Olimpiada o Diamentowy Indeks - R - Kalinowski - M - Pilśniak

-----
-
- ----
------
-- - - --
---
--- -- -- -------
- -
------
--
--
-- -
- ----
--
----
- - -
--
--
---- ----- - --
- -- - -- -- --
- ---
- -- - -- --
---- --- - mim
AGH
rozwiązania zadań z lat 2007/08 - 2017/18
WYDAWNIClWO
JAK Wydanie 2.
I
Jerzy Moskal
Rafał Kalinowski Monika Pilśniak
OLIMPIADA
OGÓLNOPOLSKA
o DIAMENTOWY INDEKS AGH
----
-
------
---- -
--
-- -- --
-- ---
----
- - -
-----
-------
------
--
-- -
- --
-- -- - -
--
-- --- -- -- -- -- - - - --
- - -- I
~
- ----
---- - ======-=:
====-=: -----
----- - :- =~=-= -- ~ m
AGH -
rozwiązania zadań z lat 2007/08 - 2017/18

Jerzy Moskal
Kraków 2018
Recenzent: prof. dr hab. M ariusz W oźniak
© Copyright by Ratai Kalinowski, M onika Pilśniak
W ydział M atem atyki Stosow anej

Akadem ii G órniczo-H utniczej w Krakow ie
Projekt okładki:
Studio Kozak
Zdjęcie na okładce:
© iStockphoto.com /derrrek
W ydanie drugie popraw ione i uzupełnione
ISBN 978-83-64506-56-7
~ I WYDAWNICTWO
~ JAK
www.wydawnictwojak.pl
Kraków 2018
OD AUTORÓW--------------
Drugie wydanie tomu z serii „Ogólnopolska Olimpiada o Diamentowy Indeks AGH" zawiera
rozwiązania zadań z matematyki z wszystkich dotychczasowych jedenastu edycji-do roku szkol
nego 2017/2018 włącznie. Pragniemy zaznaczyć, że na ogół są to szkice rozwiązań z podaniem
sposobu rozumowania, często z pominięciem niektórych szczegółów rachunkowych. Od uczestnika
Olimpiady oczekuje się bardziej wyczerpujących uzasadnień. Wiele zadań, zwłaszcza z geometrii,
można rozwiązać na kilka rozmaitych sposobów. Mając na uwadze objętość tomu, prezentujemy
tutaj tylko jeden sposób, zwykle najkrótszy. Czasem analogiczne fragmenty różnych zadań roz
wiązujemy różnymi metodami.
W każdym etapie Olimpiady jest siedem zadań, przy czym pierwsze cztery są punktowane
w skali do I O punktów, a pozostałe trzy do 20. Na rozwiązanie zadań I etapu uczestnicy mają
około sześciu tygodni, więc niektóre z zadań mogą być pracochłonne. W Tl i III etapie czas na
rozwiązanie zestawu wynosi 120 minut. Przed tematem każdego zadania w tym tomie podany jest
rok szkolny, etap Olimpiady i numer zadania w zestawie, np. 2013/2014-11-5 oznacza 5. zadanie
II etapu Olimpiady w roku 2013/2014.
Dla wygody użytkowników załączamy spis tematów zadań według tradycyjnych działów szkol
nej matematyki. Wiele zadań dotyczy kilku działów i takie zadania umieściliśmy w spisie tylko raz,
na ogół w późniejszym dziale. Przeważają zadania, które wymagają umiejętności dedukcyjnych
i dotyczą tych działów, które są istotne w kursach matematyki na uczelniach technicznych. Gorąco
zachęcamy Czytelników tego podręcznika, aby zaczynali jego lekturę od tego właśnie spisu, bez
możliwości spoglądania na podane przez nas rozwiązania, i dopiero później porównywali je ze
swoimi.
Stosujemy notację używaną w szkołach średnich (nawet tę, która nie jest już powszechnie sto
sowana w matematyce od lat); wyjątkiem jest oznaczenie przez IAI liczby elementów skończonego
zbioru A. W odpowiedziach do niektórych zadań z kombinatoryki podajemy wartość liczbową sym
bolu Newtona bądź potęg o dużych wykładnikach - nie jest to jednak wymagane na Olimpiadzie.
Będziemy wdzięczni za uwagi przesłane na adres: Rafal.Kalinowski@agh.edu.pl.
Rafał Kalinowski
Monika Pilśniak
Kraków, 14 maja 2018
3
SPIS TREŚCI Jerzy Moskal
ZADANIA Z LAT 2007/2008
etap 1............................................................................................................................... 9
etap 11............................................................................................................................... 14
etap 111............................................................................................................................... 19
etap I............................................................................................................................... 24
etap Il............................................................................................................................... 29
etap III............................................................................................................................... 34
etap I............................................................................................................................... 38
etap II 42
etap III............................................................................................................................... 47
etap I............................................................................................................................... 52
etap II............................................................................................................................... 58
etap III............................................................................................................................... 63
etap I............................................................................................................................... 68
etap II............................................................................................................................... 75
etap III............................................................................................................................... 80
5
etap 1............................................................................................................................... 85
etap li............................................................................................................................... 93
etap 111............................................................................................................................... 98
etap 1 103
etap li I 09
etap 111 I 14
etap I I 19
etap 11 124
etap III I 29
etap I I 34
etap 11 140
etap Ili 146
etap 1 I5I
etap 11 I 56
etap 111 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I 6 I
etap 1 166
etap 11 I 72
etap 111 178
6
TEMATYCZNY SPIS ZADAŃ
Liczby całkowite .. .. .. .. 183

Przekształcenia wyrażeń algebraicznych 185
Zadania z „treścią" .. 187
Wielomiany i funkcje wymierne 188
Funkcje wykładnicze i logarytmiczne 192
Funkcje trygonometryczne 196
Ciąg arytmetyczny i geometryczny 199
Granice i pochodna funkcji 200
Geometria analityczna 205
Planimetria 21 O
Stereometria 211
Kombinatoryka i rachunek prawdopodobieństwa 215
Jerzy Moskal
Jerzy Moskal
7
2007 /2008-1-t , Jerzy Moskal
W trójkącie równoramiennym dane są długości podstawy a i ramienia b. Oblicz dłu

gość wysokości tego trójkąta opuszczoną na jego ramię.
ROZWIĄZANIE
Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, obliczamy wyso

kość łi: opuszczoną na podstawę: h1 = 2
- Jb a;.
Po
le trójkąta jest równe połowie iloczynu długości boku
i opuszczonej nań wysokości. Oznaczywszy przez h szuka
ną wysokość, stosujemy ten wzór na dwa sposoby i mamy
równość łbh = !ah1. Stąd
h = ah1 = aJ 1 - a2
b 4b2"
a
ODPOWIEDŹ: a/1 - ~-
2007/2008-1-2 , _
Rozwiąż nierówność
l2x4 -171 < 15.
ROZWIĄZANIE
Powyższa nierówność jest równoważna koniunkcji nierówności
-15<2x4-17<15.
Rozwiązaniem lewej nierówności x4 > 1 jest zbiór (-oo; -l)U(l; +oo). Rozwiązaniem
prawej nierówności x4 < 16 jest (-2; 2). Rozwiązaniem zadanej nierówności jest część
wspólna tych dwóch zbiorów, tj. suma przedziałów (-2; -1) U (1; 2).
ODPOWIEDŹ: x E (-2; -1) U (1; 2).
2007/2008 • etap I 9
2007 /2008-1-3
Oblicz granicę ciągu o wyrazie ogólnym
an= n3 - V
, n6 - 5n3.
ROZWIĄZANIE
Wykorzystamy wzór skróconego mnożenia na różnicę kwadratów:
(n3 - Jn6 - 5n3)(n3 + Jn

6 - 5n3) 5n3 5
an = ----::--------,===,----
n3 + Jn6 - 5n3 3
n +#-5n3 1 + J1 - 5
n3
.
Granicą tego ciągu jest liczba ł, jako że limn_,+00 ;3 = O.

5
ODPOWIEDŹ: 2·
2007 /2008-1-4
Na ile sposobów można rozmieścić k kul (k ~ 4, każda kula innego koloru) w k
ponumerowanych pudelkach, tak aby
a) żadne pudełko nie było puste?
b) dokładnie jedno pudełko było puste?
c) dokładnie k - 2 pudełka były puste?
ROZWIĄZANIE
a) Rozmieszczenie, w którym każda spośród k kul jest w innym pudelku, odpowiada

permutacji tych kul. Jest ich zatem k!.
b) Puste pudełko możemy wybrać na k sposobów. W jednym z pozostałych pudelek,
które możemy wybrać na k - 1 sposobów, będą dwie kule, które możemy wybrać
na (;)sposobów.Pozostałe k-2 kule możemy umieścić w pozostałych k-2 pudelkach
na (k-2)! sposobów. Liczba rozmieszczeń jest zatem równa k(k-1) (;) (k-2)! = kl(;).
c) Dokładnie dwa pudelka mają być niepuste. Możemy je wybrać na (;) sposobów.
Kule dzielimy na dwa niepuste podzbiory, pierwszy z nich umieszczamy w pierwszym
wybranym pudelku, a drugi w drugim. Podzbiór do pierwszego pudełka możemy wy
brać na 2k - 2 sposobów, albowiem liczba wszystkich podzbiorów zbioru k kul jest
10 2007/2008 • etap I
równa 2k, a nie możemy tu wybrać ani zbioru pustego, ani pełnego (pozostałe kule
trafią automatycznie do drugiego pudełka). Z reguły mnożenia mamy (~)(2k - 2).
ODPOWIEDŹ: a) k!, b) k!(~), c) (;)(2k - 2).
2007 /2008-1-5-------------
Długość wysokości ostrosłupa prawidłowego trójkątnego jest równa długości krawędzi
podstawy. Oblicz stosunek objętości kuli wpisanej w ten ostrosłup do objętości kuli
opisanej na nim.
ROZWIĄZANIE
Oba rysunki przedstawiają przekrój ostrosłupa płaszczyzną zawierającą krawędź bocz

ną i wysokość ostrosłupa. Niech a będzie długością krawędzi podstawy.
C
Wówczas IEBI = a4"
jako 1/3 wysokości podstawy.
Obliczamy wysokość hs ściany bocznej
li, = IBCI = JIEBl2 + jCEl2 = a

1H 2
.
Z podobieństwa trójkątów BCE i SCF mamy pro

porcję
a v'3
= _6
A E B a-r r
skąd obliczamy promień kuli wpisanej r = a ~-l.
Do wyznaczenia promienia R kuli opisanej wy
C
korzystamy twierdzenie Pitagorasa dla trójką
.,. ....
ta AEO: .,. '
'
/
/
/
''
I '
I \
I \
I \
I D 1
I I
I I
skąd R = ła.
Stosunek objętości kul jest rów I
I I
I
ny sześcianowi stosunku długości ich promieni, I I

3 \ I
czyli ( v'.IJ-
1
) A\
\
E B
I
/
3
'
''' /
I
ODPOWIEDŹ: ( v'.IJ-
1
) •.....•.•. .,.....,,. /
/
2007/2008 • etap I 11
2007 /2008-1-6
Wyznacz liczbę rozwiązań równania
(m - 3)x4 - 3(m - 3)x2 + m + 2 =O

w zależności od parametru m.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli m = 3, to mamy sprzeczność 5 = O. Załóżmy zatem, że m =/- 3. Wprowadziwszy

niewiadomą pomocniczą t = x2, otrzymujemy równanie kwadratowe
(m - 3)t2 - 3(m - 3)t + m + 2 = O. (1)
Wyróżnik tego równania wynosi zs e- 5(m - 3)(m - 7). Rozważymy trzy przypadki.
1. ~ < O, czyli m E (3; 7). Wtedy nie ma rozwiązań.
2. ~ = O, czyli m = 7. Wtedy równanie (1) ma jeden pierwiastek dodatni t = !,

więc dane równanie ma dwa rozwiązania.
3. ~>O, czyli m E (-oo; 3)U(7; -ł-oo). Do ustalenia liczby dodatnich pierwiastków

ti, t2 równania (1) wykorzystamy wzory Viete'a.
Suma ti +t2 = 3 > O, więc przynajmniej jeden z pierwiastków t1, t2 jest dodatni.
Iloczyn jest równy tit2 =:~~-Jeżeli t1t2 > O, czyli m E (-oo;-2)U (7: +oo),
to oba pierwiastki równania (1) są dodatnie i dane równanie ma cztery rozwią
zania. Jeżeli t1t2 < O, czyli m E (-2; 3), to równanie (1) ma jeden pierwiastek
dodatni dający dwa rozwiązania. Gdy natomiast t1t2 = O, czyli m = -2, to O
jest pierwiastkiem równania (1), drugi jest dodatni, więc mamy trzy pierwiastki.
o dla m E (3; 7)
-
ODPOWIEDZ: Liczba rozwiązań:
{
! 2 dla
dla
m E
m=
(-2;3) U {7}
-2
dla m E (-oo; -2) U (7; +oo)
12 2007/2008 • etap I
2007 /2008-1-7 _
Rozłóż na czynniki wielomian
W(x) = x4 + 6x3 + llx2 + 6x.

Udowodnij, że wartość W(n) tego wielomianu dla dowolnej liczby naturalnej n jest
podzielna przez 12. Dla jakich naturalnych n liczba W(n) nie jest podzielna przez 60?
ROZWIĄZANIE
Wyciągamy x przed nawias, zauważamy, że -1 jest pierwiastkiem, stosujemy twier

dzenie Bezouta i obliczamy pierwiastki trójmianu x2 + 5x + 6, otrzymując rozkład
W(x) = x(x + l)(x + 2)(x + 3).

Wartość tego wielomianu dla dowolnej liczby naturalnej n jest iloczynem czterech
kolejnych liczb naturalnych n, n+ l, n+ 2, n+ 3. Jedna z nich jest podzielna przez 4
i co najmniej jedna jest podzielna przez 3, więc ich iloczyn jest podzielny przez 12.
Wielomian W(n) nie dzieli się przez 60 wtedy i tylko wtedy, gdy nie dzieli się przez 5.
Iloczyn n(n + l)(n + 2)(n + 3) nie jest podzielny przez 5 dokładnie wtedy, gdy żaden
z czterech czynników nie jest wielokrotnością 5, czyli n - l jest podzielne przez 5,
ponieważ z kolejnych pięciu liczb naturalnych jedna musi być podzielna przez 5. To
znaczy, reszta z dzielenia n przez 5 jest równa 1.
ODPOWIEDŹ: W(x) = x(x + l)(x + 2)(x + 3).

Liczba W(n) nie jest podzielna przez 60 dla n E {5k +1 : k = O, l, 2, ... }.
2007/2008 • etap I 13
2007 /2008-11-1
Z ustalonego zbioru n liczb rzeczywistych losujemy kolejno k liczb, otrzymując ciąg

różnowartościowy (a1, ... , ak). Zakładając, że 2 ~ k ~ n, oblicz prawdopodobieństwo,
że ten ciąg nie jest ciągiem rosnącym.
ROZWIĄZANIE
Wszystkich sposobów, na które można kolejno wylosować (uporządkować) k liczb,

jest k!. Tylko jeden z nich daje ciąg rosnący. Ze wzoru na prawdopodobieństwo zda
rzenia przeciwnego szukane prawdopodobieństwo wynosi 1 - tf·
-. 1
ODPOWIEDZ. 1- n-
2007/2008-11-2
Sprowadź do najprostszej postaci (niezawierającej ujemnych wykładników ani ułam
ków piętrowych) wyrażenie
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy kolejno dane wyrażenie:
1 1 ~ _ x2 _ x2(x + 1)2 - x2(x - 1)2 4x3

(1 + ~)2 (x - 1)2 (x + 1)2 - (x2 - 1)2 (x2 -1)2·
4x3
ODPOWIEDŹ: (xL1)2.
14 2007/2008 • etap li
2007 /2008-11-3 ··-----
Cena akcji pewnej firmy spadła o 60%. O ile procent musi teraz wzrosnąć cena tych
akcji, aby wróciła do poprzedniego poziomu?
ROZWIĄZANIE
Po obniżce cena akcji wynosiła 1-0, 6 ceny wyjściowej. Po wzroście o x procent będzie
wynosiła 1 - O, 6 + (1 - O, 6) 1~0 ceny wyjściowej. Rozwiązaniem równania
X
1 - O 6 + (1 - O 6)- =1
' ' 100
jest x = 150.
ODPOWIEDŹ: 150%.
2007 /2008-11-4 ----·

Niech P będzie izometrycznym przekształceniem płaszczyzny, w którym obrazem wy
kresu funkcji f(x) = x2 jest wykres funkcji g(x) = x2+x+ l. Znajdź to przekształcenie
i podaj wzór funkcji, której wykres jest obrazem wykresu funkcji h(x) = log2 x po
przez przekształcenie P.
ROZWIĄZANIE
Sprowadzamy trójmian g(x) do postaci kanonicznej:
g(x) = ( X+ 21) + 43 = ( X+ 21) + 4·

3
2
Zatem P jest translacją o wektor [-!, !J. Obrazem wykresu funkcji h(x) jest wykres
funkcji k(x) = log2(x + !)
+ }.
ODPOWIEDŹ: P jest translacją płaszczyzny o wektor [-ł, n Szukana funkcja to
k(x) = log2(x + ł) + f
2007/2008 • etap li 15
2007/2008-11-5
Oblicz sumę wszystkich pierwiastków równania
4cos2 x =3
należących do przedziału (-81r; l01r).
ROZWIĄZANIE
Równanie jest równoważne alternatywie cos x = -I; lub cos x = - -I;. Jej rozwią
zaniem jest
1r 1r 5 5
X= 6 + 2k7r lub X= -6 + 2k7r lub X= 671" + 2k7r lub X= -671" + 2k7r,
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. To rozwiązanie można zapisać jako alternatywę
7r 7r
X=6+k7r lub X= -- + k-n .
6
W obydwu przypadkach pierwiastki należące do (-81r; l01r) stanowią ciąg arytmetycz

ny o różnicy tt, Znajdujemy pierwszy wyraz i liczbę wyrazów każdego z nich, po czym
dwukrotnie stosujemy wzór na sumę początkowych wyrazów ciągu arytmetycznego:
2· :!6!: - 81r + 91r 2 · ( - :!6!: ) - 71r + 101r

· 18 + _ · 18 = 361r.
ODPOWIEDŹ: 361r.
16 2007/2008 • etap li
2007 /2008-11-6------------
Znajdź równanie stycznej l do okręgu C o równaniu
x2 + y2 - 4x + 6y - 12 = O
w punkcie A(6, O). Napisz równanie okręgu symetrycznego do okręgu C względem
prostej l.
ROZWIĄZANIE
Sprowadziwszy równanie okręgu C do postaci
(x - 2)2 + (y + 3)2 = 25,
-
odczytujemy współrzędne środka S(2, -3) i promień
r = 5. Wektor SA= [4, 3] jest prostopadły do stycz-
nej l, ma ona zatem równanie 4x+3y+c = O. Współ
rzędne punktu A spełniają to równanie, więc c = -24.
Styczna l ma równanie 4x + 3y - 24 = O.
-
Środkiem okręgu symetrycznego do C względem l jest
punkt S' = A+ SA = (10, 3). Równanie szukanego
okręgu to (x - 10)2 + (y - 3)2 = 25.
ODPOWIEDŹ: Styczna l : 4x + 3y - 24 = O, okrąg: (x - 10)2 + (y - 3)2 = 25.
2007/2008 • etap li 17
2007 /2008-11-7
Dla jakich wartości parametru p równanie
(p - 2) · gx + (p + l) · 3x - p = O
ma dwa różne pierwiastki rzeczywiste?
ROZWIĄZANIE
Wprowadziwszy niewiadomą pomocniczą t = 3x, otrzymujemy równanie

(p - 2)t2 + (p + l)t - p = o. (2)
Dane równanie ma dwa pierwiastki rzeczywiste wtedy i tylko wtedy, gdy równanie (2)
ma dwa pierwiastki ti, t2 dodatnie. Tak jest dokładnie wtedy, gdy p =/- 2, ~ > O,
ti t2 > O i ti + t2 > O.
Mamy ~ = 5p2 - 6p + 1 > O dla p E ( -oo; i) U ( 1; +oo).
Teraz skorzystamy ze wzorów Viete'a. Mamy t1t2 = ~ > O dla p E (O; 2). Ponadto
ti +t2 = -~ > 0 dlap E (-1;2).
Część wspólna tych trzech zbiorów daje rozwiązanie zadania: p E (O; i) U (1; 2).
ODPOWIEDŹ: p E (O; i) U (1; 2).
18 2007/2008 • etap 11
2007 /2008-111-1-----------·
W trapezie o polu P stosunek długości podstaw jest równy k > 1. Oblicz pola dwóch
trójkątów, na które ten trapez dzieli jego przekątna.
ROZWIĄZANIE
a Niech a oznacza długość krótszej podstawy, zaś h wy
F~
sokość trapezu. Zatem dłuższa podstawa ma długość
ka. Pola dwóch trójkątów, na które przekątna (dowol
na!) dzieli trapez, wynoszą odpowiednio Pi = !ah
i P2 = !kah, stąd A= kPi. Zatem Pi+ kPi = P,
ak
skąd P1 = 1, kr
P2 = :: 1·
P kP
ODPOWIEDŹ: k+l' k+I ·
2007/2008-111-2---·---------
O, lx. O, F3. O, 1x5. . . . > {Yiooo6

100
ROZWIĄZANIE
Po przekształceniu:
3 5 2
O, ix+x +x + ... >O, 13
widzimy, że wykładnik x + x3 + x5 + ... jest sumą szeregu geometrycznego o ilora
zie x2• Jest więc równy 1_"'x2, o ile lx21 < 1, czyli x E (-1;1). Funkcja wykładnicza
o podstawie O, 1 jest malejąca, dana nierówność jest zatem równoważna
X 2
1- x2 < 3'
czyli (x + 2) (x - ł) (x + l)(x - 1) >O.Jej rozwiązaniem jest zbiór
(-oo;-2)U (-1;~) U(l;+oo).
Po uwzględnieniu założenia mamy x E (-1; ł).
ODPOWIEDŹ: x E (-1; !).
2007/2008 • etap Ili 19

2007 /2008-111-3
Połowę drogi kierowca jechał autostradą z prędkością 120 km/h, a drugą połowę
po drogach lokalnych ze średnią prędkością 60 km/h. Oblicz średnią prędkość całej
podróży.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli s oznacza przebytą drogę, to pierwsza jej połowa została przejechana w czasie
2:0, zaś druga w czasie 1;0. Średnia prędkość v jest ilorazem drogi przez czas, czyli
V=
s +S s
= 80 .
240 120
ODPOWIEDŹ: 80 km/h.
2007 /2008-111-4
Znajdź równania okręgów o promieniu 3 stycznych jednocześnie do osi OX i do prostej
12x + 5y = O.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli S = (a, b) jest środkiem szukanego okręgu, to b = 3 lub b = -3, gdyż okrąg
jest styczny do osi OX. Odległość S od prostej 12x + 5y = O jest równa 3, zatem dla
b = 3 mamy
_
11;:2a
::::==+
= 15==I = 3
\/'122 + 52 ,
skąd a= 2 lub a= -t Są dwa okręgi (x-2) +(y-3) 2 2

=9i (x + ł)2 +(y-3)2 = 9.
Analogicznie dla b = -3 znajdujemy a= -2 lub a= ł- Wówczas równania okręgów
2
2
to (x + 2) + (y + 3)2 = 9 i (x - ł) + (y + 3)2 = 9.
ODPOWIEDŹ: (x - 2)2 + (y - 3)2 = 9, (x + ł)2 + (y - 3)2 = 9,

(x + 2)2 + (y + 3)2 = 9, (x - *) 2
+ (y + 3)2 = 9.
20 2007/2008 • etap Ili

2007 /2008-111-5------------
Na czworościanie foremnym opisano walec w ten sposób, że dwie krawędzie czworo
ścianu leżące na prostych skośnych są średnicami podstaw walca. Oblicz stosunek pola
powierzchni sfery opisanej na walcu do pola powierzchni sfery wpisanej w czworościan.
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy krawędź czworościanu przez a. Wysokość

H walca jest równa odległości środków niesąsiednich
krawędzi czworościanu. Rysunek przedstawia trój
kąt równoramienny będący przekrojem czworościanu
a płaszczyzną przechodzącą przez krawędź i środek nie
sąsiedniej krawędzi. Z twierdzenia Pitagorasa:
H=
a v'3
2
a
Promień R sfery opisanej na walcu jest równy

R
R-
,-
Wysokość h czworościanu wynosi
h=
Promień r sfery wpisanej w czworościan wyznaczamy

z proporcji
6r 2(h - r)
a\!'3 a\!'3
wynikającej z podobieństwa trójkątów. Otrzymujemy
J6
r=a-.
12
Stosunek pól sfer jest równy kwadratowi stosunku ich promieni (ff) 2 = 9.
ODPOWIEDŹ: 9.
2007/2008 • etap Ili 21

2007 /2008-111-6
Dla jakich wartości parametru m dokładnie jeden pierwiastek równania
(3)
jest mniejszy od 2?
ROZWIĄZANIE
Oznaczywszy t = 3x, otrzymujemy równanie
(m - 2)t2 + (m + l)t - m =O (4)
Oznaczmy f(t) = (m-2)t2+(m+l)t-m. Obliczmy f(O) =-mi f(9) = 89m-153.

