Compost??

Τι είναι αυτό;
To οικιακό compost (κομπόστ, εδαφoβελτιωτικό) είναι η αποσυντιθέμενη οργανική ύλη η οποία προέρχεται από
τα υπολείμματα της κουζίνας (φαγητά κλπ.), φύλλα/χόρτα από τον κήπο και κάθε είδους οργανικά ζυμώσιμα
υπολείμματα, που παράγεται υπό αερόβιες συνθήκες (παρουσία οξυγόνου). Είναι ουσιαστικά η αερόβια
αποσύνθεση οργανικής ύλης υπό ελεγχόμενες συνθήκες έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανάκτηση του προϊόντος,
δηλαδή του compost. Έχει την υφή απαλού, σκουρόχρωμο, υγρού χώματος και είναι γεμάτο με θρεπτικά
συστατικά για το χώμα. Η διαδικασία της κομποστοποίησης είναι απολύτως φυσική και παρατηρείτε οπουδήποτε
υπάρχει αποσύνθεση φυτικής μάζας, όπως για παράδειγμα στα κατώτερα στρώματα των πεσμένων φύλλων
σε ένα δάσος. Είναι η διαδικασία με την οποία τα συστατικά τα οποία αποσύρθηκαν από το έδαφος για την
ανάπτυξη των φυτών, επιστρέφουν και πάλι σε αυτό για τη δυνατότητα δημιουργίας νέων φυτικών οργανισμών.

Γιατί να θέλω να κάνω compost στο σπίτι μου;

Οι κύριοι λόγοι για την εφαρμογή της κομποστοποίησης στο σπίτι είναι:

- μείωση όγκου των απορριμμάτων που καταλήγουν στο ΧΥΤΑ/χωματερή (~40%)-

συνεπώς λιγότερες χωματερές/ΧΥΤΑ

- παραγωγή εδαφοβελτιωτικού! Το compost (εδαφοβελτιωτικό) είναι γεμάτο θρεπτικά συστατικά (άζωτο,

φώσφορο κ.λ.π), που η επανατοποθέτησή τους στο έδαφος μπορεί να αποκαταστήσει σε αυτό την
γονιμότητά του. Τα θρεπτικά συστατικά τα οποία αφαιρούνται από το έδαφος κατά την ανάπτυξη των
φυτών, επιστρέφουν με τον πιο φυσικό τρόπο σε αυτό. Στο σπίτι, το compost μπορεί να χρησιμοποιηθεί
ως φυσικό λίπασμα στην καλλιέργεια οποιονδήποτε φυτών (λουλούδια, λαχανικά, δέντρα κλπ.).
2
Εκτός από τους λόγους που έχουν άμεσο οικονομικό αποτέλεσμα, όπως φαίνεται παραπάνω, η κομποστοποίηση
μπορεί να θεωρηθεί και ως χόμπι με σκοπό την παρατήρηση των συναρπαστικών φυσικών διεργασιών και του
κύκλου της ζωής!

Πως δουλεύει δηλαδή;

Η επιστήμη δίνει κάποιο φως.
Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται απλουστευτικά η διαδικασία της κομποστοποίησης, ή πιο σωστά, αερόβιας
χώνευσης. Η διαδικασία αυτή για να γίνει οικιακά, χρειάζεται ένα κάδο για την απόθεση της οργανικής ύλης,
ανάδευση για παροχή οξυγόνου σε όλο τον όγκο της ύλης, και … υπομονή. Η διαδικασία βέβαια είναι αρκετά
περίπλοκη, και επεξηγείται παρακάτω.
Η διαδικασία αυτή είναι εξώθερμη, δηλαδή παράγει θερμότητα. Παράγοντες που θα επηρεάσουν τη διαδικασία
είναι το οξυγόνο, η υγρασία, τα θρεπτικά συστατικά (κυρίως άζωτο και άνθρακας), το pH, και η θερμοκρασία.
μικροοργανισμοί
H2O
Ο2

Κάδος με
Οργανική Ύλη
-------------------
Υπολείμματα
τροφής, φλούδια,
ξερά χόρτα,
χαρτί, κλαδιά,
κελύφη από αυγά,
κλπ.

