1

1η συνάντηση // Η ρήξη με τον μύθο. Η ανάδυση της φιλοσοφίας στην

αρχαία Ιωνία. Ο Θαλής και οι Μιλήσιοι. Φιλοσοφία και δημοκρατία.

W. Κ. C. Guthrie: Οι Έλληνες φιλόσοφοι από τον Θαλή έως τον Αριστοτέλη

1. Ύλη και μορφή (Ίωνες και Πυθαγόρειοι)
2. Το πρόβλημα της κίνησης (Ελεάτες – Ηράκλειτος – Ατομικοί)
3. Η αντίδραση και η στροφή προς τον άνθρωπο (Οι Σοφιστές και ο Σωκράτης)

«Η ευρωπαϊκή φιλοσοφία, ως προσπάθεια για τη λύση των προβλημάτων του κόσμου μόνο με
τη λογική, ως αντίθεση στην παραδοχή ερμηνειών καθαρά μαγικών ή θεολογικών,
εμφανίστηκε στις εύπορες εμπορικές πόλεις της Ιωνίας, μικρασιατική ακτή, στις αρχές του 60υ
αι. Αποτελούσε, όπως λέει ο Αριστοτέλης, προϊόν μιας εποχής ήδη εφοδιασμένης με τα
αναγκαία μιας φυσικής άνεσης και ευζωίας, και το κίνητρό της ήταν η απλή περιέργεια.»

G.S. Kirk – J. E. Raven – M. Schofield: Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι

2

Καστοριάδης:
Η αρχαία ελληνική δημοκρατία
και η σημασία της για μας
σήμερα
3

Τέσσερις κεντρικές φαντασιακές σημασίες:

1. Η αρμονία και το μέτρο δεν είναι δεδομένα αλλά προβλήματα και σκοπός.
2. Το Χάος είναι η ανάποδη όψη και οι ρίζες του κόσμου.
3. Δεν υπάρχει υπερβατική δύναμη που να ενδιαφέρεται για τους
ανθρώπους.
4. Η μετά θάνατον ζωή είναι χειρότερη από την επίγεια.
4

ΜΙΛΗΣΙΟΙ

ΘΑΛΗΣ (640 ή 624 – 546 π.Χ.)

5

Το θεώρημα του Θαλή:

Αν τα Α, Β και Γ είναι διακριτά σημεία ενός κύκλου όπου η ευθεία ΑΓ είναι διάμετρος, η γωνία ΑΒΓ
είναι ορθή γωνία
6
7
8

Αναξίμανδρος (611 – 547 π.Χ.)

9
10

Heidegger: Holzwege, «Το ρητό του Αναξιμάνδρου» (1950):

«το πιο αρχαίο ρητό του δυτικού στοχασμού»

Γένεσις + φθορά: «το Είναι αναδυόμενο προσέρχεται στη μη-κρυπτότητα και αφού φθάσει σ’
αυτήν, απέρχεται αποσυρόμενο από αυτήν»
«κατά το χρεών· διδόναι γαρ αυτά δίκην και τίσιν αλλήλοις της αδικίας».
«κατά τη διάρκεια της διατήρησης· αυτά (= τα όντα) αφήνονται να επέλθει συμφωνία κι έτσι
και σεβασμός του ενός προς το άλλο (υπερβαίνοντας) τη διαφωνία.»

Κ. Καστοριάδης: Η ελληνική ιδιαιτερότητα α’ (1983):

«Εν ολίγοις, στη χαϊντεγκεριανή απόδοση, τα πάντα συμβαίνουν σε κλίμα συμφωνίας των
όντων μεταξύ τους. Και τούτο χάρη στην εισαγωγή μιας έκφρασης που δεν απαντά στο
πρωτότυπο κείμενο…το «υπερβαίνοντας», στα γερμανικά im Verwinden…
[Με μια άλλη] ερμηνεία το νόημα του αποσπάσματος φωτίζεται. Τα όντα αποδίδουν μεταξύ
τους δικαιοσύνη και πληρωμή για την ύβριν τους και για τον λόγο αυτόν, κατά το δέον,
σύμφωνα με την ίδια αναγκαιότητα, την ίδια αρχή, γεννιούνται και καταστρέφονται. Ποια
είναι λοιπόν αυτή η αρχή; Απλούστατα – και εδώ έγκειται η τελική αντιστροφή – η ίδια η
ύπαρξη αποτελεί, κατά μία έννοια, αδικίαν ή ύβριν, παράβαση…. Επικρατεί τελικά ένα είδος
οντολογικής δικαιοσύνης, η οποία καταλύει την ύβριν την προερχόμενη από κάθε ιδιαίτερη
ύπαρξη. Ίσως εδώ ακριβώς να βρίσκεται η πρωταρχική σημασία, διότι, δεδομένου ότι κάθε
ύπαρξη υπόκειται σε περιορισμό, πέρας, τέλος, οφείλει να επιστρέψει πάντα στο
απροσδιόριστο.» [άπειρον]
11
12

Αναξιμένης (585 – 528 π.Χ.)

13
14

Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (570 – 480 π.Χ.)

15
16
17