Równanie (3) ma jeden pierwiastek x mniejszy od 2 wtedy i tylko wtedy, gdy równanie
(4) ma jeden pierwiastek t E (O; 9). Jest tak w trzech przypadkach.
l. Funkcja f w punktach O i 9 przyjmuje wartości o przeciwnych znakach, tzn.

f (O)f (9) < O, czyli
-m(89m - 153) < O.
1
Zatem m E (-oo; O) U ( ;;; +oo).
2. Równanie (4) jest kwadratowe, tzn. m =/- 2, i jedna z liczb O lub 9 jest jego
pierwiastkiem, a drugi pierwiastek t2 równania (4) należy do przedziału (O; 9).
Jeżeli f (O) = O, to m = O i t2 = !
E (O; 9). Jeżeli f (9) = O, to m = 1;;
i t2 = -~~ (/_ (0;9).
3. Równanie (4) jest kwadratowe i ma podwójny pierwiastek, który należy do prze

działu (O; 9). Mamy D.. = 5m2 - 6m + 1 = O dla m1 = 1 i m2 = { W obydwu
przypadkach podwójne pierwiastki ti = 1 i t2 = } należą do (O; 9).
5
ODPOWIEDŹ: m E (-oo;O) U (18 ;;+oo) U {i, l}.
22 2007/2008 • etap Ili

2007 /2008-111-7 _
Ze zbioru {1, 2, ... , 1000} losujemy trójelementowy podzbiór T = {p, q, r}, przy czym
prawdopodobieństwo wylosowania każdego podzbioru jest jednakowe.
a) Oblicz prawdopodobieństwo, że iloczyn pqr jest podzielny przez 3.
b) Niech cp będzie funkcją przyporządkowującą każdemu wylosowanemu podzbioro
wi T „element pośredni" (tzn. jeśli p < q < r, to cp(T) = q). Jaka wartość funkcji sp
jest najbardziej prawdopodobna?
ROZWIĄZANIE
Zbiorem zdarzeń elementarnych jest
O= {{p, q, r} : p, q, r E {1, 2, ... , 1000}}
1· Jego
· 1·1cze b nosc
, , Jes
· t rowna
, l"I = (1000
H
3
).
a) Iloczyn pqr nie jest podzielny przez 3 wtedy i tylko wtedy, gdy żaden z czynników
p, q, r nie jest podzielny przez 3. Liczb niepodzielnych przez 3 w zbiorze {1, 2, ... , 1000}
jest667. Zatem
P(A) = 1 - P(A') = 1 - (617) (1~00)-1
b) Dla k E {1, 2, ... , 1000} mamy
P(cp(T) = k) = (k - 1)(1000 - k)ln1-1 = 1n1-1(-k2 + 1001k - 999).
Zatem P(cp(T) = k) jest funkcją kwadratową zmiennej k, która jest rosnąca w prze
dziale (-oo;500ł) i malejąca w (500ł;+oo). Skoro k jest liczbą naturalną, to naj
większą wartością jest P(cp(T) = 500) = P(cp(T) = 501) = 49 0 = 6~6.
101°
(667)
ODPOWIEDŹ: quad a) 1- (10:00), b) 500 lub 501.
2007/2008 • etap Ili 23

2008/2009-1-1
Ile jest czwórek (x, y, z, t) liczb całkowitych dodatnich spełniających równanie
xy + yz + zt + tx = 2008?
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy równanie do postaci y(x +z)+ t(x + z) = 2008, a następnie
(x + z)(y + t) = 2008. (1)
Liczba 2008 ma rozkład na czynniki pierwsze: 2008 = 23 · 251. Rozwaźgrny wszystkie

przedstawienia liczby 2008 w postaci iloczynu liczb naturalnych większych od 1 i dla
każdego z nich obliczymy, na ile sposobów można każdy czynnik rozłożyć na (upo
rządkowaną) sumę dwóch liczb naturalnych. Zauważmy, że każdą liczbę k > 2 można
rozłożyć na taką sumę na k - 1 sposobów: 1 + (k - 1), 2 + (k - 2), ... , (k - 1) + 1.
Tak więc iloczyn 2 · 1004 daje 1003 rozwiązania równania (1), iloczyn 4 · 502 daje ich
3 · 501 = 1503, a iloczyn 8 · 251 daje 7 · 250 = 1750 rozwiązań. Kolejność czynników
może być odwrotna, zatem wszystkich rozwiązań jest 2(1003 + 1503 + 1750) = 8512.
ODPOWIEDŹ: 8512.
2008/2009-1-2
Rozwiąż równanie sin 4x + v13 sin 2x = O.
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy lewą stronę równania
2 sin 2x cos 2x + v'3 sin 2x = (2 cos 2x + v'3) sin 2x = O.
sin2x =O lub cos2x = _ v13

2 .
Zatem X= k~ lub X= i621r + kt: lub 5

X= -1 27r + kn,
ODPOWIEDŹ: x = k~ lub x = 1521r + k7r lub x = -i521r + kat ,
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą.
24 2008/2009 • etap I
j
2008/2009-1-3------------
Jerzy Moskal
Znajdź liczbę c, dla której granica ciągu o wyrazie ogólnym
jest równa ,2.
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy an, dzielimy licznik i mianownik przez 3n i otrzymujemy
3c . 3n - 2n 3c - (~)n
a -
n - y15n + 9-2c . 9n
-
- V( & ) n
3
+ 9-2c
.
Z a t em 1Imn---+oo _,c . 1·Imn---+oo ( 2) n
an = 3 3c = 33c , pornewaz
. = O I. 1·Imn---+oo ( 95) n = O .
3
3
Z równości 3 c = 2 mamy c = log3 2. ł
-
ODPOWIEDZ: c = 3I log3 2.
2008/2009-l-4 _
Ile jest czterocyfrowych liczb naturalnych, które nie są podzielne ani przez 9, ani
przez 12?
ROZWIĄZANIE
Wszystkich liczb czterocyfrowych jest 9000, w tym liczb podzielnych przez 9 jest
1000, liczb podzielnych przez 12 jest 750, a liczb podzielnych przez NWW(9, 12) = 36
jest 250. Z faktu, że IA U BI = IAI + IBI - IA n BI, wnosimy, że liczb podzielnych
przez 9 lub 12 jest 1500. Pozostałych liczb jest 7500.
ODPOWIEDŹ: 7500.
2008/2009 • etap I 25
2008 / 2009-1-5
Punkty A= (2, -2) i B = (8, 4) są końcami podstawy trójkąta równoramiennego ABC.
Wierzchołek C leży na prostej x - 3y + 34 = O. Znajdź równanie okręgu wpisanego
w trójkąt ABC.
ROZWIĄZANIE
Prosta AB ma równanie y = x - 4. Środkiem boku AB jest punkt S = (5, 1), zatem

wierzchołek C jest punktem przecięcia prostej SC o równaniu x + y - 6 = O i prostej
x - 3y + 34 = O. Rozwiązawszy układ równań, otrzymujemy C = (-4, 10).
Do obliczenia promienia r okręgu wpisanego w trójkąt ABC o polu P = 54 korzystamy

ze wzoru P = pr, gdzie p jest połową obwodu trójkąta ABC równą p = 3V2 + 6v'5.
Mamy r = 2v'5 - J2.
Współrzędne środka O okręgu wpisanego są rozwiązaniem układu równań
x+y-6=0
241 = 2y/5 _ J2
{ lx-J
Ten układ ma dwa rozwiązania: 01 = (6 - Jio, v'Io) oraz 02 = (4 + Jio, 2 - v'Io),

z których tylko 01 należy do trójkąta ABC, co łatwo sprawdzić, porównując jego
współrzędne ze współrzędnymi wierzchołków.
ODPOWIEDŹ: (x - 6 + JI5)2 + (y - JI5)2 = (2v'5 - J2)2.
26 2008/2009 • etap I
2008/2009-1-6------------
Dla jakich wartości parametru p E JR jeden z pierwiastków równania
(12p + 6)x2 + 16px + 9p =O

jest sinusem, a drugi kosinusem tego samego kąta rozwartego?
ROZWIĄZANIE
Równanie ma mieć dwa pierwiastki, ponieważ sinus i kosinus kąta rozwartego są różne,
zatem 12p + 6 I O oraz~= 256p2 - 36p(12p+ 6) > O, czyli p E (-~;;-!)U(-!; O).
Pierwiastki X1 i X2 równania mają spełniać równość xr
+ X~ = 1, która wynika z „je
dynki pitagorejskiej". Aby skorzystać ze wzorów Viete'a, przekształcamy
l8p = 1.
12p+ 6
Rozwiązaniem ostatniego równania są liczby p1 = -635~./337 i pz = -631:c~v'337.

Sinus i kosinus kąta rozwartego mają różne znaki, zatem x1x2 = 12~;_6 < O, czyli
p E ( - ! ; O). Stąd p = -631:c~v'337
ODPOWIEDŹ: p = -63+3./337
52
2008/2009 • etap I 27
2008/2009-1-7
Cztery kule, z których trzy mają promień r, a czwarta R, ułożono na stole w pi
ramidę w taki sposób, że każda kula jest styczna do trzech pozostałych, przy czym
kule przystające tworzą podstawę piramidy. Oblicz największą odległość punktu kuli
o promieniu R od stołu. Podaj warunek, jaki muszą spełniać promienie, aby ustawie
nie piramidy było możliwe.
ROZWIĄZANIE
Środki kul tworzą ostrosłup prawidłowy trójkątny o kra

wędzi podstawy 2r i krawędzi bocznej r+R: Z twierdzenia
Pitagorasa wynika, że wysokość ostrosłupa jest równa
Szukana odległość jest zatem równa r + VR + 2rR - r; + R.

2
Aby ustawienie piramidy było możliwe, promień czwartej

kuli powinien spełniać nierówność
R> ISCI - r = ( 2-{3 - 1) r.
ODPOWIEDŹ: Największa odległość: r +R+ VR + 2rR - r;.

2
Warunek ułożenia piramidy: ( 2-{3 - 1) r < R.
28 2008/2009 • etap I
2008/2009-ll-l _
Suma dwóch liczb rzeczywistych wynosi 6. Jaką największą wartość może mieć ich
iloczyn?
ROZWIĄZANIE
Iloczyn liczb x i y, których suma wynosi 6, jest równy
xy = x(6 - x) = -(x - 3)2 + 9.

Największą jego wartością jest zatem 9.
ODPOWIEDŹ: 9.
2008/2009-11-2------------
Sprowadź do najprostszej postaci wyrażenie
(a-1 + b-1)[(a - b)2 +ab]·
ROZWIĄZANIE
Zastosujemy wzory skróconego mnożenia. Wyrażenie jest równe
(a+ b)(a2 - ab+ b2) b-a

_________a= b~ = b - a.
~(a2 - ab+ b2)
ODPOWIEDŹ: b - a.
2008/2009 • etap li 29
2008/2009-11-3
Odległość środka okręgu opisanego na trójkącie prostokątnym od przyprostokątnych
wynosi odpowiednio pi q. Oblicz obwód tego trójkąta.
ROZWIĄZANIE
Środek okręgu opisanego na trójkącie prostokątnym jest

środkiem przeciwprostokątnej. Z podobieństwa odpowied
nich trójkątów wynika, że długościami przyprostokąt
nych są 2p i 2q. Przeciwprostokątna ma więc długość
2Jp2 + q2. Obwód jest równy 2p + 2q + 2Jp2 + q2.
ODPOWIEDŹ: 2(p + q + Jp2 + q2).
2008/2009-11-4
log 9 cos log 9 sin 291r
Oblicz ll7r -
6 6 ·
ROZWIĄZANIE
Korzystamy ze wzorów redukcyjnych i własności logarytmu:
log9 cos
ll7r
- log9 sin
297r 1r 1r 1r V3 1
= log9 cos - log., sin = log., ctg = log9 3 = .
6 6 6 6 6 4
1
ODPOWIEDŹ: 4·
30 2008/2009 • etap li
2008/2009-1 l-5 m_,_, _
Dla jakich m proste mx + ( m + 1 )y = 2 i 4x + ( m + 4 )y = 1 przecinają się w punkcie

leżącym wewnątrz II lub IV ćwiartki układu współrzędnych?
ROZWIĄZANIE
Wyznacznik główny układu równań
mx + ( m + 1 )y = 2 jest równy W= Im m+l I = m2 -4.

{ 4x + (m + 4)y = 1 4 m+4
Dane proste przecinają się, jeżeli W-/- O, czyli m f:. { -2, 2}. Obliczamy wyznaczniki
Wx m+ 1 I = m+7,
= 121 m+4 wY --Im4 21 I = m- 8.
Proste przecinają się w punkcie o współrzędnych
Wx m+7 y= Wy= m-8.

X= W= m2 -4' W m2-4
Punkt (x, y) leży w II lub IV ćwiartce układu współrzędnych wtedy i tylko wtedy,
gdy x i y mają przeciwne znaki, czyli xy < O. Mamy
xy = (m + 7)(m - 8) m E (-7;8) \ {-2,2}.

(m2 - 4)2 < O
ODPOWIEDŹ: m E (-7; -2) U (-2; 2) U (2; 8).
2008/2009 • etap li 31
2008/2009-11-6
k pasażerów wsiada do pociągu złożonego z trzech wagonów, przy czym każdy wybiera
wagon niezależnie i z jednakowym prawdopodobieństwem { Zakładając, że k ? 3,
oblicz prawdopodobieństwo zdarzeń:
A: wszyscy wsiądą do jednego wagonu,
B: dokładnie jeden wagon będzie pusty,
C: żaden wagon nie będzie pusty.
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest k-elementowa wariacja z powtórzeniami zbioru 3 wa

gonów, czyli
O={(w1, ... ,wk): WiE{l,2,3},i=l, ... ,k}.
Zatem IOI = 3k. Zdarzeniu A sprzyjają 3 wariacje (1, ... , 1), (2, ... , 2), (3, ... , 3), więc
P(A) = {k = i-,.
Zbiorem zdarzeń elementarnych sprzyjających zdarzeniu „tylko pierwszy wagon bę
dzie pusty" jest zbiór
B1={(w1, ... ,wk): WiE{2,3},i=l, ... ,k}\{(2, ... ,2),(3, ... ,3)}.
Liczba jego elementów wynosi IB1 I = 2k - 2. Są 3 wagony, zatem
P(B) = 3(2k .- 2)
Zdarzeniem przeciwnym do C jest suma A U B zdarzeń wykluczających się, zatem

2k-1
P(C) = 1 - P(A) - P(B) = 1 - 3k-1.
- 1
ODPOWIEDZ: P(A) = 3k_,,
32 2008/2009 • etap li
2008/2009-ll-7 _
Podstawą ostrosłupa jest trójkąt ABC, w którym bok AB ma długość a, a kąty

wewnętrzne do niego przyległe mają miary {3 i 1. Krawędź boczna ostrosłupa wycho
dząca z wierzchołka C jest prostopadła do podstawy i ma długość d. Oblicz objętości
brył, na które ten ostrosłup dzieli płaszczyzna równoległa do podstawy i odległa od
. . d
niej o 3·
ROZWIĄZANIE
C Długość b boku BC obliczamy z twierdzenia sinu-

, b _ a St d b _ a sin /3 d ·
SOW sin /3 - sin(l80°-/3-')') · ą - sin(/3+')') zię-
b ki wzorowi redukcyjnemu. Pole trójkąta ABC jest
równe
1 b . 1 a2sin{3sin
A B P = -a s1n1 = -----
2 2 sin(/3 + 1) '
a objętość danego ostrosłupa
Dana płaszczyzna dzieli ostrosłup na dwie bryły, przy czym jedna z nich (górna) jest
i-
też ostrosłupem podobnym do danego o skali podobieństwa Jego objętość jest więc
równa
3 2
Vi = (~) V= 4a dsin{3sin1.
3 81 sin(/3 + 1)
Objętość drugiej bryły jest zatem równa V - V, = 19a2d~in/3sin::r.
1 162sm(/3+')')
2 2
4a dsin/3sin::r 19a d sin /3 sin ::r
ODPOWIEDŹ: 81 sin(/3+')') ' 162sin(/3+')') ·
2008/2009 • etap li 33
2008/2009-111-1 '*>Q'"
Znajdź współrzędne obrazu punktu C = (20, 25) w symetrii osiowej względem prostej
przechodzącej przez punkty A= (6, 2) i B = (3, -4).
ROZWIĄZANIE
Prosta AB ma równanie 2x - y - 10 = O. Pro

sta do niej prostopadła i przechodząca przez C ma
równanie x + 2y - 70 =O.Ich punktem wspólnym
-
jest P = (18, 26). Obrazem punktu C jest punkt
C' = P +CP= (18, 26) + [-2, l] = (16, 27).
ODPOWIEDŹ: (16, 27).
2008/2009-111-2
Wyznacz dziedzinę funkcji danej wzorem
J(x) = log2(x3 - 4x2 - 3x + 18).
ROZWIĄZANIE
Oczywiście chodzi o dziedzinę naturalną, czyli maksymalną. Liczba logarytmowana

jest dodatnia, zatem dziedziną funkcji f jest rozwiązanie nierówności
x3 - 4x2 - 3x + 18 > O.
Zauważywszy, że x1 = -2 jest pierwiastkiem wielomianu, korzystamy z twierdzenia

Bezouta i otrzymujemy nierówność równoważną (x+2)(x2-6x+9) >O.Rozwiązaniem
nierówności (x + 2)(x - 3)2 > O jest zbiór (-2; 3) U (3; +oo ).
ODPOWIEDŹ: (-2; 3) U (3; +oo).
34 2008/2009 • etap Ili

2008/2009-111-J _
Oblicz granicę ciągu

lim (n - Jn2 + 5n).
n---->oo
ROZWIĄZANIE
Wykorzystamy wzór skróconego mnożenia na różnicę kwadratów:
,-- -,- ---- n+ v'n2 + 5n -5n -5

