TEMEL KAVRAMLAR, KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ

1 /@notbudur
İLKE ve STRATEJİLER ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
1

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR ÖĞRETİM İLKELERİ

Bir sistem anlayışı üzerine kurulan eğitim; girdi, işlem, çıktı ve dönüt 1. Hedefe Uygunluk
boyutlarını içeren bir süreçtir. Bununla birlikte eğitim programı hedef, Öğretimde her şey hedef kazanıma uygun şekilde olmalıdır.
içerik, eğitim durumları ve değerlendirme ögeleri üzerine kurulmuştur.
2. Öğrenciye Görelik (Düzeye Uygunluk)
Öğretim yöntem ve teknikleri, programın eğitim durumları ögesi içinde
En temel öğretim ilkesidir. Öğrencilerin psikolojik ve fizyolojik
yer alır.
özelliklerinin, zeka düzeylerinin, ilgi ihtiyaç ve yeteneklerinin yani tüm
özelliklerinin birbirinden farklı olduğunu kabul eder.
Girdi HEDEF Bilgi, beceri, tutum ve değerler.
Öğrenciye görelik, programın psikolojik temeline odaklanır. Bu
Programı

İşlem da öğrenilebilirlik anlamına gelmektedir.

SİSTEM

İÇERİK Ünite/tema ve konular

Eğitim

om
Çıktı DURUM Yöntem ve teknikler, araç/gereçler vb. 3. Bilinenden Bilinmeyene
Öğretme süreci öğrencinin bidiklerinden başlanarak bilmediklerine
Dönüt DEĞERLENDİRME Fayda ve düzey belirleme doğru olmalıdır. Bu süreçte bilinenlerle bilinmeyenler ilişkilendirilmelidir.
Öğrencinin bilgi düzeyinin ölçülmesi ve öğretilmesi gerekenler
Eğitim, Öğretme, Öğretim ve Öğrenme Kavramları konusunda öğretmene yardımcı olur.
Eğitim: Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak ÖRNEK: Matematik dersinde çarpma işlemi öğretilirken toplama
istendik yönde değişiklik meydana getirme sürecidir. işleminden, bölme işlemi öğretilirlen çıkarma işleminden yararlanılır.
Öğretme: Bilinçli ve amaçlı olarak öğrenmeyi sağlama faaliyetidir. 4. Somuttan Soyuta
Öğretim: Kontrollü ve planlı öğretme faaliyetidir. Zihinsel gelişim somuttan soyuta doğrudur. Somut öğrenme için
Öğrenme: Yaşantı sonucu bireyin davranışlarında meydana gelen öğrenciler somut model, numune, nesne ve eşyalarla karşı karşıya
çoğunlukla kalıcı değişikliktir. getirilmelidir.

.c
ÖRNEK: Fen dersinde atom kavramı anlatılırken top çubuk modellerin
Eğitim, öğretme ve öğretimi kapsar. Bu kavramların ortak kullanılması.
amacı öğrenmeyi gerçekleştirmektir. 5. Yakından Uzağa
Eğitim planlı (formal) ya da plansız (informal) olabilir. Bireyin
Öğretim zaman, mekan ve yaşantı bakımından yakından uzağa
doğumdan ölüme kadar olan yaşantısını kapsar.
doğru ilerleyen bir süreçtir. Derste verilen örnekler önce yakın çevreden
Öğrenme planlı olmak zorunda değildir. Öğretim ise planlı
ur
ve yakın ilgi alanlarından başlamalıdır.
olmalıdır.
ÖRNEK: Bir köy okulunda memeli hayvanlardan örnek veren bir
Öğretim, eğitimin formal biçimidir.
öğretmenin önce ineklerden bahsedip en son yunusları örnek vermesi.
6. Kolaydan Zora (Basitten Karmaşığa)
Planlı eğitim örgün ve yaygın eğitim olmak Öğretimde önce kolay yapılabilen etkinliklerle başlanmalı giderek
İNFORMAL üzere ikiye ayrılır. karmaşıklaşan etkinliklere doğru devam edilmelidir.
FORMAL Örgün Eğitim: Öğretim programları ÖRNEK: Beden eğitimi dersinde önce düz sonra ters takla öğrenilir.
Eğitim

paralelinde aşamalı olarak belirli yaş

d
gruplarına verilen eğitimdir. 7. Açıklık (Ayanilik)
ÖRGÜN
Yaygın Eğitim: İlgi ve ihtiyaçlara yönelik Öğrenme-öğretme sürecinin iletişim boyutuna dikkat çeker. İki boyutu
YAYGIN eğitim faaliyetidir. vardır.
Birinci boyutu, öğretim sürecinin olabildiğince fazla duyu organına
ÖRNEK: hitap etmesidir. Ne kadar çok duyu organı o kadar kalıcı öğrenmedir.
bu

İlköğretimde fen bilimleri dersinin belirli plan ve program dahilinde
verilmesi formal ve örgün eğitimdir. Bir kişinin marangoz ustasını
izleyerek matkapın çalışma prensibini öğrenmesi informal eğitimdir.
Marangoz ustası olmak isteyen birinin çıraklık kursuna gitmesi yaygın
eğitimdir.
Yaygın öğretimde yaş sınırlaması yoktur. Tüm yaş gruplarına ve
ihtiyaçlara göre düzenlenir.
t
İkinci boyutu, kullanılan dilin ve kavramların düzeye uygun, açık ve net
olmasıdır.
ÖRNEK: Kurtuluş Savaşı anlatılırken dersin fotoğraf, video ve hikayelerle
desteklenmesi, bir müzeye gezi düzenlenmesi öğrenmeyi kalıcı hale
getirir.
8. Hayatilik (Yaşama Yakınlık)
Öğretimde öğrencinin hayatında doğrudan kullanacağı örneklere,
etkinliklere ve konulara yer verilir.
ÖRNEK: Sayı saymayı öğreten bir öğretmenin bahçedeki otomobilleri

saydırması hayatilik ilkesi ile ilgilidir.

Öğretme-Öğrenme Sürecinde Temel Kavramlar
9. Ekonomiklik
no

1. Yaklaşım: Öğrenmenin temel felsefesini oluşturan bakış açısıdır.
Yapılandırmacılık, tam öğrenme, okulda öğrenme, yaşam boyu
öğrenme birer yaklaşımdır.
2. Strateji: Amaçlara ulaşmayı sağlayan öğrenme ve öğretim yöntemine
yön veren plan ve tasarımdır. Araştırma, inceleme, buluş ve sunuş
birer stratejidir.
3. Yöntem: Amaçlara ulaşmak için seçilen ve izlenen yoldur. Problem
çözme, tartışma, soru-cevap, proje birer yöntemdir.
4. Teknik: Bir yöntemin uygulanma biçimi ya da sınıf içinde yapılan
işlemlerin bütünüdür. Kartopu, köşeleme, görüş, geliştirme, beyin
fırtınası birer tekniktir.
5. Taktik: Çevre koşulları üzerine kurulmuş planlı davranışlardır. Bir
stratejinin zamanını ve yerini belirleyen ayrıntılı eylem planıdır.
Sınıfta sorulan soruların cevaplanması için seçilen kısa yoldur.
Bir öğretmenin derste hangi tekniği kullanacağına karar vermesi bir
taktiktir.
En az emekle en yüksek verime ulaşmak bu ilke kapsamındadır.
10. Güncellik (Aktüalite)
Konuların güncel olaylar ve sorunlarla ilişkilendirilerek anlatılmasıdır.
ÖRNEK: Bir elementin özelliklerinden bahseden öğretmenin o elementle
ilgili güncel teknolojik gelişmelerden örnekler vermesi
11. Bütünlük
Öğrenen beden, duygu, düşünce, ahlaki ve sosyal özellikleri bakımından
bir bütün olarak ele alınır. Özellikle ilköğretimin birinci kademesinde
önemlidir.
12. Yaparak Yaşayarak Öğrenme (Etkin Katılım, İş, Aktivite)
Öğretim öğrencinin etkin katılımı ile gerçekleştiği bir süreçtir. En etkili
öğrenmeler yaparak yaşayarak öğrenmelerdir.
13. Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük
Bireyin sosyalleşmesini sağlamak eğitimin amaçlarından biridir. Birey
kuralları öğrenir ve bu kurallarla baş başa kalarak kendi kararlarını
vermeyi öğrenir.
 TEMEL KAVRAMLAR, KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
1 /@notbudur
İLKE ve STRATEJİLER -2 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
2

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM STRATEJİSi

Öğretim stratejisi, belirlenen hedef ve kazanımlara varmayı sağlayan,
bir derste uygulanacak olan yöntem ve tekniklerin belirlenmesi, Bruner tarafından geliştirilmiştir.
kullanılacak araç gereç ve materyallerin seçilmesine yön veren Merkezde öğrenci vardır.
genel yol olarak belirtilmektedir. Öğrenci merak düzeyine bağlı olarak kendi kendine öğrenir.
Öğretim stratejileri hedeflere göre belirlenir ve bu yaklaşımla üç Öğrenci bilim insanı gibi çalışarak gözlem yapar ve araştırır.
öğretim stratejisi belirlenmiştir. Öğretmen öğrencinin araştırma yapması için uygun ortamı hazırlar.
HEDEF STRATEJİ YÖNTEM TEKNİK En önemli yönü öğrencide merak uyandırması ve güdülenmeyi
Sunuş Stratejisi Bilgi Sunuş Anlatım Soru-Cevap öğrenme boyunca sürdürmesidir.
Bu stratejide öğrenciler keşif yoluyla öğrenir.
Stratejileri

Kavrama Buluş Tartışma Beyin

Öğretim

om
Buluş Stratejisi Örnek olay fırtınası
Uygulama Araştırma Problem Drama Buluş stratejisinde;
Araştırma-İnceleme Analiz İnceleme Çözme Rol yapma

Stratejisi
Sentez Beyin Problem ortaya atılır. Öğrenciye yaşantı kazandırılır.
Değerlend. fırtınası
Çözüm üretilir. Yaşantı üzerinde düşünme sağlanır.
SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM STRATEJİSi
Öğrenme sürecinde öğrenciye ulaşması beklenen sonuç ya da
David Ausubel tarafından geliştirilmiş bilişsel kurama dayanan bir genellemeden bahsedilmez. Öğrenci sonuca kendi yöntemleriyle
stratejidir. keşfederek ulaşmalıdır.
Buluş stratejisine alternatif olarak geliştirilmiştir.
Ausubel’e göre bilgiler, kavram ve ilkeler öğretmen yoluyla

.c
organize edilmiş bir biçimde sunulmalıdır. Kullanıldığı Durumlar
Öğrenci bilgiyi her zaman keşfedemeyebilir. Derslerin geliştirme bölümünde,
Öğretmen merkezli bir stratejidir. Öğrencilerin ilke ve genellemelere ulaşması istendiğinde
Öğrenci ve öğretmen arasında yoğun bir etkileşim olmaktadır. Kavrama ve üst düzey hedeflerin kazanılmasında kullanılır.
Öğrenme temel kavramlarla gerçekleşir ve tümdengelim yolu
kullanılır. Etkili Kullanım İlkeleri
Kullanıldığı Durumlar
ur Ulaşılması gereken sonuçlar öğrencilere söylenmemelidir.
Merak duygusu yüksek tutulmalıdır.
Derslerin giriş ve sonuç bölümlerinde
Tümevarım akıl yürütme yolu kullanılmalıdır.
Bilgi düzeyindeki kazanımların ediniminde
Doğru sonuca ulaşılana kadar süreç devam etmelidir.
Ön öğrenme yeterli değilse ve konu yeni öğrenilecekse
Öğrenciler sezgisel düşünmeye teşvik edilmelidir.
Öğrenci sayısı fazla olan gruplarda
Öğrencilerin birbiri ile etkileşim içinde olması sağlanmalıdır.
Kısa ve sınırlı zaman gerektiğinde
Soyut kavramların öğretiminde Buluş Yoluyla Öğretimde Öğretmenin Görevleri
d
Etkili Kullanım İlkeleri İyi bir planlama yapılmalıdır.
Etkileşimli ortam oluşturulmalıdır.
İçerik anlamlı ve düzenli bir şekilde organize edilmelidir.
Öğrencilerin keşif yapabilecekleri ortam sağlanmalıdır.
Çok sayıda duyu organını harekete geçmelidir.
Etkin rehberlik yapılmalıdır.
Görsel uyaranlar kullanılmalı, şema, harita, grafik ve şekiller sunum
bu

Derse iyi bir hazırlık yapılmalı, önceden hazırlanan örnekler

sürecinde kullanılmalıdır.
verilerek, öğrencinin motivastyonu artırılmalı.
Öğrencilerin aktif katılımı sağlanmalıdır.
Tartışma, soru-cevap yöntemleri ile öğretmen-öğrenci etkileşimi Avantajları
üst düzeyde tutulmalıdır. Kalıcı öğrenme gerçekleşir.
Beden dili, ses tonu, jest ve mimikler etkin kullanılmalıdır. Merak duygusu ile güdülenme sağlanır.
Dersle ilgili öğrencilere proje, soru ve araştırma gibi etkinlikler Problem çözme ve bağımsız öğrenme becerisi geliştirilir.
verilmelidir. Eğlenceli bir öğrenme ortamı oluşur.
Ders sonunda konu özeti yapılmalıdır. Öğrenci merkezlidir.
Üst düzey düşünme becerisini geliştirir.
t

Sunuş Yoluyla Öğretimde Öğretmenin Görevleri

Ders planı yapmalı Sınırlılıkları
Bilgiler iyi bir şekilde organize edilmeli
no

Kalabalık gruplara uygulanması zordur.

Uygun yöntem ve teknikleri belirlemeli Öğrencinin sonuca ulaşması her zaman mümkün olmayabilir.
Tümdengelim akıl yürütme yoluna göre sunuş yapmalı Kısa sürede gerçekleşmesi pek mümkün değildir.
Gerekli araç-gereçleri hazır hale getirmelidir. Uygun araç-gereçler her zaman temin edilemeyebilir.
Yüksek maliyetlidir.
Avantajları
Her derse uygulanamayabilir.
Zaman tasarrufu sağlar. Birçok bilgi kısa süre içinde aktarılabilir. Ön koşul öğrenmeler eksikse etkisi düşük olur.
Soyut kavramların açıklanmasında en etkili stratejidir.
Bilgi düzeyi hedeflere ulaşmada etkilidir. Buluş Yoluyla Öğretimin Aşamaları
Uygulaması ekonomik ve kolaydır.
Anlamlı öğrenmeyi sağlar. ÖĞRETMEN ÖĞRENCİ
Sınırlılıkları 1 Örneği sunar. 2 Örneği tanımlar.
Öğrenci aktif değildir ve yanlış öğrenmeye yol açabilir.
Güdülenme yoksa ezber öğrenme gerçekleşir. 3 Ek örnekleri sunar. 4 Ek örnekleri tanımlar ve karşılaştırır.
Öğrencinin dikkati çok çabuk dağılabilir. 5 Örnek olmayanları sunar. 6 Örnek olan ve olmayanı ilişkilendirir.
Öğrenilen bilgi uzun süre kalıcı değildir.
Üst düzey düşünme becerilerinin kazanımında etkisi düşüktür. 8 Ek örnekler ister. 7 İlke ve genellemelere ulaşır.
Yaratıcı ve bağımsız düşünceyi sınırlandırabilir.
9 Ek örnekler verir.
 TEMEL KAVRAMLAR, KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
1 /@notbudur
İLKE ve STRATEJİLER -2 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
3

ARAŞTIRMA - İNCELEME STRATEJİSi Kullanıldığı Durumlar

Hedeflere araştırma ve inceleme yaparak ulaşılması istendiğinde,
John Dewey tarafından geliştirilmiştir. Uygulama ve daha üst düzey hedeflerin kazandırılmasında
Öğrenci merkezlidir. kullanılır.
Öğrenme, araştırma ve inceleme sonucunda gerçekleşir.
Etkili Kullanım İlkeleleri
Amaç, yaşamda karşılaşılan problemlerin çözümü için beceri
kazandırmaktır. Problem çözme adımlarının öğrenilmiş olması gerekir.
Öğrenci problemleri çözmede izleyeceği yolu öğrenir. Araştırma süreci gezi, gözlem, örnek olay, proje, problem çözme
Uygulama ve üst düzey hedefler için uygun stratejidir. ve deney gibi yöntem ve tekniklerle desteklenmelidir.

om
Bu stratejinin kullanılabilmesi için öğrencinin bilgi ve kavrama
düzeyi hedefleri gerçekleştirmiş olması gerekir.
Hem tümdengelim hem de tümevarım yolları kullanılır.
Araştırma-inceleme stratejisinde amaç, problem çözmenin
yanında kişinin öğrendiklerini karşılaşacağı farklı problem
durumlarına uygulamayı öğretmektir. Yani öğrenci yeni
problemlerin çözüm yollarını da öğrenir.
Öğretmen buluş stratejisinde olduğu gibi rehber, yönlendirici
Seçilen problemler anlamlı ve yaşamda karşılaşılabilir türden
olmalıdır.
Öğretmen gerekli kaynak, araç-gereç konusunda yeterli düzeyde
rehberlik yapabilmelidir.
Öğretmen öğrenme sürecinde rehber olmalı, öğrencileri
araştırmaya teşvik etmeli, onlara cesaret vermelidir.
Araştırma için öğrencilere yeterli süre tanınmalıdır.
Avantajları
Öğrenci sürece aktif katıldığından güdüleme üst düzeydedir.
Sınıf içi ve sınıf dışı etkinlikler için uygundur.

r.c
ve yol göstericidir. Bilimsel düşünme becerisini geliştirir.
Kalıcı öğrenme gerçekleşir.
Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey
Araştırma-İnceleme İle Öğretimin Aşamaları hedefler için uygundur.
1. Problemin farkına varılması ve onu sınırlama Neden-sonuç ilişkisini kavrama becerisi kazandırır.
2. Çözümle ilgili kaynak tarama ve bilgi toplama Bilimsel düşünceyi gerçek hayat durumlarına uygulama becerisi
3. Problemin çözümü için hipotez kurma kazandırır.
4. Hipotezleri test etmek için uygun araçları hazırlama veri
toplama ve organize etme Sınırlılıkları
u
5. Çözüm yollarının uygulanması (hipotezlerin test edilmesi) Uzun zaman alır ve maliyetlidir.
6. Sonucun değerlendirilmesi Sınırlar iyi çizilmezse hedeften sapma meydana gelebilir.
Ön koşul öğrenmeler eksik ise etkisi azalır.
Farkına varma Bilgi toplama Hipotez kurma Her konunun öğretimi için uygun olmayabilir.
ud
Belirli yaş grupları için uygundur.
Sonucun Hipotezleri Araç hazırlama, veri
değerlendirilmesi test etme toplama, organize etme

Özellikler Sunuş Yoluyla Buluş Yoluyla Araştırma-İnceleme Yoluyla

Savunucusu Ausubel Bruner John Dewey

Hedef düzeyi Bilgi Kavrama ve üstü Uygulama ve üstü

tb

Akıl yürütme yolu Tümdengelim Tümevarım Tümdengelim-Tümevarım

Sınırlılıkları • Üst düzey hedef ve beceri
kazandırmada yetersizdir.
• Öğrenme ortamı sıkıcı olabilir.
• Yüzeysel öğrenme gerçekleşebilir.
ÖĞRETİM STRATEJİLERİ
• Uzun süre gerektirir ve • Uzun sürer ve maliyetlidir.
maliyetlidir. • Sınıf dışı çalışma gerektirir.
• Kalabalık gruplarda etkisi azdır. • Belirli ders ve konu için uygundur.
• Ön öğrenme eksikse kullanılamaz. • Ön öğrenme eksikse uygulanmaz.

no

• Kalabalık gruplarda etkisi azdır.

Avantajları • Kısa zamanda çok bilgi aktarılır.
• Ekonomiktir ve kolay uygulanır.
• Anlamlı öğrenme gerçekleşir.
• Öğrenci merkezlidir.
• İçsel güdüleme ile öğrenme olur.
• Kalıcı öğrenme sağlanır.
• Düşünme becerisi gelişir.
• Bağımsız ve bilimsel düşünme
becerisi geliştirir.
• Problem çözme becerisi kazandırır.
• Yaparak-yaşayarak öğrenme vardır.
• Üst düzey hedefler için uygundur.

Uygun yöntem ve teknikler Anlatım, soru-cevap, gösteri Tartışma, beyin fırtınası, problem Problem çözme, deney, göslem,
çözme, örnek olay, deney beyin fırtınası

Kullanıldığı durumlar • Ön öğrenme eksik olduğunda • Derslerin geliştirme aşamasında • Dersin sonuç bölümünde
• Bilgi düzeyi hedefleri kavramada • Kavrama düzeyi hedefleri • Uygulama ve daha üst düzey
• Kalabalık gruplarda kavramada hedeflerde
• Kısıtlı zaman diliminde • Az sayıda öğrenci gruplarında • Az sayıda öğrenci gruplarında

Öğretmen Bilgiyi organize edip aktaran ve Rehber ve ortamı düzenleyendir. Araştırma sürecinde rehberlik yapar.
öğrenci ile paylaşıandır.

Öğrenci Organize edilmiş bilgiyi alan. Bilim insanı edasıyla çalışır. Aktiftir. Araştırmacı, bilgiye ulaşan, araştırıp
hipotez kuran, problem çözendir.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 1 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve Kaliteli Ders Notları
4

OKULDA ÖĞRENME MODELİ

Carroll tarafından geliştirilmiştir.
İhtiyaç duyulan zaman tanındığında tüm öğrencilerin belirlenen
hedeflere ulaşabileceğini savunur.
Carroll’a göre öğrenmede belirleyici olan temel değişken zamandır.
Öğrenme düzeyinin temel belirleyicisi, öğrenme için harcanan
zamanın, öğrenme için ihtiyaç duyulan zamana oranıdır.
Beş temel ögesi vardır: Yetenek, öğretimden yararlanma yeteneği,
Bu modelde, “Öğrenemeyen öğrenci yoktur, öğretemeyen
öğretmen vardır” görüşü hakimdir.
NOT
Bloom’a göre, öğrenme kalıtımsal faktörlerden değil, çevresel
faktörlerden etkilenir. Bu nedenle değiştirilemez koşulları
gözardı edip, değiştirilebilir koşullara odaklanmak gereklidir.

om
sebat/sabır, fırsat ve öğretimin niteliği.
Yetenek Bloom’a göre tam öğrenme ölçütü %70’tir. Bu düzeyin %90’lara
Bir konuyu öğrenmek için öğrencinin ihtiyacı olan zamandır. çıkabileceğini savunur. Bunun için de aşağıdaki ilkelere uyulmalıdır:
Tam öğrenme ölçütü net olarak belirlenmeli
Örnek: Bir öğrenci fen dersinde makaralar konusunu 6 ders
Olumlu öğrenme koşulları oluşturulmalı
saatinde öğrenebilecek düzeyde ise 6 saat o öğrencinin
Öğretime yeterli zaman ayrılmalı
yeteneğidir.
Öğrenci etkin olarak katılmalı
İpucu, pekiştireç, dönüt ve düzeltme sunulmalı
Öğretimden Yararlanma Yeteneği Bir ünite öğrenilmeden diğerine geçilmemeli
Öğrencinin konu hakkındaki hazırbulunuşluk düzeyidir. Öğrencinin ön

r.c
Tam öğrenme modeli, öğrenci nitelikleri, öğretim hizmetinin niteliği
öğrenmeleri eksikse çok zamana, yeterli ise daha az zamana ihtiyacı
ve öğrenme ürünleri olmak üzere üç değişken üzerine kuruludur.
bulunur.
TAM ÖĞRENME MODELİNİN DEĞİŞKENLERİ
Örnek: Öğrencinin çarpma ve bölme işlemi yapabilmesi için
toplama ve çıkarma işlemlerini öğrenmiş olması gerekir. Eğer
toplama-çıkarma biliyorsa daha kısa zamanda, bilmiyorsa daha Öğrenci Nitelikleri Öğretim Süreci Öğrenme Ürünleri
uzun sürede öğrenme gerçekleşir.

Bilişsel Giriş Öğrenme Düzeyi

Sebat/Sabır
u
Davranışları ve Çeşidi
Öğrencinin derse ve öğrenmeye karşı gönüllü olması anlamına gelir. Öğrenme
Derslere gönüllü katılım ve olumlu tutum öğrenme süresini kısaltır. Ünitesi Öğrenme Hızı
Tam öğrenme modelinde duyuşsal giriş özelliklerine karşılık gelir. Duyuşsal Giriş
Özellikleri Duyuşsal Ürünler
ud
Örnek: Biyoloji dersini seven bir öğrenci DNA konusunu, biyoloji
dersini sevmeyen bir öğrenciye göre daha kısa sürede
Öğretim Hizmetinin Niteliği
öğrenebilir.

İpucu Pekiştirme Katılım Dönüt ve Düzeltme

Fırsat
Öğrenciye öğrenmesi için verilen zaman, tanınan imkanlardır.
Öğrenci Nitelikleri (Hazırbulunuşluk)
Örnek: Makaralar konusunu 6 saatte öğrenebilen bir öğrenciye Öğrenci nitelikleri, bilişsel giriş davranışları ve duyuşsal giriş özellikleri
tb

bu sürenin verilmesidir. olmak üzere iki öge tarafından belirlenir. Bu iki öge öğrenme düzeyinin
belirleyicisi kabul edilir.
Öğretimin Niteliği
NOT
Öğretim hizmetinin ek bir süreye ihtiyaç duyulmayacak şekilde
düzenlenmesidir. Öğretim ek bir süreye ihtiyaç duyulmadan yapıldığı Bilişsel giriş davranışları Carroll’da “Öğretim hizmetinden
oranda niteliklidir. Ek süreye ihtiyaç duyulduğu oranda ise niteliksiz yararlanma” ögesine, duyuşsal giriş özellikleri ise “Sebat” ögesine
kabul edilir. denk gelir.
no

