CMYK

Janusz Wolny Łucjan Pytlik

Janusz Wolny Łucjan Pytlik

OLIMPIADA
OGÓLNOPOLSKA

fizykA
Ogólnopolska Olimpiada „O Diamentowy Indeks AGH” jest to trzystopniowy konkurs realizowany

O DIAMENTOWY INDEKS AGH

w zakresie czterech przedmiotów: matematyki, fizyki, chemii i geografii z elementami geologii.
Szczegółowy regulamin konkursu znajduje się na stronie http://www.diament.agh.edu.pl/.

Fizyka
OGÓLNOPOLSKA
Olimpiada objęta jest patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Jej organizatorem jest Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie. Laureaci Olimpiady
przyjmowani są na studia w AGH z pominięciem procedury rekrutacyjnej. Największą wartością, którą wynosi się

OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH

z aktywnego uczestnictwa w Olimpiadzie „O Diamentowy Indeks AGH”, jest dobre przygotowanie do studiów na
kierunkach przyrodniczo-technicznych prowadzonych w uczelniach wyższych.

Oddajemy w ręce czytelników podręcznik zawierający rozwiązania wszystkich zadań z fizyki, jakie pojawiły się
w dotychczasowych edycjach Olimpiady. Rozwiązania uzupełnione są stosownymi komentarzami pozwalającymi na
pełne zrozumienie rozważanego problemu fizycznego. Praca z tym podręcznikiem stanowi doskonałe przygotowanie
rozwiązania zadań z lat 2007/8 – 2013/14
do kolejnych olimpiad oraz do rozpoczęcia studiów technicznych. Zawiera on obszerny materiał z mechaniki,
termodynamiki, elektromagnetyzmu, optyki wraz z elementami fizyki współczesnej, pozwalający na samodzielne
powtórzenie całego zakresu materiału szkoły średniej.

ISBN 978-83-64506-05-5

CMYK
Recenzent: prof. dr hab. inż. Wojciech Łużny

© Copyright by Janusz Wolny, Łucjan Pytlik

Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej

Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie

Projekt okładki:

Studio Kozak

Zdjęcie na okładce:

© iStockphoto.com/derrrek

ISBN 978-83-64506-05-5

www.wydawnictwojak.pl

Kraków 2014
OD AUTORÓW

Ogólnopolska Olimpiada „O Diamentowy Indeks AGH” jest to trzystopniowy konkurs realizo-



 

 

 

 



-
 

 
 
!!

!
"#
 
$
% & 
 $
&
 '(
)
 

*
+  ,. 
 / 
0
 " 1*+. 

 
 
  
2



   

 
 
*+.   
      
   
 
 
3 )
      
 
 4556!4557
 
 



( 

   
 
      
 8 9
 :;  

 
 " 
  / 
 
    
 :  
   
+1
1"<"=
>
*+.?

  
 

   ,
     (
 
  
 ':(


1  
 
# 
 # 
 
0
1#
 
  
65@( # &1 : 11

uczestnictwa w Olimpiadzie „O Diamentowy Indeks AGH”, jest dobre przygotowanie do

    ,
    (  
 

 

 
 
 1C 

 11  
( #
  


 

8 
"


1


 
  1

(

"
  
 
    
1  1   C

   
  " 4556E45FJ
K1

1
 1 

 


(
 #
 
8    

 -


 9
#






 
 


 

1 -

3


 

 


:

  :;
(

(
#; 
#   1        
 1    
  ':  
#
 1-
C(
L;       

*+.)'
 

' )*// 45FM!!
 !,,
!,,, ,45FM,FF,F4,
N
 9/1 !!