n-Jnz+5n=(n-Jnz+5n)n+.Jn2+5n = n+.Jn2+5n - 1+J1+(
Granicą ciągu jest -t ponieważ limn_,oo ~ = O.
ODPOWIEDŹ:
2008/2009-111-4------------
Znajdź liczbę, której 59% stanowi okresowy ułamek dziesiętny 2, 6(81).
ROZWIĄZANIE
Ułamek okresowy 0,0(81) jest sumą szeregu geometrycznego o pierwszym wyrazie

~~~t
O, 081 i ilorazie O, Ol. Zatem O, 0(81) = 1 1 = 1~0. Szukaną liczbą jest
50
ODPOWIEDŹ: IT·
2008/2009 • etap Ili 35

2008/2009-111-5 -----~--~------------=--=·=,~-
Ze zbioru {l, 2, 3, ... , 2n -1, 2n}, gdzie n jest ustaloną liczbą naturalną, losujemy ze
zwracaniem dwie liczby x i y. Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń
A: x = y; B: iloczyn xy jest liczbą parzystą; C: E (O; 1). t
ROZWIĄZANIE
Zbiorem zdarzeń elementarnych jest n= {(x,y) : x,y E {l,2, ... ,2n}}. Zatem
IOI = (2n)2.
Zdarzeniu A sprzyja 2n zdarzeń (x, x), gdzie x = 1, 2, ... , 2n. Stąd P(A) = 2~.
Zdarzeniem przeciwnym do B jest zdarzenie B': obie liczby x, y są nieparzyste. Czyli

B' = {(x,y): x,y E {l,3,5, ... ,2n- l}}, więc IB'I =n2, stąd
n2 3
P(B) = 1 - P(B') = 1 - -2 = -.
(2n) 4
Zauważmy, że C = {(x,y) E n : x < y}. Oczywiście P(x < y) P(y < x).
Otrzymujemy P(A) + 2P(C) = 1, czyli P(C) = !(l - P(A)) = 2 1
~~ .
ODPOWIEDŹ: P(A) = 2~, P(B) = !, P(C) = 2n-1

4n ·
2008/2009-111-6 ~
W ostrosłupie prawidłowym trójkątnym o wysokości h krawędź boczna jest nachylona

do krawędzi podstawy pod kątem a. Oblicz promień kuli wpisanej w ten ostrosłup.
Jakie wartości może przyjmować miara kąta a?
ROZWIĄZANIE
Wysokość ściany bocznej jest

równa b ~tg a, gdzie a
b
jest krawędzią podstawy. Jed
na trzecia wysokości podstawy
ostrosłupa wynosi x = af.
Z podobieństwa trójkątów
X
2
h- r b h-r 3tga
czyli -;:- = v13 .
r x'
36 2008/2009 • etap Ili

Stąd wyliczamy promień kuli wpisanej r = ~t .
l+v 3 g«
Kąt wewnętrzny trójkąta równobocznego, będącego podstawą ostrosłupa, ma mia
rę 60°, zatem 2a > 60°. Oczywiście a musi być kątem ostrym.
ODPOWIEDŹ: r = l+Jtga. Miara kąta a może przyjąć dowolną wartość z prze

działu (30°; 90°).
2008/2009-lll-7 _
Dla jakich wartości parametru m nierówność
(m2 - l)x2 + 2(m - l)x + 2 > O
jest spełniona dla każdego x E JR? Czy istnieje takie x, aby dla każdego m E JR
powyższa nierówność była prawdziwa?
ROZWIĄZANIE
Dla m = -1 mamy nierówność -4x + 2 > O, która nie jest spełniona dla każdej liczby
rzeczywistej x. Dla m = 1 nierówność 2 > O jest zawsze prawdziwa.
Dla pozostałych wartości parametru m lewa strona jest funkcją kwadratową. Dana
nierówność jest spełniona dla każdego x E JR wtedy i tylko wtedy, gdy m2 - 1 > O
i ~ < O. Rozwiązaniem pierwszej nierówności jest m E (-oo; -1) U (1; -ł-oo). Druga
nierówność 4(m - 1)2 - 8(m2 - 1) < O jest równoważna (m - l)(m + 3) > O i jej
rozwiązaniem jest m E (-oo; -3) U (1; +oo).
Pamiętając om= 1, mamy odpowiedź na pierwsze pytanie: m E (-oo; -3)U (1; -ł-oo).
Odpowiedź na drugie pytanie jest pozytywna, wystarczy bowiem wziąć np. x = O.
ODPOWIEDŹ: m E (-oo; -3) U (1; +oo). Tak.
2008/2009 • etap Ili 37

ZADANIA Z LAT 2009/201 O
2009/2010-1-1
Na półsferze o promieniu R leżą dwa styczne do siebie okręgi o promieniu r. Wyznacz
największą odległość między dwoma punktami należącymi do tych okręgów.
ROZWIĄZANIE
Rozważmy płaszczyznę zawierającą środek półsfery, punkt styczności okręgów i ich

średnice. Te średnice wraz z odpowiednimi promieniami półsfery tworzą deltoid o prze
kątnych długości d i R albo trójkąt prostokątny o przeciwprostokątnej 2R. Dla del
toidu szukana największa odległość punktów okręgów jest równa d. Punkt przecięcia
się przekątnych dzieli drugą z przekątnych na odcinki o długościach x i R - x.
Stosując twierdzenie Pitagorasa do dwóch trójkątów
prostokątnych, otrzymujemy układ równań
x2 + ( ~)2 (2r)2
{ (R- x)2 + (~)2 R2
Odjąwszy równania stronami, wyznaczamy niewiado
2 2
mą x = ~ , a następnie d = 4rJl - (i~( Jeżeli
przekrój jest trójkątem prostokątnym, to r = R {;
i d = 2R też spełnia powyższą równość.
ODPOWIEDŹ: d = 4rVl - (i(
2009/2010-1-2
Rozwiąż nierówność Jx2 + 2x + l - 2x > O.
ROZWIĄZANIE
Zauważmy, że v'x2 + 2x + 1 = J(.T + 1)2 = lx+ 11, Otrzymujemy równoważną nie

równość
lx+ li> 2x.
Jeżeli x < O, to nierówność jest oczywiście prawdziwa.
Jeżeli zaś x > O, to lx+ li = x + l i mamy nierówność x + l > 2x, czyli x < l.
Rozwiązaniem nierówności jest suma (-oo; O) U (O; 1).
ODPOWIEDŹ: x E (-oo; 1).
38 2009/201 O • etap I
2009/2010-I-J _
Jerzy Moskal
Kran A napełnia basen wodą w ciągu 10 godzin, a kran B w ciągu 15 godzin. W ciągu
ilu godzin napełniony zostanie basen, jeżeli oba krany będą działać jednocześnie?
ROZWIĄZANIE
W ciągu godziny kran A napełnia /0 basenu, a drugi kran /5. Oba krany łącznie
.. wtd
nape ł mają e y 101 + 151 = ·lb
6 asenu.
ODPOWIEDŹ: 6 godzin.
2009/2010-1-4 -·-·--
Znajdź wszystkie rozwiązania równania
4 cos 2x sin 2x + 1 =O
należące do przedziału (-1r; rr}.
ROZWIĄZANIE
Stosujemy wzór na sinus podwojonego argumentu i mamy równanie sin4x = -!.

Ma ono dwie serie rozwiązań:
7r 77r
4x = - + 2k7r lub 4x = + 2k7r,
6 6
7r kt: 7 kn
7r +
x=--+-
24 2
lub
24
X
2,
=
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. Wybieramy rozwiązania należące do (-1r; 1r).
2009/201 O • etap I 39
2009 /2010-1-5
Wyznacz zbiory A nB oraz A \ B, gdzie
A = {x E IR : x4 + x3 - 3x2 - x + 2 ;;;:, O},

B = {x E IR: log0,5(x + 3) > log0,5(6 - 2x)}.
ROZWIĄZANIE
Aby wyznaczyć zbiór A, zauważamy, że x = l jest pierwiastkiem równania. Korzy

stając z twierdzenia Bezouta, dzielimy lewą stronę nierówności przez dwumian x - l
i dostajemy (x- l)(x3 +2x2-x-2) ;;;:, O. Grupując odpowiednio składniki i wyłączając
wspólny czynnik poza nawias, otrzymujemy nierówność
(x - l)2(x + l)(x + 2) ;;;:, O.
Korzystając z wykresu lewej strony, wyznaczamy A= (-oo; -2) U (-1; +oo).

Dla wyznaczenia zbioru B zakładamy, że x + 3 > O i 6 - 2x > O, czyli x E (-3; 3).
Funkcja logarytmiczna o podstawie O, 5 jest malejąca, mamy więc x + 3 ,C 6 - 2x,
czyli x ,C l. Zatem B = (-3; 1). Teraz łatwo znadujemy szukane zbiory.
ODPOWIEDŹ: A n B = (-3; -2) U (-1; 1), A\ B = (-oo; -3) U (1; -l-oo).
2009/2010-1-6
Oblicz pole trójkąta, mając dane dwie proste 4x + 5y + 17 = O i x - 3y = O,
zawierające środkowe trójkąta, oraz jeden jego wierzchołek A = (-l, -6).
ROZWIĄZANIE
Z układu równań
4x + 5y + 17 o
{ X - 3y o
wyznaczamy punkt S = ( -3, -1) przecięcia się środko
wych. Punkt S dzieli każdą ze środkowych w stosunku
2: 1, dzięki czemu możemy znaleźć środek D boku BC:
A
40 2009/2010 • etap I
Skorzystamy teraz ze wzoru na współrzędne środka odcinka o końcach C = (x2, łx2)
iB = (x1, -
17 4
5 xi ). Rozwiązując układ równań
znajdujemy B = (-8, 3) i C = (O, O).

Obliczymy teraz pole trójkąta ABC. Długość boku BC wynosi J73. Prosta BC
ma równanie 3x + 8y = O. Wysokość h trójkąta opuszczona na bok BC jest równa
odległości wierzchołka A od prostej BC, czyli h = 1-~SI = Jh·
Pole trójkąta ABC
jest równe !hlBCI = 25, 5.
ODPOWIEDŹ: 25, 5.
2009/2010-l-7 _
Ile jest równań postaci

x2 -px + q = O,
które mają dwa pierwiastki mniejsze od 7, przy czym liczby p i ą są całkowite i do
datnie.
ROZWIĄZANIE
Funkcja dana wzorem f(x) = x2 - px + q ma dwa miejsca zerowe mniejsze od 7 wtedy

i tylko wtedy, gdy ~ > O, odcięta wierzchołka paraboli jest mniejsza od 7 i f (7) > O.
Jest to koniunkcja trzech nierówności
2
p - 4q > o, ~ < 7, 49 - 7p + q > o.
Z drugiej nierówności mamy p < 14, a z pierwszej i trzeciej

p2
7p-49 < q < 4·
By znaleźć odpowiedź, wystarczy teraz dla kolejnych liczb całkowitych p = 1, 2, ... , 13
sprawdzić, ile całkowitych liczb dodatnich q spełnia powyższą nierówność. Takich
liczb q jest odpowiednio O, O, 2, 3, 6, 8, 12, 8, 6, 3, 2, O, O (np. dla p = 10 są to trzy liczby
22, 23, 24). Razem jest ich 50.
ODPOWIEDŹ: 50.
2009/2010 • etap I 41
2009 /2010-11-1
Pole powierzchni bocznej stożka jest trzy razy większe od pola jego podstawy. Ile razy
objętość stożka jest większa od objętości kuli wpisanej w ten stożek?
ROZWIĄZANIE
Stosujemy standardowe oznaczenia (zob. rysunek). Pole po

wierzchni bocznej stożka: S = ttrl; pole jego podstawy: P = nr2.
Zatem j = f
= 3. Niech R będzie promieniem kuli wpisanej
w stożek. Z podobieństwa trójkątów mamy
r
h-R R'
Biorąc pod uwagę, żel= 3r i h = Jt2 - r2 = 2v12r, otrzymuje
my R = e-. Stosunek objętości V8 stożka do objętości Vk kuli r:
jest równy
ODPOWIEDŹ: Dwa razy.
2009 /2010-11-2
Dane są funkcje f(x) = 2x+l + 5x-5 i g(x) = 25x + 4x, Rozwiąż równanie
g (~) = f(x + 3).
ROZWIĄZANIE
Rozwiązujemy równanie
25'ł + 41 = 2x+4 + 5x-2.
8
Dzięki własnościom funkcji wykładniczej mamy 5.2x = 25
.5x. Po podzieleniu stronami
przez 5x otrzymujemy (łr
= 1~5. Stąd X= 3.
ODPOWIEDŹ: x = 3.
42 2009/2010 • etap li
2009/2010-11-3------------
Oblicz sin2a, jeżeli sina= O, 75 i a E G;n).
ROZWIĄZANIE
Stosujemy „jedynkę pitagorejską", pamiętając, że kosinus jest ujemny w drugiej ćwiart

ce układu współrzędnych. Mamy cosa= -Jl - O, 752 = - f. Zatem
. 2 a = 2 sin 3ft
. a cosa = - -
sm -.
8
3,/7
ODPOWIEDŹ: --8-.
2009/2010-ll-4 _
Wyznacz granicę ciągu
ROZWIĄZANIE
Aby skorzystać ze wzoru skróconego mnożenia dla różnicy sześcianów, mnożymy

i dzielimy n-ty wyraz ciągu przez ( ~n6 + 5n4)2 + n2 ~n6 + 5n4 + n4 i otrzymujemy
2 n6 + 5n4 - n6 5
4
{/n6 + 5n -n = ( ~n6 + 5n4)2 + n2~n6 + 5n4 + n4
. wynosi. 5 , pomewaz
S zu kana gramca 3
. . 1· 5
1mn-.+oo ~ = o.
5
ODPOWIEDŹ: 3·
2009/201 O • etap li 43
2009/2010-11-5
Znajdź równania stycznych do okręgu x2 + y2 - 8y + 12 = O przechodzących przez
początek układu współrzędnych. Znajdź równania obrazów tego okręgu i jednej z wy
znaczonych stycznych w jednokładności o środku w punkcie S = (1, 2) i skali k = -3.
ROZWIĄZANIE
Korzystając ze wzoru skróconego mnożenia dla kwadratu sumy, sprowadzamy rów

nanie okręgu do postaci x2 + (y - 4)2 = 4, z której odczytujemy współrzędne środka
okręgu M = (O, 4) i długość promienia r = 2.
Każda prosta przechodząca przez początek układu współrzędnych (z wyjątkiem pro
stej x = O, która nie jest styczna do okręgu, co łatwo sprawdzić) ma równanie y = mx,
dla pewnego m E R Prosta jest styczna do danego okręgu, jeżeli odległość jego środka
od prostej jest równa promieniowi, czyli
l-41
,/m2 + 1 = 2.
To równanie ma dwa rozwiązania m1 = ,/3 i m2 - ,/3. Szukane styczne mają
równania y = v'3x i y = -v'3x.
Obrazem okręgu w każdej jednokładności jest okrąg. Obrazem środka M okręgu w da-
nej jednokładności jest punkt
M' -
= S - 3SM = (1, 2) - 3 [-1, 2] = (4, -4).
Promień obrazu jest trzy razy dłuższy niż promień okręgu, zatem szukany obraz
okręgu ma równanie (.1: - 4)2 + (y + 4)2 = 36.
Podobnie znajdujemy obraz O' początku układu współrzędnych w danej jednokład
ności: O' = S- 350 = ( 4, 8). Obrazem prostej y = v'3x jest prosta do niej równoległa
przechodząca przez O' o równaniu v'3(x - 4) - (y - 8) = O.
ODPOWIEDŹ: Obraz okręgu: (x - 4)2 + (y + 4)2 = 36;

obraz prostej y = v'3x ma równanie v'3x - y - 4\/'3 + 8 = O
(obrazem prostej y = -,/3.x jest v'3x + y - 4\/'3 - 8 = O).
44 2009/201 O • etap 11
2009/2010-11-6----------------
Funkcja f spełnia dla każdego x należącego do jej dziedziny równanie
2 3 X
1 + f(x) + (f(x)) + (f(x)) + = -+1
2 '
gdzie lewa strona jest sumą nieskończonego ciągu geometrycznego. Wyznacz dziedzinę
i wzór funkcji f. Naszkicuj jej wykres.
ROZWIĄZANIE
Po odjęciu 1 od obu stron równania lewa jego strona jest sumą szeregu geometryczne
go, w którym pierwszy wyraz i iloraz są równe f (x). Ten szereg jest zbieżny (tzn. ma
skończoną sumę) wtedy i tylko wtedy, gdy lf(x)I < 1. Przy takim założeniu, zastoso
wawszy wzór na sumę szeregu geometrycznego, otrzymujemy równanie 1~}(~) = ~
Pomnożywszy je stronami przez mianownik, wyliczamy
X
f(x)=x+2·
Aby wyznaczyć dziedzinę, rozwiązujemy nierówność
lx:21 < 1,
która jest równoważna koniunkcji nierówności -1 < x~2 < 1. Każdą z tych dwóch
nierówności rozwiązujemy w sposób typowy dla nierówności wymiernych, tzn. spro
wadzamy do wspólnego mianownika, porównujemy z zerem i zamieniamy iloraz na ilo
czyn:
X X
-1<- --2 < 1,
x+2 x+
(2x + 2)(x + 2) > O - 2(x + 2) < O.
Rozwiązaniem pierwszej nierówności jest zbiór

(-oo; -2) U (-1; -ł-oo), a drugiej (-2; -l-oo). Dziedzi f(x)
ną funkcji f jest część wspólna tych zbiorów, czyli 2
przedział ( -1; +oo).
-t~-------------
ODPOWIEDŹ: Dziedziną funkcji f jest przedział
(-l;+oo); wzór: f(x) = x~2. Wykres przedstawia 2 3 4 X
rysunek obok.
2009/2010 • etap li 45
2009/2010-11-7
Liczby 1, 2, 3, ... , n, gdzie n> 3, losowo ustawiamy w ciąg. Oblicz prawdopodobień
stwa zdarzeń
A: liczba n nie będzie ostatnim wyrazem tego ciągu;
B: liczby 1, 2, 3 wystąpią obok siebie w kolejności wzrastania;
C: iloczyn każdej pary sąsiednich wyrazów będzie liczbą parzystą.
Wyniki zapisz w najprostszej postaci.
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy L = { 1, 2, ... , n}. Zdarzeniem elementarnym jest każdy n-wyrazowy róż

nowartościowy ciąg w elementów zbioru L, czyli permutacja zbioru L. Jest ich wszyst
kich n!. Prawdopodobieństwo zdarzenia A obliczamy ze wzoru na prawdopodobień
stwo zdarzenia przeciwnego A':
(n-1)' 1
P(A) = 1 - P(A') =
. = 1 - -.1 -
n! n
Trójkę 1, 2, 3 w ciągu w możemy obok siebie umieścić na n - 2 sposobów, a pozostałe
n - 3 liczby na (n - 3)! sposobów. Stąd
P(B) = (n - 2)(n - 3)! = _1
n! n(n-1)
Zdarzeniu C sprzyjają wszystkie ciągi w, w których żadne dwa sąsiednie wyrazy nie
są nieparzyste, czyli w każdym ciągu w wyrazy są na przemian parzyste i nieparzyste.
Jeżeli n jest liczbą nieparzystą, to pierwszym i ostatnim wyrazem musi być liczba
nieparzysta. Wtedy liczb nieparzystych w zbiorze L jest nf i dla nich jest n!l
miejsc w ciągu w; a liczb parzystych jest n21 i możemy każdą z nich umieścić na n21
miejscach. Wtedy
P(C) = (~ )!\~ )! .
n.
Jeżeli n jest liczbą parzystą, to pierwszym wyrazem ciągu w może być zarówno liczba
parzysta, jak i nieparzysta. Zatem
P(C) = 2 G)!G)!
n'
ODPOWIEDŹ: P(A) = 1 - i; P(B)
1
= n(n-1}'.
(n+l )!(n-1 )!
2 2
P( C) = , jeżeli n jest liczbą nieparzystą
n.1
2 (!1)!(!1)!
2 2
P(C) = , jeżeli n jest liczbą parzystą.
n.1
46 2009/2010 • etap li
2009/2010-111-1------------
Rozwiąż równanie
( X2 + 1 )sin 2x+cos 2x = 1.
ROZWIĄZANIE
To równanie jest spełnione, jeżeli podstawa potęgi jest równa 1 lub wykładnik jest
równy O.
W pierwszym przypadku x = O.
W drugim rozwiązujemy równanie sin 2x + cos 2x = O, czyli sin 2x = sin ( ~ + 2x).
Stąd
7r 31r
= -- + 2k1r
2x
4
lub 2x =
4 + 2k1r,
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. Ostatecznie x = !1r + ł1r.
ODPOWIEDŹ: x = O lub x = !1r + ł1r, gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą.
2009/2010-111-2 _
Jakie największe pole powierzchni bocznej może mieć stożek obrotowy, w którym
obwód przekroju osiowego ma długość C?
ROZWIĄZANIE
Pole powierzchni bocznej stożka jest równe P = ttrl., gdzie r jest promieniem pod
stawy, a l tworzącą stożka. Obwód przekroju osiowego wynosi C = 2(r + l). Stąd
l = ~ - r. Zatem pole P jest trójmianem kwadratowym zmiennej r:
p = tt ( ~ r - r2) ,
który sprowadzamy do postaci kanonicznej
p = -7r (r - ~r + 7r ~:.
Największe pole powierzchni, jakie może mieć stożek, jest zatem równe 1r ?: .
ODPOWIEDŹ:
2009/201 O • etap Ili 47

2009 /2010-111-3
Zbadaj wzajemne położenie okręgów:
2
o1 : x2 + y2 - 4x - 2y - 45 = O, 02 : x + y2 + 2y - 97 = O.
ROZWIĄZANIE
Okrąg o1 ma równanie (x - 2)2 + (y - 1)2 = 50, zatem jego środkiem jest punkt
S1 = (2, 1), a promień jest równy r1 = 5\/'2. Podobnie dla okręgu o2 znajdujemy
środek S2 = (O, -1) i promień r2 = 7\/'2. Odległość środków tych okręgów wynosi
IS1S2I = )22 + 22 = 2,J2, czyli IS1S2I = r2-r1. Okręgi są zatem zewnętrznie styczne.
ODPOWIEDŹ: Okręgi są zewnętrznie styczne.
2009 /2010-111-4
Oblicz granicę ciągu, którego n-ty wyraz jest równy
ROZWIĄZANIE
Korzystamy ze wzoru na sumę n + 1 początkowych wyrazów ciągu geometrycznego,

a następnie dzielimy licznik i mianownik przez 3n:
_ 1 - 3n+ 1
an- (1-3)(3n+2n)
1
-2·
(} r-
3
1+(łr·
Granica ciągu (an) jest równa !, ponieważ

lim
n->oo
(~)n=
3
O oraz lim
n->oo
(~)n=
3
O.
3
ODPOWIEDŹ: 2·
48 2009/2010 • etap Ili

2009/2010-111-5 _
W ostrosłupie prawidłowym ośmiokątnym krawędź podstawy ma długość a, a kąt

nachylenia ściany bocznej do podstawy ma miarę a. Wysokość ostrosłupa podzielono
na n odcinków równej długości i przez punkty podziału poprowadzono płaszczyzny
równoległe do podstawy, dzieląc w ten sposób ostrosłup na n „warstw". Zakładając,
że n ;;;, 3, oblicz objętość drugiej warstwy (licząc od podstawy).
ROZWIĄZANIE
Aby obliczyć pole ośmiokąta foremnego, rysujmy cztery

przekątne równoległe do czterech parami niesąsiednich bo
ków, otrzymując podział ośmiokąta na kwadrat o boku a,
cztery przystające prostokąty i cztery przystające równo
a ramienne trójkąty prostokątne o przeciwprostokątnej a.
Każda przyprostokątna (będąca zarazem bokiem prosto
kąta) ma zatem długość a{!-. Pole ośmiokąta jest równe
Z trójkąta prostokątnego o bokach równych wysokości ostrosłu

pa H, wysokości hb ściany bocznej i jej rzutu na podstawę o dłu
gości 1+2v'2 a otrzymujemy H = 1+/2 atg a. Objętość całego ostro
słupa jest więc równa H
V= 1 · 2(1 + V2)a2 1
· -
v'2
+ -atga = (1 + -
2v'
-2) a3tga.
3 2 3
Po usunięciu pierwszej dolnej warstwy otrzymamy ostrosłup podobny do całego ostro

słupa, przy czym skala podobieństwa jest równa n~l. Po usunięciu dwóch dolnych
warstw skala podobieństwa wyniesie n~2. Objętość interesującej nas drugiej warstwy
od dołu jest różnicą objętości tych ostrosłupów. Wziąwszy pod uwagę, że stosunek
objętości brył podobnych jest równy sześcianowi skali podobieństwa, otrzymamy ob
jętość Vw drugiej warstwy:
2009/2010 • etap Ili 49

2010/2011-1-1
Kula K jest wpisana w sześcian. Kula K' jest styczna do trzech ścian tego sześcianu
i do kuli K. Oblicz stosunek promienia kuli K do promienia kuli K'.
ROZWIĄZANIE
Promień kuli K jest równy R = ~, gdzie a jest

długością krawędzi sześcianu. Stosując twierdzenie
Pitagorasa, obliczamy długość przekątnej sześcianu:
a d = ay'3. Z podobieństwa dwóch trójkątów prosto
kątnych wynika proporcja
d
R 2 a ay'3
, czyli
r 1:2. -R-r i;- - av'3 - a - 2r ·
Z niej wyliczamy r = ~(2 - v'3), a następnie stosunek ~ =2+ v'3.
ODPOWIEDŹ: 2 + v'3.
2010/2011-1-2
Suma kwadratów trzech dodatnich liczb całkowitych a, b, c jest równa 2010. Ile jest
wśród nich liczb parzystych?
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy S = a2 + b2 + c2.
Jeżeli wszystkie trzy liczby a, b, c są parzyste, to Sjest podzielne przez 4, ale 2010 nie
jest - sprzeczność.
Jeżeli dwie spośród liczb a, b, c są parzyste albo żadna z nich nie jest parzysta, to S
jest nieparzyste, ale 2010 nie jest - sprzeczność.
Pozostaje przypadek, że jedna spośród tych liczb jest parzysta. To jest możliwe, gdyż
52 + 72 + 442 = 2010.
ODPOWIEDŹ: Jedna.
52 2010/2011 • etap I
-
2010/2011-l-3 _
Znajdź liczbę p, dla której granica ciągu o wyrazie ogólnym
an= {in3 + n2 + 9pn - ijn3 - 5pn2
jest równa 2.
ROZWIĄZANIE
Skorzystamy ze wzoru skróconego mnożenia na różnicę sześcianów, pomnożywszy

i podzieliwszy an przez tzw. niepełny kwadrat sumy:
(1 + 5p)n2 + 9pn
an= -::-;::;:::::;;,:= ==;;;===:===;~-:,:; ~=====;= ,==::===;=:;==;,===::====;;:;=-~-;:r,::::;.:==::=~cis'
{i(n3 + n2 + 9pn)2 + {i(n3 + n2 + 9pn)(n3 - 5pn2) + {i(n3 - 5pn2)2
Dzielimy licznik i mianownik przez n2 i otrzymujemy
1 +5p
3
1 5
Równość ~ P = 2 jest spełniona dla p = l.
ODPOWIEDŹ: p = l.
2010/2011-l-4 _
Punkty A= (-2, 3) i B = (l, 2) są wierzchołkami trójkąta T. Wyznacz współrzędne

trzeciego wierzchołka, wiedząc, że pole trójkąta T jest równe 3, a środek jego ciężkości
leży na osi OY.
ROZWIĄZANIE
Niech C = ( x, y) oznacza trzeci wierzchołek trójkąta. Środkiem odcinka AB jest punkt

D = ( -! ,ł). Środek ciężkości S trójkąta dzieli każdą środkową w stosunku 1 : 2.
-----;
Zatem C + jCD = S, co dla odciętych daje równanie x + j(-! - x) = O, którego
rozwiązaniem jest x = l.
2010/2011 • etap I 53
Prosta AB ma równanie x + 3y - 7 = O. Długość podstawy AB trójkąta wynosi Jw.
Z podstawowego wzoru na pole trójkąta otrzymujemy równanie
! .Jw.11+3y-7[ =3
2 Jio
równoważne alternatywie 1 + 3y - 7 = 6 lub 1 + 3y - 7 = -6. Stąd y = 4, czyli
C = (1, 4), luby= O, czyli C = (1, O).
ODPOWIEDŹ: Są dwa rozwiązania: (1, 4) lub (1, O).
2010 /2011-1-5
Liczba naturalna a ma 2n cyfr, z których pierwsze n cyfr to same czwórki, a pozostałe
cyfry to ósemki. Udowodnij, że v a+! jest liczbą naturalną dla każdego n.
ROZWIĄZANIE
Liczba a jest postaci 4 48 ... 8, czyli
a= 8 + 8 · 10 + + 8 · 10n-l + 4 · 10n + 4 · 10n+1 + ... + 4 · 102n-l _
Ze wzoru na sumę ciągu geometrycznego

10n - 1 10n - 1
a =8· + 4 · 10n · ---
9 9
Stąd a+ 1 = !(4 · 102n + 4 · 10n + 1) = [}(2 · 10n + 1))2. Liczba 2 · 10n + 1 jest
podzielna przez 3, gdyż suma jej cyfr jest równa 3. Zatem Ja+ 1 = }(2 · 10n + 1)
jest liczbą naturalną.
54 2010/2011 • etap I
2010/2011-l-6 _
Jerzy Moskal
W układzie współrzędnych na płaszczyźnie narysuj zbiór
A= {(x, y) : logy(8x + y - 2 - x2);;;, logy(8 - x2 + 8x - 2y - y2)}.
ROZWIĄZANIE
Z definicji logarytmu wynikają założenia:
y > O, y =-J 1, 8x + y - 2 - x2 > O, 8 - x2 + 8x - 2y -y2 > O.

Rozwiązaniem pierwszej nierówności jest półpłaszczyzna powyżej osi OX, drugiej -
płaszczyzna bez prostej y = 1, trzeciej - wnętrze paraboli y = (x-4)2 -14, a czwartej
- wnętrze koła o środku (4, -1) i promieniu 5. Parabola y = (x - 4)2 - 14 i okrąg
(x-4)2+(y+1)2 = 25 przecinają się w czterech punktach: (1, -5), (7, -5), (O, 2), (8, 2),
które znajdujemy, rozwiązując układ równań (najpierw odjąwszy je stronami).
y
(x - 4)2 +( I
4 I
3 ~ /' ,,,,---" - 1)' - 25 I
I y = (x - 4)2 - 14
I
I
2 _,.f
l I
I B '}.
" \
-1-.I - '-\~ - =- -i
I y
----ł - - - - - - - - - - - - - - - .,. --- - -
I
I
I___ L __ L ·- _L __ f .. _ _j _J__-1._~
X
