Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης

Εργαστήριο Διαχείρισης Στερεών Υπολειμμάτων & Υγρών

Αποβλήτων

Κομποστοποίηση
Οργανικών Υπολειμμάτων

Δρ Θρασύβουλος Μανιός
Επίκουρος Καθηγητής

Μάιος 2009
 Πίνακας Περιεχομένων

1. Ο κύκλος της ζωής και η αποδόμηση της οργανικής ύλης 1

2. Η επέμβαση του ανθρώπου 2
3. Ορισμοί 3
4. Ιστορική ανασκόπηση 5
5. Τεχνική και βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κομποστοποίηση 6
5.1. Μικροχλωρίδα 6
5.2. Μέγεθος τεμαχιδίων 6
5.3. Υγρασία 7
5.4. Σχέση c/n 7
5.5. pH 7
6. Θερμοκρασία 8
7. Η μικροβιολογία της κομποστοποίησης 9
7.1. Φάση 1η 9
7.2. Φάση 2η 9
7.3. Φάση 3η 9
7.4. Φάση 4η 10
7.5. Φάση 5η 11
8. Κομποστοποίηση του οργανικού κλάσματος 12
9. Η θανάτωση των παθογόνων μικροοργανισμών 15
10. Φυτικά υπολείμματα για κομποστοποίηση 17
10.1. Εκχειλισμένη ελαιοπυρήνα (πυρηνόξυλο) 17
10.2. Φύλλα ελιάς 17
10.3. Κλαδοκάθαρα ελαιόδενδρων 18
10.4. Στέμφυλα οινοποιείων 18
10.5. Κληματίδες αμπέλου 18
10.6. Υπολείμματα θερμοκηπιακών καλλιεργειών 19
10.7. Ζωικά υπολείμματα για κομποστοποίηση 21
10.8. Οργανικό κλάσμα αστικών απορριμμάτων 22
10.9. Ιλύς βιολογικών καθαρισμών αστικών λυμάτων 22
11. Περιγραφή χώρων και έργων υποδομή 24
11.1. Χώρος παραλαβής και προσωρινής εναπόθεσης πρώτων υλών 25
11.2. Χώρος χώνευσης υλικών 25
11.3. Χώρος ωρίμανσης 25
11.4. Χώρος τυποποίησης – αποθήκευσης 25
12. Μηχανολογικός εξοπλισμός μονάδας κομποστοποίησης κλαδοκάθαρων 26
12.1. Θρυμματιστής οργανικών υλικών 26
12.2. Αναστροφέας σειραδίων κομποστοποίησης 27
12.3. Ρυμουλκούμενο περιστροφικό κόσκινο τύπου «τυμπάνου» 29
12.4. Φορτωτής 29
13. Περιγραφή όλων των φάσεων επεξεργασίας και κομποστοποίησης 30
13.1. Παραλαβή και προσωρινή εναπόθεση πρώτων υλών 31
 13.2. Άλεσμα ή τεμαχισμός πρώτων υλών και διαμόρφωση σειραδίων 31
13.3. Θερμόφιλη φάση ή φάση ταχείας χώνευσης 31
13.4. Κοσκίνισμα μετά τη φάση της ταχείας χώνευσης 32
13.5. Ωρίμανση κόμποστ 32
13.6. Ραφινάρισμα - Τυποποίηση 32
13.7. Απόδοση φυτικών υπολειμμάτων (κλαδοκάθαρων) σε κόμποστ 33
13.8. Έλεγχος ποιότητας κόμποστ 34
14. Εκτίμηση διαστάσεων δαπέδου κομποστοποίησης λάσπης βιολογικών
καθαρισμών (ΛΒΚ) 35
14.1. Παραδοχές 35
14.2. Βασικές εξισώσεις επίλυσης 36
14.3. Παράδειγμα και λύση 37
1. Ο κύκλος της ζωής και η αποδόμηση της οργανικής ύλης