!  
!P
QRSS




 

 )' 9/1


 


 
SPIS TREŚCI

Zadania z lat 2007/2008 ............................................................................................ 7

etap I ..............................................................................................................................  S
etap II .............................................................................................................................. 16
etap III .............................................................................................................................. 21

Zadania z lat 2008/2009 ............................................................................................ 27

etap I ..............................................................................................................................  4S
etap II ..............................................................................................................................  MJ
etap III ..............................................................................................................................  MS

Zadania z lat 2009/2010 ............................................................................................ 45

etap I .............................................................................................................................. 47
etap II .............................................................................................................................. 52
etap III .............................................................................................................................. 57

Zadania z lat 2010/2011 ............................................................................................  [M

etap I .............................................................................................................................. 65
etap II .............................................................................................................................. 70
etap III .............................................................................................................................. 75

Zadania z lat 2011/2012 ............................................................................................  7F

etap I ..............................................................................................................................  7M
etap II ..............................................................................................................................  77
etap III ..............................................................................................................................  SM

5
Zadania z lat 2012/2013 ............................................................................................  SS

etap I .............................................................................................................................. 101

etap II .............................................................................................................................. 106
etap III .............................................................................................................................. 111

Zadania z lat 2013/2014 ............................................................................................ 117

etap I .............................................................................................................................. FFS

etap II .............................................................................................................................. 124
etap III .............................................................................................................................. F4S


   ............................................................................................. FM]

$
 .......................................................................................................................... FM]
Termodynamika ................................................................................................................. FJM
%
 
 ............................................................................................................. 147
Optyka + fale...................................................................................................................... 151
ZADANIA Z LAT
2007/2008
2007/2008-I-1
' 1 1 

#  
M5`' 1
    (1;(
mR75)



 1  1
)11; 1 
  
 
1 : 1Q)
 1
1 1 1Q
' 
 
 1   


aR5Fg (g – przy-



   
3 )
 1 
 

  :  Q q 
    
1;
(
Q

ROZWIĄZANIE
F
Dane: mR75xRM5`aR5Fg m1
Szukane: F, N, Fa, Na
N
N F1 P1
m2
A) Ruch jednostajny
Q1
Zapisujemy równania dynamiki dla obu wózków. F2
8
( 
1 : 1
D P2

1
(
15
⎧ F − F1 − N = 0 (1)
Q2
⎨
⎩ N − F2 = 0
&
  F1, F2, dla m1Rm2Rm:
F1 = F2 = mg sin a (2)
=1   C2F3  
 1

⎧ F = F1 + F2 = 2mg sin a ≈ 785 N 2M3
⎨
⎩ N = F2 = mg sin a ≈ 392 N
B) Ruch przyspieszony
1 (



"##1 ;
samym przyspieszeniem a 1 
1K 
1;
⎧ Fa − F1 − N a = m1a (4)
⎨
⎩ N a − F2 = m2 a
8 2J3 

Fa − F1 − F2 = (m1 + m2 )a = 2ma (5)
&
(
1 
(:;243 1

⎧ Fa = 2m (a + g sin a ) = 2mg (0,1 + sin a ) ≈ 942 N (6)
⎨
⎩ N a = m (a + g sin a ) = mg (0,1 + sin a ) ≈ 471 N
q3= wózków
FR · mg xN  11 -ty wózek: NiR23x

2007/2008 • etap I 9
2007/2008-I-2
=#
1 

 
   ]‡(>
 
 
#
 
(
   
  #    
 
(  #   


1 
 2


 # 

3Q >
  
    
   

 
(
#
1 
1 Q

ROZWIĄZANIE
F rW F rW
Dane: R1RR2RRR]:, Psz R Pr
Szukane: rW
R1
R1 R2

R2 Rr = R/2 Rsz = 2R

9
>> / ‰‰  2 

   13
e
e = I (rW + RZ ) ⇒ I = (7)
rW + RZ
gdzie: rWE 
 L %$NRZE 
 
Ogólny wzór na moc:

 = I 2 RZ e 2 RZ
P = 273
(rW + RZ ) 2
' :  RZ  1 
 

  


  
   9

 (
 (  1 #  
 1

2 2
r = e ⋅ 2R e ⋅ R/2
P 2
; Psz = 2S3
( rW + 2 R) (rW + R / 2) 2
2 2
e ⋅ 2R e ⋅ R/2
Pr = Psz ⇒ 2
= 2
⇒ rW = R = 5 W (10)
(rW + 2 R) (rW + R / 2)
"# 
 

 
 