-2 -1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ostatecznie zbiorem B spełniającym założenia jest część wspólna wnętrz koła i para
boli, leżąca powyżej osi odciętych, z usuniętą cięciwą y = 1.
2010/2011 • etap I 55
Rozważmy dwa przypadki ze względu na monotoniczność funkcji logarytmicznej.
1. y E (O; 1). Wtedy nierówność określająca zbiór A ma postać
8x + y - 2 - x2 ,,;;; 8 - x2 + 8x - 2y - y2,
czyli y2 + 3y - 10 < O. Zatem y E (-5; 2), a po uwzględnieniu założeń y E (O; 1 ).
2. y > 1. Tu mamy nierówność o przeciwnym zwrocie i jej rozwiązaniem jest

y E (2;+oo).
Zbiór A jest zatem równy różnicy zbioru B i pasa
A= B \ {(x,y): y E (1;2)}.
ODPOWIEDŹ:
y
4
,~ .,.,.~.""'r,,,-~-~- - --------...'.'•••••~...••••~,
,_-t', A ·,.,
3 ,_/ '·,
,/ '
.
2 -+'"---------------------,
I
1 - -·-·-- - --------·----- - ------- - - , I
\ I
I 1 L __ L __ I J J _ _ L _ __J
X
1 2 3 4 5 6 7 8
56 2010/2011 • etap I
2010/2011-l-7 _
Naszkicuj wykres funkcji g : m - g(m), która każdej liczbie rzeczywistej m przypo

rządkowuje liczbę pierwiastków równania
ROZWIĄZANIE
Lewa strona równania jest sumą zbieżnego szeregu geometrycznego o pierwszym wyra
ł.
zie 4.4x i ilorazie Dane równanie przyjmuje postać
4
::!~
= m+ 15x. Po wprowadzeniu
pomocniczej niewiadomej t = 4x dostajemy równanie
3t2 - 16t + 3m = O. (1)
Wartość g(m) jest równa liczbie dodatnich pierwiastków równania (1). Mamy trzy
przypadki w zależności od jego wyróżnika ~ = 256 - 36m.
64
l. ~ < O, czyli m > 9
• Równanie (1) nie ma pierwiastków, więc g(m) = O.
2. ~ = O, czyli m = 64
9
• Jedyny pierwiastek t = i jest dodatni, zatem g ( ~4) = l.
3. ~ > O, czyli m < 694. Równanie (1) ma dwa pierwiastki t1, t2. Korzystając
ze wzorów Viete'a, określimy ich znak. Suma t1 + t2 = 1; jest dodatnia, więc
co najmniej jeden pierwiastek równania (1) jest dodatni. Iloczyn t1t2 = m jest
dodatni dla m E ( O; 694), wtedy obydwa pierwiastki są dodatnie, więc g( m) = 2.
Jeżeli m < O, to są dwa pierwiastki różnych znaków, zatem g(m) = l. Jeżeli
m = O, to pierwiastkami są ti = O, t2 = 136, więc g(O) = l.
Funkcję g możemy wyrazić wzorem
dla m E (694; oo)

64
g(m) -{: dla m E ( -oo; O) U { O, 9
}
dla m E (O; 694)
ODPOWIEDŹ: g(m)
24--------------<>
-3 -2 -1 23456%'-sgm
2010/2011 • etap I 57
2010/2011-11-1
Dany jest ostrosłup prawidłowy trójkątny o krawędzi podstawy a = l cm i wysoko
ści opuszczonej na podstawę H = 2 cm. Oblicz odległość wierzchołka podstawy od
przeciwległej ściany.
ROZWIĄZANIE
Szukana odległość d jest równa odległości wierzchoł

ka podstawy od wysokości przeciwległej ściany, której
V
długość wynosi c = H2 + ~~ (zob. rysunek). Z po
dobieństwa trójkątów prostokątnych o wspólnym ką
cie a otrzymujemy cd = Ha V::,.
Stąd
_!!!!_
v'3 6
-
d= 2. fii2+ ~~ 7
av/
3
-6-
6
ODPOWIEDŹ: 7·
2010/2011-11-2
Sprawdź, czy ciąg
1 2+v'3 2+v'3
4' -2-, 2-v'3
jest ciągiem geometrycznym.
ROZWIĄZANIE
Obliczamy ilorazy
2 + v'3 ! = 4 + 2v'3 2+v'3 2+v'3 2

oraz 2- J3 = 4 + 2v'3.
2 4 2-v'3 -2
Te ilorazy są równe, więc ciąg tych trzech liczb jest ciągiem geometrycznym.
ODPOWIEDŹ: Jest to ciąg geometryczny.
58 2010/2011 • etap li
2010/2011-ll-3 _
----4 ----4
Dane są punkty A= (-1, -8) oraz B = (5, 4). Znajdź taki punkt C, że AC= 5 CB.
ROZWIĄZANIE
----4 ----4
Oznaczmy C = (x, y). Zatem AC= [x + 1, y + 8] oraz CB= [5 - x, 4 - y]. Jedynym
rozwiązaniem układu równań x + 1 = 25 - 5x i y + 8 = 20 - 5y jest para (4, 2).
ODPOWIEDŹ: C = (4, 2).
2010/2011-ll-4 -=
Rozwiąż równanie
logx_2(x3 - x2 - 7x + 10) = 2.
ROZWIĄZANIE
Założywszy, że x - 2 > O, x - 2 =/- 1 oraz x3 - x2 - 7 x + 10 > O (ostatniej nierówności nie

musimy rozwiązywać, gdyż wystarczy sprawdzić, czy otrzymane później pierwiastki
ją spełniają!), dane równanie jest równoważne
x3 - x2 - 7x + 10 = (x - 2)2, czyli (x2 - 3)(x - 2) = O.

Pierwiastkami są liczby 2, v/3, -v/3, z których żadna nie spełnia założeń.
ODPOWIEDŹ: Równanie nie ma rozwiązania.
2010/2011 • etap li 59
2010/2011-11-5
Liczby 1, 2, ... , n, gdzie n > 2, przestawiamy w dowolny sposób. Oblicz prawdopo
dobieństwo następujących zdarzeń:
A: pierwszy wyraz otrzymanego ciągu będzie większy od ostatniego,
B: liczby 1 i 2 nie będą ustawione obok siebie,
C: liczby 1, 2 i 3 będą ustawione obok siebie w kolejności wzrastania.
ROZWIĄZANIE
Zdarzenie A jest tak samo prawdopodobne, jak zdarzenie przeciwne A', więc
1
P(A) = .
2
Wszystkich zdarzeń elementarnych jest n! Liczba zdarzeń elementarnych sprzyjają
cych zdarzeniu przeciwnemu B' jest równa (n - l)(n - 2)! · 2. Zatem
n-2
P(B) = 1 - P(B') = -.
n
Liczby 1, 2, 3 obok siebie w kolejności wzrastania możemy ustawić na n- 2 sposobów,
a pozostałe liczby na (n - 3)! sposobów. Stąd
P(C) = (n - 2)(n - 3)! 1

n! n(n - l)"
ODPOWIEDŹ: P(A) = !, P(B) = n-2

n , P(C) = 1
n(n-1)"
60 2010/2011 • etap li
2010/2011-11-6------·- ------
Oblicz sumę trzydziestu największych ujemnych rozwiązań równania
cos2x + sinx = O.
ROZWIĄZANIE
Ze wzorów redukcyjnych wynika, że - sin x = cos( ~ + x). Mamy zatem równanie

cos 2x = cos( ~ + x) o dwóch seriach rozwiązań
7f 7f
= - -2 - X + 2k1r .
=
2 + X + 2kJr
2x lub 2x
Stąd x = ~ + 2k1r lub x =-i+ ik1r. Zauważmy, że pierwsza z tych serii zawiera się
w drugiej, ponieważ ~ + 2k1r =-i+ i(3k + l)1r. Ostatecznie rozwiązaniem danego
równania jest zbiór liczb
7f 2
X= -- + -k7r
6 3 '
Trzydzieści największych ujemnych rozwiązań stanowi ciąg arytmetyczny -i+ ik1r,
k = -29, -28, ... , O. Ze wzoru Sn = ~(a1 + an) na sumę n początkowych wyrazów
ciągu arytmetycznego obliczamy sumę 15(-i +i·
(-29)1r - i)= -2951r.
ODPOWIEDŹ: -2951r.
2010/2011 • etap li 61
2010/2011-11-7
Zbadaj w zależności od parametru k wzajemne położenie prostych
li: kx + y = 2, oraz l2 : X + ky = k + l.
Dla jakich k te proste przecinają się wewnątrz kwadratu, w którym punkty
A= (2, -2) i C = (-2, 2) są końcami przekątnej?
ROZWIĄZANIE
Współrzędne punktów wspólnych prostych l1 i l2 są rozwiązaniami układu równań
kx + y = 2
{ X+ ky = k + l .
Obliczamy wyznaczniki
Wyznacznik główny W jest równy O, gdy k E {-1, 1}. Dla k = -l proste li i l2

nie mają punktów wspólnych (są równoległe), gdyż Wx, Wy :-/- O. Dla k = l proste
pokrywają się, bo Wx = Wy = O. Dla k (/:_ { -1, 1} proste przecinają się w punkcie
(x, y) = ( +1 k
k
i' k
+
+
2)
l ·
Pozostałymi wierzchołkami kwadratu są B = (2, 2) i D = (-2, -2). Zatem punkt

(x, y) należy do wnętrza kwadratu ABCD wtedy i tylko wtedy, gdy -2 < x < 2 oraz
-2 < y < 2.
Podwójna nierówność -2 < k!i < 2 jest spełniona dla k E (-oo; U (-ł; -ł-oo). -!)
Natomiast -2 < ~!i < 2 dla k E (-oo; -1)
U (O; +oo).
Biorąc pod uwagę, że k (/:_ { -1, 1}, otrzymujemy odpowiedź na drugie pytanie
3
k E (-oo; - ) U (O; 1) U (1; -ł-oo ),
2
ODPOWIEDŹ: Proste li i l2 przecinają się dla k E llł\{-1, 1}, pokrywają się dla
k = l, są równoległe i różne dla k = -1. Proste te przecinają się wewnątrz danego
kwadratu dla k E (-oo; -!)U (O; 1) U (1; +oo).
62 2010/2011 • etap li
2010/2011-lll-t _
Dany jest n-elementowy zbiór X oraz jego k-elementowy podzbiór S. Ze zbioru X

wybieramy losowo m elementów, tworząc zbiór B. Zakładając, że k > O, m > O oraz
m + k ,;:;; n+ l, oblicz prawdopodobieństwo, że zbiory B i S będą miały dokładnie
jeden element wspólny.
ROZWIĄZANIE
Doświadczenie polega na losowaniu m-elementowego podzbioru n-elementowego zbio

ru X. Liczba zdarzeń elementarnych jest zatem równa (;;J
Wspólny element zbio
rów B i S możemy wybrać na k sposobów, natomiast pozostałe elementy zbioru B
na (;:,-=_~). Stosujemy regułę mnożenia i mamy szukane prawdopodobieństwo k\~~~).
1,.(n-k\
ODPOWIEDŹ: :::.l!=.!L
(;;.) .
2010/2011-lll-2 _
Oblicz sumę wszystkich dwucyfrowych liczb naturalnych niepodzielnych przez 7.
ROZWIĄZANIE
Zastosujemy wzór Sn = ai ta" n na sumę n początkowych wyrazów ciągu arytmetycz

!
nego. Wszystkich liczb dwucyfrowych jest 90, więc ich suma wynosi 10 99 · 90 = 4905.
Liczby podzielne przez 7 stanowią ciąg arytmetyczny o różnicy 7. Takich liczb dwucy
frowych jest 13, bo najmniejszą z nich jest 14, a największą 98 = 14+ (13 -1) · 7, więc
!
ich suma wynosi 14 98 · 13 = 728. Suma liczb dwucyfrowych niepodzielnych przez 7
jest zatem równa 4905 - 728 = 4177.
ODPOWIEDŹ: 4177.
2010/2011 • etap Ili 63

2010 /2011-111-3
Wyznacz dziedzinę funkcji f danej wzorem
f(x) - x3 + 8
- x4 + 2x3 + 2x2 + 4x ·
Zbadaj granice funkcji f w punktach nienależących do dziedziny.
ROZWIĄZANIE
Do dziedziny funkcji f nie należą liczby x, dla których mianownik jest równy O, czyli
rozwiązania równania x4 + 2x3 + 2x2 + 4x = O. Przekształcamy kolejno lewą stronę
równania x[x2(x + 2) + 2(x + 2)] = x(x + 2)(x2 + 2) i znajdujemy jego rozwiązania
x1 = -2,x2 =O.Zatem dziedziną funkcji f jest zbiór Di= JR\{-2,0}.
2
Ze wzoru skróconego mnożenia x3 + 8 = (x + 2)(x2 - 2x + 4), zatem f(x) = x
2~±,4
,-
dla x E Di. Obliczamy granice:
x2 - 2x +4
lim f(x) = lim (
X---->-2 x---->-2 X X2 + 2, = -1.
2
lim x2 - 2x + 4 lim x - 2x + 4
x__,o- x(x2 + 2) = -oo, x----,o+ x(x2 + 2) = -ł-oo.
ODPOWIEDŹ: Dziedziną funkcji f jest zbiór JR\ { -2, O}. Granica funkcji f w punkcie
- 2 jest równa -1, a w punkcie O nie istnieje.
2010 /2011-111-4
Suma dwóch nieujemnych liczb rzeczywistych x, y jest równa dodatniej liczbie a. Jaką
najmniejszą wartość może mieć suma kwadratów liczb x i y?
ROZWIĄZANIE
Mamy x2 + y2 = x2 + ( a - x) 2 = 2 ( x - ~) 2 +
2
a; . Z tej postaci kanonicznej trójmianu
widać, że najmniejszą jego wartością jest a2 .
ODPOWIEDŹ:
64 2010/2011 • etap Ili

2010/2011-111-5------------
W prawidłowy graniastosłup sześciokątny wpisano sferę (styczną do wszystkich ścian
bocznych i do obu podstaw). Oblicz stosunek pola powierzchni tej sfery do pola po
wierzchni sfery opisanej na tym graniastosłupie.
ROZWIĄZANIE
Promień r sfery wpisanej w graniastosłup jest równy

promieniowi okręgu wpisanego w sześciokąt foremny
o boku a, a wysokość h graniastosłupa jest równa jej
średnicy. Zatem r = aYf
. oraz h = av/3.
Średnica 2R sfery opisanej na graniastosłupie jest przekąt av/3

ną prostokąta o bokach 2a i h, stąd R = ~ y'7. Stosunek
pól powierzchni tych sfer jest równy kwadratowi stosunku
2
ich promieni (Ił) = ł.
2a
ODPOWIEDŹ: 3 : 7.
2010/2011 • etap Ili 65

2010/2011-111-6
log(px2) =
2
log(x + 1)
ma dokładnie jedno rozwiązanie?
ROZWIĄZANIE
Zaczynamy od założeń: px2 > O, czyli p > O i x =I- O; x + l > O oraz log(x + 1) =/- O,
czyli x =I- O. Ostatecznie zakładamy, że p > O oraz x E (-1; O) U (O; +oo).
Przy takich założeniach dane równanie jest równoważne log(px2) = log( x + l )2, czyli
(1 - p)x2 + 2x + 1 = O, (2)
ponieważ funkcja logarytmiczna jest różnowartościowa. Zauważmy, że O nie jest pier

wiastkiem tego równania dla żadnego p. Oznaczmy f(x) = (1 - p)x2 + 2x + 1.
Jeżeli p = l, to równanie (2) jest liniowe i ma jedno rozwiązanie x = -!
spełniające
założenia.
W przeciwnym wypadku równanie (2) jest kwadratowe i ma wyróżnik~= 4p, który
jest dodatni dla p > O. Mamy f(-1) = -p < O. Zatem dokładnie jeden pierwiastek
równania (2) należy do zbioru (-1; O) U (O; +oo) tylko wtedy, gdy ramiona paraboli
y = f(x) są skierowane do góry, czyli p E (O; 1).
ODPOWIEDŹ: p E (O; 1).
66 2010/2011 • etap Ili

2010/2011-111-7 -----------·--
Znajdź równania stycznych do okręgu Co równaniu
x2 + y2 + 6x - 4y- 12 = O
przechodzących przez punkt P = ( \6, 2). Oblicz długość promienia okręgu stycznego
do obydwu prostych i do okręgu C.
ROZWIĄZANIE
Stosując wzory skróconego mnożenia, przekształcamy równanie okręgu C do postaci

(x + 3)2 + (y - 2)2 = 25, z której odczytujemy jego środek S = (-3, 2) i promień
r = 5.
Prosta x = 136 nie jest styczna do okręgu C. Każda inna prosta przechodząca przez
punkt P ma równanie y - 2 = m(x - 136) dla pewnej liczby m E JR. Taka prosta jest
styczna do okręgu C, jeżeli odległość środka S od tej prostej jest równa promieniowi
r = 5, czyli
I - 3m - 163 ml -5
Jm2 + 1 - ·
To równanie ma dwa rozwiązania: m = -i im = i. Mamy równania dwóch szukanych
stycznych: y = -ix
+6i y= 2. !-
Są dwa szukane okręgi o środkach 01 i 02. Do wyznaczenia ich promieni R1 i R 2

wykorzystamy proporcje wynikające z podobieństwa trójkątów (obliczywszy
2
°
IPSI = ;, IP01I = IPSl-r-R1 = 13 -R1, IP02I = IPSl+r+R2 = \0 +R2):
5 R1 5 R2
= R oraz
25
3
10 _
3 1 2: = ~o+ R2
Stąd R1 = i, R2 = 20.
ODPOWIEDŹ: Styczne: y = -ix + 6 i y= i - 2; promienie: i i 20.
2010/2011 • etap Ili 67

2011/2012-1-1
Pary (x, y) liczb całkowitych spełniające równanie
xy2 - y3 - xy + x2 +5=O
są współrzędnymi wierzchołków pewnego wielokąta. Oblicz jego pole.
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy równanie do postaci
(x - y)(y2 + x) = -5.
Liczby x i y są całkowite, więc oba czynniki po lewej stronie równania też są całkowite,
a ich iloczyn jest równy -5. Mamy zatem cztery możliwości.
x-y=-1
1. { 2
y +X= 5.
Wyznaczywszy z pierwszego równania x = y - 1 i wstawiwszy do drugiego,
otrzymujemy równanie y2+y-6 = O, które ma dwa rozwiązania całkowite: y = 2
oraz y = -3. W tym przypadku powyższy układ równań ma dwa rozwiązania
(x, y) = (1, 2) oraz (x, y) = (-4, -3).
x-y=l
2. { y2 +X= -5.
Tu dostajemy równanie y2 + y + 6 = O, które nie ma rozwiązań całkowitych.
x-y=5
3. { y2+x=-l.
Ten układ także nie ma rozwiązań całkowitych.
X -y = -5
4. 2
{ y +x=l.
Są dwa całkowitoliczbowe rozwiązania (x, y) = (-3, 2) oraz (x, y) = (-8, -3).
Wielokąt ten jest czworokątem o wierzchołkach A= (-4, -3), B = (1, 2), C = (-3, 2),
D = (-8, -3). Zwróćmy uwagę, że boki BC i DA są równoległe, bo wierzchołki
mają parami równe rzędne. Ponadto IBCI = IDAI = 4, zatem jest to równoległobok
o wysokości h = 5 opuszczonej na bok DA. Jego pole wynosi 4 · 5 = 20.
ODPOWIEDŹ: 20.
68 2011/2012 • etap I
2011/2012-1-2------------
Oblicz sumę n początkowych wyrazów ciągu (an), w którym
a1 = 3, a2 = 33, a3 = 333, a4 = 3333,
ROZWIĄZANIE
W tym ciągu n-ty wyraz ma w zapisie dziesiętnym n trójek, czyli

an= 3(1 + 10 + ... + 10n-l)
i jest to suma n początkowych wyrazów ciągu geometrycznego o ilorazie q 10.
Zatem
an= 3. 1- lOn
1-10
Stosując powtórnie wzór na sumę początkowych wyrazów ciągu geometrycznego, ob
liczamy
1-10 1-102 1-lOn-l 1-lOn)
a1 + a2 + ... + an-1 +an= 3 ( 1 - 10 + 1 - 10 + ... + 1 - 10 + 1 - 10 =
= 93 ( 10 + 102 + ... + 10n- l + 10n - n) = 31 ( 10 . 1- 10n )

1 - 10 - n =
= 2_
27
(10n+1 - 9n - 10).
1
ODPOWIEDŹ: 2\ (10n+ - 9n - 10).
2011/2012-l-3 _
W półokrąg o promieniu R wpisano trapez, w którym ramię jest nachylone pod ką
tem a do podstawy będącej średnicą okręgu. Oblicz pole trapezu.
ROZWIĄZANIE
Trapez ten jest wpisany w okrąg, zatem jest równoramien

ny, gdyż sumy kątów przeciwległych są równe. Pole P tego
trapezu jest równe sumie pól trzech trójkątów równora
miennych o ramieniu R. W dwóch z nich kąt między ra
mionami wynosi 180° - 2a, a w trzecim 4a-180°. Zatem
1
P = R2 sin(180° - 2a) + R2 sin(4a - 180°).
2
2011/2012 • etap I 69
Zastosujemy teraz wzory redukcyjne, a następnie wzory dla wartości funkcji trygono
metrycznych podwojonego argumentu:
ODPOWIEDŹ: 4R2 sin a cos3 a.
2011/2012-1-4
Rozwiąż równanie
lim (x+x3+x5+ ... +x2n-l)=~.

n-+= 3
ROZWIĄZANIE
Lewa strona równania jest sumą nieskończonego ciągu geometrycznego, która jest
skończona wtedy i tylko wtedy, gdy jego iloraz x2 spełnia nierówność lx21 < 1, czyli
dla x E ( -1; 1). Zastosowawszy wzór na sumę nieskończonego ciągu geometrycznego,
otrzymujemy równanie
X 2
1- x2 3'
a po pomnożeniu przez wspólny mianownik
2x2 + 3x - 2 = O.
Ostatnie równanie ma dwa pierwiastki x1 !, x2 = -2, z których tylko x1 należy
do (-1; 1).
- 1
ODPOWIEDZ: x = 2.
70 2011/2012 • etap I
2011/2012-1-5------------
Jerzy Moskal
Wyznacz równanie krzywej będącej zbiorem środków wszystkich cięciw paraboli
y = x2-2 przechodzących przez początek układu współrzędnych. Naszkicuj tę krzywą.
ROZWIĄZANIE
Każda prosta przechodząca przez początek układu współrzędnych (z wyjątkiem pro

stej x = O, która nie zawiera cięciwy paraboli y = x2 - 2) ma równanie y = mx dla
pewnego m E IR. Współrzędne punktów przecięcia tej prostej z parabolą spełniają
układ równań
y=mx
{ Y = x2 - 2 '
z którego wynika równanie

x2 - mx - 2 = O.
Odcięta x8 środka cięciwy jest średnią arytmetyczną pierwiastków tego równania, więc
ze wzorów Viete'a
x, = X1 + X2 m
2 2
2
Rzędna Ys środka cięciwy jest zatem równa Ys = ~ . Stąd eliminując m, otrzymujemy
równanie paraboli y = 2x2, która jest szukaną krzywą.
ODPOWIEDŹ:
Y = 2x2
X
-2 -1 1
-1
2011/2012 • etap I 71
2011/2012-1-6
Narysuj w układzie współrzędnych zbiór
S = {(x,y) : log; /y- 2/ > loglv-21 x}.
ROZWIĄZANIE
Z definicji logarytmu wynikają założenia
.1: > 0, X =-/-1, y (/:_ {1,2,3},
ponieważ IY - 21 > O, IY - 21 =-/- l. Po zmianie podstawy logarytmu mamy
1
czyli log; IY - 21 - 1 > o.
log; /y - 2 / > ~ "' ,
log; /y - 21
Rozwiązujemy tę nierówność (ew. stosując niewiadomą pomocniczą t = log; IY - 2/):

lub log; /y - 21 > l.
Monotoniczność funkcji logarytmicznej zależy od jej podstawy, rozważymy więc dwa

przypadki.
l. x E (O; 1). Przekształcając powyższą alternatywę nierówności, otrzymujemy
1
1 < IY- 2/ < -X lub IY- 21 < X
[2-~<y<2+~ i (y<l lub y>3)] lub 2- X< y <X+ 2.
2. x E (1; +oo). Wówczas

1
- < /y- 21 < 1 lub IY- 21 > X
X
[(y<2-~ lub y>2+~) i l<y<3] lub (y<2-x lub y>2+x).
72 2011/2012 • etap I
ODPOWIEDŹ:
y
I
6 t
' ( " { •
' P' -~+2
7
5 \\ t ./
\ { /
4
. '//
L
1
-1 +/ I
I
-2 +J
2011/2012-l-7 _
a) Zbadaj w zależności od parametru k, ile rozwiązań ma układ równań
kx + ( k + l )y = k - 1 .
{ 4x + (k + 4)y = k
b) Dla jakich wartości parametru k ten układ ma dokładnie jedno rozwiązanie należące
do wnętrza trójkąta o wierzchołkach
A=(O,O), B= (~,o), C=(0,2)?
ROZWIĄZANIE
a) Zastosujemy metodę wyznaczników. Wyznacznik główny układu jest równy
W=I: ::! l=k(k+4)-4(k+l)=k -4,

2
2011/2012 • etap I 73
zatem W = O wtedy i tylko wtedy, gdy k = -2 lub k = 2. Obliczamy pozostałe
wyznaczniki:
Wx =
k_ l
k
k +l
k +4
I = 2(k _ 2),
Układ równań liniowych ma jedno rozwiązanie (x, y)

'
= ( ~, ~), gdy W i- O; nie
ma rozwiązań, gdy W = O i Wx i- O (wtedy także Wy i- O); ma nieskończenie wiele
rozwiązań, gdy W= Wx =Wy= O.
Zatem układ równań ma jedno rozwiązanie dla k E IR\ { -2, 2}, nie ma rozwiązań dla
k = -2 i ma nieskończenie wiele rozwiązań dla k = 2.
b) Dla k (/. { -2, 2} rozwiązaniem układu jest para
(x, y) = ( k +2 2' kk +- 2)
2 ·
W trójkącie ABC boki AB i AC zawierają się w osiach układu współrzędnych, a bok

BC w prostej y = -3x + 2. Punkt (x, y) leży wewnątrz trójkąta ABC wtedy i tylko
wtedy, gdy x > O, y > O i y < -3x + 2, czyli
2
k+2 > Q k > -2
k-2
k+2 >o k < -2 lub k > 2
k-2 6 {
{
k+2 < - k+2 + 2 k < -2 lub k > O
ODPOWIEDŹ: a) Układ równań ma jedno rozwiązanie dla k E IR \ {-2, 2}, nie ma

rozwiązań dla k = -2 i ma nieskończenie wiele rozwiązań dla k = 2.
b) k E (2; +oo).
74 2011/2012 • etap I
2011/2012-ll-l _
Wykaż, że liczba a= Jg - 4./5 - Jg + 4./5 jest całkowita.
ROZWIĄZANIE
Korzystając z dwóch wzorów skróconego mnożenia, obliczamy
a2 = 9 - 4./5 - 2/(9 - 4v15)(9 + 4v15) + 9 + 4./5 = 16.
Liczba a jest ujemna, zatem a = -4.
2011/2012-ll-2 , _
f(x) = Jx4 + x3 - 8x2 - 12x.
ROZWIĄZANIE
Naturalną dziedziną funkcji f jest zbiór rozwiązań nierówności

x4 + x3 - 8x2 - 12x > O.
Rozkładamy wielomian, będący lewą stroną równania, na czynniki pierwsze, korzy
stając m.in. z twierdzenia Bezouta:
x4 +x3 -8x2 -12x = x(x3 +x2 -8x-12) = x(x+2)(x2 -x-6) = x(x+2)2(x-3).
Z wykresu znaku tego wielomianu odczytu

jemy rozwiązanie nierówności.
ODPOWIEDŹ: (-oo; O) U (3; +oo).

X
2011/2012 • etap li 75
Oblicz miarę kąta między wektorami a i b, wiedząc, że wektory ii= 3a + 2b
v = -a+ 4b są prostopadle oraz lal = Ibi = 1.
ROZWIĄZANIE
Wektory są prostopadle wtedy i tylko wtedy, gdy ich iloczyn skalarny jest równy O.
Iloczyn skalarny jest rozdzielny względem dodawania wektorów, więc
(3a + 2b) o (-a+ 4b) = -3lal2 + 12(a ob) - 2(a ob)+ s1W = 5 + 10(a ob) = o.
Stąd a ob=-!. Obliczamy kosinus kąta a między wektorami a i b ze wzoru
aob 1
cosa= --- = --.
lallbl 2
Kąt między wektorami jest z definicji wypukły, zatem a= 120°.
ODPOWIEDŹ: 120°.
2011/2012-11-4
Dwa różne automaty wykonują razem daną pracę w ciągu 6 godzin. Gdyby pierwszy
automat pracował sam przez 2 godziny, a następnie drugi pracował sam przez 6 godzin,
to wykonałyby połowę całej pracy. W jakim czasie każdy automat może samodzielnie
wykonać całą pracę?
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy przez x i y liczbę godzin samodzielnej pracy poszczególnych automatów

potrzebnej do wykonania całej pracy. Pierwszy automat w ciągu godziny wykonuje i,
ł
a drugi całej pracy. Mamy zatem układ równań:
R.owiązaniem układu jest para (x, y) = (8, 24).
ODPOWIEDŹ: 8 i 24 godziny.
76 2011/2012 • etap li
2011/2012-11-5------------
Ze zbioru S = {1, 2, ... , 2012} losujemy trzy liczby i ustawiamy je w ciąg rosnący
(a, b, c). Oblicz prawdopodobieństwo zdarzeń
A: iloczyn abc jest liczbą parzystą,
Bk: b = k, gdzie k jest ustaloną liczbą ze zbioru S.
Dla jakich k prawdopodobieństwo zdarzenia Bk jest największe?
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest zbiór (czyli kombinacja) trzech liczb {a,b,c}. Jest ich
wszystkich (20}2) .
Iloczyn abc nie jest liczbą parzystą wtedy i tylko wtedy, gdy każdy z czynników a, b, c
jest liczbą nieparzystą. W zbiorze S liczb nieparzystych jest 1006, więc zdarzeniu A',
przeciwnemu do A, sprzyja (1°3°6) zdarzeń elementarnych. Prawdopodobieństwo zda
rzenia A jest równe
1006)
( 1760
P(A) = 1- P(A') = 1- -3- = .
(20312) 2011
Zdarzeniu Bk sprzyjają takie kombinacje trzech liczb { a, b, c}, w których jedna liczba
jest równa k, druga mniejsza od k, a trzecia większa od k. Drugą z nich możemy wy
brać na k-1 sposobów, a trzecią na 2012-k sposobów. Takich zdarzeń elementarnych
jest (k - 1)(2012 - k), czyli
P(B ) _ (k - 1)(2012 - k)
k - (20312)
Aby odpowiedzieć na ostatnie pytanie zadania, zauważmy, że