Örnek: Makaralar konusu için 6 saat yeterli ve bu sürede öğretim Bilişsel Giriş Davranışları
yapılabiliyorsa o öğretim niteliklidir.
Öğrencilerin ön koşul davranışlarını (hazırbulunuşluk, bilgi, beceri,
bilgi, yeterlilik) ifade eder. Öğrenciye bilişsel giriş davranışları testi
TAM ÖĞRENME yapılır ve ön koşul davranışların düzeyi belirlenir. Eksik varsa önce bu
eksikler giderilir ve konuya başlanır. Ön koşul öğrenmeler konunun
Bloom tarafından geliştirilmiştir. öğrenilmesini kolaylaştırır. Bilişsel giriş davranışlarının başarıya etkisi
Bloom’a göre, yeterli hazırbulunuşluk düzeyine sahip ve nitelikli % 50 olarak kabul edilir.
öğretim hizmeti alan her öğrenci zeka düzeyine bağlı olmadan bir
konuyu tam olarak öğrenebilir. Duyuşsal Giriş Özellikleri
Modele göre, öğrencinin başarısızlığı; Öğrencinin derse olan ilgi ve tutumunu, bir konuyu öğrenip
• Ön öğrenmelerin eksikliğine, öğrenemeyeceğine yönelik yaklaşımı (akademik özgüven) ile ilgili
• Sunulan öğretim hizmetinin uygun olmamasına, davranışları ifade eder. Hedeflere ulaşabilmek için öğrencinin
• Yeterli zaman verilmemesine, öğrenmeye açık ve istekli olması gerekir. Akademik özgüven en
• Öğrencilerin olumsuz tutum geliştirmesine bağlıdır. önemlisidir. Duyuşsal giriş özelliklerinin başarıya katkısı %25 kabul
Sınırlılıklar giderildiğinde öğrenme düzeyleri birbirine yaklaşır ve edilir.
tüm öğrenciler başarılı olur.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 2 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
5
Öğretim Hizmetinin Niteliği
Öğretim hizmetinin niteliğini, pekiştirme, ipucu, dönüt-düzeltme ve
etkin katılım oluşturur. Öğretim hizmenin niteliğinin öğrenci başarısına
%25 etkisi olduğu kabul edilir.
DİKKAT
Pekiştirme, İpucu, Dönüt-Düzeltme, Etkin katılım ögelerinin
baş harfleri ile “PİDE” kelimesi oluşturup kodlama yapılabilir.
om
Pekiştirme
Bir davranışa olan eğilimi ve o davranışın sıklığını arttırma işlemidir.
Pekiştirme işleminin gerçekleşmesini sağlayan uyarıcılara pekiştireç
denir.
Örneğin, sorulara doğru cevap veren bir öğrenciye “aferin” denmesi
öğrencinin başka soruları da cevaplama çabasını pekiştirir. Aferin
demek pekiştirme, aferin sözcüğü ise pekiştireçtir.
Pekiştirme işleminde dikkat edilmesi gerekenler
Pekiştireç istenen davranışı takip etmelidir.
r.c
Pekiştirecin nedeni öğrenci ile paylaşılmalıdır.
Pekiştireç yaş, cinsiyet vb. durumlar dikkate alınarak verilmelidir.
Aynı pekiştireç çok sık kullanılmamalıdır.
Pekiştireçler öğrencilerin ihtiyaç ve beklentilerine uygun olmalıdır.
Öğrenci aldığı pekiştireci davranışı ile doğru şekilde eşleştirmelidir.
İpucu
Öğrenciye yol gösteren, istendik davranışın ortaya çıkmasına hizmet
eden tüm mesajlara ipucu denir. İpucu öğrenciyi hedefe yöneltir, derse
u
aktif katılımı sağlamaya yardımcı olur. İpuçları anlamlı ve düzeye göre
olmalıdır. İpucu sözlü, yazılı olabileceği gibi, harita, şema, model,
numune, şema, jest ve mimik şeklinde de olabilir.
Dönüt-Düzeltme
ud
Öğrenciye davranışın doğru olup olmadığının gösterilmesidir. Dönüt-
düzeltme ile öğrencinin eksik ve yanlışları görmesi sağlanır. “Doğru,”
“yanlış”, “tamam”, “eksik” gibi ifadeler dönüt vermedir. Dönüt; öğrenciyi
güdüler, eksiklerin ortaya çıkmasını sağlar, anlık yapıldığında yanlış
öğrenmelerin önüne geçilmiş olur.
Dönüt öğrenciden öğretmene ve öğretmenden öğrenciye olmak
üzere iki yönlüdür.
tb
Aferin, puan, eksik...
Öğretmen DÖNÜT Öğrenci
Soruya verilen cevap
Etkin Katılım
Öğrencinin doğrudan bir etkinlikte bulunması ve öğrenme çabası içine
no
girmesidir. Yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesinde öğrenme en iyi etkin
katılımla gerçekleşir. Etkin katılım gözlenebileceği gibi, gözlenemeyen
ancak zihinsel olarak gerçekleşebilir.
Katılımı iç ve dış koşullar etkileyebilir. İç koşullar; dikkat, güdülenme ve
hazırbulunuşluk düzeyleridir. Dış koşullar; öğretim ortamı ve
değişkenleridir. Katılım olmadan öğrenme gerçekleşmez. Bu nedenle
etkin katılımın en üst düzeyde tutulması gerekmektedir.
Öğrenme Ürünleri
Öğretim etkinliği sonunda öğrencinin davranışında meydana gelen
değişikliklerdir. Öğrenme ürünleri bilişsel (öğrenme hızı, çeşidi, düzeyi,
başarısı) ve duyuşsal (kendine güvenme, öğrenmeye olan inanç,
olumlu tutum, güdülenme) olmak üzere iki çeşittir.
NOT
Tam öğrenme sonunda hedeflerin en az %70’ine ulaşılır.
Öğrencilerin akademik özgüvenleri gelişir, ilgileri artar ve ön koşul
öğrenmeler tamamlanmış olur.
Temiz notlar, kaliteli içerik!
İzleme Testi ve Tamamlayıcı Eğitim
Öğrencilerin öğrenme düzeyinin, yanlış veya eksik öğrenmelerinin
tespit edilmesi için yapılan testlere izleme testi denir. İzleme testleri
sonuçları ile tam öğrenme ölçütüne ulaştığı tespit edilen öğrenciler
için düzey geliştirme çalışmaları düzenlenir. Tam öğrenme ölçütüne
ulaşmayan öğrenciler için tamamlayıcı öğretim etkinlikleri düzenlenir.
Tamamlayıcı Ek Öğretim Etkinlikleri
Birebir öğretim
Küçük gruplarla öğretim
Okulda veya evde ek öğretim (proje, ödev vb.)
Eğitsel oyunlarla öğretim
Programlı ve bilgisayar destekli öğretim
Yardımcı kaynaklarla öğretim
Konuların tekrarı ile öğretim
Tam Öğrenme Modelinin Uygulama Basamakları
1. Hedef davranışlar ve öğrenme ünitesinin belirlenmesi
2. Gerekli ön koşul davranışların tespiti
3. Bilişsel giriş davranışları testinin uygulanması
4. Eksik olan önkoşul öğrenmelerin giderilmesi
5. Öğretilecek konu ile ilgili öğretim sürecinin organizasyonu
6. İzleme testlerinin uygulanması
7. Hedeflere ulaşanlar için zenginleştirilmiş etkinliklerin, hedeflere
ulaşamamış öğrenciler için tamamlayıcı etkinliklerin düzenlenmesi
8. Paralel izleme testinin tekrar uygulanması
9. Tam öğrenme ölçütüne ulaşıldıktan sonra yeni konuya geçilmesi
Tamamlayıcı Öğrenme Modelinin Sınırlılıkları
Yavaş öğrenen öğrenciler hızlı öğrenen öğrencilerin öğrenmesine
engel oluşturabilir.
Bireysel farkların yoğun olduğu sınıflarda uzun zaman alabilir.
Öğretmenin iş yükünü ve maliyeti arttırır.
ETKİN ÖĞRETİM MODELİ
Slavin tarafından Carroll’ın okulda öğrenme modeli temel alınarak
geliştirilen bir modeldir. Öğrencinin öğrenme düzeyini etkileyen
değişkenlerin kontrol altına alınmasıyla başarının arttırılabileceğini
savunur. Dört temel ögesi vardır.
ETKİN ÖĞRETİM MODELİNİN ÖGELERİ
1. Öğretimin Niteliği
Öğrencide anlam oluşturan öğretim yaşantıları ile etkili öğretim
gerçekleşir. Öğrenci dersi ve konuları anlamlı bulduğu ölçüde
niteliklidir. Nitelikli öğrenme için mevcut bilgiler ile yeni bilgiler
arasında ilişki kurulmalıdır. Uygun yöntem-teknikler, araç-gereç ve
örneklerle ders somut, anlaşılabilir, eğlenceli ve ilgi çekici hale
getirilmelidir.
2. Öğretim Düzeyini Uygun Hale Getirme
Öğrenci düzeyleri arasındaki farklılıkları gidermek için ortam öğretim
düzeyine uygun hale gelecek şekilde çok yönlü olarak düzenlenmelidir.
3.Teşvik Etme (Güdüleme)
Her aşamada güdülenme sağlanmalıdır. Öğrencilerin öğrenme çabası
içine girmesi öğrenmeyi kolaylaştırır. Bu nedenle öğrencide öğrenme
ihtiyacı ve isteği oluşturulmalı, öğrencinin öğrenmeye güdülenmesi
sağlanmalıdır.
4. Zaman
Öğretime ayrılacak zamanın belirlenmesi önemlidir. Çok zaman ayırma
her zaman daha etkili bir öğrenme anlamına gelmez. Öğretime
ayrılacak zaman, öğrencinin öğrenmeye, öğretmenin öğretmeye
ihtiyacı olduğu kadar olmalıdır. Zamanı etkili kullanmak son derece
önemlidir.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 3 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
6

TEMEL ÖĞRETME MODELİ 1. Sözel/Dilsel Zekâ

Glasser tarafından geliştirilmiştir. Sözcükleri yazılı ve sözlü olarak etkili biçimde kullanma, ikna etme,
Bu modele göre okul; öğrencilerin sevgi, güç, özgürlük ve eğlence, konuşmma, okuma ve yazma gibi temel dil işlemlerini kullanma
fizyolojik ihtiyaçlar gibi ihtiyaçlarını karşılamalı ve buna göre becerilerini kapsar. Sözel zekâsı baskın olan bireylerde dinleme
düzenlenmelidir. yeteneği gelişmiştir.
En iyi öğretimin en iyi sınıfta en iyi öğretmenle yapılabileceğini Sözel zekâsı gelişmiş bireyler;
savunur. Konuşmalarında ikna edicidir.
Amaç, belirlenen hedeflerin en üst düzeyde gerçekleşmesidir. Şiir okuma ve yazmayı sever.

om
Bu modelde öğretmen, öğrencilerin öğrenme biçimlerini, bilişsel Okuduğunu kolay anlar.
yapılarını fark eder ve buna göre plan yapar. Öğrenme süreci Kelime hazneleri geniştir.
dikkate alınarak değerlendirme yapılır. Öykü oluşturabilir, sunum yapabilir.
Bu model bilişsel kuramdan etkilenip sistem yaklaşımına göre Tekerleme ve kelime oyunlarında başarılıdır.
şekillendirilmiştir.
NOT
Temel Öğretme Modelinin Ögeleri
Yazarlar, şairler, edebitayçılar, öğretmenler ve politikacılar sözel
1. Öğretim Hedefleri zekâlarını etkin olarak kullanan meslek gruplarıdır.
Öğretim sürecinin başladığı basamaktır. Öğrencilerde ulaşılmak istenen
becerilere paralel hedefler belirlenir ve bunlar davranış olarak ifade 2. Matematiksel/Mantıksal Zekâ

r.c
edilir.
Zekâyı en çok açıklayan bilişsel yeteneklerden biridir. Sayılarla işlem
2. Giriş Davranışları yapabilme, problem çözme, akıl yürütme, hipotez, neden-sonuç
Ulaşılmak istenen hedefle ilgili önceden bilinmesi gereken yeterlilikleri ilişkileri kurma, sınıflama, genelleme, hesaplama, formül oluşturma,
kapsar. Yeni öğrenmelerin başlangıç noktası da denilebilir. Ön koşul kavramlar arasında örüntü kurma, bulmaca hazırlama-çözme gibi
davranışlar belirlenir. Eksikler varsa tamamlanır ve daha sonra konu yetenekleri kapsar.
verilir. Yeni konularla önceki konular arasında bağ kurularak öğrenme Matematiksel zekâsı gelişmiş bireyler;
tamamlanır.
Problem çözmede,
3. Öğretme Yolları (Öğretim Ortamının Seçimi-Düzenlenmesi) Elde edilen verilerden sonuç çıkarmada,
u
İlk iki aşamaya bağlı olarak uygun öğretim ortamı düzenlenir. Uygun Bilimsel ve mantıksal düşünmede,
öğretim yöntem ve teknikleri seçilir. Araç-gereçler belirlenir ve Sınıflama yapmada başarılıdır.
etkinlikler uygulanır. NOT
ud
4. Değerlendirme Matematikçiler, mühendisler, istatistikçiler, bilgisayar programcıları,
Son aşama olup öğretim sonunda öğrenme düzeyi belirlenir. Eksikler yazılımcılar ve bilim insanları matematiksel zekâlarını etkin bir
varsa giderilir ve yanlışlar düzeltilir. Son olarak öğrenciye başarısı şekilde kullanır.
hakkında dönüt verilir.
3. Bedensel/Kinestetik Zekâ
ÇOKLU ZEKÂ KURAMI
Beden dilini etkin kullanma becerilerini kapsar. Vücut hareketlerini
Zekâ, bireyin çok alanda (müzik, spor, dans, doğa vs.) ürün ve
kontrol edebilme, esneklik, el becerisi bu zekâ alanı ile ilgilidir.
performans ortaya koyma ve proplem çözme yeteneğidir. Çoklu zekâ
kuramı ile zekânın “dil ve matematik becerisi” olduğu görüşü Bedensel zekâsı gelişmiş bireyler;
tb

geçerliliğini yitirmiştir. Böylece zekâ testleri tarihe karışmıştır. Denge, hız, esneklik, koordinasyon ve el becerilerinde başarılıdır.
Sahne sanatlarına ilgilidir.
Gardner zekâyı, “bir prolemi çözme ya da farklı kültürel ortamlarda Taklit yetenekleri gelişmiştir.
bir ürüne şekil verme yeteneği” olarak tanımlar.
NOT

Gardner’a göre her insan sekiz zekâ alanı ile doğar. Bu nedenle öğretim Dansçılar, balerinler, sporcular, aktörler, şoförler, pilotlar, cerrahlar,
no

etkinlikleri bu zekâ alanlarını geliştirecek yönde düzenlenmelidir. bedensel zekâ alanını etkin kullanırlar.
Öğretim etkinlikleri bazı zekâ alanlarını dışarıda bırakıyorsa çok zekâ
kuramına uygun değildir.
4. Görsel/Uzamsal Zekâ
Çoklu Zekâ Kuramının İlkeleri
Üç boyutlu bir nesnenin zihinde canlandırılması ile ilgili zekâ alanıdır.
İnsanlar bütün zekâ alanlarına sahip olarak doğsa da bu alanlardan Görsel düşünme, resim, grafik, şekil çizme, boyama, renk ve sembolleri
bir ya da birkaçı baskındır. kullanma becerilerini kapsar.
Sahip olunan zekâ boyutları bakımından her insan farklıdır. Görsel zekâsı gelişmiş bireyler;
Zekâların tümü tanımlanabilir ve etkinliklerle geliştirilebilir.
Yön bulma
Zekâ başkalarına öğretilebilir.
Gözleyerek öğrenme,
Bir zekânın kullanımında diğer zekâlardan yararlanılabilir.
Desenleri ve renkleri hatırlama,
En küçük işlerde bile farklı zekâ alanları kullanılır.
Üç boyutlu modeller çizme,
Zekâların tümü birbiri ile dinamik bir ilişki içindedir.
Harita okuma gibi konularda başarılıdır.
Çoklu Zekâ Boyutları ve Özellikleri
NOT

1. Sözel/Dilsel Zekâ 5. Sosyal/Bireylerarası Zekâ

2. Matematiksel/Mantıksal Zekâ
3. Bedensel/Kinestetik Zekâ
4. Görsel/Uzamsal Zekâ
Denizciler, heykeltraşlar, modacılar, dekoratörler, mimarlar görsel
6. Müziksel/Ritmik Zekâ
zekâ alanın etkin kullanırlar.
7. Öz dönük/Bireysel Zekâ
8. Doğa Zekâsı
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 4 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
7

ÇOKLU ZEKÂ KURAMI (DEVAM) İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME

5. Sosyal/Bireylerarası Zekâ Öğrenenlerin ortak öğrenme hedeflerini gerçekleştirmek için grup

halinde çalıştığı ve başarıları için birlikte ödül aldıkları öğretim
İletişim kurma, anlama, davranışları yorumlama, empati kurma, sürecidir. Bu süreçte öğrenciler ortak amaç için birbirine yardım eder.
tartışma, görüşme yapma, paylaşma, işbirliği yapma gibi yetenekler
sosyak zekâ alanına girer. İşbirlikli öğrenme sürecinde gruplar;
Sosyal zekâsı gelişmiş bireyler; Genel olarak dört veya 6 kişiliktir.
Akademik başarı, cinsiyet, yetenek gibi özellikler bakımından
Doğal liderdir.
heterojen olması gerekir.

om
Arkadaşlarına yardımcı olur.
Akranları tarafından arkadaş kabul edilir.
Empati yeteneği gelişmiştir. İşbirlikli öğrenmede takım halinde başarılı olma inancı büyük
önem taşır.
NOT

Liderler, psikologlar, öğretmenler, aktörler, politikacılar sosyal NOT

zekâ alanı gelişmiş meslek gruplarıdır.
İşbirlikli öğrenmede, öğrenciler öğrenmelerini yapılandırır,
bireysel farklılıklarına karşılık bulur.
6. Müziksel/Ritmik Zekâ Grup oluşturma, söz alma, görüşünü açıklama, tartışma, ödül
Müziğe ve ritme duyarlı olma, duyguları anlama ve anlatmada müziği paylaşma, farklılıklara saygı gibi farklı toplumsal beceriler
kullanma yeteneğini kapsar. kazanırlar.

r.c
Müziksel zekâsı gelişmiş bireyler;
İş birlikli Öğrenmenin İlkeleri
Müzik aleti kullanma,
Beste yapma, 1. Olumlu Bağımlılık
Melodileri hatırlama, Öğrencilerin birlikte yenilip birlikte başarabileceklerini öğrenmeleridir.
Doğa seslerine tepki verme, Böylece öğrenci grup üyelerine destek verme ve ödül için çabaların
Ritm tutma, birleştirilmesi gerektiğine inanır.
Şarkı söyleme etkinliklerinde başarılıdır.
Dört tür olumlu bağımlılık vardır.
NOT
u Olumlu amaç bağımlılığı: Grubun ortak bir amaç doğrultusunda
Müzisyenler, solistler, besteciler ve orkestra şefleri müziksel zekâ birleşmesidir. Bunun için öğretmen gruba, bütün grup üyelerinin
alanı gelişmiş meslek gruplarıdır. öğrendiklerinden emin olması gerektiğini söyler.
Olumlu ödül bağımlılığı: Amaca ulaştıktan sonra gruptaki tüm üyelerin
ud
aynı ödülü almasıdır.
7. Öze Dönük/Bireysel Zekâ
Olumlu kaynak bağımlılığı: Grup üyelerinin çalışmaları sonucunda elde
Kendini tanıma, zayıf ve güçlü yönlerin farkında olma ve yaşamına ettiği kaynakları grubun amacını gerçekleştirmek için
bu doğrultuda yön verebilme becerilerini kapsar. birleştirmesidir.
Öze dönük zekâsı gelişmiş bireyler; Olumlu rol bağımlılığı: Öğrencinin grupta aldığı sorumluluğu yerine
getirmesi, verilen rolleri ortaya koymasıdır.
Kim olduklarını bilirler.
Olumlu ve olumsuz yanlarının farkındadırlar. 2. Yüz Yüze Destekleyici Etkileşim
Hissettikleri duyguların nedenini bilirler.
Amaca ulaşmak için grup üyelerinin birbirini desteklemesi,
Kişisel problemleri çözmede yansıtıcı düşünme becerisini
tb

yardımlaşmaları yüz yüze destekleyici etkileşimdir.

kullanabilirler.
Kendine güveni yüksektir. 3. Bireysel Sorumluluk
Disiplinli olma konusunda başarılıdır. Grubun başarısı için grup üyelerinin kişisel sorumluluklarını yerine
getirmesi ve bireysel öğrenmenin sağlanmasıdır. Grup üyeleri bir
NOT
başkasının sırtından geçinemeyeceğini bilir ve daha güçlü birey
Öze dönük zekâ, bütün zekâ alanlarını kapsar. Meslek gruplarının ortaya çıkar.
her birinde görülebilir.
4. Bireysel Değerlendirilebilirlik
no

Bireysel sorumluluk çerçevesinde her bir öğrencinin başarı düzeyinin

8. Doğa Zekâsı
değerlendirilmesidir. İş birlikli öğrenmede esas olan grup
Bu zeka alanı, 1996 yılında Gardner tarafından kurama sonradan değerlendirmesi olsa da bireysel değerlendirme de öne çıkmaktadır.
eklenmiştir. Doğaya, canlılara, doğal kaynaklara karşı duyarlı olmayı
5. Ortak Ürün ve Grup Ödülü
kapsar.
Grubun ortak çalışması sonucu bir ürün ortaya çıkması ve bu üründen
Doğa zekâsı gelişmiş bireyler; dolayı grup üyelerinin aynı ödülü almasıdır. Ortaya çıkan ürün bireye
Doğayı sever ve korur. ait değil gruba ait olmalıdır.
Hayvan beslemeyi sever.
6. Eşit Başarı Fırsatı
Çevre temizliğine duyarlıdır.
Gezi-gözlem etkinliklerinden keyif alırlar. Her öğrencinin yeterlik düzeyine göre özel bir puanlama sistemi ile
Doğa olaylarına karşı hassasiyet gösterirler. değerlendirilmesidir. Ön öğrenme durumu dikkate alınmadan her
Çevre bilinçleri gelişmiştir. öğrencinin çaba ve gayretleri değerlendirilir.
İzcilik yapmayı, dağcılık sporunu, doğal parkları gezmeyi severler. 7. Sosyal Beceriler
Grup üyelerinin birbirini tanıma, kişisel ilişkilerin nasıl olacağını
NOT
bilme, olası çatışmaları çözebilme becerileridir. İş birlikli öğrenme
Öze dönük zekâ, bütün zekâ alanlarını kapsar. Meslek gruplarının süreci sonunda öğrenciler birbirini daha iyi tanır, birbirlerine güveni
her birinde görülebilir. artar, birbirlerini desteklerler. Bununla birlikte iletişim becerileri,
çatışma durumlarına dair çözüm bulma becerileri artar.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 5 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
8

İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME (DEVAM) 4. Takım Destekli Bireyselleştirme

İş Birlikli Öğrenmenin Temel Özellikleri Daha çok matematik dersi için uygulanır.
Öğrenciler bir ön testten geçirilir ve konuya başlayacakları yer tespit
Gruplar en az 2 en çok 6 kişiden oluşmalıdır. Zaman ve malzeme edilir.
sayısına göre grup büyüklüğü değişebilir. Öğrenciler bireysel malzemeleri ile çalışır, takıldığı noktayı
Gruplar, başarı, cinsiyet, kişilik özellikleri bakımından heterojen öğretmenine sorar.
olmalıdır. Öğrenci testi çözer, arkadaşlarına cevap anahtarı ile kontrol ettirir.
Öğrencilere yapmaları gerekenlerle birlikte nasıl yapılacağı Cevaplar doğru ise bir üst alıştırma testi verilir.
açıklanmalıdır. Haftalık olarak tamamlanan ünite sayısına ünite puanlarına bakılarak

om
Grup üyeleri arasında rekabet ve yarışma yoktur. Gruplar arasında takım puanı hesaplanır.
ise tatlı bir rekabet vardır. Kazanan takıma sertifika verilir.
Öğretme öğrencileri yönlendirir, gruplar arası ilişkileri düzenler,
iş birliği ve etkileşime rehberlik eder. 5. Karşılıklı Sorgulama
Tek bir lider yoktur. Liderlik grup üyeleri ile paylaşılmalıdır. Öğretmen konuyu anlatır, öğrencilerini gruplara ayırır.
Grup üyelerinin birbirlerine soru-cevap etkinliği yapmalarını ister.
Aşağıdaki tabloda iş birlikli öğrenme gruplarının geleneksel gruplardan Öğretmen ipucu niteliğinde soru örnekleri verir ve öğrencileri derin
farkı verilmiştir. düşünmeye sevk eder.
İş Birlikli Öğrenme Grupları Geleneksel Öğrenme Grupları Ders sonunda grupların çalışmalarını sınıfta sunmalarını ister.
6. Düşün-Eşleş-Paylaş
Olumlu bağımlılık Bağımlılık yok

r.c
Öğrencilerin konu ile ilgili görüşlerini sınıfta paylaşmadan önce grup
Bireysel sorumluluk Bireysel sorumluluk yok içinde tartışmaları esasına dayanır. Bu tekniğin amacı, öğrencilerin
bilgilerini kullanmalarına, iletişim ve düşünme becerilerinin gelişmesine
Heterojen olma Homojen olma katkı sağlamaktır.
3 aşamada gerçekleştirilir:
Paylaşılan liderlik Görevlendirilmiş tek lider
1. aşama: Öğretmen tarafından öğrenciyi düşünmeye sevk eden açık
Paylaşılan sorumluluk Yalnızca kendisinden sorumlu uçlu bir soru ya da bir problem durumu verilir.
2. aşama: Öğrenciler bir arkadaşıyla eşleşerek konu ile ilgili çıkarımda
Görev ve birlikte hareket Yalnızca görev önemli bulunur ya da bir çözüm önerisi getirir.
u
3. aşama: Gruplar çözüm önerilerini ya da çıkarımlarını sınıf ortamında
Sosyal beceriyi doğrudan öğretme Sosyal beceri göz ardı edilir.
paylaşır.
Öğretmen izler ve müdahale eder Grup işlev göz ardı edilir. 7. Birlikte Soralım Birlikte Öğrenelim
Gruplar etkili şekilde işler Grup sürecinden bahsedilemez Öğrenciler heterojen gruplara ayrılır.
ud
Öğrenciler kendi konularını çalışarak bireysel soru hazırlar.
İş Birliki Öğrenmede Kullanılan Teknikler Bireysel sorulardan sonra rup soruları hazırlanır.
Hazırlanan sorular diğer gruplara gönderilir.
1. Öğrenci Takımları-Başarı Bölümleri Sorular diğer gruplar tarafından cevaplanır.
Genellikle dört kişilik heterojen gruplar oluşturulur. Son olarak sorular sınıfta sunulur ve değerlendirilir.
Öğretmen konuyu işitsel, görsel materyalleri kullanarak sunar. 8. Birlikte Öğrenme
Öğrenciler takım halinde çalışır ve birbirine yardımcı olur.
Bu teknikte temel amaç, grubu tüm üyelerinin başarılı olabilmesi Önce heterojen gruplar oluşturulur.
için hazırlamaktır. Gruplara konu veya ünite verilir.
tb

Öğrenciler takım için, takım da öğrenciler için çaba gösterir.
Öğrenciler önceki sınava göre daha iyi başarı gösterirse takımına
başarı kazandırabilir. Böylece öğrenci grup üyeleri ile değil
kendisiyle yarışır.
2. Takım-Oyun-Turnuva
Öğrenciler takımlarının temsilcileri olarak diğer takım üyeleri ile
no
Gruplar konulara sınıf içi veya sınıf dışı etkinliklerle hazırlık yapar.
Gruplar çalışma raporu hazırlar ve sınıfa sunar.
Bireysel ve grup olarak değerlendirilerek başarılı gruba ödül verilir.
9. Birleştirilmiş İş Birlikli Okuma ve Kompozisyon
İlk öğretimin üst sınıflarında okuma yazma ve dil becerisi için
uygundur.

yarışır.
Öğretmen konuyu sunar, öğrenciler birlikte çalışarak turnuvaya
hazırlanır.
Başarı düzeyi aynı olan farklı grup üyeleri turnuva masasına alınır.
Grup üyesi kazanırsa grubuna puan kazandırır.
Kazanan öğrenci bir üst turnuva masasına yükselir.
3. Ayrılıp-Birleşme (Jigsaw) Tekniği
Tekniğin amacı, öğrencilere birbirlerinden sorumlu oldukları bilincini
kazandırmaktır.
Her takıma aynı ünite verilir ve takımlar ünite bölümlerinden birini
seçer.
Aynı konuyu seçmiş farklı takım üyeleri “uzmanlık gruplarında” bir
araya gelir, konuyu çalışır ve tartışırlar.
Son olarak ilk takımlarına geri dönerek takım arkadaşlarına konu ile
ilgili bilgi verirler.
NOT
Öğrenciler konuları seçmeden önce üniteyi okuyup uzmanlaşacağı
konuyu seçerlerse teknik, Birleştirme II adını alır.
Öğrenciler önce iki ya da üç ayrı okuma grubuna, sonra alt gruplara
ayrılır.
Diğer okuma gruplarına üye ikili ya da üçlü takımlar oluşturulur.
Takım üyeleri bireysel kazanımlarına göre puan alırlar.
10. İş Birliği-İş Birliği
Heterojen gruplar oluşturulur ve genellikle doğa ile ilgili konu verilir.
Grup üyeleri kendi ilgi ve becerilerine göre alt konu başlığı seçer.
Seçilen alt konu hazırlanır ve grup üyelerine sunulur.
Son olarak her grup konusunu sınıfa sunar.
11. Akademik Çelişki
Amaç öğrencilerin eleştirel düşünmes becerilerini geliştirmek, akılcı
yargılara ulaşmalarını sağlamaktır.
Dört kişilik heterojen gruplar oluşturulur.
Gruplar iki kişilik alt gruplara ayrılır.
Gruplara tartışmaya açık, çelişkili konular verilir.
At gruplar düşüncenin birini savunmak üzere ele alır ve öneri geliştirir.
Sonra her ikili alt grup diğer ikili gruba savunma yapar.
Öğrenciler kanıtlarını ortaya koyup anlaşmaya varır.
Son olarak grup üyeleri bireysel olarak gireceği sınava hazırlanır.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 6 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
9

İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME (DEVAM) B Basamağı

İş Birlikli Öğrenmenin Yararları
Öğrencilerin sosyal, bilişsel ve duyuşsal yönlerini geliştirir.
Akademik başarıyı arttırır, üst düzey öğrenmeleri sağlar.
Öğrencilerin birbirine güvenmelerini sağlar.
Konulara ilişkin ilgi ve tutumları arttırır.
Grup içinde çalışma, iletişim, tartışma, karar alma, kendini ifade
etme, hoşgörülü olma, farklılıklara saygı gibi sosyal becerileri
Bloom’un uygulama düzeyine karşılık gelen basamaktır. C basamağına
göre daha zor ve karmaşıktır. C basamağında öğrenilenler uygulanır.
Problem çözme, okuduğunu yorumlama, şarkı yazma, besteleme,
deney düzeneği kurarak deney yapma, kaynak araştırma, rapor yazma
gibi görevler yerine getirilir.
ÖRNEK: Okunan şiirin yorumlanması.
A Basamağı
Bloom’un analiz, sentez ve değerlendirme düzeyi hedeflerine denk

om
geliştirir.
Toplumsal ve demokratik değerler kazandırır. gelir. Eleştirel düşünme, analiz gibi en zor ve en karmaşık görevler
Derse olan ilgi ve motivasyonu arttırır. yerine getirilir. Önce bilgilerin ışığında yeni bilgi edinme sürecidir.
Yavaş ve hızlı öğrenen öğrenciler birlikte çalışır. Bu da öğretmenin Özgün bir makale, şiir yazma bu basamakta gerçekleşir.
yükünü azaltır. ÖRNEK: Yeni bir şiir yazma.
Her öğrenci öğrenme sağlar. Bu da öğretimin bireyselleştirilmesidir. Basamaklı Öğretim Programı İçin 5 Adım
Rehber olan öğretmen öğrencilerle tek tek ilgilenebilir ve eksiklikleri
anlık düzeltebilir.
Adımlar İşlemler
Maliyeti düşüktür.
Elde edilen deneyimler öğrencileri gerçek yaşama hazırlar.
Öğrenciler konu ile ilgili bilgilendirilir. Yapılması
Öğrenme süreci zevkli ve eğlencelidir. Olumsuz tutumlar yok olur. 1. Adım
gerekenler yazılı olarak açıklanır.

.c
İş Birlikli Öğrenmenin Sınırlılıkları Ünite 3 basamağa bölünür. C basamağı görevleri verilir.
2. Adım Öğrenciler bu görevleri yapmaya çalışır.
Bireysel sorumluluk oluşmadığı durumda çalışma bir ya da birkaç
kişinin üzerine kalabilir.
B basamağı görevleri verilir. C basamağında edinilen
Bireysel çalışmayı tercih eden öğrencilerde başarı düşebilir. 3. Adım
bilgi ve beceriler uygulanır. Problem çözümü vardır.
Değerlendirilmesi zordur.
Gruplar heterojen olmadığı takdirde amaca ulaşılamaz.
Kendi konusuna çalışan gruplar diğer konuları yeterince
ur 4. Adım A düzeyi görevler yerine getirilir.
öğrenmeyebilir.
İş birlikli öğrenme tam olarak anlaşılmazsa geleneksel grup 5. Adım
Yapılan çalışmalar sınıfta sözlü olarak sunulur.
çalışmalarından öteye gitmez. Değerlendirme yapılır.