Στην Εικόνα 1 που ακολουθεί, απεικονίζεται παραστατικά ο κύκλος της οργανικής

ύλης στον πλανήτη μας και μέσω αυτού, και ο κύκλος των ανόργανων στοιχείων που
τη συνθέτουν. Η βιολογική αποδόμηση της πολύπλοκης οργανικής ύλης σε
απλούστερες μορφές και τελικά στα ανόργανα συστατικά της, ουσιαστικά συμβαίνει
στη φύση από την εδραίωση της ζωής στον πλανήτη μας. Ο συνεχής και αέναος
κύκλος της δόμησης και αποδόμησης της οργανικής ύλης αποτελεί χαρακτηριστικό
προνόμιο της ζωής και κύριο παράγοντα για την αδιάκοπη ανανέωσή της. Δεν είναι
λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι μέσα μας φέρουμε χημικά στοιχεία (μόρια – άτομα)
που υπήρχαν στους δεινόσαυρους πριν από εκατομμύρια χρόνια, πριν καν εμφανιστεί
ο άνθρωπος στον πλανήτη.

Στο κέντρο αυτού του κύκλου βρίσκονται οι μικροοργανισμοί, κύριοι υπεύθυνοι της
αποδόμησης κάθε οργανικής ύλης ή οργανισμού συμπεριλαμβανόμενου και του ίδιου
του ανθρώπου. Όποτε λοιπόν αναφέρεται ο όρος αποδόμηση, θα συνεπάγεται μια
βιολογική διαδικασία με όλα τα χαρακτηριστικά και τους περιορισμούς της.

Εικόνα 1 Γενική απεικόνιση του οικοσυστήματος που περιλαμβάνει τον κύκλο της
οργανικής ύλης και των ανόργανων στοιχείων που τη συνθέτουν.

1
2. Η επέμβαση του ανθρώπου

Για εκατομμύρια χρόνια, ο παραπάνω κύκλος επηρεαζόταν μόνο από τις μεταβολές
των κλιματικών αλλαγών και των φυσικών φαινομένων. Η παρουσία όμως του
ανθρώπου πάνω στον πλανήτη και η ανάπτυξη του σημερινού πολιτισμού, όπως εμείς
τον εννοούμε, διατάραξε αυτήν την ισορροπία, κυρίως μέσα από τη συσσώρευση
μεγάλων πληθυσμών σε μικρές γεωγραφικές εκτάσεις (πόλεις) και τη μεταφορά
μεγάλων ποσοτήτων τροφής (οργανικής ύλης) από το χώρο παραγωγής στο χώρο
κατανάλωσης. Αυτό προκάλεσε τη διατάραξη της ισορροπίας σε γεωργικές περιοχές,
μια και τα θρεπτικά στοιχεία απομακρύνονταν από το έδαφος μέσω των φυτών χωρίς
να αναπληρώνονται, όπως γινόταν πάντα μέσα από το θάνατο και την αποδόμηση
τους στον ίδιο χώρο.

Από την άλλη, η συσσώρευση οργανικών υπολειμμάτων (τροφών) στη μικρή

γεωγραφική περιοχή της πόλης δημιούργησε μια άλλη μορφή ανατροπής. Ουσιαστικά
συγκεντρώθηκε πολύ οργανική ουσία σε μικρό χώρο και η φυσιολογική αποδόμησή
της ήταν αδύνατη. Αυτό οδήγησε στην παραγωγή τοξικών ουσιών που διαχύθηκαν
στο περιβάλλον. Επιπλέον, η μεγάλη ανάπτυξη που σημειώθηκε κατά τη
Βιομηχανική Εποχή, οδήγησε στη συσσώρευση νέου τύπου απορριμμάτων από υλικά
όπως το πλαστικό, το μέταλλο και το γυαλί, που επιδείνωσαν το πρόβλημα. Όλα αυτά
ανάγκασαν τους ανθρώπους να αναζητήσουν μια σειρά από διαδικασίες διαχείρισης
που θα επέτρεπαν την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η αποδόμηση της οργανικής ουσίας ως βιολογικής διαδικασίας, όπως αυτή λαμβάνει

χώρα στη φύση, έχει δυο βασικά μειονεκτήματα:
ƒ Είναι σχετικά αργή.
ƒ Είναι σχετικά δύσκολη η παρέμβαση του ανθρώπου εκεί για να την επηρεάσει.

