Fotovoltaik Güneş Santral Tasarımı Ve Saha Optimizasyonu Için Yeni Bir Yaklaşım

T.C.
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DÜZLEMSEL HOMOTETİK HAREKETLER ALTINDAT.C.

FOTOVOLTAİK GÜNEŞ SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU

İÇİN YENİ BİR YAKLAŞIM
ALİ DURUSU
DANIŞMANNURTEN BAYRAK
DOKTORA TEZİ
ELEKTRİK MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
ELEKTRİK TESİSLERİ PROGRAMI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
HABERLEŞME PROGRAMI
DANIŞMAN
PROF. DR. MUĞDEŞEM TANRIÖVEN
İSTANBUL, 2011DANIŞMAN
DOÇ. DR. SALİM YÜCE
İSTANBUL, 2016
T.C.

Ali DURUSU tarafından hazırlanan tez çalışması 26.04.2016 tarihinde aşağıdaki jüri
tarafından Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Elektrik Mühendisliği
Anabilim Dalı’nda DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Muğdeşem TANRIÖVEN
Yıldız Teknik Üniversitesi
Jüri Üyeleri
Prof. Dr. Muğdeşem TANRIÖVEN
Yıldız Teknik Üniversitesi _____________________
Prof. Dr. Hüseyin ÇAKIR

Doç. Dr. Ümit Kemalettin TERZİ

Marmara Üniversitesi _____________________
Yrd. Doç. Dr. İsmail NAKİR

Prof. Dr. Önder GÜLER

İstanbul Teknik Üniversitesi _____________________
Bu çalışma, TÜBİTAK tarafından 2211-C Öncelikli Alanlara Yönelik Yurt İçi Doktora
Bursu ve 2214-A Doktora Sırası Yurt Dışı Araştırma Bursu ile desteklenmiştir.
ÖNSÖZ
Bu tez çalışması Dünya ve Türkiye’de sayıları hızla artan PV santrallerin tasarımına yeni
bir bakış açısı sunmaktadır. İlgili tezin hazırlanmasında literatürde bulunan 100’ün
üzerinde kaynaktan faydalanılmıştır. Literatürdeki mevcut yöntemlerden içerisinde
barındırdığı birçok özelliği ile ayrışmaktadır ve bu yönleri ile literatüre katkılar
sağlayacaktır.
Bu tez çalışması sırasında “2211-C Öncelikli Alanlara Yönelik Doktora Bursu” ve “2214-A
Doktora Sırası Yurtdışı Araştırma Bursu” ile tezimin araştırma ve geliştirilmesine destek
veren Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na (TÜBİTAK) desteklerinden
dolayı teşekkürlerimi sunarım.
Bu tez çalışmasının yürütülmesinde ve hazırlanmasında ilgi ve desteğini esirgemeyen
ve tecrübeleri ile daima destek olan danışman hocam sayın Prof. Dr. Muğdeşem
TANRIÖVEN’e, çalışmaların her aşamasında özverili bir şekilde bana destek olan ve yol
gösteren Yrd. Doç. Dr. İsmail NAKİR ve Yrd. Doç. Dr. Ali ERDUMAN’a, Yıldız Teknik
Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü’ndeki hocalarım ve asistan arkadaşlarıma
teşekkürlerimi sunarım.
Doktora sırası araştırmacı olarak bulunduğum ve tez çalışmalarımın bir kısmını yaptığım
Viyana Teknik Üniversitesi, Enerji Sistemleri ve Elektrik Sürücüleri Enstitüsü, Güç
Sistemleri Grubu’ndaki danışman hocam Prof. Dr. Wolfgang GAWLIK ve çalışma
grubundaki asistan arkadaşlarım ve hocalarıma teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca tüm öğrenim hayatım boyunca desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen aileme,
çalışmalarım sırasında anlayışını ve manevi desteklerini her zaman yanımda hissettiğim
eşim ve oğluma teşekkürü borç bilirim.
Nisan, 2016
Ali DURUSU
İÇİNDEKİLER
Sayfa
SİMGE LİSTESİ .................................................................................................................. vii
KISALTMA LİSTESİ ............................................................................................................ xii
ŞEKİL LİSTESİ.................................................................................................................... xiii
ÇİZELGE LİSTESİ ................................................................................................................ xv
ÖZET ................................................................................................................................ xvi
ABSTRACT ..................................................................................................................... xviii
BÖLÜM 1
GİRİŞ .................................................................................................................................. 1
1.1 Literatür Özeti ............................................................................................. 1
1.2 Motivasyon ................................................................................................. 5
1.3 Tezin Amacı ................................................................................................. 6
1.4 Orijinal Katkı ................................................................................................ 6
BÖLÜM 2
GÜNEŞ ENERJİSİ VE FOTOVOLTAİK SİSTEMLER ................................................................ 8

2.1 Güneş Radyasyonu ve Güneş Geometrisi ................................................... 8
2.1.1 Deklinasyon Açısı ................................................................................. 9
2.1.2 Zenit, Azimut ve Eğim Açıları ............................................................. 10
2.1.3 Güneş Saat Açısı................................................................................. 10
2.1.4 Atmosfer İçi Işınım ............................................................................. 12
2.2 Eğimli Yüzeydeki Güneş Işınımı ................................................................. 12
2.2.1 İzotropik Model ................................................................................. 13
2.2.2 Anizotropik Model ............................................................................. 14
2.3 Optimum Eğim Açısı .................................................................................. 15
2.3.1 Optimum Eğim Açısı ve Enlem İlişkisi ................................................ 15
2.3.2 Eğim Açısının GA, SA, PSO ve ANN Teknikleri ile Optimizasyonu ...... 16
2.3.3 Eğim Açısının Deneysel Ölçümlerle Belirlenmesi .............................. 18
v
2.4 Fotovoltaik Sistemler ................................................................................ 20
2.4.1 PV Sistem Karakteristiği ..................................................................... 20
2.4.2 PV Sistem Enerji Üretimi.................................................................... 22
BÖLÜM 3
PV SANTRALLER............................................................................................................... 24
3.1 PV Sistemlerin Dünya ve Türkiye’de Durumu ........................................... 24
3.1.1 Dünya’daki Durum ............................................................................. 24
3.1.2 Türkiye’deki Durum ........................................................................... 25
3.2 PV Santral Yatırımı ve Bileşenleri .............................................................. 27
3.3 Türkiye’de Yasal Mevzuatlar ve Teşvik Modelleri..................................... 29
3.4 PV Santral Optimizasyonu Yöntemleri ...................................................... 32
3.5 PV Santral Tasarım Programları ................................................................ 35
BÖLÜM 4
PV SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU ........................................................ 37

4.1 Optimum Eğim ve Azimut Açılarının Hesaplaması.................................... 37
4.1.1 PV Yüzeyindeki Işınım Hesabı ............................................................ 38
4.1.2 Şebekeye Bağlı PV/Batarya Hibrid Sistem Modeli ............................. 39
4.1.3 Ekonomik Değer Modeli .................................................................... 41
4.1.4 Eğim ve Azimut Açısı Sonuçları .......................................................... 43
4.2 PV Santral Tasarım Hesapları .................................................................... 51
4.2.1 Eğimli Yüzeydeki Işınım Hesabı .......................................................... 55
4.2.2 PV Seçimi ........................................................................................... 56
4.2.3 PV Hücre Sıcaklığı Hesabı................................................................... 57
4.2.4 PV Çıkış Değerleri Hesabı ................................................................... 58
4.2.5 Santral Sahası Ön Hesaplamaları ....................................................... 59
4.2.6 Santral Sahası Tasarımı ...................................................................... 60
4.2.7 İnverter Seçimi................................................................................... 62
4.2.8 PV Panellerin Santral Sahasına Dağılımları ........................................ 64
4.2.9 İnverter Sayısının Belirlenmesi .......................................................... 65
4.2.10 Kablo Hesabı ...................................................................................... 66
4.2.11 Alt Konstrüksiyon Hesabı .................................................................. 70
4.2.12 Gölgeleme Alanı Hesabı .................................................................... 71
4.2.13 Santral Çıkış Gücü Hesabı .................................................................. 72
4.2.14 Maliyet Hesapları .............................................................................. 74
4.2.15 Amaç Fonksiyonu Hesabı .................................................................. 75
4.2.16 Raporlama İşlemi............................................................................... 76
4.3 Santral Tasarımı Kısıtları ........................................................................... 76
4.3.1 Kısıt Tanımları .................................................................................... 76
4.3.2 Değişkenlerin Alt ve Üst Limitleri ...................................................... 78
4.4 PV Santral Tasarım Sonuçları .................................................................... 79
4.4.1 Durum 1 ............................................................................................. 80
4.4.2 Durum 2 ............................................................................................. 85
4.4.3 Durum 3 ............................................................................................. 88
vi
4.4.4 Durum 4 ............................................................................................. 92
4.5 PVSyst Sonuçları ile Karşılaştırma ............................................................. 95
BÖLÜM 5
GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER .......................................................................... 96

KAYNAKLAR ..................................................................................................................... 99
EK-A
SANTRAL BİLEŞENLERİNE AİT DETAYLAR ...................................................................... 109

A-1 Durum 1 ...................................................................................................... 109
A-2 Durum 2 ...................................................................................................... 110
A-3 Durum 3 ...................................................................................................... 111
A-4 Durum 4 ...................................................................................................... 112
ÖZGEÇMİŞ ..................................................................................................................... 113
vii
SİMGE LİSTESİ
Io Atmosfer dışı ışınım

SC Güneş sabiti
n Gün numarası
 Deklinasyon açısı
Z Zenit Açısı
S Güneş azimut açısı
 Yüzey azimut açısı
 Eğim açısı
ST Güneş saati
 Saat açısı
LST Lokal standart zaman
 Enlem
I Global ışınım (yatay yüzeydeki ışınım)
Ib Yatay yüzeydeki direk ışınım
Id Yatay yüzeydeki yayınık ışınım
IT Eğimli yüzeydeki toplam ışınım
Rb Eğimli yüzey direk ışınımının gloab lışınıma oranı
 Yüzey yansıtma katsayısı
n pv PV verimi
ndiğer Diğer bileşen verimi
nref PV referans verimi
 ref PV sıcaklık katsayısı
TN Nominal çalışma şartı sıcaklığı
IN Nominal çalışma şartı ışınımı
Tc , N Nominal çalışma şartlarında hücre sıcaklığı
A Lineer programlama eşitsiszlik katsayısı
b Lineer programlama eşitsiszlik katsayısı
Aeq Lineer programlama eşitlik katsayısı
viii
beq Lineer programlama eşitlik katsayısı
lb Değişkenler için alt limit
ub Değişkenler için üst limit
J Elektrik satış ve alış maliyetleri
p Elektrik satış fiyatı
Ch Hibrid sistem işletme/bakım maliyetleri
S Batarya şarj durumu
Ns İnverter girişine bağlancak seri PV sayısı
Np İnverter girişine bağlancak PV grubu sayısı
Nr Dizilerde üst üste konan PV sırası sayısı
d PV dizileri arasına koyulan mesafe katsayısı
Cunit Birim enerji maliyeti
kT Açıklık indeksi
 Güneş ışınımı geliş açısı
Pmpp , stc PV panel standart şartlardaki gücü
I mpp , stc PV panel standart şartlardaki MPP akımı
Vmpp , stc PV panel standart şartlardaki MPP gerilimi
Voc , stc PV panel standart şartlardaki açık devre gerilimi
Ki PV panel akım sıcaklık katsayısı
Kv PV panel gerilim sıcaklık katsayısı
kr PV panel rüzgâr sıcaklık katsayısı
Lpv ,1 PV panel uzunluğu
Lpv ,2 PV panel genişliği
C pv PV panel maliyeti
Tc PV hücre sıcaklığı
Ta Dış ortam sıcaklığı
Tref Referans sıcaklık
s Rüzgâr hızı
WT PV dizisi yer izdüşümünün boyu
HT PV dizisi yüksekliği
Fy PV dizileri arasındaki mesafe
X Santralsahası doğu koordinatları
Y Santral sahası kuzey koordinatları
Drow Santral sahasına yerleştiriebilinecek dizi sayısı
YDi Dizi kuzey koordinatları
X Di Dizi doğu koordinatları
M rowi Dizi doğu-batı yönü uzunluğu
Pi İnverter gücü
ix
Vi ,min İnverter minimum giriş gerilimi
Vi ,max İnverter maksimum giriş gerilimi
Vi ,mpptmax İnverter maksimum MPPT gerilimi
Pi , sc İnverter kayıp gücü
Cinv İnverter maliyeti
N ci Doğu batı yönünde dizlerdeki PV sayısı
Pplant Santral nominal gücü
NI Santraldeki toplam PV sayısı
N row Dizi sayısı
N row,ipv Dizilerdeki PV sayısı
Nblock İnverter girişine bağlanan PV sayısı
Ni İnverter sayısı
Lmb PV gruplarından toplama panosuna kadar olan kablo uzunluğu
Lr Toplama panosundan dizi başına kadar olan kablo uzunlukları
Lc Dizi başından inverter girişi/baraya kadar olan kablo uzunluğu
CS Lmb PV gruplarından toplama panosuna kadar olan kablo kesiti
CS Lr ,c Toplama panosundan dizi başına ve inverter girişine kadar olan kablo kesiti
Nbox , pr Dizilerdeki toplama panosu sayısı
N s ,row Dizilerdeki PV grubu sayısı
PNrow Dizi nominal gücü
Pbox Toplama panosu gücü
R 60 ⁰C’de birim kablo DC direnci
R0 20 ⁰C’de birim kablo DC direnci
 Direnç sıcaklık katsayısı
T 60 ⁰C sıcaklık
T0 20 ⁰C sıcaklık
B Metal profil toplam uzunluğu
LT Dizi boyu uzunluğu
BB Temel toplam hacmi
hw Temel yüksekliği
tw Temel genişliği
 Dizi üzerindeki gölgelenen alan
li Dizi doğu batı yönünde uzunluğunun yüksekliğe oranı
Ppv PV çıkış gücü
r PV performans düşüm oranı
df Kirlilik etksi oranı
As Gölge etkisinden dolayı santral çıkış gücünde azalma oranı
SIF Gölge etki faktörü
x
Pi ,in İnverter griş gücü
cdc DC kablo kayıp oranı
nmppt MPPT verimi
Po İnverter çıkış gücü
ninv İnverter verimi
ntr Trafo verimi
cac AC kablo kayıp oranı
cic Şebeke bağlantı elemanları kayıp oranı
CM İşletme ve bakım maliyeti
M op İşletme ve bakım birim maliyeti
g Enflasyon oranı
ir Faiz oranı
CC Santral ilk yatırım maliyeti
CL Arazi maliyeti
CB Alt konstrüksiyon maiyeti
Ccb Kablo maliyeti
Ctr Trafo maliyeti
C pd Koruma elemanları maliyeti
Ccm Kontrol ve izleme elemanları maliyeti
LA Santral sahası yüzölçümü
cl Arazi birim maliyeti
csi Metal profil birim maliyeti
cbi Beton birim maliyeti
ccb Kablo birim maliyeti
Etot Santral toplam enerji üretimi
ns Santral ömrü
EAF Enerji kullanılabilirlik faktörü
Cf Kapasite faktörü
xi
KISALTMA LİSTESİ
ANN Yapay Sinir Ağları (Artificial Neural Networks)

EDAŞ Elektrik Dağıtım A.Ş.
EPSAŞ Elektrik Perakende Satış A.Ş.
GA Genetik Algoritma (Genetic Algorithm)
GİB Gelir İdaresi Başkanlığı
MPP Maksimum Güç Noktası (Maximum Power Point)
MPPT Maksimum Güç Noktası Takip Edici (Maximum Power Point Tracker)
OSB Organize Sanayi Bölgesi
PSO Parçacık Sürü Optimizasyonu (Particle Swarm Optimization)
PV Fotovoltaik
SA Benzetilmiş Tavlama (Simulated Annealing)
YEK Yenilenebilir Enerji Kanunu
xii
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa
Şekil 2. 1 Hava kütlesi faktörü ...................................................................................... 9
Şekil 2. 2 Denklinasyon açısının değişimi(Dünya sabit kabul ediliyor) ....................... 10
Şekil 2. 3 Zenit, azimut ve eğim açıları ....................................................................... 10
Şekil 2. 4 Saat açısının gün içerisinde değişimi ........................................................... 11
Şekil 2. 5 Gökyüzünde güneş ışınımı dağılımının şematik gösterimi .......................... 12
Şekil 2. 6 PV hücre akı-gerilim ve güç-gerilim karakterisitiği ..................................... 21
Şekil 2. 7 Farklı sıcaklıklarda PV panel güç-gerilim karakterisitiği .............................. 21
Şekil 2. 8 Farklı ışınımlarda PV panel güç-gerilim karakterisitiği ................................ 22
Şekil 3. 1 PV dünya geneli kapasitesi 2004-2014 ....................................................... 25
Şekil 3. 2 Türkiye 2023 yılı güneş enerjisi yol haritası ................................................ 27
Şekil 3. 3 Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırım süreci ...................... 28
Şekil 3. 4 Türkiye’de yenilenebilir enerji düzenleme ve politikalarının gelişimi ........ 31
Şekil 3. 5 Genel optimizasyon işlem basamakları....................................................... 32
Şekil 3. 6 Optimizasyon yöntemleri ............................................................................ 33
Şekil 3. 7 GA temel döngüsü....................................................................................... 34
Şekil 4. 1 Eğim ve azimut açısı tespiti blok şeması ..................................................... 38
Şekil 4. 2 Şebekeye bağlı hibrid sistemin şematik görünümü .................................... 40
Şekil 4. 3 Işınım, sıcaklık ve rüzgar hızı değişimleri .................................................... 41
Şekil 4. 4 Park alanı haftalık yük profili....................................................................... 43
Şekil 4. 5 Farklı yüzeylerdeki yıllık toplam ışınım değişimi ......................................... 44
Şekil 4. 6 Işınım ve sıcaklık dikkate alınması durumunda çıkış gücü .......................... 45
Şekil 4. 7 Işınım, sıcaklık ve rüzgar hızı dikkate alınması durumunda çıkış gücü........ 45
Şekil 4. 8 Yıllık elektrik maliyetinin farklı eğim ve azimut açılarına göre değişimi ..... 46
Şekil 4. 9 Farklı azimut açılarında aylık toplam ışınım değerleri ................................ 48
Şekil 4. 10 Farklı mevsim ve azimut açılarında günlük ortalama PV gücü ................... 49
Şekil 4. 11 PV santral tasarım optimizasyonu akış şeması ........................................... 52
Şekil 4. 12 PV santral tasarım işlemleri blok şeması .................................................... 54
Şekil 4. 13 PV ve dizilerin santral sahasına yerleşimi ................................................... 59
Şekil 4. 14 PV santral sahası ......................................................................................... 60
Şekil 4. 15 Dizilerin kuzey koordinatlarının bulunması ................................................ 61
Şekil 4. 16 İki noktası bilinen doğru.............................................................................. 62
Şekil 4. 17 PV panellerin ve dizilerin santral sahasına dağılımları................................ 65
Şekil 4. 18 Santral sahası kablo uzunlukları.................................................................. 67
Şekil 4. 19 PV santral alt konstrüksiyon hesabında kullanılan şeması ......................... 70
xiii
Şekil 4. 20 İki PV dizisinin biribirini gölgelemesi........................................................... 72
Şekil 4. 21 PV santral tasarımı kısıtları blok şeması ..................................................... 77
Şekil 4. 22 PV santral tasarımı için farklı durumlar ...................................................... 80
Şekil 4. 23 PV yüzeyindeki ışınım değişimi ................................................................... 82
Şekil 4. 24 PV çıkış gücü değişimi(Gölgeleme yok) ....................................................... 82
Şekil 4. 25 Dış ortam sıcaklığı ve PV hücre sıcaklığının değişimi .................................. 83
Şekil 4. 26 Durum 1 için PV dizilerin dağılımı ............................................................... 84
xiv
ÇİZELGE LİSTESİ
Sayfa
Çizelge 2. 1 Optimum eğim açısını enleme göre belirleyen yöntemler 16
Çizelge 2. 2 Çeşitli optimizasyon yöntemleri ile yapılan eğim açısı çalışmaları 18
Çizelge 3. 1 Lisanssız PV santral başvurularının dağılımları 26
Çizelge 3. 2 PV santral ilk yatırım maliyeti dağılımları 29
Çizelge 3. 3 Lisanssız PV santral yatırımı adımları 30
Çizelge 3. 4 PV sabit fiyat ve yerli katkı ilavesi değerleri 32
Çizelge 4. 1 Farklı durumlarda optimum açıların karşılaştırılması 47
Çizelge 4. 2 Mevsimlik enerji üretimi ve gelir değerleri 50
Çizelge 4. 3 PV bilgileri 57
Çizelge 4. 4 Rüzgar sıcaklık katsayıları 58
Çizelge 4. 5 Santral sahasının köşe koordinatları 62
Çizelge 4. 6 İnverter bilgileri 63
Çizelge 4. 7 Kablo bilgileri 69
Çizelge 4. 8 Sabit ve birim maliyetler 75
Çizelge 4. 9 Değişkenlerin alt ve üst limitleri 79
Çizelge 4. 10 Durum 1 için PV ölçüleri 80
Çizelge 4. 11 Durum 1 için tasarım değişkenlerinin optimum değerleri 81
Çizelge 4. 12 Durum 1 için dizi koordinatları ve uzunlukları 84
Çizelge 4. 13 Durum 1 için tasarım sonuçları 85
Çizelge 4. 17 Durum 3 için PV ölçüleri 89
Çizelge 4. 24 Optimizasyon ve PVSyst yıllık enerji üretim değerleri sonuçları 95
Çizelge 5. 25 Farklı durumlar için tasarım sonuçları 98
Çizelge A. 1 Durum 1 için santral tasarım sonuçları detayı 109
xv
ÖZET

Ali DURUSU
Elektrik Mühendisliği Anabilim Dalı

Doktora Tezi
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Muğdeşem TANRIÖVEN
Günümüzde insanların yaşam döngüsü çoğunlukla elektrik enerjisi üzerine

kurulmaktadır. Elektrik enerjisinin güvenli ve güvenilir bir şekilde sağlanması kararlı bir
ekonomi ve sosyal yaşantı için büyük önem arz etmektedir. Dünya nüfusunun artması,
sanayileşmenin hızlı bir şekilde artması ve hayat standartlarının da yükselmesi ile
elektrik enerjisine olan talep sürekli artmaktadır. Petrol fiyatlarındaki belirsizlik, fosil
yakıtların tükenmeye başlaması ve çevreye olan zararlarından dolayı güneş enerji
sistemleri dünya genelinde alternatif olarak düşünülen bir elektrik enerjisi üretimi
kaynağı haline gelmiştir. Dünya’da ve ülkemizde güneş enerji santrallerinin kurulumu
yapılmakta ve güneş santrallerinin toplam kurulu güç içerisindeki payı her yıl
artmaktadır.
Ülkemiz ve Dünya’da PV santrallerin kurulumunun kanun ve yönetmeliklerle de
desteklenmesi neticesinde yatırımcılar PV santral maliyetlerini minimize ve
üretecekleri enerji miktarını da maksimimize edecekleri bir tasarım yapmaktadırlar. PV
santral tasarımlarında tasarımcıların optimum tasarımı yapabilmeleri için birçok
parametreyi dikkate almaları gerekmektedir. Bu parametreler; PV panel sayısı, PV
panel teknolojisi, inverter sayısı, inverter tipi, PV panellerin santral sahasına yerleşimi,
santral alt konstrüksiyon bileşenleri, santral sahasının şekli ve yüz ölçümü, PV dizilerin
gölgelenmesi, vb. birçok parametreyi içermektedir. Bir santral saha tasarımını optimize
etmekteki amaç:
xvi
 PV santralin üreteceği enerjiyi maksimize etmek,
 PV santral kurulum ve işletme-bakım maliyetlerini minimize etmek,
 PV santral ömrü boyunca üretilen enerji maliyetlerini minimize etmektir.
Bu tez çalışmasında PV santrallerin optimum tasarımı, PV panellerin santral sahası
içerisine optimum yerleşimi, optimum inverter seçimi, alt konstrüksiyon elemanlarının
hesabı, kablo hesabı, PV santral sahasının modellenmesi, vb. işlemler yapılmıştır. Bu
yöntemin ortaya konulmasında literatürden farklı olarak aşağıdaki hususlar dikkate
alınmıştır:
 Santral sahasının şekli ve ölçüleri dikkate alınarak modellenmesi,
 Farklı teknolojilere sahip PV ve inverter teknolojileri aynı anda değerlendirilerek en
optimum sonuç veren eşlemenin belirlenmesi,
 Geliştirilen yöntemin PV santral bileşenlerinin tamamı için farklı alternatifleri
dikkate almaya uygun olması,
 Geliştirilen yöntemde kablo uzunluk, kesit ve maliyetlerinin PV yerleşimine göre
dikkate alınması,
 PV panel çıkış gücünün hesaplanmasında rüzgâr hızının dikkate alınmasıdır.
Anahtar Kelimeler: PV santral tasarım optimizasyonu, genetik algoritma, birim elektrik

enerji maliyeti, PV sistemler
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
xvii
ABSTRACT
A NEW APPROACH FOR PHOTOVOLTAIC SOLAR PLANT DESIGN AND SITE

OPTIMIZATION
Ali DURUSU
Department of Electrical Engineering

PhD. Thesis
Adviser: Prof. Dr. Muğdeşem TANRIÖVEN
Life cycle of people today based very much on electrical energy. A secure and reliable
supply of energy is important for the economic stability and even social life. Increasing
human population in the world, rapidly increasing industrialization and the rapidly
increasing living standard lead to increase demand for electrical energy. The
uncertainty in oil prize, the decrement of the fossil fuel reserves and environmental
pollution of conventional fuel lead to concern on solar energy resources as an
alternative electricity production method. Share of solar energy in total installed
capacity of world and Turkey is increasing every year.
In Turkey and world, laws and regulations support the installation of PV power plants.
Therefore investors are looking for a design methods for minimization of plant costs
and maximization of energy production. In the design procedure of PV power plants,
many parameters should take into account. These parameter; number of PV panels, PV
technology, number of inverter, inverter type, distribution of PV panels in PV plant,
shape of plant field, surface area of plant field, shadow effect, etc. The targets of the
PV power plant design process:
 Maximization of the energy production of PV power plant,
 Minimization of the maintenance and operational costs of PV power plant
xviii
 Minimization of the energy cost during PV power plant lifetime.
In this study, optimum design of PV power plant, optimum placement of PV panels in
plant area, optimum selection of inverter, calculation of construction elements of
plant, calculation of cable length and cross-section, modeling of plant area, etc. As a
new method, this study is supported by many literature paper. However, this method
separates from literature indicated below point by point:
 Modeling of plant area taking into account the shape and size of area,
 Different PV technologies and inverters are taking into account in one
optimization process,
 New method allows the taking into account different alternatives of PV power
plant components,
 Cable length, cross-section and cost are considered in new method,
 Wind speed is also included for calculation of PV panels’ output power.
Keywords: PV plant design optimization, genetic algorithm, unit electrical energy cost,
PV systems
YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
xix
BÖLÜM 1
GİRİŞ
Elektrik enerjisine olan talebin sürekli artması, petrol fiyatlarındaki belirsizlik, fosil
kaynağı haline gelmiştir [1]. Güneş enerji sitemlerinin artan elektrik enerjisi talebini
karşılamasına yönelik şebeke bağlantılı güneş santralleri kurulumu hızla artmaktadır.
Birçok ülkede güneş santrali kurulumu kanunlar ve yönetmeliklerle teşvik edilmekte ve
desteklenmektedir. Bu durumda da yatırımcılar için ana amaç şebekeye en fazla
enerjiyi veren ve maliyeti minimum olan güneş santralleri inşa etmek olmaktadır. Bu
bölümde, PV santrallerin tasarımı ile ilgili yapılan çalışmaların literatür özeti bölüm
1.1’de, tez çalışmasını motive eden unsurlar bölüm 1.2’de, tezin amacı 1.3’de ve
orijinal katkısı 1.4’de verilmiştir.
1.1 Literatür Özeti
Dünya genelinde fosil yakıtların tükenmeye yüz tutması ve çevresel etkilerden dolayı
yenilenebilir kaynak temelli enerji üretimi hızla artmaktadır [2]. Enerji taleplerinin de
hızla büyümesi ile özellikle güneş enerjisi temelli elektrik üretimi talepleri karşılamada
sıklıkla kullanılır hale gelmiştir [3]. Güneş enerjisi sitemlerinden fotovoltaik sistemlerin
Dünya ve Türkiye’de kullanımı hızla artmaktadır. PV sistemler şebeke altyapısından
uzak bölgelerde enerji ihtiyaçlarını karşılamak için şebekeden bağımsız yapıda veya
enerji satışı amaçlı şebekeye bağlı olmak üzere güneş enerjisinin elektrik enerjisine
çeviren sistemlerdir [4].
1
PV sistemlerin optimum konumlandırılmasında sistem saha performansının bilinmesi
önemlidir [5]. PV sistemlerin ürettikleri elektrik enerjisi miktarı güneş ışınımı, eğim
açısı, azimut açısı ve çeresel faktörlerden etkilenmektedir. Optimum konumlandırmada
üretilen enerjinin ekonomik değeri de dikkate alınması gereken bir parametredir.
Çünkü PV enerji üretimi genelde şebekedeki yüklerin enerji ihityacı ile her zaman
paralel olmamaktadır [6].
PV sistemlerin enerji çıktısını etkileyen faktörlerin en başında ışınım gelmektedir. PV