6
P(Bk) = "'"" ""' 1 ""rn (k - 1)(2012 - k)
i jest to funkcja kwadratowa zmiennej k, która przyjmuje największą wartość dla

k = 1+;012 = 1006ł. Ponieważ k jest liczbą całkowitą, P(Bk) jest największe dla
k = 1006 i k = 1007.
ODPOWIEDŹ: P(A) = ~~!~, P(Bk) = 2012.20611.2010 (k - 1)(2012 - k),

P(Bk) jest największe dla k = 1006 i k = 1007.
2011/2012 • etap li 77
2011/2012-11-6
Dane są dwa punkty A= (7, 5), B = (1, -1) oraz punkt P = (3, 3) przecięcia wyso
kości trójkąta ABC. Oblicz pole trójkąta ABC i napisz równanie okręgu opisanego
na nim.
ROZWIĄZANIE
Pole S trójkąta ABC obliczymy ze wzoru S = !I det(AB, AC)I. Dla wyznaczenia

współrzędnych punktu C wykorzystamy równanie prostej
a(x - xo) + b(y - Yo) = O

przechodzącej przez punkt (xo, Yo) i prostopadłej do wektora [a, b]. Prosta PC za
wierająca wysokość trójkąta opuszczoną z wierzchołka C jest prostopadła do wektora
-----+
AB = [-6, -6], ma zatem równanie -6(x - 3) - 6(y - 3) = O, czyli x + y - 6 = O.
-----+
Analogicznie prosta AC jest prostopadła do wektora BP = [2, 4] i ma równanie
x + 2y - 17 = O. Z układu równań
x+y-6=0
{ X+ 2y-17 = 0
-----+ -----+ -----+
wyznaczamy C = (5, 1). Zatem AC= [-2, -4]. Wyznacznik pary wektorów AB, AC
jest równy
-----+
det(AB, AC)=
-----+ I -6 -6 I = 12.
-2 -4
Zatem pole trójkąta ABC jest równe S = ! · 12 = 6.

Środek okręgu opisanego na trójkącie jest punktem przecięcia symetralnych boków.
Symetralna boku AB jest równoległa do prostej PC i przechodzi przez środek (4, 2)
boku AB. Znajdujemy jej równanie: x - 4 + y - 2 = O, czyli x + y - 6 = O. Podobnie
obliczamy środek (6, 3) boku AC i jego symetralną x + 2y - 12 = O. Rozwiązaniem
układu równań
x+y-6=0
{ X+ 2y -12 = 0
są współrzędne środka szukanego okręgu O= (O, 6). Jego promień jest równy długości
odcinka OA, czyli 5V2. Możemy teraz napisać równanie okręgu opisanego na trójkącie
ABC: x2 + (y - 6)2 = 50.
ODPOWIEDŹ: Pole trójkąta wynosi 6; równanie okręgu opisanego: x2 + (y-6)2 = 50.
78 2011/2012 • etap li
2011/2012-ll-7 _
Stożek i walec mają równe tworzące, równe objętości i równe pola powierzchni bocznej.
Oblicz
a) sinus kąta nachylenia tworzącej stożka do jego podstawy,
b) stosunek pola przekroju osiowego walca do pola przekroju osiowego stożka.
ROZWIĄZANIE
Wprowadźmy oznaczenia:
r - promień podstawy stożka,
R - promień podstawy walca,
h - wysokość stożka,
l - tworząca (walca i stożka),
a - kąt nachylenia tworzącej stożka r R
do jego podstawy.
Z równości pól powierzchni bocznych -nrl = 21rRl wynika, że
r = 2R.
Z tego i z równości objętości }1rr2h 1rR2l otrzymujemy l 4h Z . .
3 . auwazmy, ze
·
sina= h zat em sina=
· 3
T> 4.
Szukany stosunek pól przekrojów jest równy
2Rl 2rl 4
-= --3- = -.
rh 2r · 4l 3
-.
ODPOWIEDZ. a) 43 , b) 34 .
2011/2012 • etap li 79
2011/2012-111-1
Niech a i b będą dwiema liczbami rzeczywistymi, przy czym a> b. Udowodnij, że
ROZWIĄZANIE
Wykażemy, że różnica a3 - b3 - (ab2 - a2b) jest nieujemna. Skorzystamy ze wzoru

skróconego mnożenia na różnicę sześcianów:
a3 - b3 - (ab2 - a2b) = (a - b)(a2 +ab+ b2) - ab(b - a)=
= ( a - b) (a 2 + ab + b2 + ab) = ( a - b) ( a + b) 2 ? O.
2011/2012-111-2 . ·----
Ile dzielników w zbiorze liczb naturalnych ma liczba 4 · 5 · 6 · 7 · 8?
ROZWIĄZANIE
Rozłóżmy liczbę L = 4 · 5 · 6 · 7 · 8 na czynniki pierwsze: L = 26 · 3 · 5 · 7. Każdy dzielnik

liczby L jest postaci 2i · 3i . 5k · i, gdzie O ,;:;; i ,;:;; 6, O ,;:;; j, k, l < 1. Wykładnik i
możemy wybrać na 7 sposobów, a każdy z wykładników i. k, l na 2 sposoby. Liczba
dzielników liczby L wynosi 7 · 2 · 2 · 2 = 56.
ODPOWIEDŹ: 56.
80 2011/2012 • etap Ili

2011/2012-111-3------------
Suma czterech początkowych wyrazów rosnącego ciągu arytmetycznego (an) jest rów
na O, a suma ich kwadratów wynosi 80. Znajdź wzór na n-ty wyraz tego ciągu.
ROZWIĄZANIE
Niech a1 oznacza pierwszy wyraz ciągu, zaś r jego rozmcę. Ze wzoru na sumę po
czątkowych wyrazów ciągu arytmetycznego mamy 2a1;J3r · 4 = O. Stąd a1 = -~r.
Ponadto
ai + (a1 + r)2 + (a1 + 2r)2 + (a1 + 3r)2 = 80.
Wstawiając a1 = -!r do tego równania, otrzymujemy dwa rozwiązania: r = -4 lub
r = 4. Ciąg jest rosnący tylko dla r = 4. Wówczas a1 = -6. Wzór na n-ty wyraz
ciągu: an = -6 + (n - 1) · 4 = 4n - 10.
ODPOWIEDŹ: an = 4n - 10.
2011/2012-lll-4 _
l+Jx+5>x.
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że x > -5, i przekształcamy nierówność do postaci
vx+5>x-1.
Rozważamy dwa przypadki.
1. x < 1. Nierówność jest spełniona, ponieważ lewa strona nierówności jest nie
ujemna, a prawa ujemna.
2. x > 1. Obie strony nierówności są nieujemne, więc możemy je podnieść do kwa

dratu, otrzymując x + 5 > x2 - 2x + 1, czyli x2 - 3x - 4 < O. Jej rozwiązaniem
jest przedział ( -1; 4). Zatem rozwiązaniem nierówności w tym przypadku jest
przedział (1; 4).
Biorąc pod uwagę założenie x > -5, mamy rozwiązanie x E (-5;4).
ODPOWIEDŹ: x E (-5;4).
2011/2012 • etap Ili 81

2011/2012-111-5
Ze zbioru L = { -2, -1, O, 1, 2} losujemy ze zwracaniem dwie liczby x, y. Następnie

powtarzamy to losowanie dotąd, aż otrzymamy punkt (x, y) należący do zbioru
S = {(x,y): [z] + IYI < 2}.

Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:
A: będziemy losować dokładnie cztery razy,
B: liczba losowań będzie parzysta.
ROZWIĄZANIE
Korzystając z definicji wartości bezwzględnej, po nietrudnych obliczeniach widzimy,

że zbiór Sjest kwadratem o wierzchołkach (2, O), (O, 2), (-2, O), (O, -2).
Zdarzeniem elementarnym w tym doświadczeniu jest para liczb (x, y), gdzie x, y EL,
czyli punkt P = (x, y). Zbiór L ma pięć elementów, więc liczebność zbioru zdarzeń
elementarnych O wynosi 52 = 25. Znając zbiór S, łatwo sprawdzić, że IS n Ol = 13.
Zatem prawdopodobieństwo, że (x, y) E S, jest równe ;~.
Zdarzenie A polega na tym, że trzykrotnie wylosujemy punkt P ef. S, a za czwartym
razem punkt PE S. Prawdopodobieństwo zdarzenia A jest zatem równe
3
P(A) = (12) . 13_
25 25
Zdarzenie B polega na tym, że za pierwszym razem wylosujemy punkt P ef. S, a za

drugim punkt P' E S, albo w pierwszych trzech rzutach wylosujemy punkty spoza
S, zaś za czwartym punkt ze zbioru S itd. Dla k E N oznaczmy przez Bk zdarze
nie polegające na tym, że w pierwszych 2k - 1 rzutach wylosujemy punkt spoza S,
a w (2k)-tym rzucie wylosujemy punkt należący do S. Zdarzenie B jest więc sumą
zdarzeń Bk dla k E N. Zdarzenia Bk wykluczają się parami (są parami rozłączne),
więc prawdopodobieństwo ich sumy jest równe sumie prawdopodobieństw:
3 5
PB =12_13 (12) _13 (12) _13
( ) 25 25 + 25 25 + 25 25 + ....
156 . ·1
Jest to suma szeregu geometrycznego o pierwszym wyrazie ;; · ;~ 625 1 1 orazie
12 )2 = 144 Zatem
( 25 625 ·
156
12
P(B) = 1 625144
- 625 37
ODPOWIEDŹ: P(A) = (12)3.

25
13
25'
P(B) = 12
37·
82 2011/2012 • etap Ili

2011/2012-111-6--------------
Dla jakich m równanie
ma dokładnie jedno rozwiązanie w zbiorze liczb rzeczywistych?
ROZWIĄZANIE
Z definicji logarytmu wynikają założenia: x > m oraz x > {.

Z własności logarytmu i z różnowartościowości funkcji logarytmicznej wynika, że dane
równanie jest równoważne x(x - m) = 3x - 4. Otrzymujemy równanie kwadratowe
z parametrem m
x - (m + 3)x + 4 = O.
2
Zadane równanie ma dokładnie jedno rozwiązanie w dwóch przypadkach.
Przypadek 1. Powyższe równanie ma tylko jeden pierwiastek x0, przy czym x0 spełnia
założenia. Wyróżnik .6. = m2 + 6m - 7 jest równy zero wtedy i tylko wtedy, gdy
m E {-7, l}. Dla m = -7 pierwiastkiem równania jest x0 = -2 mniejsze od { -
sprzecznie z założeniami. Dla m = 1 pierwiastek x0 = 2 spełnia obydwa założenia.
Przypadek 2. Powyższe równanie ma dwa pierwiastki, z których tylko jeden spełnia

założenia: x > { i x > m. Ponieważ współczynnik przy x2 jest dodatni, warunek ten
jest równoważny koniunkcji f({) < O i f(m) < O, gdzie f(x) = x2 - (m + 3)x + 4.
Pierwsza nierówność jest równoważna
16 4
-
9 3(m+3)+4<0
i jej rozwiązaniem jest m > {. Druga nierówność jest równoważna
m2 - m(m + 3) + 4 < O
i jej rozwiązaniem jest też m > {.
ODPOWIEDŹ: m E {1} U({; +oo).
2011/2012 • etap Ili 83

2011/2012-111-7
Prosta 2x + y - 13 = O zawiera bok AB trójkąta ABC, prosta x - y - 5 = O zawiera
bok BC, a prosta 3x - y - 7 = O zawiera dwusieczną kąta ACB. Znajdź wierzchołki
tego trójkąta i oblicz jego pole.
ROZWIĄZANIE
Współrzędne punktu B spełniają układ równań B
2x + y - 13 = O ,
{ x-y-5=0
stąd B = (6, 1). Podobnie rozwiązując układ równań
. 3x -y - 7 = O
{ x-y-5=0 C
otrzymujemy C = (1, -4).

Prosta przechodząca przez punkt B i prostopadła do dwusiecznej kąta ACB ma
równanie x + 3y - 9 = O. Punkt wspólny tych dwóch prostych S = (3, 2) znajdujemy,
rozwiązując układ
3x -y- 7 = O
{ X+ 3y- 9 = 0
-----,
Punkt B' = S + BS = (3, 2) + [-3, 1] = (O, 3) leży na prostej zawierającej bok AC.
Ta prosta ma zatem równanie 7(x - 1) + (y + 4) = O. Rozwiązując układ równań
7x + y- 3 = O
{ 2x + y - 13 = O '
znajdujemy trzeci wierzchołek A= (-2, 17) trójkąta ABC.

By obliczyć pole trójkąta ABC, wyznaczamy wektory
___, ___,
AB= [8, -16] i AC= [3, -21].
___, ___,
Ich wyznacznik det(AB, AC)= -120. Zatem pole trójkąta ABC wynosi
1
-1-1201 = 60.
2
ODPOWIEDŹ: A= (-2, 17), B = (6, 1), C = (1, -4). Pole trójkąta jest równe 60.
84 2011/2012 • etap Ili

2012/2013-1-1------------
Ile jest ciągów (x1, x2, X3, X4) liczb całkowitych dodatnich spełniających równanie
X1 + X2 + X3 + X4 = 12?
ROZWIĄZANIE
Zadanie to jest równoważne następującemu: na ile sposobów można 12 nierozróżnial

nych kul umieścić w czterech ponumerowanych szufladach, tak aby żadna szuflada nie
była pusta? Wystarczy bowiem składnik Xi w równaniu interpretować jako liczbę kul
w i-tej szufladzie.
Wyobraźmy sobie 12 identycznych kul ustawionych w jednym rzędzie. Ich przydział
do kolejnych szuflad można przedstawić, rozmieszczając trzy przegrody między kula
mi. Między kolejnymi przegrodami musi się znaleźć co najmniej jedna kula, ponieważ
żadna szuflada nie może być pusta. Mamy zatem 11 miejsc do rozmieszczenia trzech
przegród między 12 kulami. Liczba takich rozmieszczeń jest równa liczbie wszystkich
3-elementowych kombinacji zbioru 11-elementowego, czyli (1l) = 165.
ODPOWIEDŹ: 165.
2012/2013-l-2 _
Dana jest funkcja

5-x
J(x) = --.
2x + 1
Rozwiąż nierówność f (x + 5) ;;;, f (x - 3).
ROZWIĄZANIE
Po obliczeniu f (x + 5) oraz f (x - 3) otrzymujemy nierówność

-x 8-x
--- ;;;, ---.
2x + 11 2x - 5
Wyznaczamy jej dziedzinę: D = JR \ { 1, -1 !}.
Po sprowadzeniu do wspólnego mianownika i redukcji wyrazów podobnych otrzymu
jemy równoważną postać iloczynową -88(2x + 11) (2x - 5) ;;;, O, której rozwiązaniem
l ; !) .
jest przedział ( - 1
ODPOWIEDŹ: x E (-1 l; !) .
2012/2013 • etap I 85
2012/2013-1-3
Wyznacz dziedzinę i zbadaj parzystość funkcji
2 ) 32x + 3-2x 31 3x2 + 5x + 8

f (X ) = (X + 1 - X og 2 .
sin 2x + 2
2
3x - 5x + 8
ROZWIĄZANIE
Dziedziną D funkcji f jest zbiór rozwiązań układu nierówności
sin2 2x + 2 i- O
{ (3x2 + 5x + 8)(3x2 - 5x + 8) >O ·
Obie nierówności są oczywiście spełnione przez każdą liczbę rzeczywistą (wyróżniki
w drugiej z nich są równe - 71), zatem D = IR.
Dla zbadania parzystości zauważamy, że dziedzina funkcji f jest symetryczna wzglę
dem zera, i obliczamy
3-2x + 32x 3x2 - 5x + 8
- (x2 + 1)
f (-x) - + x3 log----
sin2(-2x)+2 3x2+5x+8
2 32x+3-2x 3 (3x2+5x+8)-1
= (x + 1) r ~;~ 0~\2 __L ') + x log 3x2 - 5x + 8 = f(x).
Uwzględniwszy nieparzystość funkcji sinus, parzystość kwadratu i znaną własność

logarytmu logy-1 = - logy, otrzymaliśmy równość f (-x) = f (x).
ODPOWIEDŹ: D = llł; funkcja f jest parzysta.
2012/2013-1-4
Znajdź rzut równoległy punktu A (1, -2) na prostą x -y + 3 = O w kierunku wektora
v= [1,2].
ROZWIĄZANIE
Znajdujemy dowolną metodą równanie prostej przechodzącej przez punkt A o wekto

rze kierunkowym iJ. Na przykład, możemy skorzystać z faktu, że wektor ii= [a, b] jest
prostopadły do prostej ax+by+c = O, wybierając wektor ii= [-2, 1] jako prostopadły
do wektora iJ = [1, 2]. Otrzymujemy wtedy równanie prostej -2 (x - 1) + y + 2 = O.
86 2012/2013 • etap I
Szukany rzut A' punktu A jest punktem przecięcia oby I
I
I
dwu prostych, czyli jego współrzędne są rozwiązaniem
układu równań
-2x + y + 4 = O .
.i->I
I
ODPOWIEDŹ:
{ x-y+3=0
A' = (7, 10).

A
I
2012/2013-l-5 _
Jerzy Moskal
W prawidłowym ostrosłupie trójkątnym miary kątów nachylenia ściany bocznej i kra
wędzi bocznej do podstawy ostrosłupa wynoszą odpowiednio a i /3. Oblicz stosunek
objętości ostrosłupa do objętości kuli wpisanej w niego.
ROZWIĄZANIE
Rysunek przedstawia przekrój ostrosłupa płasz

D
czyzną zawierającą wysokość podstawy i wysokość
ostrosłupa. Wprowadźmy oznaczenia:
a - długość krawędzi podstawy,
H - wysokość ostrosłupa,
h - wysokość ściany bocznej,
T - promień kuli wpisanej w ostrosłup.
A M E Odcinek ME stanowi } wysokości podstawy ostro
słupa. Jego długość wynosi zatem IMEl = af.
Wprost z definicji funkcji trygonometrycznych kąta ostrego a w trójkącie prostokąt-
nym otrzymujemy
H= a./3 h = a./3 .
6-tga,
6cosa
Trójkąty prostokątne !::.DOS i !::.DEM są podobne, ponieważ mają wspólny kąt ostry
przy wierzchołku D. Mamy zatem
r a./3
H-r=fJ:,
skąd obliczamy
a./3H a sina
r- -~=-~~~
- 6h + a./3 - 2./3 (1 +cosa)·
2012/2013 • etap I 87
Objętość ostrosłupa jest równa
1 a 2v'
3 a3
V,0 = - · --H = -tg a.
3 4 24
Objętość kuli wpisanej w ostrosłup jest równa
3
4 1ra sin3 a
vk = -1rr3 = ~.
3 18v'3(1+cosa)
Stosunek objętości ostrosłupa do objętości wpisanej weń kuli wynosi
V0 3v'3 (1 + cosa/
Vk 41r sin2 CY COS CY •
Warto zauważyć, że kąty a i /3 są od siebie zależne. Mamy bowiem tg /3 = 1}~1

= 21!EI = łtga. Jest to zatem typowe zadanie, w którym nadmiar informacji
stanowi pewne utrudnienie.
3./3(l+cos a)3
ODPOWIEDŹ: 41rsin2 o cos o ·
2012/2013-1-6
Naszkicuj wykres funkcji, która każdej liczbie rzeczywistej m przyporządkowuje liczbę
f ( m) pierwiastków równania
4lxl + (m + 1) 2lxl+l = 5 _ m2
z niewiadomą x.
ROZWIĄZANIE
Wprowadźmy niewiadomą pomocniczą t = 2lxl_ Otrzymujemy równanie kwadratowe

t2 + 2 (m + 1) t + m2 - 5 = O. (1)
Równanie t = 2lxl o niewiadomej x ma dwa pierwiastki dla t > 1, jeden pierwiastek

dla t = 1, a dla t < 1 nie ma pierwiastków. Zatem każdy pierwiastek t tego równania
większy od 1 zwiększa wartość funkcji f o dwa, pierwiastek t = 1 zwiększa ją o jeden,
a pierwiastek mniejszy niż 1 nie zwiększa wartości funkcji f.
Wyróżnik równania (1) wynosi D,. = 8m+24. Jeżeli D,. < O, czyli m < -3, to f (m) = O.
Dla m = -3 równanie (1) ma tylko jeden pierwiastek t = 2, zatem f (-3) = 2.
Załóżmy teraz, że D,. > O, czyli m > -3.
88 2012/2013 • etap I
Liczba 1 jest pierwiastkiem równania (1) wtedy i tylko wtedy, gdy
1 + 2 (m + 1) + m2 - 5 = O, tzn. m2 + 2m - 2 = O,
czyli dla m = -1 - y'3 i dla m = -1 + y'3. Dla m = -1 - v'3 równanie (1) ma
postać t2 - 2v'3t + 2v'3 - 1 = O i jego drugim pierwiastkiem jest iz = 3v'3 + 1 (można
to szybko wyliczyć na podstawie wzorów Viete'a). Zatem f (-1 - v'3) = 3, gdyż
t2 > l. Podobnie stwierdzamy, że f (-1 + v'3) = 1, ponieważ drugim pierwiastkiem
równania (1) dla m = -1 + v'3 jest t2 = 1 - 3v'3 < l.
Dla m > -3 zbadamy liczbę pierwiastków równania (1) większych niż 1 w zależności
od m. Wierzchołek paraboli o równaniu y = t2 + 2 (m + 1) t + m2 - 5 ma pierwszą
współrzędną równą tw = -m - l. Współczynnik przy t2 (równy 1) jest dodatni, więc
ramiona tej paraboli są skierowane do góry. Ponadto f ( 1) = m 2 + 2m - 2. Rozważymy
kilka przypadków.
l. tw < 1, czyli m > -2. Jeżeli f (1) > O, to równanie (1) ma dwa pierwiastki
mniejsze od 1 i wtedy f (m) = O. Tak jest dla m > -1 + v'3. Jeżeli nato
miast f (1) < O, to równanie (1) ma jeden pierwiastek mniejszy niż 1 i jeden
pierwiastek większy niż l. Wtedy f (m) = 2. Tak jest dla m E (-2; -1 + v'3).
2. tw > l, czyli m E (-3; -2). Jeżeli f (1) > O, to równanie (1) ma dwa pierwiastki
większe od 1, więc f (m) = 4. Tak jest dla m E (-3; -1- v'3). Jeżeli f (1) < O,
to jeden pierwiastek jest większy od 1 i wtedy f (m) = 2. Tak jest wtedy, gdy
mE (-l-v' 3;-2).
Znamy już wartości f ( m) dla wszystkich argumentów m E JR. Możemy funkcję f

zapisać wzorem:
O dla m E (-oo; -3) U (-1 + v'3; +oo)

1 dla m = -1 + v'3
f (m) = 2 dla m E {-3} U (-1 - v'3; -1 + v'3)
3 dla m = -1 - v'3
4 dla m E ( -3; -1 - v'3)
J(m)
ODPOWIEDŹ: 4
• :l
• -----1!'-t--
m
-4 -3 -2 -1 2
-1
m1 = -J-,/:i m2 = -1 + ,/:i
2012/2013 • etap I 89
2012/2013-1-7
Ciąg trzech liczb całkowitych (a, b, c) jest ciągiem geometrycznym, którego iloraz jest
liczbą całkowitą. Jeżeli do najmniejszej z nich dodamy 9, to otrzymamy trzy liczby,
które odpowiednio uporządkowane utworzą ciąg arytmetyczny. Znajdź wszystkie takie
ciągi (a,b,c).
ROZWIĄZANIE
Ponieważ (a, b, c) jest ciągiem geometrycznym, możemy go zapisać w postaci
(a, b, c) = (a, aq, aq2),

gdzie q jest ilorazem tego ciągu. Dodanie do najmniejszego wyrazu liczby 9 powoduje
powstanie ciągu arytmetycznego, zatem łatwo zauważyć, że (a, b, c) nie może być
ciągiem stałym, czyli a-/=- O i q-/=- l.
Nie wiemy, która z liczb a, b, c jest najmniejsza, i nie wiemy, jak wygląda „odpowiednie
uporządkowanie", o którym mowa w sformułowaniu zadania, trzeba więc rozważyć
wszystkie możliwe przypadki. W każdym przypadku rozumowanie jest podobne.
Zauważmy ponadto, że jeżeli (x, y, z) jest ciągiem arytmetycznym, to (z, y, x) rów
nież jest ciągiem arytmetycznym. W rozważaniach wystarczy zatem uwzględnić jeden
z tych ciągów.
l. a> O, q > Ciąg (a, aq, aq2) jest rosnący i najmniejszym jego wyrazem jest a.
1.
Trzeba rozważyć trzy różne uporządkowania liczb a+ 9, aq, aq2, które mają
stanowić ciąg arytmetyczny.
(a) (a+9,aq,aq2) jest ciągiem arytmetycznym. Wówczas drugi wyraz jest

średnią arytmetyczną pozostałych, czyli
2aq = a + 9 + aq2.
Stąd
a=_ 9
(q-1)2'
zatem a < O, co jest sprzeczne z założeniem.
(b) (aq, a+ 9, aq2) jest ciągiem arytmetycznym. Z równości
2a + 18 = aq + aq2
wyznaczamy
18
a=-::---
q2 + q - 2·
90 2012/2013 • etap I
Ponieważ a ma być liczbą całkowita dodatnią, sprawdzamy, dla jakich q
mianownik q2 + q - 2 jest dodatnim podzielnikiem 18, czyli jest równy
1, 3, 9 lub 18. Tak jest tylko dla q = 4. Wówczas a = 1 i mamy pierwszy
z szukanych ciągów geometrycznych: (1, 4, 16).
(c) (aq, aq2, a + 9) jest ciągiem arytmetycznym. Zatem
2aq2 = aq +a+ 9,
skąd
9
a= 2 .
2q - q- 1
Łatwo sprawdzić, że 2q2 - q - 1 nie jest podzielnikiem 9 dla żadnej liczby
całkowitej q > 1.
2. a< O,q =/-O.Teraz aq2 jest najmniejszym wyrazem ciągu (a,aq,aq2).
(a) (aq2 + 9, aq, a) jest ciągiem arytmetycznym. Wówczas

2aq = a+ aq2 + 9,
stąd
9
a= - (q - 1)2.
Liczba a jest całkowita dla q E {-2, 2, 4}. Otrzymujemy zatem trzy ciągi
geometryczne: (-1,2,-4), (-9,-18,-36) i (-1,-4,-16).
(b) (aq, aq2 + 9, a) jest ciągiem arytmetycznym. Korzystając, jak w poprzed
nich przypadkach, z definicji ciągu arytmetycznego, otrzymujemy
18
a - - ---,,-----
- 2q2 - q-1'
które jest liczbą całkowitą dla q = -1 i q = -2. Mamy więc kolejne dwa
ciągi: (-9, 9, -9) i (-2, 4, -8).
(c) (aq, a, aq2 + 9) jest ciągiem arytmetycznym. Wtedy
9
a=----
2 - q- q2
i tu nie otrzymujemy żadnego rozwiązania.
3. a > O, q < O. Najmniejszą liczbą jest aq.

(a) (a, aq + 9, aq2) jest ciągiem arytmetycznym. Otrzymujemy
18
a=(q-1)2·
Mianownik jest podzielnikiem 18 dla q = -2. Mamy ciąg geometryczny

(2, -4, 8).
2012/2013 • etap I 91
(b) ( a, aq2, aq + 9) jest ciągiem arytmetycznym. Wówczas
9
a=----
2q2 - q - 1
i kolejnym ciągiem geometrycznym jest (1, -2, 4).

(c) (aq + 9, a, aq2) jest ciągiem arytmetycznym. Wtedy
9
a=-----
-q2 - q + 2
i nie dostajemy kolejnego rozwiązania.
4. q = O. Wówczas (a, b, c) = (a, O, O) i łatwo zauważyć, że tylko ciągi (-9, O, O)

oraz (18, O, O) spełniają warunki zadania.
ODPOWIEDŹ: Jest 10 takich ciągów: (1,4, 16), (-1, 2, -4), (-9, -18, -36),
(-1,-4,-16), (-9,9,-9), (-2,4,-8), (2,-4,8), (1,-2,4), (-9,0,0) i (18,0,0).
92 2012/2013 • etap I
2012/2013-ll-l _
Rozwiąż równanie (5./2 - 7y-1 = (5./2 + 7)3x_
ROZWIĄZANIE
Kluczowe jest zauważenie, że 5./2 - 7 = (5./2 + 7)-1. Równanie ma zatem postać

(5./2 + 7)-x+l = (5./2 + 7)3x. Stąd -X+ 1 = 3x.
- 1
ODPOWIEDZ: x = 4.
2012/2013-ll-2 ,
Jedna z krawędzi bocznych ostrosłupa jest prostopadła do jego podstawy, będącej

prostokątem o bokach długości 5 cm i 12 cm. Najdłuższa krawędź boczna jest na
chylona do płaszczyzny podstawy pod kątem 60°. Oblicz pole powierzchni bocznej
ostrosłupa.
ROZWIĄZANIE
Przekątna podstawy ma długość d = \/'122 + 52 = 13.

Oznaczmy przez h długość krawędzi bocznej prosto
padłej do podstawy, a przez k i l pozostałe krawę
dzie dwóch ścian prostopadłych do podstawy, przy
czym k < l. Mamy t
= tg60°, stąd h = 13vf 3.
Z twierdzenia Pitagorasa l = \l'h2 + 122 = y1651
i k = v'h2 + 52 = 2y'l33.
Wszystkie cztery ściany boczne ostrosłupa są trójką
tami prostokątnymi. Ich pola są równe
12h = 78\!'3, 5h - 65 v'3, 5l _ ~v'651, 12k = 12Vl33.

2 2-2 2- 2 2
Zatem pole powierzchni bocznej ostrosłupa jest równe 2 1

~ 3+
v' ~y1651 + 12v'133.
2 1
ODPOWIEDŹ: ~ v1
3 + ~\1'651 + 12./133.
2012/2013 • etap li 93
2012/2013-11-3
Wyznacz dziedzinę funkcji określonej wzorem
ROZWIĄZANIE
Liczba logarytmowana jest dodatnia: 2x -1 > O oraz 5 - 3x >O.Stąd x E (!; !).

Dziedziną funkcji f jest rozwiązanie nierówności log1r-• (2x -1) - log1r-1 (5 - 3x) > O,
czyli
log1r-1 (2x - 1) > log1r-1 (5 - 3x).
Ta nierówność jest równoważna 2x - 1 ,;;; 5 - 3x, ponieważ 1r-1 < l. Zatem x ,;;; f
Ostatecznie dziedziną funkcji f jest przedział ( ! ; ~) .
ODPOWIEDŹ: 1. 6)
( 2'5 ·
2012/2013-11-4
Oblicz granicę ciągu (an), gdzie
3 + 6 + 9 + ... + 3n
a--------
n - (2n + 1)2
ROZWIĄZANIE
Licznik jest sumą n kolejnych wyrazów ciągu arytmetycznego o pierwszym wyrazie 3

i różnicy 3. Zatem
3
3+ n n
2
3n 2 + 3n 3+ 1 n
an = 4n2 + 4n + 1 = 8n + 8n + 2 - 8 + .§. + 5-
2 ·
n n
Licznik zmierza do 3, a mianownik do 8, więc limn-= an = i.

3
ODPOWIEDŹ: s·
94 2012/2013 • etap li
2012/2013-ll-5 _