Συνήθως οι δραστηριότητες του ανθρώπου επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον και

γενικά τη φύση, όπως και τις φυσικές και βιολογικές διεργασίες που συντελούνται σ’
αυτή. Μια από τις λίγες περιπτώσεις συνεργικής δράσης του ανθρώπου προς τη φύση,
είναι η υποβοήθησή της στη γρήγορη βιολογική αποδόμηση των οργανικών
υπολειμμάτων και αποβλήτων σε απλούστερες μορφές μέσω της κομποστοποίησης
και η επαναφορά τους στους φυσικούς αποδέκτες τους και κυρίως στο χώμα. Μπορεί
να πει κανείς ότι είναι επιβεβλημένη η αντισταθμιστική αυτή παρέμβαση του
ανθρώπου, προκειμένου να αποτρέψει την οικολογική κατάρρευση που μπορεί να
προκαλέσει η πολύ μεγάλη παραγωγή οργανικών υπολειμμάτων και αποβλήτων, που
είναι και αυτή αποτέλεσμα της δικής του παρέμβασης, με τη εντατικοποίηση των
διαδικασιών παραγωγής αυξημένων ποσοτήτων αγαθών για τη διατροφή και
διαβίωση του ανθρώπου και η συσσώρευση των υπολειμμάτων και αποβλήτων σε
περιορισμένους χώρους, κοντά στις μεγαλουπόλεις.

Η διαδικασία αυτή της βιολογικής αποδόμησης των οργανικών υπολειμμάτων και

αποβλήτων, με την παρέμβαση του ανθρώπου και κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες,
αποδίδεται με το διεθνή όρο composting (κομπόστινκ). Το υλικό στο οποίο
μετατρέπονται τα οργανικά υπολείμματα με αυτή τη διαδικασία ονομάζεται διεθνώς
compost (κόμποστ) και είναι ένα οργανικό (οργανοχουμικό) βελτιωτικό εδάφους.

2
3. Ορισμοί

Κύριο χαρακτηριστικό της νεκρής οργανικής ύλης είναι η αστάθειά της, δεδομένου
ότι βρίσκεται συνεχώς στη διαδικασία της αποδόμησης (αποσύνθεσης) κάτω από
ορισμένες ευνοϊκές συνθήκες. Με την κομποστοποίηση επιτυγχάνεται η γρήγορη
αποσύνθεσή της και το πέρασμά της σε σχετική σταθεροποίηση, κατά την οποία η
αποδόμησή της συνεχίζεται σε αργούς ρυθμούς. Σ’ αυτήν την κατάσταση δεν
προκαλούνται περιβαλλοντικά προβλήματα ταυτόχρονα καθίσταται δυνατή η
αξιοποίησή της γεωργικά αλλά και σε άλλες χρήσεις.

Τι εννοούμε με τον όρο σταθεροποίηση:

1. Να φτάσει η οργανική ύλη σε μια μορφή που να είναι βιολογικά σχετικά
αδρανής, απουσία έντονων μικροβιακών δραστηριοτήτων και διάσπαση των
πολύπλοκων οργανικών μεγαλο-μορίων σε πιο σταθερά οργανικά και ανόργανα
συστατικά.
2. Να μειωθεί ή ακόμα και να εξαφανιστεί η δυσάρεστη οσμή που μερικά οργανικά
υλικά αναδίδουν.
3. Να μειωθεί ή και να καταστραφεί πλήρως το παθογόνο για τον άνθρωπο
μικροβιακό φορτίο, καθώς και παθογόνοι μικροοργανισμοί φυτών και ζώων.
4. Να μειωθεί ο όγκος των υλικών αυτών καθώς και η υγρασία τους έτσι ώστε να
είναι ευκολότερη και πλέον οικονομική η μεταφορά τους από το σημείο
συσσώρευσης-παραγωγής στο σημείο εφαρμογής.
5. Να μειωθεί η φυτοτοξική δράση του οργανικού φορτίου μέσα από διαδικασίες
ωρίμανσης του υλικού.
6. Να παραχθεί τελικά ένα οργανικό υλικό που θα μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί
σε διάφορες καλλιέργειες καλύπτοντας έτσι ανάγκες σε οργανικό λίπασμα αλλά
και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, στην περίπτωση των απορριμμάτων ενέργειας ή
υλικών.

Η κομποστοποίηση είναι μια φυσική βιολογική διαδικασία αποδόμησης της

οργανικής ύλης, την οποία η παρέμβαση του ανθρώπου έχει απλώς εντατικοποιήσει
και έχει μεγιστοποιήσει την απόδοση της. Η διαδικασία είναι μικροβιακή, αερόβια
και θερμόφιλη.