 N
(
rWRR:
2
e ⋅R e 2 ⋅ 2R P1 9


  P0 = 2
;   
 P1 = Pr = Psz 2
; = (11)
4R 9R P0 8

10 2007/2008 • etap I
2007/2008-I-3
& 
 

f1 RF5 
: x R] 
: 

 L  : 2(    
3    
:   
  
  
1 #
(1 $     1  
 1 1  
 f2 R 45 
+

(; 
# 
:  
#
 
: 1

1Qq; 1 1  
  



  
: d
#
Q

ROZWIĄZANIE

Dane: f1RF5 f2R45 xR] 

Szukane: d, f ' f1
fc
F1
F2 Fc x

y1 d

Równania obu soczewek:

1 1 1 x f1
I: = + ⇒ y1 = = −10 cm (12)
f1 x y1 x − f1
1 1 1
 :
II = + oraz x2 = − y1 + d , y2 = ∞ 2FM3
f 2 x2 y 2

=0

'
(
# 
1 
1
( 

: ;

zatem:
− y1 + d = f 2 ⇒ d = f 2 + y1 = 10 cm (14)

= 


(
d( f1f2 + d)  2 f1 f2:
⎧1 1 1 d
⎪⎪ f ′ = f + f − f f
⎨
1 2 1 2 (15)
⎪f′= x+ d
⎪⎩ 2

1
(d − f 2 ) f1 1 1 1
f′= lub = + (16)
d − f1 − f 2 f ′ f1 f 2 − d

2007/2008 • etap I 11
2007/2008-I-4
q   

1 
 
8 1 
  

; 
(
  5]66Q

ROZWIĄZANIE
T
Dane: fR5]66
Szukane: D
F

D T
D
Q

 11 

 Tarcie statyczne


1

 

 1

#
2
(1   

1(  1 #
:
3  
 #
1 :;#
 1   
1(
# 

 
#  $(

 ; : 
5d Ts d Tmax
  

(
:;#


 1  
 &  
(1
(
 '-
 
(;   
#E E # (
zera. Tarcie kinetyczne

1

 
 1


#



 


 : 2
  3‘ 

 

(
 
 2 
  fK3  2N) i wynosi TK fK ˜ N.

9  
 : F i N:
F = Q sin a, N = Q cos a (17)
)
(
     
F =T
T ≤ Tmax 2F73
Tmax = f N

)
(
1 
 #

F= fN
Q sin a max = f Q cos a max
 a
tg = f 2FS3
max
a max = 30°
T = F = m g sin a dla a < a max
(20)
T = Tkin = f m g cos a dla a > a max

12 2007/2008 • etap I
2007/2008-I-5
8 
 
   1     
   1 #:;    "# 
#:; 
  
(
 

   
 
(  #:  q:

 ‰
 

F5558

ROZWIĄZANIE

V1
Dane: RMTR 
V2 p2 V2
p0RF5558
h
UwRF5M!M

Szukane:  p1V1

9
 

 


 
2 
  


 13

p1V1 = p2V2 (21)

Wykorzystujemy dane w zadaniu:

V2RMV1 (22)

&#:  :



p1Rp0“”w 24M3

&
  :


 
 :
‰
 


p2Rp0 (24)

• 24F3# #:;

V1 ( p0 + r w gh) = p0 ⋅ 3V1
2 p0 = r w gh (25)
2 p0
h= ≈ 20, 4 m
rw g

2007/2008 • etap I 13
2007/2008-I-6
8   (
 
  
  
:  F5 –    F55 —

1 L  "

 1
 


:; 1( 1#

)

 
  Q>



   


Q&
#

#   1 
 


ROZWIĄZANIE

Dane: C0 RF5–U0RF55—dR4d0 d
Szukane: U,
0, , '
d0

S
U0

' 

 
1 L   
1

-
 "# 

:; 
  





  