Προϊόντα θερμότητα
αποδόμησης
Η2Ο, CO2 compost

H διαδικασία της κομποστοποίησης (προσαρμοσμένο από Epstein 1997)

Οι 2 φάσεις της κομποστοποίησης.
Μικροοργανισμοί, οι ακούραστοι εργάτες.
Όπως φαίνεται στο σχήμα 2, η διαδικασία της κομποστοποίησης χωρίζεται σε 2 κύριες φάσεις, τη φάση ενεργής
κομποστοποίησης και τη φάση της σταθεροποίησης.

Στάδια αερόβιας χώνευσης (Πηγή: Χαλβαδάκης 2006)

Σε όλη τη διαδικασία της κομποστοποίησης παίρνουν μέρος εκατοντάδες οργανισμοί. Στη αρχή αναπτύσσονται
οι μεσόφιλοι μικροοργανισμοί (25-45 ˚C), οι οποίοι αρχίζουν την γρήγορη αποδόμηση των εύπεπτων ουσιών, οι
οποίοι θα αντικατασταθούν από τους θερμόφιλους (>45 ˚C), που με τη σειρά τους ανεβάζουν την θερμοκρασία
στους 60-65 ˚C, με αποτέλεσμα την απολύμανση του compost από παθογόνες ουσίες και την καταστροφή
τυχόν σπόρων από αγριόχορτα και άλλα. Στη φάση της σταθεροποίησης η θερμοκρασία χαμηλώνει και
εγκαθίστανται μύκητες, τους οποίους θα διαδεχθούν στο τελικό στάδιο ανώτεροι οργανισμοί όπως σκουλήκια,
έντομα και αραχνοειδή, οι οποίοι μεταβολίζουν τα εναπομείναντα οργανικά δύσκολα βιοαποδομήσιμα συστατικά
του σωρού. Οι γαιοσκώληκες θα ολοκληρώσουν την διαδικασία της κομποστοποίησης (Χαλβαδάκης 2006).
4
Κομποστοποίηση με σύστημα κάδου
για εξωτερικό χώρο
Η κομποστοποίηση σε εξωτερικό χώρο διαφέρει από αυτή σε εσωτερικό, λόγω της πρόσβασης οργανισμών που
διευκολύνουν την διαδικασία.

Ο κάδος και η τοποθεσία του

Κάδοι κατάλληλοι για κομποστοποίηση υπάρχουν πλέον στο εμπόριο σε μεγάλη ποικιλία για όλα τα γούστα
και τις οικονομικές δυνατότητες. Με μία απλή αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό μπορεί κάποιος να βρει μεγάλη
ποικιλία κάδων. Το ακόλουθο link είναι γραμμένο στα ελληνικά και παρουσιάζει διάφορους κάδους για οικιακή
κομποστοποίηση (http://anakiklosi.blogspot.com/2007_12_01_archive.html). Η λύση όμως που προτείνετε
στη περίπτωση πρόσβασης σε κήπο είναι η απλή κατασκευή κάδου από ξύλινες παλέτες. Για την κατασκευή
χρειάζεται να ενωθούν 4 παλέτες για την κατασκευή ενός χώρου περίπου 1m3, με άνοιγμα από επάνω και η μία
από τις 4 παλέτες να είναι μετακινούμενη ως πόρτα, για να επιτρέπει την ανάδευση του σωρού.