Γιατί μικροβιακή: Ένας μεγάλος αριθμός μικροοργανισμών (γαιοσκωλήκων,

ακάρεων κ.α) καθώς και ένας ποικιλόμορφος και πολυπληθής συνδυασμός
διαφορετικών μικροοργανισμών (μυκήτων, βακτηρίων, ζυμών, ακτινομυκήτων κ.α.)
είναι υπεύθυνοι για τη διαδικασία αυτή (Εικόνα 2).

Γιατί αερόβια: Η παρουσία επαρκούς ποσότητας οξυγόνου είναι αναγκαία για τη

γρήγορη, αποτελεσματική και χωρίς προβλήματα αποδόμηση της οργανικής ουσίας
μέσω των αερόβιων (κυρίως) προαναφερθέντων μικροοργανισμών. Ως αναερόβιες
χαρακτηρίζονται οι συνθήκες εκείνες που η περιεκτικότητα τους σε οξυγόνο έχει
πέσει σε επίπεδα χαμηλότερα του 1 %. Οι μικροοργανισμοί που επικρατούν στις
συγκεκριμένες αναερόβιες συνθήκες είναι κυρίως μεθανογενείς και το οξυγόνο
αποτελεί τοξικό παράγοντα γι’ αυτούς.

3
Γιατί θερμόφιλη: Το αποτέλεσμα της μικροβιακής αποδόμησης είναι η παραγωγή
ενέργειας, η οποία οδηγεί στην αύξηση της θερμοκρασίας των υλικών που
αποδομούνται.

Ουσιαστικά κατά την κομποστοποίηση πολύπλοκα οργανικά μόρια διασπώνται κάτω

από τη δράση μικροοργανισμών σε απλούστερες οργανικές ενώσεις ή και ανόργανα
στοιχεία με την ταυτόχρονη απελευθέρωση κυρίως θερμικής ενέργειας, CO2,
υδρατμών και ενέργειας, όπως δείχνει η εξίσωση C6H12O6 + 6O2 -––> 6CO2 + 6H2O +
7,3 Kcal (γλυκόζη) καθώς και η Εικόνα 3.

Εικόνα 2 Η τροφική αλληλουχία οργανισμών που λαμβάνουν μέρος στη διαδικασία

κομποστοποίησης

Εικόνα 3 Γενική σχηματική εικόνα του ισοζυγίου κατά τη διάρκεια της

κομποστοποίησης.

4
4. Ιστορική ανασκόπηση

Το composting είναι μια από τις πιο παλιές γεωργικές τεχνικές και η ιστορία του
ανάγεται στο απώτερο παρελθόν, πολλούς αιώνες πριν, όπου έχουν τις ρίζες τους
γεωργικές διαδικασίες, όπως το χώνεμα της κοπριάς. Οι πρώτες προσπάθειες
επέμβασης στη βιολογική διαδικασία έλαβαν χώρα στην Κίνα πριν από 5.000 χρόνια.
Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα η διαδικασία παρέμενε ουσιαστικά πρωτόγονη,
χωρίς κανέναν έλεγχο ή επηρεασμό της αποδόμησης των οργανικών υλικών.

Η πρώτη βελτίωση της παραδοσιακής διαδικασίας του composting, εμφανίζεται μέσα

στην τρίτη δεκαετία του αιώνα μας στην Ινδία, από τον Sir Albert Howard και τους
συνεργάτες του. Ουσιαστικά πρόκειται για μια απλή συστηματοποίηση της
διαδικασίας στον ελεύθερο χώρο. Την ίδια περίοδο το composting αρχίζει να αποκτά
ενδιαφέρον και ως εργαλείο υγιεινής, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, για
τον υγιεινότερο χειρισμό των αποβλήτων του ανθρώπινου οργανισμού και τον
περιορισμό της μετάδοσης ασθενειών. Πρώτος ο Waksman και οι συνεργάτες του
(1926 – 41) ασχολήθηκαν συστηματικά με την επιστημονική μελέτη του composting
και ιδιαίτερα με την μικροβιολογία της βιολογικής αποδόμησης οργανικών
υπολειμμάτων γενικά. Μετά τον Waksman, η μελέτη του composting επεκτάθηκε σε
όλο σχεδόν τον ανεπτυγμένο κόσμο και ουσιαστικά συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, με
αποτέλεσμα τη συνεχή βελτίωση της όλης διαδικασίας.

