0, 0, 1).
+ Víi λ = 1 : ( (
x1 + x2 = 0 x1 = −x2 = a
⇔
2x3 = 0 x3 = 0
trong ®ã a 6= 0.
Chän ra mét vecto lµ c¬ së cña kh«ng gian con riªng øng víi λ = 1 lµ:e3 =
(1, −1, 0).
+ Ma trËn P cÇn t×m lµ:  
1 0 1
P = 1 0 −1
0 1 0
+ Ta cã ma trËn chÐo cña A lµ:
 
3 0 0
B = 0 3 0 = P −1 .A.P
0 0 1
b) Ta cã ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña ma trËn B lµ: 1 − λ3 = 0 ⇔ λ = 1.
V× ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng chØ cã 1 nghiÖm thùc nªn B kh«ng chÐo hãa ®−îc.
c) Ta cã ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña ma trËn C lµ:
(1 − λ)2 .(λ + 2) = 0 ⇔ λ = 1; λ = −2.

34
+ Víi λ = 1 (nghiÖm kÐp):

 
2x1 − 4x2 + 4x3 = 0
 x1 = 2a

x1 − 2x2 − 8x3 = 0 ⇔ x2 = a
 
−3x3 = 0 x3 = 0
 
trong ®ã a 6= 0.
Ta cã dimVλ=1 = 1 < 2 nªn C kh«ng chÐo hãa ®−îc.
4.3 D¹ng song tuyÕn tÝnh, d¹ng toµn ph−¬ng
4.3.1 §Þnh nghÜa vÒ d¹ng song tuyÕn tÝnh
§Þnh nghÜa 4.3. Cho V, W lµ çc kh«ng gian vecto trÓn R, ¸nh x¹
f : V × W −→ R
®−îc gäi lµ d¹ng song tuyÕn tÝnh nÕu nã tuyÕn tÝnh theo tõng biÕn. Tøc lµ:
• λ1 , λ2 ∈ R, v1 , v2 ∈ V, ω ∈ W : f (λ1 v1 + λ2 v2 , ω) = λ1 f (v1 , ω) + λ2 f (v2 , ω)
• β1 , β2 ∈ R, v ∈ V, ω1 , ω2 ∈ W : f (v, β1 ω1 + β2 ω2 ) = β1 f (v, ω1 ) + β2 f (v, ω2 )
NÕu V = W th× f ®−îc gäi lµ d¹ng song tuyÕn tÝnh trªn V.
PhÇn lín ta chØ xÐt d¹ng song tuyÕn tÝnh trªn mét kh«ng gian vecto V.
4.3.2 Ma trËn cña d¹ng song tuyÕn tÝnh.
Cho V lµ kh«ng gian vecto n− chiÒu trªn R, vµ v1 , v2 , ..., vn lµ mét c¬ së cña

V. W lµ kh«ng gian vecto m− chiÒu trªn R, vµ w1 , w2 , ..., wm lµ mét c¬ së cña
W. Cho f lµ mét d¹ng song tuyÕn tÝnh trªn V × W vµ v ∈ V, v = ni=1 xi vi ; w ∈
P
W, w = m
P
j=1 yj wj . Khi ®ã ta cã:
Xn m
X n X
X m n X
X m
f (v, w) = f ( xi vi , yj wj ) = xi yj f (vi , wj ) = xi yj aij
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 j=1
35
Trong ®ã aij = f (vi , wj ) vµ ma trËn A = (aij ) ®−îc gäi lµ ma trËn cña d¹ng
song tuyÕn tÝnh f ®èi víi cÆp c¬ së ®· cho.
Ta th−êng ký hiÖu d¹ng song tuyÕn tÝnh lµ B(x, y), x ∈ V, y ∈ W.
VÝ dô 4.1. B(x, y) = x1 y1 −4x1 y2 −x2 y3 , x = (x1 , x2 , x3 ), y = (y1 , y2 , y3 ) ∈ R3 .
4.3.3 D¹ng toµn ph−¬ng
§Þnh nghÜa 4.4. Mét d¹ng song tuyÕn tÝnh f trªn V ®−îc gäi lµ ®èi xøng nÕu
f (u, v) = f (v, u)∀u, v ∈ V. NÕu f ®èi xøng th× ma trËn cña nã cã d¹ng ®èi
xøng.
§Þnh nghÜa 4.5. Cho B lµ d¹ng song tuyÕn tÝnh ®èi xøng trªn V. ¸nh x¹
Q : V −→ R ®−îc x¸c ®Þnh bëi:
Q(x) = B(x, x)
®−îc gäi lµ d¹ng toµn ph−¬ng liªn kÕt víi d¹ng song tuyÕn tÝnh B vµ B ®−îc
gäi lµ d¹ng cùc cña Q.
§èi víi c¬ së nµo ®ã cña V th× ma trËn cña B còng ®−îc gäi lµ ma trËn cña
d¹ng toµn ph−¬ng Q.
§Þnh nghÜa 4.6. Cho Q lµ d¹ng toµn ph−¬ng trªn kh«ng gian vecto V. NÕu
trong V tån t¹i mét c¬ së sao cho ®èi víi c¬ së ®ã th× Q cã d¹ng
Xn
Q(x) = λi x2i (∗)
i=1
th× Q ®−îc gäi lµ cã d¹ng chÝnh t¾c vµ (*) ®−îc gäi lµ d¹ng chÝnh t¾c cña Q.
+ NÕu çc λi chØ b»ng ±1 th× Q ®−îc gäi lµ cã d¹ng chuÈn t¾c.
Khi Q cã d¹ng chÝnh t¾c hay chuÈn t¾c th× ma trËn cña nã cã d¹ng chÐo.
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ trong V tån t¹i mét c¬ së mµ ®èi víi c¬ së ®ã ma trËn cña
Q cã d¹ng chÐo.
36
Sau ®©y ta sÏ t×m çch ®−a mét d¹ng toµn ph−¬ng ®· cho vÒ d¹ng chÝnh t¾c,
®iÒu nµy t−¬ng ®−¬ng víi víi viÖc chÐo hãa ma trËn cña nã. Çc qu¸ tr×nh ®−a
d¹ng toµn ph−¬ng vÒ d¹ng chÝnh t¾c lµ qu¸ tr×nh ®æi biÕn cña Q vµ thùc chÊt lµ
qu¸ tr×nh ®æi çc cë së cña V.
4.3.4 §−a d¹ng toµn ph−¬ng vÒ d¹ng chÝnh t¾c
1.Ph−¬ng ph¸p Lagrage: Gi¶ sö ta cÇn ®−a d¹ng toµn ph−¬ng Q(x) =
2 ni≤j aij xi xj vÒ d¹ng chÝnh t¾c.
P
NÕu aij = 0, ∀i, j lµ tÇm th−êng.