Wykaż, że (2n + 2)-cyfrowa liczba

'11----.....--''122----.n+l
n
... 2 5
.--' jest kwadratem liczby natu
ralnej (dla dowolnego n).
ROZWIĄZANIE
Liczba ta jest równa 5 + 2 · 10 + 2 · 102 + ... + 2 · 10n+1 + 10n+2 + 10n+3 + ... + 102n+l.
Korzystając dwukrotnie ze wzoru na sumę skończonej liczby początkowych wyrazów
ciągu geometrycznego, otrzymujemy
5 + 20. 1 - 10n+l + 10n+2. 1 - 10n = !(lo2n+2 + 10n+2 + 25) = ( 10n+l + 5) 2

1-10 1-10 9 3
Licznik 10n+l + 5 ma tylko dwie cyfry różne od zera: 1 i 5, więc jest podzielny przez 3,
bo suma jego cyfr jest równa 6. Dana liczba jest zatem kwadratem liczby naturalnej
10n+l+5
3
2012/2013-11-6-------------
Dane są punkty A= (-5,0),B = (-3,-4),C = (3,4),M = (7,1). Z punktu M
poprowadzono styczne k i l do okręgu opisanego na trójkącie ABC. Oblicz pole
trójkąta KLM, gdzie Ki L są punktami styczności prostych kil z tym okręgiem.
ROZWIĄZANIE
Środek okręgu opisanego na trójkącie jest punktem przecięcia symetralnych boków

---+
trójkąta. Symetralna boku AB jest prostą prostopadłą do wektora AB = [2, -4],
przechodzącą przez środek 81 = (-4, -2) boku AB. Jej równaniem jest zatem
2(x + 4) - 4(y + 2) = O, czyli x - 2y = O.

---+
Podobnie znajdujemy wektor AC= [8, 4], środek 82 = (-1, 2) boku AC i równanie
2x + y = O symetralnej boku AC. Rozwiązując układ równań, znajdujemy punkt
przecięcia O = (O, O) symetralnych, czyli środek szukanego okręgu. Jego promień jest
równy r = IOAI = 5. Równanie okręgu opisanego na trójkącie ABC jest następujące:
x2 + y2 = 25.
2012/2013 • etap li 95
Współrzędne punktów styczności prostych kil można wyznaczyć, wykorzystując fakt,
-
że prosta styczna do okręgu jest prostopadła do promienia wystawionego do punk
tu styczności. Współrzędne punktu K = (x, y) spełniają równanie okręgu. Wekto-
---.
--
ry OK = [x, y] i KM = [7 - x, 1 - y] są prostopadłe, czyli ich iloczyn skalarny
OK o KM = 7x - x2 + y - y2 jest równy O. Rozwiązanie układu równań
x2 + y2 = 25
{ 7x - x2 + y - y2 = O
daje dwa punkty styczności: K = (4, -3), L = (3,4).

Pole trójkąta równoramiennego KLM można obliczyć, korzystając ze wzoru
P = ~I det(u, v)I
na pole P trójkąta rozpiętego na wektorach u i v, przyjmując

--+
v =LM= [4, -3]. Wyznacznik pary tych wektorów jest równy
u -
= KM = [3, 4],
--
det(KM, LM) = 134 -3
41 = -25.
Pole trójkąta KLM jest równe P = łl det(KM, .LM)I = 12, 5.

ODPOWIEDŹ: 12, 5.
96 2012/2013 • etap li
2012/2013-ll-7 _
Rzucamy monetą n razy (n> 2). Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:

A: reszka wypadła dokładnie k razy;
B: reszka wypadła więcej razy niż orzeł;
C: przynajmniej dwa razy pod rząd moneta upadła tą samą stroną.
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest każda n-elementowa wariacja z powtórzeniami 2-ele

mentowego zbioru { orzeł, reszka}. Jest ich 2n.
Zdarzeniu A sprzyja (~) takich wariacji, ponieważ na tyle sposobów możemy wybrać
k rzutów, w których wypadnie reszka. Zatem
P(A) = (~).
2n
Prawdopodobieństwo, że orłów wypadło więcej niż reszek, jest równe prawdopodo
bieństwu, że więcej wypadło reszek (bo w pojedynczym rzucie ich prawdopodobień
stwa są równe). Jeżeli n jest liczbą nieparzystą, to liczby wyrzuconych orłów i reszek
nie mogą być równe, zatem P(B) = !-Jeżeli natomiast n jest liczbą parzystą, to
musimy uwzględnić liczbę zdarzeń elementarnych, w których orłów jest tyle samo co
reszek. Ta liczba wynosi (~), bo na tyle sposobów możemy wybrać rzuty, w których
2
wypadła reszka. Zatem dla n parzystych
1 (~)
2
2- 2n+1 ·
Zdarzenie C' przeciwne do C polega na tym, że po każdym orle następuje reszka,

i odwrotnie. Są tylko dwa takie zdarzenia elementarne: oror . . . oraz roro ...
Zatem P(C) = 1 - P(C') = 1 - 22n.
ODPOWIEDŹ: P(C) =1- 2}_1;

P(B) = ! dla n nieparzystych, P(B) = ! - 2~~} 1 dla n parzystych.
2012/2013 • etap li 97
2012/2013-111-1
Udowodnij, że zbiór S = {6n + 3 n E N}, gdzie N jest zbiorem wszystkich liczb
naturalnych, zawiera nieskończenie wiele kwadratów liczb całkowitych.
ROZWIĄZANIE
Wystarczy wykazać, że kwadrat każdej liczby ze zbioru S też należy do zbioru S.

Jeżeli bowiem p = 6n + 3, to
2
p = 36n2 + 36n + 9 = 6(6n2 + 6n + 1) + 3.
Liczba 6n2 + 6n + 1 jest naturalna, więc p2 ES.
2012/2013-111-2
Rozwiąż równanie
4cos2 2x = 3.
ROZWIĄZANIE
Dane równanie jest równoważne alternatywie równań
cos2x - v'3 lub cos2x = _ v'3

2 2 .
Jej rozwiązaniem jest

7f 7f 5 5
X= - + k-n lub X= -- + k1r lub X=-+k1r lub X=--+k1r
12 12 12 12 '
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. Te cztery serie można zapisać w postaci dwóch:
7f k 7f k
X= --
12
+ -7f
2
lub X= -
12
+ -1r.
2
ODPOWIEDŹ: x 1r
-12 + k
27f
1 Ub X r2 + ~7f, gdzie k jest dowolną liczbą
całkowitą.
98 2012/2013 • etap Ili

2012/2013-111-3------------
Sfera S 1 jest wpisana w sześcian, sfera S2 jest styczna do wszystkich krawędzi tego
sześcianu, a sfera S3 jest opisana na tym sześcianie. Sprawdź, czy pola tych sfer tworzą
ciąg geometryczny lub arytmetyczny.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli przez rk oznaczymy promień sfery Sk, to rk = a .J;,

k = 1, 2, 3. Pole sfery jest
wprost proporcjonalne do kwadratu jej promienia, wystarczy zatem sprawdzić różnice
i ilorazy kwadratów promieni. Mamy
ODPOWIEDŹ: Jest to ciąg arytmetyczny.
2012/2013-lll-4 _
Jx 2
- 16x + 64 + x ~ 7 + Jx 2
+ 6x + 9.
ROZWIĄZANIE
Korzystając ze wzorów skróconego mnożenia i definicji pierwiastka kwadratowego,

sprowadzamy nierówność do postaci równoważnej:
lx - 81 + x ~ 7 +lx+ 31.
Chcąc skorzystać z definicji wartości bezwzględnej, rozważymy trzy przypadki.
1. x E (-oo; -3). Wtedy nierówność jest równoważna -x +8+x ~ 7-x-3

i jej rozwiązaniem jest zbiór (-oo; -4).
2. x E (-3;8). Wtedy x ~ -2 i rozwiązaniem jest (-2;8).
3. x E (8; -ł-oo). Wtedy x ~ 18 i rozwiązaniem jest (8; 18).
ODPOWIEDŹ: x E (-oo;-4) U (-2; 18).
2012/2013 • etap Ili 99

2012/2013-111-5
Wykaż, że niezależnie od wartości parametru m równanie
x3 - (m + l)x2 + (m + 3)x - 3 = O
ma pierwiastek całkowity. Dla jakich m wszystkie pierwiastki rzeczywiste tego rów
nania są całkowite?
ROZWIĄZANIE
Z twierdzenia o pierwiastkach całkowitych wielomianu wynika, że w grę wchodzą

tylko: -3, -1, 1, 3. Liczba 1 jest pierwiastkiem równania. Skorzystawszy z twierdzenia
Bezouta, dostajemy równanie
x2 - m.x + 3 = O.
Wyróżnik tego równania kwadratowego jest równy .0. = m2 - 12. Jeżeli .0. < O, czyli
m E ( -2 v'
3; 2v'3), to jedynym pierwiastkiem danego równania jest liczba całkowita 1.
Załóżmy zatem, że .0. > O. Iloczyn pierwiastków jest - zgodnie ze wzorami Viete'a -
równy 3. Zatem całkowitymi pierwiastkami mogą być pary: x1 = -l,x2 = -3 albo
x1 = 1, x2 = 3. Ze wzorów Viete'a wynika, że suma pierwiastków wynosi m, zatem
m = -4 lub m = 4.
ODPOWIEDŹ: mE (-2v'3;2v'3)U{-4,4}.
100 2012/2013 • etap Ili

2012/2013-lll-6 _
Rzucamy n razy sześcienną kością do gry. Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:

A: ani razu nie wypadła szóstka,
B: parzysta liczba oczek wypadła więcej razy niż nieparzysta,
C: suma wyrzuconych oczek jest równa 6n - 2.
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest każda n-elementowa wariacja z powtórzeniami zbioru

{1, ... , 6}. Jest ich zatem 6n.
Zdarzeniu A sprzyjają n-elementowe wariacje z powtórzeniami zbioru {1, ... , 5}. Licz
ba takich zdarzeń elementarnych wynosi 5n.
Prawdopodobieństwa wyrzucenia parzystej liczby oczek (2, 4 lub 6) i nieparzystej (1,
3 lub 5) są takie same i równe !-
Zatem tak samo prawdopodobne jest, że parzy
sta liczba oczek wypadła więcej razy, jak to, że częściej wypadała nieparzysta liczba
oczek. Prawdopodobieństwo zdarzenia B zależy od parzystości liczby n. Jeżeli n jest
liczbą nieparzystą, to liczby wyrzuconych oczek parzystych i nieparzystych nie mogą
być równe, stąd P(B) = !- Jeżeli natomiast n jest parzyste, to liczba zdarzeń elemen
tarnych sprzyjających zdarzeniu, że parzysta liczba oczek wypadła tyle samo razy co
nieparzysta, wynosi
stąd P(B) =~
2
(l _ (;) · 3n)
6n .
Zdarzeniu C sprzyjają takie wariacje n-elementowe, w których występują same szóstki

z wyjątkiem jednej czwórki albo dwóch piątek. Liczba takich wariacji wynosi odpo
wiednio n (bo czwórka może wypaść w dowolnym z n rzutów) i G) (bo na tyle
sposobów można wybrać dwa rzuty, w których wypadną piątki).
ODPOWIEDŹ: P(A) = rnr, P(C) = n+(~)

6n )
P(B) ={ ł, gdy n jest nieparzyste

.2!. - ~ ( 21) n+ 1 ,
(n) . parzyste
gdy n Jest
2012/2013 • etap Ili 101

2012/2013-111-7
3 - log., 5 x - log6 5 x - log~ 5 x - ... ;;;, 4 log0 5 x.

' ' ' '
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że x > O. Lewa strona nierówności jest sumą liczby 3 i sumy szere
gu geometrycznego (o ilorazie log0,5 x), który jest zbieżny wtedy i tylko wtedy, gdy
ł
I log0,5 xl < 1, czyli < x < 2. Dana nierówność jest wtedy równoważna
log0 5 x
3- '
1 - 1 og0,5 x
> 4 log., 5 x.
'
Mianownik 1 - log0,5 x jest dodatni, więc możemy pomnożyć przezeń obie strony
nierówności, otrzymując
4 log6,5 x - 8 log0,5 x +3 ;;;, O.
Po wprowadzeniu zmiennej pomocniczej t = log0,5 x otrzymujemy nierówność kwa

dratową 4t2 - St+ 3 ;;;, O. Jej rozwiązanie doprowadza do alternatywy log0,5 x ,;;;; lub ł
log0,5 z > { Rozwiązaniem tej alternatywy jest x;;;, V; lub x ,;;;; 1- Uwzględniając
założenia, otrzymujemy rozwiązanie.
ODPOWIEDŹ: x E \V;; 2).
102 2012/2013 • etap Ili

--·- . ~ ·~ l' tl~~------------------------,
2013/2014-l-l _
Udowodnij, że żaden element zbioru S = {6n + 2 n EN} nie jest kwadratem liczby
całkowitej.
ROZWIĄZANIE
Zbiór Sjest zbiorem wszystkich liczb naturalnych, które przy dzieleniu przez 6 dają
resztę 2. Niech m będzie dowolną liczbą całkowitą. Rozważymy sześć przypadków
w zależności od reszty z dzielenia m przez 6.
Jeżeli m = 6k dla pewnego k E N, to m2 = 36k2 = 6n, czyli reszta z dzielenia m
przez 6 wynosi O.
Podobnie (6k + 1)2 = 36k2 + 12k + 1 = 6n + 1,
(6k + 2)2 = 36k2 + 24k + 4 = 6n + 4,
(6k + 3)2 = 36k2 + 36k + 9 = 6n + 3,
(6k + 4)2 = 36k2 + 48k + 16 = 6n + 4,
(6k + 5)2 = 36k2 + 60k + 25 = 6n + 1.
W żadnym z możliwych przypadków reszta z dzielenia m2 przez 6 nie jest równa 2.
2013/2014-l-2 _
Rozwiąż równanie
x2 x4 x6 xB
5 +-
5
--
25
+-
125
--
625
+ ...
= x2 + 1 ' (4) '
w którym drugi składnik prawej strony jest ułamkiem dziesiętnym okresowym.
ROZWIĄZANIE
Najpierw należy zamienić ułamek okresowy 1, (4) na zwykły.
o, ( 4) = o, 444 ... = o, 4 + o, 04 + o, 004 + ...

jest sumą nieskończonego ciągu geometrycznego o pierwszym wyrazie O, 4 i ilorazie
O, 1. Zatem
1, ( 4) = 1 + l ~,
13
i, 9
Lewa strona równania bez pierwszego składnika jest sumą nieskończonego ciągu geo-
2
metrycznego o ilorazie q = - \ . Warunkiem zbieżności jest ląl < 1. Zakładamy zatem,
2
że I - x5 I < 1, czyli x E (-v'5; v'5).
2013/2014 • etap I 103

Równanie przyjmuje postać
x2 13
5 + _5_ = x2 + -.
1 + x2
5
9
Po pomnożeniu stronami przez wspólny mianownik mamy równanie dwukwadratowe

9x4 + 4x2 - 160 = O, które rozwiązujemy, wprowadzając niewiadomą pomocniczą
t
t = x2. Otrzymujemy x2 = - 0 lub x2 = 4. Stąd x1 = -2, x2 = 2. Oba pierwiastki
spełniają założenie.
ODPOWIEDŹ: x1 = -2, x2 = 2.
2013/2014-1-3
Na ile sposobów można n kul rozmieścić w n pudełkach, tak żeby dokładnie dwa
pudelka zostały puste? Załóż, że n ;;,, 3 oraz zarówno kule, jak i pudełka są między
sobą rozróżnialne.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli n= 3, możemy na 3 sposoby wybrać pudełko, w którym umieszczamy wszystkie

3 kule.
Niech n ;;,, 4. Dwa puste pudełka możemy wybrać na (~) sposobów. Mamy teraz
dwie możliwości. Jedno z pozostałych pudełek może zawierać 3 kule. Takie pudełko
możemy wybrać na n - 2 sposobów, trzy kule do tego pudełka na (~) sposobów,
a na (n - 3)! sposobów możemy umieścić po jednej kuli w pozostałych pudełkach.
Możemy też do dwóch pudelek włożyć po 2 kule, a do pozostałych po jednej. Te dwa
pudelka można wybrać na (n;2) sposobów, kule do tych dwóch pudelek na G) (n;2)
sposobów, a po jednej kuli w pozostałych pudelkach na (n - 4)! sposobów.
ODPOWIEDŹ: Dla n = 3 są 3 sposoby, a dla n ;;,, 4 liczba sposobów wynosi
104 2013/2014 • etap I

2013/2014-l-4 _
Sporządź wykres funkcji danej wzorem
ROZWIĄZANIE
Dziedziną funkcji jest (O; -ł-oo). Ze względu na definicję modułu rozważymy dwa przy
padki.
Jeżeli x E (O; 1), to log., 2 x > O, zatem
'
1
X
Jeżeli x E (1; -ł-oo), to log0 2 x < O, zatem

'
- -log.i x - logr,I
!( X ) - 5 s =5 Iog5 5 = X.
ODPOWIEDŹ:
f(x)
5
X
-1 1 2 3 4
-1
2013/2014 • etap I 105

2013/2014-1-5
Jerzy Moskal
Dany jest prawidłowy ostrosłup czworokątny. Pole przekroju płaszczyzną przechodzą
cą przez przekątną podstawy i równoległą do krawędzi bocznej skośnej względem tej
przekątnej jest równe P. Pole przekroju płaszczyzną przechodzącą przez środki dwóch
sąsiednich boków podstawy i środek wysokości ostrosłupa wynosi S. Oblicz iloraz f.
ROZWIĄZANIE
Oznaczenia:
a - krawędź podstawy,
b - krawędź boczna.
Przekrój ostrosłupa płasz
czyzną przechodzącą przez
b przekątną podstawy i rów
C noległą do krawędzi bocz-
nej, skośnej względem tej
A przekątnej, jest trójkątem
B D o B równoramiennym ACT, któ-
rego podstawa AC jest
przekątną kwadratu, będącego podstawą ostrosłupa. Odcinek OT jest równoległy
do odcinka BZ, więc trójkąty DOT i DBZ są podobne. Skala podobieństwa jest
równa 1: 2, ponieważ IDEI= 2IDOI. Wysokość OT trójkąta ACT opuszczona na je
go podstawę AC ma zatem długość IOTI = !b. Stąd P = fab.
Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku obok.
z Punkty E i F są środkami dwóch sąsiednich boków
podstawy, przez które przechodzi druga płaszczy
zna II. Zatem IEFI = a f. Punkty P i R są środ
kami przeciwległych krawędzi bocznych AZ i CZ.
Trójkąty MRZ i ACZ są podobne w skali 1:2, stąd
IMRI = IEFI. Punkty M, R należą do płaszczy
C
zny II, gdyż środek Q wysokości ostrosłupa jest
środkiem odcinka MR oraz odcinki MR i EF są
A
B równolegle i mają równe długości. Zadany przekrój
o polu Sjest więc pięciokątem, będącym sumą rów
noległoboku EFRM i trójkąta równoramiennego MRW.
Czworokąt EFRM jest prostokątem, bo jest symetryczny względem płaszczyzny
DBZ. Z podobieństwa trójkątów na ścianie bocznej ostrosłupa IEMI = !b. Pole
prostokąta EFRM jest równe IEFIIEMI = fab.
106 2013/2014 • etap I

Trójkąty DGW i DBZ są podobne w skali 3: 4, ponieważ
IDGI = ilDBI. Stąd IQWI = łb. Pole trójkąta MRW
5
jest równe !IMRIIQWI = fiab. W sumie S = 1ab.
ODPOWIEDŹ: P: S = 4 : 5. D O G B
2013/2014-1-6---------------
Dla jakich liczb x E ( - ~; ~) liczby
cosx
tgx, 1,
1 + sinx
w podanej kolejności są trzema początkowymi wyrazami rosnącego ciągu arytmetycz
nego (an)? Dla dowolnego n EN oblicz sumę an+ an+l + ... + a2n·
ROZWIĄZANIE
Zauważmy, że tg x istnieje oraz 1 + sin x =-/- O dla każdego x E ( - ~; ~). Z definicji

ciągu arytmetycznego wynika równanie
cosx
1- tgx = . -1.
l+smx
Po przekształceniach mamy 2 cos x = 1 i rozwiązaniem są dwie liczby: x1 = - i,
x2 = i. Dla X1 różnica ciągu arytmetycznego 1 - tg (-i) = 1 + v3 jest dodatnia,
więc ciąg jest rosnący. Dla x2 różnica 1 - v3 jest ujemna i ciąg jest malejący. Zatem
x = -i, zaś pierwszy wyraz ciągu jest równy a1 = -\/3.
Jeżeli przez Sn oznaczymy sumę początkowych wyrazów ciągu (an), to
an+ ... + a2n = S2n - Bn-1 =
= 2(1 + V3)n2 - (3V3 + l)n - n(l + V3)n2 - ~(5V3 + 3)n + 2V3 + 1] .

ODPOWIEDŹ: x = -i,
2013/2014 • etap I 107

2013/2014-1-7
Rozwiąż w zależności od parametru p E IR równanie
(1 - p)(lx + 21 + lxl) = 4 - 3p.
ROZWIĄZANIE
Dla p = 1 równanie O = 1 jest sprzeczne. Dla p =/. 1 dane równanie dzielimy stronami
przez 1 - p, otrzymując
4- 3p
lx+21 + [z] = --.
1-p
Aby skorzystać z definicji modułu liczby rzeczywistej, rozważmy trzy przypadki.
1. x E (-oo; -2). Równanie przyjmuje postać

4- 3p 5p-6
-X - 2- X = 1 -p ' skąd X= 2 _ 2p'
Sprawdzamy, dla jakich p ten pierwiastek spełnia założenie x E (-oo; -2). Roz
wiązujemy więc nierówność
5p- 6 < -2, skąd pE (-oo;l)U(2;+oo).

·2-2p
2. x E ( - 2; O). Mamy wtedy równanie (o niewiadomej x):
.,:; + 2 - X = 4 - 3p czyli 4- 3p = 2, skąd p = 2.

1-p' 1-p
Zatem dla p = 2 to równanie jest spełnione przez każdą liczbę x E (-2; O).
3. x E (O; +oo). Wtedy
X+ 2 +X= 4- 3p 2-p
skąd
1-p' X=2(1-p)
To rozwiązanie spełnia warunek x > O dla p E (-oo; 1) U (2; +oo).
ODPOWIEDŹ: Dla p E (-oo; 1) U (2; +oo) równanie ma dwa rozwiązania: x1 = ~~2~

f
i x2 = 2 1-=_PP); dla p E (1; 2) brak rozwiązań; dla p = 2 nieskończenie wiele rozwiązań
- każda liczba x E (-2; O) jest wtedy rozwiązaniem.
108 2013/2014 • etap I

2013/2014-11-1-------------
Urządzenie I wykonuje pewną pracę w ciągu 20 godzin, a urządzenie Il w ciągu 30 go
dzin. W jakim czasie wykonają tę pracę oba urządzenia, pracując jednocześnie?
ROZWIĄZANIE
Urządzenie I w ciągu godziny wykonuje 210 całej pracy, a urządzenie Il }0 tej pracy.
Jeżeli przez x oznaczymy szukaną liczbę godzin, to otrzymamy równanie
:!._ :!._ - 1
20 + 30 - '
którego rozwiązaniem jest x = 12.
ODPOWIEDŹ: 12 godzin.
2013/2014-11-2-------------
Kotangens kąta rozwartego a jest równy -3. Oblicz wartości funkcji trygonomet
rycznych kąta 2a.
ROZWIĄZANIE
Z podstawowych tożsamości trygonometrycznych otrzymujemy równość

2
COS Q: =g
1 - cos2 a ·
Stąd cosa = - 3 fcl]i sin a = ~, ponieważ kosinus kąta rozwartego jest ujemny,
a sinus dodatni. Wyliczamy teraz
3 4
sin2a = 2sinacosa = - ,
5
cos 2a = cos2 a - sin2 a =
5,
sin 2a 3 1 4
tg2a = -- = -- ctg2a = -- = --.
cos 2a 4' tg 2a 3
ODPOWIEDŹ: sin2a = -f, cos2a = t, tg2o: = -t ctg2a = -!-
2013/2014 • etap li 109

2013 /2014-11-3
Rozwiąż nierówność J3 log; 2 - 2J > 1.
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że x > O i x I- - l. Nierówność jest równoważna alternatywie:

1
3logx2-2<-1 lub 3logx2-2>1, czyli log; 2 < lub log, 2 > 1.
3
Ze względu na monotoniczność funkcji logarytmicznej rozważymy dwa przypadki.
l. x E (O; 1). Wówczas x < 8 lub x > 2, zatem każda liczba x E (O; 1) spełnia daną
nierówność.
2. x E (1; +oo). Wówczas x > 8 lub x < 2, zatem x E (1; 2) U (8; +oo).
ODPOWIEDŹ: x E (O; 1) U (1; 2) U (8; -ł-oo}.
2013/2014-11-4
Zbadaj monotoniczność ciągu (an), którego n-ty wyraz jest równy
3n+2
Wyznacz granicę ciągu (an)-
ROZWIĄZANIE
Różnica kolejnych wyrazów ciągu jest liczbą ujemną dla każdego n, ponieważ:
3n+3 3n+2 -18 . 12n
a rz-l-I -a n -
- 'ln..!-1 , n'Jn..!-'l
- 'ln , n'Jn..!-1
- (3n+l + 22n+3)(3n + 22n+l) <0 ·
Ciąg (an) jest zatem malejący.

Dzieląc licznik i mianownik przez 4n i biorąc pod uwagę, że limn-oo (ir = O, mamy
ODPOWIEDŹ: Ciąg jest malejący i zbieżny do O.
11 O 2013/2014 • etap li
2013/2014-ll-5 _
Okrąg O ma równanie x2 + y2 + 6x + 4y - 12 =O.Okrąg O' jest obrazem okręgu O

przez translację o wektor iJ = [7, I], Znajdź równania osi symetrii sumy O U O' tych
okręgów. Wyznacz punkty wspólne obu okręgów. Znajdź równania prostych stycznych
jednocześnie do O i O'.
ROZWIĄZANIE
Równanie okręgu O sprowadzamy do postaci (x + 3)2 + (y + 2)2 = 25. Środkiem

okręgu O jest punkt S = (-3, -2), a promieniem r = 5. Środkiem okręgu O' jest
punkt S' = S + iJ = (4, -1).
Jedną z dwóch osi symetrii figury O U O' jest prosta SS' o równaniu x - 7y-11 = O.
Drugą jest prosta prostopadła do niej i przechodząca przez środek ( ł, -!)odcin
ka SS'. Ma ona równanie 7x + y - 2 = O.
Współrzędne punktów wspólnych obu okręgów najszybciej wyznaczymy, znajdując
rozwiązania układu równań
x2 + y2 + 6x + 4y - 12 =O
{ 7x + y- 2 = O
którymi są dwie pary: (O, 2) i (1, -5).

Proste styczne do obu okręgów są równoległe do prostej SS', a odległość środka S od
każdej z nich jest równa promieniowi. Każda prosta równoległa do SS' ma równanie
postaci x - 7y + C = O. Niewiadomą C wyznaczamy ze wzoru na odległość punktu
od prostej:
.;I_-
~ 3= _.!I = 5
+=1=4=+=-C
J12 + 72 .
To równanie ma dwa rozwiązania: C = -11 + 25y2 oraz C = -11 - 25y2.
ODPOWIEDŹ: Osie symetrii figury O U O': x - 7y - 11 = O i 7x + y - 2 = O;

styczne do O i O': x - 7y - 11 + 25y2 = O, x - 7y - 11- 25y2 = O;
punkty wspólne O i O': (O, 2), (1, -5).
2013/2014 • etap li 111

2013/2014-11-6
Podstawą ostrosłupa o wysokości H jest trójkąt prostokątny ABC o przyprostokąt
nych IABI = a i IACI = b. Krawędź boczna wychodząca z wierzchołka A jest prosto
padła do podstawy. Ostrosłup ten podzielono płaszczyzną równoległą do podstawy
na dwie bryły o równych objętościach. Oblicz pole powierzchni całkowitej tej bryły,
która nie jest ostrosłupem.
ROZWIĄZANIE
Niech D będzie czwartym wierzchołkiem ostrosłupa. Za

D tem H = IDAI. Dana płaszczyzna dzieli ostrosłup ABCD
na ostrosłup PQRD podobny do ostrosłupa ABCD
i ostrosłup ścięty. Z twierdzenia o stosunku objętości brył
podobnych wnosimy, że skala podobieństwa tych ostrosłu
pów wynosi k = {12.
Pole trójkąta ABC wynosi a;,
zatem pole trójkąta PQR
jest równe
2
V4,
gdyż stosunek pól figur podobnych jest
B równy kwadratowi k2 = ij4 skali podobieństwa. Znamy
już więc pola obydwu podstaw ostrosłupa ściętego.
Pola ścian bocznych ostrosłupa ABCD prostopadłych
do podstawy wynoszą a!/ i b!j. Do obliczenia pola trze
ciej ściany BCD potrzebna jest jej wysokość opuszczona
na bok BC. Oznaczmy przez K rzut prostokątny wierz
chołka A na przeciwprostokątną BC podstawy ABC.
Niech c = IBCI, d = IAKI, w = IDKI. Oczywiście
A
:~
b B
c = Ja2 + b2. Trójkąty ABC i AKC są podobne, więc a : d = c b, skąd

d = ab = .; ~b b2. Z twierdzenia Pitagorasa dla trójkąta AKD otrzymujemy
C a +
a2b2
w= )Hz +dz= H2 + a2 + v
Pole ściany BCD wynosi zatem !ew = !JH2(a2 + b2) + a2b2. Pole powierzchni
bocznej ostrosłupa ABCD jest równe Pb = ! ( aH + bH + jH2(a2 + b2) + a2b2) .
Pole powierzchni bocznej ostrosłupa PQRD wynosi~' zatem pole powierzchni bocz
nej ostrosłupa ściętego jest równe ( 1 - "V4) Pb. Teraz wystarczy do tego dodać pola
podstaw.
112 2013/2014 • etap li

2013/2014-ll-7 _