sistemlerin tasarım ve geliştirilmesinde, ne kadar güneş ışığının sistem üzerine
düştüğünün ve ışınım değişimlerinin bilinmesi gerekmektedir. Ölçülmüş güneş ışınımı
verileri birçok bölge için mevcut olmadığından ışınımın tahmin edilmesi gerekmektedir
[7]. Yatay düzlemdeki güneş ışınımının tahmininde birçok teknik kullanılmaktadır [8-
10]. PV sistem üzerine düşen ışınımın miktarı temel olarak PV sistem yönü ve eğim
açısından etkilenmektedir [11-12]. PV paneller genel olarak ekvatora doğru
konumlandırılmaktadır. Bu da kuzey yarım kürede güneye, güney yarım kürede ise
kuzeye konumlandırma anlamına gelmektedir. Ancak ışınımın bölgelere has olarak
günlük, aylık, mevsimsel ve yıllık değişimleri farklı olduğundan, PV panel optimum eğim
açıları da bölgesel olarak farklılık göstermektedir.
Günlük maksimum enerjiyi toplamanın yolu, mekanik ekipmanlardan oluşan ve sürekli

güneşin yönünü takip eden güneş takip sistemlerinin kullanılmasıdır [13]. Ancak takip
sistemlerinin pahalı olması, kendi çalışması için enerji tüketiyor olması ve işletme-
bakımın zor olması uygulanabilirliğini azaltmaktadır. Bundan dolayı PV sistemlerinin
optimum bir eğim açısında konumlandırmak en kolay ve uygulanabilir bir yoldur.
Optimum eğim açısının belirlenmesi için birçok çalışma bulunmaktadır. Bu
çalışmalardan bazıları optimum eğim açısının nitelik ve nicelik yönünden bir yaklaşım
sunmuş [14-16], bunun yanında bazıları ise analitik çözümler sunmuştur [17-20].
Optimum eğim açısı bölgesel olarak değişmektedir bu yönde yapılan çalışmalarda
genelde bölgesel ölçeklidir [5],[21-29].
Birçok çalışmada optimum azimut açısı (PV panel yönü) güney yarım kürede kuzey,
kuzey yarım kürede güney olarak (0⁰) seçilmektedir. Bu yaklaşım açık hava koşulları için
iyi bir sonuç verse de havanın kapalı olması durumunda veya geçici durumlarda (bulut,
2
sis, vb.) ışınımın PV yüzeyine gelmesi engellendiğinden PV azimut açısı değişmektedir
[6]. Bazı çalışmalar PV optimum eğim açısı tespitini enleme göre yapmaktadır [17],
[28], [30-37]. Enlem temelli optimum eğim açısı belirlemek her ne kadar kolay ve iyiye
yakın sonuç verse de çevresel şartlar ihmal edilmektedir [7].
PV azimut açısınının (yönünün) PV çıkış gücüne ve üretilen enerjinin ekonomik

değerine olan etkisi [38]’de incelenmiştir. PV eğim açısı sabit tutularak azimut açısının
beş farklı değeri için birim PV alanının çıkış gücü ve üretilen enerjinin ekonomik değeri
yıllık ve mevsimsel olarak ortaya konulmuştur. PV yönünün güneyden doğuya doğru
kaydırılması PV çıkış gücünün sabah saatlerinden artmasına, güneyden batıya
kaydırılması ile ise öğleden sonraki saatlerde PV çıkış gücünde artmaya sebep
olmaktadır. Ayrıca PV çıkış gücü değerleri yıl boyunca güney yönünde
konumlandırmanın optimum olduğunu göstermesine rağmen üretilen enerjinin
ekonomik değerine bakıldığında ilkbaharda güney-batı yönü, diğer mevsimlerde ise
güneyin optimum olduğunu göstermiştir.
İstanbul şartlarında halka açık bir park alanına kurulması düşünülen şebekeye bağlı bir
PV/Batarya sisteminin optimum eğim ve azimut açısı analizi [39]’da incelenmiştir.
Çalışmada sadece ışınım bazlı, ışınım ve sıcaklık bazlı, ışınım, sıcaklık ve rüzgar hızı bazlı
PV enerji üretim modelinin ve üretilen enerjinin park alanındaki yükleri beslemesi
durumunda ekonomik değer bazlı optimum eğim ve azimut açısı modelleri
incelenmiştir. Yapılan çalışma neticesinde tüm durumlarda optimum eğim açısı 26⁰-27⁰
civarında çıkmıştır. Azimut açışı ise ilk üç durumda 2⁰ batı bulunsa da son durumda 10⁰
batı olarak tespit edilmiştir.
PV eğim açısının şebekeye bağlı PV santralin güç çıkışına etkisi TRNSYS benzetim
programı ile [40]’de incelenmiştir. Şebekeye bağlı PV santralin boyutlandırma oranı,
farklı ışınım ve sistem maliyet senaryoları için [41]’da TRNSYS benzetim programı ile
incelenmiştir. Toplam PV santral maliyetlerini minimize eden optimum boyutlandırma
oranı santral sahası ışınım değerinden ve inverter veriminden oldukça etkilenmektedir
[1]. PV santral boyutlandırma oranı ile alakalı [42]’de yapılan çalışmada Finlandiya,
Danimarka, İtalya ve ABD için yapılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda PV santral
boyutlandırma oranı inverter çalışma karakteristiği, PV panellerin eğim ve yönü ve PV
3
santral bileşenlerinin maliyetlerine göre değişmektedir. Ayrıca çalışma sonucu, seçilen
bölgelerdeki optimum boyutlandırma oranının 1.2 ile 1.5 arasında değiştirilmesi sistem
maliyetlerinin optimuma yaklaştırmaktadır.
Şebekeye bağlı PV santraller için maliyet analizleri birkaç Avrupa ülkesi için [43]’de
yapılmıştır. Çalışma neticesinde, PV santral maliyetlerinin uygunluğunu etkileyen
temel faktörlerin PV santral ilk yatırım maliyeti, santral enerji satış tarifesi ve ilk yatırım
maliyetlerinin destek oranı olarak tespit edilmiştir.
Şebekeye bağlı PV santral yatırımlarınlarında nakit akışlarını ve santral ekonomik

ömürlerini de dikkate alarak net şimdiki değer yöntemi ve iç karlılık oranı
yöntemlerinin kullanılması [44-45]’de tavsiye edilmiştir. Şebekeye bağlı PV santraller
için ekonomik ve çevresel bir analiz [46]’da yapılmıştır. Çalışmadaki ekonomik analiz
net şimdiki değer ve indirgenmiş geri dönüş periodu yöntemleri ile yapılmıştır. Çevresel
analiz ise PV santralin kullanılması ile emisyon değerlerindeki düşme üzerine
yapılmıştır.
Şebekeye bağlı PV santral tasarımının maliyetler üzerine etkisi [47]’te incelenmiştir.

Işınım, PV panel ve inverter çalışma karakteristiklerine bağlı olarak, yüksek güçlerde tek
bir inverter veya düşük güçlerde birden fazla inverter kullanılması ve düşük maliyetli
elemanlar kullanılması, PV santralin ekonomik olarak uygun olup olmaması durumları
incelenmiştir.
Şebekeye bağlı PV santrallerin optimum boyutlandırılması ve dağıtım fiderlerinin yerine

yönelik bir metot [48]’de önerilmiştir. Bu metot çoklu optimizasyon yaklaşımı
kullanarak teknik ve ekomonik hedefler arasındaki en iyi noktayı bulmaktadır.
Şebekeye bağlı PV santral kurulum sahasının optimum seçimi için geliştirilen bir
yöntem [49]’da verilmiştir. Bu yöntem çevresel, topografik ve iklimsel faktörleri de
dikkate alarak coğrafi bilgi sistemi ile analitik hiyerarşi ve çok kriterli analizi
birleştirerek santral kurulum sahasını tespit etmektedir.
Şebekeye bağlı PV santrallerin tasarım optimizasyonu ve ekonomik analizi için bir

yöntem [1]’de verilmiştir. Bu yöntem ticari olarak satılan birçok PV santral bileşenleri
arasından en optimum olanı, optimum sistem bileşen sayısı ve tipini sonuç olarak
vermektedir.
4
Yüksek kurulu güce sahip PV santraller için [50]’de geliştirlen algoritma; PV santralin
ömrü boyunca enerji üretimini maksimize etmek, PV santral maliyetlerini minimize
etmek, PV santral enerji maliyetlerini minimize etmek amaçları ile PV santral tasarımı
yapmaktadır. Kerekes vd. [51]’de geliştirdikleri yöntemde yüksek güçlü PV santrallerin
optimum tasarımı yapılmaktadır. Bu yöntem tasarım sırasında santral bileşeni sayısı,
bileşen tipini ve bileşenlerin santral sahasındaki düzenini dikkate almaktadır.
Appelbaum ve Bany [52] tarafından yapılan çalışmada güneş enerji sistemlerindeki

gölge etkisi incelenmiştir. Güneş enerjisi santralinde sistem bileşenlerinin birbirleri
üzerindeki oluşturdukları gölge ve bu gölgenin santral performansına olan etkisi detaylı
bir şekilde incelenmiştir.
1.2 Motivasyon
Günümüzde insanların yaşam döngüsü çoğunlukla elektrik enerjisi üzerine

kurulmaktadır. Elektrik enerjisinin güvenli ve güvenilir bir şekilde sağlanması kararlı bir
ekonomi ve sosyal yaşantı için büyük önem arzetmektedir. Dünya nüfüsunun artması,
sanayileşmenin hızlı bir şekilde artması ve hayat standartlarının da yükselmesi ile
elektrik enerjisine olan talep sürekli artmaktadır. Petrol fiyatlarınındaki belirsizlik, fosil
kaynağı haline gelmiştir. Dünya’da ve ülkemizde güneş enerji santrallerinin kurulumu
yapılmakta ve güneş santrallerin toplam kurulu güç içerisindeki payı her yıl
artmaktadır.
Ülkemiz ve Dünya’da PV santrallerin kurulumunun kanun ve yönetmeliklerle de

desteklenmesi neticesinde yatırımcılar PV santral maliyetlerini minimize ve
üretecekleri enerji miktarınını da maksimimize edecekleri bir tasarım yapmaktadırlar.
Bahsedilen durum ve tasarım hedefleri, PV santral bileşenlerini dikkate alan ve enerji
maliyetlerini minimize eden bir PV santral tasarım yönteminin tez çalışması
müddetince geliştirilmesine yönelik motivasyon olmuştur.
5
1.3 Tezin Amacı
PV santral tasarımlarında tasarımcıların birçok parametreyi optimum tasarımı

yapabilmeleri için dikkate almaları gerekmektedir. Bu parametreler; PV panel sayısı, PV
panel teknolojisi, inverter sayısı, inverter tipi, PV panellerin santral sahasına yerleşimi,
santral alt konstrüksiyon bileşenleri, santral sahasının şekli ve yüz ölçümü, PV dizlerin
gölgelenmesi, vb. birçok parametredir. Bir santral sahasını tasarımında hedef:
 PV santralin üreteceği enerjiyi maksimize etmek,
 PV santral kurulum ve işletme-bakım maliyetlerini minimize etmek,
 PV santral ömrü boyunca üretilen enerji maliyetlerini minimize etmektir.
Bu tez çalışmasında da PV santral parametrelerini dikkate alarak yukarıda belirtilen

hedefleri gerçekleştirecek bir tasarım metodu geliştirilmesi amaçlanmıştır.
1.4 Orijinal Katkı
Bu tez çalışmasında PV santrallerin optimum tasarımı, PV panellerin santral sahası

içerisine optimum yerleşimi, optimum inverter seçimi, alt konstrüksiyon elemanlarının
hesabı, kablo hesabı, PV santral sahasının modellenemesi, vb. işlemler yapılmıştır. Bu
yöntemin ortaya konulmasında farklı kaynaklardan yararlanılsa da aşağıda maddeler
halinde belirtilen yönleri ile diğerlerinden ayrışmaktadır.
 Literatürdeki yöntemlerde PV santral kurulum sahası dikdörtgen olarak düşünülüp

santral ölçülerinden bir veya ikisine sınır konulmaktadır. Geliştirilen yöntemde
santral saha koordinatları yardımı ile sahanın modeli oluşturularak PV panel ve alt
konsrüksiyon elemanlarının yerleşimi yapılmaktadır. Bu yönü ile santral sahasının
şekli ne olursa olsun yerleşim yapılabilmektedir.
 Literatürde farklı PV teknolojileri ve inverter teknolojilerine göre analiz

yapılmaktadır. Her bir alternatif için ayrı ayrı optimizasyon yapılmaktadır.
Geliştirilen yöntemde farklı PV teknolojileri ve inverter teknolojileri aynı anda
optimizasyon işlemine tabi tutularak farklı alternatiflerden en iyisini sonuç olarak
verilmektedir.
6
 Geliştirilen yöntem PV ve inverter teknolojileri için olan alternatiflerin, farklı PV
santral bileşenleri için de (kablo, alt konstrüksiyon, vb.) yapılmasına uygundur.
 Literatürdeki yöntemlerde PV santralin kablo maliyetleri ihmal edilmekte veya

sabit bir maliyet olarak dikkate alınmaktadır. Geliştirilen yöntemde santral
içerisinde PV panellerin ve diğer bileşenlerin yerleşimine göre kablo uzunlukları,
kesitleri ve maliyetleri hesaplanmaktadır.
 Literatürde santral sahasına yerleştirilen PV panellerin çıkış güçleri hesaplanırken

sadece ışınım veya ışınım ve sıcaklık dikkate alınmaktadır. Geliştirilen yöntemde PV
panellerin çıkış gücü hesaplamalarında ışınım, sıcaklık ve rüzgâr hızı da dikkate
alınmaktadır.
7
BÖLÜM 2
GÜNEŞ ENERJİSİ VE FOTOVOLTAİK SİSTEMLER
Güneş, yenilenebilir enerji için en önemli kaynaklardan bir tanesidir. Yenilenebilir enerji
kaynaklarından fotovoltaik güneş enerji sitemleri güneş ışığının olduğu durumlarda
enerji ürettiklerinden güneşe en bağımlı olan yenilenebilir enerji kaynağıdır. PV sistem
tasarımı veya analizinde ne kadar ışınımın PV panel üzerine düştüğü bilinmelidir.
Optimum eğim açısı, PV paneller üzerine maksimum ışınımın düşürülmesi için en
önemli parametrelerden bir tanesidir. Bu açı günlük, aylık ve yıllık olarak güneşin
izlediği yola bağlı olduğundan bölgeye özeldir. Bu açının doğru bir şekilde tespit
edilmesi öncelikli olarak maksimum enerji çıktısı almak içindir. Dünyadaki farklı
bölgelerde optimum eğim açısının belirlenmesi için birçok metot vardır.
2.1 Güneş Radyasyonu ve Güneş Geometrisi
Işık kaynağı güneş çok büyük bir yapıya sahiptir ve 3.8x1020 MW elektromagnetik güç
anlık olarak güneş yüzeyinden uzay boşluğuna dağılır [53]. Uzaya dağılan
elektromagnetik gücün dünya atmosferine gelen kısmı ise 1325 W/m2 ile 1420 W/m2
arasında değişmektedir [54]. Dünya yüzeyinde ölçülen ışınım değerleri genelde güneş
sabitinden daha düşük değerlerdedir. Bunun sebebi ise dünya atmosferinden geçen
ışınımın bir kısmının geri yansıması veya atmosfer tarafından emilmesidir. Dünya
atmosferi tarafından emilen veya yansıyan ışınımı miktarı ise ışınımın atmosferdeki
aldığı yolla doğru orantılı olarak değişmektedir. Işınımın atmosferde aldığı yola göre
ışınımın azalma miktarına hava kütlesi (air mass) faktörü olarak isimlendirilmektedir.
Hava kütlesi faktörünün 1 olduğu (güneşin tam tepede olduğu) ve havanın açık olduğu
8
bir günde atmosfer dışına gelen ışınımın yaklaşık %70’i dünya yüzeyine
ulaşabilmektedir [53]. Şekil 2.1 hava kütlesi faktörünü göstermektedir.
Güneş
ℎ2 1
𝐻𝑎𝑣𝑎 𝑘ü𝑡𝑙𝑒𝑠𝑖 𝑚 = =
ℎ1 sin 𝛼𝑠
Atmosferin en üst noktası
h2
h1
αs
Yeryüzü
Şekil 2. 1 Hava kütlesi faktörü
Dünya atmosferinin dışına gelen güneş radyasyonuna atmosfer dışı radyasyon

denilmektedir. Atmosfer dışı radyasyonun ortalama değeri 1367 W/m2‘dir ve bu da
güneş sabiti ( SC ) olarak isimlendirilir [54]. Atmosfer dışı ışınımın (2.1) ile
hesaplanabilir.
  360n  
I o  SC 1  0.0034cos   (2.1)
  365  
burada n yılın ilgili gününün numarasıdır.
2.1.1 Deklinasyon Açısı
Dünya ekseni güneş etrafındaki eksenine göre yaklaşık 23.45o derece eğimlidir. Güneş
deklinasyon açısı dünya ve güneş arasındaki bir çizgi ile dünya ekseninin arasındaki açı
olarak isimlendirilmektedir. Güneş deklinasyon açısı aşağıdaki formülle
hesaplanmaktadır [30]. Deklinasyon açısının yılın faklı günlerine göre değişimi Şekil
2.2’de verilmiştir.
23.45  2  284  n  
 sin   (2.2)
180  365 
9
N
Güneş
23.45o

Güneş
23.45o
Güneş
Dünya
Şekil 2. 2 Denklinasyon açısının değişimi(Dünya sabit kabul ediliyor) [53]
2.1.2 Zenit, Azimut ve Eğim Açıları
Güneşin gökyüzündeki hareketinin açıklanması için dünya yüzeyine dik çizilmiş bir
çizgiye göre güneşin açısının bilinmesi gerekmektedir. Bu dik çizgiye zenit, çizgi ile
güneş arasındaki açıya da zenit açısı (  Z ) denilmektedir. Güneşin kuzey-güney ekseni
ile alan açısı güneş azimut açısı (  S ), bir yüzeyin kuzey-güney ekseni ile olan açısına
yüzey azimut açısı (  ) denilmektedir. Ayrıca yüzeyin dünya yüzeyi ile arasındaki açısı
da eğim açısı (  ) olarak isimlendirilmektedir. Bu açılar detaylı gösterimi Şekil 2.3’te
verilmiştir.
Zenit
Güneş z
s
s 
Güney 
Şekil 2. 3 Zenit, azimut ve eğim açıları
2.1.3 Güneş Saat Açısı
Güneş saat açısı azimut açısına göre kullanımı daha kolaydır. Çünkü saat açısı güneşin
gökyüzündeki hareket yörüngesinde ölçülür [13]. Saat açısı güneş saatinin ( ST ) bir
10
fonksiyonudur [55]. Saat açısının değişimi Şekil 2.4’de verilmiştir. Saat açısı (2.3) ile
elde edilir.
Güneş
Gün ortası
Güney
-45 Güneş Güneş +45
-90 Güneş Güneş +90
Yeryüzü
Şekil 2. 4 Saat açısının gün içerisinde değişimi
ST  12
 (t)   (2.3)
12
Güneş zamanının tahmini için ise lokal standart zaman ( LST ), standart meridyen
( Long ST ) ve lokal meridyen ( Long L ) bilgileri gerekmektedir. Buradan güneş zamanı
(2.4) ile elde edilir.
ST  LST  4  LongST  Long L   E (2.4)
burada E güneş zamanı ile lokal zaman arasındaki dünyanın eliptik yörüngesinden
kaynaklanan düzeltme katsayısıdır. Ayrıca, “+” batı yarımküre, “-“ ise doğu yarımküre
için kullanılır.
E  9.87sin  2B   7.53cos B  1.5sin B (2.5)
burada B ise ilgili gün numarasının bir fonksiyonudur.
360
B  n  81 (2.6)
365
Buraya kadar elde edilen bilgilerle Zenit açısının kosinüsünü elde etmek mümkün
olmaktadır.
cosZ  sin  sin   cos  cos  cos  (2.7)
11
Burada  ilgili bölgenin enlemidir. Zenit açısının kosünüsünün sıfıra eşit olduğu
noktalar güneşin doğduğu ve battığı zamanlardır. Buradan hareketle (2.7)’nin
düzenlenmesi ile güneş doğuş( sr ) ve güneş batış( ss ) açıları da tahmin edilebilir [13].
Bu da denklem (2.8)’de verilmiştir.
sr ,ss  cos1   tan  tan   (2.8)
2.1.4 Atmosfer İçi Işınım
Gökyüzüne dağılmış ışınım üç temel bileşenden oluşmaktadır; isotropik kubbe, güneş

çevresindeki parlaklık ve yüzey parlaması [56]. Bu dağılım Şekil 2.5’te gösterilmiştir.
Güneş çevresindeki parlaklık ve yüzey parlamasının güneş merkezinde ve yatay
yüzeyde yoğunlaştığı varsayılmaktadır. Havanın açık olduğu bir günde yüzey parlaması
yatayda yüksek ve yüzeyden uzaklaştıkça etkisi azalmaktadır. Gökyüzündeki ışınımın
miktarı dünya yüzeyinden uzaklaştıkça artmaktadır.
İzotropik kubbe Güneş çevresi

parlaması
Yeryüzü
parlaması
Şekil 2. 5 Gökyüzünde güneş ışınımı dağılımının şematik gösterimi [57]
Atmosfer içi ışınımın dünya yüzeyine gelen kısmı global ışınım ( I ) denir ve normal
direk ( I b ) ve yayınık ışınımların ( I d ) toplamına eşittir.
I  Ib  I d (2.9)
2.2 Eğimli Yüzeydeki Güneş Işınımı
Eğimli yüzeydeki güneş ışınımının belirlenmesi öncelikli olarak yataydaki güneş ışınım
değerine ve direk ve yayınık ışınım bileşenlerinin yönlerine bağlıdır. Yayınık ışınımın
gökyüzündeki dağılımı bulutlardan ve gökyüzünün açıklığından etkilenir. Yayınık ışınım
12
modeli üç parçadan oluşur: isotropik kısmı, güneş ışınımının gök kubbedeki uniform
dağılmış hali; güneş çevresi kısmı, difüzyon nedeniyle güneş ışınımlarının saçılmış hali;
yüzey parlaması kısmı, açık havalarda yüzeye yakın yerlerdeki parlamadır [7]. Bundan
dolayı yayınık ışınımın açısal dağılımı yüzey yansıtmasının bir fonksiyonudur. Yüksek
yüzey yansıtma katsayılarında güneş ışınımın gökyüzüne yansıyarak yüzey parlaklığını
oluşturur. Böylece yatay düzlemdeki toplam güneş ışınımı (2.10)’da verilen eşitlikle
hesaplanır.
IT  IT ,b  IT ,d ,iso  IT ,d ,cs  IT ,d ,hz  IT ,refl (2.10)
burada IT ,b eğimli yüzeydeki direk ışınım, IT ,d ,iso eğimli yüzey isotropik ışınım bileşeni,
IT ,d ,cs eğimli yüzey güneş çevresi parlaklığı bileşeni, IT ,d ,hz eğimli yüzeydeki yayınık
ışınımın yüzey parlaması bileşeni ve IT ,refl eğimli yüzeye yansıyarak gelen ışınımı temsil
etmektedir. Radyasyon görünüm faktörü dikkate alındığında eğimli yüzeydeki toplam

ışınım ifadesi (2.11)’deki gibi olur.
IT  Ib Rb  I d ,iso Fc,s  I d ,cs Rb  I d ,hz Fc,hz  I  Fc, g (2.11)
Yataydaki ışınımdan eğimli yüzeydeki ışınımın hesabı için farklı araştırmacılar

[36],[56],[58-60] tarafından birçok model geliştirilmiştir. Bu modeller arasındaki tek
fark, yayınık ışınımın hesaplanmasındadır. Yapılan varsayımlar temel alınarak, tahmin
modelleri izotropik ve anizotropik olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
2.2.1 İzotropik Model
İzotropik model kapalı bir gökyüzü modeli yaklaşımı yapar ve gökyüzündeki yayınık
ışınım dağılımın gök kubbe boyunca uniform olduğunu varsayar. Liu ve Jordan [58]
Hottel [36] modelini modifiye ederek direk, isotropik yayınık ve yer yüzeyinden yayınık
olarak yansıyan ışınımı modele dâhil edip (2.12)’yi elde etmişlerdir.
 1  cos    1  cos  
IT  I b Rb  I d   I  (2.12)
 2   2 
Gölgesiz eğimli yüzeydeki aylık ortalama ışınım için izotropik gökyüzü modeli [61-62]’da
.
dikkate alınmış aylık ortalama toplam eğimli yüzey ışınımı ( H T ) (2.13)’de verilmiştir.
13
. . . .
 1  cos    1  cos  
H T  H b Rb  H d   I  (2.13)
 2   2 
Kuzey yarım kürede yer alan ve ekvatora doğru yönlendirilmiş yüzeyler için yüzey
azimut açısı  =0’dır. Aynı şekilde güney yarım kürede yer alan ve ekvatora doğru
.
yönlendirilmiş yüzeyler için yüzey azimut açısı  =180’dir. Bu yüzeyler için R b (2.14)’de
verilmiştir.
   .
cos      cos  sin  .
ss     ss sin     sin 
.
Rb   180 
(2.14)
  
cos  cos  sin ss    ss sin  sin 
 180 
burada  .ss ayın ortalama gününün güneş batımı saat açısıdır. Bu da (2.15)’de
verilmiştir.
 cos 1   tan  tan   

 .ss  min   (2.15)
cos   tan     tan   
1
2.2.2 Anizotropik Model
Klucher [63], Temp ve Coulson [62] modeline bulutlu hava koşullarını ekleyerek
modifiye edip (2.16)’yı elde etmişlerdir [64].
   
I d 1  cos   1  F sin 3    1  F cos 2  sin 2  Z 
1
Hs  (2.16)
2   2 
burada F modülasyon fonksiyonudur ve
2
I 
F  1  d  (2.17)
 I 
olarak hesaplanmaktadır. Hava kapalı olduğunda (2.17) sıfıra eşit olacağından (2.16)
izotropik modele dönüşecektir. Değeri 1’e doğru gittiğinde (2.16), Temps ve Coulson
[62] modelinde verildiği gibi açık gökyüzü içinde kullanılabilir [7]. Hay’ın [65]
anizotropik modeli izotropik bileşenin yanında güneş çevresi parlamasını da
içermektedir. Bu modelde yer parlaması dikkate alınmamıştır. Bu durumda Hay’ın [65]
eğimli yüzey için yayınık ışınım tahmin modeli (2.18)’deki gibi olmaktadır.
14
 I  Id . 1  I  I d 
H s  Id  Rb  1  cos   1   (2.18)
 I0 2  I0 
Temps ve Coulson [62] izotropik yayınık metoda bir düzeltme faktörü ile
 
1  sin 3   (2.19)
2
açık gündeki yer parlamasını ilave etmişlerdir. Reindl vd. [60] bir modülasyon faktörü
ilavesi ile Hay ve Davis [59] modelini modifiye etmişlerdir.
  1  cos    3    
I d ,T  I d 1  Ai     1  f sin     Ai Rb  (2.20)
  2    2  
burada f modülasyon faktörü
Ib
f  (2.21)
I
ve Ai ise direk ışınım için atmosfer geçirgenliğinin bir fonksiyonu olarak anizotropik
indekstir.
2.3 Optimum Eğim Açısı
PV paneller için optimum eğim açısının doğru bir şekilde hesaplanması panellerin
verimli çalışması için en önemli kriterdir. Çünkü yanlış konumlandırma potansiyel bir
gücün kayıp olması anlamına gelmektedir. Genellikle optimum eğim açısı
hesaplamalarında farklı optimizasyon yöntemleri ile yüzey üzerine düşen ışınımın
maksimize edilmesine çalışılmaktadır.
2.3.1 Optimum Eğim Açısı ve Enlem İlişkisi
Birçok yazar optimum eğim açısının tespitini enleme göre yapmışlardır. Enlem
yaklaşımı birçok PV sistem kurucusu tarafından farklı enlemlerde kullanılmaktadır. Bu
yaklaşım basit ve uygun bir optimum eğim açısı değeri verse de en doğru tespit ölçülen
güneş ışınımı kullanılarak yapılabilir [7]. Çünkü enlem yaklaşımı kurulum yapılacak
bölgenin deniz seviyesinden yüksekliğini dikkate almamaktadır. Bu da bulutluluk oranı
vb. dış ortam şartlarının değişimini dikkate almamak anlamına gelmektedir. Eğimli
15
yüzey için optimum eğim açısı hesabı, 5-40 N⁰ enlemleri arasındaki güneşli iklime sahip
bölgelerde ışınımın direk bileşeni daha baskın olduğundan maksimum ışınımın düşmesi
baz alınarak hesaplanmaktadır. 45 N⁰ enleminin altındaki bölgelerde hava şartları
kapalı ve bulutlu olduğundan ışınımın yayınık bileşeni daha fazladır. Bu bölgelerde ise
direk ışınımı maksimize etme yöntemi uygun olmamaktadır. Armstron ve Hurley [54]
saatlik bulut ve aylık güneş ışınımı verilerini kullanarak genellikle kapalı bölgeler için bir
yöntem geliştirmişlerdir. Bulutlu bölgelerde ışınımın direk ve yayınık bileşenlerini iyi
ayırarak optimum eğim açısı hesabı önemlidir. Çizelge 2.1’de optimum eğim açısı
hesabını enleme göre yapan farklı yöntemler verilmiştir.
Çizelge 2. 1 Optimum eğim açısını enleme göre belirleyen yöntemler [7]
Çalışma Eğim açısı
Duffie ve Beckman [30]   15  15