BASAMAKLI ÖĞRETİM PROBLEME DAYALI ÖĞRENME

ud
Nunley tarafından Bloom taksonomisine uygun olarak hazırlanmış
öğretim modelidir. Öğrencilerin farklı öğrenme yolları ve farklı ilgileri
olduğundan hareket eder. Öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarını
karşılamayı ve farklı öğrenme yolları geliştirmeyi amaçlar.
Basamaklı öğretim; bilgiye ulaşma, bilgiyi farklı problem durumlarına
uygulama, yeni fikirler edinme, analiz, sentez ve değerlendirme
yapabilme, yaratıcı ve eleştirel düşünme yoluyla öğretimi düzenler.
tb
John Dewey’in “yaparak-yaşayarak öğrenme” ilkesine dayanır.
Öğrencilerin hedeflere ulaşabilmelerine fırsat tanıyan, yaşantıda
karşılaşılan problemlerin kullanıldığı bir öğrenme yaklaşımıdır.
Probleme dayalı öğrenme (PDÖ) bilimsel yaklaşımı ve öğrencilerin
kendi öğrenmelerini gerçekleştirmelerini esas alır.
Amaç, öğrencileri yaşamlarında karşılaşabileceği durumlarla yüz yüze
getirmek ve onları yaşama hazırlamaktır.
NOT

Basamaklı öğretim;
Probleme dayalı öğrenmenin etkin rol oynadığı durumlar
Basitten karmaşığa doğru gider
Aşamalılık ilişkisi gösterir. Önceki öğrenmeleri ortaya çıkarma
Öğrencilere kendi yetenekleri doğrultusunda seçme hakkı tanır. Gerçek yaşam bağlamında öğrenmeyi sağlama
Öğrenciye çeşitli görevler sunar. Öğrencileri kendi görevlerini Bilgiyi organize etme ve anlamlandırarak kalıcı hale getirme
yerine getirmekle sorumlu tutar.
Probleme dayalı öğrenme:
no

Basamaklı Öğretimin Basamakları Eleştirel düşünme, metabiliş (bilişsel farkındalık) gibi üst düzey
zihinsel beceriler gerektirir.
Basamaklı öğretimde görevler zorluk derecesine göre C, B ve A
Öğrenci merkezlidir.
şeklinde üç basamağa ayrılır. Her basamakta belirlenen puanlar vardır.
Öğrenci süreçte aktif durumdadır.
Problemler öğretmen tarafından değil, öğrenci tarafından çözülür.
En üst düzeyde ve en karmaşık görevler
Analiz, sentez ve değerlendirme Öğretmenin Görevleri
A bu basamakta yerine getirilir.
Yönlendirici ve kolaylaştırıcı rolü vardır.
Öğrenci ile birlikte öğrenirler.
Uygulama, problem çözme
B Problemin çözüldüğü basamaktır.
Uzman kaynak görevi görürler.
Öğrencilerin problemi tanımlamasına yardımcı olurlar.
Bilgi ve kavrama
C Temel bilgi ve beceriler elde edilir.
Eleştirel düşünmeye rehberlik ederler.
Öğrencileri iş birliğine sevk ederler.
C Basamağı
Anahtar kavramlar:
Başlangıç basamağıdır. Temel bilgi ve beceriler elde edilir. Bloom’un
bilgi ve kavrama düzeyi hedeflerine denk gelir. Gazete, şiir okuma, film İlerlemecilik,
izleme, şarkı seçme, dinleme gibi etkinlikleri kapsar. Gerçek yaşamla ilişki,
ÖRNEK: Bir şairin şiirinin seçilip okunması Araştırma süreçleri ile öğrenme
Hem bireysel, hem de grupla çalışma.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 7 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
10
PROBLEME DAYALI ÖĞRENME (DEVAM)
Probleme Dayalı Öğrenmenin Uygulama Süreci
1. Büyük gruplar ya da 5 ile 7 kişilik gruplar oluşturulur.
2. Problem senaryosu sunulur. Senaryolar merak duygusu
uyandırır. Değerlendirmesi sürece ve performansa dayalıdır.
3. Senaryodaki yapılandırılmamış problem:
İlk karşılaşıldığında basit değil, karmaşıktır.
Doğrudan çözüm üretilebilecek bilgi yoktur.
Akıl yürütmeye ihtiyaç vardır.
Açık uçludur ve birden fazla çözüm önerisi içerir.
Öğrencilerin gelişim düzeyine göredir.
4. Öğrencilerden biri problemi yüksek sesle okur. Öğretmen ve sınıf
izler.
5. Öğrenciler problemle ilgili “ne biliyorum?” listesi yapar.
6. Öğrenciler bilmeye ihtiyacı olduğu şeylerin listesini yapar. Bu
etkinlik öğrenciyi anlamaya, araştırmaya, keşfetmeye ve ihtiyacı
olduğu öğrenme konularına yönlendirir.
7. Öğrenciler olası çözüm yollarının listesini yapar. Böylece öğrenciler
problemin çözümüne dair düşünmeye başlar.
.c
Probleme Dayalı Öğrenmenin Aşamaları
1. Problemin farkına varılması ve onu sınırlama
2. Kaynak tarama ve bilgi toplama
3. Hipotez kurma
4. Hipotezleri test etmek için araçları hazırlama, veri toplama ve
organize etme
5. Çözüm yollarını uygulama
6. Sonucu değerlendirme
ur
Probleme Dayalı Öğrenmenin Yararları
Öğrenci merkezlidir.
Gerçek yaşam durumları ele alınır.
Sorgulama ve araştırma becerisi kazandırır.
ud
Bilimsel süreç becerileri kazanılır.
Eleştirel düşünme, açık fikirlilik, yansıtıcı düşünme becerilerini
geliştirir.
İletişim becerilerini geliştirir.
Neden-sonuç ilişkisi kurmayı öğretir.
Gerçek yaşam problemlerine bilimsel yaklaşım getirir.
Bilgiye ulaşma, bilgiyi yorumlama ve kullanma becerisini geliştirir.
Probleme Dayalı Öğrenmenin Sınırlılıkları
tb
Bilgi düzeyi hedefler için uygun değildir.
Tüm dersler için uygulanması zordur.
Değerlendirme süreci kolay değildir.
Öğretmenin iş yükü artar.
Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
PROJE TEMELLİ ÖĞRENME
no
Öğrencinin farklı disiplinlerle öğrendiği kavram ve ilkelere bağlı olarak
problem çözmesi, bireysel ya da grupla proje temelli araştırma
yapması ve bilimsel yöntemi kullanarak çalışmasıdır.
Amaç, etkinlik ya da senaryo vasıtasıyla öğrencilerin disiplinlerarası bir
yaklaşımla düşünmeye, problem çözmeye ve üretmeye yöneltmektir.
Proje temelli öğrenme yapılandırmacılık, iş birlikli öğrenme ve
problem çözme gibi öğrenci merkezli etkinliklerle ortak yönlere
sahiptir.
Proje Temelli Öğrenmenin Özellikleri
Proje okulda başlar, okul dışında devam eder.
Deneyimler yoluyla gerçek yaşam becerisi kazandırır.
Disiplinlerarası bilimsel yolla problem çözülür.
Bilgiyi gerçek yaşamda test etme fırsatı verir.
İçerik sınırlı değildir. Derinlemesine ve çok boyutlu öğrenme vardır.
Öğrenciler bağımsız ve bilimsel düşünmeye sevk edilir.
Grupla çalışma becerisini geliştirir.
Temiz notlar, kaliteli içerik!
Birlikte çalışma, liderlik, karar verme, sorumluluk duygusu,
akademik özgüven, problem çözme, yaratıcılık gibi özellikleri
geliştirir.
NOT
Proje temelli öğrenmede;
Merkezde öğrenci vardır. Öğretmen sadece rehberdir.
Temel amaç bilginin keşfi ve yaratıcı öğrenme deneyimi
sağlamaktır.
Proje sonunda mutlaka ürün ortaya çıkarılır.
om
Değerlendirme ürün ve sürece yöneliktir.
Sergi, drama, gazete, gezi, gözlem, deney vb. etkinlikler
kullanılır.
En önemli temsilcileri Dewey, Kilpatrick ve Bruner’dir.
Proje Temelli Öğrenme Sürecinin Gelişimi
Üst düzey öğrenmeye yönelten bir konu öğrencilerle birlikte
belirlenir. Öğrencilerin istediği konunun seçimine özen gösterilir.
Öğrenciler grupla ya da bireysel olarak konuya dair ön bilgi toplar.
Probleme çözüm üretilir.
Çalışma sonunda ürün ortaya çıkar. Disiplinlerarası ilişkilendirme
yapılarak sonuçlar rapor haline getirilir.
Sunum yoluyla (sergi, drama, afiş, pano, gazete...) sonuçlar sınıfta
paylaşılır.
Proje Temelli Öğrenmenin Sınırlılıkları
Geleneksel yöntemlerden daha uzun sürer.
Sınırları iyi çizilmediği ve etkili rehberlik yapılmadığı durumlarda
konudan sapmalar olabilir.
Bilgi düzeyi hedefler için uygun değildir.
Her ders ve konu için uygun olmayabilir.
Öğrencilerin kaynaklara yönlendirilmesinde zorluk yaşanabilir.
Değerlendirilmesi zordur.
YAPILANDIRMACILIK
Savunucuları Piaget, Dewey, Vygotsky ve Glasersfeld’dir.
Öğrenci merkezli bir yaklaşımdır.
İlerlemecilik yaklaşımına dayanır.
Bilginin ne olduğunu sorgular ve öğrenmenin deneyime bağlı
anlam oluşturma süreci olduğunu savunur.
Bu yaklaşımda her birey farklı yaşantıya sahip olduğundan bilgi
bireyden bağımsız oluşmaz. Bilgi bu bakımdan özneldir.
Bilginin algılanmasından ziyade oluşturulması önemlidir.
Bilgi öğrenen bireyin değer yargıları ve yaşantıları sonucu oluşur.
Bilginin tekrarı değil, transferi ve yeniden yapılandırılması esastır.
Geleneksel öğretim uygulamalarını eleştiren bir yaklaşımdır.
NOT
Yapılandırmacılık kuramının geleneksel anlayışa eleştirileri:
Öğretmenden öğrenciye bilgi aktarımının olması
İkincil bilgi kaynaklarının kullanılması
Öğretmenin mutlak bilen olması
Öğrencilerin düşüncelerinin dikkate alınmaması
Yalnızca ürüne yönelik bir değerlendirme yapılması
Yapılandırmacılık, son yıllarda popülerlik kazanmış bir kuramdır.
Öğretim müfredatları yapılandırmacılık esas alınarak
hazırlanmaktadır.
Yapılandırmacılık, öğrenenin nasıl anladığını ve öğrendiğini
açıklayan, daha çok bilgiye ulaşma süreçlerine vurgu yapan bir
yaklaşımdır. Bilgi sorgulanır. Öğrenmeyi öğrenme vardır.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 8 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
11
YAPILANDIRMACILIK (DEVAM)
Yapılandırmacı Öğretimin Temel Özellikleri
Piaget’nin zihinsel gelişim kuramı üzerine inşa edilmiştir.
Öğretme yerine öğrenme esastır.
Öğrenci aktif, kendi öğrenmesinden sorumludur. Öğretmen ise
rehberdir.
Bilgi bireyden bağımsız değildir.
Bilginin öğrenci tarafından doğrudan kabul edilmesi değil,
öğrencinin akıl sügecinden geçirerek bilgiye ulaşması esastır.
Öğrenciye deneyim kazandırmak ve bu deneyimler üzerinde
düşünmesini sağlamak esastır.
Öğretmen öğretmez ve bilgi aktarmaz. Amaç, bilginin transferini ve
yeniden yapılandırılmasını sağlamaktır. Ezber yoktur.
Öğrenciye gerçek deneyimler yaşatılır ve merakı ortaya çıkarılır.
Öğrenciler konuya ilgiyi çekecek sorularla yönlendirilir.
Kaos ya da bilişsel çelişki öğrenmeyi destekler.
Öğrenci temel kavramları kullanarak önceki bilgileriyle yenilerini
ilişkilendirerek öğrenir. Bu öznel yeni bir bilgi oluşturma sürecidir.
Proje, gözlem, sergi, koleksiyon, tartışma vb. yöntem ve teknikler
kullanılır.
.c
Değerlendirme ürünle birlikte sürece yöneliktir. Proje, performans
ve portfolyo gibi ürün dosyaları değerlendirmede önemlidir.
Ne öğretildiğinden çok, öğrencinin neden ve nasıl öğrendiği
üzerinde durulur.
Tümdengelim yaklaşım esas alınır.
Gerçek yaşam deneyimleri kazandırmak esastır.
Öğrenci birincil bilgi kaynaklarından öğrenir.
ur
Birincil Bilgi Kaynakları
Öğrencinin gerçek yaşam deneyimlerinden elde ettiği ham
verilerdir.
Deneyler, gerçek modeller, gözlem, araştırma, görüşme, arşivler vb.
ud
birincil bilgi kaynaklarıdır.
İkincil Bilgi Kaynakları
İkincil bilgi kaynakları yapılandırmacılıkta reddedilmese de
önerilmez. İkincil bilgi kaynakları öğretim sürecinde öğrenciye
sunulan, başkaları tarafından oluşturulan bilgilerdir.
Öğretmen, ders kitapları vb. ikincil bilgi kaynaklarıdır.
tb
Yapılandırmacılığın Uygulandığı Öğretim Ortamının Özellikleri
Demokratiktir. Ortam öğrencinin ilgi ve beklentilerine göre
düzenlenir.
Bireysel farklılıklar önemli yer tutar. Her öğrenci kendi
öğrenmesinden sorumludur. Etkin katılım gerektiğinden kalıcılığı
yüksek öğrenme gerçekleşir.
no
Merak canlı tutulur. Öğrenciler kendi bakış açılarını oluşturur.
Neden-sonuç ilişkilerinin kurulacağı etkinlikler sunulur.
Bilimsel tutumun kazandırılması amaçlanır.
Öğrenci görüşü dikkate alınır ve bu doğrultuda öğrencinin kullanılan
yöntem ve teknikleri değiştirmesine izin verilir.
Öğrenciler açık uçlu sorularla sorgulamaya yönlendirilir. Cevabı
“evet” veya “hayır” olan sorulardan kaçınılır.
Aktif öğrenme süreci söz konusudur.
Drama, rol oynama, proje çalışmaları, problem çözme, iş birlikli
öğrenme gibi uygulamalara yoğun olarak yer verilir.
Öğretim ortamı öğrencinin kendi deneyimlerini yaşayabileceği
şekilde düzenlenir.
Öğrenme sorumluluğu öğrencidedir. Öğrenciler bilgi kaynaklarına
yönlendirilir.
Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirebileceği ortam
oluşturulur. Üründen çok süreç değerlendirilir.
Öğretmen öğrencilerle birlikte öğrenen durumundadır.
Temiz notlar, kaliteli içerik!
YAPILANDIRMACI YAKLAŞIM TÜRLERİ
Sosyal Yapılandırmacılık
Temelini Vygotsky’nin görüşleri oluşturur. Vygotsky zekayı, “Öğretme
etkinlikleri sonunda oluşan öğrenme kapasitesi” olarak tanımlar.
Bilişsel gelişimin çevreden bireye doğru olduğunu savunur. Bilginin
kaynağı doğrudan insanın kendi deneyimleridir.
Öğrenmenin yalnızca bilişsel süreçlerle değil, dil gelişimi ve sosyal
ortamla da ilgili olduğu görüşü hakimdir.
Sosyal yapılandırmacılıkta öğrenci karşılaştığı her sorunu çözemez ve
om
öğretmenin rehberliğine ihtiyacı vardır. Öğrenci tek başına yapmayı
öğrenene kadar rehberlik alır.
Bilişsel Yapılandırmacılık
Piaget’nin zihinsel gelişim kuramı temel alınmıştır. Bilişsel
yapılandırmacılıkta öğrenme, bilginin zihine transferi değil, öğrenen ve
çevre arasında ön bilgilerin de katkısıyla gelişen yapılandırıcı
etkileşimlerdir.
Anlama zihinde gerçekleşir ve yaşantı ile oluşur. Yeni bilgi ön bilgiler ile
tutarlı ise özümsenir ve yeni bilişsel denge oluşur. Bilişsel gelişim bu
denge sonucu oluşur. Yeni bilgi ön bilgilerle uyuşmazsa dengesizlik
oluşur.
Radikal Yapılandırmacılık
Öncüsü Von Glasersfeld olarak kabul edilir. Glasersfeld’e göre birey
dünya gerçekliğini yapılandırmak yerine kendi gerçekliğine yönelir.
Bilgi keşfedilmez, birey tarafından yaratılır.
Radikal yapılandırmacılık bireyin algılaması üzerine odaklanır.
Sosyal yapılandırmacılık ise dil ve toplum etkisi üzerinde durur.
NOT
Bu üç yapılandırmacılık türü de bilginin birey tarafından
yapılandırıldığını savunur.
Bilişsel süreç, sosyal etkileşim, dil gelişimi ve algılama konularına
verdikleri önem bakımından ayrışırlar.
YAPILANDIRMACILIKTA 5E MODELİ
1. Giriş (Engage)
Ön bilgiler ele alınır. İlgi ve merak uyandıran etkinlikler yapılır. “Neden”
sorusu ile öğrencilerin katılımı sağlanır. Amaç öğrencilerin farklı fikir
öne sürmeleri ve soru sormalarını teşvik etmektir.
2. Keşfetme (Explore)
Öğrencinin en aktif olduğu aşamadır. Birlikte çalışma, karar alma,
probleme dönük soru sorma ve fikir üretme aşamasıdır. Deney
planlama, hipotez oluşturma gibi etkinlikler yapılır. Öğrencilerin sorular
üzerinde düşünmesi sağlanır.
3. Açıklama (Explain)
Öğrencilere soruların sorulduğu, tartışma yapıldığı aşamadır. Öğrenciler
keşfettikleri sonuçları açıklar, öğretmen açıklama yapar. Modelin en
öğretmen merkezli aşamasıdır. Öğretmen teşvik edici çalışmalar yapar.
4. Derinleştirme (Elaborate)
Ulaşılan bilgi ve yaklaşımların yeni durumlara uygulandığı aşamadır.
Öğrenciler yeni problem durumlarıyla karşı karşıya getirilir. Bu aşamada
yeni kavramlar öğrenilir.
5. Değerlendirme (Evaluate)
Öğrencilerin yeni bilgi ve becerilerini değerlendirerek sonuc ulaştığı
aşamadır. Özdeğerlendirme, performans, portfolyo, rubrik ve öğretmen
gözlemleri şeklinde öğrenme gerçekleşir. Hem öğrenci hem de
öğretmen kendini değerlendirir.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 9 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Temiz notlar, kaliteli içerik!
12

YAPILANDIRMACILIK (DEVAM) Aktif Öğrenmenin Yararları

YAPILANDIRMACILIKTA 7E MODELİ Özdenetim ve duyarlı olma becerileri gelişir.

Öğrenmenin öğrenilmesine olanak sağlar.
5E modelinin geliştirilmiş hali olan bir diğer ders işleme modelidir. Gruba ait olma ve güven duygusunu geliştirir.
1. Teşvik Etme: İş birliği yapma ve duyarlı olma becerisini geliştirir.
Öğretmen tarafından sorulan sorularla öğrencinin dikkati çekilir. Yaşam boyu öğrenme olanağı sunar.
Öğrencilerin yeni konu ile ilgili bildikleri ortaya çıkarılır ve yeni konu Bireysel farklara uygun bir modeldir.

om
hakkında düşünmesi sağlanır.
NOT
2. Keşfetme:
Karşılaşılan yeni olayın keşfi ve gözden geçirilmesi için sorgulama Özdüzenleme: öğrencinin neyi, nasıl ve hangi yollarla
yönteminin kullanılmasıdır. Öğrenciler çeşitli tahminlerde bulunur ve öğreneceğini, neleri öğrenemediğini, zamanın nasıl kullanacağını
hipotez oluştururlar. Serbest düşünme vardır. Çözüme yönelik alternatif bilmesi ve bu hususta kararlar almasıdır.
yollar denenir ve üzerinde tartışma yapılır. Öğretmen öğrencileri yorum
yapmaya teşvik eder.
3. Açıklama: ÖĞRETİM DURUMLARI (ETKİNLİKLERİ) MODELİ
Öğrenciler kavramları grup çalışmalarıyla açıklamaya çalışır. Öğretmen Gagne tarafından bilişsel ve davranışçı kuramın ilkeleri ile
yeni kavramlar sunar ve açıklamaları derinleştirir. Öğrenciler bu yeni oluşturulmuştur. Gagne’ye göre,

.c
kavramları yorumlamaya çalışır.
Öğretimin amacı, öğrencilerin problem çözme becerilerini
4. Genişletme: geliştirmektir.
Öğrenciler kavramları tanımlar, açıklama üzerinde araştırma yapar ve Öğrenme beyinde gerçekleşir ve gözlenebilir olaylarla anlaşılır.
ulaştıkları sonuçları kullanır. Öğretmen bu süreçte rehberlik yapar. Dış faktörlerle iç faktörler öğrenmeyi birlikte etkiler.
Öğrenciler yeni sorular sorar, çözüm önerilerinde bulunur ve kendi
Gagne’ye Göre Öğrenme Ürünleri
kararlarıyla deneyler tasarlar.
5. Kapsama Alma:
ur
Öğretmen öğrenilen kavramların alanını genişletir ve yeni kavramlar
sunar. Sorularla öğrencilerin eski anlamlarla yeni anlamlar arasındaki
ilişkileri görmelerini sağlar. Öğrenci kavramların anlamlarını
genişleterek gerçek durumlara uyarlar.
Sözel Bilgi (Beceriler)
Bloom taksonomisinin bilgi düzeyindeki davranışlarına denk gelir.
Bilgiyi doğrudan ifade etme ve açıklamaya dönük davranışlardır. Diğer
öğrenmelere ön koşul oluşturur. Günlük yaşamda kullanılan önemli
bilgileri kapsar, düşünmeyi sağlayan önemli bir araçtır.
6. Değiştirme: Tanımlar, kategorize edilmiş bilgiler, terimler, semboller, isimler, ilkeler
ud
Grup içi ve gruplar arası iş birliği yoğundur. Gruplar öğretmen ve genellemeleri kapsar. Yazma ve söyleme ile performansa dönüşür.
rehberliğinde kavramlarla ilgili bilgi paylaşımında bulunur. Bu süreçte
ÖRNEK
öğrencilerin fikirlerinin değişmesi beklenir. Öğrenciler değişen fikirleri
üzerinden yeni deney ya da çalışma yapar. Türkiye’nin bölgelerini saymak, bir ilkenin tanımını yapmak vb.
7. Değerlendirme/Sınama/İnceleme: Zihinsel (Entelektüel) Beceriler
Öğretmen ve öğrenciler çalışmaları değerlendirir. Öğretmen
öğrencilere açık uçlu sorular sorarak davranış değişikliklerinin “Nasıl?” cevabını verebilme becerisidir. Bilgiyi çevirme, yorumlama ve
nedenini anlamaya çalışır. Öğrenciler elde ettikleri verilerle soruları kullanmayı kapsar. Bloom taksonomisinin kavrama ve uygulama
cevaplar. düzeyine denk gelir. Sözel bilgiyi sınıflayarak, kategorize ederek
tb

öğrenmeyi sağlar.
AKTİF (ETKİN) ÖĞRENME ÖRNEK
Öğrenenin öğrenme sürecinden sorumlu olduğu öğrenme sürecidir.
Sembolleri sözel ifadelere çevirmek, nesneleri büyükten küçüğe doğru
Öğrenciye özdüzenleme ve karar alma fırsatı verilir. sıralamak, kesirli ifadeleri ondalık sayılara çevirmek.
Öğrencinin zihinsel yeteneklerini kullanması sağlanır.
Öğrenci pasif değil aktiftir. Etkinliklere doğrudan katılır. Tutumlar
no

Bilgi öğrencilere aktarılarak değil, becerilerin geliştirilmesi Bireyin bir olaya, konuya veya herhangi bir duruma karşı bireysel
sağlanarak işlenir. tercihini belirlemede rol oynayan içsel durumlardır. Bireyin olay, eşya
Öğrenciler işbirliği içinde kaynaklara kendi ulaşır. veya canlılara karşı aldığı olumlu-olumsuz tavırlardır. Duyuşsal
Bilgiye ulaşmanın yolları öğrenilir. davranışlara denk gelir. Gagne’ye göre öğrenciler derse veya konuya
olumlu tutum geliştirmelidir.
Aktif öğrenmenin uygulandığı bir sınıfta öğrenciler;
ÖRNEK
Kendilerini güvende hisseder.
Enerjilerini etkin kullanır. Futbolu, basketbola tercih etmek, jazz müziği pop müziğe tercih etmek,
Kendilerini gruba ait hisseder. tiyatroya gitmeyi sinemaya gitmeye tercih etmek.
Özdenetim becerilerini etkin kullanır.
Psikomotor (Devinimsel) Beceriler
Karar almayı öğrenir.
Saygılı olmayı ve sorunlara duyarlı olmayı öğrenir. Kasların koordineli bir şekilde kullanılmasıdır. Düzgün yazı yazma,
okuma ve konuşma ilk okul öğrencilerinde diğer öğrenmeler için temel
Aktif Öğrenmenin Temel İlkeleri oluşturur. Motor beceriler istenile sürede ve yeterli düzeyde
Öğrencilere kendi seçimlerini yapma fırsatı verilmelidir. yapılmalıdır. Bloom taksonomisinde devinişsel davranışlara denk gelir.
Etkinliklere katılım sağlanmalı, tartışma ortamı oluşması için ÖRNEK
öğrenciler cesaretlendirilmelidir.
Kaynaklara doğrudan ulaşım sağlanmalı ve bu konuda rehberlik Enstrüman çalmak, araç kullanmak, şut çekmek, düzgün yazı yazmak.
edilmelidir.
İş birliğine özen gösterilmelidir. NOT
Öğrencilere kendi öğrenmelerini değerlendirebilme fırsatı
Gagne’nin ortaya koyduğu bu beş öğrenme ürünü arasında
verilmelidir.
herhangi bir hiyerarşi yoktur.
Tümel değerlendirme yapılmalıdır.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 10 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
13

ÖĞRETİM DURUMLARI MODELİ (DEVAM) YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Gagne’nin Öğrenme Hiyerarşisi
Gagne’ye göre öğrenme 8 basamaktan oluşur. Bu basamaklar biribiri ile
ilişkili olup Bloom taksonomisine paraleldir.
1. İşaret Öğrenme
Klasik koşullanma ile gerçekleşir. Refleks niteliğinde öğrenmelerdir.
Korkma, kaçınma, ürkme gibi basit öğrenmeleri içerir.
2. Uyarıcı-Tepki İlişkisini Öğrenme
Evde, okulda, iş yerinde, her mekanda bilinçli ve amaçlı olarak istendik
davranışlar kazanma sürecidir. Yaşam boyu öğrenme örgün ve yaygın
eğitimi kapsar. Okulda, üniversitede, halk eğitim merkezlerinde,
işbaşında, evde ve kitle iletişim araçkarı ile gerçekleşen öğrenmedir.
Öğrenen bu süreçte kendi öğretmenidir.
NOT
Yaşam boyu öğrenmede sabit bir uygulama sistemi yoktur.
Diğer yaklaşımlardan yararlanır.

om
Uyarıcı-tepki arasındaki bağ kurmadır. Kırmızı ışıkta durmayı öğrenme
Bireyin, kişilik, sosyal ve mesleki açıdan geliştirmesini benimser.
gibi.
3. Basit Zincirleme
Etkili bir yaşam boyu öğrenme için:
Ardışık olarak verilen uyaranlara gerekli tepkiler verilerek gerçekleşen
öğrenmedir. Araba kullanmayı öğrenmek gibi. Arabayı kullanmak Bireyin öğreneceği şeye karar vermesi,
kapıyı açmak-kontağı çevirmek-gaza basmak gibi uyaranları içerir. Öğrenme sürecini yönetip kendini güdüleyebilmesi,
Her tür eğitim olanağından yararlanabilmesi,
4. Sözel İlişkilendirme
Öğrendiği şeyleri günlük yaşama uygulayabilmesi,
Sözel beceriler çoğunlukla kullanılır. Şiir ezberlemek, kelimelerin
Geri dönüşlerle öğrenileni değerlendirip düzeltebilmesi gerekir.
anlamlarını öğrenmek gibi.
5. Ayırt Etmeyi Öğrenme Yaşam Boyu Öğrenmenin Ögeleri

.c
Farklı uyaranlara farklı tepkileri vermeyi öğrenmedir. Beyaz önlük giyen Süreklilik: Yaşamın ilk yıllarından sonuna kadar geçen süreci kapsar.
öğretmen ile doktorun ayırt edilmesi. Yaratıcılık: Özgün nesneler üretmekle birlikte bireyin kendi potansiyelinin
6. Kavram Öğrenme farkında olması, değişikliklere uyum sağlayabilmesidir.
Kavram, olayi olgu ve nesneleri benzerlik ve farklılıklarına göre Kendi kendine öğrenme: Bireyin bilgi ve becerilerini geliştirerek kendi
sınıflandırarak öğrenme. Isı ve sıcaklık kavramları arasındaki farkları kendine öğrenme sağlamasıdır.
açıklama.
7. İlke (Genelleme) Öğrenme
ur Yaşam Boyu Öğrenmenin Temel Özellikleri
Bütünlük: Öğrenme yaşam boyu devam eder. Evde, okulda, iş yerinde
Kavramlar arasında neden-sonuç, öncelik-sonralık ilişkilerinin öğrenme etkinliklerle sürer.
kurulmasıdır. Diktörtgenin alanının uzun ve kısa kenar uzunluğunun Entegrasyon: Yaş ne olursa olsun eğitime başlamak ve sürdürebilmektir.
çarpımıyla bulunabileceğini söyleme. Uygunluk: Program ve öğretmen eğitimi yaşam boyu öğrenme
yaklaşımına uygun olmalıdır.
8. Problem Çözme Esneklik: Zaman, yöntem-teknikler ve konular çeşitlilik gösterir.
En üst düzey öğrenmelerdir. Öğrenilen ilkeler doğrultusunda problem Demokratiklik: Toplumun tüm üyeleri eğitim olanağına sahiptir.
ud
çözme öğrenilir. Matematik formüllerini öğrenme bu aşamadadır. Olanaklar ve güdüleme: Kişisel ve sosyal özellikler yaşam boyu öğrenme
odaklı ele alınmalıdır.
Gagne’nin Öğretim Durumları Modelinin Basamakları
Eğitim: Bireyin öğrenmeyi öğrenmesi esas alınır.
1. Dikkat çekme Çeşitlilik: Örgün ve yaygın eğitimi kapsar.
Fıkra, hikaye, anı anlatılarak, resim veya şekil gösterilerek öğrencinin Öğrenme ve yaşam kalitesi: İnsanların her konuda potansiyellerini
dikkati konuya çekilir. en üst düzeye çıkarmayı, bu yaklaşımla yaşam kalitesini arttırmayı
2. Öğrenciyi hedeften haberdar etme amaçlar.
Öğrenilecek konu ve hedefler öğrenciye söylenir.
UZAKTAN EĞİTİM
tb

3. Ön bilgileri hatırlatma
Ön öğrenmeler hatırlatılır. Yeni bilgilerle öncekiler ilişkilendirilir. Öğreten ve öğrenenin aynı ortamda bulunmadan öğrenmenin
gerçekleştiği modeldir.
4. Uyarıcı materyali sunma
Yeni öğrenmelerle ilgili materyaller sunulur. Uzaktan eğitimde:

5. Öğrenciye rehberlik etme Mekan ve zaman kısıtlaması yoktur.