Παράλληλα με τη μελέτη του composting ως βιολογικού φαινομένου, αρχίζει και μια

συστηματική προσπάθεια για την μηχανοποίηση της διαδικασίας εφαρμογής του.
Πολύ μεγάλη ώθηση προς αυτή την κατεύθυνση έδωσε η σκέψη της εφαρμογής του
στα δημοτικά απορρίμματα, που η παρουσία τους άρχισε να γίνεται απειλητική για το
περιβάλλον και τον άνθρωπο (Gotaas, 1956).

5
5. Τεχνική και βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κομποστοποίηση

Στην πράξη η αερόβια αποδόμηση των οργανικών υλικών με τη διαδικασία της

κομποστοποίησης πραγματοποιείται κατά κανόνα σε σωρούς (σειράδια),
τραπεζοειδούς διατομής με πλάτος βάσης 2 – 3μ., ύψος γύρω στο 1,5μ. και μήκος
απεριόριστο (Εικόνα 4). Πριν τη διαμόρφωση των σωρών, το προς αποδόμηση υλικό,
προετοιμάζεται με τον τεμαχισμό του, αν είναι χονδροειδές υλικό, και με την
προσθήκη νερού και αζώτου αν είναι απαραίτητα. Στόχος αυτής της προετοιμασίας
είναι η εξασφάλιση των άριστων κατά το δυνατόν συνθηκών υγρασίας, θερμοκρασίας
και οξυγόνου, μαζί με την επαρκή παρουσία αζώτου, για την ανάπτυξη της
μικροχλωρίδας που θα προκαλέσει την αποδόμηση του υλικού.

Εικόνα 4 Σχηματική αναπαράσταση σειραδίων κομποστοποίησης και της

διαδικασίας αναστροφής τους.

5.1. Μικροχλωρίδα
Η μικροχλωρίδα που πραγματοποιεί την αερόβια βιολογική αποδόμηση των
οργανικών υπολειμμάτων υπάρχει φυσιολογικά σε αυτά, προέρχεται από το έδαφος,
τον αέρα και το νερό και συνεπώς δεν είναι απαραίτητη η επιπλέον προσθήκη
μικροβιακού μολύσματος. Τα σημαντικότερα αθροίσματα μικροοργανισμών της
κομποστοποίησης είναι τα βακτήρια, οι μύκητες και οι ακτινομύκητες.

5.2. Μέγεθος τεμαχιδίων

Το μέγεθος των τεμαχιδίων του υλικού επηρεάζει σημαντικά τη μικροβιακή
δραστηριότητα αφού ο πολυτεμαχισμός του σε μικρά τεμάχια αυξάνει την επιφάνεια
τη δυνάμενη να προσβληθεί από τα εξωκυτταρικά ένζυμα των μικροοργανισμών,
αλλά και μειώνει ταυτόχρονα τα κενά του αέρα, με αποτέλεσμα τη γρήγορη
επικράτηση αναερόβιων συνθηκών. Ταυτόχρονα, το αρχικό μέγεθος των τεμαχιδίων
του υλικού επηρεάζει αναλογικά και την κοκκομετρική σύνθεση του τελικού compost

6
και είναι γνωστό πως αυτό δεν είναι επιθυμητό να είναι σε κατάσταση σκόνης. Από
πειράματα που έχουν γίνει, φαίνεται ότι το άριστο μέγεθος των τεμαχιδίων
κυμαίνεται ανάμεσα στο 1,5 και 7,5cm κατά προσέγγιση.

5.3. Υγρασία
Το ιδανικό επίπεδο υγρασίας είναι διάφορο για κάθε κατηγορία υλικού και συνδέεται
άμεσα με τις υδατικές ιδιότητές του. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι το 30% των πόρων
μεταξύ των τεμαχιδίων πρέπει να καταλαμβάνεται από αέρα για την διατήρηση των
αερόβιων συνθηκών, γίνεται αντιληπτό ότι η περιεκτικότητα του υλικού σε νερό δεν
θα πρέπει να υπερβαίνει το 70% του νερού που απαιτείται για τον κορεσμό του. Με
βάση τα ανωτέρω στοιχεία, για τα περισσότερα οργανικά υλικά η άριστη υγρασία
κυμαίνεται από 45% (λεπτόκοκκα υλικά) μέχρι και 60% (χονδρόκοκκα υλικά) σε
υγρή βάση.