Heywood [31]   10
Lunde [32]   15
Chinnery [33]   10
Lof ve Taybout [34]   10  30 
Garg [35]   15 ,  15 ,0.9
Hottel [36]   20
Kern ve Harris [17]   10
Yellot [37]   20
Elminir vd. [28]   15  15
2.3.2 Eğim Açısının GA, SA, PSO ve ANN Teknikleri ile Optimizasyonu
Optimizasyon, özel koşullar altında doğru sonuçları elde etmek için amaç
fonksiyonunun maksimum veya minimum değerini bulma yöntemidir [7]. Optimizasyon
birçok mühendislik uygulamasında kullanılan bir yöntemdir. Optimum eğim açısının
hesaplanma fonksiyonu kabul edip çözümünü Genetik Algoritma (GA), Benzetilmiş
16
Tavlama (SA), Parçacık Sürü Optimizasyonu (PSO) ve Yapay Sinir Ağları (ANN) teknikler
kullanılarak yapılmıştır.
GA komleks lineer olmayan değişkenleri olan problemler için uygundur. Yüksek

güvenilirlikle optimum noktayı bulabilmektedir [67-68]. SA ismini ısıtılmış bir katının
termal olarak tavlanmasından almaktadır. SA birçok lokal minimumu olan amaç
fonksiyonunun global optimumunu bulmak için kullanılır [7]. PSO optimizasyon için
çalışan alanı keşfetmekte kullanılan stokastik bir metottur [69]. Bu da çok boyutlu
uzaydaki pozisyonu ve hızı olan parçacıklarla yapılır [70]. ANN ise lineer olmayan
fonksiyon yaklaşımlarının çözümünde, veri sınıflandırmada, kümelemede ve
simülasyonda çok iyi bir yöntemdir [71]. Bu yöntemin güneş ışınımı tahmini ve eğim
açısının hesaplnması gibi birçok uygulama alanı bulunmaktadır [72]. Çizelge 2.2’de
çeşitli optimizasyon yöntemleri ile yapılmış eğim açısı çalışmaları ve açıklamaları
verilmiştir.
Çizelge 2. 2 Çeşitli optimizasyon yöntemleri ile yapılan eğim açısı çalışmaları
Çalışma Teknik Açıklama
Saatlik, günlük, aylık, mevsimlik ve yıllık eğim açısını

Irak için hesaplamıştır. Saatlik yüzey azimut açısını
Talebizadeh vd. [73] GA sıfıra eşit olmadığını ve PV panellerle kollektörlerin
optimum eğim açılarının aynı olduğunu ortaya
koymuşlardır.
Bir odanın aydınlığının doğru bir şekilde muhafaza

Congradac vd. [74] GA edilmesi için GA ve Fuzzy Logic kullanarak optimum
eğim açısı hesabı yapmışlardır.
Sabit konumlandırılmış PV panellerin optimum eğim

Chen vd. [75] SA
açısı hesabını yapmışlardır.
Tayvan’ın 7 farklı bölgesi için eğim açısı hesaplanmış

Chang [76] PSO ve PSO-NTVE’nin üç PSO metodu ve GA’ya göre daha
hızlı olduğu ortaya koyulmuştur.
Tayvan’ın 7 farklı bölgesi için eğim açısı

hesaplanmıştır. Hesaplamada eğim açısının
Chang [77] ANN
maksimum ve minimum değerleri ile birlikte gerilim
değeri de kullanılmıştır.
17
Çizelge 2. 2 Çeşitli optimizasyon yöntemleri ile yapılan eğim açısı çalışmaları (devamı)
Çalışma Teknik Açıklama
Eğimli yüzeydeki güneş ışınımı tahmini için RBFNN

metodunu kullanmışlardır. Giriş değeri olarak eğim
Mehleri vd. [78] ANN açısı ve yüzey yönü kullanılmıştır. Eğim açısının
mevsimsel değişiminin PV panel performansı ve
panel çıkış gücünü iyileştirdiğini belirtmişlerdir.
Atina’daki eğimli bir yüzeydeki global güneş

radyasyonunun tahmininde dört giriş değeri
(yataydaki global güneş ışınımı, atmosfer dışı ışınım,
Mehleri vd. [79] ANN zenit açısı, güneş geliş açısı, ) olan RBFNN metodunu
kullanmışlardır. Işınım tahmininin doğru yapıldığını,
varyans değerinin %96 olmasının doğruladığını
söylemişlerdir.
Eğimli yüzeydeki saatlik global ışınımın tahmini için

üç farklı ANN metodu geliştirmişlerdir. Giriş değeri
olarak eğim açısı, saat açısı, zenit açısı, saatlik
Notton vd. [80] ANN
atmosfer dışı ışınım, saatlik yatay global ışınımı
kullanılmıştır. Çıkış olarak ise 45⁰ ve 60⁰ eğimli yüzey
için tahmin yapılmıştır.
İskenderun için eğimli yüzeydeki ışınım tahmininde

GRNN kullanmışlardır. Giriş değeri olarak eğim açısı,
Celik ve Muneer [81] ANN
yataydaki global ışınım ve saat açısı kullanılmıştır.
14.9 Wh/m2 ortalama hata ile tahmin yapmışlardır.
Giriş olarak 14 değer (enlem, yüzey yansıtma

faktörü, 12 aylık ışınım verisi) kullanmışlardır.
Analitik olarak hesaplan eğim açısı ile tahmin edilen
Keyhani [82] ANN
eğim açısı arasında 3⁰ bir fark olmuştur. Bu da
ANN’nin iyi bir performansla tahmin yaptığını ve
hesaplamaları kolaylaştırdığını söylemişlerdir.
2.3.3 Eğim Açısının Deneysel Ölçümlerle Belirlenmesi
Optimum eğim açısını belirlemede kullanılan yöntemlerden bir tanesi de PV sistem

performansının ölçümlerle takibidir. Optimum eğim açısı tespitindeki en önemli hedef
PV sistem performansını artırmak olduğundan bu yöntem daha önce bahsedilen
yöntemlere göre daha net sonuçlar vermektedir. PV sistem performansı birçok dış
ortam değişkeninden etkilenmektedir. Bu yüzden sadece PV üzerine düşen ışınımı
18
maksimum etmek PV sistem performansını en iyi noktaya taşımak anlamına
gelmemektedir. Beringer vd. [83] gerçek ortam şartları altında yaptıkları optimum eğim
açısı çalışmalarında 8 farklı eğimde (0⁰’den 70⁰’ye kadar 10⁰ aralıklarla)
konumlandırılmış panellerin enerji çıktılarını bir yıl boyunca kayıt etmişlerdir. Yaptıkları
ölçümlerde paneller arasındaki enerji çıktısı farkları yaz ve kış aylarında sırasıyla %6 ve
%10’u geçmemektedir. Buradan optimum eğim açısının PV sistemler içi neredeyse
etkisinin olmadığı sonucuna varmışlardır. Nakamura vd. [84] 6 farklı yön (doğu,
güneydoğu, güney, güneybatı, batı ve kuzey) ve her yön için üç farklı eğim açısında (0⁰,
30⁰ ve 90⁰) konumlandırılmış 13 adet PV panelin akım-gerilim değerlerini, ışınımı ve
sıcaklığı kaydetmişlerdir. Bu değerlerle her bir panelin çıkış güçlerini, PV panel
performans katsayılarını, PV panel verimlerini hesaplamışlarıdır. Ayrıca PV panel
veriminin ışınım geliş açısına göre değişiminin de analizini yapmışlardır.
Wada vd. [85] iki tip PV teknolojiye (polikrisal silikon ve ince film ) sahip farklı eğim
açılarında (güney 10⁰, 20⁰, 30⁰; güney-güneybatı 30⁰; güney-güneydoğu 30⁰)
konumlandırılmış 100 kW’lık bir sistemde üretim karakteristiğini incelemişlerdir.
Çalışmaları neticesinde mevsimsel olarak PV teknolojilerinin performanslarının farklı
olduğunu ve maksimum yıllık üretimin yapıldığı eğim açısı ile maksimum ışınımın
alındığı eğim açısının farklı olduğu sonucuna varmışlardır. Kaldellis ve Zafirakis [55] yaz
ayı boyunca Atina’da konumlandırılmış bir PV panelle optimum eğim açısı tespitini
deneysel olarak yapmışlarıdır. Çalışmaları neticesinde Atina için yaz ayı boyunca
optimum eğim açısının 15⁰±2.5⁰ olarak tespit etmişlerdir. Kaldellis vd. [86] Atina’da
şebekeden bağımsız bir kullanıcı için teorik olarak hesaplanan optimum eğim açısının
deneysel olarak doğrulanmasını yapmışlardır. Öncelikle matematiksel yöntemlerle
optimum eğim açısı hesaplanmış ve kış döneminde yapılan deneysel ölçümlerle eğim
açısının 60⁰ olduğu doğrulanmıştır.
Hiraoka vd. [87] Japonya’da kurulmuş 80 kW’lık hibrit bir PV sistemin çıkışını, eğim
açısına göre değişimini tespit için takip etmişlerdir. Sistemde üç farklı PV teknolojisi
(monokiristal, polikristal ve amorphous silikon) kullanılmış ve bunlar üç farklı eğim
açısında (26.5⁰ güney, yatay ve 26.5⁰ kuzey) konumlandırılmıştır. Çalışma neticesinde
yaz aylarında yataya konumlandırılmış amorphous PV panelin kuzeye yönlendirilene
göre performansının düşük olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca bir yıllık ölçüm neticesinde
19
kuzeye yönlendirilmiş polikristal PV panel çıkış gücünün güneye yönlendirilenin %67’si
olduğu da gözlemlenmiştir. Soleimani vd. [88] optimum eğim açısı hesaplamalarının
deneysel olarak doğrulanması için Tahran’da farklı eğim açılarına (0⁰, 23⁰, 29⁰, 35⁰ ve
42⁰) konumlandırılmış PV modüllerle çalışmışlardır. Çalışma neticesinde yaz aylarında
0⁰‘de konumlandırılmış PV modül performansının en iyi olduğu ve yıllık toplam enerji
dikkate alındığında ise 29⁰’de konumlandırılmış PV modül performansının en iyi olduğu
görülmüştür. Ayrıca kış aylarında en iyi performansı 42⁰’deki modülün vermesi
beklenirken 29⁰’deki modül vermiştir.
2.4 Fotovoltaik Sistemler
Fotovoltaik (PV) sistem, hiçbir yardımcı ekipmana ihtiyaç duymaksızın, fotovoltaik etki
ile güneş ışınımını elektrik enerjisine çeviren yarıiletken yapılardır [89]. PV sistemler
elektrik enerjisi üretiminde hareketli bir ekipman kullanmadıklarından ömrü uzun ve
bakım masrafları oldukça düşüktür [90]. PV sistemlerin elektriksel çıkış karakteristiği
lineer olmadığından çevresel şartlar vb. birçok değişkene göre çalışma noktası da
değişmektedir [91].
2.4.1 PV Sistem Karakteristiği
Bir PV panel temel olarak PV hücre, bağlantı noktaları, koruma elemanları ve

desteklerden oluşmaktadır [90]. PV hücre yarıiletken yapısı, p-n jonksiyonlu diyot yapısı
ile aynıdır. PV hücre karakteristiğini ışınım, sıcaklık, rüzgâr hızı, nem vb. çevresel şartlar
etkilemektedir. Ancak hücre karakteristiği etkileyen en önemli iki temel faktör; ışınım
ve sıcaklıktır [91]. Şekil 2.6’da temel bir PV hücre akım-gerilim karaktesritiğini ve güç-
gerilim karakteristiği verilmiştir.
20
PPV (W)
IPV (A)
0 0
0 0
VPV (V) VPV (V)
Şekil 2. 6 PV hücre akı-gerilim ve güç-gerilim karakterisitiği [90]
PV sistem karakteristiğine bağlı olarak hücre sıcaklığı, maksimum güç noktası gerilimi,
maksimum güç noktası akımı, açık devre geriliminin dış ortam şartlarına göre
değişimini hesaplamada kullanılan matematiksel ifadeler bu çalışmanın ilerleyen
kısımlarında verilmiştir. Ancak Şekil 2.7 ve Şekil 2.8’de ticari bir PV panelin farklı ışınım
ve çevre sıcaklıkları altında güç-gerilim karakteristiği verilmiştir.
60
0 0C
MPP
25 0C
50
50 0C MPP
MPP
40
PPV (W)
30
20
10
0
0 5 10 15 20
VPV (V)
Şekil 2. 7 Farklı sıcaklıklarda PV panel güç-gerilim karakterisitiği [90]
21
MPP
100
90
1000 W/m2
700 W/m2
80
500 W/m2
MPP
300 W/m2
70
60
PPV (W)
MPP
50
40
MPP
30
20
10
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
VPV (V)
Şekil 2. 8 Farklı ışınımlarda PV panel güç-gerilim karakterisitiği [90]
2.4.2 PV Sistem Enerji Üretimi
PV sistem enerji üretim modelininin oluşturulmasında kullanılan yöntem ve bu

yönteme ait detaylı bilgiler bölüm 4.2.4’de sunulmuştur. Bu bölümde genel anlamda
PV sistemlerin enerji üretimini etkileyen faktörlerden bahsedilecektir. PV sistemlerin
enerji çıktıları birçok faktörden etkilendiğinden, PV sistem tasarımcılarının bu etkileri
incelemesi ve dikkate alınacak veya dikkate alınmayacakları belirlemesi gerekmektedir
[92]. King vd. [93] yaptıkları çalışmada PV sitemlerin yıllık enerji üretimine etki eden
faktörleri incelemişlerdir. Bu faktörler aşağıda verilmiştir.
Konum, Eğim Açısı ve Yön: PV panel yüzeyine düşen ışınım değeri, konum, PV panel
eğimi, PV panel yönü ve güneşin bulunduğu konuma göre panel yüzeyini yönlendiren
yakalayıcı sistem kullanılıp kullanılmamasına göre değişmektedir. Bu faktör PV panel
çıkış gücünde %25 azalma veya %30 artmaya sebep olabilmektedir.
Standart Test Koşullarındaki Panel Güç Değeri: PV panel üreticilerinin standart test
koşullarında PV panel için belirledikleri değerler, panel çalışma şartları her zaman
standart şartlarda oladığı için PV çıkış güçleri çalışma şartlarına göre farklılık
22
gösterebilmektedir. Farklı PV teknolojileri aynı şartlarda farklı çıkış verebilmektedirler.
Bu ise PV çıkış güçlerinde %5 artma veya %5 azalmaya sebep olabilmektedir.
Ortam Sıcaklığı: Dış ortam sıcaklığına bağlı olarak PV hücre sıcaklığındaki artış PV çıkış
gücünü düşürmektedir. PV hücre sıcaklığına bağlı olarak çıkış gücündeki düşme %2 ile
%10 arasında değişmektedir.
Işınıma Bağlı Olarak Maksimum Güç Noktası Gerilimindeki Değişim: PV sistemlerin

karakteristikleri gereği çalışma eğrileri üzerinde sadece-- bir nokta maksimum gücün
alındığı noktadır. Maksimum güç noktasında çalışan bir sistemde ışınımın değişmesi
maksimum güç noktasının değişmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla bir önceki
çalışma noktasına göre daha iyi veya daha kötü bir çalışma noktasına geçilmiş olabilir.
Işınım değişimine bağlı olarak maksimum güç noktası gerilimindeki değişimin çıkış
gücünde %5 artma veya %5 azalmaya sebep olabilmektedir.
Işık Spektrumundaki Değişim: Işık spektrumundaki değişimlerin PV çıkış gücüne etkisi

%3’lük azalma veya %1’lik artma olarak gerçekleşmektedir.
Optik Kayıplar: Optik kayıplar PV hücreleri korumak için yapılan koruyucu camdan
dolayı oluşmaktadır. Bu kayıpların PV çıkış gücüne etkisi maksimum %5 azaltma
yönünde olmaktadır.
23
BÖLÜM 3
PV SANTRALLER
Bu bölümde PV sistemlerden enerji üretiminin Dünya ve Türkiye’deki enerji talebini

karşılamadaki yeri, PV sanral yatırımı ve bileşenleri, Türkiye’de yasal mevzuatlar ve
teşvik uygulamaları, PV santral tasarımı için kullanılan optimizasyon yöntemleri ve PV
santral tasarım programları hakkında bilgiler verilecektir.
3.1 PV Sistemlerin Dünya ve Türkiye’de Durumu
Bu bölümde PV sistemlerin Dünya ve Türkiye’deki genel durumu hakkında bilgiler

sunulmuştur.
3.1.1 Dünya’daki Durum
Bu kısımda verilen bilgiler “Renewable Energy Policy Network for the 21st Century” adlı
kuruluşun 2015 yılı global durum raporundan [94] derlenmiştir.
2015 yılı global rapor verilerine göre 2014 yılı sonu itibari ile 40 GW’lık bir kapasitenin
kurulumu ile dünya genelinde kurulu PV kapasitesi 177 GW seviyesine ulaşmıştır. 2004-
2014 yılları arasındaki kapasite değişimi Şekil 3.1’de verilmiştir. Şekil 3.1’de net bir
şekilde görüldüğü üzere, PV kapasindeki yıllık artış miktarı her yıl artmaktadır. 2014 yılı
sonu itibari ile toplam kapasitenin %60’ı son üç yıl içerisinde eklenmiştir. Toplam
kapasitedeki en büyük paya sahip ilk on ülke ve bu ülkelere ait 2014 yılı artış miktarları
ise sırasıyla; Almanya 1.9 GW, Çin 10.6 GW, Japonya 9.7 GW, İtalya 0.4 GW, A.B.D. 6.2
GW, Fransa 0.9 GW, İspanya 0 GW, İngiltere 2.4 GW, Avusturalya 0.9 GW ve Hindistan
0.7 GW’tır. Yukarıda verilen ilk on ülke arasından 5 tanesi 2014 yılı sonu itibari ile
kapasitelerine 1GW’tan daha fazla ekleme yapmışlardır.
24
Şekil 3. 1 PV dünya geneli kapasitesi 2004-2014
2013 yılı tahminlerine göre dünya elektrik enerjisi tüketiminin %19.1’i yenilenebilr
enerji tabanlı olmuştur. Bu pay içerisindeki dağılımlar ise; %9 geleneksel biomass, %4.1
biomass/jeotermal/solar termal, %3.9 hidrolik, %1.3 rüzgar/güneş/biomass/jeotermal
ve %0.8 ise bio yakıtlardan olmuştur. Tüketim değerleri içerisinde güneş enerjisinin
payı çok düşük değerde kalmış olsada, 2009-2013 yılları arasında ortalama kapasite
artımı %30 iken 2014 yılı sonunda kapasite artımı %50 olmuştur.
2014 yılı sonu itibari ile toplam enerji üretimi içerisinde yenilenebilir payının %22.8
olduğu düşünülmektedir. Yenilenebilir payı içerisindeki en büyük üretim değeri %16.6
ile hidrolik olsa da, bu pay içerisinde PV temelli üretim %0.9’da kalmıştır.
3.1.2 Türkiye’deki Durum
Türkiyede yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi lisanslı ve lisanssız olmak

üzere iki şekilde yapılmaktadır. 2013 yılında 600 MWp kapasitesi için ihaleye çıkılmış ve
bu ihaleye 496 adet başvuru olmuştur. Toplam başvurulan kapasite ise 7929.79 MWp
olmuştur [95]. 30 Nisan 2015 tarihinde yarışma tamamlanmış ve önlisans almaya 43
adet yatırımcı hak kazanmıştır. Ancak ülkemizde henüz lisans alan bir proje
bulunmamaktadır [96].
Lisanssız enerji üretimi için 2011 yılında çıkan yönetmelikle 500 kW olan sınır daha
sonra 1 MW’a çekilmiştir [97]. Lisanssız enerji üretimi için PV santrali başvuru sayısı
25
3225 adet ve bunların yaklaşık gücü 2649 MWp’tir. Başvurular için geçici kabul alan
santral sayısı 321 adet ve yaklaşık 213 MWp’tir. Kabul alan santral sayısı ise 1525 ve
bunların yaklaşık gücü ise 1277 MWp’tir [98]. Lisanssız enerji üretimi için yapılan
başvuruların elektrik dağıtım şirketlerine göre dağılımı Çizelge 3.1’de verilmiştir.
Çizelge 3. 1 Lisanssız PV santral başvurularının dağılımları [98]
Dağıtım Şirketi Başvuru Sayısı
Meram Edaş 840
Toroslar Edaş 374
Aydem Epsaş 354
Osmangazi Edaş 302
Aldeniz Edaş 247
Akedaş Edaş 214
Başkent Edaş 194
Kayseri C. Edaş 193
Gediz Edaş 156
Uludağ Edaş 119
Fırat Edaş 106
Yeşilırmak Edaş 55
Çamlıbel Edaş 48
Kayseri OSB 40
Dicle Edaş 39
31 Mart 2016 itibari ile ülkemizde 492 adet lisanssız santral devrededir. Devrede olan
santrallerin toplam kurulu gücü 357.7 MW’tır ve toplam kurulu güç içerisindeki payı
%0.5’tir [99]. Lisanslı ve lisanssız PV santrallerin her ikisi göz önünde
26
bulundurulduğunda Türkiye’nin 2023 yılı için PV kurulu güç ve PV enerji üretimi için
gösterge niteliğinde geçici yol haritası ve hedefleri Şekil 3.2’de verilmiştir.
Şekil 3. 2 Türkiye 2023 yılı güneş enerjisi yol haritası [100]
3.2 PV Santral Yatırımı ve Bileşenleri
PV santral tasarımı için yatırım yeri ilk bilinmesi gerekenlerdendir. Şekil 3.3 lisanslı bir
PV santral yatırımı için gerekli süreçleri göstermektedir. Genelde PV santral yatırım
yerleri güneşlenme potansiyeli yüksek ve santral kurulumunun kolay olması için düz
araziler seçilmektedir. Tasarım ilk aşaması olan yer seçiminde; santral sahası
koordinatları, saha ışınım değerleri, saha sıcaklık, rüzgar vb. meteorolojik verileri,
sahanın elektriksel bağlantı noktalarına yakınlığı, sahanın eğimi vb. birçok kriter göz
önünde bulundurulmaktadır.
Yer seçiminden sonra ikinci aşama kurulacak PV santral sahası için fizibilite etüdünün
yapılmasıdır. Fizibilite etüdü, saha şartlarına kurulacak santralin kurulumundaki bileşen
ve işletme/bakım maliyetleri ve santralin ömrü boyunca üreteceği enerjinin miktarını
hesaplamaya yöneliktir. PV yatırımlarının toplam maliyeti ilk yatırım ve işletme/bakım
maliyetleri olmak üzere iki bileşenden oluşmaktadır. İlk yatırım maliyetleri içerisinde,
arazi maliyeti, PV panel maliyeti, inverter maliyeti, alt konstrüksiyon maliyeti, kablo
maliyeti, koruma elemanları maliyeti, trafo maliyeti, kontrol ve izleme elemanları
27
maliyeti, işçilik maliyetleri vb. maliyetler bulunaktadır. Çizelge 3.2’de ilk yatırım
maliyetlerinin toplam maliyete göre oranları verilmiştir.
Yatırım Yeri Seçimi
Fizibilite Etüdü
İletim Şirketinden Bağlantı Talebi
Projenin Hazırlanması
Yerel Otoriteler ile Mutabakatın Sağlanması
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
İletim Şirketi ile Anlaşma Yapılması
Fon Başvurularının Yapılması
Lisans Başvurusu
Gerekli Tüm İzinlerin Alınması
Finansal Desteğin Alınması
Tesisin Kurulumu
Şekil 3. 3 Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırım süreci [101]
Kurulucak santralin 1 MW gücünde veya daha küçük güçlü olması halinde lisans alma
zorunluluğu olmadan lisanssız elektrik üretim başvurusu yapılabilmektedir. Yatırım ve
başvuru süreçleri de lisanslı santrallere göre daha kolay ve hızlı ilerlemektedir. Çizelge
3.3’de Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik ve Elektrik
Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ
kapsamında PV santral kurulması işlemleri adımlar halinde verilmiştir.
28
Çizelge 3. 2 PV santral ilk yatırım maliyeti dağılımları [102]
Maliyet Oran
Arazi %2
Topraklama %2
Konstrüksiyon %14
PV panel %59
İnverter %13
AC/DC kablo ve koruma %4
Trafo ve köşk %3
İşçilik ve çevre düzenlemesi %3
3.3 Türkiye’de Yasal Mevzuatlar ve Teşvik Modelleri
Türkiye’de 2005 yılında Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi

Amaçlı Kullanımına Dair Kanun (YEK) yürürlüğe girmesi ile yenilenebilr enerji alanında
ilerlemeler başlamıştır. Her ne kadar kanun yürürlüğe girse de mevzuatlerın eksik
olması ve düşük sabit fiyat garantisinden dolayı 2010 yılına kadar ciddi bir yatırım
olmamıştır. 2010 yılında YEK kanunda düzenlemelere gidilerek parasal ve parasal
olmayan destek miktarları artırılmıştır. Bu değişiklik neticesinde yerli ve yabancı
yatırımcıların ilgisi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmiştir. Şekil 3.4’de 2005
yılından itibaren yenilenebilir enerji alanında yapılan düzenleme ve politikaların
gelişimi verilmiştir.
2013 yılında çıkan Yeni Elektrik Piyasası kanunu mevcut elektrik piyasası siteminde
önemli değişiklikler yapmıştır. Yenilenebilir enerji sektörü ile alakalı olan hükümler
maddeler halinde aşağıda verilmiştir [100].
29
Çizelge 3. 3 Lisanssız PV santral yatırımı adımları [103]
Adım Açıklama Sorumlu Gerekli Döküman
Santral alanı uygunluğu için Gerçek/Tüzel -Dilekçe

Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Kişiler
Müdürlüğüne dilekçe ile
1 başvurulması
-Gerçek/Tüzel -Dilekçe ekleri

Dilekçe ekinde; güncel tapu
Kişiler
kaydı, kira sözleşmesi, imza
-Gıda Tarım ve
sirküleri, kimlik fotokopileri,
Hayvancılık İl
iletişim bilgileri vb.
2 Müdürlüğü
Arazinin yerinde etüd Gıda Tarım ve -Marjinal tarım arazisi

edilmesi sonrası arazi Hayvancılık İl yazısı
3 sınıfının belirlenmesi Müdürlüğü
-Gerçek/Tüzel -Tapu ya da kira

Kişiler sözleşmesi
-Çevre ve -Tek hat şeması
Dağıtım şirketine bağlantı
Şehircilik İl -Elektrik faturası
başvurusunda bulunulması
Müdürlüğü -Banka makbuzu
-Arazi sınıfı tespit yazısı
4 -ÇED muafiyet belgesi
-Gerçek/Tüzel -Ön değerlendirme

Başvurunun Kişiler sonuçları
değerlendirilmesi -Dağıtım şirketi -YEGM teknik
5 - YEGM değerlendirme sonuçları
-Dağıtım şirketi -Çağrı mektubu

-Gerçek/Tüzel -Bağlantı anlaşması
Bağlantı anlaşması için çağrı
Kişiler -İrtibat hattı projesi
6 -Üretim tesisi projesi
-İl Özel İdaresi -Bağlantı anlaşmasına

Santral projesi ve santral -Belediye çağrı mektubu
bağlantı projesi için onay -Dağıtım şirketi -İl özel idaresi ya da
işlemleri -Gerçek/Tüzel belediye uygunluk yazısı
7 Kişiler -GES uygunluk yazısı
8 Kurulum ve kabul süreci
30
 Lisanssız yenilenebilir enerji tesislerinin azami kurulu gücü 1 MW’a çıkarılmış ve
kanun çıkarılmasına gerek kalmaksızın bakanlar kurulu kararı ile 5 katına kadar
yükseltilebilmesinin önünün açılması,
 Birden fazla binadan oluşan yenilenebilir enerji kaynaklarının sisteme aynı

noktadan bağlanmaları halinde tek bir tesis olarak kabul edilmesi,
 YEK kanununda açıklanan arazi kullanım haklarının muafiyetleri ve indirimlerinin

belirlenmesi,
 Lisanslandırma sürecinde önlisans adımı tanımlanmakta ve bu aşamada tüm

birleşme ve satın alma faaliyetleri sınırlandırılmaktadır.
 İletim sistemi işletmecisine ödenecek katkı payı süresi 20 yıldan 2 yıl çerisinde
tamamı tahsil edilecek şekilde değiştirilmiştir.
2005 2007 2009 2010 2011 2012 2013

Elektrik Piyasası
Elektrik Enerjisi Rüzgar ve Güneş Güneş Enerjisine
Yenilenebilir Enerji Lisanssız Elektrik Dayalı Lisans
Piyasası ve Arz Ölçümlerine İlişkin
Kaynaklarının Jeotermal Kaynaklar Üretim Yönetmeliği Başvurularının
Güvenliği Strateji Tebliğ
Elektrik Enerjisi ve Doğal Mineralli Yenilenebilir Enerji Teknik
Belgesi, Yenilenebilir
Üretimi Amaçlı Sular Kanunu- Kanunda Değişiklik Değerlendirilmesi
enerjinin elektrik
Kullanımına İlişkin No:5686 Yapılması-No:6094 Yenilenebilir Enerji Hakkında
üretimindeki payının Güneş Enerjisine
Kanun-No:5346 Destekleme Yönetmelik
2023'e kadar %30 Dayalı Üretim Tesisi
Mekanizması, 1 Kurmak Üzere
olması
Kasım 2011 Yapılan Lisans Elektrik Piyasası
Başvurularına İlişkin Kanunu-No:6446
Yarışma Yönetmeliği
Lisanssız Elektrik
Üretimine İlişkin
Yönetmelik
YEK Tesislerinde
Kullanılan Aksamın
Yurtiçinde İmalatı
Hakkında
Yönetmelikte
Değişiklik Yapılması
Şekil 3. 4 Türkiye’de yenilenebilir enerji düzenleme ve politikalarının gelişimi [100]
2010 yılında değişikliğe gidilen Yenilenebilir Enerji Kaynalarının Elektrik Enerjisi Üretimi
Amaçlı Kullanımına Dair Kanun ile teşvik mekanizması iyileştirilmiştir. Kanunda öne
çıkan hükümler maddeler halinde aşağıda verilmiştir [100].
 Tüketicilere elektrik satan tedarikçi firmalara yenilenebilir enerji kaynaklarından

üretilen elektriği alma yükümlülüğü getirilmesi,
 Farklı kaynaklar için farklı sabit fiyat garantisi ve yerli katkı ilavesi yapılması,
31
 Destek mekanizması en geç yıl sonuna kadar devreye giren tesisler için
öngörülmüş ancak ötelenmesi bakanlar kurulu kararına bırakıldığı için daha sonra
2020 yılı sonuna kadar ötelenmesi,
 Sabit fiyat garantilerinin ABD doları bazlı olarak tanımlanması,
 Arazi kullanım izni bedellerine 2020 yılına kadar %85 indirim getirilmesidir.
Güneş enerjisine yönelik sabit fiyat ve yerli destek miktarları Çizelge 3.4’te verilmiştir.
Çizelge 3. 4 PV sabit fiyat ve yerli katkı ilavesi değerleri [100]
Yerli katkı ilavesi