Προπαρασκευασμένος κάδος, και χειροποίητος κάδος από παλέτες

(Πηγή: www.uest.gr, http://greenprophet.com, 01.12.08)
Ιδανικές τοποθεσίες για τον κάδο της κομποστοποίησης είναι συνήθως ο κήπος, εάν βέβαια υπάρχει. Η
τοποθεσία του κάδου θα πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμη από το σπίτι και συγκεκριμένα την κουζίνα, όπου
και παράγονται τα περισσότερα υλικά προς κομποστοποίηση. Συνήθως στην κουζίνα τοποθετείται ένας μικρός
κάδος με καπάκι (για την αποφυγή εντόμων), ή οτιδήποτε βολεύει για την καθημερινή συλλογή των τροφικών
υπολειμμάτων, ο οποίος είναι καλό να αδειάζετε καθημερινά στον κάδο κομποστοποίησης στον κήπο. Η
θέση του κάδου κομποστοποίησης στον κήπο εκτός από προσβάσιμη πρέπει να είναι και διακριτική έτσι ώστε
οι διεργασίες της κομποστοποίησης να μην τυχόν προσβάλλουν τους γείτονες. Ο σωρός είναι σε επαφή
με το χώμα έτσι ώστε να υπάρχει πρόσβαση σε γαιοσκώληκες που είναι απαραίτητοι για την διεργασία της
κομποστοποίησης. Επίσης σε ψυχρά κλίματα, η διεργασία ευνοείται από ηλιόλουστες τοποθεσίες και ένα κάλυμμα
στο σωρό προφυλάγει από τον πιθανό παγετό το χειμώνα και τη ξηρασία το καλοκαίρι.
Η ανάδευσης επιταχύνει της διαδικασία της χώνευσης. Εάν δεν υπάρχει χρόνος για την διαδικασία της
κομποστοποίησης, τα οργανικά υλικά μπορούν απλά να στοιβαχθούν σε ένα σωρό, περιφραγμένο με παλέτες,
ή πλέγμα και να μείνουν εκεί. Η διαδικασία της χώνευσης θα πραγματοποιηθεί και πάλι μέσα σε ένα με δύο
χρόνια. Έπειτα θα είναι δυνατή η ανάληψη του εδαφωβελτιοτικού από το κάτω μέρος του σωρού και η συνεχής
εναπόθεση ύλης από πάνω.

Τι μπαίνει μέσα στον κάδο

6
Συνήθης υλικά προς κομποστοποίηση (προσαρμοσμένο από Γκλιάος 2004)
Η διαδικασία και παρακολούθηση
της κομποστοποίησης
Για επιτυγχάνεται ένας ιδανικός λόγος άνθρακα/αζώτου προτείνεται η εναλλαγή απόθεσης της οργανικής ύλης
των υπολειμμάτων της κουζίνας με ξερά χόρτα ή άλλα υλικά πλούσια σε άνθρακα. Μια καλή συνήθεια είναι μετά
το άδειασμα του κάδου από την κουζίνα να γίνεται επικάλυψη του σωρού με υλικά χαμηλής υγρασίας (πριονίδια,
ξερά χόρτα, εφημερίδες), έτσι ώστε να αποφεύγονται τυχόν δυσοσμίες και πολλά έντομα. Το άδειασμα του
μικρού κάδου της κουζίνας είναι καλό να γίνεται καθημερινά. Επιταχυντής κομποστοποίησης είναι επίσης και τα
ούρα τα οποία μπορούν να προστίθενται σε αραιά διαστήματα με αραίωση 1:5. Ο σωρός θα πρέπει να είναι
καλυμμένος με χώμα ή πλαστικό για να διατηρεί τη ζέστη και την υγρασία. Μέσα στις πρώτες 2-3 εβδομάδες
θα αρχίσει η αποδόμηση και η πρώτη φάση της διαδικασίας (σχήμα 3). Μετά από αυτό το διάστημα ο σωρός
θα σταματήσει να μικραίνει και θα αρχίσει να κρυώνει. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να γίνει ανάδευση του
σωρού. Η ανάδευση επιταχύνει την διαδικασία της κομποστοποίησης διότι δίνει οξυγόνο σε όλο τον όγκο του
σωρού. Η ανάδευση επίσης επιτρέπει την παρακολούθηση του σωρού. Εάν είναι πολύ ξερός πρέπει να γίνει
πρόσθεση νερού, και εάν είναι πολύ υγρός, πρόσθεση από ξερά χόρτα, πριονίδια κ.α. Η υπερβολική υγρασία
πρέπει αν αποφευχθεί, για να αποφευχθεί έτσι δημιουργία αναερόβιων συνθηκών.