: 

e 0S e 0S 1
8
:; C= = = C0 (26)
d 2d 0 2

9  CU = C0U 0 (27)

C0
1#  
 U = U0 = 2U 0 = 200 V  2473
C

1 −
%
 1 W0 = C0U 02 = 5 ⋅10 5 J  24S3
2

1 1 C0
CU 2 = (2U 0 ) = 2W0 = 10 − J 
2 4
%
C  W= 2M53
2 2 2

Zmiana energii: D =  − 0 = 0 = 5 ⋅10 −5 J  2MF3

14 2007/2008 • etap I
2007/2008-I-7
8 
 L  1  # 
(
 
:
1 

: 
6] 

 
 F

ROZWIĄZANIE

Dane: RRFxR6] R56]

Szukane: konstrukcja obrazu
y
x F

*# 
 ;
# 
(# ;

:;

2(#
3 


"


f = R = 0, 5 m 2M43
2
"
:;# 

1 + 1 = 1 xf
⇒ y= = 1, 8 m 2MM3
x y f x− f
8



p = y = 2 2MJ3
x
8
#  
  4, 


Uwaga:
*#
L;# ( ;#

dwóch, z trzech zaznaczonych na rysunku,
 
8 

F4 
1 
 1
2# 
# 
3 
CM 3 F : 
#


  

 
 0

2007/2008 • etap I 15
2007/2008-II-1
=  F41
(

  
(
 1( 
#  #
 ":#  1(  

 (




9 # 
 1

9   
 
 K1( C  # 1  


 1  
  1) ( (
Q

ROZWIĄZANIE

Dane: m1RFm2R4aR5F
Szukane: a, N, P
P

a a
N N
m1 m2

Q2 Q2

9
 # 
⎧m1a = N − Q1
⎨ (1)
⎩m2 a = Q2 − N
8 # C2F3 
 


 1
m2 − m1 2m1m2
a= g ≈ 3, 3 m/s 2 , N= g ≈ 13, 3 N (2)
m1 + m2 m1 + m2
'(
 ( 

 = 2 N = 4m1m2 g ≈ 26, 7 N
P 2M3
m1 + m2

Uwaga:
P 



 1(q(1;1
1P, wy-
(1

P 4m1 m2
m= = (4)
g m1 + m2
8 


 
 # 
( 
 1(

16 2007/2008 • etap II
 TEMATYCZNY SPIS ZADAŃ

MECHANIKA

2007/2008-I-1 9
' 1 1 

#  
M5`' 1
    (1;(
mR75)



 1  1
)11; 1 
  
 
1 : 1Q)
 1
1 1 1Q
' 
 
 1   


aR5Fg (g – przy-



   
3 )
 1 
 

  :  Q q 
    
1;
(
Q

2007/2008-I-4 12
q   

1 
 
8 1 
  

; 
(
  5]66Q

2007/2008-II-1 16
=  F41
(

  
(
 1( 
#  #
 ":#  1(  

 (




9 # 
 1

9   
 
 K1( C  # 1  


 1  
  1) ( (
Q

2007/2008-II-2 17
* ' L      :
 # 

: 

(
   

1
DRM5° : 1 11v0RF5!
9 # 
 

    

  : 
 1

: C  
š 8  
    1 DRM5° i ER[5°, dla

 :  1
9 
1
; (

1 #1
##
 
"   
(1;
=# 
C  :; 



 1F5!2.

2007/2008-III-1 21
Kula o masie m i promieniu R 
 
#
: IR4!]mR2 

 L
#
:&
 
# 
 
DRM5°, po którym
  
3 "# L

  

  #  (
(
 #

:

• MECHANIKA • 135
#3 >
  
  

 
  Q
3 >
 :;   
#   #

:Q
3 )11 ( : 

(
(# 

 :;v0RM!Q

2007/2008-III-2 22
=
   
 SRF5 2

•VR57 

a) Oblicz okres oscylacji, dla których poziom cieczy pozostaje w pionowych odcinkach rurki.
81;   
   

#3 q 1
>
 





 
(

   
45@Q

2008/2009-I-1 29
&   
  
 1 
  
 
   
 
 :  

'  
  # 
5F8 
  #  1 2#  
3K( 
3  1 
 
  # ##
:
#3 ( 1 
 
 
#   :
' 

1 
 

1
  -
wane przypadki (a) i (b).