Yurt içinde gerçekleşen imalat
($cent/kWh)
Güneş PV 13.3
PV panel entegrasyonu ve güneş yapısal mekaniği imalatı 0.8
PV modülleri 1.3
PV hücreleri 3.5
İnverter 0.6
Işınımı odaklayan malzeme 0.5
3.4 PV Santral Optimizasyonu Yöntemleri
Optimizasyon içerisinde birden fazla değişken barındıran sistemlerde, istenilen amaç

doğrultusunda en uygun duruma karar veren bir araçtır [104]. Bir optimizasyonun
hazırlanması ve çözümü için kullanılan genel basamaklar Şekil 3.5’de verilmiştir.
Tasarım Kısıt Amaç Değişkenlerin Çözüm Optimal Çözüm

Değişkenlerinin Denklemlerinin Fonksiyonunun Alt ve Üst Limit Algoritması Programının
Şeçimi Tanımı Tanımı Tanımı Seçimi Çalıştırılması
Şekil 3. 5 Genel optimizasyon işlem basamakları [105]
Optimizasyon içerisindeki değişkenler doğrudan veya dolaylı yollardan amaç

fonsiyonunun sonucunu etkilemektedir. Bu yüzden amaç doğrultusunda uygun
değişkenlerin seçilmesi önemlidir. Kısıtlar ise bir değişkenin veya birden fazla
32
değişkenin bir araya gelerek optimal çözüm programının sınırlarını belirler. Amaç
fonksiyonu ise genelde bir değeri minimize veya maksimize etmek üzere
tasarlanmaktadır [105]. Optimizasyon yöntemlerinin sınıflandırılması Şekil 3.6’da
verilmiştir.
Şekil 3. 6 Optimizasyon yöntemleri [104]
Bu tez çalışmasında Genetik Algoritma (GA) yöntemi kullanılmıştır. Geleneksel

yöntemlerle karşılaştırıldığında GA optimum sonucu kolay bir şekilde
hesaplayabilmektedir. Lineer olmayan amaç fonksiyonu veya lineer olmayan kısıt
denklemi içeren karmaşık bir problem olması durumunda da potansiyel sonuçların
olasılıklı olarak üretilmesi sayesinde optimum sonucu bulabilmektedir [1]. Geleneksel
yöntemlerle karşılatırıldığında GA’nın farklılıkları maddeler halinde aşağıda verilmiştir
[106].
 Genetik algoritmada, optimize edilecek fonksiyon süreksizliğe sahip olsa da,

kodlanmış parametler kullanıldığından arama işleminde sorun yaşanmaması,
33
 En uygun çözümün bulunmasında tek bir nokta üzerinden gitmeyip noktalar
kümesi ile arama yapması,
 Türev vb. matematiksel süreksiz veya lineer olmayan fonksiyon üzerinde de işlem
yapabilmesi,
 Stokastik geçiş elemaları kullanıldığından daha esnek işlem görmektedir.
Şekil 3.7’de GA’nın temel arama döngüsü verilmiştir.
Değişkenlerin, Amaç Fonksiyonun ve

GA Parametrelerinin Tanımlanması
Bireylerin Kodlanması
Başlangıç Populasyonun
Oluşturulması
Bireylerin Amaç Fonksiyonunun

Hesaplanması
Eşlerin Belirlenmesi
Yeni Populasyonun
Çaprazlama
Oluşturulması
Mutasyon
Sonuçların Değerlendirilmesi,
Hayır
Yakınsama Kontrolü, Durdurma
Kriterleri Sağlanıyor mu?
Evet
Sonuçlar
Şekil 3. 7 GA temel döngüsü [106]
34
3.5 PV Santral Tasarım Programları
Bu bölümde PV sistemlerin tasarım ve benzetimin çalışmasında kullanılan programlar

hakkında kısa bilgiler verilecektir. Aşağıda ticari olarak satılan ve internet ortamından
indirilebilen programlar verilmiştir.
Plysun: Photovoltaik sistemlerin tasarım ve benzetim çalışmasında kullanılan

velasolaris firmasının bir programıdır [107].
Archelios Pro: PV sistemin kurulacağı sahanın ışınım analizini, PV sistem tasarımını, PV

sistem enerji üretim değerlerin hesaplamasını yapan bir programdır [108].
Easysolar: PV santrallerin projelendirilmesi sürecinde tasarım yönteminin seçilmesinde

yardımcı olan bir programdır. Ayrıca akıllı telefonlar içinde bir uygulama olarak
kullanılan ilk programdır [109].
PV F-Chart: PV sistemlerin analiz ve tasarımında kapsamlı bir programdır. Analizler

neticesinde aylık ortalama performans sonuçlarını vermektedir [110].
PVscout: Şebekeye bağlı PV sistemlerin planlanması ve hesaplarında kullanılan bir

boyutlandırma programıdır [111].
PV Sol: Çatıya birleşik veya çatıya kurulmuş PV sistemlerin dinamik olarak üç boyutlu
görüntü ve gölgeleme analizini yapan bir programdır [112].
PVSyst: PV sistem tasarımı için kullanılan en eski programdır. PVSyst programı PV

sistem tasarımı yapan mühendis, mimar ve araştırmacılar için İsviçre çakısı gibi
düşünülebilir. Arayüz ve diğer program bileşenleri ile kullanıcı dostu bir programdır.
Ayrıca veri temini için kullanılan birçok veri tabanı ile uyumlu olarak çalıştığından
tasarım ve analizlerde ilk tecih edilen bir program haline gelmiştir. Tez çalışmasında
geliştirilen yöntemin sonuç değerlerine göre PVSyst programında santral kurulmuş ve
PVSyst elektrik enerjisi üretim sonuçları ile geliştirilen yöntemin sonuçları
karşılaştırılmıştır [113].
Plan4Solar PV: PV sistem tasarım ve analizinde montaj ve bağlantı planlarınıda içeren

bir sonuç veren bir programdır [114].
35
SMA Off-Grid Configurator: Şebekeye bağlı olmayan PV sitemlerin tasarım ve
boyutlandırılmasında kullanılan bir programdır [115].
SolarPro: PV sitemlerin enlem, boylam ve dış ortam verilerine göre enerji üretim
değerlerini veren bir programdır [116].
PV-Desigh-Pro: Kullanıcının seçtiği dış ortamverileri ve PV sistem tasarımına göre PV

sistemlerin benzetimini yapan programdır [117].
Helios 3D Solarparkplanung: Yüksek kurulu güç kapasitesine sahip PV sistemlerin

planalanmasında profesyonel bir programdır [118].
Homer: Şebekeye bağlı ve şebekeye bağlı olmayan PV sistemlerin planlamasında ve

değerlendirilmesinde faydalı veriler sunan bir programdır [119].
Solergo: Şebekeye bağlı PV sistemlerin tasarımında santral bileşenlerini de içine alan

analizler yapan bir programdır [120].
36
BÖLÜM 4
PV SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU
Bu bölümde bir PV sistemin optimum eğim ve azimut açısı tespitinin farklı durumlar
için elde edilmesi, bir PV santral tasarımının yapılmasında kullanılan hesaplamalardan
ve PV santral tasarım kısıtlarında bahsedilmiştir. Burada verilen hesaplama yöntemleri
bu tez çalışmasının amaçları doğrultusunda PV santrallerin optimum konumlandırılması
için yeni bir yaklaşımın sunulmasında kullanılmıştır. Ayrıca hesaplar ve kısıtların
kullanılması ile Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa Kampüsü’nde kurulması düşünülen
bir santralin farklı durumlara göre tasarımı yapılmış ve tasarım sonuçlarının PVSyst
programı çıktıları ile karşılaştırma sonuçları sunulmuştur.
4.1 Optimum Eğim ve Azimut Açılarının Hesaplaması
Bu kısımda PV sistemler için optimum eğim ve azimut açısının tespiti için farklı bakış
açıları kullanarak geliştirilen yöntem ve elde edilen sonuçlar sunulmuştur. Bu kısımda
PV sistemler için optimum eğim açısı tespitine yönelik:
 PV yüzeyindeki yıllık toplam ışınım (Wh/m2),
 Işınım ve sıcaklık değerlerini dikkate alarak birim PV alanının enerji üretimi

(Wh/m2),
 Işınım, sıcaklık ve rüzgar hızı değerlerini dikkate alarak birim PV alanın enerji
üretimi (Wh/m2),
 Sabit olarak yerleştirilmiş bir PV sistem için ışınım, sıcaklık, rüzgar hızı ve elektrik
satış fiyatlarını dikkate alarak yıllık enerji maliyetleri (TL/yıl)
37
durumları dikkate alınmıştır. Eğim ve azimut açısı tespitinde kullanılan yöntemin blok
şeması Şekil 4.1’de verilmiştir.
Şekil 4. 1 Eğim ve azimut açısı tespiti blok şeması [39]
4.1.1 PV Yüzeyindeki Işınım Hesabı
Dünya yüzeyine güneş doğrultusunda direkt olarak (yayılmaksızın) gelen ışınıma normal
direkt ışınım denir. Yayılan ışınımlardan bir kısmı yine atmosfere dönmekte, bir kısmı
da tekrar dünya yüzeyine ulaşmaktadır. Yayılan ışınımın dünya yüzeyine ulaşan kısmına
da yayınık ışınım denir. Dünya yüzeyine (yataya) gelen toplam ışınım ise global ışınım
( I ) olarak isimlendirilir ve normal direk ışınımla ( I b ) yayınık ışınımın ( I d ) toplamıdır
[13]. Eğer çalışılan yüzey eğimli ise toplam ışınım yüzeye gelen direk ışınım, yüzey
yayınık ışınımı ve yatay düzlemden yansıyarak gelen ışınımların toplamıdır. Bu da
(4.1)’de verilmiştir.
I  t   Ib  t   I d  t  (4.1)
Yayınık ışınım miktarı, gökyüzü açıklık indeksine ( kT ) bağlı değişmektedir. Açıklık
indeksi ise global ışınım ve atmosfer dışı ışınım ( I 0 ) arasındaki oranın bir fonksiyonu
olarak tariflenmektedir. Yayınık ışınım ve açıklık indeksine ait eşitlikler sırası ile (4.2) ve
(4.3)’de verilmiştir [30].
 1  0.09kT  t  , kT  t   0.22
Id t  
 0.9511  0.1604kT  t   4.388kT2  t   16.638kT3  t   12.336kT4  t  , 0.22  kT  t   0.80 (4.2)
I t  
 0.165, kT  t   0.80
I t 
kT  t   (4.3)
I0 t 
38
Eğimli yüzeydeki ışınım hesabında izotropik gökyüzü modeli kullanılmıştır. Eğimli
yüzeydeki ışınım direk, yayınık ve yansıyan ışınımların toplamıdır [58]. Eğimli yüzeydeki
yayınık ışınım miktarı, yüzeyin gökyüzünü gören kısmı ile orantılı olarak değişmektedir.
Buna karşılık yansıyan ışınım miktarı ise eğimli yüzeyin dünya yüzeyini gören kısmı ile
orantılı olarak değişmektedir [5].
 1  cos    1  cos  
IT  t ,    I b  t  Rb  t ,    I d  t     I t     (4.4)
 2   2 
burada  yüzey eğim açısı,  yüzey yansıtma katsayısı (0.2) ve Rb ise eğimli
yüzeydeki direk ışınımın global ışınıma oranıdır. Rb değerinin hesaplanmasında
kullanılan eşitlikler (4.5) ve (4.6)’da verilmiştir [30].
cos   t ,  
Rb  t ,    (4.5)
cos  Z  t 
cos  t ,    sin   t  sin  cos   sin   t  cos  sin  cos   cos   t  cos  cos  cos   t 
 cos   t  sin  sib cos  cos   t   cos   t  sin  sin  sin   t  (4.6)
4.1.2 Şebekeye Bağlı PV/Batarya Hibrid Sistem Modeli
Şebekeye bağlı PV/Batarya hibrid sistemin şematik görünümü Şekil 4.2’de verilmiştir.
PV enerji çıktısına göre ve üretilen enerjini ekonomik değerine yönelik optimum eğim
ve azimut açısının tespitinde kullanılan hibrid sistem PV, batarya ve yük olarak halka
açık bir park alanı olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Hibrid sistemin İstanbul
Bakırköy’deki halka açık park alanındaki araç parkına kurulacağı düşünülmüştür
(Enlem:40.998⁰, Boylam:28.879⁰).
PV sistemin enerji üretimi için iki durum dikkate alınmıştır. Birincisi ışınım ve sıcaklığın
dikkate alındığı, ikinci durum ise ışınım, sıcaklık ve rüzgar hızının dikkate alındığı
durumdur. Işınım ve sıcaklığın dikkate alındığı durum için PV sistem enerji üretim
modeli (4.7) ve (4.8)’de verilmiştir [6].
Ppv  n pv ndiğer IT (4.7)
  I 
n pv  nref 1   ref Ta  Tref  Tc , N  TN  T   (4.8)
  IN 
39
burada Ppv PV çıkış gücü, n pv pv panel verimi, ndiğer sistem verimini etkileyen diğer
bileşenler (kablo, bağlantı, vb. : 0.93 alınmıştır) için konulmuş katsayı, nref referans
verim (%12),  ref sıcaklık katsayısı (0.0045) [121], Ta dış ortam sıcaklığı, Tref referans
sıcaklık (25 ⁰C), Tc , N nominal çalışma şartlarında hücre sıcaklığı (45 ⁰C), TN nominal
çalışma şartı sıcaklığı (20 ⁰C), I N nominal çalışma şartları ışınımıdır (800 W/m2) [6].
Şebeke
P4
P6 P3
P1 P2
P5
Şekil 4. 2 Şebekeye bağlı hibrid sistemin şematik görünümü [39]
Işınım, sıcaklık ve rüzgâr hızının da dikkate alındığı durumda, PV sistem enerji üretim
modelinde PV verimi hesabı yapılırken hücre sıcaklığına rüzgâr hızının etkisi de dâhil
edilmektedir. Rüzgâr hızının PV hücre sıcaklığına olan etkisi ile alakalı detaylı bilgi
bölüm 4.2.3’de verilmiştir. PV verimi hesabının rüzgar hızının da dikkate alınması
durumunda hesabı (4.9)’da verilmiştir.
   I  
n pv  nref 1   ref Ta  Tref  Tc  TN  T    (4.9)
   I N   
burada Tc ışınım, sıcaklık ve rüzgar hızına bağlı olarak PV hücre sıcaklığıdır.
PV/Batarya hibrid sistemine ait parametrelerin seçimi: 70 kWh batarya kapasitesi,

batarya şarj ve deşarj verimleri sırası ile %85 ve %100, batarya dip deşarj kapasitesi
%50, batarya başlangıç kapasitesi 40 kWh ve PV sistem kurulu gücü 20 kW olarak
yapılmıştır. Şekil 4.3’de İstanbul için 2006 yılında ölçülmüş saatlik ışınım, dış ortam
sıcaklığı ve rüzgar hızı değişimi verilmiştir.
40
Şekil 4. 3 Işınım, sıcaklık ve rüzgar hızı değişimleri [39]
4.1.3 Ekonomik Değer Modeli
Ekonomik değer modeli Şekil 4.2’de verilen şebekeye bağlı PV/Batarya hibtrid sitemin
enerji maliyetlerini minimize etmeyi amaçlamaktadır. Bu modelde Şekil 4.2’de verilen
güç akışlarının (P1, P2, … P6) minimum maliyet ve maksimum faydayı sağlayacak şekilde
bir Lineer Programlama metodu kullanılmıştır. (4.11)’de verilen amaç fonksiyonu ve
(4.14)-(4.18)’de verilen kısıtlar lineerdir [4]. Lineer programlama yöntemine ait eşitlik
(4.10)’de verilmiştir.
 Ax  b

min f  x   Aeq x  beq (4.10)
lb  x  ub

burada f  x  amaç fonksiyonu, A ve b eşitsizlik katsayıları Aeq ve beq eşitlik
katsayıları, lb ve ub ise değişkenlerin alt ve üst limitleridir [4]. Amaç fonksiyonu üç

kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısım şebekeden satın alınan elektrik enerjisi maliyetleri,
41
ikinci kısım şebekeye pik zamanlarda satılan elektrik enerjisi gelirleri ve son kısımda
işletme/bakım maliyetleridir.
23
J   p  t   P3  t   P4  t     rp p p P6  t   Ch (4.11)
t 0 t t p
23
Ch   a  P2  t   P6  t    24b (4.12)
t 0
burada p  t  saatlik elektrik satış fiyatını, p p pik zaman periyodunda elektrik satış
fiyatını, rp pik zaman periyodu katsayısını (0.65), Ch sistemin işletme/bakım
maliyetlerini, a bataryanın işletme/bakım masraflarını (0.0026) ve b ise diğer sistem

bileşenlerinin işletme ve bakım masraflarıdır (0.0052) [4]. Türkiye’de günlük elektrik
fiyatlarındaki değişimin saatlik bazlı gösterimi (4.13)’de verilmiştir.
 p p , t  t p , t p  17, 22)

p  t    po , t  to , to   22, 06) (4.13)
 p , t  t , t   06,17)
 s s s
burada verilen üç zamanlı tarifedeki satış fiyatları tüm vergilerde dahil olmak üzere, p p
=0.55999 TL pik zamandaki fiyat, po =0.19999 TL pik olmayan zamanlarda fiyat, ps
=0.37001 TL standart zaman fiyatıdır [122]. Amaç fonksiyonunda kontrol

değişkenlerinin sağlaması gereken kısıtlar aşağıda verilmiştir [4].
PV çıkış gücü kısıtı,
P1  t   P5  t   Ppv  t  (4.14)
Güç dengesi kısıtı,
P2  t   P4  t   P5  t   Pl  t  (4.15)
burada Pl yükün talep ettiği güçtür.
Batarya şarj durumu kısıtı,
Smin  S  t   Smax (4.16)
burada S bataryanın şarj durumudur.
42
Güç kaynakları kısıtı,
0  Pi  t   Pimax  i  1, 2,...6  (4.17)
Batarya başlangıç şarj durumu kısıtı,
S  0   S  24  (4.18)
Hibrid sistem haftalık güç talebi profili Şekil 4.4’te verilmiştir. Halka açık park alanının
güç talebi ölçümü saat 00.00’da 03.12.2013 günü başlatılmış ve saat 23.00’da
09.12.2013 günü sonlandırılmıştır. Haftalık güç talebinin yıl boyunca sabit olduğu
düşünülmüştür. Şekil 4.2’de verilen güç akışları  Pi , i  1, 2...6 için maksimum
iletilebilecek güç miktarı 15 kW ile sınırlandırılmıştır.
Şekil 4. 4 Park alanı haftalık yük profili [39]
4.1.4 Eğim ve Azimut Açısı Sonuçları
PV sistemlerin ürettikleri enerji miktarı yüzeylerine düşen ışınım miktarından

etkilenmektedir. Birim PV yüzeyine düşen ışınım miktarı eşitlik (4.4)’e göre farklı eğim
ve azimut açıları için hesaplanmış ve Şekil 4.5’te verilmiştir. Yıllık toplam ışınım değeri
farklı eğim ve azimut açılarında 677 kWh/m2 değerinin altına düşmekte ve 1420
kWh/m2 üzerine de çıkabilmektedir. Şekil 4.5’ten de görüleceği gibi yıllık toplam ışınım
değerinin 1420 kWh/m2 değerinin üzerine çıktığı eğim açıları 21⁰-31⁰ aralığında iken
43
azimut açıları ise -10⁰-12⁰ aralığıdır. Toplam ışınım değeri 26⁰ eğim ve 2⁰ azimut açısına
kadar artmakta ve bu değerlerden sonra düşüşe geçmektedir. Sadece ışınım değerini
dikkate alarak optimum eğim ve azimut açısı hesaplaması, İstanbul şartlarında
optimum eğim açısının 26⁰ ve optimum azimut açısının 2⁰ olduğunu göstermiştir.
Optimum eğim ve azimut açılarındaki toplam güneş ışınımı değeri 1423578.81 Wh/m2
olarak hesaplanmıştır.
Şekil 4. 5 Farklı yüzeylerdeki yıllık toplam ışınım değişimi [39]
Şekil 4.6 farklı eğim ve açılarında birim PV yüzeyinin ışınım ve sıcaklık değerleri dikate
alınarak (4.7)’ye göre hesaplanmıştır. Burada PV çıkış değeri Wh/m2 olarak
gösterilmektedir. Yıllık toplam PV üretim değeri farklı eğim ve azimut açılarında 74
kWh/m2 değerinin altına düşebilirken, 150 kWh/m2 değerinin üzerine de
çıkabilmektedir. Işınım ve sıcaklık değerleri dikkate alınarak hesaplanan PV çıkış
değerine göre optimum eğim ve azimut açısı değerleri sırası ile 26⁰ ve 2⁰’dir. Bu
değerler ışınıma göre hesaplanan optimum eğim ve azimut açıları ile aynıdır. Optimum
eğim ve azimut açılarında elde edilen yıllık toplam PV üretimi değeri 150912.83 Wh/m 2
olarak hesaplanmıştır.
Şekil 4.7’de farklı eğim ve azimut açılarında ışınım, sıcaklık ve rüzgar hızının dikkate
alınması ile birim PV yüzeyinin çıkış gücü Wh/m2 olarak verilmiştir. Şekil 4.7’de ki çıkış
gücü değerleri, rüzgar hızının hücre sıcaklığı üzerine olan etkisi dikkate alındığından,
Şekil 4.6’daki çıkış gücü değerlerine göre daha yüksek çıkmaktadır. Rüzgâr hızı PV hücre
44
sıcaklığını düşürdüğünden dolayı genel PV verimi yükseltmektedir. Rüzgar hızının da
dikkate alındığı optimum eğim ve azimut açısı hesaplamarında İstanbul şartları için
eğim açısı 27⁰ ve azimut açısı 2⁰ olarak hesaplanmıştır. Optimum eğim ve azimut
açısında PV çıkış değeri ise 155152.84 Wh/m2 olarak hesaplanmıştır.
Şekil 4. 6 Işınım ve sıcaklık dikkate alınması durumunda çıkış gücü [39]
Şekil 4. 7 Işınım, sıcaklık ve rüzgâr hızı dikkate alınması durumunda çıkış gücü [39]
Işınım sıcaklık ve rüzgar hızının dikkate alınması ile Şekil 4.2’de ki şebekeye bağlı hibrid
sistemin ürettiği enerji ve yük talebine göre şebekeden alınan veya pik zamanlarda
şebekeye satılan elektrik enerjisinin ekonomik değerini farklı eğim ve azimut açılarında
45
ortaya koymak için Lineer Programlama ile oluşturulan model öncelikle 0⁰-90⁰ eğim
açısı ve -90⁰-90⁰ azimut açısı aralıklarında 15⁰’lik aralıklarla optimizasyon aralığını
daraltmak için çalıştırılmıştır. 15⁰’lik aralıklarla çalıştırılan optimizasyondan alınan
sonuçlar ekonomik değer bazlı optimum noktanının 30⁰ eğim açısı ve 15⁰ azimut açısı
yakınlarında olduğunu göstermiştir. Bu sonuçlardan sonra optimizasyon 15⁰-45⁰ eğim
açısı ve 0⁰-30⁰ azimut açısı aralıklarında 1⁰’lik aralıklarla tekrar çalıştırılmıştır. 1⁰’lik
aralıklarla çalıştırılan optimizasyonun sonucunda farklı eğim ve azimut açılarına göre
yıllık enerji maliyetlerindeki değişim Şekil 4.8’de verilmiştir. Sonuçlarda da açık bir
şekilde görüleceği gibi yıllık enerji maliyetleri 2730 TL’nin altına düştüğü gibi, 2990
TL’nin üstüne de çıkmaktadır. Üretilen enerjinin ekonomik değerine göre hesaplanan
optimum eğim ve azimut açıları sırası ile 26⁰ ve 10⁰’dir. Optimum değelerde elde edilen
minumum enerji maliyeti değeri ise 2623.6895 TL’dir.
Şekil 4. 8 Yıllık elektrik maliyetinin farklı eğim ve azimut açılarına göre değişimi [39]
Bir yıllık bir süreçte hibrid sistem olmaksızın Şekil 4.4’teki yük profiline göre haftalık
elektrik enerjisi maliyetleri 287.7598 TL olmaktadır. Hibrid sistemin olması ve optimum
eğim ve azimut açısının seçilmesi durumlarında ise haftalık elektrik maliyeti 50.6916
TL’ye düşmektedir. Bu durumda ise kullanıcı için 237.0677 TL’lik bir tasarrufa karşılık
gelmektedir. Bu sonuçlar ekonomik değere göre seçilen konumlandırmanın enerji
maliyetlerini azalttığını ve sistemin geri dönüşüm süresini de kısalttığını açık bir şekilde
göstermektedir.
46
Yukarıda belirtilen durumlarda azimut açısının batıya doğru kaydığı açık bir şekilde
anlaşılmaktadır. Optimum eğim açısının ise 26⁰-27⁰ arasında değiştiği görülmüştür.
Ekonomik değere göre hesaplanan eğim ve azimut açıları yük talebine göre ve elektrik
enerjisinin fiyatlandırılmasına göre değişkenlik göstermektedir. Bu kısma kadar olan
çalışma için ekonomik değere göre hesaplamalar, Şekil 4.4’teki yük profili ve (4.13)’deki
fiyatlandırmaya göre yapılmıştır. Işınım ve PV çıkış gücü ile alakalı hesaplamalar birim
PV yüzeyine göre yapıldığından yük talebi ve fiyatlandırmaya göre değişkenlik
göstermemektedir.
Çizelge 4.1 farklı durumlar için optimum sonuçları ve bu sonuçların eğim açısının enlem
(41⁰) ve PV yönünün güney seçilmesi (azimut açısının=0⁰) durumlarına göre farkını
göstermektedir. Tüm sonuçlar dikkate alındığında hangi duruma göre konumlandırılma
yapılırsa yapılsın en az %2.321’lik bir verim artışının yakalanabileceği açık bir şekilde
görülmektedir.
Çizelge 4. 1 Farklı durumlarda optimum açıların karşılaştırılması [39]
Optimum Optimum 41⁰/0⁰ %

Durum Birim
Konumlan. Değer değeri değişim
Işınıma göre 26⁰/2⁰ kWh/m2/yıl 1423.5788 1388.75595 2.507
Işınım ve sıcaklığa
26⁰/2⁰ kWh/m2/yıl 150.91283 147.35174 2.417
göre
Işınım, sıcaklık ve
26⁰/2⁰ kWh/m2/yıl 155.15284 151.63362 2.321
rüzgâr hızına göre
Enerji maliyetlerine
27⁰/10⁰ TL/yıl 2623.6895 2847.06045 8.514
göre
Üretilen enerji ve bu enerjini ekonomik maliyetinin hesaplanmasında herhangi bir yük

dikkate alınmadığında ve eğim açısının 27⁰ seçilip sadece azimut açısının
değiştirilmesine göre değerlendirildiğinde enerji çıktıları ve ekonomik değerleri
mevsimsel olarak elde edilmiştir. Ekonomik değer hesaplamasında kullanılan
hesaplama (4.19)’da verilmiştir.
47
365 23
M   p  t  Ppv  t  (4.19)
n 1 t  0
burada n gün numarasıdır. Türkiye’de elektrik satış fiyatları (4.13)’te verildiği gibi üç
zamanlıdır. PV azimut açısındaki değişimleri gün içersindeki enerji üretiminin saatlere
göre değişmesine de sebep olacağından ekonomik karşılığı farklı olacaktır. Örneğin
doğuya yönlendirilen bir PV için sabah saatlerinde üretilen enerji maksimum seviyede
iken akşam saatlerinde minumum seviyelere inecektir. Buna karşılık batıya
yönlendirilen bir PV için sabah saatlerinde üretilen enerji miminum seviyede iken
akşam saatlerine doğru maksimum seviyelere çıkacaktır. Şekil 4.9 beş farklı yöne
yönlendirilmiş (azimut açıları; doğu:-90⁰, güney-doğu:-45⁰, güney:0⁰, güney-batı:45⁰,
batı:90⁰) birim yüzeylerdeki aylık toplam ışınım değerlerini göstermektedir.
Şekil 4. 9 Farklı azimut açılarında aylık toplam ışınım değerleri [38]
Aylık toplam ışınım değerlerinin farklı yönlerdeki değişimi birbirine benzese de

maksimum değere ulaştıkları aylar birbirine göre farklılık göstermektedir. Güney-batı
ve batı’ya yönlendirililmiş yüzeylerde maksimum değere nisan ayında ulaşılırken diğer
yönlerde haziran ayında ulaşılmaktadır.
(4.7)’de ki PV çıkış gücü hesabına göre birim PV alanının beş farklı azimut açısı için
mevsimlik olarak günlük ortalama çıkış güçleri değişimleri Şekil 4.10’da verilmiştir. Bu
şekildeki çıkış gücü değişimleri de azimut açısının doğuya kaydırılması sabah
48
saatlerindeki üretimin, batıya kaydırılması ise akşam saatlerine yakın zamandaki
üretimin arttığını ispatlamaktadır.
Şekil 4. 10 Farklı mevsim ve azimut açılarında günlük ortalama PV gücü [38]
Birim PV yüzeyinin mevsimlik olarak toplam enerji üretimi farklı azimut açıları için
Çizelge 4.2’de verilmiştir. Güneye yönlendirilmiş PV tüm mevsimlerde en fazla enerji
üretmiştir. En düşük enerji üretimi ise ilkbaharda doğuya yönlendirilen PV’de, diğer
mevsimlerde batıya yönlendirilen PV’de olmuştur. Eğer güneye yönlendirilen PV
referans seçilirse enerji üretimlerindeki oransal farklılıklar ilkbaharda batıya
yönlendirilen PV’de, yaz mevsiminde güney-batıya yönlendirilen PV’de, sonbahar ve kış
mevsimlerinde ise güney-doğuya yönlendirilen PV’de minimum değerdedir.
Üretilen enerjinin ekonomik değerinin hesaplanmasında ise (4.13) ve (4.19)

kullanılmıştır. Çizelge 4.2’de verilen toplam enerji gelirleri, maksimum gelirin
ilkbaharda güney-batıya yönlendirilen PV’de, diğer mevsimlerde ise güneye
yönlendirilen PV’de olduğunu göstermiştir. Toplam gelirdeki farklılıkların güney
referans alınarak hesaplanması sonucunda elde edilen oransal farklılıklar ile enerji
49
değerlerindeki oransal farklılıkların aynı olmadığı görülmektedir. Bu durum elektrik
fiyatlarının gün içerisinde değişken olmasından kaynaklanmaktadır.
Çizelge 4. 2 Mevsimlik enerji üretimi ve gelir değerleri [38]
Enerji % Enerji % Gelir

Mevsim Azimut 2 Gelir [TL]
[kWh/m ] farkı farkı
-90⁰ 37.161 -21.996 14.4352 -24.028
-45⁰ 42.841 -10.072 14.7102 -12.044

İlkbahar
0⁰ 47.639 0 19.0008 0
45⁰ 46.695 -1.982 20.4906 7.847
90⁰ 46.753 -1.860 19.7120 3.802
-90⁰ 51.592 -5.559 19.8692 -7.088
-45⁰ 54.594 -0.064 21.0990 -1.345
Yaz 0⁰ 54.629 0 21.3850 0
45⁰ 51.990 -4.831 20.7246 -3.095
90⁰ 48.255 -11.668 19.5078 -8.777
-90⁰ 26.843 -14.637 10.1348 -14.522
-45⁰ 31.065 -1.212 11.7000 -1.316
Sonbahar 0⁰ 31.446 0 11.8560 0
45⁰ 27.803 -11.587 10.5222 -11.263
90⁰ 22.395 -28.785 8.5280 -28.074
-90⁰ 16.785 -21.647 6.3154 -21.453
-45⁰ 20.150 -5.943 7.5608 -5.969
Kış 0⁰ 21.423 0 8.0418 0
45⁰ 19.836 -7.409 7.4646 -7.172
90⁰ 16.324 -23.799 6.1646 -23.325
50
4.2 PV Santral Tasarım Hesapları
Bu kısımda PV santrallerin optimum tasarımı için geliştirilen metot sunulmuştur.