Öğrencilere soruların cevaplanabilmesi için ipuçları verilir. Ders süreleri kişiye göre değişebilir.
Eş zamanlı olabilir ya da olmayabilir.
no

6. Davranışı ortaya çıkarma Sürekli eğitim fırsatı sunulur.

Öğrencinin öğrendiklerini uygulaması ve davranışa yansıması sağlanır.
7. Geribildirim verme (dönüt)
Doğru davranışların pekiştirilmesi, yanlış davranışların düzeltilmesidir.
Yararları
8. Öğrenilenleri değerlendirme
Öğrenme ürünlerinin hedefe uygunluğu değerlendirilir.
9. Öğrenilenlerin kalıcılığını ve transferi sağlama
Öğrenilenler hatırlatılır, bunların yeni durumlara uygulanabilmesi için
ortam hazırlanır.
Sınırlılıkları
NOT
Gagne’ye göre öğrenme dışsal faktörlerin içsel faktörlerle
etkileşimi ile oluşur. Öğrenmenin gerçekleşmesi için ders işleme
süreci 9 uygulama adımı ile gerçekleşir.
Düşük maliyetlidir.
Programlar çoğunlukla modülerdir.
Ekonomiktir.
Merkezi olduğu için kalite artar.
Yüz yüze eğitim imkanı olmayan bireylere eğitim fırsatı sunar.
Ek olarak yeni öğretim olanakları sunar.
Öğrenenler gerekli teknolojik imkanlara sahip olmayabilir.
Altyapı değişikliği öğrenme sürecini olumsuz etkileyebilir.
Yüz yüze eğitim olanağını ortadan kaldırabilir.
Anında dönüt ve düzeltme verilemeyeceğinden yanlış öğrenme
gerçekleşebilir.
Bireysel çalışma alışkanlığı olmayan bireylerde etkili olmayabilir.
Devinişsel ve duyuşsal davranışların kazanımında etkili olmayabilir.
Grup eğitimi için uygun olmayabilir.
Kullanılan araçlarda teknik arıza büyük sorunlar oluşturabilir.
 ÖĞRETME-ÖĞRENME KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
2 /@notbudur
YAKLAŞIMLARI - 11 ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
14
İNTERNET TABANLI ÖĞRENME
İnternet tabanlı öğrenme “ internete bağlı bir bilgisayar aracılığı ile
öğrenme” şeklinde tanımlanır.
İnternet tabanlı öğrenmeyle öğrenme; gerçek zamanda (senkron),
gerçek olmayan zamanda (asenkron) ve her ikisi birlikte olmak üzere
üç yolla gerçekleşir.
İnternet Tabanlı Öğrenmenin Yararları
Zaman ve mekan sınırlamasına ihtiyaç duyulmaz.
Yaşam boyu öğrenmeyi sağlar.
Öğrenciye kendi öğrenme hızında öğrenme olanağı sağlar.
Öğrenme ortamı öğrenenin bireysel farklılıklarına göre düzenlenir.
Her tür bilgiye ve güncel eğitim materyallerine ulaşmayı sağlar.
Problem çözme, yaratıcılık ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirir.
Tekrar yapma şansı verir, dönüt fırsatı sunar.
Ölçme-değerlendirme etkinlikleri için uygundur.
Animasyon, üç boyutlu görseller açısından zengin öğrenme ortamı
sunar.
Uzaktan eğitimi destekler.
İnternet Tabanlı Öğrenmenin Sınırlılıkları
.c
Teknik altyapı gerektirir.
Yüz yüze iletişim açısından sınırlıdır.
Her tür etkinlik ve hedef düzeyi için uygun değildir.
Sosyal beceriler, duyuşsal ve psikomotor hedeflerin kazanımında
yetersizdir.
Başlangıçta uyum sorunu oluşabilir.
Sürekli bir altyapı ve rehber desteği sağlanması zordur.
ur
Öğrenen motivasyonu düşük olabilir.
Öğrenenin bilgisayar teknolojisini kullanabilmesi için ayrı bir eğitim
gerektirir.
İnternet Tabanlı Öğrenmede Öğretmen ve Öğrenci Rolleri
ud
Öğrenci: Öğrenci merkezde olup, sürece aktif katılır ve bilgiyi
yapılandırır. Öğrenci kendi ilgi ve ihtiyaçlarına bağlı olarak öğrenme
hızına göre öğrenir. Öğrenen kendi öğrenmesinden sorumludur.
Öğretmen: Öğretmen doğrudan danışman rolündedir. Öğretmen
sistemin güçlü ve zayıf yönlerini bilmelidir. Yöntem-teknik ve uygulama
konusunda kendisini geliştirmelidir.
BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME
Caine&Caine tarafından ileri sürülmüştür. İnsan beyninin yapısına ve
tb
işlevine dayalı bir öğrenme kuramıdır. Bu kurama göre en iyi öğrenme
gerçek problemlerin çözülmesiyle gerçekleşir. Yaparak-yaşayarak
öğrenme vardır. Öğretmen rehberdir.
Beyin Temelli Öğrenmenin İlkeleri
Her beyin parmak izi gibi benzersiz ve tektir: Beyin yorumlama, bilgiyi alma ve
örgütleme bakımından farklılık gösterir. Öğrenme ortamı bu
no
farklılıklara göre düzenlenmelidir.
Beyin paralel bir işlemcidir: Birden fazla işlemi aynı anda yapabilir. Arka
arkaya gelen uyarıcıları algılayabilir.
Anlam arayışı doğuştandır (içseldir): Öğrenme ortamı bu nedenle anlamlı
ve zengin olmalıdır.
Öğrenme fizyoloji ile ilişkilidir: Açlık, susuzluk, ruh hali, hava sıcaklığı,
mutlu olma, rahat olma gibi fizyolojik faktörler öğrenmeyi etkiler.
Fizyolojiyi olumsuz etkileyen faktörler ortamdan kaldırılmalıdır.
Öğrenme teşvikle artar, korkuyla azalır: Bireyin korkuları azaltılmalı,
öğrenmeye teşvik edilmesi sağlanmalıdır.
Örüntü oluşturmada duygular önemlidir: Öğrenme ortamında olumlu
duygusal hava olmalıdır.
Beyin bütün ve parçaları eş zamanlı olarak işler: Beynin iki yarım küresi farklı
olsa da aralarında yoğun etkileşim vardır.
Anlamlı araştırma örüntüler (ilişkiler ve sınıflamalar) yoluyla oluşur: Örüntü,
anlamlı organizasyon ve bilgilerin sınıflandırılmasıdır. Beyin
anlamsız örüntüleri algılamaz.
Öğrenme hem odaklanmış dikkati hem de çevresel algılamayı kapsar: Dikkatin
yoğunlaştığı bilgiler alınırken dikkat dışında kalan bilgiler de alınır.
Dikkat dışında kalan ögeler de olumlu olmalıdır.
Güncel ve kaliteli ders notları
İki tür bellek vardır:
a) Uzamsal bellek: Deneyimlere dayalıdır. Dün gece izlenen filmin
hatırlanması gibi.
b) Ezberleyerek Öğrenme Sistemi (Mekanik): Çarpım tablosunu bilmek gibi.
Beceriler uzamsal belleğe yerleştiğinde en iyi anlama gerçekleşir:
Bu nedenle deneyimlere dayalı öğrenme etkinlikleri işlenmelidir.
Öğrenme bilinçli ve bilinç dışı süreçleri kapsar: Öğrenme ortamı
bilinçsiz öğrenmeden en üst düzey öğrenmeye kadar öğrencinin
yararlanabileceği şekilde tasarlanmalıdır.
om
Beyin Temelli Öğrenmede;
Öğrenenin bireysel ihtiyaçları dikkate alınır.
Buluş yoluyla öğrenme, iş birliğine dayalı öğrenme ve grup çalışması
önem taşır.
Etkinlikler çoklu zeka kuramına göre düzenlenir.
Öğrenme sürecinde müzik, dans, drama, resim, şekil, grafik, model
ve haritalar kullanılır.
“Öğrenci en iyi nasıl öğrenir?” sorusuna cevap aranır.
Süreç değerlendirmesi ön plandadır.
KUANTUM ÖĞRENME
80’li yıllarda ABD’de Bobbi Der Porter tarafından geliştirilmiştir.
Öğrencilerin keyifle ve daha az enerji harcayarak öğrendikleri bir
yaklaşımdır. Duygusal zeka, NLP, beyin temelli öğrenme, bütüncül
eğitim ve yaratıcı düşünme gibi çağdaş yaklaşımların bir sentezidir.
Kuantum fiziğinin bulgu ve varsayımlarını temel alır. Temel amacı,
bireyin bir bütün olarak her yönüyle kendini gerçekleştirmesidir.
Kuantum Öğrenmenin Özellikleri
Kuantum fiziğine dayanır ve olasılıkları temel alır.
Kesinlik yoktur. İlişkilerin yönü, neden-sonuç ilişkisi sürekli değişir ve
belirsizdir.
Olayların birden fazla nedeni vardır.
Nesnellik yoktur, bakış açısı vardır. Olaylar gerçekleştiği ortama göre
değerlendirilir.
Özne merkezlidir.
Her şey birbiri ile ilintilidir.
Bir şeyin varlığı onun bağlamında gizlidir.
İlişkilerde karşılıklı nedensellik vardır.
Her olgu ve durum için birden fazla yöntem vardır.
Akademik beceriler ve yaşam boyu öğrenme becerileri olmak üzere
iki beceri kategorisi vardır.
Kuantum Fiziğinin Öğrenme ve Öğretme Ortamına Yansıması
Öğrenme sorumluluğu öğrencidedir.
Canlı ve katılımcı öğrenme ortamı vardır.
Farklı düşünceler desteklenir.
Öğrenci güçlü ve zayıf yönlerini bilir ve gelişimini üst noktaya
taşımaya çalışır.
Kuşkucu olma kazandırılır. Eleştirel düşünme ön plandadır.
Kuantum Öğrenmenin Yararları
Yaratıcılığı geliştirir.
İlgi ve motivasyonu arttırır.
Öğrenmeyi öğrenme becerisini geliştirir.
Birey kendi öğrenme şeklini fark eder.
İletişim becerisi ve özgüven kazanmada olumlu rolü vardır.
Ruhsal bakımdan gelişimi etkiler.
Öğrenme düzeyini ve başarıyı arttırır.
MODÜLER ÖĞRETİM: Bireyin kendi kendine öğrendiği bütüncül bir
yaklaşımdır. Daha çok mesleki ve teknik eğitimde kullanılır. Özellikle iş
gücü eğitimi hızlandırma, iş bağında eğitim ve kendi kendine eğitim
imkanı verme, iş-istihdam arası ilişkleri güçlendirme işlevi vardır.
HARMANLANMIŞ (KARMA) EĞİTİM): Sınıf içi yüz yüze etkinliklerle
çevrim içi veya internet tabanlı öğrenme etkinliklerinin birleştirilmesiyle
oluşur.
DİZGELİ EĞİTİM: Veysel Sönmez tarafından 1982 yılında öne
sürülmüştür. Olabilirlik felsefesine dayanan bir öğretim modelidir.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 1 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
15

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
4. Zaman ve Fiziksel İmkanlar
Öğretim yöntemi, bir dersi amacına ulaştıran, bilinçli olarak seçilip Yöntem seçilirken belirlenen kazanım için ayrılan süre dikkate
takip edilen yoldur. Öğretim yöntemleri öğreten tarafından seçilen ve alınmalıdır. Bu süre en iyi şekilde kullanılmalıdır.
öğrenmeyi sağlayan araçlardır. Okulun ve dersliğin sahip olduğu ara.-gereçler etkili bir şekilde
Öğretim yöntemleri çağdaş ve geleneksel olarak ikiye ayrılır. amacına uygun olarak kullanılmalıdır.
Öğrenme ortamının doğası da yöntem seçimini belirler. Ev ya da
Geleneksel öğretim Çağdaş öğretim
Özellikler okul ortamında, grup ya da bireysel çalışma gibi durumlar yöntemi
yöntemleri yöntemleri
belirleyici etkiye sahiptir.
Merkez Öğretmen merkezli Öğrenci merkezli 5. Maliyet

om
Öğretmen okul ve sınıfın imkanlarını göz önünde bulundurarak
Öğretmen rolü Aktif, bilgi aktaran Rehber (yol gösterici) uygun yöntem belirlemelidir.
6. Öğretmenin Yönteme Yatkınlığı
Öğrenci rolü Pasif alıcı Katılımcı, aktif öğrenen
Öğretmenin kişilik ve karakteri, yetenekleri, bilgi ve berileri yöntem
Yaparak-yaşayarak, seçimini etkiler.
Öğrenme şekli Ezbere dayalı anlamlı, keşif yoluyla Yaratıcılık da yöntemleri etkili kılmada son derece önemlidir.

Bilgi ve kavrama Sentez, analiz, NOT

Düşünme becerileri
düzeyinde öğrenme değerlendirme düzeyi
Öğretmenler kendilerine kolay gelen, alışık oldukları yöntemler

.c
Öğretmenden İletişim her yönde yerine amaca ulaştıracak yaratıcı yöntemleri tercih etmelidir.
İletişim
öğrenciye tek yönlü gerçekleşir.
Öğretmen otoritesi. Demokratik ortam. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
Sınıf ortamı
Rekabet ve yarış var. İş birliğine dayalı
1. Anlatım (Takrir/Sunu) Yöntemi
Masrafsız, teknolojik Teknolojik araçlar
Maliyet Öğretmenin bilgiyi öğrencilere sözlü olarak aktardığı yöntemdir.
araç gereksinimi yok.
ur
kullanılır, masraflıdır.
Öğretmen merkezlidir ve geleneksel uygulama kapsamındadır. Amaç,
bilginin kısa sürede ve sistemli bir şekilde aktarılmasıdır.
Öğretim Yöntemleri Özellikleri
Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor hedeflerin basit düzeyde
Anlatım Tartışma Örnek olay Problem Gösterip Deney Bireysel
(Takrir/Sunu) İnceleme çözme yaptırma çalışma kazanımında kullanılır.
Bilişsel alanın bilgi düzeyi, duyuşsal alanın alma düzeyi, psikomotor
ud
alanın uyarılma düzeylerindeki davranışların kazanımında kullanılır.
ÖĞRETİM YÖNTEMİ SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN İLKELER Dersin her aşamasında kullanılır.
Giriş aşamasında dikkat çekme, güdüleme, hedeften haberdar etme,
Öğretim uygulamalarında en iyi yöntemden söz edilemez. Duruma ön koşul bilgileri hatırlatma, ana hatları ve temel noktaları vermede
uyan ve etkili yöntem vardır. Her yöntem kendine has özelliklere kulllanılır.
sahiptir ve farklı uygulama yolları ile sınırlılıkları vardır. Önemli olan Geliştirme aşamasında bilgi aktarımı, açıklama, alt başlıklara geçişte
yöntemin amaca hizmet etmesidir. ve bir sorunun çözümü gösterirken kullanılır.
Yöntemlerin belirlenmesinde aşağıdaki faktörler göz önüne alınır: Sonuç aşamasında konunun özetlenmesi ve tekrar güdülemede
kullanılır.
1. Kazanımın niteliği (kazanım-hedef-amaç-öğrenme çıktısı)
tb

2. Konunun özelliği NOT

3. Öğrenci grubunun niteliği ve büyüklüğü
4. Zaman ve fiziksel imkanlar Anlatım yöntemi, “yorumlayıcı”, “açımlayıcı”, “betimleyici” ve
5. Maliyet “aydınlatıcı” özellikleriyle bilinir.
6. Öğretmenin yönteme yatkınlığı
Yararları
1. Kazanımın Niteliği (Kazanım-Hedef-Amaçlar-Öğrenme Çıktısı)
no

1. Kısa sürede çok sayıda bilgi aktarılabilir.

Öğretimin amacı ders sonunda öğrencinin kazanması beklenen 2. Konuyla ilgili organize bilgi kazanılır.
nitelikleri belirlemektir. Amaçlara ulaşmak için çeşitli eğitim-öğretim 3. Kavram yanılgılarının önüne geçilir.
faaliyetleri düzenlenir. 4. Kalabalık gruplarda kullanılabilir.
Amaçlar bilişsel, duyuşsal ve devinimsel yönden belirlenmeli ve 5. Çağdaş öğretim teknik ve yöntemleri ile birlikte kullanılabilir.
uygun yöntemler seçilmelidir. 6. Uygulanması kolay, maliyeti düşüktür.
Amaçların düzeyleri belirlenmeli ve buna uygun yöntemler 7. İşiterek öğrenen öğrenciler için idealdir.
seçilmelidir. 8. Not alma becerisini geliştirir.
9. Soyut kavram ve bilgilerin öğretiminde etkilidir.
2. Konunun (İçeriğin) Özelliği
Sınırlılıkları
Ders içeriği, öğrencilerin bilmeleri gereken başlıklardır.
Yöntem seçilirken ders konusunun yapısı dikkate alınmalıdır. 1. Bireysel farklılıklara çözüm geliştiremez.
Her yöntem her konu için uygun olmayabilir. 2. Öğrenci pasif alıcıdır ve derse katılım düşüktür.
3. Öğretmen iyi bir hazırlık yaparak derse gelmelidir.
3. Öğrenci Grubunun Özelliği ve Büyüklüğü
4. Üst düzey düşünme becerilerini geliştirmez.
Yöntemlerin etkili ve verimli kullanımı öğrenci grubunun 5. Ezber öğrenmeye ve hazırcılığa teşvik eder.
büyüklüğüne bağlıdır. 6. Öğrenci öğrenme sorumluluğu taşımaz.
Gelişim özellikleri, cinsiyet, öğrenme stilleri ve stratejiler, motivasyon, 7. Yalnızca işitme organına hitap eder.
ailelerin ilgisi, hazır bulunuşluk düzeyleri dikkate alınmalıdır. 8. Görsel, kinestetik öğrenen için uygun değildir.
Öğrencilerin sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri göz önünde 9. Öğrenilen bilgilerin günlük yaşamda kullanım ihtimali düşüktür.
bulundurulmalıdır.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 2 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
16

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
Anlatım Yönteminin Etkili Kullanım İlkeleri
1. İçerik açık, anlamlı ve aşamalı olmalı. Bilgiler basitten karmaşığa,
soyuttan somuta doğru düzenlenmelidir.
2. Ön organize edicilerden (kavram haritası, şema vb.)
yararlanılmalıdır.
3. Basit, kısa ve tam cümleler kurulmalıdır.
4. Çok sayıda örnek kullanılmalı ve alıştırmalarla pekiştirme
yapılmalıdır.
3. Çağdaş öğretim modeli olup çok yönlü iletişim vardır.
Öğretmen rehberdir, öğrenciler katılımcıdır. Öğretmen-öğrenci,
öğrenci-öğrenci arasında yoğun ve karşılıklı etkileşim vardır.
4. Öğrencilerin bildiklerinden yola çıkılarak yapılır.
Bilgi düzeyi hedefler için kullanılmaz. Bu yönteme kavrama ve
üstündeki düzeylere ait davranışların kazandırılmasında
başvurulur.
NOT

om
5. Soru-cevap tekniğinden yararlanılmalıdır. Yöntem uygulanırken tahtaya yazılması gerekenler:
6. Resim, şekil, şema vb. araç gereçlerle anlatım zenginleştirilmelidir.
• Tartışmanın amacı nedir? • Hangi sorulara yanıt aranıyor?
7. Sunum, ses tonu, göz teması, jest ve mimiklerle desteklenmelidir.
• Hangi tür tartışma tekniği kullanılacak? • Tartışma süresi ne kadar olacak?
8. Güçlü, enerji dolu bir performans sergilenmelidir.
• Tartışma sonunda ne yapılacak?
9. Anlatım süresi sınıf düzeyine göre ayarlanmalıdır. Aralıksız konuşma
süresi üniversitede 15-20, lisede 10 dakikayı geçmemelidir.
10. Yazı tahtasından devamlı olarak yararlanılmalıdır. Yararları
Anlatım Yöntemi Teknikleri (Uygulama Biçimleri) 1. Zihinsel ve duyuşsal becerilerin kazanılmasını sağlar.
Demokratik düşünme ve yaşam tarzı
Anlatım Yöntemi Eleştirel ve yaratıcı düşünme
Karar verme ve yorum yapma

.c
Formal İnformal Brifing Demeç Söylev Konferans Diyalog Komite Analiz, sentez ve değerlendirme becerisi
Anlatım Konuşma (Nutuk) Görüşmesi Etkili konuşma ve dinleme becerisi
Empati kurma, başkalarının fikirlerine saygı duyma
Hoşgörüşlü olma
a. Formal Öğrenmen Anlatımı (Planlı): Ders planına bağlı kalarak
önceden yapılan hazırlıkla bilginin tek yönlü aktarımıdır. Amaç dışı 2. Aktif katılımı sağlar.
bilgi verilmez.
b. İnformal Öğretmen Konuşması (Günlük, Plansız): Dersin asıl konusu
ur
dışında herhangi bir konu hakkında bilgi verilmesidir. Dersin amacına
3.
4.
5.
İlgi ve dikkati toplar, güdülenme sağlar.
Her öğrenci düşünce ve görüşlerini açıklama fırsatını bulur.
Demokratik sınır ortamı oluşturur.
yönelik değildir. Süreç kendiliğinden gelişir ve plansızdır.
Sınırlılıkları
c. Brifing: Genellikle bir kurumun yapı veya işleyişinin tanıtılması, teknik
1. Uygulaması zaman alır.
bir konuda bilgi verilmesidir. Kısa süreli, öz konuşmalardır. Genellikle
2. Kalabalık gruplarda uygulanması zordur.
ilgili kurula, yöneticiye, astın üste bilgi vermesi şeklinde gerçekleşir.
ud
3. Sınırlar iyi çizilmediği ve plansız işlendiği takdirde hedeften
d. Demeç: Yetkili bir kişinin bir konuda TV, gazete, dergi gibi basın yayın uzaklaşılabilir.
organlarına açıklama yapmasıdır. 4. Her öğrenci istenilen düzeyde tartışmaya katılmayabilir.
e. Söylev (Nutuk): Herhangi bir konuda bir kişinin duygusal yönü ağır 5. Tartışma birkaç öğrencinin kontrolünde olabilir.
basan konuşmalarıdır. 6. Öğrencileri tek tek değerlendirmek zordur.
7. Somu deneyimleri kazandırmada yetersizdir.
f. Konferans: Uzmanlar tarafından bir konuda bilgi verilmesidir.
8. Gürültülü sınır ortamı oluşabilir.
Konferans bitiminde dinleyiciler soru sorabilirler. Süreç sonunda rapor
tutulur.
Tartışma Yöntemi Teknikleri (Uygulama Biçimleri)
tb

g. Diyalog: İki ya da daha fazla kişi arasında farklı rollere girilerek soru-
cevap şeklinde yürütülen bir tekniktir. Rol yapmada olduğu gibi 1. Büyük grup tartışması 9. Münazara 17. Workshop
canlandırmaya gerek yoktur. 2. Küçük grup tartışması 10. Panel 18. Sokrat semineri
h. Komite Görüşmesi: Uzman bir grubun belirli bir konuyu inceledikten 3. Buzz (fısıltı/vızıltı) grubu 11. Forum 19. Sokratik tartışma
sonra üst kurula rapor hazırlamak amacıyla yürüttükleri konuşma 4. Akvaryum (iç çember) 12. Açık oturum 20. Beyin fırtınası
türüdür. 5. Çember tekniği 13. Sempozyum (bilgi şöleni) 21. Fikir taraması
6. Top taşıma (rulman) 14. Seminer 22. Beyin eseri/ürünü
2. TARTIŞMA TÖNTEMİ 7. Konuşma halkası 15. Kollegyum 23. Kartopu
no