2008/2009-I-2 30
/    
 
  #:     
 
 
  8  
 

 





(
 
 : 1F.
"#  #:;
 =# 
C 
: : 
5S8C
‰
1
 

 
: 1  # 

2008/2009-I-3 31
$  / 2>3
m 1( 

 # 
-
: H 
 19
'
 
:4557  #(
 :  #

odpowiednio H RRZ!F72RZE 
C9
 [M7$3 m RM552
 
 
>1  !!
¦P!!
 !!
-
¦P!
!  !
›3
"# 

 
 1 
 #
  
 )1 1

 #
; #: ;
‰  1

Q)1(#
;# ;1

 

Q8-

1#
   q

MMJ)!

2008/2009-II-1 34
8
‰
1#
1
M5`
 

x0 RM5
 
 1
 : y0 RM'

:  1

 
1
(Q&
( 1;(

:;     


1
#



136 • MECHANIKA •
2008/2009-II-2 35
"#   #
:#:

(: 1D 
  

21
 ; : 
 1(ª!4391 (
 :;
 1#  
 
#  :;1#   
1

( : 
9 #

(:  : C 
#  1D9((

  #    f R5]$
#
: #   (

wzorem IRmR2&

  :;C 1#   : #

 : 
.

2008/2009-III-1 39
 1       
  
     
s1RF]E1 s2RJ5E1  

C sMR]E#
1 •

#
#

:  

# 
 (( 

#:;   #
1

: 
   

#
v4MRS!"# #: 
 

 #
   >
:
#:; 

 
Q9 
C 
 Q

2008/2009-III-2 40
&   1

 9
 1# 9
 : 1
11 1v0RF[6F5M!8
 :;  # 
 
Ziemi wynosi v1R6SF!' 1 


: #  :;1 


  2
1 

:
1 
9
 

 1  
 
 
 
# 

3

2009/2010-I-1 47
& 
mRF55
 1
PRF'/




 

   1

(
(



#;
* ' 
         
 
 91  (
  
 1
  #  :  

 
 




 & 

(:  : 1
  :  :  
czasu.
š '     
 
1
DRF5`
)11 :;(
11;  


Q

2009/2010-I-2 48
&#




 ( 
(
 "
# 



T
  G.
3 "# :;

 1 (


 11
#3 = 1 

2 
3
#
 


"# 
 :  

(; #(
 
: ;


• MECHANIKA • 137
2009/2010-II-1 52
9‰ 1
: 
1   1
D do poziomu
(90°< D < 90°)  : 1 11v0': 1D1
;
1
# 
(
( 
 
 
t RF 
momentu wyrzutu. "#  :;1D dla zadanych  i v0)
 1#;


#
 1
Q9 #

(: D od 
 : 
 :  1
v0 R4!' :; 



F5!2.

2009/2010-II-2 53
8 
m R45
1  : 1v0 RJ55!




( : R]5 8  
#
 :; 





 :  1
) 

;
 #



1 L

QK  
1
#

 : 1



2009/2010-III-1 57
=
 1
:#  1

 
 
 :  L R4] &1 1
   ( :  

 
#
 
(L= 
C

  
 ( 

m R5F&
   #  : 1f# 

 
  & 
 
  
  1  
     1  :; 
NmaxRF5&"#  
 :   ( 1

/ 




Q8 


  
g RF5!2.

2009/2010-III-2 58
K
m1 RM5
 
m2 RF51   
 1  


: 
R]"   #1


K  
* 9



 (
)#; :;
1

# 





Q=
 : 
-
1
#1


Q
š 9  

 (





#1
1 
 = 
 
  :   
1
 1    
(
;


Q

2010/2011-I-1 65
Klin o masie M R 4  
(   ( & :
 
  # 
 
 
(1
DRM5`
 

mR5]1 

 ‘ 

(
 
1  


 

"#  


  
(

2010/2011-I-2 66
= # : '   #1(
f1R54:
   #1: 1f2R5F"# 1 #1
(
   #(

 
; : 

138 • MECHANIKA •