Geliştirilen yöntem bölüm 1.3’de belirtilen amaçlar doğrultusunda, bölüm 1.1’de
verilen metotlardan bölüm 1.4’deki yönleri ile ayrışarak bölüm 1.2’deki motivasyonla
geliştirilmiştir.
Bölüm 4.1’de, optimum eğim ve azimut açısının ekonomik değer olarak tespit
edilmesinde Lineer Programlama yöntemi kullanılmıştır. Lineer Programlama
yönteminde kullanılan optimizasyon modelindeki matematiksel fonksiyonlar lineer
olmak zorundadır. Bu yüzden Lineer Programlama, içerisinde lineer olmayan
fonksiyonlar içermeyen ve fazla matematiksel terimler olmayan optimizasyon
işlemlerinde iyi bir sonuç elde edilmemektedir. Ekonomik değere göre yapılan
optimzasyon probleminde kullanılan amaç ve kısıt fonksiyonlarındaki matematiksel
terimlerin azlığı ve lineer olmasından dolayı Lineer Programlama tercih edilmiştir.
Ancak PV santrallerin optimum konumlandırılması için geliştirilen yöntemde, kullanılan
matematiksel fonksiyonların sayısının çok fazla olması ve matematiksel
fonksiyonlardan bazılarının lineer olmamasından dolayı Lineer Programlama yöntemi
ile optimize edilmesi iyi sonuçlar vermeyecektir. Bu yüzden geliştirilen yöntemin
optimizasyona tabii tutulması için daha gelişmiş bir yöntem gerekmektedir.
Geliştirilen algoritmada bölüm 3.4’de öne çıkan yönlerinden dolayı optimizasyon

yöntemi olarak Genetik Algoritma (GA) kullanılmıştır. GA seçilen sistem değişkenlerinin
seçilen satral sahası, PV teknolojiler, inverter teknolojileri, santral kablo uzunlukları ve
kesitleri, vb. dikkate alarak sistem kısıtları dahilinde optimum değerini belirlemektedir.
Geliştirilen yöntemin akış şeması Şekil 4.11’de verilmiştir.
Geliştirilen yöntemde optimizasyon değişkenleri olarak tanımlanan parametreler;

inverter girişine bağlanan PV gruplarındaki seri bağlı PV sayısı ( N s ), inverter girişine
bağlanacak PV grubu sayısı ( N p ), bir PV dizisinde bulunan PV sıra sayısı ( N r ), iki PV
dizisi arasına konulacak mesafe katsayısı ( d ), PV dizisi eğim açısı (  ), PV teknolojileri
( PVi ) ve inverter tipleridir ( INVi ). Bu değişkenlerin GA tarafından kısıtlar dahilinde
51
değiştirilmesi ile PV santal tasarımı için değişkenlerin optimum değeri elde
edilmektedir.
Giriş Değerleri
İşlem Kısıtlar
Yeni Tasarım
Parametreleri
Optimizasyon
Hayır
Optimum Sonuç
Evet
Optimal Tasarım
Parametreleri
Şekil 4. 11 PV santral tasarım optimizasyonu akış şeması
Geliştirilen yöntemin ilk aşaması giriş değerlerinin tanımlanıp bir sonraki adıma
hazırlanmasıdır. Bu kısımda giriş değerleri; atmosfer dışı ışınım, global ışınım,
deklinasyon açısı, güneş saat açısı, enlem, yüzey azimut açısı, eğim açısı, yüzey
yansıtma katsayısı, rüzgâr hızı, ortam sıcaklığı, referans sıcaklık, PV rüzgâr sıcaklık
katsayısı, PV MPP akımı, PV MPP gerilimi, PV açık devre gerilimi, PV akım sıcaklık
katsayısı, PV gerilim sıcaklık katsayısı, PV panel ölçüleri, PV dizilerindeki sıra sayısı, iki
PV dizisi arasındaki mesafe, santral sahası koordinatları, inverter minimum giriş
gerilimi, inverter maksimum giriş gerilimi, inverter maksimum MPPT gerilimi, PV
52
maliyeti, inverter maliyeti, saha birim maliyeti, kablo birim maliyeti, alt konstrüksiyon
birim maliyetleri, trafo maliyeti, koruma elemanları maliyeti, santral izleme ve konrol
elemanları maliyeti, enflasyon oranı, faiz oranı, kirlilik oranı, PV yıllık performans kaybı
oranı vb. değerlerdir.
Geliştirlen yöntemin ikinci kısmı tasarım kısıtlarının tanımlanması ve bu kısıtlar

dâhilinde gerekli hesaplama ve modellemelerin yapıldığı kısımdır. Bu kısım bölüm 4.3.1
ve bölüm 4.3.2’de detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
Geliştirilen yöntemde üçüncü kısım ise optimizasyon işlemidir. Optimizasyon işleminde

amaç birim enerji maliyetinin minimize edilmesidir. Birim enerji maliyeti ise santral
maliyetlerinin şimdiki değerinin santral toplam enerji üretimine oranıdır.
min Cunit  X  (4.20)
Bu kısımda sistem değişkenlerinin herbir değeri arasında tasarım hesaplamalarına göre

optimum noktanın bulunması yapılmaktadır. Eğer bir değişken grubu için optimum
sonuç bulunamamış ise sistem değişkenleri tekrar tanımlanarak ikinci kısımdan devam
edilmekte, aksi durumda ise optimum sonuca ulaşıldığı için işlemler durudurularak
optimum sistem değişken değerleri çıkış olarak verilmektedir.
Bu bölümde Şekil 4.11’de verilen akış şemasındaki işlem bloğu içerisinde yapılan
hesaplamalardan bahsedilecektir. Burada sırası ile yapılan işlemler maddeler halinde
aşağıda verilmiştir.
 Eğimli yüzeydeki ışınım hesabı (f1)
 PV seçimi (f2)
 PV hücre sıcaklığı hesabı (f3)
 PV çıkış değerleri hesabı (f4)
 Santral sahası ön hesaplamaları (f5)
 Santral sahası tasarımı (f6)
 İnverter seçimi (f7)
 PV panellerin santral sahasına dağılımları (f8)
53
Gölge etkisi
f12
Atmos fer dışı
ışınım
Global ış ınım
Deklinasyon açısı
Şekil 4. 12 PV santral tasarım işlemleri blok şeması

Güneş saat açısı
PV yüzeyindeki ışınım
Enlem f1
Yüz ey azimut açısı
Yüz ey yansıtma
katsayıs ı PV çıkış gücü
Santral üre tim değeri
f13 Sonuç
Rüzgar hızı
f15 f16
Ortam sıcaklığı Hücre s ıcaklığı
Referans sıcaklık
f3
f4
Rüzgar sıcaklık katsayısı
PV1(X) PV maksimum MPP akımı
54
MPP akımı
PV2(X)
. MPP gerilimi
Alt
. Açık devre gerilimi kons trüks iyon
. f2 Akım sıcaklık katsayısı f11 değerleri
Gerilim sıcaklık katsayısı
Pane l ölçüleri PV
yerleşimi Kablo
değerleri
f10
Santral alan
f8
Sıra geniş liği
Eğim açsıs ı(X) değerleri
f14 Maliyetler
PV sıralarındaki kol s ayısı(X) f5 Sıralar arası
İki sıra arasındaki mesafe katsayısı(X)
mesafe f6
Santral s ahası
koordinatları
Bir diz ideki s eri PV sayısı
İnverter1(X)
f9 İnverter
Paralel dizi sayısı sayısı
İnverter2(X)
. f7
.
.
Birim ve sabit maliyetler
 İnverter sayısının belirlenmesi (f9)
 Kablo hesabı (f10)
 Alt konstrüksiyon hesabı (f11)
 Gölgeleme alanı hesabı (f12)
 Santral çıkış gücü hesabı (f13)
 Maliyet hesaplamaları (f14)
 Amaç fonksiyonu hesabı (f15)
 Raporlama işlemi (f16)
Yukarıda maddeler halinde verlien herbir hesaplamanın bütün olarak hazırlanmış blok
şeması Şekil 4.12’de verilmiştir. İlgili blok şemasındaki işlemlerin detayları ise blok
numasına göre aşağıda verilmiştir.
4.2.1 Eğimli Yüzeydeki Işınım Hesabı
Eğimli yüzeydeki ışınım hesabında bölüm 4.1.1’deki yöntem kullanılmıştır. Bölüm

4.1.4’deki sonuçlar incelendiğinde PV sistemlerin performansını etkileyen
parametrelerin değiştirilmesi durumunda genel sistem performasına etkileri
görülebilmektedir. Geliştirilen yöntemde amaç fonksiyonu santralin ömrü boyunca
ürettiği enerjinin birim maliyetini minimize etmektir. Dolayısı ile santral çıkış gücünün
maksimize edilmesi aynı zamanda yatırım, işletme ve bakım maliyetlerinin de minimize
edilmesi gerekmektedir. Dolayısı ile santralin ürettiği enerjini satış veya şebekeden
elektrik alış maliyetleri dikkate alınmamaktadır. Dikkate alınan ve alınmayan durumlar
düşünüldüğünde geliştirilen yöntem için azimut açısının değişken olarak seçilmemesi
gerektiği görülmektedir. Bölüm 4.1.4’deki sonuçlar, enerji maliyetlerinin dikkate
alınmadığı durumlarda azimut açısının 0⁰ ve bu değere yakın bir değer olduğunu açık
bir şekilde göstermektedir. Ayrıca PV santral tasarım hesaplarında azimut açısnın
değiştirilmesi PV yatırım maliyetlerinde bir değişikliğe neden olmamaktadır. Ancak
eğim açısının değiştirilmesi PV santral çıkış gücünü ve yatırım maliyetlerinde değişikliğe
neden olmaktadır. Geliştirilen yöntemde PV santral sahasında azimut açısı 0⁰ seçilip
farklı eğim açıları için ışınım hesaplamaları yapılmıştır. Eğim açısı için ise Bölüm
55
2.3.1’deki sınırlar aralığında bir alt ve üst limit seçilmiştir. İstanbul’un enlem 41⁰
olduğundan eğim açısı değişkeni için alt sınır 26⁰ ve üst sınır ise 56⁰ seçilmiştir. Böylece
geliştirilen yöntemde optimzasyon aralığı da daraltıldığından hızlı sonuç vermesi
sağlanmıştır.
4.2.2 PV Seçimi
Günümüzde PV panel üretimi yapan birçok firma bulunmaktadır. Üretilen PV paneller

farklı güç ve boyutlarda olmaktadır. Bu da tasarlanan bir PV santral sahası için
kullanılabilecek PV panel alternatiflerinin birden fazla olması anlamına gelmektedir.
Geliştirilen yöntemde birden fazla PV teknolojisini giriş olarak tanımlamak mümkündür.
PV teknolojileri arasından en optimum sonucu veren PV teknolojisinin seçimi
yapılabilmektedir. Bu kısımda potansiyel PV teknolojilerinin bilgileri girilmekte ve bu
bilgilerin düzenleme işlemleri yapılmaktadır. Potansiyel PV teknolojileri için istenilen
bilgiler standart şartlar altındaki (1000 W/m2 ışınım, 25 ⁰C, 1.5 AM, vb.) değerler olup
aşağıda sıralamıştır.
 PV panel gücü ( Pmpp , stc )
 PV panel MPP akımı ( I mpp , stc )
 PV panel MPP gerilimi ( Vmpp , stc )
 PV panel akım sıcaklık katsayısı ( K i )
 PV panel gerilim sıcaklık katsayısı ( K v )
 PV panel açık devre gerilimi ( Voc , stc )
 PV panel rüzgâr sıcaklık katsayısı ( k r )
 PV panel ölçüleri ( Lpv,1 , Lpv,2 )
 PV panel fiyatı ( C pv )
Bu kısım çıktısı işlem kısıtlarında seçilen PV panel bilgilerinin işleme sokulmasını

sağlamaktır. Bu kısımda potansiyel PV panel sayısında herhangi bir üst sınır yoktur. Her
bir PV panel işlemlere farklı bir değişken olarak girmekte ve aynı anda iki panele ait
56
bilgiler işleme alınmamaktadır. Kurulması planlanan santral için üç farklı PV’nin
arasından en optimum olanının seçilmesi yapılmıştır. Bu çalışmada kullanılan PV’lere ait
bilgiler Çizelge 4.3’de verilmiştir.
Çizelge 4. 3 PV bilgileri
Bilgi PV teknolojisi 1 PV teknolojisi 2 PV teknolojisi 3
Pmpp , stc 250 W 170 W 295 W
I mpp , stc 8.24 A 7.27 A 8.3 A
Vmpp , stc 30.4 V 23.4 V 35.72 V
Ki 0.006 ⁰C/A 0.003 ⁰C/A 0.0065 ⁰C/A
Kv -0.0033 ⁰C/V -0.00109 ⁰C/V -0.0034 ⁰C/V
Voc , stc 38.4 V 29.5 V 45.03 V
kr 1.4684 1.509 1.4684
Lpv ,1 1.65 m 1.29 m 1.956 m
Lpv ,2 0.99 m 0.99 m 0.994 m
C pv 550 TL 400 TL 780 TL
4.2.3 PV Hücre Sıcaklığı Hesabı
PV panel enerji çıktısının tahmin edilebilmesi için PV hücre sıcaklığının dış ortam
şartlarının bir fonksiyonu olarak hesaplanması gerekmektedir. PV hücre sıcaklığının dış
ortam sıcaklığı, ışınım ve rüzgâr hızına bağlı olarak hesaplanması (4.21)’te verilmiştir
[89].
Tc  t   1.14 Ta  t   Tref   0.0175  IT  t ,    300  krs  t   30 (4.21)
burada Ta dış ortam sıcaklığı, Tref referans sıcaklık, k r rüzgar sıcaklık katsayısı ve  s
ise rüzgar hızıdır. Dış ortam sıcaklığı ve rüzgâr hızı değerleri sahada ölçülen değerlerdir.
Eğimli yüzeydeki ışınım değeri ölçülen global ışınıma göre hesaplanmaktadır. Referans
57
sıcaklık değeri ise sabit bir değer olup 25 ⁰C olarak alınmaktadır. Rüzgâr sıcaklık
katsayısı ise yapılan çalışmalar ve uzun süreli ölçüm değerlerine göre üç farklı PV
teknolojisi için Çizelge 4.4’de verilmiştir.
Çizelge 4. 4 Rüzgâr sıcaklık katsayıları [123]
PV Teknolojisi Rüzgâr sıcaklık katsayısı ( k r )
Monokristal 1.509
Polikristal 1.468
İnce film 1.450
4.2.4 PV Çıkış Değerleri Hesabı
Önerilen yöntemde, PV santralin ürettiği tüm enerjinin şebekeye aktarıldığı

varsayılmıştır. Hesaplamalar ise saatlik verilerle bir yıllık zaman dilimi için yapılmış ve
hesaplanan yıllık enerji üretim değerinin santralin ömrü boyunca sabit olduğu
düşünülmüştür.
PV panelin bir yıl (1-365 gün) ve gündeki (1-24 saat) maksimum çıkış gücü üretici
tarafından belirlenen ve standart test şartlarında ölçülmüş PV değerleri, güneş ışınımı
ve dış ortam değerleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. (4.22)-(4.25)’de PV çıkış
değerlerinin saatlik olarak hesaplanmasında kullanılan eşitlikler verilmiştir [1].
Pmpp (t,  )  Vmpp  t  I mpp  t ,   (4.22)
Vmpp  t   Vmpp,stc  Kv Tc  t   25 (4.23)
Voc  t   Voc,stc  KV Tc T   25 (4.24)
IT  t ,  
I mpp  t ,     I mpp , stc  Ki Tc  t   25 (4.25)
1000
(4.22)’de verilen PV çıkış gücü santral çıkış gücünün hesaplanmasında ve sistem
kısıtlarının belirlenmesinde, (4.24)’de verilen PV panel açık devre gerilimi ise sistem
kısıtlarının tanımlanması ve inverter girişine bağlanacak PV sayısının belirlenmesinde
kullanılmaktadır.
58
4.2.5 Santral Sahası Ön Hesaplamaları
PV santral kurulumu düşünülen alanın tasarım yöntemi içerisine dâhil edilmesi için
saha koordinatlarının bilinmesi gerekmektedir. Saha koordinatları kullanılarak PV
panellerin kurulum sahasına dağılımları yapılabilmektedir. Bu dağılımın yapılabilmesi
için; bir dizinin yüksekliği, dizinin sahadaki izdüşümünün genişliği ve iki dizi arasındaki
mesafenin bilinmesi gerekmektedir. Bu bilgilerinin elde edilmesi için bir PV panelin en-
boy ölçüleri ( Lpv1 , Lpv 2 ), bir dizideki üst üste yerleştirilecek sıra sayısı ( N r ), diziler
arasına koyulacak mesafeyi belirlemede kullanılacak katsayı ( d ) ve eğim açısı (  )

değerlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Santral sahası tasarımında kullanılan ön hesaplara
ilişkin görsel bilgiler Şekil 4.13’de verilmiştir.
Santral sahası tasarımı için yapılan ön eşitlikler (4.26)-(4.28)’de verilmiştir.
WT  Nr Lpv,2 cos  (4.26)
HT  Nr Lpv ,2 sin  (4.27)
Fy  dHT (4.28)
PV Panel
β
Şekil 4. 13 PV ve dizilerin santral sahasına yerleşimi
59
4.2.6 Santral Sahası Tasarımı
Santral sahası tasarımında evrensel enlem markatörü (UTM) değerleri kullanılmaktadır.

Evrensel enlem markatörü ters silindirik bir projeksiyon sistemidir. Kürenin kendisine
ekvatorda teğet olan silindire izdüşümüdür. Dünya, başlangıç meridyenleri 6⁰’de bir
değişen 60 dilime (zone) ayrılır ve referans enlemi ekvatordur. Türkiye bu sistemde 35-
38 dilimleri arasında yer alır [124]. Evrensel enlem markötürü değerleri Kuzey (Y) ve
Doğu (X) olmak üzere iki koordinat değeri ile tanımlanmaktadır. Geliştirilen yöntemde
santral tasarımı için yıllık rüzgâr, ışınım ve sıcaklık verileri giriş olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca bölüm 4.1’deki analizler İstanbul şartları için yapılmıştır. Santral tasarım
yönteminin sonuçlarının alınması için ışınım, sıcaklık ve rügar verilerinin yıllık olarak
İstanbul için mevcut olmasından dolayı santralin İstanbul sınırlarına kurulacağı
düşünülmüştür. Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa Kampüsü’nde yer alan santral
sahasının görünümü Şekil 4.14’de verilmiştir.
Şekil 4. 14 PV santral sahası [125]
İlgili santral sahasının köşe noktalarının evrensel enlem merkatörü değerleri ile santral
sahasının öncelikle modeli oluşturulmaktadır. Saha modelinin oluşturulmasında
öncelikle evrensel enlem merkatörü değerlerinden Kuzey koordinatının en küçük ve en
büyük değerli arasındaki fark bulunur. Bu farkın bir dizinin sahaya olan izdüşümünün
genişliği ve iki dizi arasındaki mesafenin toplamına bölünmesi ile santral sahasına
yerleştirilebilir diziler için aralık sayısı bulunur.
60
 max Y   min Y  
Drow  floor   (4.29)
 WT  FY 
Güneyi referans alan bir doğru üzerine aralık sayısı kadar nokta bulunur. Bu noktaların
kuzey (Y) koordinatı, dizi iş düşüm genişliği ve diziler arası mesafe toplamı kadar
aralıklar konularak belirlenir. Şekil 4.15 örnek bir aralık bulma işlemini göstermektedir.
(XDrow,YDrow)
(X3,Y3)
(X2,Y2)
WT+Fy
(X1,Y1)
Şekil 4. 15 Dizilerin kuzey koordinatlarının bulunması
YDi  min Y   WT  Fy  Di (4.30)
burada Di =1, 2, … Drow ’dır. Aralıkların belirlenmesinden sonra doğru denkleminden
yararlanılarak aralığın alan sınırlarında karşılık gelen doğu (X) koordinatları belirlenir.
İki noktası bilinen bir doğru (Şekil 4.16) denkleminde üçüncü bir noktanın
koordinatlarını hesaplamada kullanılan yöntem saha modelinde de kullanılarak kuzey
koordinatları bilinen bir alan koordinatının doğu koordinatı da rahatlıkla
hesaplanabilmektedir.
 X 2  X 1 YD Y 2   X2
X Di  i
(4.31)
Y 2  Y1
Hesaplanan koordinatlar ve dizilerin geleceği noktalar belirlendikten sonra her bir dizin
yerleştirileceği iki nokta arasındaki mesafelerde hesaplanmaktadır. Bu hesapta ise bir
61
dizinin konumlandırılacağı iki uç noktadaki doğu koordinatlarının farkı alınmaktadır.
Şekil 4.14’de verilen santral sahasının köşe koordinatları Çizelge 4.5’de verilmiştir.
M rowi  X Di ,1  X Di ,2 (4.32)
C(x,y)
B(x2,y2) y-y2
x-x2
A(x1,y1) y2-y1
x2-x1
Şekil 4. 16 İki noktası bilinen doğru
Çizelge 4. 5 Santral sahasının köşe koordinatları [125]
Köşe X (doğu) Y (kuzey)
P1 659477 4542635
P2 659480 4542680
P3 659453 4542788
P4 659357 4542836
P5 659284 4542842
P6 659234 4542793
P7 659201 4542733
P8 659234 4542663
P9 659342 4542652
4.2.7 İnverter Seçimi
Günümüzde inverter üretimi yapan birçok firma bulunmaktadır. Üretilen inverterler

ihtiyaçlara göre farklı güçlerde olmaktadır. Bu da tasarlanan bir PV santral sahası için
kullanılabilecek inverter alternatiflerinin birden fazla olması anlamına gelmektedir.
62
Geliştirilen yöntemde birden fazla inverter teknolojisini giriş olarak tanımlamak
mümkündür. İnverterler arasından en optimum sonucu veren inverter seçimi
yapılabilmektedir. Bu kısımda potansiyel inverter teknolojilerinin bilgileri girilmekte ve
bu bilgilerin düzenleme işlemleri yapılmaktadır. Potansiyel inverter teknolojileri için
istenilen bilgiler aşağıda sıralamıştır.
 İnverter gücü ( Pi )
 İnverter minimum giriş gerilimi ( Vi ,min )
 İnverter maksimum giriş gerilimi ( Vi ,max )
 İnverter maksimum MPPT gerilimi ( Vi ,mppt max )
 İnverter kayıp gücü ( Pi , sc )
 İnverter verimi ( ninv )
 İnverter fiyatı ( Cinv )
Çizelge 4. 6 İnverter bilgileri
Bilgi İnverter tipi 1 İnverter tipi 2 İnverter tipi 3
Pi 50000 W 7000 W 500000 W
Vi ,min 250 V 335 W 450 V
Vi ,max 950 V 560 V 880 V
Vi ,mppt max 850 V 540 V 820 V
Pi , sc 1.5 W 1W 200 W
ninv 0.975 0.953 0.987
Cinv 15000 TL 3500 TL 200000 TL
63
Bu kısmın çıktısı seçilen inverter bilgilerinin işleme sokulmasını sağlamaktır. Bu kısımda
potansiyel inverter sayısında herhangi bir üst sınır yoktur. Her bir inverter işlemlere
farklı bir değişken olarak girmekte ve aynı anda iki invertere ait bilgiler işleme
alınmamaktadır. Bu çalışmada kullanılan inverterlere ait bilgiler Çizelge 4.6’da
verilmiştir.
4.2.8 PV Panellerin Santral Sahasına Dağılımları
PV panellerin santral sahasına dağılımları, saha tanımında belirlenen koordinatlar

kullanılarak yapılmaktadır. Santral sahasında dizilerin geleceği iki nokta arasındaki
mesafeler ve PV panel ölçüleri kullanılarak her bir diziye doğu batı yönünde
yerleştirilecek PV sayısı hesaplanabilmektedir.
M rowi
N ci  (4.33)
Lpv ,1
PV panellerin santral sahasına dağılımları, santral gücünün bir kısıt olarak dikkate alınıp
alınmamasına göre iki şekilde yapılmaktadır. Eğer belirli bir güçteki bir santralin bir
sahaya en uygun şekilde konumlandırılması yapılmak isteniyorsa, duruma göre sahanın
tamamı kullanılmamaktadır. Bu durumda öncelikle kurulması düşünülen santral gücü
ve seçilen PV panel gücüne göre yerleştirilecek PV sayısı belirlenmekte ve belirlenen PV
sayısına en yakın yerleşim yapılmaktadır.
P 
N I  ceil  plant  (4.34)
P
 pv , stc 
burada N I santral ve PV panel nominal gücüne göre göre gerekli PV sayısı, Ppv , stc PV
panelin standart şartlardaki çıkış gücü, Pplant kurulması planlanan santralin nominal
gücüdür. Eğer bir sahaya kurulabilecek PV santralde belirli bir güç kısıtlaması yoksa PV
panellerin tüm santral alanına dağılımları yapılmaktadır. Her bir PV dizisine ve santral
sahasına kaç adet PV panel yerleştirildiği nihai olarak hesaplanabilmektedir.
Nrow,ipv  Nr Nci (4.35)
N I  Nrow,i  pv  Nrow,i 1 pv  ... (4.36)
64
burada N I PV panellerin santral sahasına yerleştirilmesinden sonraki toplam panel
sayısıdır. Şekil 4.17’de örnek bir dağılım gösterilmektedir. Şekilde santral sahasının
tamamına PV panellerin yerleştirildiği düşünülmüştür.
(Xn,Yn) (Xn-1,Yn-1)
. . .
. . .
Dizi: Nrow
. . .
...
Dizi: 3
(X7,Y7)
(X5,Y6) Kuzey
(X8,Y8) Dizi: 2
(X6,Y6) Batı Doğu

Fy
(X4,Y4)
Güney
Dizi: 1 WT (X3,Y3)
(X2,Y2) (X1,Y1)
Şekil 4. 17 PV panellerin ve dizilerin santral sahasına dağılımları
4.2.9 İnverter Sayısının Belirlenmesi
PV santraldeki inverter sayısının belirlenmesi seçilen inverterin gücü, inverter girişine

bağlanacak PV sayısı, PV panel gücü ve santral sahasına kurulacak toplam PV sayısına
göre yapılmaktadır. Öncelikle inverter girişine bağlanacak toplam inverter sayısı, seri
PV sayısı ve paralel bağlı PV grubu sayısı değerleri yardımıyla hesaplanmaktadır. Daha
sonra santral sahasına yerleştirilecek PV sayısının invertere bağlanacak PV sayısına
bölünmesi ile toplam inverter sayısı elde edilmektedir. Eğer toplam bu dağılımdan
sonra dışarıda kalan PV’ler ise onların inverterlere olan dağılımına bakılmaktadır. Bu
dağılım inverterlere nominal gücünün %10’dan fazla bir ekstra güç değerine çıkmıyor
ise inverter sayısı olduğu değerde tutulmaktadır. Eğer, %10’dan fazla bir ekstra güç
değerine çıkıyor ise bir adet inverter sisteme ilave edilmektedir.
65
Nblock  N s N p (4.37)
y  mod  N I , Nblock  (4.38)
NI  y
xi  (4.39)
Nblock
 y
 xi  1,   Ppv , stc  0.1Pi
  xi 
Ni   (4.40)
 x,  y
 i   Ppv , stc  0.1Pi
  xi 
burada Nblock inverter girişine bağlanan toplam PV sayısıdır.
4.2.10 Kablo Hesabı
PV santral sahasında kullanılacak kablo uzunlukları ve kabloların akım taşıma ve gerilim

düşümü değerlerine göre kesitlerinin hesaplanmasında iki farklı durum dikkate
alınmaktadır. İlk olarak merkezi inverter kullanılması halinde toplama panolarının (K)
kullanılması, ikinci durum olarak ise küçük güçlü inverterlerin kullanılması halinde, bu
invertelerin her birinin toplama panosu gibi düşünülmesidir.
İlk durumda Şekil 4.18’de gösterildiği gibi belirli bölgelere toplama panolarının
yerleştirildiği düşünülmüştür. Bu panolara 100 kW ( Pbox ) gücünde bir PV grubunun
bağlanabileceği varsayılmıştır. Toplama panolarında seri bağlanmış PV gruplarından

gelen kablolar ( Lmb K , Nrow  ) bir noktada birleştirilmektedir. Panoların çıkışı kablo ile
öncelikle ilgili dizinin en başına ( Lr  K , Nrow  ), oradan da tüm kabloların birleşme noktasına
( Lc K , Nrow  ) bağlanmaktadır. Tüm toplama panolarının santral sahasının kuzey güney
yönüne göre orta noktada birleştiği varsayılmaktadır. Şekil 4.18 bir dizi için kablo
mesafelerini göstermektedir. Bu durumda kabloların toplama noktası merkezi inverter
girişleri olmaktadır.
İkinci durumda ise Şekil 4.18’deki toplama panoları inverter olarak düşünülmüştür. Bu
durumda hesaplar ilk durumdaki gibi yapılmakta ancak kabloların toplama noktasının
bara olduğu varsayılmıştır.
66
Seri bağlı PV panel gruplarından toplama panolarına kadar olan kablo uzunluklarını
hesabı, bir dizi için konulacak toplama kutusu sayısına göre yapılmaktadır. Eğer bir
dizideki PV panel güçleri toplama panosu gücünün %60’dan küçük ise o diziye toplama
panosu konulmayıp bir sonraki dizi ile birlikte değerlendirilmektedir. Bir dizideki seri PV
gruplarından panoya/panolara gelen toplam kablo uzunluğunun hesabı (4.41)’de
verilmiştir.
Dizi
K K . . . Fy
Dizi WT
... K ... Lmb(K,Nrow)