8. Görüş geliştirme 16. Zıt panel

Öğrencilerin bir konu hakkında bildiklerini bir konu içinde sunduğu,
diğer grup üyelerinin görüşlerini dinleyerek olumlu ya da olumsuz 1. Büyük Grup Tartışması
fikir beyan ettiği bir yöntemdir.
Sınıfta öğrenci sayısı azdır (7-9 kişi). Sınıfın tamamı tartışmaya katılır.
Özellikleri Öğretmen ya da konuya hakim bir öğrenci liderlik yapar.
1. En az iki kişi arasında yapılır.
Öğrenciler gruplara ayrılmaz.
Çember tekniği: 10-15 kişi Sunulan problemin ardından gönüllü öğrencilerle tartışma
Panel tekniği: 4-6 kişi başlar.
Rulman tekniği: İkili eşler arasında Daha önce konuyu araştıran öğrenci varsa lider seçilir.
2. Bir çok amacı gerçekleştirmek için kullanılır. Planlama yapılarak tartışılacak konu ile ilgili bilgi verilir.
Konunun kavranmasını sağlamak
Bir probleme çözüm aramak 2. Küçük Grup Tartışması
Değerlendirme yapmak Öğrenci sayısı fazladır. Aynı anda tüm öğrenciler tartışmaya katılamaz.
Tam anlaşılmayan noktaları açıkalamak Sınıf küçük gruplara bölünür ve daha çok öğrenci tartışmaya katılır.
Bilgileri pekiştirmek Öğretmen grupları istenen tartışma konusuna yönlendirir.
Öğrencilerin düşünmesini sağlamak için kullanılır.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 3
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
17
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
3. Buzz /Fısıltı/Vızıltı) Grup Tartışma Tekniği
Küçük gruplarla yapılan ve kısa süreli tartışma tekniğidir. Sınıfın
tümüne uygulanamayacak kadar kalabalık sınıflarda kullanılır.
Bu sürede öğrencilere görüş geliştirme ve yorum yapma becerileri
kazandırılır.
Uygulanışı
Sınıf ikişer, üçer, dörder ya da beşerli gruplara ayrılır.
Gruplar aynı anda kendi aralarında tartışırlar.
Gruplardaki kişilere birer dakika konuşma süresi verilir. Grubun ortak
görüşü sözcü tarafından sınıfa sunulur.
4. Akvaryum (İç Çember/Oturuş Formatı)
Öğrencilerin üzerinde anlaşamadığı konuların öğretiminde kullanılır.
Sınıf ortamına canlılık getirir.
Bu teknikte öğrencilere:
• Görüşleri sessiz ve hoşgörülü bir biçimde dinleme
• Not alma
.c
• Dinlediklerini kendi cümleleri ile ifade etme
• Gözlem yapma
• Grupla çalışma becerileri kazandırır.
Uygulanışı
1. Sınıfa bir çember çizilir ve ortasına sandalye konulur.
Tüm öğrenciler çemberin dışında yer alır.
Görüş belirtmek isteyen öğrenci sandalyeye oturur.
ur
Dinleyiciler görüşünü belirtmez, eleştirmez, sessizce dinler ve not
alır.
Görüşünü ifade eden öğrenci çemberin dışına çıkar.
Gönüllü başka bir öğrenci sandalyeye oturur ve kendi görüşünü
sunar.
ud
Uygulama sonunda gözlemciler tartışmanın özetini sunar.
2. İç içe iki çember çizilir.
Tartışmaya katılacak öğrenciler iç çembere, dinleyiciler dış
çembere oturur.
İç çemberdeki öğrenciler aralarında tartışır.
Dış çemberdekiler dinler, not alır ve iç çemberdekilere soru
sorabilir.
tb
İç çemberde boş yerler bırakılabilir. Böylece dış çemberden iç
çembere katılmak isteyen öğrenciler boş yerlere oturabilir.
İç ve dış çemberdeki öğrenciler yer değiştirebilir.
Yaklaşık 10-15 dk içinde tartışma sonuca bağlanır.
5. Çember Tekniği
Geniş bir grubun (10-15 kişi) çember oluşturduğu ve bir liderin
no
öncülüğünde bir konuyu/sorunu değerlendirdikleri bir tartışma
tekniğidir. Ünite başlarında ya da sonlarında kullanılır. Grup çember
ya da yarım ay şeklini alır.
Uygulanışı
Öğrenciler çember ya da yarım ay şeklinde yerleşir.
Açılışı yapan, zamanı ayaralyan, tartışmayı yöneten bir lider ve
görüşleri not eden bir öğrenci seçilir.
Süreç liderin sağındaki öğrenciye soru sorması ile başlar.
Her konuşmacıya her defasında 1-2 dakikalık konuşma süresi verilir.
Sekreter her konuşmacının görüşünü not eder.
Konuşma sırası atlanmamalıdır.
Hatalı cevap verildiğinde lider düzeltme yapar.
Tartışma sonunda ana noktalara vurgu yapılır, özet geçilir ve rapor
hazırlanır.
AKVARYUM ve çember tekniği
Her ikisinde de çember oluşturulur. Akvaryum tekniğinde görüş
bildirmede gönüllülük esastır. Çember tekniğinde ise öğrenciler
sırayla görüş belirtir ve katılım zorunludur.
/@notbudur
Güncel ve kaliteli ders notları
6. Top Taşıma (Rulman)
Sınıfta monotonluğu gidermek için kullanılan bir tekniktir.
Uygulanışı
Öğrenciler iç içe iki çember oluşturur.
İç ve dış çemberdekiler yüz yüze gelecek şekilde ikişerli eşleşir.
Konu ile ilgili önce karşı karşıya oturanlar görüş alışverişinde bulunur.
Daha sonra her biri ters yönde kayar ve önceki eşinin yanındaki ile
om
ikili oluşturarak tartışmaya devam eder.
Bu şekilde her öğrenci birkaç eşleşme ile görüş bildirme fırsatı bulur.
AKVARYUM ve Top taşıma TEKNİĞİ
Her ikisinde de çember oluşturulur. Akvaryumda içtekiler tartışır,
dıştakiler dinler. Dıştakiler içtekilere zaman zaman görüş bildirir.
Top taşımada iç ve dış çemberin her ikisinde de karşılıklı olarak
öğrenciler görüş belirtir.
7. Konuşma Halkası
Öğrencilerin görüş farklılıklarını görmeye ve farklı görüşlere saygı
gösterme davranışını geliştirmeye yarayan bir yöntemdir. Sınıf içinde
güven ve saygı ortamı sağlamak, öğrenciler arasında ilişkileri ve iletişimi
geliştirmek amaçlanır.
Bu teknik öğrencilere:
• Duygu ve düşünceyi ayırt etme
• Empati ve iletişim kurma
• Karar verme becerileri kazandırır.
Uygulanışı
Sınıf geniş bir daire oluşturur.
Konuşma sırasını belirtecek bir cisim seçilir ( top, kalem, silgi vb.)
Bir soru, öykü, olay, resim vb. durumların yardımıyla sürece
devam edilir.
Öğrencilere bu durumlarla ilgili soru sorulur ve konuşmak isteyen
öğrenci cismi alır.
Konuşmak istemeyen öğrenci zorlanmaz, yanındaki kişiye geçilir.
Özet ve değerlendirme ile tartışma tamamlanır.
8. Görüş Geliştirme
Bütün öğrencilerin bireysel olarak görüş belirttiği, görüşlerini
savunduğu, karar ve görüşlerini değiştirebildiği ve yeniden
yapılandırabildiği tartışma tekniğidir.
Bir konunun iki uç noktası dışında kalan çelişkili başlıkların
tartışılmasında kullanılır.
Örneğin; bir öğretmenin gerektiğinde öğrencilere tokat atma gibi
fiziksel cezalar verebileceği görüşünün tartışılması.
Bu teknik öğrencilere:
• Hoşgörülü olma, eleştiriye açık olma,
• Saygı duyma, konuşma ve dinleme,
• Gerekçe sunma,
• Görüşünü değiştirebilme ve nedenini açıklama,
• Farklı bakış açılarını görme
• Eleştirel bakabilme gibi tutum ve beceriler kazandırılır.
Uygulanışı
Karşıt bakış açıları, zıtlık, çelişki içeren konular seçilmelidir.
Konu önerme ya da tümce şeklinde tahtaya yazılır.
Beş ayrı kartona “Kesinlikle katılıyorum”, “Katılıyorum”, Kararsızım”,
“Katılmıyorum” ve “Kesinlikle katılmıyorum” gibi yazılar yazılır ve
yarım daire olacak şekilde görünür bir yere asılır.
Öğrenciler bu görüş kategorileri önünde toplanır ve neden bu
kategoriyi savunduğunu açıklar.
Tüm öğrenciler görüşünü açıkladıktan sonra dileyen görüşünü
nedenlerini açıklamak kaydıyla değiştirebilir.
Çalışma yaklaşık 15-20 dk içinde tamamlanır.
Tartışma sonunda doğru ya da yanlış gibi bir karara kesinlikle
varılmaz. Kazanan, kaybeden, doğru söyleyen yanlış söyleyen
yoktur.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 4 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
18

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Uygulanışı

9. Münazara Oturumlar şeklinde olup, her oturumun başkanı vardır.
Aynı konunun karşıt görüşlerini savunan tarafların jüriyi etkileme Katılımcılar tanıtılır ve kendilerine ayrılan sürede konuşma yaparlar.
çabasıyla tartışmasıdır. Amaç, öğrencilerin görüşlerini yanlış olsa da Sunumlar herhangi bir metne, ya da powerpoint sunularına gerek
savunabilmesini sağlamaktır. kalmadan yapılır.
Dinleyiciler sunum sırasında soru sormaz, görüş belirtmez.
Bu teknikte öğrencilere:
Sunumlar bittikten sonra dinleyiciler söz hakkı isteyerek görüş
• Karşı tarafı ikna etme ve inandırma, belirtir.

om
• Söz ustalığı, Başkanın özet konuşması yapması ile oturum sonlanır.
• Zamanı etkili kullanma,
• Hızlı düşünme ve cevap verme, 13. Seminer
• Neden-sonuç ilişkisi kurma, Alanında uzman bir kişinin öğretici bilgi aktarımına dayanan tekniktir.
• Araştırma yapma, analiz yapma,
• Tez ve antitez üretme becerisi kazandırılır. Uygulanışı
Konu hakkında yetkin kişilerin bilgi vermesi şeklinde yürütülür.
Uygulanışı
Yükseköğretim programlarında sıklıkla kullanılır. Araştırmacılar
3-5 kişilik iki grup oluşturulur. çalışmalarını bir grup akademisyene sunar ve savunur.
Sınıftaki diğer öğrenciler izleyicidir. Sunum bittikten sonra jüri üyeleri görüş belirtir, öneri sunar ve
Gruplar aynı konunun zıt iki görüşünü alırlar. çalışmayı eleştirir.
Önceden hazırlık yapılır ve jüri önünde belgelerle savunma istenir.

.c
Gruplar sürecin sonuna kadar konularını değiştirmezler.
Jüriyi en çok etkileyen grup kazanır.
10. Panel
Bir konuşmacı grubunun genellikle bir bilimsel, toplumsal ya da siyasal
ur
konuyu dinleyiciler önünde tartışması amacıyla düzenlenen tek
oturumlu tartışma tekniğidir.
Bu teknikte fikri çürütmek ya da savunmak değil, bir konuya ilişkin
eğilimleri göstermek ve konunun tartışmalı yanlarına çözüm önerisi
getirmek amaçlanır.
Konuşmacıların konularında uzman olmasına gerek yoktur. Konu
ile ilgili özel olarak hazırlanmış öğrenciler de konuşmacı olabilir.
ud
Uygulanışı
Panel başkanı (moderatörü) panelistleri tanıştırır.
Konuşmacıların her biri konunun alt başlığını alır.
Panel öncesinde araştırma yapılır.
Panelistler eşit sürelerde samimi bir şekilde görüşlerini dile getirir.
Bu süreçte panelistler birbirine soru sorar, eksiklerini tamamlarlar.
İzleyiciler bilgi edinir.
tb
14. Kollegyum
3 ya da 4 kişiden oluşan iki panelist grupla yürütülen tartışmadır.
Gruplardan biri uzman grubu (kaynak grup) diğeri öğrenci (tartışma)
grubudur.
Uygulanışı
Öğrenci grubu sunum yapar. Fikir ayrılığı varsa uzman gruba soru
sorarlar.
Uzman grupta gerçek meslek sahibi kişiler yer alır. Doktor, mühendis,
kaymakam, öğretmen vb.
Uzman grubu çözüm üretmek amacıyla açıklama yapar.
Süreç içinde dinleyiciler de soru sorup görüş belirtebilir.
15. Zıt Panel
Soru grubu ve cevap grubundan oluşan tartışma tekniğidir. Konuların
tekrarında kullanılır. Önceden işlenmiş konuların özetlenmesinde
yararlıdır. Konunun pekiştirilmesine hizmet eder.
Uygulanışı
Sınıf soru ve cevap grubu olarak ikiye bölünür.
Her gruba bir lider seçilir.
Soru grubu verilen süre içinde konu ile ilgili soru yazar. Cevap grubu

ise tahmin ettiği sorular için cevaplar hazırlar.

Başkan panel boyunca özet yapar.
Soru grubu soru sorar, cevap grubu bu soruları cevaplar.
Panel sonunda izleyiciler soru sorar.
Daha sonra roller değişir. Cevap grubu soru sorar, soru grubu ise
Son olarak panel başkanı değerlendirme yapar ve etkinlik sona erer.
cevaplar.
11. Forum Her çalışma sonunda özet yapılır ve rapor hazırlanır.
Farklı görüşteki kişilerin başkan eşliğinde bir konu ile ilgili sorunları
16. Workshop (Çalıştay/Atölye Çalışması/Düşünme Atölyesi/İşlik)
tartışmak için bir araya gelmesidir. Konuşmacılar aynı konu ile ilgili
no

karşıt görüşlere sahiptir. Ortak bir konu, proje ya da bir uygulama üzerinde çalışma yapılması
Dinleyiciler etkindir ve katılım gösterir. Süreç dinleyicilerin sorularıyla ve bunun sonucunda bir ürün ortaya konulması amacıyla uygulanan
şekillenir. Panele göre daha formaldir. tekniktir.
Gruplar eşit şartları taşır ve az sayıda katılımcıdan oluşur. Katılımcıların
Uygulanışı konu ile ilgili bilgi sahibi olması gerekir.
Başkan konuşmacıları tanıtır. Bu teknikte bireyler:
Dinleyiciler konuşmacılara soru sorar, görüş bildirir. • Yeni bilgi ve beceri kazanır.
Konuşmacıların bilgi aktarımı ile forum devam eder. • Derinlemesine düşünme becerisini geliştirir.
12. Açık Oturum • Teori ve pratik arasında bağ kurar.
Bir sorunun herkesin izleyebileceği ve katılabileceği biçimde açık olarak Uygulanışı
tartışıldığı toplantıdır. Grup için bir yönetici seçilir ve çalışma planı hazırlanır.
Farklı görüşlere sahip bir grubun başkan yönetiminde konuyu başka Grup üyeleri fikir alışverişi yapar ve duruma yönelik çözüm üretir.
bir grup önünde tartışması şeklinde olur. Tüm çözümler özet haline getirilir.
Açık oturumda katılımcılar başkandan söz alır. İzleyiciler de tartışmaya Çözüm önerileri gerçek durumlara uygulanır.
katılabilirler.
13. Sempozyum NOT

İki ya da daha fazla konuşmacının çalışmalarını izleyicilerin görüşlerine Bu tekniğin sınıf ortamında uygulanabilmesi için öğrencilerin
sunmaları şeklinde olur. Konunun farklı yönlerinin ele alındığı aynı en az uygulama düzeyinde olmaları gerekir.
anda devam eden oturumlar şeklinde yürütülür.
Sempozyum sonunda bir tebliğ ya da bildiri yayınlanır.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 5 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
19

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Sınırlılıkları

Beyin fırtınası tekniğinde
17. Sokrat Semineri Psikomotor davranışlar için uygun değildir.
çözüm ararken
Benzer fikirler fazla olabilir.
Öğrencilerin seviyelerinin üzerindeki üst düzey metinleri grup olarak • Benzerinden yararlanma
Konudan uzaklaşılabilir.
tartışmasıdır. Metinlerin görüş, değer, düşünce içermesi gereklidir. • Farklı bağlantılar kurma
Her zaman çözüm üretilemeyebilir.
Her katılımcı yorum ve analiz ile, dinleme ve katılım ile anlamı ortaya • Zarardan yarar çıkarma
Analitik düşünmeye uygun değildir.
çıkarır. yollarından yararlanılır.
Bu teknikte öğrenciler: 20. Fikir Taraması
• Eleştirel, bağımsız ve nedensel düşünme, Sınıfa canlılık getirme, ilgi ve dikkatin toplanması amacıyla bir konuda
• Düşüncelerini ifade etme, öğrencilerin fikirlerinin alınmasıdır. Kısa süreli tartışma gruplarına girer.
• Zamanı etkili kullanma,

om
• Grup içinde yaşama becerisi kazanır. Uygulanışı

Uygulanışı 4-9 kişilik gruplar oluşturulur ve konu üzerinde 5-10 dk tartışırlar.

Konu ile ilgili doğru ve tutarlı bilgiye sahip lider bulunur. 21. Beyin Eseri/Ürünü
Öğrenciler daire şeklinde oturur. Beyin fırtınasına benzer. Sınıf kurallarını oluşturmak ve öğrencilerin
Yönetici açılış konuşmasını yapar. görüş bildirmelerini teşvik etmek için kullanılır.
Öğrenciler metni okur ve yöneticinin seçtiği sorulara cevap verir.
Sırayla konuşma yoktur. Bir konuşmacı sözünü bitirmeden diğerleri Uygulanışı
söz alamaz. 6-7 kişilik gruplar oluşturulur.
Tartışma sonunda öğrenciler kendilerini, süreci ve metnin konusunu Konu ya da problem belirlenir.
bireysel ve grup olarak değerlendirir. Her öğrenciye konunun farklı yönleri ile ilgili üç kart verilir.

.c
NOT
Küçük yaş gruplarına uygulanması söz konusu değildir. Analiz
düzeyindeki davranışlar kazandırılır.
ur
18. Sokratik Tartışma (Buldurma/Doğurtmaca Yöntemi)
“Tüm doğru bilgiler insanın doğuştan aklında vardır” önermesine
dayanır. Öğretmen bu doğruları buldurmakla görevlidir.
Bireyin bildiklerinden yola çıkılır ve önceden düzenlenmiş sorularla
yapılır. Öğrenciler bu sorularla saklı olan bilgileri hatırlar.
ud
Kavrama ve üst düzey davranışların kazandırılması amaçlanır.
Buluş yoluyla öğretim stratejisi içinde yer alır. Öğretim soru-cevap
şeklinde gerçekleşir.
Öğrenciler kartlara görüşlerini yazar ve masaya koyar.
Her öğrenci sırayla kart çeker ve o kartı sesli şekilde okur.
Benzer fikirler gruplanır.
Tüm görüşler okunduktan sonra sınıfla paylaşılır ve tahtaya yazılır.
22. Kartopu
İkiden fazla kişinin bir araya gelerek gruplar oluşturmasına dayanır.
Bilgi paylaşımını arttırmak ve etkileşimi sağlamak amacıyla yapılır.
Uygulanışı
Bir konu hakkında öğrenciler önce tek başına düşünür.
Sonra iki öğrenci bir araya gelir ve görüşlerini birbiriyle paylaşır.
Daha sonra dörder grup oluşturulur ve ikili gruplardaki görüşlerle
karşılaştırma yapılır.
Sekizerli grupların oluşturulmasıyla kartopu şeklinde büyürler..
Süreç sonunda görüşler toplanır ve karara varılır.

Teknik alaysı (ironik) ve doğurtmaca (buldurma) aşamalarından ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ

oluşur. Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında çözülmesi
yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır. Bu yöntem öğrencilere bir konuyu
1. Alaysı (ironik) aşaması
ya da bir beceriyi kazandırmak ve o konuda uygulama yaptırmak
Öğrencilere bildiklerinden emin oldukları konuyla ilgili sorular sorulur. amacıyla kullanılır.
tb

Amaç öğrencilerin kuşku duymasını sağlamaktır. Bu aşamada öğrenciler

konunun temelsiz, eksik ve tutarsız olduğunu düşünür. Özellikleri
Öğrenci merkezli çağdaş bir yöntemdir.
2. Doğurtmaca (buldurma) aşaması Öğretmen rehberliğinde sonuca ulaşılır.
Öğretmen yönlendirici sorularla öğrencilerin doğru önermeyi bulmasını Problem durumu gerçek yaşamla ilgili olmalıdır.
sağlar. Sınıf içinde uygulanır.
19. Beyin Fırtınası Uygulanışı
no

Özgün çözümler sunmak, karar vermek, yaratıcılığı geliştirmek amacıyla
ilginç önerilerin kısa sürede toplanmasıdır.
Grubun işbirliği yapmasına dayanır. Hedef davranışların en az uygulama
düzeyinde olması gerekir.
Fikir üretme ve fikir değerlendirme şeklinde iki aşaması vardır.
1. Fikir üretme (fırtına/nicelik) aşaması
Öğrenciler yeni, özgün ve farklı çözüm önerileri sunar. Demokratik
ortam vardır. Fikirlerinden dolayı bireyler yargılanmaz.
2. Fikir değerlendirme (nitelik) aşaması
Üretilen fikirler önem sırasına göre sıralanır ve seçim yapılır. Seçimler
tüm sınıfla birlikte olmalıdır.
Uygulanışı
Amaç, konu ve sorun tahtaya yazılır.
Zaman sınırı belirlenir.
Özgün fikirler alınır.
Fikirler hızlı bir şekilde tahtaya yazılır.
Fikirler önem sırasına göre sıralanır ve çözüm önerisi belirlenir.
Sınıfa örnek olay getirilir.
Gazete, televizyon ya da dergilerde yer alan haber, bir anı örnek olay
olabilir.
Örnek olay okunur ve öğrenciler olayı anlamaya çalışır.
Gerçek problem durumuna yönelik sorular sorulur.
Çözüm önerileri getirilir.
Örnek olay yeniden yazılır.
Yararları
Öğrenciler gelecekte karşılaşacakları problemlere hazırlanır.
Zihinsel ve duyuşsal davranışlar kazandırılır.
Öğrenilen kavram ve ilkeler uygulanmış olur.
Teori ve pratik arasında sıkı bir bağ kurulur.
Güdülenme ve katılımı yüksektir.
Öğrencileri ders dışındaki kaynaklara yöneltir.
Sınırlılıkları
Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
İstenilen örneğin bulunmasında zorluk yaşanabilir.
Uygulaması zaman alabilir. Gürültülü bir ortam oluşabilir.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 6
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
20
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ
Gerçek hayat problemlerinin çözülmesi için etkili ve yararlı olan araç
ve davranışların seçilmesi ve kjullanılmasıdır.
Deneme-yanılma, içgörü kazanma, neden-sonuç ilişkilerini bulma gibi
etkinlikleri kapsar.
Özellikleri
1. Öğrenci merkezli çağdaş bir yöntemdir. Öğretmen rehberlik eder.
Çözüm arama işi öğrencinin sorumluluğundadır.
Bireysel ya da grupla çalışma yapılabilir.
Öğretmenler uygun araç-gereçlerin sağlanmasında yardımcı
olur.
2. Pragmatist felsefe temeline dayanır.
“Yaparak-yaşayarak” ve “eğitimde transfer” ilkelerini temel alır.
Amaç problemin çözülmesi değil, elde edilen sonucun yeni
durumlar için kullanılabilmesidir.
.c
Öğrenmeyi öğrenme esas alınır.
3. Sınıf içi ve sınıf dışı etkinlikleri kapsar.
Sınıf içi problemlerin çözümü olabileceği gibi toplumsal sorunlar
ile ilgili de çözüm geliştirilebilir.
4. Bilişsel ve duyuşsal alanla ilgili kazanımları içerir.
çözümü esastır.
Öğrenciler sentez ve genelleme yapar.
ur
Bilişsel alanın en az uygulama ve üzerindeki davranışları içerir.
Yapılandırılmamış yani cevabı herkese göre değişen problemlerin
Birey, probleme ilişkin yeni kavramlar edinir. Kuralları ve ilkeleri
belirler ve bunları çözüm için kullanır.
ud
Duyuşsal alanda öğrencinin fark etmesi, gönüllü katılımı,
güdülenmişlik düzeyinin yüksek olması söz konusudur.
5. Bilimsel süreç ve becerisi kazandırır, bilimsel tutumu geliştirir.
Eleştirel, yaratıcı ve bağımsız düşünme, karar verme, sorgulama,
gözlem, çıkarım yapma, sınıflama yapma, kestirme, sentez,
hipotez, yorumlama, raporlama, sunma bu becerilerden
bazılarıdır.
6. Aşamaları, araştırma ve inceleme stratejisindeki bilimsel araştırma
tb
yönteminin aşamaları ile aynıdır.
Problemin farkına varma ve onu sınırlama.
Kaynak tarama ve bilgi toplama
Hipotez kurma
Hipotezi test etmek için gerekli araçları hazırlama
Kanıt toplama ve organize etme
Çözüm yollarını uygulama
no
Sonucu değerlendirme
Yararları
1. Okul ve gerçek yaşam arasında bağ kurar.
2. Bilgilerin kalıcılığını arttırır.
3. Önceki bilgiler kullanılır ve yeni bilgi ve beceriler kazanılır.
4. Birincil bilgi kaynaklarından öğrenmeyi sağlar.
5. Karmaşık sorunlara objektif bir çözüm yolu bulmayı öğretir.
6. İlgi ve güdülenme yüksektir.
7. Bireysel ve grup çalışmasına uygundur.
8. Planlı ve sistemli hareket etmeyi sağlar.
9. Öğrencilerde sorumluluk duygusunu geliştirir.
10. Hem bilişsel hem de duyuşsal alana yönelik kazanım sağlar.
Sınırlılıkları
1. Her disiplin ve konu için uygun değildir.
2. Zaman gerektirir ve maliyetli olabilir.
3. Araç-gereç temininde zorluk yaşanabilir.
4. Öğretmen iyi hazırlık yapmalıdır.
5. Öğretmen yöntem hakkında yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmalıdır.
6. Öğrenciler araştırma ve rapor yazma konularında iyi olmalıdır.
7. Gerçek yaşam ve süreç temelli değerlendirme gereklidir.
/@notbudur
Güncel ve kaliteli ders notları
Problem Çözme Yönteminde Akıl Yürütme Yolları
Genellemelere ulaşma yolları
Tümdengelim Tümevarım Hipotetik-Dedüktif
om
1. Tümdengelim (Dedüksiyon-Genelden Özele Akıl Yürütme): Genel
kurallardan, yasalardan, özel örneklere ve olaylara ulaşma yoludur.
ÖRNEK: Bütün balıklar denizde yaşar. Levrek bir balıktır. O halde levrek
denizde yaşar.
2. Tümevarım (Endüksiyon-Özelden Genele Akıl Yürütme): Örnek ve
olaylardan genel kurallara ve yasalara ulaşma yoludur.
ÖRNEK:
Gözlem I: İnsan canlıdır ve beslenir.
Gözlem II: Hayvan canlıdır ve beslenir.
Gözlem III: Bitki canlıdır ve beslenir.
Gözlem sonucu: O hâlde tüm canlılar beslenir.
3. Hipotetik-Dedüktif: Önce tümevarım sonra tümdengelim yolunun
kullanılmasıdır.
ÖRNEK: Dünyadaki iklim krizi ile ilgili araştırma yapılıp bilim insanlarının
görüşleri alınabilir ve bir genellemeye varılabilir (Tümevarım). Sonra bu
genellemeden yola çıkılarak iklim krizi hakkında bir yargıya varılabilir
(Tümdengelim).
Analiz
Akıl Yürütme Yolları
Sentez Diyalektik Retrodüktif
1. Analiz (Çözümleme): Karmaşık bir bütünün ögelere ayrılması ve bu
ögelerin ayrı ayrı incelenmesi yoluyla bütünün tanınmasıdır.
ÖRNEK: Kimya dersinde yapılan bir deney sonucunda suyun 1 oksijen
ve 2 hidrojenden oluştuğunu bulma. Bir cümleyi ögelerine ayırma.
2. Sentez (Bireşim, Terkip): Analiz yoluyla ögelerine ayrılmış bir bütünü
tekrar bir araya getirme işlemidir. Özgünlük gerektirir. Yaratıcı düşünme
süreci işler.
ÖRNEK: Özgün bir kompozisyon yazmak.
3. Diyalektik: Zıtlıkları kullanarak gerçekleştirilen akıl yürütme işlemidir.
(Tez + antitez = sentez)
ÖRNEK: Virüsler cansız ortamda cansızdır, canlı ortamda canlıdır. Bu
nedenle virüsler ne canlı ne de cansız kabul edilir.
4. Retrodüktif: Gözlem sonuçlarını, gözlem dışı kalan nesne, olay ya da
durumların gücüyle açıklamaktır.
ÖRNEK: Evrensel çekim yasası doğrudan gözlenmese de birçok olguyu
açıklamada kullanılır.
Problem Çözme Yönteminde Kullanılan Teknikler
1. 5N 1K: İyi yapılandırılmış problemlerde problemin anlaşılmasını
sağlamak amacıyla kullanılır. (Ne?, Niçin?, Ne zaman?, Nasıl?, Nerede?
ve Kim?) soruları sorularak problem netleştirilir.
2. PUKO Döngüsü: “Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al” aşamalarından
oluşan adım adım sonuca ulaşmak için kullanılan bir tekniktir.
3. Güç (Kuvvet) Analizi: İlk defa Kurt Lewin tarafından 1947 yılında
geliştirilmiştir.
Zamana dayalı problem çözme ve eylem planı hazıalamayı amaçlar.
“Değişim güçler arasındaki mücadelenin sonucudur” tezi ile yola
çıkılır.
Değişmeyi sürükleyen, zorlayan ve engelleyen güçlerin
belirlenmesinde kullanılır.
Çözümü engelleyen ya da destekleyen faktörlerin belirlenmesinde
kullanılır.
ÖRNEK OLAY ve PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİNİN FARKLILIKLARI
Örnek olay Problem Çözme
Sadece çözüm önerisi getirir. Öneri ile birlikte kanıt için uygulama.
Buluş yoluyla. Araştırma-inceleme yoluyla.
Sınıf içi çalışmadır. Sınıf içi ve sınıf dışı çalışmaları kapsar.
Bilimsel yol kullanılmaz. Bilimsel yol kullanılır.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
3 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ - 7
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
21
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
GÖSTERİP YAPTIRMA YÖNTEMİ
Bir işlemin nasıl yapıldığını, bir araç-gerecin nasıl çalıştığını önce
uygulamalı bir şekilde göstererek ve açıklayarak sonra da öğrenciye
yaptırarak öğretme yoludur.
Öğrenci bu yöntemde model alma yoluyla öğrenir.
Yöntem, birbirini takip eden iki aşamadan oluşur.
1. Gösteri (Demonstrasyon) Aşaması
Birden fazla duyu organına hitep eder. Bir işin yapılma biçimini gösterir.
Öğretmen işin yapılma aşamalarını bir maket üzerinde ya da bilgisayar
programları aracılığıyla gösterebilir. Bununla birlikte davranışın yer
aldığı bir film izletebilir.
Öğrenci dikkatli bir gözlemci konumundadır.
2. Yaptırma Aşaması
Beceriler uygun bir ortamda ve yeterli zaman diliminde öğrencilere
yaptırılır.
Özellikleri
.c
1. Hem öğretmen hem de öğrenci merkezlidir.
Gösteri aşaması öğretmen, yapma aşaması öğrenci merkezlidir.
2. Psikomotor, bilişsel becerilerin geliştirilmesi amaçlanır.
Kazanımlar alma basamağından başlayıp yapma basamağına
devam eder. Öğrencinin beceri oluşturması sağlanır.
alanlarda kullanılır.
ur
Müzik, beden eğitimi, mesleki eğitim, görsel sanatlar gibi
3. Öğrenci her iki aşamada birden fazla duyu organını kullanır.
Gösteri aşamasında işitme ve görme organları çalışır. Yapma
aşamasında ise öğrenci aktiftir ve yaparak-yaşayarak öğrenir.
Gösterip Yaptırma Aşamalarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
ud
1. Araç-gereçler önceden hazır olmalıdır.
2. Gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.
3. İşlem basamakları öğrencilerin görebileceği şekilde sunulmalıdır.
4. Zor işlerde önce basit adımlar yaptırılmalıdır.
5. Bir beceri öğretilmeden diğerine geçilmemelidir.
6. Öğrencilere yeterli süre tanınmalı, tekrar şansı verilmelidir.
7. Geri bildirim ve düzeltmeler anlık olmalıdır.
Yararları
tb
Sistematik ve planlı harket etme öğrenilir.
Gözlem yapma becerisi kazanılır.
Yaparak-yaşayarak öğrenme esastır.
Kalıcı öğrenmeler gerçekleşir.
Eksikler hemen görülür ve düzeltilir.
Birden fazla duyu organına hitap eder.
no
Sınırlılıkları
Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
Zaman alır.
Hazırlık iyi olmazsa hedefe ulaşılmayabilir.
Araç-gereç sağlamada zorluk yaşanabilir.
Karmaşık işlerde adım-adım gidilmezse öğrenciler eksiklik hissine
kapılabilir.
Anlama olmadan taklit yoluyla öğrenme gerçekleşebilir.
Sınıf yönetimini sağlamak zordur.
DENEY YÖNTEMİ
Bilimsel gerçeklere ulaşmak, olay ve olgular arasındaki ilişkileri ortaya
çıkarmak için yapılan deneme etkinlikleridir.
Deney, laboratuvar gibi ortamlarda yapılır.
Özellikleri
1. Bilimsel bir olayı kanıtlamak için kullanılır.
2. Hedef davranışlar en az uygulama düzeyinde olmalıdır.
Konu ile ilgili kavram, ilke ve teoriler bilinmelidir.
Öğrenciler kullanılan araç-gereçler hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
/@notbudur
Güncel ve kaliteli ders notları
Deney Türleri
Yapılış Şekillerine Yapılış Amaçlarına Yapılış Zamanına
Göre Göre Göre
Yapılış Şekillerine Göre Deney Türleri
1. Gösteri deneyleri: Genellikle imkanların kısıtlı olduğu (köy okulları
om
vb.) yerlerde yüksek riskli deneylerin yapılmasında kullanılır.
Profesyonel beceri ister.
2. Bireysel deneyler: Öğrencilerin kendi kendilerine bireysel olarak
yaptıkları deneylerdir. Proje çalışmaları, ev ödevleri gibi.
3. Grup deneyleri: 3-4 kişilik gruplarla yapılır.
Yapılış Amaçlarına Göre Deney Türleri
1. Kapalı uçlu deneyler: Deneyin nasıl yapılacağı ve deneyde hangi
sonuçlara ulaşılacağı açık bir şekilde verilir. Ulaşılan sonuç ile beklenen
sonuç karşılaştırılarak rapor edilir. Sıkıcıdır ve yaratıcılığı geliştirmez.
2. Açık uçlu deneyler: Öğrenciye sadece deney amacı ve kullanılacak
araç-gereçlerin verildiği deneylerdir. Deney aşamaları, deney düzeneği,
verilerin toplanması ve yorumlanması, ulaşılacak sonuçlar öğrenciye
bırakılır. Yaratıcı yeteneği geliştirir.
3. Hipotez test etme deneyleri: Öğrencilerin kendi kurdukları veya
öğretmenin verdiği hipotezi test etmesidir. Deneyler bu hipotezlerin
doğruluğunu ve yanlışlığını ispatlamak amacıyla yapılır.
Yapılış Zamanına Göre Deney Türleri
1. Konu öncesinde yapılan deneyler: Derse motive etmek, ilgi çekmek,
öğrenme isteği oluşturmak ve öğrencilerin zihninde dersle ilgili sorular
oluşturmak amacıyla yapılır.
2. Konu işlenmesi sürecinde yapılan deneyler: Dersle ilgili öğretilmek
istenen ilkelere ulaşmak amacıyla yapılır. Tümevarım yolu kullanılır.
3. Konu sonrasında yapılan deneyler: Bir ilkenin doğrulanması amacıyla
yapılır. Bu tür deneylerde konunun pekiştirilmesi sağlanır.
Yararları
Bilimsel süreç becerilerini geliştirir.
Öğrencilerin merakını giderir.
Teori ve pratik arasında sıkı bir bağ kurulur.
Olayla ve ilişkiler somut olarak gözlenir.
Birincil kaynaklardan öğrenme gerçekleşir.
Sınırlılıkları
Her konu alanında uygulanması zordur.
Duyuşsal ve psikomotor davranışlar üzerinde etkili değildir.
Deney ortamı her zaman sağlanamayabilir.
Kalabalık gruplarda uygulanması zordur.
Kontrol sağlanmazsa hedeften uzaklaşılabilir.
BİREYSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ
Bir öğrencinin bir konuyu kendi başına öğrenmesidir. Bireysel çalışma
yönteminde amaç, plan ve zaman son derece önemlidir.
Özellikleri
1. Öğrenci merkezlidir.
2. Temelden üst düzeye kadar davranışlar kazandırılabilir.
3. Tam öğrenme yoluyla öğretme sürecinde kullanılabilir.
Yararları
Yaparak-yaşayarak öğrenme vardır.
Bilgilerin hatırlanma düzeyi yüksektir.
Öğrenme süreci öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve hızına göre planlanır.
Plan yapma ve ona uyma becerisi kazandırılır.
Sınırlılıkları
Öğrencileri sosyal yönden geliştirmez.
Sınıf ortamında gerçekleşmesi pek mümkün değildir.
Kendi kendine çalışma alışkanlığı olması gerekir.
Her öğrenciye plan yapmak zor ve pahalıdır.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
4 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ - 1 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
22

ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 3. Eğitsel Oyunlar

Teknik bir yöntemi uygulama biçimidir. Öğretim teknikleri genel olarak Eğitsel oyunlar, rahat ve eğlenceli bir ortamda bilgi ve becerilerin
üçe ayrılır: pekiştirilmesini sağlayan bir tekniktir. Özellikle okulöncesi ve ilkokul
öğrencileri için kullanılır.
Drama Soru cevap Argümantasyon Tekniğin uygulanması için,
Rol yapma Gösteri Bilişsel çıraklık • Oyunların eğitsel amaç taşıması gerekir.
Grupla Öğretim Eğitsel oyunlar İstasyon Tahmin-Gözlem-Açıklama
Teknikleri • Tüm öğrenciler katılım sağlamalıdır.
Benzetim Altı şapka Ekiple Öğretim • İyi bir planlama yapılmalıdır.
Mikro öğretim Altı ayakkabı • Oyunlar, öğrenci seviyesine uygun, ilgi çekici ve basit olmalıdır.
• Kurallar açık ve anlaşılır olmalıdır.

om
Bireysel Öğretim Bireyselleştirilmiş öğretim Bilgisayar destekli öğretim • Eleştiriden uzak, rahat bir ortam olmalıdır.
Teknikleri Programlı öğretim Tutor destekli öğretim
Yararları
Aktif katılım, iş birliği, sosyalleşme ve kurallara uyma sağlar.
Sınıf Dışı Öğretim Gezi Görüşme Ödev Konular ilgi çekici hale getirilmiş olur.
Teknikleri Gözlem Sergi Olumsuz ders imajını yok eder.
Öğrenme eğlenceli ve rahat bir ortamda olur.
GRUPLA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Sınırlılıkları
1. Drama Gerekli materyallerin temini zor olabilir.
Öğrencilerin durumlara nasıl tepki vermesi gerektiğini yaşayarak Yarışma ortamı öğrenciler arasındaki yardımlaşma ve iş birliğini

r.c
öğrendiği uygulamadır. Sınıf önünde bir beceri ya da durum ortadan kaldırabilir.
canlandırılır. Çoğunlukla duyuşsal hedeflere yöneliktir. 4. Benzetim (Benzetişim-Simülasyon
a. Yaratıcı (Doğal) Drama: Hazır bir metne bağlı kalmadan katılımcıların Yapay ortamlar ve modeller kullanılarak öğrencilere deneyim
kendi yaratıcılıklarına bağlı olarak yapılan canlandırmadır. Kostüm ve kazandırma tekniğidir.
dekor yoktur. Öğrenci kendisini canlandırır.
Benzetim tekniğinde;
b. Biçimsel (Formal) Drama: Öğretmen kontrolünde bir durumun • Amaç açık ifade edilmeli,
senaryoya bağlı olarak canlandırılmasıdır. Roller önceden belirlenir, • Gerçeğe yakın model ya da ortam kullanılmalı,
oyun ezberlenir ve provası yapılır. • Anında dönüt ve düzeltme verilmelidir.
u
c. Kukla: Özellikle okul öncesi ve ilkokul öğrencileri için uygulanan
kukla kullanılarak yapılan canlandırmadır. Gerçekte yapılan işin karmaşık olması, risk taşıması, sınıf ortamının
deney yapmaya uygun olmaması ve ürünün tasarım aşamasında
d. Pandomim (Sözsüz Oyun): Duygu, düşünce, fikir ve olayların sözsüz
olması durumlarında teknik kullanılabilir.
olarak el, kol, yüz ve beden hareketleri ile anlatılmasıdır. İlkokul
ud
kademesindeki öğrenciler için kullanılır. Pandomim öğrencilerin kişilik
ve hayal güçlerini kullanarak durumu yorumlamasını sağlar. NOT

e. Parmak Oyunu: Okulöncesi ve ilkokul öğrencileri için şiir, öykü veya Pilot eğitiminde simülatör kullanımı, tıpta kadavra kullanımı, ilk
hikayelerin parmak hareketi ile anlatılmasıdır. yardım eğitiminde cansız mankenlerin kullanımı, deprem tatbikatı
benzetime örnek verilebilir.
Yararları
Sosyalleşme, sözel iletişim ve kendini ifade becerisi gelişir.
Öğrencilerin kendine güveni artar. Yararları
Gerçek hayat durumlarına hazırlama fırsatı sunar.
tb

Öğrenci merkezlidir.
Yaparak-yaşayarak öğrenme vardır. Öğrenmeyi somutlaştırır.
Müzik, tiyatro gibi yeteneklerin keşfedilmesini sağlar. Kaza riskini ve maliyeti en aza indirir.
Empati becerisini, hayal gücü ve yaratıcılığı geliştirir. Problem çözme ve karar verme becerilerini geliştirir.
Eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme ve yaratıcılık Anında dönüt ve düzeltme imkanı verir.
becerilerini geliştirir. İlgi çekicidir ve motivasyonu arttırır.
Sınırlılıkları Sınırlılıkları
no

Öğrenciler isteksiz ise uygulama aksayabilir.

Zaman alıcıdır.
Öğrenciler yetenek gösterisi yapmaya kalkarsa hedeften sapılabilir.
Her ders için aynı etkiyi sağlamayabilir.
2. Rol Yapma
Öğrencilerin kendi duygu ve düşüncelerini başka varlıkların kişiliğine
girerek ifade etmesidir. Her ders ye yaş grubuna uygulanabilir. Amaç,
kavram öğretmek, empati ve iletişim becerisi kazandırmaktır.
Yararları
Ders eğlenceli hale gelir. Böylece ilgi ve motivasyon artar.
Empati, yaratıcılık ve anlama becerisini geliştirir.
Sosyal becerileri geliştirir.
Öğrencilere duygu ve düşüncelerini açıklama fırsatı sunar.
Sınırlılıkları
Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
Zaman alır ve ekonomik değildir.
Roller iyi belirlenmezse hedeften uzaklaşılabilir.
Rol yapmayı bilenler çekingen öğrenciler üzerinde baskı oluşturabilir.
Gerçek durum ile aynı olamayabilir.
Gerçekte karşılaşılmayan sorunlar ortaya çıkabilir.
Bazı durumlarda maliyeti yüksek olabilir.
Gerçeğe yakın ortamların yaratılması zor olabilir.
4.a. Analoji (Benzetme)
Bir olayı başka bir olaya benzeterek öğrenmedir.
ÖRNEK: Kalbin pompaya benzetilmesi, insan beyninin bilgisayara
benzetilmesi, atomların bilyelere benzetilmesi gibi.
4.b. Metafor
Bilinenden bilinmeyene ve somuttan soyuta ilkesine uygun olarak
kullanılan anımsatma olayının ilk aşamasıdır. Anlatımı güçlendirmek
için kullanılır. Bilinen bir durumdan yararlanılarak bilinmeyenin
anlatılmasıdır.
Metafor, bir kavram olgu veya olayın başka bir kavram olgu veya olaya
benzetilerek anlatılmasıdır.
ÖRNEK: “Öğretmen yanan bir mum gibidir. Bilgisiyle bizleri aydınlatır.”
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
4 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ - 2 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
23

5. Mikro Öğretim Tekniği Eleştirel düşünme ve ifade etme becerisi sağlar. NOT
Öğrenme düzeylerinin belirlenmesinde etkilidir.
Mikro öğretim özellikle hizmet öncesi eğitiminde öğretmenlerin Soru cevap
Konuşma ve düşünme alışkanlığı sağlar.
öğretmenlik davranışları açısından sistemli bir şekilde deneme yaparak tekniğinde
Dönüt, düzeltme, tekrar ve pekiştirme sağlar.
yetiştirmeyi amaçlayan bir öğretim tekniğidir. Öğretmen eğitiminde sözlü sınavdaki
İletişim becerisini geliştirir.
kullanılan ve az sayıda öğrencinin grup çalışmalarıyla gerçekleştirdiği gibi değerlendirme
Yaratıcılık gerektiren konularda kullanılabilir.
bir tekniktir. ya da not verme
Temel amaç, bir becerinin eksiksiz ve doğru yapılmasını sağlamak ve Sınırlılıkları yerine öğrencileri
deneyim kazandırmaktır. düşünmeye sevk
İyi plan yapılmadığı takdirde zaman alabilir.
Uygulanışı etme vardır.
Sürekli soru sorulması sıkıcı ortam oluşturabilir.

Genellikle aday öğretmenlere kendi sınıflarında kısa süreli ders
anlatımı yaptırılır.
Sınıfta bir öğretmen adayı, öğretmen, öğretmen adayının
arkadaşları, öğrenciler ve değerlendirmede bulunacak kişiler olur.
Değerlendirme öğretim elemanı, aday öğretmenin sınıf arkadaşları
ve aday öğretmenin kendisi tarafından yapılır.
Öğretim elemanı ve aday öğretmenin sınıf arkadaşları değerlendirme
formu hazırlar.
Dersin video kaydı yapılır ve değerlendirme sonrasında hazırlık
yapılarak ders tekrar işlenir.
Uygulama Aşamaları NOT
om
Aşırı kaygıya, zaman ve özgüven kaybı olabilir.
İstenilen düzeyde sorular hazırlanamayabilir.
6. Gösteri (Demonstrasyon) Tekniği
İzleyici bir grubun önünde bir işin nasıl yapılacağını göstermek, bir
konunun genel ilkelerini açıklamak amacıyla kullanılır.
Öğretmenin Dikkat Etmesi Gerekenler
Materyaller önceden hazırlanmalı, provası yapılmalıdır.
Tüm öğrencilerin görmesini ve duymasını sağlamalıdır.
Gösteri esnasında sorulan sorulardan yararlanmalı, gösteri sonunda
özet yapmalıdır.

.c
Ders planının hazırlanması Gösteriyi birkaç öğrenciye tekrar ettirmelidir.
Benzetim tekniği Amacı açıklamalı, öğrencilerin dikkatini sürekli çekebilmelidir.
Dersin işlenmesi ve videoya kaydedilmesi yapay ortamda
Video kayıtlarının izlenmesi Etkinliği önce normal hızda daha sonra yavaş yavaş yapmalıdır.
olurken, mikro Her adımı öğrencilerle detaylı olarak tartışmalıdır.
Değerlendirmenin yapılması öğretim tekniği
Dersin tekrar hazırlık yapılarak işlenmesi Gösteri yaklaşık 5 dakikayı geçmemelidir.
gerçek ortamda
Yararları
ur
yapılır.
Etkinlik mümkün olduğunca öğrencilere yaptırılmalıdır.
Çalışma sonunda dönüt ve düzeltme vermelidir.
Öğretmen adaylarının kaygı düzeyini düşürür. Yararları
Mesleki becerileri geliştirir.
Görme ve işitme duyu organları birlikte aktiftir.
Bireylerin artı ve eksi yönlerini görmesini sağlar.
Dikkat çekici ve sıkıcılıktan uzaktır.
Yaparak-yaşayarak öğrenme vardır.
Deneme-yanılmaya harcanan zamanı azaltır.
Anında dönüt ve düzeltme fırsatı sunar.
Psikomotor beceriler üzerinde etkilidir.
ud
Sınırlılıkları Gösteri tekniği, gösterip
El sanatları, resim, müzik, beden eğitimi
yaptırma yönteminin ilk
Uzun zaman alır ve ekonomik değildir. derslerinde ve mesleki eğitimde kullanılır.
aşamasıdır. Gösteri
Kalabalık gruplar için uygun değildir. Sınırlılıkları tekniğinde öğrenci
Sunum yapan öğrenciler aşırı heyecanlanabilir. alıştırma ve uygulama
Doğal ortam oluşturulamayabilir. Planlama ve hazırlık süreci uzundur.
Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur. yapmaz. Gösterip
Görsel ve işitsel kısımlar uyumlu değilse yaptırma yönteminde ise
6. Soru Cevap Tekniği alıştırma ve uygulama
konu anlaşılmayabilir.
Karşılıklı olarak sözel iletişime dayanan ve sınıf içi uygulamalarda yaygın Sosyal becerilerin gelişmesinde etkisizdir. vardır.
tb

olarak kullanılan bir tekniktir. Sokratik yöntem olarak da bilinir. Bilişsel ve duyuşsal öğrenmede etkili değildir.
Öğrencilerin bildiklerini ortaya çıkarmak Öğretmen merkezlidir.
Düşünme ve konuşma alışkanlığı sağlamak
Derse katılım sağlamak 7. İstasyon Tekniği
Dersin önemli noktalarını vurgulamak Bütün sınıfın her aşamada (her istasyonda) çalışarak bir önceki grubun
Konu tekrarı ve anlaşılmayan noktaları ortaya çıkarmak için kullanılır. yaptıklarına katkı sağlayarak bir basamak ileri götürmeyi, yarım kalan
işi tamamlamayı öğreten bir yöntemdir.
no

Soru cevap tekniği not vermek amacıyla kullanılmaz. İstasyonlar slogan yazma, afiş hazırlama, şiir ve öykü yazma, resim
çizme gibi masalardan oluşur.
Soru Sorulurken Dikkat Edilmesi Gerekenler Uygulama Aşamaları
Düzeye uygun, açık, anlaşılır, farklı tür ve düzeyde sorular Konu belirlenir. Öğrenciler istasyon sayısına göre farklı özelliklere
sorulmalıdır. sahip gruplara ayrılır.
Tüm sınıfa sorulmalı, gönüllülerin cevaplaması sağlanmalıdır. Her istasyona bir gözlemci veya istasyon şefi seçilir. Öğretmen de
Öğrencilere adıyla hitap edilmelidir. istasyon şefi olabilir.
Güven verici samimi ortam sağlanmalıdır. Tüm gruplar sırasıyla her istasyona gider ve verilen süre içinde çalışır.
İlgisiz öğrencilerin de katılımı sağlanmalıdır. Süre sonunda gruplar yer değiştirir. Tüm istasyonlarda bütün
Anında pekiştirme yapılmalı, yanlış cevap verenlere ipucu grupların çalışması sağlanır.
verilmelidir. Yanlış cevap veren öğrencide fazla ısrar edilmemelidir. Etkinlik sonunda istasyon şefleri çalışmaları sınıfa sunar.
Rastgele seçimle soru sorulmalıdır. Çalışmalar sınıfta sergilenir.
Konuşma güçlüğü olan öğrenci isteklendirilip cesaretlendirilmelidir.
Yararları Sınırlılıkları
Soruya hiçbir öğrenci cevap vermemişse soru parçalanarak
sorulmalıdır. Öğrenci merkezlidir. Tüm sınıfa uygulamak
Öğrenciler soru sormaya teşvik edilmelidir. Özel yetenekleri ortaya çıkarabilir. zordur.
İş birliği, yaratıcılık, kurallara uyma, Tüm öğrenciler aktif
Yararları iletişim becerisini geliştirir. katılamayabilir.
İlgiyi arttırır, aktif katılım sağlar. Çekingen öğrencilerin katılımını Gürültü ve kargaşa
Konunun anlaşılıp anlaşılmadığının kontrol edilmesini sağlar. sağlar. oluşabilir.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
4 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ - 3
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
24
8. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği
Edward De Bono tarafından geliştirilmiştir. Bireylerin olaylara farklı
açılardan bakmalarını ve lateral (yanal) düşünmeleirni amaçlar.
Öğrenciler farklı renklerde şapka takar ve taktıkları şapkalara göre fikir
belirtir.
Tarafsız Beyaz Şapka: Tarafsızlığı ve objektifliği temsil eder.
“Konuyla ilgili elimizdeki veriler nelerdir?”
“Hangi bilgilere sahip değiliz?” gibi sorular sorulabilir.
Duygusal Kırmızı Şapka: Öfke, tutku ve duygusallığı temsil eder.
“Bu durum duygularını nasıl etkiliyor?”
“Bu konuda nasıl hissediyorsun?” gibi sorular sorulabilir.
Kötümser Siyah Şapka: Olumsuzluğu, karamsarlığı, kötümserliği ve
eleştirel zekayı temsil eder. Risk, zayıf durum ve sorunlara odaklanır.
“Bu durumda sorun nedir, sorunun sebebi nedir?”
“Bu durumun olumsuz sonuçları neler olabilir?” gibi sorular sorulabilir.
İyimser Sarı Şapka: İyimserliği, olumlu yönleri ve yapıcı zekayı temsil
eder.
“Bu durumun olumlu yönleri nelerdir?”
“Bu durumdan kimler neden fayda sağlar?” gibi sorular sorulabilir.
Yaratıcı Yeşil Şapka: Yeni ve yaratıcı fikirler üretmeyi sağlar.
.c
“Bu problemi farklı yollardan nasıl çözeriz?”
“Farklı olasılıklar neler olabilir?” gibi sorular sorulabilir.
Değerlendiren Mavi Şapka: Sonuç çıkarma ve değerlendirme sağlar.
İşlevsel zekayı temel alır.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Etkin Kullanımı
Çelişkili ve ilgi çekici konular seçilmeli
ur
Konu dışına çıkılması engellenmeli
Güvenli bir sınıf ortamı sağlanmalı
Zaman etkin kullanılmalıdır.
Yararları
Düşünme eğitiminde etkilidir.
ud
Empatik, yaratıcı, lateral (yanal) düşünmeyi geliştirir.
İlgiyi arttırır, dersi eğlenceli kılar.
Yaratıcılık ve karar verme becerisini geliştirir.
Sistematik düşünme becerisi gelişir.
Bireylerin başkaları adına düşünebilmelerini sağlar.
Sınırlılıkları
Öğrenciler gerçekte savunmadığı düşünceleri ifade ederken
zorlanabilir.
Kalabalık gruplar için uygun değildir.
tb
Zaman alıcıdır.
9. Altı Ayakkabı Uygulama Tekniği
Edward De Bono tarafından geliştirilmiştir. Farklı durumlara uyum
göstermeyi ve üst düzey becerileri kazandırmayı amaçlar.
Önce bir problem seçilir ve daha sonra giyilen ayakkabıların işlevine
göre çözüm önerileri getirilir.
no
Turuncu Lastik İtfaiyeci Çizmesi: Tehlike ve riski çağrıştırır. Amaç, acil
durumlarda müdahale etmek ve güvenliği sağlamaktır.
Pembe Ev Terliği: İnsancıllığı ve hassasiyeti temsil eder. Amaç, insanları
korumak ve hassas davranmaktır.
Gri Spor Ayakkabı: Rahatlığı ve tarafsızlığı temsil eder. Amaç, rahat ve
tarafsız bir şekilde araştırma yapmak, bilgi ve kanıt toplamaktır.
Lacivert Resmi Ayakkabı: Resmiyeti ve rutin işleri temsil eder.
Kahverengi Yürüyüş Ayakkabısı: Alternatif durumları ve esnekliği temsil
eder. Yaratıcılık ve esneklik ön plandadır. Lacivert ayakkabının tam
tersidir.
Mor Binici Çizmeleri: Yetkiyi ve yetkinin gerektirdiği üstünlüğü temsil
eder. Amaç, liderlik rolünü oynamak ve hakimiyet sağlamaktır.
10. Argümantasyon (Dayanaklandırma)
Bilimsel bir konu ile ilgili fikir öne sürme, destekleme, eleştirme ve
değerlendirme amacıyla kullanılır. Delil ve kaynak sunma önemlidir.
/@notbudur
Güncel ve kaliteli ders notları
11. Köşelenme
Bir konu ile ilgili veri toplama, çözüm üretme ve bu çözümü savunma
tekniğidir.
Uygulama Aşamaları
1. Problemin belirlenmesi ve açıklanması
2. Olası çözüm önerilerinin sunulması
3. Çözüm önerilerinin kartonlara yazılarak sınıfa asılması
4. Öğrencilerin katıldığı çözüm önerisi kartonunun yanına gitmesi
5. Aynı köşedeki öğrencilerin katıldığı çözüm önerilerini tartışması
6. Belirtilen nedenlerin grup olarak sınıfa sunulması
om
7. Grupların tartışarak sınıf olarak ortak karar alması
Görüş belirtme tekniğinde bir konuya katılıp katılmama vardır.
Köşelenme tekniğinde ise çözüm önerilerinin gerekçelerini
sunma vardır.
12. Ekiple Öğretim
Uzman ya da öğretmenlerin bir araya gelerek yaptıkları tüm çalışmalar
ekiple öğretimdir. Daha çok öğretmen faaliyetlerini kapsar. Branş
öğretmenlerinin birlikte yaptığı çalışmalar, birden fazla öğretmenin
aynı anda derse girmesi örnek verilebilir.
BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ
Bireyselleştirilmiş Öğretim (Keller Planı)
Her öğrenci kendi düzeyine, hızına ve öğrenme stiline göre öğrenir.
Öğretmen, etkinlikleri düzenlemek ve yönetmekle görevlidir. Öğrenci,
neyi, ne zaman, nasıl öğreneceğine kendi karar verir.
Keller planında küçük grup çalışmaları da yapılabilir.
Bireyselleştirilmiş öğretimin dört basamağı
1. İşlenecek konu ve materyallerin belirlenmesi
2. Konu ve materyallerin anlamlı birimlere ayrılması
3. Her birim için başarı derecesini belirleyen değerlendirme yöntemine
karar verilmesi
4. Öğrencilerin kendi hızında öğrenebilmelerine imkan tanıma
Bireyselleştirilmiş Öğretim Teknikleri
1. Dönüşümlü Günlük Çalışmalar: Günlük ihtiyaçlara göre yapılan
çalışma veya etütlerdir.
Öğretmen dersi işler. Konuyu iyi öğrenmiş öğrenciler grup lideri seçilir.
Grup liderleri düşük düzeyde öğrenmiş öğrencilere konu öğretir.
2. Planlı Grup Çalışmaları: Öğrenciler bir akademik yılda ya da dönemde
kazanmaları gereken becerileri tamamlar. Öğretmenin önceden
hazırlamış olduğu plan dahilinde ilerler.
Örneğin, 4 hafta nota eğitimini tamamlayan bir öğrencinin 5 haftalık
solfej eğitimine katılması.
3. Beceri Geliştirme Çalışmaları: Geliştirilmesi gereken beceri belirlenir
ve bu beceriye yönelik çeşitli çalışmalar yapılır. Öğrenciler bilgi ve
becerilerine göre gruplara ayrılır. Gruplardan bir tanesi yönlendirme
görevi görür.
4. Düzey Geliştirme Çalışmaları: Hazırbulunuşluk testi yapılır ve alınan
puanlara göre, homojen gruplar oluşturulur. Aynı düzeydeki öğrencilere
gruplarda eğitim verilmesidir.
Yararları
Öğrenci merkezlidir.
Bireysel hız ve öğrenme stilleri dikkate alınır.
Aktif katılım, karar verme, sınav tarihi belirleme gibi sorumluluklar
verilir.
Öğrencinin ilgisine, isteğine ve ihtiyacına göre öğrenme gerçekleşir.
Kendi kendine öğrenmeyi geliştirir.
Sınırlılıkları
Sosyalleşmeyi azaltır.
Planlama, hazırlık ve uygulama zaman alır, ekonomik değildir.
Bireysel çalışamayan öğrencilerde etkisi düşük olabilir.
İyi bir rehberlik yapılmadığı durumlarda başarı sağlanamayabilir.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
4 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ - 4
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
25
BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ (DEVAM)
Programlı Öğretim (Skinner)
Skinner’in pekiştirme ilkeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Öğretimin
grupla değil bireyselleştirilmiş şekilde yapılmasını savunur. Amaç,
hatayı en aza indirmektir.
Planlı bir şekilde öğretim kitapları, CD’ler, filmler gibi araçlar öğrenciye
sunulur.
Programlı Öğretimin İlkeleri
1. Küçük Adımlar: Konular öğrenciye adım adım ilerleyecek şekilde
verilir.
2. Kademeli (Dereceli) İlerleme: İlermeme basitten karmaşığa,
bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora doğru ve mantıklıdır.
3. Etkin Katılım: Öğrenci sürece soru ve alıştırmalarla katılım sağlar.
4. Başarı: Öğrenci birimlerden birini başarmadan diğerine geçmez.
5. Anında Dönüt-Düzeltme: Sorulan sorulara verilen cevapların
doğruluğu veya yanlışlığı anında bildirilir.
6. Bireysel Hız: Öğrenciler ilgi ve yeteneklerine göre kendi hızlarında
ilerler. Zaman sınırı yoktur. Başarısızlık ya da sınıfta kalma yoktur.
Programlı öğretim kendi içinde doğrusal, dallı ve karma programlı
olmak üzere üçe ayrılır.
.c
1. Doğrusal Programlı Öğretim: Sorular sırayla sorulur, öğrenciler
sorulara doğru cevap verdikçe yeni birime geçer.
İki doğrudal programlı öğretim modeli vardır.
a) Öğrenci hazırbulunuşluk testinde aldığı puana göre bir düzeyden
başlar. Yeterli olduğu konuları geçer ve sonraki konuları aşamalı
şekilde öğrenir.
ur
b) Konularla bağlantı kurmak amacıyla her konu sonunda yeni
konu ile ilgili sorular sorulur. Cevaplar ise yeni ünitededir.
2. Dallı Programlı Öğretim: Crowder tarafından geliştirilmiştir. Daha
esnek ve karmaşıktır. Öğrencinin çalışması bitince çoktan seçmeli
sorular sorulur. Sorular doğru cevaplandıkça pekiştireç verilerek
sonraki konuya geçilir. Yanlış cevap verilirse öğrenci ilgili birime
ud
yönlendirilir.
3. Karma Model: Doğrusal ve dallı programlı öğretimler bir arada
kullanılır. Her madde için uygun model seçilir. Zihinsel engellilerden
üstün zekalılara kadar tüm düzeyler için kullanılabilir.
Programlı öğretim grup çalışmalarını tamamen reddederken,
bireyselleştirilmiş öğretim hem birebir hem de küçük homojen
gruplarla öğretimi savunur.
tb
Yararları
Anında dönüt ve düzeltme vardır.
Aktif katılım ve kendi hızında ilerleme imkanı sunar.
Öğretmen tekrar, alıştırma ve düzeltme yapmak zorunda kalmaz.
Okul içinde ve dışında kullanılabilir.
no
Sınırlılıkları
Her ders ve konuya uygulanmaz.
Duyuşsal ve psikomotor becerilerde etkili değildir.
Üst düzey hedeflerin kazanımında etkili değildir.
Materyal hazırlamak ve uygulamak zor olabilir.
Sosyalleşmeyi olumsuz etkiler.
Maliyeti yüksek olabilir.
Bilgisayar Destekli Öğretim
Programlı öğretim ilkeleri doğrultusunda bilgisayar destekli uygulanan
bir tekniktir.
Bilgisayar Destekli Öğretim Programları
Alıştırma ve tekrar
Birebir öğretim
Problem çözme
Benzetim
Sınama durumları
/@notbudur
Güncel ve kaliteli ders notları
Yararları
Anında dönüt ve düzeltme vardır.
Aktif katılım sağlar.
Çoklu ortam oluşturularak derse canlılık kazandırır, ilgi artar.
Okul dışında da çalışma imkanı sağlar.
Öğretmen ders tekrarı ve ödev kontrolü yapmaz.
Tehlikeli, maliyetli ve zor deneyler benzetim yoluyla yapılabilir.
Sınırlılıkları
Sosyalleşmeyi olumsuz etkiler.
Duyuşsal ve psikomotor kazanımlarda etkili değildir.
om
Maliyetli olabilir.
Bilgisayardaki veriler, çalışmalar kaybolabilir.
Bilgisayar kullanımı için yardımcı uzman gereklidir.
Kullanılan programlar kaliteli olmayabilir.
Programlar her zaman kullanılamayabilir.
Tutor Destekli Öğretim
Bir uzman ile öğrenci arasında birebir gerçekleşen öğretimdir. Uzman
kişi bir öğretmen ya da konuyu bilen bir öğrenci de olabilir. Uzman kişi
öğrencinin anlamadığı konuları anlatır, tekrar eder, örnekler verir,
alıştırma yapar.
Yararları
Öğrencilerle bireysel olarak ilgilenilir.
Konuyu öğrenen öğrencilerde güven duygusu oluşur.
Derste öğrenilmeyen konuların öğrenilmesini sağlar.
Sınırlılıkları
Tutor alan kişiye ücret ödenebildiğinden maliyetli olabilir.
Öğretmen her öğrenciye tutor olamayabilir.
Öğretmen dışında tutor bulmak zordur
Bilişsel Çıraklık
Öğrencinin bir uzman gözetiminde bir işe başlayarak uzmanın
desteğinin gittikçe azaldığı öğrenme sürecidir.
Geçmişte Ahilik uygulaması, günümüzde mesleki eğitim, dil öğretimi,
tıp eğitimi gibi alanlar örnektir.
Bilişsel çıraklık dört boyuta odaklanır.
İçerik: Okullardaki alan bilgisi ve gerçek problemlere odaklanır.
Yöntem: Uzmanların kullandığı stratejileri gözlemleme, katılma ve
keşfetme imkanı sunar.
Sıralama: “Artan karmaşıklık, artan çeşitlilik ve kısmi becerilerden önce
bütünsel beceriler” ilkelerinden oluşur.
Sosyoloji: Öğrenci bir süre sonra öğrenmeyi kendi başına gerçekleştirir.
Geleneksel çıraklıkta bir işin nasıl yapılacağı öğretilir, bilişsel
çıraklıkta ise öğrenilen uygulamanın farklı durumlarda nasıl
kullanılabileceği öğretilir.
SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ
Gezi
Okul ve sınıfta yapılan çalışmaları tamamlamak ve yaşamla bağ kurmak
amacıyla okul tarafından organize edilen ziyaretlerdir.
Bütün duyu organları kullanılarak ilk elden somut yaşantılarla bilginin
kaynağına ulaşılır.
Gezinin etkin kullanılabilmesi için:
Eğitsel amaç taşımalı, iyi planlanmalı, yasal izinler alınmalıdır.
Gezinin amacı öğrencilere açıklanmalı, yapılacak etkinlikler
belirtilmelidir.
Özellikle ünite sonunda konuyla bağlantılı geziler yapılmalıdır.
Gezi sonunda elde edilen sonuçlar tartışılmalı ve değerlendirilmelidir.
Yararları
Birincil kaynaktan somut yaşantılar elde edilir.
Birden fazla duyu organı kullanılır. Kalıcı öğrenme sağlar.
Araştırma, inceleme, gözlem, bilimsel düşünme becerisini geliştirir.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
4 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ - 5 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
26

SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ (DEVAM) Uzun zaman almamalıdır.

Zamanında kontrol edilmeli ve dönüt-düzeltme yapılmalıdır.
Müze Eğitimi
Gerçek yaşamla bağ kurularak öğrenme gerçekleştirilir. Sosyal bilgiler Günlük Tutma
dersi ile birlikte diğer dersler için de uygulanabilir. Öğrencilerin yaşadığı olayları, öğrendiklerini ve kişisel düşüncelerini
Yararları not ettiği ders dışı etkinliktir.
Yaparak-yaşayarak öğrenme vardır. Günlük tutma;
İlk elden somut yaşantılarla öğrenme gerçekleşir. Öze dönük zeka gelişimine katkı sağlar.
Öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirir. Öğrenciye güçlü ve zayıf yönlerini gösterir.
Estetik, tarihsel empati kurma, kanıt sunma becerisini geliştirir. Yazma alışkanlığını geliştirir.
Bazı dersler için uygulama laboratuvarı işlevi görür. Öz değerlendirme becerisini geliştirir.

Geçmiş ile gelecek arasında bağ kurmayı sağlar.
Gözlem
Gözlem, belirli bir amaç doğrultusunda doğal ya da kontrollü
ortamlarda varlıkların ve olayların koşulları içinde ve oluş zamanlarına
göre planlı ve dikkatli bir şekilde izlenmesidir.
Amaç, öğrencilere bir durum ya da nesne ile ilgili bilgi toplatarak
bilimsel araştırma becerileri kazandırmaktır.
Gözlem tekniği uygulanırken;
Gözlem yapılacak olay, olgu veya nesne önceden belirlenmeli ve
om
Öğrencilerin iç dünyalarını rahatlıkla yazabilme fırsatı verir.
Fikirler ve bilgiler unutulmamış olur.
Kişisel hedefler yazılır ve gözden geçirilebilir.
Sorumluluk duygusunu geliştirir.
Sergi
Öğretim sürecinde ortaya çıkan resim, şiir, kompozisyon, heykel gibi
ürünlerin inceleme ve değerlendirme amacıyla sunulmasıdır.
Yararları
Motivasyonu arttırır. Bir şeyi yapma hazzı verir.

.c
Üreticilik ve yaratıcılık becerilerini geliştirir.
sınırları iyi çizilmelidir.
Yaparak-yaşayarak öğrenme sağlar.
Gözlemin kimler tarafından, ne zaman, nerede ve hangi sıklıkta
Grup çalışması becerisini geliştirir.
yapılacağı önceden belirlenmelidir.
Ürün ve süreç değerlendirmesi sağlar.
Gözlem formu önceden düzenlenmelidir.
Sonuçlar not edilmelidir. Sınırlılıkları

sağlanmalıdır.
ur
Farklı öğrencilerin farklı zamanlarda aynı olayı gözlemlemesi Zaman alıcıdır ve yüksek maliyet gerektirebilir.
Organizasyonda istenmeyen durumlar oluşabilir.
Gözlem sonuçları rapor halinde sınıfla paylaşılmalıdır.
Yararları ALTERNATİF ÖĞRETİM TEKNİKLERİ
İlk elden somut yaşantılar kazandırır. 1. Listeleme: Öğrencilerin belirlenen konuyu özelliklerine göre
Araştırma, inceleme, bilimsel araştırma becerisi kazandırır. sıralayarak küçük gruplar halinde tartışıp bir sonuca varmasıdır.
Birden fazla duyu organını çalıştırır. 2. Kart Gösterme: Öğretmen öğrencilere farklı renklerde 3-5 kart dağıtır.
ud
Okul ve çevre etkileşimi sağlar. Her kartın bir anlamı vardır. Yeşil: katılıyorum, beyaz: kararsızım, sarı:
Sınırlılıkları katılmıyorum, kırmızı: tamamen katılıyorum gibi. Öğrenciler konu ile
Disiplin sorunları ortaya çıkabilir. ilgili görüşlerini kart göstererek ifade eder. Son olarak öğrenciler
Planlama iyi yapılmazsa zaman kaybı oluşur. seçtikleri kartın nedenini açıklar.
Tekrar yapılması durumunda maliyetli olabilir. 3. Kart Eşleştirme: Öğrenilenlerin gözden geçirilmesi, netleştirilmesi
ve kalıcılığın arttırılması için yapılır.
Görüşme
1. Öğrenci sayısının yarısı kadar kart içeren iki kategoride kart hazırlanır.
Bir konu hakkında uzman bir kişinin görüşünü almak amacıyla Birinci kategoride konu ile ilgili soru, kavram ve örnekler yer alır.
uygulanana tekniktir. Okul dışında ya da uzmanın okula çağrılmasıyla
tb

İkinci kategoride birincidekilerle eşleştirilebilecek yanıtlar, tanımlar,

yapılabilir. açıklamalar, ilkeler ve olaylar yer alır. Kategorilerden birindeki kartlara
Etkin kullanımı için; numara verilir.
2. Kartlar öğrencilere dağıtılır. Öğrenciler kendine gelen kartla ilgili
Sorulacak sorular önceden hazırlanmalı, öğrenciler konu hakkında
hazırlık yapar.
bilgilendirilmelidir.
3. Öğrenciler sınıfta dolaşarak ellerindeki kartın eşini arar.
Görüşme sırasında dikkat edilecek noktalar belirtilmelidir.
4. Kartlarını eşleştirenler gerekçesi ile ilgili hazırlık yapar.
Raporun nasıl hazırlanacağı anlatılmalıdır.
no

5. Kart numaraları rastgele söylenir ve gerekçeler sınıfa sunulur.

Görüşme randevu alınarak yapılmalıdır.
4. Hızlı Tur: Beyin fırtınasının birinci bölümüne benzer. Öğrencilere bir
Yararları konu verilir ve üzerinde düşünmeleri sağlanır. Öğrenciler sıra ile
İlk elden bilgiye ulaşım sağlar. düşüncelerini söyler. Aynı şeyler tekrar söylenmez. Söyleyecek sözü
İletişim, işbirliği, araştırma-inceleme ve problem çözme becerisini olmayan öğrenci “Geçiniz” der.
geliştirir.
5. Doğru mu, Yanlış mı?: Öğretmen doğru ve yanlış cümleleri kartlara
Empati becerisi kazandırır.
yazar. Kartlar rastgele öğrencilere dağıtılır. Öğrenciler elindeki kartta
Sınırlılıkları yazan cümlenin doğruluğunu tartışır.
Uzman kişiye ulaşmak zor olabilir. 6. Akran Öğretimi: Eğitim almış yetenekli öğrencilerin öğretmen
Zaman alıcıdır. rehberliğinde aynı sınıftaki bir ya da birkaç öğrenciye bir kavram ya da
Görüşmenin kayıt altına alınması sırasında zorluklar yaşanabilir. beceriyi öğretmesidir.

Ev Ödevi Öğrencilerin kendi düzeylerine ve stillerine uygun öğrenme olur.

Dönüt-düzeltme anında yapılır ve kavram yanılgıları giderilir.
Yeni üniteye hazırlık yapmak, konuları tekrar etmek, pekiştirmek ve
Bireysel hızda öğrenme sağlar.
öğrencileri araştırmaya yöneltmek amacıyla kullanılır.
Rekabet ve yarışmayı azaltır. Destekleyici sınıf ortamı sağlar.
Ödevler; Akran öğreticiler öğrenenle aynı yaş düzeyinde olduğundan
arkadaşlarını daha iyi anlar.
Açık ve anlaşılır olmalıdır.
Süreçten öğretici kişi öğrenenden daha fazla yararlanır.
Öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
4 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ - 6
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
27
AlTERNATİF ÖĞRETİM TEKNİKLERİ (DEVAM)
7. Flaş: Öğrenciler, bir konu, problem ya da kendi deneyimleri hakkında
sırayla konuşur. Herkes konuştuktan sonra tartışma yapılır.
8. Soru Ağı: İşlenen konu ile ilgili kavramlar ve ana düşünceleri
netleştirmek için yapılır.
Tahta ya da boş bir kağıda bir ağ çizilerek konu yazılır.
Öğrenciler konu ile ilgili soru oluşturur.
Soruları ilişki durumuna göre ağa yerleştirirler.
Sorular tek tek cevaplanır, tartışılır ve cevap sorunun yanına yazılır.
9. Mahkeme: Sınıfta sanal mahkeme kurularak yapılır. Empati, görüşlere
saygı, kendini savunma ve iletişim becerisini geliştirmek için yapılır.
Bir konu ve problem üzerinde iki grup oluşturulur.
Öğrencilere hakim, avukat, katip, tanık ve jüri üyesi gibi görevler
verilir.
Öğrenciler konu ile ilgili araştırma yaparak gerekli malzemeleri toplar.
Toplanan bilgi ve belgeler tartışılır.
Mahkeme sürecine geçilir. Avukatlar savunmalarını yaparlar.
Tanıklar hakime konu ile ilgili bilgi ve belge sunar.
Avukatlar soru sorar ve kendi bilgi-belgelerini savunur.
Hakim süreç sonunda yanlış ve eksikleri belirler. Jüri üyeleri haklı
olan grubu belirler.
.c
10. Bilgi Kese Kağıdı: Ön bilgilerle yeni bilgiler arasında ilişki kurmayı
amaçlar.
Her öğrenciye bir kese kağıdı verilir. Konuyla ilgili anahtar kelime,
olay ve kavramlar listelenir.
Öğrenciler listedeki maddelerle ilgili bildiklerini kese kağıdına yazar.
ur
2-4 kişilik gruplar oluşturulur ve grup üyeleri yazdıklarını birbiri ile
paylaşır.
Öğrencilere küçük kartlar verilir. Öğrenciler öğrendiklerini bu
kartlara yazar ve kese kağıdına atar.
Kese kağıdındaki bilgiler diğer gruplarla paylaşılır.
11. Tarihsel Empati: Geleneksel tarih anlayışı yerine tarihin çok yönlü
ud
öğretimini esas alır. Olaylar dönemin şartlarına göre değerlendirilir.
Olaylar ve kişiler iyi bir şekilde tanıtılır.
Olaylar kronolojik sıraya göre verilir.
Kanıt ve yorumlar toplanarak tartışılır.
Tarihi olay ve kişiler canlandırılır ve tarihsel yorum yapılır.
12. Akrostiş: Kelimelerin ilk harflerinin kullanılmasıyla anlamlı kelime
ya da cümlelerin oluşturulmasıdır.
13. Buzkıran: Sınıfa yeni takılan öğrencilerin kaynaşmasını sağlamak
amacıyla daha çok vatandaşlık dersinde uygulanan tekniktir.
tb
14. Öykü Oluşturma: Gazete haberi, fotoğraf, resim, karikatür gibi
ögeler kullanılarak öykü yazma tekniğidir.
3-5 kişilik gruplar oluşturulur.
Gazete haberi, fotoğraf, resim, karikatür vb. öğrencilere sunulur.
15-20 dk süre içinde öykü yazılır.
Gruplar yazdıkları öyküleri sınıfa okur ve değerlendirme yapılır.
no
15. Arkası Yarın: Öğrencilerin yarım kalan öykü ya da filmi tamamlaması
şeklinde uygulanır.
16. Nesi Var?: Sınıftan bir öğrenci belirlenir ve dışarı çıkarılır. Sınıftaki
öğrenciler sorulacak bir nesne, olay ya da durum belirler. Dışardaki
öğrenci sınıfa çağrılır ve öğrencinin istediği kişiye üç defa “nesi var?”
diye soru sorması istenir. Sorunun sorulduğu öğrenci belirtilen olay,
nesne ya da durumla ilgili özellikleri belirtir. Toplam üç defada doğru
cevap bulunmak zorundadır.
17. Mektup ya da Telgraf: Sınıf gruplara ayrılarak bir yarısına mektup
diğer yarısına da telgraf yazdırılır. Mektup ve telgraflara bir soruna
dair çözüm önerisi yazılır. Daha sonra bu öneriler sınıfta okunur.
Gruplar birbirine soru sorar, cevaplar verilir ve sonuç özetlenir.
18. Siz Olsaydınız Ne Yapardınız?: Her birine numara verilmiş kartlar
hazırlanır. Kartlara işlenecek konu veya gerçek yaşamla ilgili örnek olay
yazılır. Olayın sonunda “Bu durumda siz olsaydınız ne yapardınız?”
sorusu yazılır. Kartlar rastgele dağıtılır veya öğrencilere çektirilir.
Öğretmen bir numara söyler ve numaranın yazılı olduğu kart sahibi
örnek olayı okuyarak sorunun cevabını verir. Cevaba katkı sunmak
isteyen öğrencilere söz hakkı verilir. Tartışma özetlenir.
/@notbudur
Güncel ve kaliteli ders notları
19. Kum Saati: Tahtaya ya da boş kağıtlara boş kum saati çizilir. Konular
kum saatinin ortasına, konu ile ilgili önbilgiler saatin üst tarafına yazılır.
Konular işlenir ve öğrenilen bilgiler saatin altına yazılır. Öğrenciler
oluşturdukları kum saatini sınıfla paylaşır.
20. Öğrenme Galerisi: Öğrenme ya da önerilerin kaç öğrenci tarafından
belirtildiğini değerlendirmek için kullanılır.
Öğrenciler 2-4 kişilik gruplara ayrılır. Öğrenciler öğrendiklerinden veya
önerilerinden oluşan bir liste yapar. Listeler sınıfa asılır. Öğrenciler
listeleri gezerek eklemeyi unuttukları maddelere işaret koyarlar. Son
olarak hangi bilgi ve önerinin kaç kişi tarafından yazıldığı belirlenerek
listeler özetlenir.
21. Burada Herkes Öğretmen: İş birlikli öğrenme modelini esas alır.
om
Öğrencilere kart veya kağıtlar dağıtılır. Öğrenciler işlenen konu ile ilgili
tartışmak istedikleri yeri ve soruyu yazar. Kartlar toplanır, karıştırılır ve
yeniden dağıtılır. Her öğrenci karttaki konularını ve sorunun cevabını
araştırır. Sonuçlar sınıfa sunulur ve değerlendirilir.
22. Bunu Kim Yapar?: Öğretmen dersten önce bir çalışma kağıdı hazırlar
ve derste öğrencilere dağıtır. Öğrenciler ellerindeki kağıtla sınıfta
dolaşarak “Bunu kim yapar?” diyerek kendine eş bulur. Eşler çalışma
kağıdındaki alıştırmaları yaparak yanına adlarını yazar.
23. Mim (Sessiz Aktrist): Kavram öğretiminde kullanılır, dikkatle izleme
ve düşünme gerektiren bir tekniktir. Halk dilinde sessiz sinema denir.
24. Hazineyi Bul: Öğretmen bir problemin çözümünü parçalara ayırarak
sınıfın farklı yerlerine saklar. Saklanan yerlerle ilgili yönergeler hazırlar.
Gruplar yönergelere bakarak parçalara ulaşmaya çalışır. Parçalar
incelenir ve yapılması gerekenler yapılır.
25. Katılıyorum-Katılmıyorum: Öğrencilerin konu öncesinde ve konu
sonrasındaki görüşlerinin karşılaştırılarak tartışılmasıdır. Öğretmen
iki sütun içeren bir form hazırlar. Öğrenciler ders öncesi konu ile ilgili
katılıp katılmama durumunu forma işaretler. Bunu ders sonrası tekrar
yaparlar. Daha sonra değişen ya da değişmeyen görüşlerin sebepleri
tartışılır.
26. Sinektik: Analoji tekniğinden hareketle ortaya çıkmıştır. Alakasız
parçaların bir araya getirilmesidir. Üç şekilde uygulanır:
Doğrudan analoji: Öğrenciler problemi insan dışındaki canlılar gibi
çözer. Örneğin, kedilerin aç kalmamak için neler yaptığı araştırılır.
Kişisel analoji: Öğrenci kendisini bir eşya da ya canlının yerine koyar.
Örneğin, çiçek olsan ne yaparsın? gibi sorular cevaplanır.
Fantezik analoji: Öğrenci bir durumla ilgili istek, arzu ve temennilerini
listeler. İstek listesi çıkarılır. Görünmez olma, uçma vb istekler yazılır.
27. İşbaşında Eğitim: Mesleki eğitimde kullanılır. Öğrenci bir iş ile baş
başa bırakılır.
28. Tombala: Bir konunun ana kavram ve kelimeleri belirlenir ve dağınık
bir şekilde tombala kartlarına yazılarak kutuya atılır. Tombala kartları
öğrencilere dağıtılır ve konu anlatılır. Öğrenciler konu ile ilgili
kavramların üstünü kapatır. Yatay, dikey ya da çapraz olarak üç kutu
kapatan öğrenci tombala der.
29. At Nalı: Gruplar at nalı şeklinde oturur. Öğrenciler bir probleme
dair çözüm önerilerini sunar.
30. Otobüs: Matematik ve hayat bilgisi dersine yöneliktir. Öğrenciler
gruplara ayrılır. Gruplardan bir kişi şoför, diğeri yolcu olur. Şoför her
geçtiği durakta yolcu indirir-bindirir. Öğrenciler inen-binen kişi sayısını
hesaplar.
31. Hikaye Haritası: Okunan bir hikaye analiz edilir. Hikayenin adı, ana
karakter, olayın geçtiği yer vs. bir grafik veya şema ile gösterilir.
32. Konuşma Biletleri: Öğrencilerin konuşma sürelerini eşitlemeye
yöneliktir. Öğrencilere konuşma biletleri verilir. Her biletin bir süresi
vardır. Öğrenciler bilet süresi bitene kadar konuşur. Kartı biten
öğrencinin konuşma hakkı biter.
33. Tahmin Gözlem Açıklama: Öğrenciler bir olayın sonucunu
nedenleriyle birlikte tahmin eder. Olayı gözlemledikten sonra
tahminlerini karşılaştırır.
34. Sendika: 4-6 kişilik gruplar oluşturulur. Gruplar birbiriyle bağlantılı
konularda çalışma yapar ve sınıfa sunar. Çalışmalar değerlendirilir.
35. Tereyağ ekmek: Öğrenciler önce tek başına düşünür. Daha sonra
öğrenciler bir araya gelerek düşüncelerini tartışır. Son olarak öğrenciler
ulaştıkları fikirleri sınıfa sunar.
36. Sandviç: Öğrenciler tereyağ ekmek tekniğindeki gibi önce bireysel
sonra grupla çalışır. Finalde görüşler grafik, resim, model vb. ile somut
ürüne dönüştürülür.
37. Dedikodu 38. Pazaryeri
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
5 KAVRAM ÖĞRETİMİ - 1 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
28

KAVRAM ÖĞRETİMİ 2. Balık Kılçığı (Neden-Sonuç Diyagramı

Olgu: Tek bir nesneye, duruma, olaya, yere, sembole ait bilgidir. Ishikawa diyagramı olarak da bilinir. Bir olayın neden ve sonuçlarını
Örneği ve tek başına anlamı yoktur. Bir kavram ya da düşünce bağlamı gösterir. Problem çözme tekniklerinden biri olsa da problem çözüm
varsa anlam kazanırlar. Kavram ve genellemelerin temelini oluşturur. önerisi amacıyla kullanılmaz.
Kavram: Dağınık halde bulunan nesne ve olayların ayırt edici
Temel Neden 2 Temel Neden 3
özelliklerinin sınıflandırılarak adlandırılmasıdır. Sınıflandırm ve Temel Neden 1
adlandırma ile zihinde nesnelerin tasarımı oluşur.
Alt neden Alt neden Alt neden
Kavramlar insan zihninde düşünmeyi kolaylaştıran soyut
tasarımlardır. Olgular ise kavramların örnekleridir ve somut Problem
gerçeği işaret eder.

om
Alt neden Alt neden Alt neden

Örneğin, hayvan soyuttur ve bir kavramdır. Kaplan, ayı gibi örnekler ise
somuttur ve olgudur. Temel Neden 3
Temel Neden 4
Kavram öğretimi aşağıdaki gibi yapılır: Temel Neden 5

1. Öğretmen kavramın tanımını yapar, öğrenci kavramın örnek olan ve 3. Sınıflama Haritası
olmayan durumlarını söyler. Önce örnek olan peşinden de örnek
olmayan söylenir. Örneklerin sunumu basitten karmaşığa doğrudur. Bilgilerin sistematik olarak sınıflandırıdığı haritalardır. Genelden özele
2. Öğretmen örnek olan ve olmayanların ayırt edici özelliklerini sınıflama söz konusudur.
belirtir.
Öğretim Teknikleri
3. Alıştırma yapılır. Yeni örnek ve örnek olmayanlar verilir. Öğrenci

.c
örnek olan ve olmayanı ayırt eder. Bu aşama kontrol aşamasıdır.
4. Son aşama test aşamasıdır. Öğrenciye örnek olan ve olmayan Grupla öğretim Bireysel öğretim Sınıf dışı öğretim
sunulur. Öğrenci bunları uygun kategoride sınıflandırır. Kavramın teknikleri teknikleri teknikleri
öğrenilip öğrenilmediği test edilir.
• Drama • Keller planı • Gezi
• Rol oynama • Programlı öğretim • Gözlem
ur
Kavram yanılgısı: Bireylerin kavramı bilimsel olandan farklı • Örnek olay • Bilgisayar destekli • Görüşme
algılamasıdır. Yanlış algılama, yanlış öğrenme, bilgi eksikliği, bazı • Beyin fırtınası öğretim • Sergi
kaynaklarda kavramın yanlış verilmesi, öğretmenin yanlış • Görüş geliştirme • Tutor destekli • Ödev
öğretmesi gibi nedenlerle oluşur. • Konuşma halkası öğretim
• Eğitsel oyunlar

KAVRAM YANILGISINI GİDERMEK İÇİN KULLANILAN TEKNİKLER 4. Olaylar Zinciri Dizinleri

KAVRAM HARİTASI Kavramların aşamalarını, bir işin işlem basamaklarını, olay sırasını ve
ud

sonuçlarını açıklamada kullanılır.

Noyak tarafından geliştirilmiştir. Bir konunun öğretiminde, özetinde ve
ölçülmesinde kullanılan kavramlar arasındaki bağlantıları içeren iki Problem Bilgi Hipotez Veri Analiz Sonuca
boyutlu şemalardır. çözme toplama oluşturma toplama etme ulaşma
Yararları
Somut işlem dönemindeki çocukları ezber bilgiden uzaklaştırır. ZİHİN HARİTALARI
Bilginin somutlaşmasını sağlar. Olgu ve örnekleri somutlaştırmaz.
Tony Buzan tarafından geliştirilmiştir. Ana fikir etrafında buna bağlı
Kavram yanılgılarının belirlenmesinde ve giderilmesinde kullanılır.
fikirlerin yazılmasıyla oluşturulur. Renk, şekil, resim ve çizim gibi görsel
Zor kavramların öğrenilmesini sağlar.
tb

semboller kullanılarak kişinin zihninde kavramların görsel olarak

Düşünmeyi ve örgütlemeyi sağlar.
yapılandırılmasını sağlar.
Konulara bütünsel bakış becerisi sağlar.
Kendi kendine öğrenme imkanı sunar. NOT
Etkin katılım ve tartışma ortamı sağlar.
Yaratıcılığı geliştirir, keyif alarak öğrenme gerçekleşir. Kavram ve düşünceler genellikle sol beyin kullanılarak, görsel
Dersin değerlendirme aşamasında da kullanılabilir. ögeler ise genellikle sağ beyin kullanılarak haritalara yansıtılır.
no

Sınırlılıkları
Derste öğrencilerle birlikte hazırlamak zaman alabilir. Zihin haritaları:
Kavram haritası oluşturmak için birden fazla çizim gerekebilir. Derste not tutmada ve notların yeniden düzenlenmesinde,
Sık kullanılırsa öğrencilerde istek azalabilir. araştırma yaparken veri toplamada, bilgiyi gruplamayı, ayırt
etmeyi ve ilişkilendirmeyi sağlar. Böylece anlamlı öğrenme
Kavram Haritası Türleri gerçekleştirilir.
1. Örümcek Harita
Temel kavramlar için kullanılır. Merkezdeki kavram ve onun temel Kelimeler
özellikleri ile ilgili sorulara cevap aranır.
1...2...3...
Renk

Sıra Ritim
Ayrıntı
r
iki Düzen Ha
af
yal
An Mantık
Boyutlandırma

Uz

Başlık
ay

Kavram Listeleme Sol Sağ

Tema beyin beyin
Doğrusallık
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
5 KAVRAM ÖĞRETİMİ - 2 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
29

BİLGİ HARİTALARI KAVRAM ÇARKI DİYAGRAMI

Bir metindeki önemli sözel bilgilerin ve bu bilgiler arasındaki ilişkilerin Öğrencinin, konuyla ilgili zihninde organize ettiği oluşturduğu metinleri,
gösterildiği şemalardır. Bir cihazdaki işaretlerin anlamını belirten kavramları, ana fikirleri, anahtar kelimeleri yansıtan görsel bir araçtır.
kağıtlar, araç tanıtım kartları, haritalardaki lejantlar, periyodik tablo
birer gilbi haritasıdır. Özellikleri

METİN
I
AZ
İlkokul ve ortaokul

ZY

Ş İİ
Yer kabuğu
kademelerinde uygulanır.