Do windy na parterze budynku czteropiętrowego wsiada osiem osób. Oblicz prawdo

podobieństwa zdarzeń:
A: wszyscy wysiądą na tym samym piętrze,
B: na czwartym piętrze wysiądą co najmniej dwie osoby,
C: na każdym piętrze wysiądą po dwie osoby.
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest 8-elementowa wariacja z powtórzeniami 4-elementowego

zbioru pięter. Jest ich 48.
Zdarzeniu A sprzyjają 4 zdarzenia elementarne, więc P(A) = ;f,-.
Zdarzenie B' przeciwne do B polega na tym, że na czwartym piętrze nie wysiądzie
nikt lub wysiądzie tylko jedna osoba. Liczba zdarzeń elementarnych sprzyjających B'
8
wynosi więc 38 + 8. 37, zatem P(B) = 1 - P(B') = 1- (!) - 2 (!(
Zdarzeniu C sprzyja @ (~) m zdarzeń elementarnych, ponieważ dwie osoby, które
wysiądą na pierwszym piętrze, można wybrać na (~) sposobów, kolejne dwie, które
wysiądą na drugim piętrze, na (~) sposobów, dwie następne, które wysiądą na trzecim
piętrze, na (~), a pozostałe dwie osoby wysiądą na czwartym piętrze. Zatem
P(C) = m (~)48 (~) -_ 47·

630
7
ODPOWIEDŹ: P(A) = }1, P(B) = 1- (!)8 - 2 (!) , P(C) = ~-
2013/2014 • etap li 113

2013/2014-111-1
Rozwiąż równanie
( + -1)
x2 2
cos 2x (
x2
l)
+ -2
sin 2x
= 1.
ROZWIĄZANIE
Równanie sprowadzamy do postaci

l) cos 2x+sin 2x
( x2 + -2 - 1.
-
Lewa strona równania jest równa 1, jeżeli podstawa potęgi jest równa 1 lub wykładnik
jest równy O. Rozwiązaniem równania x2 + = 1 jest x = ! lub x = -:/.l- *f-.
Równanie cos 2x + sin 2x = O jest równoważne cos 2x = cos( ~ + 2x). Zatem
K K
2x =
2 + 2x + 2h lub 2x = -
2
- 2x + 2h,
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. Pierwsze równanie jest sprzeczne, a rozwiąza
niem drugiego jest x = -i+ ~K.
ODPOWIEDŹ: x = -V:, lub x = V:, lub x = -i+ ~K, gdzie k jest dowolną
liczbą całkowitą.
2013/2014-111-2
Rzucono trzy razy sześcienną kostką do gry. Oblicz prawdopodobieństwo, że suma
wyrzuconych oczek jest mniejsza niż sześć.
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest ciąg (a, b, c), gdzie a, b, c E {1, ... , 6}. Wszystkich
zdarzeń elementarnych jest 63 = 216. Suma wyrzuconych oczek będzie mniejsza niż
6, jeżeli będzie wynosiła 3, 4 lub 5. Niech A, dla i = 3, 4, 5, oznacza zdarzenie:
suma wyrzuconych oczek jest równa i. Zdarzeniu A3 sprzyja tylko jedno zdarzenie
elementarne (1, 1, 1), zdarzeniu A4 trzy (2 na jednym z miejsc), a zdarzeniu A5 sześć
zdarzeń elementarnych: (3, 1, 1), (1, 3, 1), (3, 1, 1), (2, 2, 1), (2, 1, 2), (1, 2, 2).
5
ODPOWIEDŹ: 108.
114 2013/2014 • etap Ili

2013/2014-111-3 _
Po zmieszaniu roztworów soli o stężeniach 8% oraz 20% otrzymano 12 litrów roztworu

o stężeniu 16%. Oblicz objętości zmieszanych roztworów.
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy przez x objętość roztworu o stężeniu 8%. Objętość drugiego roztworu wy
nosi 12 - x. Układamy równanie
0, 08 X+ 0, 2 (12 - X) = 0, 16 · 12.
Jego rozwiązaniem jest x = 4.
ODPOWIEDŹ: 4 1 oraz 8 1.
2013/2014-11 l-4 _
3x2 + 6x3 + 12x4 + ... < 1.
ROZWIĄZANIE
Lewa strona równania jest sumą szeregu geometrycznego o pierwszym wyrazie 3x2
i ilorazie 2x. Szereg ten jest zbieżny, gdy l2xl < 1, czyli x E (-!;!)-Korzystając ze
wzoru na sumę szeregu geometrycznego, otrzymujemy nierówność
2
3x
---
1- 2x
< 1,
a po przekształceniu (3x2+2x-1)(1-2x) < O. Jej rozwiązaniem jest suma przedziałów

(-1; ł) U(!; +oo). Po uwzględnieniu założenia dostajemy rozwiązanie x E (-!; }).
ODPOWIEDŹ: x E (-!; }).
2013/2014 • etap Ili 115

2013/2014-111-5
Wyznacz zbiór wszystkich liczb rzeczywistych p, dla których pierwiastki X1 i x2 rów-
nania
x+l=~+p+l
p-1 X
spełniają nierówność
1 1
-+- < 2p+ 1.
X1 X2
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że p -/
= - 1 i x -/
= - O. Pomnożywszy równanie stronami przez wspólny mia
nownik, otrzymujemy równanie kwadratowe
x2 + (1 - p)x + p2 - 1 = O.
Obliczamy s- (1-p)2 -4(p2 -1) = (1- p)(3p+ 5). Powyższe równanie kwadratowe
ó
ma rozwiązanie, gdy /),_ ~ O, czyli dla p E (-i; 1). To równanie ma wykluczony

pierwiastek x = O dla p E { -1, 1}, musimy więc założyć także, że p -/
= - -1.
Przekształcamy sumę odwrotności pierwiastków, aby skorzystać ze wzorów Viete'a:
~+~= X1 + X2 = p-1 = _1_ <( 2p + 1.

XJ X2 X1X2 p2 - 1 p+ 1
Rozwiązaniem ostatniej nierówności jest p E ( -! ;

-1) U (O; +oo).
Uwzględniając wszystkie warunki, otrzymujemy rozwiązanie p E ( - ! ; -1) U (O; 1).
ODPOWIEDŹ: pE (-!; -1) U (O; 1).
Dwie ściany ostrosłupa trójkątnego są trójkątami równobocznymi o boku długości a

i dwie są trójkątami prostokątnymi. Oblicz pole powierzchni i objętość ostrosłupa.
ROZWIĄZANIE
Ostrosłup ten ma cztery ściany, więc każde dwie mają wspólną krawędź - także te,
które są trójkątami równobocznymi. Zatem trójkąty prostokątne są równoramienne
116 2013/2014 • etap Ili

i kąt prosty jest między krawędziami długości a. Są więc przystające, a ich przeciw
prostokątna ma długość b = ay'2. Pole powierzchni czterech ścian ostrosłupa wynosi
p = 2a
2
~ +2. 2
~a = a
2
( V: + 1) .
Wysokości trójkątów prostokątnych opuszczone na

przeciwprostokątną są równe H = a{;. Są za
tem prostopadłe do siebie, co wynika z twierdze
nia odwrotnego do twierdzenia Pitagorasa. Mamy
bowiem H2 + H2 = a2. Jeżeli więc za podstawę
ostrosłupa przyjmiemy trójkąt prostokątny, to H
będzie wysokością ostrosłupa. Jego objętość jest
zatem równa
V =~. a2 . H - y'2 3
3 2 - iia.
ODPOWIEDŹ: V= v'2a3
12 ·
2013/2014-lll-7 _
Oblicz promień mniejszego z dwóch okręgów stycznych w punkcie M(2, 1) do prostej

x - 7y + 5 = O i jednocześnie stycznych do prostej x + y + 13 = O. Napisz równania
wszystkich okręgów o tym promieniu stycznych jednocześnie do obydwu prostych.
ROZWIĄZANIE
Środek S(x, y) każdego okręgu stycznego do dwóch danych prostych jest jednakowo
odległy od tych prostych, zatem
/x- 7y+ 5/ /x + y + 13/

Jw v'2
Wobec tego S leży na jednej z dwóch prostych:
li : X + 3y + 15 = Q lub b: 3x - y + 35 = O.
Środek każdego okręgu stycznego w punkcie M do prostej x - 7y + 5 = O leży na pro
stej l prostopadłej do tej prostej i przechodzącej przez M. Prosta l ma zatem równanie
7x + y - 15 = O.
2013/2014 • etap Ili 117

/
/
/
/
/
/
/
/
„1;3
/
/
/
s, //
/
/ •
/
/
/
/
/
/
Znajdujemy punkty przecięcia prostej ł z każdą ze znalezionych powyżej prostych,

rozwiązując dwa układy równań:
7x + y - 15 = O 7x + y -15 =O
{ X+ 3y + 15 = 0 { 3x -y + 35 =O
Otrzymujemy dwa punkty S1(3, -6) i S'(-2, 29). Promienie stycznych okręgów o środ
kach w tych punktach są odpowiednio równe r1 = IS1MI = 5\1'2, r' = IS' Ml = 20\1'2.
Szukany mniejszy promień to r1 = 5\1'2, gdyż r1 < r',
Środki okręgów stycznych jednocześnie do obydwu danych prostych leżą na prostych
li lub ł2. Są zatem cztery takie okręgi o promieniu r1. Rozwiązując odpowiedni układ
--+
równań, znajdujemy punkt wspólny O( -12, -1) prostych li i ł2. Wektor S1 O ma
, --+
współrzędne [-15, 5]. Srodek drugiego z tych okręgów to punkt S2 = S1 + 251 O =
= (-27, 4). Środki S3 i S4 pozostałych dwóch okręgów leżą na prostej ł2 o równaniu
y = 3x + 35 i ich odległość od prostej x + y + 13 = O wynosi r1, czyli
lx+ 3x + 35 + 131 _ r:
v'2 - 5v2.
ODPOWIEDŹ: Promień: 5\/'

2. Równania okręgów: (x - 3)2 + (y + 6)2 = 50,
(x + 27)2 + (y -4)2 = 50, (x + 1i)2 + (y- 1{)2 = 50, (x + 2i)2 + (y + 1J)2 = 50.
118 2013/2014 • etap Ili

2014/2015-l-l _
Niech p będzie dowolną liczbą pierwszą. Udowodnij, że reszta z dzielenia liczby p

przez 30 nie jest liczbą złożoną.
ROZWIĄZANIE
Niech r oznacza resztę z dzielenia liczby p przez 30. Zatem r < 30 i p = 30k + r
dla pewnej liczby całkowitej nieujemnej k. Jeżeli p < 30, to reszta r = p jest liczbą
pierwszą.
Jeżeli p > 30, to r i 30 są względnie pierwsze, bo inaczej p dzieliłoby się przez ich
wspólny dzielnik. Teraz wystarczy sprawdzić, że każda liczba złożona mniejsza od 30
dzieli się przez 2, 3 lub 5. Zatem r nie może być liczbą złożoną.
2014/2015-l-2 _
Rozwiąż równanie
ROZWIĄZANIE.
Zauważmy, że 5 - 2\/'6 = (5 + 2\/'6)-1. Wprowadziwszy niewiadomą pomocniczą

t = ( J5 + 2J6f, otrzymujemy równanie
t+ t1 = 10,
które ma dwa pierwiastki: t1 = 5 - 2\/'6 i t2 = 5 + 2\/'6. Zatem x1 = -2, x2 = 2.
ODPOWIEDŹ: -2 i 2.
2014/2015 • etap I 119

2014/2015-1-3
3n+1 + 23+2n
a------
n - 22n+1 + 3n .
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy an, dzieląc licznik i mianownik przez 4n:

3·(łr+s
2+ (ir
Ponieważ limn_,00 (i) n = O, mamy limn_,00 an = 4.
ODPOWIEDŹ: 4.
2014/2015-1-4
Na ile sposobów można zbiór {1,2, ... ,n}, gdzie n~ 3, podzielić na trzy niepuste
podzbiory?
ROZWIĄZANIE
Podział zbioru {1, 2, ... , n} na trzy uporządkowane podzbiory (Ai, A2, A3) można
w sposób jednoznaczny przedstawić jako ciąg (ci, c2, ... , cn), gdzie
Ck =i {ce} k E Ai, k=l,2, ... ,n, i=l,2,3.
Takich ciągów jest 3n. Trzeba od tego odjąć liczbę podziałów na dwa podzbiory, czyli
liczbę ciągów (ci, ... , cn), w którym występują tylko dwie liczby spośród 1, 2, 3. Dla
pary (Ai, A2) liczba takich ciągów wynosi 2n i tyle samo dla par (Ai, A3) i (A2, A3).
Razem 3.2n. Zauważmy, że każdy ciąg stały odejmowany był dwukrotnie, np. (1, ... , 1)
był liczony dla par (Ai,A2) i dla (Ai,A3). Należy więc dodać 3 ciągi stałe.
Jest zatem 3n - 3 · 2n + 3 ciągi (ci, ... , cn), w których występują wszystkie trzy liczby
1, 2, 3. Ponieważ indeksy zbiorów podziału są nieistotne (tzn. mając podział zbioru
{1, 2, ... , n} na trzy niepuste uporządkowane podzbiory (A1, A2, A3) i permutując
dowolnie indeksy 1, 2, 3, otrzymamy ten sam podział zbioru { 1, 2, ... , n}), należy tę
liczbę podzielić przez liczbę permutacji zbioru {1, 2, 3}.
ODPOWIEDŹ: .l (3n _ 3 . 2n
3!
+ 3) = l , 3n-i _ 2n- l
2
+ l
2'
120 2014/2015 • etap I

2014/2015-l-5 _
(m2 - 1) · 25x - 2(m - 1) · 5x + 2 > O
jest spełniona przez każdą liczbę rzeczywistą x?
ROZWIĄZANIE
Dla m = 1 nierówność przyjmuje postać 2 > O, a dla m = -1 mamy 4 . 5x + 2 > O.

Obie nierówności są spełnione przez każdą liczbę rzeczywistą x.
Załóżmy, że m E IR\{-1, l}. Wprowadźmy zmienną pomocniczą t = 5x i rozważmy
funkcję kwadratową określoną wzorem
f(t) = (m2 - l)t2 - 2(m - l)t + 2.
Zadana nierówność będzie spełniona dla każdego x E IR wtedy i tylko wtedy, gdy
f(t) > O dla każdego t > O. Tak będzie, gdy współczynnik m2 - 1 przy t2 będzie
dodatni i funkcja f nie będzie miała miejsc zerowych dodatnich.
Pierwszy warunek jest spełniony, gdym E (-oo; -1) U (1; +oo). Wyróżnik
~=4(m-1)(-m-3)
jest ujemny dla m E (-oo; -3) U (1; +oo), wtedy f nie ma miejsc zerowych.
Niech ~ ? O, czyli m E (-3; 1). Wówczas miejsca zerowe funkcji f są niedodatnie
wtedy i tylko wtedy, gdy ich suma jest niedodatnia, a iloczyn nieujemny. Ze wzorów
Viete'a mamy
2(m-l)
m2-l (; O mE(-oo;-1)
2 czyli
{ m2-l ? O { m E (-oo;-1) U (1; +oo)
Zatem w tym przypadku m E (-3; -1).
ODPOWIEDŹ: m E (-oo; -1) U (1; +oo).
2014/2015-l-6 _
Jerzy Moskal
W sześcianie o krawędzi długości a zawarte są dwie sfery zewnętrznie styczne, przy
czym ich środki leżą na przekątnej sześcianu i każda z nich jest styczna przynaj
mniej do trzech ścian sześcianu. Oblicz promienie tych sfer, dla których suma ich pól
powierzchni jest a) największa, b) najmniejsza.
2014/2015 • etap I 121

ROZWIĄZANIE
Przypadek 1. Sfery są styczne do różnych ścian sześcianu.

Rysunek przedstawia przekrój sześcianu płaszczyzną
zawierającą jego przekątną Pi P2 i przekątne dwóch
przeciwległych ścian. Oznaczmy: 01, 02 - środki sfer
a (przy czym kolejność punktów na przekątnej sześcianu
jest jak na rysunku), 11, 12 - ich promienie. Z twier
dzenia Pitagorasa przekątna sześcianu ma długość
IPiP2I = a\/' 3. Z podobieństwa trójkątów obliczamy
3, I02P2I = r2v'
I01Pil = 11 \/' 3.
Zatem a\/'3 = 11 v'3 + 11 + 12 + 12\/'3. Stąd
a\/'3 - 11 (1 + v'3)
12 = 1 + v'3 .
Suma pól powierzchni sfer jest równa S = 47r1i + 47r1~, zatem
Aby wyznaczyć dziedzinę funkcji S = S(11), zauważmy, że promień żadnej z tych

dwóch sfer nie może być większy od ~ ani mniejszy od 2-2""3 a (równość zachodzi, gdy
2
12 = ~). Zatem dziedziną funkcji S jest przedział D = ( - ""3 a; ~).
2
Rozwiązanie zadania sprowadza się do wyznaczenia najmniejszej i największej warto
ści funkcji S w przedziale D. Sprowadziwszy funkcję kwadratową S do postaci kano
nicznej, znajdujemy odciętą 3-/3a wierzchołka paraboli, będącej wykresem funkcji S.
W tym punkcie S przyjmuje najmniejszą wartość. Wtedy 12 = 3-iAa. Obliczamy
wartości funkcji S na końcach dziedziny: S(~) = S(2-2v13a) = 47r(2 - v'3)a2. W tych
2
punktach S ma największą wartość. Jeżeli r1 = ~, to 12 = - ""3
2
a, i odwrotnie.
Przypadek 2. Sfery są styczne do tych samych ścian.
Promienie sfer mogą być dowolnie małe, więc suma pól
ich powierzchni nie osiąga wartości najmniejszej. Jeżeli
założymy, że 12 jest większym promieniem, to 12 E (O;~).
Łatwo dostrzec, że suma S pól powierzchni obu sfer jest
funkcją rosnącą zmiennej r2, zatem największą wartość
przyjmuje dla 12 = ~. Wtedy 11 = 2-2""3 a.
av'2
ODPOWIEDŹ: Suma pól powierzchni sfer ma największą wartość dla promieni ~

2
i -20a, a najmniejszej wartości nie osiąga.
122 2014/2015 • etap I

2014/2015-l-7 _
Wyznacz równania stycznych do okręgu
x2 + y2 + 4x + 3 = O
poprowadzonych z punktu M = (1, O). Jaką krzywą stanowi zbiór wszystkich środków
cięciw tego okręgu wyznaczonych przez proste przechodzące przez punkt M? Napisz
jej równanie.
ROZWIĄZANIE
Równanie okręgu sprowadzamy do postaci (x + 2)2 + y2 = 1, skąd odczytujemy jego

promień r = 1 i współrzędne środka okręgu O= (-2, O).
Każda prosta przechodząca przez punkt M = (1, O) ma równanie x = 1 albo
y=m(x-1)
dla pewnego tri E R Prosta x = 1 nie jest styczna do danego okręgu, ponieważ jej
odległość od środka O równa 3 jest większa od promienia r = 1. Prosta y = m(x - 1)
jest styczna do okręgu wtedy i tylko wtedy, gdy odległość jego środka od prostej jest
równa promieniowi, czyli
l-2m-ml -1
-.;-;:m
::=2=+=1,---- - ·
To równanie ma dwa rozwiązania: m1 = ./f, m2 = - ./f. Szukane styczne mają
- - ./2 x + ./2
równania y = ::f4l x - ::f4l i y - 4 4·
Jeżeli Sjest środkiem cięciwy okręgu zawartej w pro-
stej przechodzącej przez punkt M, to kąt <r.OSM jest
prosty, ponieważ wysokość trójkąta równoramienne-
M go dzieli jego podstawę na połowy. Jest to zatem kąt
wpisany w okrąg o średnicy OM, oparty na półokrę
gu OM. Środkiem tego okręgu jest środek (-t
O)
odcinka OM, a promień jest równy łlOMj. Może-
my napisać jego równanie ( x +
2
ł) t.
+ y2 = Każdy
2 2
punkt S szukanej krzywej leży wewnątrz danego okręgu x + y + 4x + 3 = O.
ODPOWIEDŹ: Równania stycznych: y = ./f x -1

i y = -./f x + 1-
Szukaną krzywą jest łuk okręgu o środku (-ł, O) i promieniu ~ zawarty wewnątrz
danego okręgu x2 + y2 + 4x + 3 = O.
2014/2015 • etap I 123

2014/2015-11-1
Udowodnij, że dla dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych a, b spełniona jest nierów-
ność
a b
b +; > 2.
ROZWIĄZANIE
Dana nierówność jest równoważna nierówności a2 +b2 - 2ab > O. Wystarczy skorzystać
ze wzoru skróconego mnożenia na kwadrat różnicy.
2014/2015-11-2
Wyznacz najmniejszą i największą wartość funkcji danej wzorem f(x) = lx2 - 8x + 71
w przedziale (O; 5).
ROZWIĄZANIE
Parabola y = x2 - 8x + 7 przecina oś odciętych w punktach x = 1 i x = 7, więc dzięki

definicji modułu liczby rzeczywistej najmniejszą wartością funkcji f w przedziale (O; 5)
jest f(l) = O. Wierzchołkiem paraboli jest punkt (4, -9), więc f(4) = 9. Na brzegu
przedziału mamy f(O) = 7 i f (5) = 8, zatem największą wartością jest 9.
ODPOWIEDŹ: O i 9.
2014/2015-11-3
Znajdź punkty nieciągłości funkcji danej wzorem
f(x) = X~ - 4
W których z tych punktów można określić wartość funkcji, tak żeby była ciągła?
ROZWIĄZANIE
Punktami nieciągłości funkcji f są miejsca zerowe mianownika: x1 - -2, X2 = -1,
124 2014/2015 • etap li

które najłatwiej wyznaczyć, przekształcając go:
x4 +x3 +8x +8 = x3(x + 1) + 8(x + 1) = (x3 + 8)(x + 1) = (x + 2)(x2 - 2x +4)(x + 1).

Zatem dla x (/:. {-2, -1} mamy
x-2
f(x) = , - _
Teraz łatwo obliczyć granice

. 1
hm f(x)
x----,-2
= -,
3
lim f(x) = +oo, lim f(x) = -oo.
x->-l- x----,-1-
Funkcja f ma granicę właściwą tylko w punkcie x = -2 równą }, więc będzie ciągła,

gdy przyjmiemy f(-2) = }.
ODPOWIEDŹ: Punkty nieciągłości: x1 -2, X2 -1. Funkcję f można uciąglić

W punkcie X1.
2014/2015-ll-4 _
W każdym z ostatnich dwóch notowań cena ropy spadała o k%, gdzie k E (O; 100).
O ile procent musiałaby wzrosnąć cena w najbliższym notowaniu, żeby wróciła do po
czątkowego poziomu?
ROZWIĄZANIE
Niech x będzie ceną początkową. Wówczas cena po pierwszym notowaniu wynosiła

(1- 1~0) x, a po drugim (1 - 1~0)2 x. Jeżeli przez y oznaczymy szukany procent, to
otrzymamy równanie
którego rozwiązaniem jest
2014/2015 • etap li 125

2014/2015-11-5
Figura B jest obrazem figury
A={(x,y): x2+y2-6x-8y+2h;;O I\ x-7y+25),0}
przez symetrię względem prostej x - 2y = O. Znajdź nierówności opisujące figurę B

i oblicz jej obwód.
ROZWIĄZANIE
Pierwsza nierówność, równoważna nierówności (x - 3)2 + (y - 4)2 ,;;; 4, opisuje koło

o środku S = (3, 4) i promieniu r = 2. Punkt S należy do prostej x - 7y + 25 = O,
więc A jest półkolem. Obwody każdej z figur A i B są więc równe 4 + 21r.
Oznaczmy przez S' środek obrazu półkola A
przez symetrię względem prostej x - 2y = O. Pro
sta SS' ma równanie 2(x - 3) + y - 4 = O. Roz
wiązaniem układu równań
I'
2x + y-10 =O
{ X - 2y =0
kiem odcinka SS'. Zatem S' -

są współrzędne (4, 2) punktu M będącego środ-
= M +SM= (5, O). Z układu równań
X - 7y + 25 = 0
{ X - 2y =0
otrzymujemy punkt P = (10, 5) przecięcia osi symetrii i prostej x - 7y + 25 = O.

Prosta S'P ma równanie y = x - 5.
ODPOWIEDŹ: B = {(x, y) : (x - 5)2 + y2,;;; 4 /\ x -y- 5 ,c;;; O}. Obwód figury B

wynosi 4 + 21r.
126 2014/2015 • etap li

2014/2015-ll-6 _
ROZWIĄZANIE
Liczba logarytmowana x4 + 3 jest dodatnia dla każdego x. Trzeba założyć, że 2x > O

i 2x :-/- 1. Ze względu na monotoniczność funkcji logarytmicznej rozważymy dwa przy
padki.
1. O < x < i. Logarytm o podstawie 2x jest funkcją malejąca, zatem x4 + 3 < (2x)2.
Korzystając z pomocniczej niewiadomej t = x2, otrzymujemy nierówność kwa
dratową t2 - 4t + 3 < O. Stąd 1 < x2 < 3, co jest sprzeczne z założeniem dla
tego przypadku.
2. x > ~. Logarytm o podstawie 2x jest teraz funkcją rosnącą, zatem x4 + 3 ;:;,, (2x) 2.
Rozwiązaniem ostatniej nierówności dwukwadratowej przy założeniu x > jest ł
zbiór(~; 1) U (v13; +oo).
ODPOWIEDŹ: x E (~; 1) U (v1

3; +oo).
2014/2015-ll-7 _
W trójkąt prostokątny o przyprostokątnych a = 15 cm, b = 20 cm wpisany jest okrąg.

Oblicz odległości od każdego wierzchołka trójkąta do punktu styczności okręgu z prze
ciwległym bokiem.
ROZWIĄZANIE
Przyjmijmy IACI = 15, IABI = 20. Z twierdzenia

C
Pitagorasa obliczamy przeciwprostokątną IBCI = 25
(wszystkie długości są w cm). Pole trójkąta ABC jest
równe P = ~ab= 150. Połowa jego obwodu p = 30.
Pole trójkąta jest także równe P = pr, gdzie r jest
promieniem okręgu wpisanego. Stąd r = 5. Z twier
dzenia Pitagorasa łatwo obliczyć dwie z szukanych
B odległości: IBMI = J202 + 52 = 17\1'5, IGNI =
J152 + 52 = 10\1'5.
2014/2015 • etap li 127

Niech K będzie rzutem prostokątnym punktu styczności P na bok AB. Mamy IPCI =
ICMI = IACI - r = 10, stąd IBPI = IBCI - IPCI = 15. Z podobieństwa trójkątów
ABC i K BP dostajemy proporcję
IPKI IBPI
IACI IBCI'
skąd IPKI = 9. Dalej, IBKI = JIBPl2 - IPKl2 = 12, zatem IAKI = 8. Trzecia
szukana odległość: IAPI = vlPKl2 + IAKl2 = vIB.
ODPOWIEDŹ: 17\!'5 cm, 10\!'5 cm i vl45 cm.
128 2014/2015 • etap li

2014/2015-lll-l _
Znajdź wszystkie liczby naturalne mniejsze niż 7, przez które podzielna jest liczba
L = 32016 + 4_
ROZWIĄZANIE
Oczywiście L jest podzielne przez 1. Każda potęga liczby 3 jest liczbą nieparzystą,
podzielną przez 3, więc po dodaniu 4 otrzymujemy liczbę niepodzielną przez 3 i nie
parzystą, zatem także niepodzielną przez żadną z liczb parzystych 2, 4, 6.
Dla wykazania, że L jest podzielne przez 5, zauważmy, że 32016 = 34·504 = 81504,
zatem ostatnią cyfrą liczby 32016 jest 1. Stąd wnosimy, że ostatnią cyfrą liczby L
jest 5.
ODPOWIEDŹ: 1 i 5.
2014/2015-111-2 _
Rozwiąż równanie
2 cos3 X + 5 sin2 X - ll cos X - g = o.
ROZWIĄZANIE
Uwzględniwszy, że sin2 x = l - cos2 x, otrzymujemy równanie:
2 cos3 X - 5 COS2 X - ll COS X - 4 = 0,

a po wprowadzeniu t = cos x jako niewiadomej pomocniczej: 2t3 - 5t2 - llt - 4 = O.
Zauważamy, że t = -1 jest jego pierwiastkiem. Korzystając z twierdzenia Bezouta,
mamy równanie (t + 1)(2t2 - 7t - 4) = O. Pierwiastki tego równania to t1 = -1,
t2 = -! , t3 = 4, przy czym 4 nie należy do zbioru wartości funkcji kosinus.
Rozwiązaniem równania cos x = - l jest x = 1r + 2k1r, a równanie cos x = ma dwie -!
serie rozwiązań:
2 2
X= - 1r + 2k1r lub X= 1r + 2k1r,
3 3
ODPOWIEDŹ: x = 1r + 2h lub x = ł1r + 2h lub x = -ł1r + 2h,

2014/2015 • etap Ili 129

2014 /2015-111-3
Oblicz pole równoległoboku zbudowanego na wektorach il= [3, -4] i v= [4, 4].
ROZWIĄZANIE
Zadanie można rozwiązać na kilka sposobów, np. wykorzystując wyznacznik pary

wektorów. Tutaj wprowadzając układ współrzędnych i zaczepiając wektory il i v w
jego początku, skorzystamy dla odmiany z iloczynu skalarnego. Kosinus kąta a między
wektorami il i v jest równy
uov -4
cosa= -- = --- = --
v2
lilllvl 5 . 4\1'2 10 ·
Stąd sina= J1 - lo = 7
~. Pole równoległoboku jest równe łilllvlsina = 28.
ODPOWIEDŹ: 28.
2014/2015-111-4
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy nierówność do postaci równoważnej O, 22x-2 < O, 2x -2. Funkcja wy

2
kładnicza o podstawie O, 2 jest malejąca, stąd 2x - 2 ;;,, x2 - 2, czyli x(x - 2) < O.
ODPOWIEDŹ: x E (O; 2).
2014/2015-111-5
Wartość funkcji g w punkcie m jest równa sumie pierwiastków równania
lmx2 - 2xl = m,
przy czym każdy pierwiastek jest w tej sumie uwzględniany tylko raz niezależnie od
jego krotności. Znajdź funkcję g: m--> g(m) i naszkicuj jej wykres.
130 2014/2015 • etap Ili

ROZWIĄZANIE