K
Lmb(K,Nrow)
. . .
Lr(K,Nrow)
Lr(K,Nrow)
. . .
Lc(K,Nrow) Lc(K,Nrow)
Şekil 4. 18 Santral sahası kablo uzunlukları
  M row 
 2  i
N s ,row  , PNrow  0.6 Pbox
  2 N box , pr 

Lmb  (4.41)
  M rowi 
2  2 N  WT  Fy  , PNrow  0.6 Pbox

  box , pr 
Toplama panolarından dizi başına ve oradan inverter girişine veya bara’ya kadar olan
kablo uzunlukları ise (4.42)-(4.46)’de verilmiştir.
N row
k (4.42)
2
N 
t  floor  row  (4.43)
 2 
u  ceil  k  (4.44)
67
 2 Nbox , pr  Fy  WT  u  i , k  t

Lc   (4.45)
 2 N
  box , pr y 
 F  WT  t  i  Fy  , k  t
burada Nbox , pr bir diziye konulan toplama panosu sayısı, N s ,row bir dizideki seri bağlı PV
grubu sayısı, PNrow bir dizinin gücü, N row santraldeki dizi sayısı ve i  1, 2,...Nrow .
M rowi
Lr  2 j (4.46)
Nbox , pr  1
burada j  1, 2,...Nbox, pr .
Kablo kesit değerlerinin hesabında akım taşıma kapasitesi ve gerilim düşümü hesabına
göre yapılmaktadır. Öncelikle akım taşıma kapasitesine göre sonrasında ise gerilimi
düşümü hesabına göre tekrar kesit kontrolü yapılmaktadır. Her iki kontrolde PV
panellerden toplama panosuna kadar olan kablolar ve toplama panosundan
inverter/toplama barasına kadar olan kablolar için ayrı ayrı yapılmaktadır.
Akım taşıma kapasitesine göre olan kablo kesit testinde PV panellerden toplama
panosu ve invertere kadar olan kablolarda maksimum akım değerinin taşıyabilecek
kablo değeri seçilmiştir. Gerilim düşümüne göre de tekrar kesit kontrolleri yapılarak
nihai kesit değeri elde edilmektedir.
Akım taşıma kapasitesine göre olan kesit kontrolünde PV kabloların Çizelge 4.7’de
verilen 60 ⁰C’deki işletme sıcaklığında akım taşıma kapasitelerine göre mevcut akımı
taşıyıp taşıyamama durumları kontrol edilmektedir. Eğer en büyük kesit değerinde
taşıma kapasite uygun değil ise en küçük kesitten itibaren başlanarak kabloların demet
olarak kullanılması halinde kontroller tekrar edilmektedir.
Gerilim düşümü hesabında ise kabloların iç dirençleri dikkate alınarak toplam gerilim
düşümünün %5’in altında kalması hedeflenmektedir. Çizelge 4.7’de kabloların 20
⁰C’deki birim uzunluğun DC direnç değeri verilmiştir. Bu değerleri 60 ⁰C’deki direnç
değerine çevirmek için (4.47)’deki eşitlik kullanılmıştır [126]. Bu değerlerin
hesaplanmasından sonra eğer gerilim düşümü sınırı aşılıyorsa, akım taşıma
kapasitesindeki kesit değeri daha da artırılarak gerilim düşümü sınırının altında
kalınması sağlanmaktadır.
68
R  R0 1   T  T0  (4.47)
burada R0 20 ⁰C’deki DC direnç,  direnç sıcaklık katsayısı (bakır için: 3.9x10-3/⁰C ), T
60 ⁰C sıcaklık ve T0 ise 20 ⁰C sıcaklıktır [126]. Çizelge 4.7’de santral sahası kablo
hesaplamalarında kullanılan kablo bilgileri verilmiştir.
Çizelge 4. 7 Kablo bilgileri [127-128]
20 ⁰C’de DC 60 ⁰C’de DC 60 ⁰C’de akım Birim fiyat

Kesit [mm2]
direnç [Ω/km] direnç [Ω/km] taşıma kap. [A] [TL/km]
1.5 12.1 13.9876 30 1550
2.5 7.41 8.5660 41 2100
4 4.61 5.3292 55 2950
6 3.08 3.5605 70 3950
10 1.83 2.1155 98 6200
16 1.15 1.3294 132 9300
25 0.727 0.8404 176 14000
35 0.542 0.6057 218 19000
50 0.387 0.4474 276 26000
70 0.268 0.3098 347 36000
95 0.193 0.2231 416 47000
120 0.153 0.1769 488 60000
150 0.124 0.1433 566 75000
185 0.0991 0.1146 644 89000
240 0.0754 0.0872 775 119000
300 0.0601 0.0695 896 146000
69
4.2.11 Alt Konstrüksiyon Hesabı
PV santral alt konstrüksiyonunu oluşturan metal uzunluklarının ve temelde kullanılan

beton boyutlarının hesaplanmasında Şekil 4.19’da verilen model kullanılmaktadır [1].
Alt konstrüksiyonun oluşturulmasında metal profiller kullanılacağı varsayılmıştır. Alt
konstrüksiyon yapısının çoklu ve her bir dizide aynı olan bir montaj yapısında
oluşmaktadır. Dizi boyunun 2 m’yi aşması durumunda dikey bir ara yüklenici metal
profil eklenmektedir. Alt konstrüksiyonu oluşturan metal profiller yere, bir beton temel
üzerine sabitlenmektedir. PV santral alt konstrüksiyonunu oluşturan toplam metal
profil uzunlukları denklem (4.48)-(4.53) ile hesaplanmaktadır [1].
HT
PV Panel
hw
β
tw
Şekil 4. 19 PV santral alt konstrüksiyon hesabında kullanılan şeması [1]
B  B1nb (4.48)
B1  2  Btot  HT  LT    B2 2   Lpv,1  SF (4.49)
N 
nb  ceil  I  (4.50)
 Nr 
B2
Btot   2i (4.51)
i 1
LT  Nr Lpv,2 (4.52)
70
H 
B2  floor  T  (4.53)
 2 
burada B metal profillerin toplam uzunluğu, B1 üst üste konuş PV grubu için kullanılan
metal profil uzunluğu, nb üst üste konulmuş PV grubu sayısı, Btot dizi yüksekliğinin 2
m’yi aşması halinde aralara konulacak profil uzunlukları toplamı, LT bir dizi uzunluğu,
B2 dizi yüksekliğinin 2 m’yi aşması halinde aralara konulacak profil sayısı ve SF ise
hesaplanan profil uzunlukları için güvenlik katsayısıdır (1.1 alınmıştır).
Alt konstrüksiyonun sabitlendiği beton temel için kullanılan toplam beton hacminin
hesabı ise (4.54)’de verildiği gibi yapılmaktadır [1]. Burada hw temel yüksekliği (0.25 m)
ve t w ise temel genişliğidir (0.3 m). Bu değerler santral dizaynına başlarken PV santralin
optimum boyutlandırılması prosedürüne göre belirlenir.
BB   2  B2  hwtw Lpv,1nb (4.54)
4.2.12 Gölgeleme Alanı Hesabı
Geliştirilen yöntemde PV santral alanında çevresel etkenlerden dolayı olan gölgeleme

etkisinin olmadığı varsayılmıştır. Dolayısıyla çevresel gölgelemenin PV santral çıkış
gücüne etkisi yoktur. Ancak PV santraldeki dizilerin birbirlerini gölgelemesinden dolayı
PV santral çıkış gücü etkilenmektedir. Şekil 4.20’de iki dizinin birbirini gölgelemesini
gösteren bir örnek çizim verilmiştir.
İki dizinin birbirinin gölgelemesinden dolayı PV santralin çıkış gücüne etkisinin

hesaplanmasında gölgelenen yüzey alanının bilinmesi gerekmektedir. Gölgelenen
yüzey alanı (4.55)’de verilen eşitlikle hesaplanmaktadır [52].
  cos  cos   t  cos   t   sin  sin   t    Fy  LT cos  

  t   1      x
  cos     cos   t  cos   t   sin     sin   t    LT  
  cos   t  sin   t  sin    Fy  LT cos  

1      (4.55)
  cos     cos   t  cos   t   sin     sin   t    M rowi 

71
HT
Güney Batı
Doğu Kuzey
β β
Şekil 4. 20 İki PV dizisinin biribirini gölgelemesi [52]
(4.55)’de köşeli parantez içerisindeki iki ifadenin sıfırdan büyük olması durumları için
gölgeleme alanı hesaplanır. Diğer durumlarda gölgeleme alanı sıfıra eşittir [52]. Burada
iki dizi arasındaki uzaklığın (4.56) ve dizinin doğu-batı yönündeki mesafesinin (4.57) dizi
yüksekliğine göre tanımlanmasının ardından gölgeleme alanı (4.58)’deki halini alır [52].
Fy
d (4.56)
HT
M rowi
li  (4.57)
HT
  cos  cos   t  cos   t   sin  sin   t   

  t   1     d sin   cos    x
  cos     cos   t  cos   t   sin     sin   t   
  cos   t  sin   t  sin    d sin   cos  

1       (4.58)
  cos     cos   t  cos   t   sin     sin   t    li  
4.2.13 Santral Çıkış Gücü Hesabı
Santral gücü hesabında bir PV panelin üreteceği güç hesabıyla başlayarak gölge
etkisinin de dikkate alınması ile nihai çıkış gücü hesaplanmaktadır. Bir PV panelin çıkış
72
gücü hesabında yıllık performans düşümü ve kirlilik faktörleri de dikkate alınmaktadır.
Santral çıkış gücü hesabında, kullanılan inverterin merkezi veya dizi inverteri olmasına
göre biraz farklılıklar olmaktadır. Bir PV panelin çıkış gücü hesabı (4.59)’de verilmiştir
[51].
Ppv  t ,    1  r  1  d f  Pmpp  t ,   (4.59)
burada r PV panelin yıllık performans azalması (0.005 alınmıştır) ve d f ise kirlilikten
dolayı PV panel çıkış gücündeki azalma (0.69 alınmıştır) oranıdır. Dizilerin birdirbirlerini
gölgelemesinden dolayı PV santral çıkış gücündeki azalma oranı hesabında ise gölge
alanı ve gölge etki faktörü kullanılmaktadır [50].
As  t     t  SIF (4.60)
burada SIF gölge etki faktörüdür (2 alınmıştır.) [129]. Gölge etkisinin de dikkate
alınmasında sonra santral çıkış gücü hesaplanabilmektedir. Santral sahasındaki ilk
dizinin gölgelenmemesinden dolayı aşağıda verilen hesaplar iki ve diğer diziler içindir.
Eğer dizi inverterleri kullanılmış ise çıkış gücü hesabı (4.61)-(4.63)’de verildiği gibi
yapılmaktadır.
Pi ,in  t ,    1  As  t   1 cdc  nmppt Ppv  t ,   Nblock (4.61)
 0, Pi ,in  t ,    Pi , sc N sVmpp  t   Vi ,min


Po  t ,    ninv Pi ,in  t ,   , Pi ,in  t ,    Pi Pi ,in  t ,    Pi (4.62)
 ninv Pi , Pi ,in  t ,    P i

Pplant  t ,    ntr 1 cac 1 cic  Po  t ,   Ni (4.63)
burada Pi ,in inverterin giriş gücü, ninv inverter verimi, Po inverter çıkış gücü, ntr
transformatör verimi, cdc , cac ve cic ise sırasıyla DC kablo kayıp oranı, AC kablo
kayıp oranı ve diğer şebeke bağlantı elemanları kayıp oranıdır (sırası ile 0.03, 0.01 ve
0.01 alınmıştır [130]). Eğer merkezi inverter kullanılmış ise santral çıkış gücü hesabı
(4.64) ve (4.65)’de verilmiştir.
Prowi  t ,    1  As  t   Ppv  t ,   Nci Nr (4.64)

Pplant  t ,    1 cdc  nmppt ninv ntr 1 cac 1 cic  Prow1  t ,    Prow2  t ,    ...  (4.65)
73
Merkezi inverter olması durumunda her bir dizi güçleri ayrı ayrı hesaplanmakta ve nihai
olarak diğer kayıp ve verim değerlerinin de dikkate alınması ile santral gücü
hesaplanmaktadır.
4.2.14 Maliyet Hesapları
PV santral toplam maliyetleri kurulum ve işletme/bakım maliyetleri olmak üzere iki

bileşenden oluşmaktadır. Bu maliyetlerin hesaplanmasında birim ve sabit maliyetler
kullanılmaktadır. İşletme/bakım maliyetlerinin 2014 yılı başı itibari ile 0,015 €/W (0.045
TL/W) olduğu varsayılmıştır [102]. Buna göre işletme ve bakım maliyetlerinin şimdiki
değer hesabı (4.66)’de verildiği gibi yapılmaktadır.
ns
 1 g 
1  
 1  ir 
CM  N I Pmpp , stc M op 1  g  (4.66)
ir  g
burada Pmpp , stc PV panelin standart şartlar altındaki gücü, M op birim kurulu güç başına
işletme/bakım maliyeti, g yıllık enflasyon oranı (%8.8) ve ir ise faiz oranıdır (%11).
Santral kurulum maliyetlerinin hesabında ise PV panel maliyetleri ( C pv ), inverter
maliyetleri ( Cinv ), santral arazisi maliyetleri ( CL ), kablo maliyetleri ( Ccb ), alt
konstrüksiyon maliyeti ( CB ) hesaplamaları daha önce yapılan hesaplamalarda elde
edilen değerlerin birim maliyetleri ile çarpılması sonucunda bulunmaktadır.

Transformatör maliyetleri ( Ctr ), koruma elemanları maliyeti ( C pd ), kontrol ve izleme
elemanları maliyetleri ( Ccm ) ise sabit maliyetler olarak maliyet hesaplarına dâhil
edilmektedir. Kurulum maliyeti hesaplamalarında kullanılan eşitlik (4.67)’de verilmiştir.
CC  N I C pv  NiCinv  CL  CB  Ccb  Ctr  C pd  Ccm (4.67)
CL  LAcl (4.68)
CB  Bcsi  BB cbi (4.69)
Ccb  Lmb ccbi   Lr  Lc  ccb j (4.70)
74
burada LA santral kurulum alanının yüz ölçümü, cl kurulum sahası birim arazi maliyeti,
csi metal profil birim maliyeti, cbi beton birim maliyeti ve ccb ise kablo birim maliyetini
vermektedir. Kablo birim maliyetleri kablo kesitine göre değişmektedir. (4.70)’de

verilen birim kablo maliyetlerinin farklı olduğunu göstermek için alt indis olarak i ve j
yazılmıştır.
PV, inverter ve kablo için maliyetler önceki bölümlerde verilmişti. Diğer sabit ve birim
maliyetler ise 1 MW kurulu güce sahip santral için Çizelge 4.8’de verilmiştir.
Çizelge 4. 8 Sabit ve birim maliyetler
Maliyet kalemi Maliyet [TL]
Trafo ( Ctr ) 120000
Koruma elamanları ( C pd ) 36550
Kontrol ve izleme elemanları ( Ccm ) 6850
Kurulum sahası birim maliyeti ( cl ) [131] 700
Metal profil birim maliyeti ( csi ) [132] 13.51
Beton birim maliyeti ( cbi ) [133] 185.013
Çizelge 4.8’de verilen saha birim maliyet ( cl ) değeri GİB’den alınan
İstanbul/Esenler/Davutpaşa-Çiftehavuzlar bölgesi için değerdir. Saha birim maliyet

değeri çok yüksek olduğundan bu değerin dikkate alınması birim enerji maliyetlerini
çok yüksek rakamlara çekmektedir. Ancak seçilen satral sahası Yıldız Teknik
Üniversitesi’nin kendi arazisi olduğu için santral tasarım hesaplarında cl = 0 TL
alınmıştır.
4.2.15 Amaç Fonksiyonu Hesabı
Geliştirilen tasarım yönteminden amaç fonksiyonu birim enerji maliyetinin minimize

edilmesidir. Optimizasyon yöntemi birim enerji üretim maliyetini minimum yapan
75
optimum çözüme ulaşmak için PV teknolojisi, inverter çeşidi, eğim açısı, diziler arası
açıklık değeri, inverter girişine bağlanacak PV grubu sayısı, PV gruplarındaki seri bağlı
PV sayısı ve bir dizideki üst üste konulmuş sıra sayılarını kısıt değerlerini de dikkate
alarak değiştirmektedir. Optimum çözüm yöntemine ulaşıldığında optimizasyon
sonlandırılmaktadır. Amaç fonksiyonu olarak tanımlanan üretilen enerjini birim
maliyeti eşitliği (4.71)’da verilmiştir.
CM  CC
Cunit  (4.71)
Etot
Etot  Pplant  t ,   ns EAF (4.72)
burada EAF enerji kullanılabilirlik faktörü (0.995 alınmıştır) ve ns ise santralin
ömrüdür (25 yıl alınmıştır).
4.2.16 Raporlama İşlemi
Optimizasyon sonucunda elde edilen sonuçların raporlanması işlemi bu kısımda

yapılmaktadır. Elde edilen optimizasyon değişkeni değerleri raporlama yapılması için
tekrar raporlama programına sokulmaktadır. Raporlama programının sonucunda
optimizasyon sonucunda elde edilen değişkenlerle santral tasarımı sonuçları elde
edilmektedir.
4.3 Santral Tasarımı Kısıtları
Santral tasarımı sırasında seçilen elemanların karakteristik değerlerine göre

alabilecekleri değerlerin belirli bir aralıkta olması gerekmektedir. Bu aralık tanımları ise
tasarım metodu içerisine belirli kısıtların konulması ile yapılmaktadır. Kısıt tanımları
içim yapılan herbir hesaplamanın bütün olarak hazırlanmış blok şeması Şekil 4.21’de
verilmiştir.
4.3.1 Kısıt Tanımları
Kısıtlar optimizasyon programının işlemleri yaparken değişkenleri hangi aralıklarda

değiştireceğini belirlemede kullanılmaktadır. Şekil 4.21’de f17 isimli blok geliştirilen
76
yöntemde kısıtların tanımlandığı yeri temsil etmeketedir. Kısıt tanımları aşağıda
maddeler halinde verilmiştir.
PV1(X)
PV2(X)
. f2
.
.
Eğim açsısı(X)
PV s ıralarındaki kol sayısı(X)
İki sıra arasındaki mesafe katsayısı(X)

f5
f18
PV maksimum açık devre gerilimi
PV maksimum MPP gerilimi

f4
PV minimum MP P gerilimi
f17
İnverter minimum giriş gerilimi
İnverter1(X)
İnverter maksimum giriş gerilimi
İnverter2(X)
.
f7 İnverter maximum MPPT gerilimi
.
.
Şekil 4. 21 PV santral tasarımı kısıtları blok şeması
PV seçim Kısıtı: Aynı anda birden fazla PV’nin işlemlere dâhil olmaması için sadece bir
PV teknolojisinin işleme girmesini sağlayan kısıttır.
PV1  PV2  ...PVi  1 (4.73)
İnverter seçim kısıtı: Aynı anda birden fazla inverterin işlemlere dâhil olmaması için
sadece bir inverter teknolojisinin işleme girmesini sağlayan kısıttır.
INV1  INV2  ...INVi  1 (4.74)

İnverter girişine seri bağlanacak PV sayısı kısıtı: Seçilen inverter çeşidine göre inverter
giriş gerilimi değerlerini dikkate alarak inverter girişine bağlanacak PV gruplarındaki
seri bağlı PV sayısının minimum (4.75) ve maksimum (4.78) değeri kısıtıdır.
Vi ,min
N s ,min  (4.75)
Vmpp ,min
77
V 
N sm,1  floor  i ,max  (4.76)
V
 oc ,max 
V 
N sm,2  floor  i ,mppt max  (4.77)
V
 mpp ,max 
 N sm,1 , N sm,1  N sm,2

N s ,max   (4.78)
 N sm,2 , N sm,2  N sm,1
İnverter girişine bağlancak maksimum PV grubu sayısı kısıtı: Seçilen inverter çeşidine
göre inverter giriş değerlerini dikkate alarak inverter girişine bağlanacak maksimum PV
grubu sayısı kısıtıdır.
 Pi 
N p ,max  floor   (4.79)
N P
 s mpp ,max 
4.3.2 Değişkenlerin Alt ve Üst Limitleri
Optimizasyon değişkenlerinin alabilecekleri minimum ve maksimum değerlerinin

tanımlandığı kısımdır. Şekil 4.10’da f18 isimli blok geliştirilen yöntemde alt ve üst
limitlerin tanımlandığı yeri temsil etmektedir. Eğer optimizasyon işlemleri içerisindeki
değişkenlere kısıt tanımları kısmında bir aralık tanımlanmamış ise değişkenler burada
tanımlanan alt ve üst limit değerleri arasında değer alır. Geliştirilen yöntemde her bir
değişken için bir alt ve üst limit tanımlanmıştır. Geliştirilen yöntem için tanımlanan alt
ve üst limitler Çizelge 4.9’da verilmiştir.
78
Çizelge 4. 9 Değişkenlerin alt ve üst limitleri
Limit Alt limit ( lb ) Üst limit ( ub )
PV gruplarındaki seri bağlı PV sayısı ( N s ) 1 100
İnverter girişine bağlanacak PV grubu sayısı ( N p ) 1 150
PV dizilerinde bulunan PV sıra sayısı ( N r ) 1 5
Eğim açısı (  ) 26⁰ 56⁰
Diziler arasına konulacak mesafe katsayısı ( d ) 1.5 4
PV teknolojisi ( PVi ) 0 1
İnverter tipi ( INVi ) 0 1
4.4 PV Santral Tasarım Sonuçları
Santral sahası tasarım sonuçları için dört durum dikkate alınmıştır. Bu durmlarda
santral tasarımında kullanılan bileşenlerde değişiklik yapılmasa da PV’lerin dizilere
konumlandırılması ve santral sahasının tamamının kullanılıp kullanılmaması durumları
için değerlendirilmeler yapılmıştır. Dikkate alınan durumlar;
Durum 1: Dizilere PV’lerin yatay olarak yerleştirilmesi halinde, santral sahasına 1

MW’lık bir kurulu güç kapasitesine sahip santralin kurulmasıdır.
Durum 2: Dizilere PV’lerin yatay olarak yerleştirilmesi ve santral sahasının tamamının

kullanılması halinde santralin kurulmasıdır.
Durum 3: Dizilere PV’lerin dikey olarak yerleştirilmesi halinde, santral sahasına 1

Durum 4: Dizilere PV’lerin dikey olarak yerleştirilmesi ve santral sahasının tamamının

Dört durum için PV yerleşimi ve saha kullanımı Şekil 4.22’de verilmiştir.
79
+ +
Durum 1 Durum 2
+ +
Durum 3 Durum 4
Şekil 4. 22 PV santral tasarımı için farklı durumlar
4.4.1 Durum 1
Bu bölüme kadar detaylı bir şekilde anlatılan santral tasarım yönteminin Yıldız Teknik
Üniversitesi Davutpaşa Kampüsü’nde kurulması düşünülen bir santralin birim enerji
maliyetlerinin minimize edecek şekilde optimum tasarımı için kullanılmıştır.
İlk durumda PV panellerin dizilere yatay olarak (uzun olan ölçüye sahip tarafının doğu-
batı yönünde) yerleştirildiği ve PV santral sahasına 1 MW kurulu güç kapasitesine sahip
santralin kurulacağı düşünülmüştür. Bu durumda PV paneller için Şekil 4.13’de verilen
en-boy ölçülerinin tasarım yöntemine giriş olarak Çizelge 4.3’deki değerlere göre
tanımlanması Çizelge 4.10’da verilmiştir.
Çizelge 4. 10 Durum 1 için PV ölçüleri
Ölçü PV1 PV2 PV3
Lpv ,1 1.65 m 1.29 m 1.956 m
Lpv ,2 0.99 m 0.99 m 0.994 m
80
Geliştirilen yöntemde 1 MW’lık bir santralin tasarlanması sonucunda, tasarım
değişkenlerinin optimum sonuç için aldığı değerleri Çizelge 4.11’de verilmiştir.
Çizelge 4. 11 Durum 1 için tasarım değişkenlerinin optimum değerleri
Tasarım değişkeni Optimum değer
PV gruplarındaki seri bağlı PV sayısı ( N s ) 22
İnverter girişine bağlanacak PV grubu sayısı ( N p ) 100
PV dizilerinde bulunan PV sıra sayısı ( N r ) 4
Eğim açısı (  ) 26⁰
Diziler arasına konulacak mesafe katsayısı ( d ) 2.4460
PV teknolojisi 1 ( PV1 ) 1
İnverter tipi 3 ( INV3 ) 1
1 MW’lık bir santralin kurulumu için PV’lerin yatay konumlandırılması durumunda

Çizelge 4.3’deki PV1 ve Çizelge 4.6’daki INV3 seçilmiştir. Dolayısı ile 250 W’lık PV panel
ve 500000 W’lık inverter seçilmiştir. Ayrıca seçilen PV ve invertere göre, inverter
girişine bağlanacak PV grubu sayısı 100, PV gruplarındaki seri bağlı PV sayısı 22, bir
dizide üst üste konulacak PV sırası sayısı 4, dizilerin eğim açısı 26⁰ ve iki dizi arasına
konulacak mesafe katsayısı ise 2.446 olarak bulunmuştur. Optimum sonucu veren
tasarım değişkenlerinin raporlama işlemine sokulması ile santral sahası ile alakalı
detaylı bilgiler alınmaktadır. Eğim açısının 26⁰ seçilmesi durumu için yataydaki ışınım
olarak Şekil 4.3’deki global ışınım dikkate alındığında, PV yüzeylerine gelen ışınımın
saatlik olarak yıl boyu değişimi bölüm 4.1.1’deki hesaplamalar ile elde edilmiş ve Şekil
4.23’de verilmiştir. PV yüzeylerindeki ışınım miktarının yıl boyu 1000 W/m2’nin altında
kaldığı açık bir şekilde görülmektedir.
81
Şekil 4. 23 PV yüzeyindeki ışınım değişimi
Santraldeki herbir PV panelin gölgeleme etkisi dikkate alınmadığı zaman çıkış gücünün
yıl boyunca değişimi (4.59)’daki hesaplamaya göre Şekil 4.24’te verilmiştir.
Optimizasyon tarafından seçilen 250 W’lık PV panele ait çıkış gücünün yıl boyunca 200
W’ın altında kaldığı açık bir şekilde görünmektedir.
Şekil 4. 24 PV çıkış gücü değişimi(Gölgeleme yok)
82
Dış ortam sıcaklığı, ışınım ve rüzgâr hızına bağlı olarak PV hücre sıcaklığının ve dış
ortam sıcaklığının yıl boyu değişimi Şekil 4.25’te verilmiştir. Dış ortam sıcaklığı yıl
boyunca minimum -5 ⁰C ile maksimum 35 ⁰C arasında değişse de PV hücre sıcaklığı -20
⁰C minumum değer ile 45 ⁰C maksimum değerleri aralığında değişim göstermiştir.
Şekil 4. 25 Dış ortam sıcaklığı ve PV hücre sıcaklığının değişimi
Durum 1 için PV panellerin santral sahasına yerleştirilmesi için belirlenen dizi

koordinatları ve bu koordinatlara göre dizi uzunlukları Çizelge 4.12’de verilmiştir.
Santral sahasına 1 MW’lık bir santralin yerleşimi 9 adet dizi ile yapılmıştır. Bu dizilerin
sahaya olan dağılımı Şekil 4.26’da verilmiştir. Şekil 4.26’da görüldüğü gibi santral sahası
için düşünülen alan içerisinde PV yerleşimi yapılan kısım sahanın yarısında daha küçük
bir alanı kaplamıştır. Santral sahası Çizelge 4.11’deki değerlere göre 25 adet dizinin art
arda konulması için uygun olsa da, kurulu güç 1 MW ile sınırlı tutulduğundan 9 adet dizi
ile sınırlandırılmıştır. Santral sahasına yerleştirilen PV panellerin kurulu gücü 1 MW
olduğunda eğer dizi tam dolmamış ise tamamen doldurulmuştur. Durum 1 için santral
sahasına 4620 adet PV panel yerleştirilmiş ve bu panellerin kurulu gücü ise 1115000
W’a karşılık gelmektedir.
83
Çizelge 4. 12 Durum 1 için dizi koordinatları ve uzunlukları
Dizi Y X1 X2 Dizi uzunluğu
Dizi1 4542642 659477 659415 62 m
Dizi2 4542650 659478 659353 125 m
Dizi3 4542658 659478 659279 199 m
Dizi4 4542666 659479 659232 247 m
Dizi5 4542674 659479 659228 251 m
Dizi6 4542681 659479 659225 254 m
Dizi7 4542689 659477 659221 256 m
Dizi8 4542697 659475 659217 258 m
Dizi9 4542705 659473 659214 259 m
Şekil 4. 26 Durum 1 için PV dizilerin dağılımı
84
1 MW’lık santralin kurulması neticesinde kurulum maliyetleri, işletme/bakım
maliyetleri, ömrü boyunca üreteceği enerji değeri ve tasarım yöntemi için minimize
edilen birim enerji maliyeti değerleri Çizelge 4.13’de verilmiştir. Kurulan ilk kurulum
maliyeti 3643694.60 TL, işletme ve bakım maliyetlerinin şimdiki değeri 1012108.76 TL
ve toplam maliyetler ise 4655803.37 TL olarak hesaplanmıştır. Ömrü boyunca üreteceği
enerji 30132876.20 kWh ve birim enerji maliyeti ise 0.1545 TL olarak bulunmuştur.
Ayrıca santralin kapasite faktörü ise %12.34 olarak hesaplanmıştır.
Çizelge 4. 13 Durum 1 için tasarım sonuçları
Tasarım sonucu Değer
Santral kurulu gücü 1115000 W
Kurulum maliyeti ( CC ) 3643694.60 TL
İşletme-bakım maliyetleri( CM ) 1012108.76 TL
Santral toplam enerji üretimi( Etot ) 30132876.20 kWh
Birim enerji maliyeti( Cunit ) 0.1545 TL
Kapasite faktörü ( C f ) %12.34
Santrale ait bileşenlerle alakalı detaylı bilgi ve maliyetlerin bileşenler bazında detayı
tüm durmlar için Ek A’da verilmiştir.
4.4.2 Durum 2
İkinci durumda PV panellerin dizilere yatay olarak (uzun olan ölçüye sahip tarafının
doğu-batı yönünde) yerleştirildiği ve PV santral sahasınının tamamının kurulum için
kullanılacağı düşünülmüştür. Bu durumda PV paneller için Çizelge 4.10’da en-boy
ölçüleri tasarım yöntemine giriş olarak verilmiştir. Bu durum için PV panel üzerine
düşen ışınım, PV hücre sıcaklığı ve PV çıkış gücü değişimleri ayrıca verilmeyecektir.
85
Santralin Şekil 4.14’de verilen sahaya kurulması durumu içi geliştirilen yöntemin
optimum sonuca ulaştığı noktadaki tasarım değişkenlerinin değeri Çizelge 4.14’te
verilmiştir.
Santral sahasının tamamı kullanılarak kurulacak bir santralin kurlumu için PV’lerin yatay
konumlandırılması durumunda Çizelge 4.3’deki PV1 ve Çizelge 4.6’daki INV3 seçilmiştir.
Dolayısı ile 250 W’lık PV panel ve 500000 W’lık inverter seçilmiştir. Ayrıca seçilen PV ve
invertere göre, inverter girişine bağlanacak PV grubu sayısı 105, PV gruplarındaki seri
bağlı PV sayısı 22, bir dizide üst üste konulacak PV sırası sayısı 4, dizilerin eğim açısı 26⁰
ve iki dizi arasına konulacak mesafe katsayısı ise 2.7511 olarak bulunmuştur.