R
DÜ
Tanım
Dış kuvvetler Kavram yanılgılarının
M
ZU DOĞRU
AN
MEK
N
MA
İç kuvvetler KAVRAM tespitinde kullanılır.
Canlıların üzerinde yaşadığı Tanım DOĞRU
Tanım

taş ve topraktan oluşmuş katman. İMGE

DÜŞÜNCE TEM Anlamlı öğrenmeyi sağlar.
Yer kabuğunu Yer kabuğunu A Ölçme ve değerlendirme aracı

om
dıştan etkiler.

Hİ
Örnek içten etkiler. Özellik olarak kullanılır.

KO
KA
Özellik
Planlı çalışmayı öğretir ve özet

ANA

NU
FİKİR
YE
Yerkürenin en dış katmanını
oluşturur. Ortalama 30-35 km Yeryüzünü girintili Yeryüzünü çıkarmada kullanılır.
kalınlığa sahiptir. çıkıntılı yapan düzleştirmeye
bir yapıdadır. çalışan bir
yapıdadır. KAVRAM KARİKATÜRLERİ
Volkan ve yerkabuğu hareketleri yeryüzünü
değiştiren iç kuvvetleri oluşturur. Örnek Kavram karikatürleri, konuşma balonları ile farklı görüşlerin aynı görsel
Denizleri, gölleri, akarsuları, üzerinde bulunduğu ve birbiri ile karşılaştırıldığı etkinliklerdir.
Volkan Yeryüzü hareketleri buzulları, yer altı suları, hava
ve canlılar. Bence elindeki enerji Önceki bilgileri hatırlamada
Dondurmanın soğuğu
elime geçti. dondurmaya geçti Yeni öğrenilenlerin pekiştirilmesinde

.c
Konuyu değerlendirmede
VEE DİYAGRAMI
Beyin fırtınası yapılan derslerde
1970’li yıllarda Govin tarafından geliştirilmiştir. Fen bilimlerinde ve daha Kavram yanılgılarının belirlenmesi ve
çok laboratuvarda anlamlı öğrenme amacıyla kullanılır. Dersin her giderilmesinde
aşamasında kullanılabilir. Yapılan çalışmaların tümünü içerdiğinden Teorik bilginin yapılandırılmasında
uygulama raporu olarak kullanılabilir. Soğuk ve sıcak Motivasyonun sınıf dışına taşınmasında
ur
zıt yönde
NOT Araştırma alışkanlığı kazanmada
hareket eder.
Öğretmen-öğrenci iletişimi kurmada
Odak soru, yardımcı olabilir.
İlköğretimde: Öğretmen veya öğretmen rehberliğinde öğrenciler
tarafından, Karikatür güldürme ve düşündürme amacı taşırken, kavram
Ortaöğretimde: Öğretmen rehberliğinde öğrenciler tarafından, karikatürü mizah ve ince alay içermez, yalnızca eğitsel amaç taşır.
Yükseköğretimde: Öğrenciler tarafından belirlenmelidir.
ud

KAVRAM KARGAŞASI YARATMA TEKNİĞİ

Nasıl Oluşturulur?
Öğrencilerin bilgileri ile bilimsel gerçekler arasında farklılıklar
Önce V harfi çizilir. olabileceğini ve öğrencinin bilgisinin işe yaramadığı durumları
Harfin sol tarafına kavramsal boyut (düşünme), sağ tarafına göstermeyi amaçlar. Yeni bilgi karışıklık yaratacak şekilde verilir. Daha
deneysel boyut (uygulama) ifadeleri yazılır. sonra kavram kargaşasını gideredek bilimsel bilgiler öğrencilere sunulur.
Odak soru harfin ortasına yazılır.
ÖRNEK
Kavramsal boyuta konu ile ilgili teori, ilke ve kavramlar,
Araç gereç kısmına kullanılacak araç-gereçler, Bir kilo demir mi yoksa bir kilo pamuk mu daha ağır sorusu
tb

Deneysel boyuta ise çalışma sonucunda ulaşılan iddialar ve sorularak sınıfta kütle hacim ilişkisi tartışılabilir.
kayıtlar yazılır.

KAVRAM AĞI
Semantik ağ olarak da bilinir. Mevcut bilgilerin, izlenimlerin,
Çalışmadan önce Odak soru Çalışma sonunda düşüncelerin kategorize edildiği grafik araçlardır. Kavram ağı, ön bilgiyi
bilinen teori, ilke ulaşılan bilgi, veri harekete geçirmek, yeni kavramları geliştirmek, kavramlar arasında
no

ve kavramlar ve kayıtlar yeni ilişkiler kurmak, kavramları yeniden düzenlemek amacıyla

Araç-gereç kullanılır.
Enerjisi katıdan yüksek
Yararları sıvıdan düşük
Sıvı Akışkandır
Bilgiyi yapılandırılır ve anlamlı öğrenme gerçekleşir. Sıkıştırılamaz.
Bilginin yepısını, gelişimini ve üretilmesini öğrenmeyi sağlar.
Teknik bilgi ve uygulama arasındaki boşluğu doldurur.
Aktif katılım sağlar.
Yüksek enerjili
Kavram yanılgılarının belirlenmesi ve giderilmesini sağlar. Tanecikler arası
Katı Maddenin Gaz
Üst düzey bilişsel becerileri geliştirir. boşluk çok fazla
Halleri Yoğunluğu düşük
Problem çözme becerisini geliştirir. Sıkıştırılabilir
Öğrencileri araştırma-incelemeye yöneltir. Yogun
Sıkıştırılamaz
Ölçme ve değerlendirme amacıyla kullanılır. Düşük enerjili
İyonize gaz
Sınırlılıkları Plazma Nötr
İyon, atom,
Eksik ve yanlış kullanımı dersi sıkıcı hale getirebilir. molekül bir arada
Küçük yaş grupları için zor ve sıkıcı olabilir.
 KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
5 KAVRAM ÖĞRETİMİ - 3 /@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Güncel ve kaliteli ders notları
30

ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOSU KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTLERİ (KİT)

Varklıkların ve özelliklerinin eşleştirildiği iki boyutlu tablolardır. Anlam Belirlenen kelimelerle öğrencinin zihnindeki kavramlar arasındaki
çözümleme tabloları kavramların resim veya şekillerle öğretilmesinde ilişkilerin düzeyini belirlemek amacıyla kullanılır.
de kullanılabilir. Öğrenciye bir konu ile ilgili anahtar kavram verilir. Öğrenci 30 saniye
içinde bu kavramın çağrıştırdığı kelimeleri karşısına yazar.
Turnusolu Turnusolu
Tadı ekşi Tadı acı Uygulanışı
maviye boyar. kırmızıya boyar.
Konu ile ilgili 5 ile 10 arasında anahtar kavram belirlenir.
Diş macunu X X Testin ilk sayfasına yönerge konulur. İkinci sayfasında ise örnek
Sirke uygulama yer alır.
X X
Her kavram için ayrı bir sayfa hazırlanır ve 30 saniye sonunda diğer

om
Limon X X anahtar kavrama geçilir. Kavramların çağrıştırdığı kelimeler yazılır.

Kabartma tozu X X Özellikleri

Hazırlanması ve uygulanması kolaydır.
Fazla zaman almaz, ekonomiktir.
YAPILANDIRILMIŞ GRİD Bilişsel özellikleri belirlemede kullanılır.
Daha önce hazırlanmış sorulara ait cevapların yer aldığı tablodur. Kavram ya da zihin haritaları ile kullanılırsa anlamlı öğrenme sağlar.
Çoktan seçmeli testlere alternatif olarak düşünülmektedir. Değerlendirmesi uzun zaman alır ve zordur.
Bilgi seviyesini ölçmek, eksikleri gidermek ve kavram yanılgılarını tespit Üst düzey becerileri ölçmek için uygun değildir.
etmek amacıyla kullanılır.
REFLEKS: Babinski
.................................. ÖĞRENME: .................................
Soru: Aşağıdaki yöntemlerden hangileri grupla öğretim teknikleri

.c
REFLEKS: Moro
.................................. ÖĞRENME: .................................
arasında yer alır? Emme
REFLEKS: .................................. ÖĞRENME: .................................
REFLEKS: Yutma
.................................. ÖĞRENME: .................................
Gezi Drama X Beyin fırtınası Gözlem
REFLEKS: İstemli
.................................. ÖĞRENME: .................................
Rol yapma X Örnek olay X Eğitsel oyun X Tutor REFLEKS: İstemsiz
.................................. ÖĞRENME: .................................
REFLEKS: Yenidoğan
.................................. ÖĞRENME: .................................
Sergi Görüşme Keller planı
ur
Ev ödevi REFLEKS: Sinir sistemi
.................................. ÖĞRENME: .................................
REFLEKS: Kavrama
.................................. ÖĞRENME: .................................
REFLEKS: Hayati
.................................. ÖĞRENME: .................................
KAVRAMSAL DEĞİŞİM METİNLERİ
Kavram yanılgıları arasındaki çelişkileri açık olarak ortaya koyan
metinlerdir. TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ (TDA)
Uygulanışı Birbiriyle bağlantılı Doğru/Yanlış (D/Y) şeklindeki sorulardan oluşan bir
ud
Önce öğrenciye ön bilgilerini ve kavram yanılgılarını aktif hale tekniktir. Bir soruyla ilgili verilen cevap bir sonraki soruyu da etkiler.
getirmek için soru sorulur. Öğrenciler ilk ifade ya da sorudan başlayarak doğru ve yanlış şeklinde
Konu ile ilgili yaygın kavram yanılgıları belirlenir. cevaplar verir. Etkinlik sonunda öğrenci doğru çıkışa gelmeye çalışır.
Yanılgıların neden yanlış olduğu açıklanır. Özellikleri
Son olarak konu ile ilgili bilimsel gerçekler örneklerle anlatılır.
Şans başarısı çoktan seçmeli D/Y ve eşleştirmeli testlere göre
Kavramsal değişim için 4 şart düşüktür.
1. Hoşnutsuzluk: Öğrenci kavramdan hoşnutsuz olmalı. Bilgisayar ortamında ya da kağıt üzerinde uygulanabilir.
2. Anlaşılır olması: Öğrencinin anlayacağı bir kavram olmalı. Kavram yanılgılarını ortaya çıkarma ve düzeltme imkanı sunar.
tb

3. Mantıklı olması: Öğrencinin aklına uygun olmalı. Üst düzey zihinsel becerilerin ölçülmesi için uygun değildir.
4. Verimli olması: Yeni kavram gelecekte benzer problemler için çözüm
oluşturabilmeli. 2. Mitoz sadece 4. DNA kendini eşler.
1. çıkış
eşeysiz üreyen
D
canlılarda görülür.
İKİ AŞAMALI TEŞHİS TESTLERİ 1.Hücre bölünmesi 5. Mitoz sonucu, kalıtsal
mayoz ve mitoz Y yapısı birbirinden farklı iki
D
Bir testin kavram yanılgılarını gidermede yeterli olmadığı fikrini esas olarak ikiye ayrılır. yavru hücre oluşur.
2. çıkış
alan iki aşamalı testlerdir.
no

İlk aşamada öğrenciler konu ile ilgili sorulara cevap verir. İkinci aşamada 6. Parça değişimi ile
Y 3. Mayoz ile üreme genetik çeşitlilik oluşur.
ise öğrencilerin cevaplarının nedenleri araştırılır. Bu şekilde sadece hücreleri meydana 3. çıkış
öğrencilerin düşünceleri değil, düşüncelerin sebepleri de açığa çıkarılır. gelir. D
7. Mayoz sonucu ana
hücrenin kromozom
Y sayısının yarısına sahip
Teşhis testleri iki aşamadan oluşabileceği gibi üç veya dört dört hücre oluşur.
4. çıkış
aşamadan da oluşabilir. Örneğin bir kavram ile ilgili önce çoktan
seçmeli bir test, daha sonra aynı kavramla ilgili açık uçlu soruların ÇALIŞMA YAPRAKLARI
bulunduğu bir test iki aşamalı teste örnektir.
Öğretmenlerin konu sonunda dağıttığı, kazanımlar doğrultusunda
oluşturulmuş uygulama sonuçlarının anlamlandırıldığı araçlardır.
TEKZİP (ÇÜRÜTME) METİNLERİ Bilgi toplama, araştırma yapma, analiz etme, verileri belirleme, eleştirel
Tekzip, yalanlama ve düzeltme anlamına gelir. Gazete haberlerinde düşünme gibi amaçlara hizmet eder. Aktif katılım sağlar, sorumluluk
konunun tarafı olan kişiler haberi düzeltmek için tekzip yayınlar. bilincini geliştirir. Kavram yanılgılarının belirlenmesi ve giderilmesinde
Eğitimde de bu metinler kavram yanılgılarını düzeltmek için kullanılır.
kullanılabilir. ÖĞRETİM YAPRAKLARI
Bir işin veya becerinin öğretiminde yol gösterici işlevi olan belgelerdir.
Daha çok iş başında eğitimde kullanılır. Öğretimi kolaylaştırır ve
zenginleştirir. Dört çeşittir: İş yaprakları, işlem yaprakları, bilgi yaprakları,
değerlendirme yaprakları.
 ÖĞRENME STRATEJİLERİ, KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
6 STİLLERİ ve ÜST DÜZEY
/@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
ZİHİNSEL BECERİLER - 1 Güncel ve kaliteli ders notları
31

ÖĞRENME STRATEJİLERİ Kinestetik/Dokunsal Öğrenme Stili

Öğrenme stratejileri bireyin kendi kendisine öğrenmesini kolaylaştıran Hareketli ve enerjik olurlar. Yaparak-yaşayarak öğrenmeyi tercih ederler.
yaklaşımlardan her biridir. Öğrenme stratejileri, öğrencinin öğreneceği Duyu organları ve kas koordinasyonları iyidir ve etkili kullanırlar.
bilgileri seçmesini, kazanım sağlamasını bilgileri düzenlemesini ve Beden eğitimi dersinde vücut hareketlerini iyi yapar, kimya dersinde
bütünleştirmesini sağlayacak etkili yolları belirler. deneylerde aktif rol alır.

NOT ÖĞRENME STİLLERİNİ AÇIKLAYAN MODELLER

Bazı öğrenciler ders tekrarı yapar, bazıları not alır, bazıları Kolb’un Öğrenme Stilleri
okuduğu yerlerin altını çizer. Bu eylemlerin her biri bireyin Dunn’ın Öğrenme Stilleri
uyguladığı öğrenme stratejisine örnektir. Gregorc’un Öğrenme Stilleri

Kolb’un Öğrenme Stilleri (Yaşantı Temelli Öğrenme)

om
Öğrenme stratejileri 5 grupta toplanabilir: Kolb, yaşantı sonucu edinilen bilgi, beceri ve tutumları 4 farklı öğrenme
1. Dikkat Stratejileri şekliyle açıklar. Bu öğrenme şekillerine paralel olarak 4 öğrenme stili
2. Tekrar Stratejileri belirlemiştir.
3. Anlamlandırmayı Arttırma Stratejileri
4. Yürütücü Biliş Stratejileri Somut Yaşantı
5. Duyuşsal Stratejiler (Hissederek)
Yerleştiren Değiştiren
Dikkat Stratejileri
Bireyin bilgileri kısa süreli belleğe aktarmasını sağlayan en önemli
süreç dikkattir. Dikkat çekme öğrenme için yapılacak ilk işlerdendir. Aktif yaşantı Yansıtıcı Gözlem

.c
(Yaparak) (İzleyerek)
ÖRNEK: Metnin altını çizme, kenara not alma, başlık oluşturma, farklı
renk kalem kullanma vb.
Ayrıştıran Özümseyen
Tekrar Stratejileri Soyut
Kısa süreli belleğin kapasitesini ve süresini arttıran etkinliklerdir. Kavramsallaştırma
(Düşünerek)
ÖRNEK: Konunun sesli ya da sessiz olarak tekrarı. Ezber yapılması,
bazı sözcüklerin tekrar edilmesi.
ur
a) Kolb’a Göre Öğrenme Şekilleri
Anlamlandırmayı Arttırma Stratejileri
Öğrencilerin etkin olabilmeleri için somut yaşantı, yansıtıcı gözlem,
Bilginin anlamlı bir şekilde öğrenilmesini sağlar. Yeni bilgilerle önceki
soyut kavramsallaştırma ve aktif yaşantı yeteneklerine ihtiyacı vardır.
bilgiler arasında bağ kurulur. Bilgi, şekil ve şema gibi araçlarla
organize edilir. Öğrenme Bireysel Öğrenme Öğrenme
Açıklama
ÖRNEK: Soru sorma, özet yapma, şema oluşturma, benzetim yapma, Şekli Özellikler Etkinlikleri Yolu
ud
örgütleme, eklemleme. Yaşantı ve Bireysel yaşantı, Rol yapma, Hissederek
Eklemleme: Karşılaştırma ve benzetimle eski-yeni arasında bağ kurma. problemlerle kişilerle etkileşim, akranlarla öğrenme
Somut
Somut
ÖRNEK: Karadeniz iklimi ile karasal iklimi ilişkilendirme. ilgilenmek kişi ve hislere tartışma, dönüt vardır.
Yaşantı
Yaşantı
Örgütleme: Bilgileri gruplama, bir araya getirme, alt başlıklara ayırma düşünmekten karşı duyarlı alma ve bireysel
ve yeniden düzenlemedir. daha önemlidir. olma. çalışma.
çalışma
ÖRNEK: Kavram haritası ve kavram ağı oluşturma, not alma ve özetleme. Dikkatlice gözlem Karar verme Gözlem ve İzleyerek ve
Yansıtıcı yapma, farklı aşamasından araştırma. dinleyerek
Yürütücü Biliş Stratejileri
Gözlem bakış açısı ile önce olayı öğrenme vardır.
Bireylerin kendi bilişsel süreçlerinin ve öğrenme stratejilerinin farkında olayları inceleme dikkatli bir
tb

olması ve bu yönde hareket etmesidir. söz konusudur. şekilde izleme.

ÖRNEK: Konuyu çalışırken kavram haritaları oluşturup özet çıkararak Mantık, kavram Bireysel çalışma, Bilimsel Analitik düşünme
daha iyi öğrenme sağladığının farkında olan bir öğrenci. Soyut ve düşünce okuyarak düşünme, deney yoluyla öğrenme
Kavramsal- duygudan öncedir. öğrenme, ve problem vardır.
Duyuşsal Stratejiler laştırma Bilimsel yaklaşım düşünceleri çözme.
Duyuşsal faktörlerden kaynaklanan engelleri ortadan kaldırmaya esastır. mantıkla sunma.
yönelik, motivasyonu arttırmayı amaçlayan stratejilerdir.
no

İzleme yerine İşe yarayan Uygulamaya Yaparak

ÖRNEK: Güdüleme, pozitif ders ortamı oluşturma, öz güven geliştirme. uygulana yapma, durumu seçme dönük, küçük yaşayarak ve
Aktif
çevreyi etkileme iş bitiricilik, grup tartışmaları aktif olarak
Yaşantı
ÖĞRENME STİLLERİ ve değiştirme davranışla bireysel öğrenme öğrenme
ön plandadır. etkileme ve proje
Öğrencilerin kendine özgü kullanıdığı öğrenme biçimidir. Bireyin
yaşantı ve yeteneği ile ortaya çıkar. Öğrenme stilleri arasında üstünlük
b) Kolb’un Öğrenme Stilleri
ilişkisi yoktur. Her bireyin kendine özgü öğrenme stili vardır.
1. Değiştiren Öğrenme Stili: Somut yaşantı ve yansıtıcı gözlem
Bazı öğrenciler harita ve şema ile, bazıları sesli okuyarak, yetenekleri baskındır. Bundan dolayı hissederek ve gözleyerek öğrenme
konuşarak ya da tartışarak, bazıları da dokunarak ve yaparak ön plandadır.
daha iyi öğrenir. Bunlar öğrenme stilleridir. 2. Ayrıştıran Öğrenme Stili: Somut kavramsallaştırma ve aktif yaşantı
yetenekleri baskındır. Teori ve pratiği birleştirirler, deney ve problem
çözümünden hoşlanırlar.
Görsel Öğrenme Stili 3. Özümseyen Öğrenme Stili: Soyut kavramsallaştırma ve yansıtıcı
Görsel araç ve gereçleri kullanır, genellikle titiz ve düzenlidir. gözlem yeteneği baskındır. Sistematik ve bilimsel düşünmeye yatkındır.
İşitsel Öğrenme Stili Soyut kavram ve fikirlere odaklanırlar.
4. Yerleştiren Öğrenme Stili: Somut ve aktif yaşantı yoluyla öğrenme
Sese ve ritme duyarlıdır. Konuşmayı sever ve güzel konuşurlar. Tartışma
eğilimi vardır. Deneme yanılma, keşfetme ve sezgisel düşünme öne
etkinliklerinde yer alırlar. Sessiz okuma etkinliklerinden hoşlanmazlar.
çıkar.
 ÖĞRENME STRATEJİLERİ, KPSS - EĞİTİM BİLİMLERİ
6 STİLLERİ ve ÜST DÜZEY
/@notbudur
ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ
ZİHİNSEL BECERİLER - 2 Güncel ve kaliteli ders notları
32

ÖĞRENME STİLLERİ (DEVAM) Yaratıcı Düşünmenin Aşamaları

Dunn ve Dunn’ın Öğrenme Stilleri a. Hazırlık Aşaması: Bilgiler planlı ve programlı şekilde toplanır ve ihtiyaçlar
belirlenir. Eleştirel düşünme baskındır.
Dunn ve Dunn’a göre öğrenme stili, bireyin konuyu zihinsel süreçlerden
b. Kuluçka Aşaması: Özgün çözümler için koşullar oluşur. Kişi esnek çalışır,
geçirerek içselleştirmesidir. Öğrenme farklılıkları sadece yetenekle
süre belirsizdir.
açıklanmaz. Bireyin iç dinamikleri ile dış faktörlerin etkileşimi dikkate
c. Aydınlanma Aşaması: Çözümün birdenbire ortaya çıktığı aşamadır.
alınmalıdır.
d. Değerlendirme Aşaması: Eksiklerin giderildiği ve çözümlerin denendiği
Öğrenme biçimini etkileyen 5 faktör vardır: Çevresel, duygusal,
aşamadır. Eleştirel düşünme baskındır, sistemli ve mantıksal düşünme
sosyolojik, fizyolojik ve psikolojik faktörler.
vardır.
Çevresel faktörler: Ses, ışık, ısı, tasarım

om
Duygusal faktörler: Güdüleme, ısrar, sorumluluk, yapı Yaratıcı Düşünmenin Önündeki Engeller
Toplumsal faktörler: Kendi başına, eşli, akranlar, takım, yetişkin, çoğulluk a. Bilişsel Engeller: Bilgi yetersizliği, nedensel düşünememe, sorunu
Fiziksel faktörler: Algısal, atıştırma, zaman, hareketlilik anlayamama gibi engellerdir.
Psikolojik faktörler: Bütünsel-çözümleyici, beyin yarım küreleri, b. Duyuşsal Engeller: Güdülenememe, güven eksikliği, sabırsızlık, eleştiriden
girişken-yansıtıcı çekinme gibi engellerdir.
Gregorc’un Öğrenme Stilleri c. Kültürel Engeller: Anne-baba tutumları, mahalle baskısı, kültürel değerler
gibi engellerdir.
Gregorc’a göre öğrenme bireysel özelliklere bağlıdır. Her birey yaşadığı d. Eğitsel Engeller: Ezberci eğitim anlayışı, öğretmen merkezli eğitim
çevreyi somut ya da soyut olarak algılar, bilgileri doğrusal (ardışık) ya da yaratıcı düşünmeyi engelleyebilir.
dağınık (random) olarak düzenler.
Yansıtıcı Düşünme
SOYUT ARDIŞIK

.c
SOMUT SOYUT Bireyin kazandığı bilgi ve becerileri karşılaşılan problem durumlarında
Algılama
kullanmasıdır. Dewey’e göre yansıtıcı düşünme bir durum üzerinde
yetenekleri SOMUT SOMUT aktif ve etkili bir düşünme süreci gerektirir.
RANDOM RANDOM ARDIŞIK
ARDIŞIK Yansıtıcı düşünme,
Düzenleme
yetenekleri SOMUT ARDIŞIK Olaya ve olgulara yönelik tutum ve değerleri inceleyen bir araştırma
ur
SOYUT RANDOM sürecidir. Amaç, bir durum üzerinde olumlu tutum kazanmak ve
geliştirmektir. Bilgi ve becerilerin pratiğe dönüştürülmesidir. Ezber
Somut Ardışık: Yaparak yaşayarak öğrenirler. 5 duyu organını etkili bu düşünme biçimine aykırıdır. Geçmişten ders çıkarma ve geleceği
kullanırlar. Azimli, düzenli ve planlı, işe dönük ve kararlıdırlar. buna göre şekillendirmektir. Önceki yaşantıların yeni yaşantılarda
Soyut Ardışık: Bilimsel kaynaklardan öğrenmeyi tercih ederler. Bilgili ve kullanılması yani yansıtılmasıdır.
mantıklıdırlar. Görsellerle öğrenirler. Bir araştırmacı gibi çalışır, zaman Metabilişsel Düşünme
yetersizliğinden şikayet ederler.
Düşünme hakkında düşünme ya da düşünme sürecine eleştirel bakış
ud
Somut Random: Deneyerek öğrenme ve yeni şeyler üretme çabası
yüksektir. Risk alırlar, sistematik değillerdir. şeklinde tanımlanabilir. Türkçe karşılığı üst biliş kavramıdır.
Soyut Random: Tümdengelim yoluyla öğrenirler. Karışık ve düzensiz Konu hakkında ne biliyorum, bilmem gereken başka neler var,
bilgileri kolayca organize ederler. Duygusal ve hassas olurlar. hangi stratejileri kullanmalıyım, konuyu anladım mı, eksiklerim var mı
şeklinde düşünme süreci üst bilişsel düşünmedir.

Öğrenme Stratejisi ve Öğrenme Stili Arasındaki Farklar İki bileşeni vardır:

Öğrenme stili kolay kolay değişmez, öğrenme stratejisi ise
durum ve görevlere bağlı olarak değişebilir.
Öğrenme stili, algılama, işleme, düzenleme ve anlamlandırma
tb
Üst bilişsel bilgi: Kişinin ne öğrenmesi gerektiğini düşünmesidir.
Üst bilişsel kontrol: Kişinin öğrenmek için neler yapması gerektiğini
düşünmesidir.

konusundaki karakteristik ve tutarlı yaklaşımlardır. Bilimsel Düşünme Becerileri

Öğrenme stratejisi ise, toplumsal yapı içinde öğrenilen ve Bİlimsel düşünme, bir problem karşısında hipotez oluşturmak, bilgi
farklı problem durumlarını çözmek için uygulanan yöntemleri toplamak ve toplanan bilgiler hakkında yorum yapıp sonuca ulaşmak
içerir. için yürütülen zihinsel süreçlerin sistemli bir bütünüdür.
A. Temel Süreçler
Bilimsel süreçlere temel oluşturan temel becerilerdir.
ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ
no

Bunlar: Gözlem Yapma, Ölçme, Sınıflama, Verileri Kaydetme.

Eleştirel Düşünme B. Nedensel Süreçler
Eleştirel düşünme, bir problemin bilimsel, kültürel ve sosyal ölçütler esas Bilimsel düşünmeye özgü zihinsel becerilerdir.
alınarak geçerlilik ve tutarlılık bakımından değerlendirilme sürecidir. Bunlar: Önceden Kestirme, Değişkenleri Belirleme, Verileri
Değerlendirme şüphecidir, bilgi zihinde sorgulanır ve mantık Yorumlama, Sonuç Çıkarma.
süzgecinden geçirilir. C. Deneysel Süreçler
Bütün bilimsel düşünme becerilerini kapsayan bilimsel problem çözme
Eleştirel düşünmede; Torrance’a göre, eleştirel düşünme sürecidir.
Kaynak güvenirliğini test etme problemin anlaşılması ve çözümün Bunlar: Hipotez Kurma ve Değerlendirme, Verileri Kullanma ve Model
Kanıtlanmış gerçek ile iddayı ayırt etme seçiminde etkili iken, yaratıcı Oluşturma, Karar Verme, Değişkenleri Kontrol Etme, Deney Yapma.
İlgisiz bilgileri kanıtlardan ayıklama düşünme daha çok çözüm
Önyargıların farkında olma yollarının belirlenmesinde etkilidir. Yakınsak Düşünme ve Iraksak Düşünme
Tutarsız yargıları fark etme Yakınsak Düşünme: Doğru kabul edilen, kültürel normlarla uyumlu
Etkili soru sorma çözümler bulmaya çalışır. Hayal gücü ve yaratıcılık geri plandadır.
Nedensel ve kanıtlara dayalı olarak düşünme söz konusudur. Yakınsak düşünenler kontrollü ve tutuktur.
Iraksak Düşünme: Farklı düşüncelere ulaşabilmeyi esas alır. Yeni bilgiler
Yansıtıcı Düşünme özgün ve yaratıcı olarak değerlendirilir. Iraksak düşünenler tepkisel,
Yeni ve özgün fikirler ve ürünler geliştirme, farklı çözüm yolları bulma engellenmemiş ve rahat olurlar.
süreci ile ilgili zihinsel aktivitelerdir. Yanal Düşünme: Sorunlara farklı yönlerden bakmayı amaçlar.
Akıcılık, esneklik, özgünlük, zenginlik ve yenilik yaratıcı düşünme süreci Analitik Düşünme: Bir problemin mantıksal ve sistematik olarak parçalar
ile ilgilidir. halinde incelenmesidir.