NÕu tån t¹i aij 6= 0, ta gi¶ sö r»ng tån t¹i aii 6= 0, kh«ng mÊt tÝnh tæng qu¸t, gi¶
sö ®ã lµ a11 . Khi ®ã ta viÕt
n n
n X
X a1j X
Q(x) = a11 (x21 +2 x1 xj ) + aij xi xj
j=2
a11 i=2 j=2
n
X a1j 2
= a11 (x1 + xj ) + ω(x2 , ..., xn )
j=2
a11
y1 = x1 + Pn a1j xj

i=2
§Æt a11 , ®Æt P1 lµ ma trËn hÖ sè trong b−íc ®æi biÕn nµy
y = x , i = 2, ..., n
i i
vµ ®−a Q vÒ d¹ng:
Q(y) = a11 y12 + ω(y2 , ..., yn ).
TiÕp tôc qu¸ tr×nh mét çch t−¬ng tù.
( NÕu aii = 0∀i = 1, ..., n. Gi¶ sö aij 6= 0, i 6= j khi ®ã ta ®Æt

xi = yi + yj
ta ®−a vÒ tr−êng hîp trªn.
xj = yi − yj
NÕu qu¸ tr×nh tr¶i qua k b−íc víi çc ma trËn ®æi biÕn P1 , P2 , ...Pk th× ma
trËn ®æi biÕn c¶ qu¸ tr×nh lµ P = P1 .P2 ...Pk .
VÝ dô 4.2. §−a çc d¹ng toµn ph−¬ng sau vÒ chÝnh t¾c, chuÈn t¾c
a) Q(x) = x21 + 5x22 − 4x23 + 2x1 x2 − 4x1 x3
37
1
b) Q(x) = x21 + 2x22 + 3x23 − x1 x2 + x2 x3 − x1 x3
2
c) Q(x) = 2x1 x2 + 2x1 x3 − 6x2 x3
2. Ph−¬ng ph¸p Jacobi: Gi¶ sö d¹ng toµn ph−¬ng cã ma trËn ®èi xøng lµ
A = (aij ).
NÕu çc ®Þnh thøc con chÝnh cña A ®Òu kh¸c kh«ng: ∆i 6= 0 th× Q ®−a ®−îc vÒ
d¹ng chÝnh t¾c nh− sau:
∆2 2 ∆n 2
Q(y) = ∆1 y12 + y2 + ... + y
∆1 ∆n−1 n
víi chØ qua mét lÇn ®æi biÕn nh− sau:



 x1 = y1 + α21 y2 + ... + αn1 yn

x = y + α y + ... + α y
2 2 32 3 n2 n


 ...

x =
n y n
Víi çc αji , j > i ®−îc tÝnh nh− sau:

Dj−1,i
αji = (−1)i+j
∆j−1
Trong ®ã Dj−1,i lµ ®Þnh thøc con cña A lËp nªn tøc çc dßng 1, 2, ..., j − 1 vµ
çc cét 1, ..., i − 1, i + 1, ..., j.
 
1 α21 ... αn1
 0 1 ... αn2 
Ma trËn chuyÓn c¬ së lµ P = 
...