Santral sahasına santralin yerleşimi 23 adet dizi ile yapılmıştır. Bu dizilerin sahaya olan
dağılımı Şekil 4.27’de verilmiştir. Şekil 4.27’de görüldüğü gibi santral sahası için
düşünülen alan içierisinde PV yerleşimi yapılan kısım sahanın tamamını kaplamıştır.
Durum 2 için santral sahasına 11992 adet PV panel yerleştirilmiş ve bu panellerin
kurulu gücü ise 2998000 W’a karşılık gelmektedir.
86
Dizi1 4542643 659477 659410 67 m
Dizi2 4542651 659478 659344 134 m
Dizi3 4542660 659478 659263 215 m
. . . . .
. . . . .
. . . . .
Dizi20 4542801 659425 659242 183 m
Dizi21 4542810 659408 659251 157 m
Dizi22 4542818 659392 659259 133 m
Dizi23 4542826 659375 659268 107 m
87
Santralin kurulması neticesinde kurulum maliyetleri, işletme/bakım maliyetleri, ömrü
boyunca üreteceği enerji değeri ve tasarım yöntemi için minimize edilen birim enerji
maliyeti değerleri Çizelge 4.16’da verilmiştir. Kurulan ilk kurulum maliyeti 9973602.57
TL, işletme ve bakım maliyetlerinin şimdiki değeri 3030317.74 TL ve toplam maliyetler
ise 13003920.32 TL olarak hesaplanmıştır. Ömrü boyunca üreteceği enerji 86131225.42
kWh ve birim enerji maliyeti ise 0.1510 TL olarak bulunmuştur. Ayrıca santralin
kapasite faktörü ise %12.17 olarak hesaplanmıştır. Santrale ait bileşenlerle alakalı
detaylı bilgi ve maliyetlerin bileşenler bazında detayı Ek A’da verilmiştir.
İşletme ve bakım maliyetleri( CM ) 2627101.37 TL
4.4.3 Durum 3
İlk durumda PV panellerin dizilere dikey olarak (uzun olan ölçüye sahip tarafının güney-
kuzey yönünde) yerleştirildiği ve PV santral sahasına 1 MW kurulu güç kapasitesine
sahip santralin kurulucağı düşünülmüştür. Bu durumda PV paneller için Şekil 4.13’de
verilen en-boy ölçülerinin tasarım yöntemine giriş olarak Çizelge 4.3’deki değerlere
göre tanımlanması Çizelge 4.17’de verilmiştir.
88
Çizelge 4. 17 Durum 3 için PV ölçüleri
Ölçü PV1 PV2 PV3
Lpv ,1 0.99 m 0.99 m 0.994 m
Lpv ,2 1.65 m 1.29 m 1.956 m
Geliştirilen yöntemde 1 MW’lık bir santralin tasarlanması sonucunda, tasarım

değişkenlerinin optimum sonuç için aldığı değerleri Çizelge 4.18’de verilmiştir.
1 MW’lık bir santralin kurlumu için PV’lerin yatay konumlandırılması durumunda

Çizelge 4.3’deki PV1 ve Çizelge 4.6’daki INV3 seçilmiştir. Dolayısı ile 250 W’lık PV panel
ve 500000 W’lık inverter seçilmiştir. Ayrıca seçilen PV ve invertre göre, inverter girişine
bağlanacak PV grubu sayısı 102, PV gruplarındaki seri bağlı PV sayısı 22, bir dizide üst
üste konulacak PV sırası sayısı 2, dizilerin eğim açısı 26⁰ ve iki dizi arasına konulacak
mesafe katsayısı ise 3.9809 olarak bulunmuştur.

koordinatları ve bu koordinatlara göre dizi uzunlukları Çizelge 4.19’da verilmiştir.
89
Santral sahasına 1 MW’lık bir santralin yerleşimi 10 adet dizi ile yapılmıştır. Bu dizilerin
sahaya olan dağılımı Şekil 4.28’de verilmiştir. Şekil 4.28’de görüldüğü gibi santral sahası
için düşünülen alan içierisinde PV yerleşimi yapılan kısım sahanın yarısında daha küçük
bir alanı kaplamıştır. Santral sahası Çizelge 4.11’deki değerlere göre 22 adet dizinin art
arda konulması için uygun olsa da, kurulu güç 1 MW ile sınırlı tutulduğundan 10 adet
dizi ile sınırlandırılmıştır. Santral sahasına yerleştirilen PV panellerin kurulu gücü 1 MW
olduğunda eğer dizi tam dolmamış ise tamamen doldurulmuştur. Durum 1 için santral
sahasına 4512 adet PV panel yerleştirilmiş ve bu panellerin kurulu gücü ise 1128000
W’a karşılık gelmektedir.
1 MW’lık santralin kurulması neticesinde kurulum maliyetleri, işletme/bakım

maliyetleri, ömrü boyunca üreteceği enerji değeri ve tasarım yöntemi için minimize
edilen birim enerji maliyeti değerleri Çizelge 4.20’de verilmiştir. Kurulan ilk kurulum
maliyeti 3725898.99 TL, işletme ve bakım maliyetlerinin şimdiki değeri 988449.08 TL ve
toplam maliyetler ise 4714348.07 TL olarak hesaplanmıştır. Ömrü boyunca üreteceği
enerji 29624257.96 kWh ve birim enerji maliyeti ise 0.1591 TL olarak bulunmuştur.
90
Ayrıca santralin kapasite faktörü ise %11.99 olarak hesaplanmıştır. Santrale ait
bileşenlerle alakalı detaylı bilgi ve maliyetlerin bileşenler bazında detayı Ek A’da
verilmiştir.
Dizi1 4542643 659477 659407 70 m
Dizi2 4542652 659478 659337 141 m
Dizi3 4542661 659478 659251 227 m
Dizi4 4542669 659479 659230 249 m
Dizi5 4542678 659479 659226 253 m
Dizi6 4542687 659478 659222 256 m
Dizi7 4542696 659475 659218 257 m
Dizi8 4542704 659473 659214 259 m
Dizi9 4542713 659471 659210 261 m
Dizi10 4542722 659469 659206 263 m
91
4.4.4 Durum 4
Dördüncü durumda PV panellerin dizilere dikey olarak (uzun olan ölçüye sahip tarafının
güney-kuzey yönünde) yerleştirildiği ve PV santral sahasınının tamamının kurulum için
kullanılacağı düşünülmüştür. Bu durumda PV paneller için Çizelge 4.17’de en-boy
ölçüleri tasarım yöntemine giriş olarak verilmiştir. Bu durmum için PV panel üzerine
düşen ışınım, PV hücre sıcaklığı ve PV çıkış gücü değişimleri ayar ayrı verilmeyecektir.
Santralin Şekil 4.14’de verilen sahaya kurulması durumu içi geliştirilen yöntemin
optimum sonuca ulaştığı noktadaki tasarım değişkenlerinin değeri Çizelge 4.21’te
verilmiştir.
Santral sahasının tamamı kullanılarak kurulacak bir santralin kurulumu için PV’lerin
dikey konumlandırılması durumunda Çizelge 4.3’deki PV1 ve Çizelge 4.6’daki INV3
seçilmiştir. Dolayısı ile 250 W’lık PV panel ve 500000 W’lık inverter seçilmiştir. Ayrıca
seçilen PV ve invertere göre, inverter girişine bağlanacak PV grubu sayısı 106, PV
gruplarındaki seri bağlı PV sayısı 22, bir dizide üst üste konulacak PV sırası sayısı 2,
dizilerin eğim açısı 26⁰ ve iki dizi arasına konulacak mesafe katsayısı ise 2.8209 olarak
bulunmuştur.
92
Santral sahasına santralin yerleşimi 28 adet dizi ile yapılmıştır. Bu dizilerin sahaya olan
dağılımı Şekil 4.29’de verilmiştir. Şekil 4.29’de görüldüğü gibi santral sahası için
düşünülen alan içierisinde PV yerleşimi yapılan kısım sahanın tamamını kaplamıştır.
Durum 4 için santral sahasına 11996 adet PV panel yerleştirilmiş ve bu panellerin
kurulu gücü ise 2999000 W’a karşılık gelmektedir.
Santralin kurulması neticesinde kurulum maliyetleri, işletme/bakım maliyetleri, ömrü

boyunca üreteceği enerji değeri ve tasarım yöntemi için minimize edilen birim enerji
maliyeti değerleri Çizelge 4.23’da verilmiştir. Kurulan ilk kurulum maliyeti 9901823.83
TL, işletme ve bakım maliyetlerinin şimdiki değeri 2627977.65 TL ve toplam maliyetler
ise 12529801.49 TL olarak hesaplanmıştır. Ömrü boyunca üreteceği enerji 80273588.43
kWh ve birim enerji maliyeti ise 0.1561 TL olarak bulunmuştur. Ayrıca santralin
kapasite faktörü ise %12.22 olarak hesaplanmıştır. Santrale ait bileşenlerle alakalı
detaylı bilgi ve maliyetlerin bileşenler bazında detayı Ek A’da verilmiştir.
93
Dizi1 4542642 659477 659421 56 m
Dizi2 4542649 659477 659365 112 m
Dizi3 4542656 659478 659301 177 m
Dizi4 4542653 659478 659233 245 m
. . . . .
. . . . .
. . . . .
Dizi25 4542811 659406 659252 154 m
Dizi26 4542818 659392 659259 133 m
Dizi27 4542825 659378 659266 112 m
Dizi28 4542832 659364 659274 90 m
94
4.5 PVSyst Sonuçları ile Karşılaştırma
Geliştirilen yeni yaklaşım ile optimizasyonu yapılan farklı durumlar sonucunda elde
eidlen santral değerleri ile PVSyst programında santraller tasarlanmıştır. Öncelikle
İstanbul için ışınım, sıcaklık ve rüzgâr hızı verileri PVSyst programına yüklenmiştir.
Herbir durum için PVSyst programında PV panel ve inverter seçimleri yapılmıştır. Ayrıca
her durum için optimizasyon sonucunda elde edilen PV yerleşimine göre PVSyst
programında santral sahasına PV paneller yerleştirilmiştir. Opmizasyonda kullanılan
kayıp, kirlilik, enerji kullanılabilirlik faktörü vb. parametreler de PVSyst’de
tanımlanmıştır. Herbir durum için PVSyst’de yapılan benzetim çalışması sonucunda
santral yıllık enerji üretim değerleri elde edilmiştir. Optimizasyon ve PVSyst programı
yıllık enerji üretim sonuçları Çizelge 4.24’de verilmiştir.
Çizelge 4. 24 Optimizasyon ve PVSyst yıllık enerji üretim değerleri sonuçları
Durum Optimizasyon PVSyst sonucu Fark [%]

sonucu [MWh/yıl] [MWh/yıl]
Durum 1 1205.315 1218 1,052
Durum 2 3195.56 3525 10.309
Durum 3 1184.97 1246 5.15
Durum 4 3210.94 3549 10.528
Çizelge 4.24’de verilen sonuçlar farklı durumlar için santral yıllık nerji üreim değerleri
arasındaki farkın %6’nın altında olduğunu göstermiştir. Ayrıca santral sahasının
tamamının kullanılması durumunda elde edilen sonuçlar arasındaki fark daha fazla
olmaktadır (>%10).
95
BÖLÜM 5
GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER
Bu tez çalışmasında PV santral tasarımı ve saha optimizasyonu için yeni bir yaklaşım
sunulmuştur. Santral tasarımı ve saha optmizasyonunda santral maliyetlerinin
minimize edilmesi ve enerji üretiminin maksimize edilerek birim enerji maliyetinin
minimize etmek amaç olarak belirlenmiştir.
İlk olarak PV sistemler için optimum eğim ve azimut açılarının farklı durumlar için tespit
edilmesi İstanbul şartlarında yapılmıştır. Daha sonra geliştirilen bir PV santral tasarım
ve saha yerleşimi yöntemi ile PV santrallerin optimum tasarımı, PV panellerin santral
sahası içerisine optimum yerleşimi, optimum inverter seçimi, alt konstrüksiyon
elemanlarının hesabı, kablo hesabı, PV santral sahasının modellenmesi, vb. işlemler
yapılmıştır. Geliştirlen yöntem, santral kurulması düşünelen bölgeye ait ışınım, sıcaklık,
rüzgâr hızı, santral sahası köşe koordinatları, kullanılması düşünülen PV teknolojilerine
ait bilgiler, kullanılması düşünülen inverter teknolojilerine ait bilgiler, alt konsrüksiyon
elemanlarının bilgileri, birim ve sabit maliyet değerlerini giriş değeri olarak almaktadır.
Birim enerji maliyetini minimize edecek bir santral tasarımı ve saha yerleşimi için
değişken parametrelerin optimum değerini çıktı olarak vermektedir. Bu yöntemin
ortaya konulmasında literatürden farklı olarak aşağıdaki hususlar dikkate alınmıştır:
 Santral sahasının şekli ve ölçüleri dikkate alınarak modellenmesi,
 Farklı teknolojilere sahip PV ve inverter teknolojileri aynı anda değerlendirilerek en

optimum sonuç veren eşlemenin belirlenmesi,
96
 Geliştirilen yöntemin PV santral bileşenlerinin tamamı için farklı alternatifleri
dikkate almaya uygun olması,
 Geliştirilen yöntemde kablo uzunluk, kesit ve maliyetlerinin PV yerleşimine göre

dikkate alınması,
 PV panel çıkış gücünün hesaplanmasında rüzgâr hızının dikkate alınmasıdır.
Literatürden farklı olarak dikkate alınan hususlar yönü ile literatüre katkı sağlayacaktır.
Santral tasarım yönteminin sonuçlarının alınması için ışınım, sıcaklık ve rüzgâr

verilerinin yıllık olarak İstanbul için mevcut olmasından dolayı santralin İstanbul
sınırlarına kurulacağı düşünülmüştür. Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa
Kampüsü’nde yer alan santral sahasına 1 MW’lık bir santral ve arazinin tamamının
kullanılması durumları için tasarım yöntemi kullanılmıştır. Dikkate alınan durumlar;
Durum 1: Dizilere PV’lerin yatay olarak yerleştirilmesi halinde, santral sahasına 1

Durum 2: Dizilere PV’lerin yatay olarak yerleştirilmesi ve santral sahasının tamamının

Durum 3: Dizilere PV’lerin dikey olarak yerleştirilmesi halinde, santral sahasına 1

Durum 4: Dizilere PV’lerin dikey olarak yerleştirilmesi ve santral sahasının tamamının

Yukarıda belirtilen durumlar için geliştirilen yöntemin kullanılması durumunda amaç

fonksiyonu doğrultusunda elde edilen maliyet, enerji üretimi ve birim enerji maliyeti
sonuçları Çizelge 5.1’de verilmiştir.
Geliştirilen yöntemde santral sahasına kurulması düşünülen kapasite için sınır

tanımlanabilmektedir. Eğer arazinin tamamına optimum santral kapasitesinin
kurulması planlanıyor ise geliştirilen yöntem kapasite sınırlaması koymaksızın sahaya
yerleştirilecek optimum santral için sonuçları vermektedir.
97
Çizelge 5. 1 Farklı durumlar için tasarım sonuçları
Durum Durum 1 Durum 2 Durum 3 Durum 4
Santral kurulu
1115000 2998000 1128000 2999000
gücü [W]
Kurulum maliyeti
3643694.60 9502076.23 3725898.99 9901823.83
( CC ) [TL]
İşletme ve bakım
1012108.76 2627101.37 988449.08 2627977.65
maliyetleri ( CM ) [TL]
Santral toplam enerji

30132876.20 79888982.75 29624257.96 80273588.43
üretimi ( Etot ) [kWh]
Birim enerji maliyeti

0.1545 0.1518 0.1591 0.1561
( Cunit ) [TL/kWh]
Kapasite faktörü ( C f ) %12.34 %12.17 %11.99 %12.22
Ayrıca geliştirilen yöntemde elde edilen sonuçların doğruluğunun testi için santrallerin
PVSyst programında tasarımı neticesinde elde edilen enerji üretimi sonucu ile
geliştirilen yöntem sonucu arasındaki farklar 1 MW’lık santraller için %5’ten küçük ve
santral sahasının tamamının kullanılması durumda ise %3’ten daha küçüktür. Bu da
geliştirilen yöntemin hesaplamalarının doğru olduğunu göstermiştir.
Geliştirilen yöntemin ileriki aşamalarda paket bir programa dönüştürülmesi ile

kurulacak santrallerin tasarım ve saha optimizasyonu yapılması hedeflenmektedir.
Ayrıca ülkemizin 2023 hedefleri doğrultusunda 5000 MW’lık bir PV kurulu güç
kapasitesine ulaşmasında yerli bir tasarım programının da katkıda bulunması
sağlanacaktır.
98
KAYNAKLAR
[1] Kornelakis, A. ve Koutroulis, E., (2009). “Methodology for the design