Πιθανά προβλήματα & προτεινόμενες λύσεις

8
 (Πηγή: Προσαρμοσμένο από Γκλιάος 2004)

Κομποστοποίηση σε εσωτερικό χώρο

με χρήση γαιοσκωλήκων
Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κήπος, το οποίο είναι και η συνηθέστερη περίπτωση σε μεγάλα αστικά κέντρα, η
κομποστοποίηση μπορεί να γίνει σε κάποιο μπαλκόνι. Λόγω της απουσίας της επαφής του σωρού με το έδαφος,
από το οποίο θα εισέλθουν οι γαιοσκώληκες, προτείνεται η εισαγωγή κομποστοποιητών γαιοσκωλήκων που
υπάρχουν στο εμπόριο. Το σύστημα αυτό (vermiculture) είναι κάπως πιο περίπλοκο από τη συμβατική διεργασία
κομποστοποίησης, αλλά παράγει εδαφοβελτιωτικό υψηλότερης ποιότητας με υψηλότερες συγκεντρώσεις
θρεπτικών συστατικών. Επίσης μπορεί να θεωρηθεί καλύτερο από το συμβατικό εάν δεν υπάρχει κήπος, οπότε
και περιορισμένη διαθεσιμότητα υλικών με υψηλό ποσοστό άνθρακα. Οι κόκκινοι γαιοσκώληκες τρέφονται
ακατάπαυστα και μπορούνε να καταναλώσουνε καθημερινά περισσότερο από το σωματικό τους βάρος, και
συμπαθούν ιδιαιτέρως τα τροφικά υπολείμματα από την κουζίνας. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν
αναλυτικότατα στο διαδίκτυο (www.redwormcomposting.com).
10
Συμπεράσματα
Ο σκοπός της εργασίας αυτής είναι η εισαγωγή στο θέμα της οικιακής κομποστοποίησης. Στον παρόν
κείμενο επεξηγούνται οι γενικές αρχές της διαδικασίας. Η διαδικασία αυτή είναι αντικείμενο πολλών ερευνών,
ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση του τεράστιου όγκου των απορριμμάτων που καταλήγουν στους χώρους τελικής
διάθεσης. Η διαδικασία της κομποστοποίησης είναι περίπλοκη και ταυτόχρονα συναρπαστική λόγω εκατοντάδων
μικροοργανισμών που παίρνουν μέρος. Η κομποστοποίηση είναι μία φυσική διαδικασία, που συμβαίνει διαρκώς
στη φύση. Είναι ο τρόπος με τον οποίο τα θρεπτικά συστατικά επιστρέφουν στη φύση, για τη διάθεσή τους στη
νέα ζωή. Με γαιοσκώληκες ή χωρίς, σε κήπο ή μπαλκόνι, η κομποστοποίηση αποτελεί μία μέθοδο για την επαφή
του ανθρώπου με τις φυσικές διεργασίες, την μείωση των ΑΣΑ που καταλήγουν στο ΧΥΤΑ, και την βελτίωση του
εδάφους το οποίο στη χώρα μας απειλείται όλο και πιο πολύ από την ερημοποίηση.

Χαρούμενη κομποστοποίηση λοιπόν!

Βιβλιογραφία
Ελληνική
1) Γκλιάος Κ., 2004. Οδηγός Κομποστοποίησης,
Πως θα βελτιώσουμε το έδαφος ανακυκλώνοντας οργανικά απορρίμματα, Πολύγυρος.
3) Χαλβαδάκης Κ.Π. 2006, Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Ξενόγλωσση
1) Epstein E., The Science of Composting, Technomic Publishing Co. Inc., 1997.
2) Gotaas, H.B. 1956. Composting- Sanitary Disposal and Reclamation of Organic Wastes.
World Health Organization, Geneva, Switzerland.
4) NRC (National Research Council), 1981a Food, fuel and fertilizer from organic wastes.
National Academy Press, Washington, DC., 132 p.
12