0 0 ... 1
VÝ dô 4.3. a) Q(x) = 5x21 − 2x1 x2 + 4x1 x3 + 5x22 + 4x2 x3
b) Q(x) = x21 + 5x22 + 2x23 + 4x1 x2 + 2x1 x3 + 4x2 x3
c) Q(x) = 2x21 + 3x1 x2 + 4x1 x3 + x22 + x23

Baigiangc 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Baigiangc 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc T©y Nguyªn

NguyÔn ThÞ Ng©n

To¸n cao cÊp C2

Ch−¬ng 1 : Ma trËn vµ ®Þnh thøc 4

Ch−¬ng 2 : HÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh 15

Ch−¬ng 4 : D¹ng song tuyÕn tÝnh vµ d¹ng toµn ph−¬ng 29

Ma trËn vµ ®Þnh thøc

1.1.1 §Þnh nghÜa ma trËn

+ Ma trËn vu«ng cÊp n cã d¹ng

®−îc gäi lµ ma trËn chÐo cÊp n.

+ Ma trËn vu«ng cÊp n cã d¹ng

• Ma trËn cã tÊt c¶ c¸c phÇn tö b»ng 0 ®−îc gäi lµ ma trËn kh«ng.

1.1.2 C¸c phÐp to¸n trªn ma trËn

A + B = (aij + bij )m×n

+ VÝ dô: Cho hai ma trËn A, B nh− sau:

λ.A = (λ.aij )m×n

0.(−2) + 0.2 − 2.2 0.5 + 0.(−2) − 2.1 4×2 −4 −2 4×2

1.1.3 Ma trËn chuyÓn vÞ

Cho ma trËn A = (aij )m×n . Ma trËn chuyÓn vÞ cña ma tr©n A, kÝ hiÖu, At , vµ

1.2 §Þnh thøc

1.2.2 PhÐp thÕ

• Gi¶ sö α ∈ Sn th× α th−êng ®−îc viÕt lµ:

1.2.3 §Þnh nghÜa ®Þnh thøc

§Þnh nghÜa 1.2. Mét ®Þnh thøc cÊp n, ký hiÖu

lµ mét sè vµ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau

1.2.4 C¸c tÝnh chÊt cña ®Þnh thøc

1.2.5 §Þnh thøc con, ®Þnh thøc con bï vµ phÇn bï ®¹i sè

1.2.6 §Þnh lý Laplace

trong ®ã Aij lµ phÇn bï ®¹i sè cña aij .

1.3 H¹ng cña ma trËn

1.3.1 §Þnh nghÜa h¹ng ma trËn

1.4 Ma trËn nghÞch ®¶o

1.4.1 §Þnh nghÜa

§Þnh lÝ 1.3. A kh¶ nghÞch khi vµ chØ khi detA 6= 0.

NÕu detA 6= 0 th× A ®−îc gäi lµ ma trËn kh«ng suy biÕn.

1.4.2 C¸ch t×m ma trËn nghÞch ®¶o

• Dïng ma trËn phô hîp ®Ó t×m ma trËn nghÞch ®¶o.

§Þnh lÝ 1.4. NÕu A = (aij )n kh¶ nghÞch th×

trong ®ã Aij lµ phÇn bï ®¹i sè cña aij .

Ta cã detA = 27 6= 0 nªn A cã ma trËn nghÞch

HÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh

2.1 C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n

2.1.1 §Þnh nghÜa

Mét hÖ gåm m ph−¬ng tr×nh n Èn cã d¹ng:

§Æt A = (A|B) vµ gäi lµ ma trËn bæ sung.

2.1.2 §Þnh lý Kronke - Kapili

• NÕu hÖ Cramme lµ hÖ cã c¸c hÖ sè tù do b»ng 0 th× hÖ nµy cã nghiÖm duy

2.3 Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh tæng qu¸t

VËy hÖ ph−¬ng tr×nh cã v« sè nghiÖm vµ tËp nghiÖm lµ:

{(52 + 11a + 3b; −22 − 4a − 2b; a; b)/a, b ∈ R.}

Kh«ng gian tuyÕn tÝnh

3.1 Kh«ng gian vecto Rn

3.1.1 §Þnh nghÜa vµ vÝ dô vÒ kh«ng gian vecto

v 1 + v 2 = (a1 , a2 , ..., an ) + (b1 , b2 , ..., bn ) = (a1 + b1 , a2 + b2 , ..., an + bn )

λ.v = λ.(a1 , a2 , ..., an ) = (λa1 , ..., λan )

4. Tån t¹i u ∈ Rn : v + u = u + v = 0, u ®−îc gäi lµ vecto ®èi cña v, ký hiÖu

5. λ, β ∈ R : λ(βv) = (λβ)v = λβv

3.1.2 Kh«ng gian vecto con

1. W lµ kh«ng gian vecto con cña V.

2. Víi mäi vecto w1 , w2 , w ∈ W vµ víi mäi r ∈ R th× w1 + w2 ∈ W vµ

3. Víi mäi vecto w1 , w2 ∈ W vµ víi mäi r, s ∈ R th× r.w1 + s.w2 ∈ W.

3.1.3 §éc lËp tuyÕn tÝnh, phô thuéc tuyÕn tÝnh