optimisation and the economic analysis of grid-connected photovoltaic
system”, IET Renewable Power Generation, 3(4):476-492.
[2] Arikan, O., Isen, E., Durusu, A., Kekezoglu, B., Bozkurt, A. ve Erduman, A.,
(2013). “Introduction to hybrid systems-Yildiz Technical University”, IEEE
Eurocon 2013 Conference, 1-4 July 2013, Zagreb, Croatia, 1145-1149.
[3] Kekezoglu, B., Arikan, O., Erduman, A., Isen, E., Durusu, A. ve Bozkurt, A.,
(2013). “Reliability analysis of hybrid energy systems: Case study of Davutpasa
Campus”, IEEE Eurocon 2013 Conference, 1-4 July 2013, Zagreb, Croatia,
1141-1144.
[4] Wu, Z., Tazvinga, H. ve Xia, X., (2015). “Demand side management of
photovoltaic-battery hybrid system”, Applied Energy, 48:294-304.
[5] Kacira, M., Simsek, M., Yunus, Y. ve Demirkol, S., (2004). “Determining
optimum tilt angles and orientations of photovoltaic panels in Sanliurfa,
Turkey”, Renewable Energy, 29(8):1265-1275.
[6] Joshua, D.R., Charles, R.U., Wesley, J.C., Chris, L.H. ve Michael, E.W., (2014).
“A multi-objective assessment of the effect of solar PV array orientation and
tilt on energy production and system economics”, Solar Energy, 108:28-40.
[7] Yadav, A.K. ve Chandel, S.S., (2013). “Tilt angle optimization to maximize
incident solar radiation: A review” Renewable and Sustainable Energy
Reviews, 23:503-513.
[8] Bakirci, K., (2009). “General models of solar radiation with hours of bright
sunshine: A review”, Renewable and Sustainable Energy Reviews,13:2580-
2588.
[9] Chandel, S.S. ve Aggarwal, R.K., (2011). “Estimation of hourly solar radiation
on horizontal surfaces in Western Himalayas”, Smart Grid and Renewable
Energy, 2(1):45-55.
[10] Chandel, S.S., Aggarwa, l.R.K. ve Pandey, A.N., (2005). “New correlation to
estimate global solar radiation on horizontal surfaces using sunshine hour and
temperature data for Indian sites”, Journal of Solar Energy Engineering, 127
(3):417-420.
99
[11] El-Sebaii, A.A., Al-Hazmi, F.S., Al-Ghamdi, A.A. ve Yaghmour, S.J., (2010).
“Global, direct and diffuse solar radiation on horizontal and tilted surfaces in
Jeddah, Saudi Arabia”, Applied Energy, 87:568-576.
[12] Demain, C., Journee, M. ve Bertrand, C., (2013). “Evaluation of different
models to estimate the global solar radiation on inclined surfaces”,
Renewable Energy, 50:710-721.
[13] Benghamen, M., (2011). “Optimization of tilt angle for solar panel: Case study
for Madinah, Suudi Arabia”, Applied Energy, 88:1427-1433.
[14] Lewis, G., (1987). “Optimum tilt of solar collector”, Solar and Wind
Technology, 4(3):407-410.
[15] El-Kassaby, M.M., (1988). “Monthly and daily optimum tilt angle for south
facing solar collectors; theoretical model, experimental and empirical
correlations”, Solar and Wind Technology, 5(6):589-596.
[16] El-Kassaby, M.M. ve Hassb, M.H., (1994). “Investigation of a variable tilt angle
Australian type solar collector”, Renewable Energy 4(3):327-332.
[17] Kern, J. ve Harris, L., (1975). “On the optimum tilt of a solar collector”, Solar
Energy, 17(2):97-102.
[18] Chiou, J.P. ve El-Naggar, M.M., (1986). “Optimum slope for solar insolation on
a flat surface tilted towards the equator in heating season”, Solar Energy,
36(5):471-478.
[19] Elsayed, M.M., (1989). “Optimum orientation of absorber plates”, Solar
Energy, 42(2):89-102.
[20] Nijegorodov, N., Devan, K.R.S., Jain, P.K. ve Carlsson, S., (1994). “Atmospheric
transmittance models and an analytical method to predict the optimum slope
of an absorber plate, variously orientated at any latitude”, Renewable Energy,
4(5):529-543.
[21] Koronakis, P.S., (1986). “On the choice of the angle of tilt for south facing solar
collectors in the Athens basin area”, Solar Energy, 36(3):217-225.
[22] Bari, S., (2000). “Optimum slope angle and orientation of solar collectors for
different periods of possible utilization”, Energy Conversion and Management,
41(8):855-860.
[23] Mohd, A. ve Malik, A.Q., (2001). “Optimum tilt angle and orientation for solar
collector in Brunei, Darussalam”, Renewable Energy, 24(2):223-234.
[24] Bari, S., (2001). “Optimum orientation of domestic solar water heaters for the
low latitude countries”, Energy Conversion and Management, 42(10):1205-
1214.
[25] Shariah, A., Al-Akhras, M.A. ve Al-Omari, I.A., (2002). “Optimizing the tilt angle
of solar collectors”, Renewable Energy, 26(4):587-598.
100
[26] Ai, B., Shen, H., Ban, Q., Ji, B. ve Liao, X., (2003). “Calculation of the hourly and
daily radiation incident on three step tracking planes”, Energy Conversion and
Management, 44(12):1999-2011.
[27] Hussein, H.M.S., Ahmad, G.E. ve El-Ghetany, H.H., (2004). “Performance
evaluation of photovoltaic modules at different tilt angles and orientations”,
Energy Conversion and Management, 45(15-16):2441-2452.
[28] Elminir, H.K., Ghitas, A.E., El-Hussainy, F., Hamid, R., Beheary, M.M. ve Abdel-
Moneim, K.M., (2006). “Optimum solar flat-plate collector slope: Case study
for Helwan, Egypt”, Energy Conversion and Management, 47(5):624-637.
[29] Skeiker, K., (2009). “Optimum tilt angle and orientation for solar collectors in
Syria”, Energy Conversion and Management, 50(9):2439-2448.
[30] Beckman, W. ve Duffie, J., (1980). Solar Engineering of Thermal Proccesses,
Third Edition, Wiley and Sons, New York.
[31] Heywood, H., (1971). “Operating experience with solar water heating”, IHVE
Journal, 39:63-69.
[32] Lunde, P.J., (1980). Solar thermal engineering: Space Heating and Hot Water
Systems, Fist Edition, Wiley and Sons, New York.
[33] Chinnery, D.N.W., (1971). Solar water heating in South Africa. CSIR Report,
248:1-79.
[34] Lof, G.O.G. ve Tybout, R.A., (1973). “Cost of house heating with solar energy”,
Solar Energy, 14(3):253-278.
[35] Garg, H.P., (1982). Fundamentals of solar energy, Wiley and Sons, New York.
[36] Hottel, H.C., (1954). “Performance of flat-plate energy collectors”,
Proceedings of a course symposium, Cambridge.
[37] Yellott, H., (1973). “Utilization of sun and sky radiation for heating cooling of
buildings”, ASHRAE Journal, 15(12):31-42.
[38] Durusu, A., Erduman, A. ve Tanrioven, M., (2015). “Effect of PV orientation on
energy generation and economy: A cse study for Istanbul-Turkey”,
Proceedings of Third International Conference on Advances in Mechanical and
Automation Engineering, 10-11 December 2015, Rome, Italy, 11-14.
[39] Durusu, A., Erduman, A., Tanrioven, M. ve Gawlik, W., (2016). “Comparative
study of PV array optimum tilt and azimuth angles with multi-objective
consideration”, Turkish Journal of Electrical Engineering and Computer
Sciences, DOI:10.3906/elk-1509-1 (Kabul edildi).
[40] Mondol, J.D., Yohanis, Y.G. ve Norton, B., (2007). “The impact of array
inclenation and orientation on the performance of a grid-connected
photovoltaic system”, Renewable Energy, 32(1):118-140.
[41] Mondol, J.D., Yohanis, Y.G. ve Norton, B., (2006). “Optimal sizing of array and
converter for grid-connected photovoltaic system”, Solar Energy, 80(12):1517-
1539.
101
[42] Peippo, K. ve Lund, P.D., (1994). “Optimal sizing of grid-connected PV-system
for different climates and array orientations: A simulation study”, Solar Energy
Materials and Solar Cells, 35:445-451.
[43] Swider, D.J., Beurskens, L., Davidson, S., Twidell, J., Pyrko, J., Pruggler, W.,
Auer, H., Vertin, K. ve Skema, R., (2008). “Conditions and costs for renewables
electricity grid connection: Examples in Europe”, Renewable Energy,
33(8):1832-1842.
[44] Talavera, D., Nofuentes, G., Aguilera, J. ve Fuentes, M., (2007). “Tables for the
estimation of the internal rate of return of photovoltaic grid-connected
systems”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 11(3):447-466.
[45] Nofuentes, G., Aguilrea, J., Rus, C. ve Santiago, R.L., (2003). “A short
assessment on the profitability of PV grid-connected systems using classical
investment Project analysis”, Third World Conference on Photovoltaic Energy
Conversion, July 2013, Osaka, Japan, 2632-2635.
[46] Bernal-Agustin, J. ve Dufo-Lopez, R., (2006). “Economic and environmental
analysis of grid-connected photovoltaic systems in Spain”, Renewable Energy,
31(8):1107-1128.
[47] James, P.A.B., Bahaj, A.S. ve Braid, R.M., (2006). “PV array <5 kWp+single
converter = grid connected PV system: Are multiple inverter alternatives
economic?”, Solar Energy, 80(9):1179-1188.
[48] Hernandez, J.C., Medina, A. ve Jurado, F., (2007). “Optimal allocation and
sizing for profitability and voltage enhancement of PV system on feeders”,
Renewable Energy, 32(10):1768-1789.
[49] Carrion, J.A., Estrella, A.E., Dols, F.A., Toro, M.Z., Rodriguez, M. ve Radio, A.R.,
(2008). “Environmental decision-support system for evaluating the carrying
capacity of land areas: Optimal site selection for grid-connected photovoltaic
power plants”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 12(9):2358-2380.
[50] Kerekes, T., Koutroulis, E., Eyigun, S., Teodorescu, M., Katsanevakis, M. ve
Sera, D., (2013). “A practical optimization method for designing large PV
plants”, Proceedings of IEEE International Symposium on Industrial
Electronics, 27-30 June 2011, Gdansk, Poland, 2051-2056.
[51] Kerekes, T., Koutroulis, E., Sera, D., Teodorescu, M. ve Katsanevakis, M.,
(2011). “An optimization method for designing large PV plants”, IEEE Journal
of Photovoltaics, 3(2):814-822.
[52] Appelbaum, J. ve Bany, J., (1979). “Shadow effect of adjacent solar collectors
in large scale systems”, Solar Energy, 23:497-507.
[53] Gilbert, M., (2004). Renewable and efficient electric power system, Wiley and
Sons, New York.
[54] Quasching, V., (2005). Understanding renewable energy systems, Earthscan,
London.
102
[55] Kaldellis, J. ve Zafirakis, D., (2012). “Experimental investigation of the
optimum photovoltaic panel’s tilt angle during the summer period”, Energy,
38(1):305-314.
[56] Perez, R., Ineichen, P., Seals, R., Michalsky, J. ve Steward, R., (1990).
“Modeling daylight availability and irradiance components from direct and
global irradiance”, Solar Energy, 44(5):271-289.
[57] DesignBuilder Programı Help,
http://www.designbuilder.co.uk/helpv4.6/#Solar_Radiation_Distribution.htm
?Highlight=solar radiation, 4 Mart 2016.
[58] Liu, B.H.Y. ve Jordan, R.C., (1963). “The long term average performance of flat
plate solar collectors: With design data for the U.S., its outlying possessions
and Canada”, Solar Energy, 7(2):53-74.
[59] Hay, J.E. ve Davies, J.A., (1980). “Calculation of solar radiation on an inclined
surface”, Proceedings of First Canadian Solar Radiation Data Workshop, 1980,
Toronto, Canada.
[60] Reindel, D.T., Beckman, W.A. ve Duffie J.A., (1990). “Evaluation of hourly tilted
surface radiation models”, Solar Energy, 45(1):9-17.
[61] Skarveit, A. ve Olseth, J.A., (1987). “A model for the diffuse fraction of hourly
global radiation”, Solar Energy, 38(4):271-274.
[62] Temps, R.C. ve Coulson, K.L., (1977). “Solar radiation incident upon slopes of
different orientations”, Solar Energy, 19(2):179-184.
[63] Klucher, T.M., (1979). “Evaluating model to predict insolation on tilted
surface”, Solar Energy, 23(2):111-114.
[64] Pandey, C.K. ve Katiyar, A.K., (2011). “A comparative study of solar irradiation
models various inclined surfaces for India”, Applied Energy, 88(4):1455-1459.
[65] Hay, J.E., (1979). “Calculation of monthly mean solar radiation for horizontal
and inclined surfaces”, Solar Energy, 23(4):301-307.
[66] Armstrong, S. ve Hurley, W.G., (2010). “A new methodology to optimize solar
energy extraction under cloudy condition”, Renewable Energy, 35(4):780-787.
[67] Goldberg, D.E., (1989). Genetic algorithm in search, optimization and machine
learning, First Edition, Addison-Wesley, Reading, MA, USA.
[68] Yadav, A.K., Singh, A., Azeem, A. ve Rahi, O.P., (2011). “Application of
simulated annealing and genetic algorithm in engineering application”,
International Journal of Advanced Engineering Technology, 1(2):81-85.
[69] Kennedy, J. ve Eberhart, R., (1995). “Particle swarm optimization”,
International Joint Conference on Neural Network, 27 November-1 December
1995, Perth, WA, USA, 1942-1948.
[70] Beasley, D. ve Bull, D.R., (1993). “An overview of genetic algorithm: Part 1,
fundementals”, University Computing, 15(2):58-69.
103
[71] Kalogirou, S.A., (2000). “Application of artificial neural-networks for energy
systems”, Applied Energy, 67(1-2):17-35.
[72] Hontoria, L., Aguilera, J., Riesco, J. ve Zufiria, P.J., (2001). “Recurrent neural
supervised models for generating solar radiation”, Journal of Intelligent and
Robotic System, 31(1):201-221.
[73] Talebizadeh, P., Mehrabian, M.A. ve Abdolzadeh, M., (2011). “Prediction of
the optimum slope and surface azimuth angles using the genetic alagorithm”,
Energy and Buildings, 43(11):2998-3005.
[74] Congradac, V., Prica, M., Paspalj, M., Bojanic, D. ve Capko, D., (2012).
“Algorithm for blind control based on the optimization of blind tilt angle using
a genetic algorithm and fuzzy logic”, Solar Energy, 86(9):2762-2770.
[75] Chen, Y.M., Lee, C.H. ve Wu, H.C., (2005). “Calculation of the optimum
installation angle for fixed solar-cell panels based on the genetic algorithm
and simulated annealing method”, IEEE Transaction on Energy Convertion,
20(2):467-473.
[76] Chang, Y.P, (2010). “Optimal the tilt angles for photovoltaic modules using
PSO method with nonlinear time-varying evolution”, Energy, 35(5):1954-1963.
[77] Chang, Y.P, (2009). “Optimal design of discrete-value tilt angle of PV using
sequential neural-network approximation and orthogonal array”, Expert
Syssem with Application, 36(3/2):6010-6018.
[78] Mehleri, E.D, Zervas, P.L., Sarimveis, H., Palyvos, J.A. ve Markatos, N.C.,
(2010). “Depermination of the optimal tilt angle and orientation for solar
pahotovoltaic arrays”, Renewable Energy, 35(11):2468-2475.
[79] Mehleri, E.D, Zervas, P.L., Sarimveis, H., Palyvos, J.A. ve Markatos, N.C.,
(2010). “A new neural network model for evaluating the performance of
various hourly slope irradiation models: Implementation for the region of
Athens”, Renewable Energy, 35(7):1357-1362.
[80] Notton, G., Paoli, C., Vasileva, S., Nivet, M.L., Canaletti, J.L. ve Cristofari, C.,
(2012). “Estimation of hourly global solar irradiation on tilted planes from
horizontal one using arficial neural network”, Energy, 39(1):166-179.
[81] Celik, A.N. ve Muneer, T., (2013). “Neural network based method for
conversion of solar radiation data”, Energy Conversion and Management,
67:117-124.
[82] Chatterjee, A. ve Keyhani, A., (2012). “Neural network estimation of microgrid
maximum solar power”, IEEE Transaction on Smart Grid, 3(4):1860-1866.
[83] Beringer, S., Schilke, H., Lohse, I. ve Seckmeyer, G., (2011). “Case study Show
that the tilt angle of photovoltaic palnts is nearly irrelevant”, Solar Energy,
85(3):470-476.
[84] Nakamura, H., Yamada, T., Sugiura, T., Sakuta, K. ve Kurokawa, K., (2001).
“Data analysis on solar irradiance and performance characteristics of solar
104
modules with a test facility of various tilted angles and directions”, Solar
Energy Materials and Solar Cells, 67(1-4):591-600.
[85] Wada, H., Yamamoto, F., Ueta, K. ve Yamaguchi, T., (2011). “Generation
characteristics of 100 kW PV system wtih various tilt angle and direction
arrays”, Solar Energy Materials and Solar Cells, 95(1):382-385.
[86] Kaldellis, J., Kavadias, K. ve Zafirakis, D., (2012). “Experimental validation of
the optimum photovoltaic panels’ tilt angle for remote consumers”,
Renewable Energy, 46:179-191.
[87] Hiraoka, S., Fujii, T., Takakura, H. ve Hamakawa, Y., (2003). “Tilt angle
dependence of output power in an 80 kWp hybrid PV system installed at Shiga
in Japan”, Solar Energy Materials and Solar Cells, 75(3-4):781-786.
[88] Asl-Soleimani, E., Farhangi, S. ve Zabihi, M.S., (2001). “The effect of tilt angle,
air pollution on performance of photovoltaic system in Tehran”, Renewable
Energy, 24(3-4):459-468.
[89] Ayaz, R., (2012). Farklı PV Teknolojilerinin Gerçek Ortam Verileri Kullanılarak
Modellenmesi ve İstabnul Şartlarında Optimum Eğim Açılarının Belirlenmesi,
Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
[90] Durusu, A., (2011). Fotovoltaik Güneş Enerji Sitemlerinde Kullanılan
Maksimum Güç Noktası Takip Ediciler için Farklı Algoritmaların
Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
[91] Nakir, İ., (2012). Ulaşım Araçlarında Fotovoltaik Yapılar için Uygun Bir
Maksimum Güç Takip Algoritması ile Verimliliğin Artırılması, Doktora Tezi, YTÜ
Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
[92] Markvart, T. ve Castaner, L., (2003). Practical Handbook of Photovoltaics:
Fundamentals and Applications, First Edition, Elsevier, Oxford, UK.
[93] King, D.L., Boyson, W.E. ve Kratochvil, J., (2002). “Analysis of factors
influencing the annual energy production of photovoltaic systems”,
Proceedings of 29th IEEE Photovoltaic Specialist Conference, 19-24 May 2002,
New Orleans, USA, 1356-1361.
[94] REN21, (2015). Renewables 2015: Global Status Report,
http://www.ren21.net/GSR-2015-Report-Full-report-EN, 9 Mart 2015.
[95] TEİAŞ GES Önlisans Yarışma Duyurusu,
http://www.teias.gov.tr/duyurular/6.PAKET-DUYURU.pdf, 9 Mart 2015.
[96] Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstri Derneği, Güneş’te Güncel Konular
Sunumu,
http://www.gensed.org/CF/CD/16659d548ef50f934ce0b14161cbf432f9b6145
7443308.pdf, 9 Mart 2015.
[97] T.C. Resmi Gazete, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin
Yönetmelik, 02.10.2013.
[98] TEDAŞ Genel Müdürlüğü, http://www.tedas.gov.tr/Sayfalar/LUY.aspx, 9 Mart
2015.
105
[99] TEİAŞ Genel Müdürlüğü, Türkiye Elektrik Enerjisi Kuruluş ve Yakıt Cinslerine
Göre Kurulu Güç, www.teias.gov.tr/yukdagitim/kuruluguc.xls, 25 Nisan 2016.
[100] Türkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı,
http://www.eie.gov.tr/duyurular_haberler/document/Turkiye_Ulusal_Yenilen
ebilir_Enerji_Eylem_Plani.PDF, 9 Mart 2015.
[101] T.C. Kalkınma Bakanlığı, Mevlana Kalkınma Ajansı, Karapınar İlçesi Güneş
Enerjisi Santrali Projesi, Proje Fizibilite Dosyası,
http://www.konyadayatirim.gov.tr/images/dosya/Karap%C4%B1nar%20G%C3
%BCne%C5%9F%20Enerjisi%20Fizibilite%20Raporu.pdf, 5 Mart 2016.
[102] T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Devlet Su işleri Genel Müdürlüğü, DSİ 20.
Bölge Müdürlüğü, Güneş Enerjisi Santrali Projesi, Proje Tanıtım Dosyası,
http://eced.csb.gov.tr/ced/jsp/dosya/dosyaGoster.htm?id=87303, 5 Mart
2016.
[103] T.C. Karaman Valiliği, Lisanssız GES Elektrik Üretim Başvuru Süreci,
http://www.konyadayatirim.gov.tr/images/dosya/L%C4%B0SANSSIZ%20GES%
20ELEKTR%C4%B0K%20%C3%9CRET%C4%B0M%20BA%C5%9EVURU%20S%C3
%9CREC%C4%B0.pdf, 5 Mart 2016.
[104] Erduman, A., (2015). Ulusal Enerji Şebekesine Bağlanabilecek Optimum Rüzgâr
Enerji Potnsiyelinin Belirlenmesi, Doktora Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul.
[105] Soliman, S.A. ve Montawy, A.H., (2012). Modern Optmization Techniques with
Application in Electric Power System, Fist Edition, Springer-Verlag, New York.
[106] Karakas, A., (2007). Büyük Ölçekli Güç Sistemlerinde Optimum İşletim için
Üretim Planlamasına Yeni Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, YTÜ Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul.
[107] Plysun Simulation Software, http://www.velasolaris.com/english/home.html,
3 Mayıs 2016.
[108] Archelios Pro Software, http://www.trace-software.com/products/archelios-
pro/, 3 Mayıs 2016.
[109] EasySolar App. Software, http://easysolar-app.com/?utm_expid=115886733-
0.A4qLLx_QR4CSKUNZPdUIgw.0&utm_referrer=http%3A%2F%2Fphotovoltaic-
software.com%2Fprofessional.php, 3 Mayıs 2016.
[110] PV F-Chart Software, http://www.fchart.com/fchart/, 3 Mayıs 2016.
[111] PVscout 2.0 Premium Software, http://www.solarschmiede.de/en/pvscout-
20-premium, 3 Mayıs 2016.
[112] PV Sol Software, http://www.valentin-software.com/en, 3 Mayıs 2016.
[113] PVSyst Software, http://www.pvsyst.com/en/, 3 Mayıs 2016.
[114] Plan4Solar PV Software,
http://www.gascad.at/index.php/en/produkte/photovoltaik, 3 Mayıs 2016.
106
[115] SMA Off-Grid Configurator Software,
http://www.sma.de/en/products/planning-software/sma-off-grid-
configurator.html, 3 Mayıs 2016.
[116] Solar Pro Software, http://www.lapsys.co.jp/english/products/pro.html, 3
Mayıs 2016.
[117] PV-Design Pro Software, http://www.mauisolarsoftware.com/, 3 Mayıs 2016.
[118] Helios 3D Solarpark Planung Software,
http://www.helios3d.com/index.php/en/, 3 Mayıs 2016.
[119] Homer 2.0 Software, http://www.homerenergy.com/, 3 Mayıs 2016.
[120] Solergo Software, http://www.electrographics.it/eng/prodotti/solergo.htm, 3
Mayıs 2016.
[121] Chow, T.T., (2003). “Performance analysis of photovoltaic-thermal collector by
explicit dynamic model”, Solar Energy, 75(2):143-152.
[122] Tüm vergiler dâhil edildikten sonra Türkiye’de elektrik satış fiyatı tarifesi,
http://gazelektrik.com/enerji-piyasalari/elektrik-fiyatlari#uc-zamanli, 15
Haziran 2015.
[123] Tamizh, M.G., Ji, L., Tang, Y. ve Petacci, L., (2003). “Photovoltaic module
thermal/wind performance: Long-term monitoring and model development
for energy rating”, Proceedings of NCPV and Solar Program Review Meeting,
24-26 March 2003, Denver, Colorado, USA, 1-4.
[124] Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Özgür
Zeydan, http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/cbs-ua/cbs-ua-02.pdf, 4 Mart 2016.
[125] Google Inc., Google earth (7.1.5.1557), 2015.
[126] Georgia State University, Department of Physics and Anstronomy,
http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/electric/restmp.html, 21 Mart
2016.
[127] HES Kablo, 2015 Fiyat Listesi, http://www.hes.com.tr/hes-7-
fiyat_listeleri.html, 19 Mayıs 2015.
[128] HES Kablo, Enerji Kabloları Ürün Kataloğu,
http://www.hes.com.tr/images/user_uploaded_files/katalog-35MB.pdf, 21
Mart 2016.
[129] Deline, C., (2009). “Partially shaded operation of a grid-tied PV system”,
Proceedings of 34th IEEE Photovoltaic Specialist Conference, 7-12 June 2009,
Philadelphia, Pennsylvania, USA, 1268-1273.
[130] Solanki, C.S., (2013). Solar Photovoltaic Technology and System: A Manual for
Technicians, Trainers and Engineers, Fist Edition, PHI Learning Private Limited,
Delhi.
[131] Gelir İdaresi Başkanlığı, 2014 Yılı Asgari Ölçüde Arsa ve Arazi Metrekare Birim
Değerleri, https://intvd.gib.gov.tr/2014_Emlak_Arsa/, 21 Mart 2016.
107
[132] LME Demir, Demir Profil ve Kutu Fiyat Kataloğu, http://www.lme.com.tr/, 21
Mart 2016.
[133] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı, 2014 Yılı Yapı
İşleri İnşaat Birim Fiyat Tarifleri Eki Fiyat Listesi, Sayı:21,
http://www.csb.gov.tr/gm/yfk/, 21 Mart 2016.
108
EK-A
SANTRAL BİLEŞENLERİNE AİT DETAYLAR
Bu kısımda bölüm 4.4’de verilen santral tasarım sonuçlarına ait detaylı sonuçlar
sunulmuştur. Bu detaylar herbir durum için ayrı ayrı verilmiştir.
A-1 Durum 1
Çizelge A. 1 Durum 1 için santral tasarım sonuçları detayı
Kalem Değer Kalem Değer
B 18666.05m PV maliyeti 2541000 TL
BB 285.8625 m3 Ni 2
Profil maliyeti 252178.4 TL İnverter maliyeti 400000 TL
Temel maliyeti 52888.27 TL LA 14927.88 m2
CS Lmb 2.5 mm2 CL 0 TL
CS Lr ,c 70 mm2 Fy 4.2461 m
Lmb ,t 31785.42 m WT 3.5592 m
Lr ,t  Lc ,t 3659.78 m LT 3.96 m
Ccb 234227.87 TL HT 1.7359 m
NI 4620 Nbox 13
109
A-2 Durum 2
B 48450.94 m PV maliyeti 6595600 TL
BB 742 m3 Ni 5
CS Lr ,c 95 mm2 Fy 4.7758 m
Lmb ,t 94416.22 m WT 3.5592 m
Lr ,t  Lc ,t 9986.65 m LT 3.96 m
Ccb 787823.38 TL HT 1.7359 m
NI 11992 Nbox 31
110
A-3 Durum 3
BB 335.016 m3 Ni 2
CS Lr ,c 70 mm2 Fy 5.7589 m
Lmb ,t 50294.3 m WT 2.966 m
Lr ,t  Lc ,t 2580.75 m LT 3.30 m
Ccb 234259.74 TL HT 1.4466 m
NI 4512 Nbox 9
111
A-4 Durum 4
BB 890.703 m3 Ni 5
CS Lr ,c 95 mm2 Fy 4.0808 m
Lmb ,t 128427.28 m WT 2.966 m
Lr ,t  Lc ,t 8501.74 m LT 3.30 m
Ccb 789749.43 TL HT 1.4466 m
NI 11996 Nbox 26
112
ÖZGEÇMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı : Ali DURUSU
Doğum Tarihi ve Yeri : 10.04.1987 / Ortaköy
Yabancı Dili : İngilizce
E-posta : adurusu@yildiz.edu.tr
ÖĞRENİM DURUMU
Derece Alan Okul/Üniversite Mezuniyet Yılı
Doktora Elektrik Müh. Yıldız Teknik Üni. 2016
Y. Lisans Elektrik Müh. Yıldız Teknik Üni. 2011
Lisans Elektrik Müh. Yıldız Teknik Üni. 2009
Lise Fen Bilimleri Meram Muh. Güz. Lis. 2004
İŞ TECRÜBESİ
Yıl Firma/Kurum Görevi
2010 Yıldız Teknik Üni. Arş. Gör.
113
YAYINLARI
Makale
1. Durusu, A., Erduman, A., Tanrioven, M., Gawlik, W., (2016). “Comparative study of
PV array optimum tilt and azimuth angles with multi-objective consideration”,
Turkish Journal of Electrical Engineering and Computer Sciences, DOI:10.3906/elk-
1509-1 (Kabul edildi.).
2. Nakir, I., Durusu, A., Akca, H., Ajder, A., Ayaz, R., Ugur, E., Tanrioven, M., (2016)., “A
new MPPT algorithm for vehicle integrated solar energy system”, Journal of Energy
Resources Technology, 138(2):021601-021601-9.
3. Durusu, A., Nakir, I., Ajder, A., Ayaz, R., Akca, H., Tanrioven, H., (2014).
“Performance comparison of widely-used maximum power point tracker
algorithms under real environmental conditions”, Adanvance in Electrical and
Computer Engineering, 14(3):89-94.
4. Durusu, A., Nakir, I., Tanrioven, M., (2014). “Matlab/Stateflow based modeling of
MPPT algorithms”, International Journal of Advancements in Electronics and
Electrical Engineering, 3(3):117-120.
5. Arikan, O., Kekezoglu, B., Durusu, A., Isen, I., Erduman, A., Bozkurt, A., (2014).
“Comparison of charge controllers on PV panel performance: An experimental
study”, International Journal of Advancements in Electronics and Electrical
Engineering, 3(3):121-125.
6. Toros, H., Ayaz, R., Ajder, A., Durusu, A., Yildirim, H., (2014). “Online load shifting of
electricity production-consumption for reducing enironmental hazards”, European
Journal of Science and Technology, 1(2):39-42.
Bildiri
1. Durusu, A., Erduman, A., Tanrioven, M., (2015). “Effect of PV orientation on energy
generation and economy: A case study for Istanbul-Turkey”, Proceedings of Third
114
International Conference on Advances in Mechanical and Automation Engineering,
10-11 December 2015, Rome, Italy, 11-14.
2. Akca, H., Yasa, Y., Ayaz, R., Durusu, A., Ajder, A., Nakir, I., Tanrioven, M., (2014).
“Thermal management of power LED system”, Third International Conference on
Renewable energy Research and Application, 19-22 October 2014, Milwaukee,
USA, 760-764.
3. Arikan, O., Isen, E., Durusu, A., Kekezoglu, B., Bozkurt, A., Erduman, A., (2013).
“Introduction to hybrid systems-Yildiz Technical University”, IEEE Eurocon 2013
Conference, 1-4 July 2013, Zagreb, Croatia, 1145-1149.
4. Kekezoglu, B., Arikan, O., Erduman, A., Isen, E., Durusu, A., Bozkurt, A., (2013).
“Reliability analysis of hybrid energy systems: Case study of Davutpasa Campus”,
IEEE Eurocon 2013 Conference, 1-4 July 2013, Zagreb, Croatia, 1141-1144.
5. Erduman, A., Kilickiran, H.C., Kekezoglu, B., Durusu, A., Tanrioven, M., (2013).
“Wind turbine effects on power system voltage fluctuation”, Third International
Conference on Electric Power and Energy Converison System, 2-4 October 2013,
Istanbul, Turkey, 1-5.
6. Durusu, A., Nakir, I., Tanrioven, M., (2012). “PV&EV(Photovoltaic and Electrical
Car)”, When China Meets Turkey: Energy Matter Conference, 7-8 November 2012,
Istanbul, Turkey.
7. Giroglu, T., Durusu, A., Erduman, A., Yumurtaci, R., Tanrioven, M., (2012).
“Evaluation of wind power potantial and economic analysis for Çatalca in Marmara
region”, Third International Conference on Nuclear and Renewable Energy
Resources, 20-23 May 2012, Istanbul, Turkey, 1-6.
8. Nakir, I., Durusu, A., Ugur, E., Tanrioven, M., (2012). “Performnce assessment of
MPPT algorithms for vehicle integrated solar systems”, 9-12 September 2012,
Florence, Italy, 1034-1038.
115
9. Ayaz, R., Nakir, I., Durusu, A., Akca, H., Tanrioven, M., (2011). “A comparison of
metrobus system and trolleybus system considering energy costs and CO 2
emission: A case study for Istanbul”, Tenth International Conference on Sustainable
Energy Technologies, 4-7 September 2011, Istanbul, Turkey, 1-7.
10. Kekezoglu, B., Erduman, A., Durusu, A., Nakir, I., Tanrioven, M., (2011). “Reliability
assessment of wind energy system considering turbine dimensions”, Tenth
International Conference on Sustainable Energy Technologies, 4-7 September
2011, Istanbul, Turkey, 1-6.
11. Tanrioven, M., Erduman, A., Durusu, A., (2010). “The effect of lighting design
parameters on the efficiency of building illumination system”, Ecological Agenda,
International Conference on New Perspective in Eco-Technology and Eco-Economy,
10-12 May 2010, Istanbul, Turkey, 99-106.
12. Develi, M.K., Calimli, E., Durusu, A., Ayaz, R., Tanrioven, M., (2014). “Mono-kirstal
PV panelin Matlab/Simulink’te modellenmesi ve deneysel verilerle doğrulanması”,
ELECO 2014, Elektrik-Eletronik- Bilgisayar Muhendisliği Sempozyumu ve Sergisi, 27-
29 Kasım 2014, Bursa, Türkiye, 62-65.
13. Erduman, A., Kekezoglu, B., Durusu, A., Tanrioven, M., (2011). “Yenilenebilir enerji
kaynaklarından 500 kW’a kadar lisanssız enerji üretimi ve fizibilite analizi”, Fırat
Üniversitesi Elektrik Elektronik-Bilgisayar Sempozyumu, 5-8 Ekim 2011, Elazığ,
Türkiye, 122-126.
Proje
1. Küçük Güçlü Hibrid Rüzgar-Güneş Enerji Sistemlerinde Güvenilirlik Analizi:

Davutpaşa Kampüsü Örnek Uygulaması, BAP Projesi: 2012-04-02-KAP04, Nisan
2012-Nisan 2015, Araştırmacı.
ÖDÜLLERİ
1. Türk Eğitim Vakfı, Yüksek Lisans Onur Ödülü, 2011.
116
2. 1. Otomotiv Proje Yarışaması, “Elektrikli Araçlar için Özel Bir Maksimum Güç Takip
Edicinin Geliştirilmesi”, Profesyonel Kategoride Yenilenebilir Enerji ve Çevre Dalında
2. lik Ödülü, 2012.
117

Fotovoltaik Güneş Santral Tasarımı Ve Saha Optimizasyonu Için Yeni Bir Yaklaşım

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fotovoltaik Güneş Santral Tasarımı Ve Saha Optimizasyonu Için Yeni Bir Yaklaşım

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

DÜZLEMSEL HOMOTETİK HAREKETLER ALTINDAT.C.

FOTOVOLTAİK GÜNEŞ SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU

YÜKSEK LİSANS TEZİ

FOTOVOLTAİK GÜNEŞ SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU

Prof. Dr. Hüseyin ÇAKIR

Doç. Dr. Ümit Kemalettin TERZİ

Yrd. Doç. Dr. İsmail NAKİR

Prof. Dr. Önder GÜLER

SİMGE LİSTESİ .................................................................................................................. vii

KISALTMA LİSTESİ ............................................................................................................ xii

ŞEKİL LİSTESİ.................................................................................................................... xiii

ÇİZELGE LİSTESİ ................................................................................................................ xv

ÖZET ................................................................................................................................ xvi

ABSTRACT ..................................................................................................................... xviii

GÜNEŞ ENERJİSİ VE FOTOVOLTAİK SİSTEMLER ................................................................ 8

PV SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU ........................................................ 37

GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER .......................................................................... 96

SANTRAL BİLEŞENLERİNE AİT DETAYLAR ...................................................................... 109

Io Atmosfer dışı ışınım

ANN Yapay Sinir Ağları (Artificial Neural Networks)

FOTOVOLTAİK GÜNEŞ SANTRAL TASARIMI VE SAHA OPTİMİZASYONU

Elektrik Mühendisliği Anabilim Dalı

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Muğdeşem TANRIÖVEN

Günümüzde insanların yaşam döngüsü çoğunlukla elektrik enerjisi üzerine

Anahtar Kelimeler: PV santral tasarım optimizasyonu, genetik algoritma, birim elektrik

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

A NEW APPROACH FOR PHOTOVOLTAIC SOLAR PLANT DESIGN AND SITE

Department of Electrical Engineering

Adviser: Prof. Dr. Muğdeşem TANRIÖVEN

YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

1.1 Literatür Özeti

PV sistemlerin enerji çıktısını etkileyen faktörlerin en başında ışınım gelmektedir. PV

Günlük maksimum enerjiyi toplamanın yolu, mekanik ekipmanlardan oluşan ve sürekli

PV azimut açısınının (yönünün) PV çıkış gücüne ve üretilen enerjinin ekonomik

Şebekeye bağlı PV santral yatırımlarınlarında nakit akışlarını ve santral ekonomik

Şebekeye bağlı PV santral tasarımının maliyetler üzerine etkisi [47]’te incelenmiştir.

Şebekeye bağlı PV santrallerin optimum boyutlandırılması ve dağıtım fiderlerinin yerine

Şebekeye bağlı PV santrallerin tasarım optimizasyonu ve ekonomik analizi için bir

Appelbaum ve Bany [52] tarafından yapılan çalışmada güneş enerji sistemlerindeki

Günümüzde insanların yaşam döngüsü çoğunlukla elektrik enerjisi üzerine

Ülkemiz ve Dünya’da PV santrallerin kurulumunun kanun ve yönetmeliklerle de

PV santral tasarımlarında tasarımcıların birçok parametreyi optimum tasarımı

 PV santralin üreteceği enerjiyi maksimize etmek,

 PV santral kurulum ve işletme-bakım maliyetlerini minimize etmek,

 PV santral ömrü boyunca üretilen enerji maliyetlerini minimize etmektir.

Bu tez çalışmasında da PV santral parametrelerini dikkate alarak yukarıda belirtilen

1.4 Orijinal Katkı

Bu tez çalışmasında PV santrallerin optimum tasarımı, PV panellerin santral sahası

 Literatürdeki yöntemlerde PV santral kurulum sahası dikdörtgen olarak düşünülüp

 Literatürde farklı PV teknolojileri ve inverter teknolojilerine göre analiz

 Literatürdeki yöntemlerde PV santralin kablo maliyetleri ihmal edilmekte veya

 Literatürde santral sahasına yerleştirilen PV panellerin çıkış güçleri hesaplanırken

GÜNEŞ ENERJİSİ VE FOTOVOLTAİK SİSTEMLER

2.1 Güneş Radyasyonu ve Güneş Geometrisi

Atmosferin en üst noktası

Şekil 2. 1 Hava kütlesi faktörü

Dünya atmosferinin dışına gelen güneş radyasyonuna atmosfer dışı radyasyon

burada n yılın ilgili gününün numarasıdır.

2.1.1 Deklinasyon Açısı

Şekil 2. 2 Denklinasyon açısının değişimi(Dünya sabit kabul ediliyor) [53]

2.1.2 Zenit, Azimut ve Eğim Açıları

Şekil 2. 3 Zenit, azimut ve eğim açıları