5.4. Σχέση C/N

Τα διάφορα οργανικά υπολείμματα έχουν συνήθως μια υψηλή αναλογία C/N. Οι
μικροοργανισμοί κατά την αποδόμηση των οργανικών ενώσεων αφομοιώνουν το 1/3
περίπου του μεταβολιζόμενου C και τον υπόλοιπο (τα 2/3) τον απελευθερώνουν ως
CO2 . Η περιεκτικότητα κατά μέσο όρο του μικροβιακού κυττάρου σε C και N είναι
50% και 5% αντίστοιχα, που σημαίνει ότι κατά μέσον όρο η σχέση C/N στο
μικροβιακό κύτταρο είναι 10/1. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι η άριστη τιμή
της σχέσης C/N, στο προς χώνευση υλικό είναι εκείνη του 30/1, αφού από τα 30 μέρη
κρατούν το 1/3 για τη δόμηση των δικών τους κυττάρων και αποβάλλουν τα 2/3 ως
CO2. Συμπερασματικά, προκύπτει ότι στην περίπτωση κατά την οποία η αρχική σχέση
C/N στο υλικό είναι πάνω από το 30/1, είναι αναγκαία η προσθήκη ανόργανου
αζώτου και σε τέτοια ποσότητα που να διορθώσει την ανωτέρω σχέση στο 30/1.

5.5. pH
Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει άμεσα την αποδόμηση του υλικού είναι το pH
του, δεδομένου ότι ασκεί καθοριστικό ρόλο στο φάσμα των αναπτυσσόμενων
μικροοργανισμών. Ως άριστο pH για το composting θεωρείται εκείνο της ελαφρώς
αλκαλικής περιοχής, δεδομένου ότι ευνοεί τη δραστηριότητα των βακτηρίων χωρίς να
περιορίζει σημαντικά εκείνη των μυκήτων. Δεν είναι όμως απαραίτητη η διόρθωση
του pH του υλικού καθώς με την έναρξη της χώνευσης το pH ανεβαίνει στην
ελαφρώς αλκαλική περιοχή εξαιτίας κυρίως της ελευθέρωσης αμμωνίας και κατά
συνέπεια καλύπτεται αυτή η ανάγκη από την ίδια τη διαδικασία (Διάγραμμα 1).

Εικόνα 5.2. Τυπικές τιμές θερμοκρασίας και pH που παρατηρούνται κατά τη

διάρκεια της κομποστοποίησης.

7
6. Θερμοκρασία

Αμέσως μετά τη διαμόρφωση του σωρού με το προετοιμασμένο υλικό, αρχίζει η

μικροβιακή δράση που έχει ως αποτέλεσμα, με την ελευθέρωση ενέργειας, την άνοδο
της θερμοκρασίας του σωρού, καθώς τα εξωτερικά στρώματά του επενεργούν
θερμομονωτικά στα εσωτερικά. Έτσι στα πρώτα δύο ή τρία 24/ωρα η θερμοκρασία
μπορεί να υπερβεί και τους 70 oC και να διατηρηθεί σε αυτό το επίπεδο για αρκετές
ημέρες. Συνήθως όμως, μετά από την πάροδο 5-10 περίπου ημερών, η θερμοκρασία
αρχίζει να πέφτει εξαιτίας της εξάντλησης του διαθέσιμου οξυγόνου ή της μείωσης
της υγρασίας. Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητη η επέμβαση για οξυγόνωση του
υλικού που μπορεί να γίνει είτε με το γύρισμα (ανακάτεμα) του σωρού, είτε με την
παροχή αέρα υπό πίεση στη βάση του σωρού, είτε ακόμα με αναρρόφηση των
εγκλωβισμένων αερίων στη μάζα του υλικού και την αντικατάστασή τους με
ατμοσφαιρικό αέρα. Ως ιδανική θερμοκρασία για τη μικροβιακή δραστηριότητα
στους σωρούς του composting θεωρείται εκείνη μεταξύ των 50 και 65 oC.