Jeżeli m < O, to równanie nie ma rozwiązań. Dla m = O jedynym pierwiastkiem

równania jest x = O, zatem g(O) = O.
Dla m > O równanie jest równoważne alternatywie mx2 - 2x = m lub mx2 - 2x = -m,
czyli
mx2 - 2x-m =O lub 2
mx - 2x + m = O.
Pierwsze z tych równań ma wyróźnik v- 4 ó + 4m2 > O, więc ma zawsze dwa różne
rozwiązania o sumie i
(ze wzorów Viete'a).
Wyróżnik drugiego z tych równań wynosi ~ = 4 - 4m2. Zatem dla m E (O; 1) to
równanie ma dwa różne pierwiastki o sumie i.
Dla m = 1 ma jeden pierwiastek
x = l. Dla m > 1 drugie równanie nie ma pierwiastków.
Musimy jeszcze sprawdzić, czy te dwa równania mogą mieć wspólny pierwiastek dla
danego m E (O; 1). Tak być nie może, ponieważ sumy pierwiastków tych równań są
jednakowe (równe i), a iloczyny różne (-1 i 1).
ODPOWIEDŹ: Dziedziną funkcji g jest przedział (O; +oo). Funkcja g dana jest wzorem
O, gdy m = O
(m)= ~, gdy mE(O;l)
g 3, gdy m =1
{
i, gdy m > 1
g(m), \
s+
4 --!-
3+ •
2,
1+
~
1 m
-1 I 2 3 4
-1
2014/2015 • etap Ili 131

2014/2015-111-6
Ze zbioru {1, 2, ... , n} losujemy kolejno bez zwracania k liczb, otrzymując ciąg
Wiedząc, że 3 < k < n, oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:

A: ak jest największą liczbą wśród wylosowanych;
B: ak jest podzielna przez 3;
C: a1 + a2 + ... + ak > !k(k + 1).
ROZWIĄZANIE
Doświadczenie jest równoważne następującemu: losujemy k-elementowy podzbiór zbio-

ru { 1, 2, , n}, a następnie losowo ustawiamy go w ciąg (a1, a2, ... , ak). Każda z liczb
a1, a2, , ak może być największa z takim samym prawdopodobieństwem, więc
1
P(A) = k.
Wśród liczb 1,2, ... ,n jest [i] liczb podzielnych przez 3, gdzie [x] oznacza część
całkowitą liczby rzeczywistej x. Zatem P(B) = w.
Ponieważ dodawanie liczb jest przemienne, za zdarzenie elementarne możemy tu przy
jąć k-elementowy podzbiór zbioru {1,2, ... ,n}. Wszystkich zdarzeń elementarnych
jest zatem (~). Zauważmy, że !k(k + 1) = 1 + ... + k ze wzoru na sumę wyrazów cią
gu arytmetycznego. Zdarzenie przeciwne do C polega na tym, że a1 + a2 + ... + ak <
!
< k( k + 1). Sprzyja mu tylko jeden podziór { 1, ... , k}. Zatem
P( C) = 1 - P( C') = 1 - (;)'
ODPOWIEDŹ: P(A) = fi, P(B) = W, P(C) = 1- (~)-1.
132 2014/2015 • etap Ili

2014/2015-111-7 _
Wyznacz wysokość stożka o najmniejszej objętości opisanego na kuli o promieniu

R = 2 cm.
ROZWIĄZANIE
Rysunek przedstawia przekrój osiowy stożka, gdzie r

to promień podstawy stożka, h - jego wysokość, l -
długość tworzącej stożka. Objętość stożka jest równa
V= ir2h.
Z twierdzenia Pitagorasa l2 = h2+r2. Z podobieństwa
trójkątów mamy proporcję
h-R R
-z- =-:;:
Podnosząc ją stronami do kwadratu, uwzględniając
poprzednią równość i fakt, że R = 2, otrzymujemy
równość
(h - 2)2 4
h + r~
2 2.
r r
Stąd wyliczamy r2 = h4!:_4. Otrzymujemy objętość stożka jako funkcję zmiennej h:
4 h2
V(h) = -1r--.
3 h-4
Z treści zadania wynika, że jej dziedziną jest przedział D = ( 4; +oo). Funkcja V
jest różniczkowalna w całej dziedzinie jako funkcja wymierna. Jeżeli V przyjmuje
najmniejszą wartość w punkcie ho leżącym wewnątrz dziedziny, to V ma minimum
lokalne w punkcie ho, zatem V'(ho) = O. Wobec tego wystarczy znaleźć wszystkie
punkty należące do D, w których pochodna jest równa O, i sprawdzić zachowanie V
na krańcach dziedziny. Obliczamy pochodną
I 4 h2 - 8h
V (h) = 37r /L ,\'))
która ma jedno miejsce zerowe h = 8 należące do D. Zatem jedynym punktem, w któ

rym V może przyjmować wartość najmniejszą, jest h = 8. Aby się upewnić, że V nie
przyjmuje wartości mniejszych, obliczamy granice na krańcach dziedziny:
lim V(h) = lim V(h) = +oo.

h-+4+ h-++oo
Wnosimy stąd, że objętość V rzeczywiście przyjmuje wartość najmniejszą dla h = 8.
ODPOWIEDŹ: 8 cm.
2014/2015 • etap Ili 133

2015 /2016-1-1
Znajdź wszystkie rosnące ciągi (an) o wyrazach całkowitych, takie że a2 2 oraz
amn = aman dla wszystkich liczb naturalnych m, n.
ROZWIĄZANIE
Ponieważ a2 = a2.1 = a2a1, pierwszy wyraz ciągu jest równy a1 = 1. Stosując indukcję
względem k, mamy
a2k = (a2)k = 2k
dla każdego k EN. Ciąg (an) jest rosnącym ciągiem liczb naturalnych, więc jedynym
ciągiem spełniającym powyższy warunek jest ciąg, w którym an = n.
ODPOWIEDŹ: Jedynym takim ciągiem jest ciąg wszystkich liczb naturalnych an= n.
2015/2016-1-2
Na ile sposobów można grupę 3k osób posadzić przy dwóch okrągłych stołach, je
żeli przy jednym stole jest 2k ponumerowanych krzeseł, a przy drugim k? A na ile
sposobów można to zrobić tak, by ustalone dwie osoby siedziały obok siebie, jeżeli
k > 2?
ROZWIĄZANIE
Krzesła przy obydwu stołach są ponumerowane, mamy zatem 3k ponumerowanych

krzeseł. Liczba rozmieszczeń 3k osób jest więc równa (3k)!.
Jeżeli k = 2, to dla ustalonych dwóch osób możemy wybrać dwa sąsiednie miejsca
na 5 sposobów. Mogą one zająć każde z tych dwóch miejsc na dwa sposoby. Pozostałe
cztery osoby mogą zająć miejsca na 4! sposobów.
Niech k > 3. Pierwsza z dwóch ustalonych osób może wybrać jedno spośród 3k krzeseł.
Druga z ustalonych osób może zająć jedno z dwóch sąsiednich miejsc. Pozostałych
3k - 2 może usiąść na 3k - 2 wolnych kresłach na (3k - 2)! sposobów.
ODPOWIEDŹ: Na pierwsze pytanie: (3k)!

Na drugie pytanie: 2 · 5! dla k = 2 i 6k(3k - 2)! dla k > 3.
134 2015/2016 • etap I

2015/2016-l-3 _
Rozwiąż nierówność 3x - 2x > 3x-2.
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy równanie do postaci równoważnej ! · 3x > 2x i dzielimy obie strony

przez 2x. Mamy
(;)X>:.
Logarytm o podstawie ł jest funkcją rosnącą, stąd x > log~ 1 = 2 - log~ 2.
ODPOWIEDŹ: x E (2 - log;i 2; +oo).
2
2015/2016-l-4 _

lim (2n - {/8n3 - 2n2).
n->ao
ROZWIĄZANIE
Skorzystamy ze wzoru skróconego mnożenia na różnicę sześcianów, mnożąc i dzieląc

n-ty wyraz ciągu przez tzw. niepełny kwadrat sumy.
8n3 - (8n3 - 2n2)

lim (2n - v'8n3 - 2n2) = lim
n->ao n->+ao 4n2 + 2n~8n3 - 2n2 + {/(sn3 - 2n2)2
1
ODPOWIEDŹ: 6"
2015/2016 • etap I 135

2015 /2016-1-5
cos3 X + p COS X + p + 1 =0
ma dokładnie trzy rozwiązania w przedziale (O; 21r)?
ROZWIĄZANIE
Wprowadziwszy niewiadomą pomocniczą t = cosx, otrzymujemy równanie

t3 +pt+ p + 1 = o,
które doprowadzamy do postaci równoważnej (t + l)(t2 - t + p + 1) = O.
Funkcja kosinus w przedziale (O; 21r) przyjmuje wartość -1 w jednym punkcie x = zr.
Rozwiązanie zadania sprowadza się do ustalenia, dla jakich p trójmian kwadratowy
f ( t) = t2 - t + p + 1 ma w przedziale ( -1; 1) dokładnie jedno miejsce zerowe. To jest
możliwe w dwóch przypadkach.
1. Trójmian ma jedno miejsce zerowe t0, które należy do przedziału (-1; 1). Wy
różnik 6. = 1 - 4(p + 1) jest równy O dla p = -j. Wtedy to = ł E (-1; 1).
Zatem p = - j należy do rozwiązania zadania.
2. Trójmian ma dwa różne miejsca zerowe, z których jedno należy do (-1; 1). Tak
jest dokładnie wtedy, gdy wartości funkcji f na końcach przedziału mają różne
znaki, tzn. f(-l)f(l) < O, czyli (3+p)(p+l) <O.Rozwiązaniem tej nierówności
jestpE (-3;-l).
ODPOWIEDŹ: p E (-3; -1) U {-n.
136 2015/2016 • etap I

2015/2016-l-6 _
Jerzy Moskal
Napisz równanie okręgu opisanego na trójkącie o wierzchołkach A = (5, -4), B =
= (6,-1), C = (-2,3). Zbadaj wzajemne położenie tego okręgu oraz jego obrazu
w symetrii osiowej względem prostej
3x + 4y + 26 = O.
ROZWIĄZANIE
Środek okręgu opisanego na trójkącie jest punktem przecięcia symetralnych boków.

Środkiem boku AB jest punkt S1 = (121,-ł). Wektor AB= [1,3] jest prostopadły
do symetralnej boku AB, ma więc ona równanie x- \1 +3 (y + ł)
= O, po uproszczeniu
x+3y+2 =O.Podobnie znajdujemy równanie -2x+y+3 = O symetralnej boku BC.
Rozwiązując układ równań
X+3y + 2 = 0
{ -2x + y +3 = O '
otrzymujemy środek okręgu O= (1, -1). Promień okręgu jest równy
IOAI = )(5-1)2 + (-1 +4)2 = 5,

stąd mamy równanie
(x - 1)2 + (y + 1)2 = 25.
Aby zbadać wzajemne położenie tych okręgów, wystarczy obliczyć odległość d środka
okręgu O od osi symetrii 3x + 4y + 26 = O
d = 13 - 4 + 261 = 5.
J32 + 42
Oś symetrii jest zatem styczna do naszego okręgu, czyli te okręgi są zewnętrznie
styczne.
ODPOWIEDŹ: (x - 1)2 + (y + 1)2 = 25, okręgi styczne zewnętrznie.
2015/2016 • etap I 137

2015 /2016-1-7
Krawędź podstawy ostrosłupa prawidłowego trójkątnego ma długość a = 12 cm, a si
nus kąta między ścianami bocznymi wynosi 2{2. Ostrosłup przecięto płaszczyzną
przechodzącą przez jeden z wierzchołków podstawy i dzielącą przeciwległą ścianę
boczną na dwie figury o równych polach. Oblicz objętości brył, które powstały w wy
niku przecięcia ostrosłupa tą płaszczyzną.
ROZWIĄZANIE
Miarą kąta dwuściennego między ścianami boczny

mi ostrosłupa prawidłowego jest miara kąta płaskiego
między dwoma wysokościami ścian bocznych opusz
czonymi na ich wspólną krawędź boczną. Zauważmy,
że a E (60°; 180°), zatem cosa E (-1; ł). Niech b bę
dzie długością krawędzi bocznej, x wysokością ściany
bocznej opuszczoną na krawędź boczną, a y długością
odcinka krawędzi bocznej od podstawy do spodka tej
wysokości. Z twierdzenia kosinusów dla trójkąta o bo
kach a,x,x mamy a2 = 2x2 - 2x2cosa. Stąd
a
a X=--;====
,/2 - cosa
Z „jedynki pitagorejskiej" obliczamy cos2 a = 1 - sin2 a = i.
Mamy więc dwie moż
ł
liwości: cosa= lub cosa= -ł- ł
Dla cosa= dostajemy x = 6v'3.
Korzystając z twierdzenia Pitagorasa dla dwóch trójką

tów prostokątnych, na jakie wysokość x dzieli ścianę bocz
ną, otrzymujemy układ równań
x2 + y2 = a2
{ (b - y)2 + x2 = b2 '
,
z ktorego wy 1·icza my b -
- a2
~ = 12.
2
a
138 2015/2016 • etap I

Oznaczmy przez H wysokość ostrosłupa. Spodek
wysokości ostrosłupa dzieli wysokość podstawy
w stosunku 2 : 1. Z twierdzenia Pitagorasa wy
nika, że H2 = b2 - a;,
skąd H = 4v'6. Objętość
ostrosłupa jest równa
Płaszczyzna, o której mowa w zadaniu, dzieli du

~h - ~ . av'3 - ..i!... ży ostrosłup na dwa mniejsze ostrosłupy o pod
3 - 3 2 - y' 3
stawach zawartych w podzielonej ścianie bocznej
ostrosłupa (jeden o podstawie trójkątnej, a drugi
czworokątnej), przy czym pola ich podstaw oraz wysokości (odległości wierzchołka
od podstawy) są równe. Zatem objętość każdego z nich jest równa połowie objętości
całego ostrosłupa Vi = Vi = 72\/'
2.
Dla cosa = -ł wykonujemy takie same obliczenia, otrzymując x = 3v6, b = 152 v'fo,
H = tv'Is, V = 1:4 Js, Vi = Vi = 752 Js.
2 cm3 albo
ODPOWIEDŹ: Obie bryły mają tę samą objętość 72\/' 7
s2 Js cm3•
2015/2016 • etap I 139

2015/2016-11-1
Wyznacz największą liczbę naturalną k, taką że liczba 2016! jest wielokrotnością licz
by 10k.
ROZWIĄZANIE
Szukana liczba k jest liczbą końcowych zer w zapisie dziesiętnym liczby 2016!. W roz
wiązaniu korzystamy z definicji silni.
Jeżeli p jest liczbą parzystą, to iloczyn 5p · io- jest wielokrotnością liczby 1Qi+1.
Ponadto, jeżeli p jest podzielne przez 4, to iloczyn 25p · lOi jest wielokrotnością 1Qi+2.
Ogólnie, 5ip· l0i jest wielokrotnością io+'. jeżeli p jest podzielne przez 2i. Zauważmy,
że w ciągu liczb naturalnych pomiędzy kolejnymi wielokrotnościami liczby 5i jest
wystarczająca liczba wielokrotności »,
l
Oznaczmy S = (1; 2016) n N. Zbiór S zawiera zatem [20 6] = 403 wielokrotności
g~ °
liczby 5, [2 6] = 80 wielokrotności liczby 25, [21 21;] = 16 wielokrotności liczby 125
i
oraz [2 2156] = 3 wielokrotności liczby 625. Zatem k = 403 + 80 + 16 + 3 = 502.
ODPOWIEDŹ: k = 502.
2015/2016-11-2
Rozwiąż nierówność logx(x2 - łx + 1) - 2 < O.
ROZWIĄZANIE
Na podstawie definicji logarytmu wyznaczamy dziedzinę nierówności. Jest to zbiór

liczb x spełniających układ nierówności
X> 0
X 'f' 1
{ x2 - ~X+ 1 > 0
czyli suma dwóch przedziałów
(o;~) u(2;+oo).
Monotoniczność funkcji logarytmicznej zależy od podstawy logarytmu, rozważymy

więc dwa przypadki.
140 2015/2016 • etap li

l. x E ( O; ł). Funkcja logarytmiczna o takiej podstawie jest malejąca, zatem
5
x2 - -x + l > x2.
2
Rozwiązaniem tej nierówności jest przedział
2. x E (2;+oo). Funkcja logarytmiczna jest tu rosnąca, zatem

5
x2 - -x +1< x2
2
Rozwiązaniem tej nierówności jest przedział (i; +oo), a po uwzględnieniu dzie
dziny (2; +oo).
ODPOWIEDŹ: x E (O; i) U (2; +oo).
2015/2016-11-3------------
Wyznacz dziedzinę D funkcji określonej wzorem
f (X) = ~ + 6x + 9
X - X -12
i zbadaj jej granice w punktach należących do zbioru IR \D.
ROZWIĄZANIE
Dziedziną funkcji f jest zbiór rozwiązań układu nierówności

x2 - X -12-=/- 0
{ x2 + 6x + 9;;,, O ·
Rozwiązaniem drugiej nierówności jest IR, więc D = IR\ { -3, 4}. Zauważywszy, że
f(x) = , ... 1~~?1 "'
obliczamy granice funkcji f w punktach -3, 4:

-1 1 1 1
lim f(x) = lim -- -, lim f(x) = lim --
X->-3- X->-3- X - 4 7 x->-3+ x->-3+ X - 4 7'
2015/2016 • etap li 141

1 1
lim f(x) = lim -- = -oo, lim f(x) = lim -- = -ł-oo.
X---->4- X---->4- X - 4 X---->4+ X---->4+ X - 4
ODPOWIEDŹ: Funkcja f nie ma granicy w żadnym z dwóch punktów -3 i 4 niena

leżących do dziedziny.
2015 /2016-11-4
Zespołowi pracowników zlecono pewną pracę. Gdyby było ich o 3 mniej, to pracowa
liby o 5 dni dłużej, a gdyby było ich o 4 więcej, to pracowaliby o 2 dni krócej. Ilu było
pracowników i jak długo pracowali?
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy przez x liczbę pracowników, a przez y liczbę dni pracy. Wystarczy rozwią-
zać układ równań
xy = (x - 3)(y + 5)
{ xy = (x + 4)(y - 2)
Rozwiązaniem jest para (x, y) = (6, 5).
ODPOWIEDŹ: Było 5 pracowników, którzy pracowali przez 6 dni.
2015/2016-11-5
Krawędź boczna ostrosłupa prawidłowego sześciokątnego jest nachylona do podstawy
pod kątem 60°. Oblicz stosunek długości promienia kuli wpisanej w ten ostrosłup
do jego wysokości.
ROZWIĄZANIE
Przyjmijmy oznaczenia:
a - długość krawędzi podstawy,
h - wysokość ostrosłupa,
b - wysokość ściany bocznej,
r - promień kuli wpisanej w ostrosłup.
Kątem nachylenia krawędzi bocznej do podstawy jest kąt między tą krawędzią a jej
rzutem prostokątnym na podstawę, który ma długość a, ponieważ sześciokąt foremny
142 2015/2016 • etap li

jest sumą mnogościową sześciu przystających trójką
tów równobocznych o wspólnym wierzchołku. Zatem
tg60° =~'skąd h = ay13.
Rzut prostokątny wysokości ściany bocznej na podsta
wę ostrosłupa ma długość a-{;. Z twierdzenia Pitago-
rasa
3
b2=h2+-a2.
4
Stąd otrzymujemy
b- v'5
- 2 .
Z podobieństwa trójkątów otrzymujemy proporcję
b av13
h-r =~,
stąd v'5r = h - r, Teraz łatwo obliczamy iloraz
r v'5-1
h=4
av"3
-2- v'5-l
ODPOWIEDŹ: - 4-
2015/2016-ll-6 _
Okrąg O' jest obrazem okręgu O o równaniu
x
2 + y2 - 4x - 6y - 12 = O
w symetrii środkowej względem punktu M = (6, 6). Napisz równanie okręgu O' i rów
nania wszystkich prostych, które są jednocześnie styczne do obu okręgów.
ROZWIĄZANIE
Z równania okręgu O obliczamy współrzędne jego środka S = (2, 3) i promień r = 5.

---> , --->
Zatem SM= [4, 3]. Srodek S' okręgu O' ma współrzędne S' = M +SM= (10, 9).
Możemy już napisać równanie okręgu O':
(x - 10)2 + (y - 9)2 = 25.
2015/2016 • etap li 143
...,
Zauważmy, że punkt M należy do okrę-
----;
gu O, ponieważ ISMI = 5. Prosta styczna
do okręgu O w punkcie M jest zatem także
styczna do okręgu O'. Jej równanie naj
szybciej znajdziemy, korzystając z faktu,
----4
że wektor SM jest do niej prostopadły:
M2
4(x - 6) + 3(y - 6) = O,
czyli 4x + 3y - 42 = O.
Okręgi O i O' mają jeszcze dwie wspólne styczne, obie prostopadłe do stycznej w punk-
----;
cie M. Bierzemy dwa wektory prostopadłe do SM o tej samej długości: [-3, 4], [3, -4]
i znajdujemy punkty styczności:
M1 = S + [-3,4] = (-1, 7), M2 = S + [3, -4] = (5, -1).
Styczna w punkcie M1 ma równanie -3x + 4y- 31 = O, a w punkcie M2 ma równanie

3x - 4y - 19 = O.
ODPOWIEDŹ: Okrąg O': (x - 10)2 + (y - 9)2 = 25,

styczne: 4x + 3y - 42 = O, -3x + 4y - 31 = O, 3x - 4y - 19 = O.
2015/2016-11-7
Losowo wybieramy liczbę k ze zbioru {1, 2, 3, 4}, a następnie rzucamy k razy sześcien
ną kostką. Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:
A: wypadną same szóstki,
B: iloczyn wyrzuconych oczek będzie liczbą parzystą,
C: suma wyrzuconych oczek będzie mniejsza niż 22.
ROZWIĄZANIE
Korzystając z twierdzenia o prawdopodobieństwie całkowitym, obliczamy prawdopo

dobieństwo wyrzucenia samych szóstek
p A _
( ) - 4
! (!6 + ].6 _ + ].63_ + ].6 _) _ 5184
2 4 -
259
Do obliczenia P(B) i P(C) wykorzystamy zdarzenia przeciwne B' i C'. Iloczyn liczb
całkowitych jest liczbą nieparzystą wtedy i tylko wtedy, gdy wszystkie czynniki są nie
parzyste. Prawdopodobieństwo wyrzucenia nieparzystej liczby oczek w pojedynczym
144 2015/2016 • etap li

rzucie wynosi ł. Zatem z twierdzenia o prawdopodobieństwie całkowitym wynika, że
·, 1 (1 1 1 1 ) 49
P(B) = 1 - P(B ) = 1 - 4 2 + 22 + 23 + 24 = 64.
Liczba wyrzuconych oczek będzie większa lub równa 22, jeżeli rzucać będziemy cztery
razy i wypadną same szóstki albo jedna piątka, albo jedna czwórka, albo dwie piątki
(a poza tym szóstki). Takich możliwości jest 1 + (1) + {1) + m
= 15, ponieważ różna
może być kolejność wyrzucanych czwórek i piątek. Zatem
, 15 5169
P(C)=l-P(C)=l- 4-64 = 5184.
ODPOWIEDŹ: P(A) = 25
5 1 ;4, P(B) = :: , P(C) = ~~~r
2015/2016 • etap li 145

2015/2016-111-1
Znajdź wszystkie pary liczb całkowitych (x, y) spełniających równanie
(x - 2y - l)(x + 2y + 1) = 3.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli x i y są liczbami całkowitymi, to również liczby A = x - 2y - 1 i B = x + 2y + 1

są całkowite. Skoro AB = 3, mamy więc cztery możliwości.
1. Jeżeli A= 1, B = 3, to rozwiązaniem układu równań liniowych
X - 2y-1=1
{ X+ 2y + 1 = 3
jest para liczb całkowitych (x, y) = (2, O).
2. Jeżeli A= 3, B = 1, to (x, y) = (2, -1).
3. Jeżeli A= -1, B = -3, to (x, y) = (-2, -1).
4. Jeżeli A= -3, B = -1, to (x, y) = (-2, O).
ODPOWIEDŹ: (2,0), (2, -1), (-2, -1), (-2,0).
2015 /2016-111-2
Przy okrągłym stole z 10 ponumerowanymi krzesłami siada 5 kobiet i 5 mężczyzn,
wybierając miejsca w sposób przypadkowy. Jakie jest prawdopodobieństwo, że choć
jedna osoba usiądzie obok osoby tej samej płci?
ROZWIĄZANIE
Liczba wszystkich zdarzeń elementarnych, czyli permutacji 10 osób wokół stołu, jest
równa 10! Zdarzenie przeciwne do zadanego polega na tym, że każda osoba usiądzie
obok dwóch osób odmiennej płci. Liczba zdarzeń elementarnych, w których kobiety
siedzą na krzesłach o numerach nieparzystych, jest równa 5! -5!. Tyle samo jest zdarzeń
elementarnych, w których na tych krzesłach siedzą mężczyźni. Zatem
P(A) = 1 - P(A') = 1 - 2. 5! . 5!.

10!
125
ODPOWIEDŹ: 126 ·
146 2015/2016 • etap Ili

2015/2016-111-3------------
Rozwiąż równanie
1 cosxl2cosx+1 = 1.
ROZWIĄZANIE
Dziedziną równania jest IR. Równanie jest równoważne alternatywie
[cos z] =1 lub 2cosx + 1 = O.

W pierwszym przypadku x = k1r, gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. W drugim
przypadku cos x = -ł,
czyli
2 2
X= -7r + 2k1r lub X= --7r + 2k1r.
3 3
ODPOWIEDŹ: x = k7r lub x = i1r + 2k7r lub x = -ł1r + 2k7r,

2015/2016-111-4~-------------
Dla jakich a liczby
log0,5 a2, 3 + log0,5 a, -1 - log0,5 2a3
są kolejnymi wyrazami ciągu arytmetycznego?
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że a> O. Z definicji ciągu arytmetycznego
3 + log0,5 a - log0,5 a2 = -1 - log0,5 2a3 - 3 - log0,5 a.
Korzystając z podstawowych własności logarytmu, sprowadzamy to równanie do po

staci
log0,5 a= -2.
Stąd a= 4.
ODPOWIEDŹ: a = 4.
2015/2016 • etap Ili 147

2015 /2016-111-5
Na płaszczyźnie dane są punkty A= (2, 1), B = (-2, 7), C = (-6, 5).
a) Znajdź współrzędne punktu D, dla którego czworokąt ABCD (w tej kolejności
wierzchołków) jest równoległobokiem.
b) Figura F jest sumą prostej AB i prostej CD. Napisz równania wszystkich osi
symetrii figury F.
c) Znajdź obraz figury F w jednokładności o środku w punkcie A i skali równej 3.
ROZWIĄZANIE
-
a) Niech D = (x, y). Z definicji równoległoboku wektory AB = [-4, 6] i DC =
= [-6 - x, 5 - y] są równe. Stąd D = (-2, -1).
----- -,
b) Równanie prostej AB: 3x + 2y - 8 = O. Środkiem odcinka BC jest punkt

S = (-4, 6). Jedną z osi symetrii figury F jest prosta równoległa do prostej AB
przechodząca przez punkt S. Ma ona równanie 3x + 2y = O. Osiami symetrii są
również wszystkie proste prostopadłe do prostej AB. Każda z nich ma równanie
2x - 3y + m = O, gdziem E JR.
c) Obrazem każdej prostej w jednokładności jest prosta do niej równoległa. Wystar

czy więc znaleźć obraz jednego punktu danej prostej w tej jednokładności. Obrazem
punktu C jest punkt
-
C' =A+ 3AC = (2, 1) + 3[-8, -4] = (-22, 13).
Obrazem prostej AC jest prosta do niej równoległa, przechodząca przez punkt C',
o równaniu 3x + 2y - 40 = O. Środek jednokładności leży na prostej AB, więc jej
obrazem jest ta sama prosta. Obrazem figury F jest
F'={(x,y): 3x+2y-8=0 V 3x+2y-40=0}.
ODPOWIEDŹ: a) D = (-2, -1); b) 3x+2y = O, 2x-3y+m = O, m E IR;

c) F' = { (x, y) : 3x + 2y - 8 = O V 3x + 2y - 40 = O}.
148 2015/2016 • etap Ili

2015/2016-111-6------------
Funkcja f przyporządkowuje każdej liczbie rzeczywistej m liczbę pierwiastków rów-
nania
4x+21
x2 +2 =m.
1
Naszkicuj wykres funkcji f.
ROZWIĄZANIE
Jeżeli m < O, to oczywiście J(m) = O.

Jeżeli m = O, to równanie ma jeden pierwiastek x =-!,zatem f(O) = 1.
Dla m > O zadane równanie jest równoważne alternatywie
4x + 2 = mx2 + 2m lub 4x + 2 = -mx2 - 2m.
Po przekształceniu:
mx2 - 4x + 2m - 2 = O lub mx2 + 4x + 2m + 2 = O.
Pierwsze z tych równań ma wyróżnik ~ = 8( -m2 + m + 2) równy O dla m1 = -1

i dla m2 = 2. Zatem pierwsze równanie ma dwa rozwiązania dla m E (O; 2), jedno
rozwiązanie dla m = 2 i żadnych rozwiązań dla m E (2; +oo).
Wyróżnik drugiego równania A e- 8(-m2-m+2) jest równy O dla m1 = -2 i m2 = 1.
Zatem drugie równanie ma dwa rozwiązania dla m E (O; 1), jedno rozwiązanie dla
m = 1 i żadnych rozwiązań dla m E (1; +oo).
Rozwiązaniem alternatywy równań jest suma rozwiązań poszczególnych równań. Te
dwa równania nie mogą mieć wspólnych pierwiastków dla danego m > O, ponieważ
z równości ;1$;
= - ;1$;
wynika, że I ;1$;
I = O. Zatem funkcja f wyraża się wzorem
O dla m E (-oo; O) U (2; +oo)
1 dla mE {0,2}
f(m) = ~ 2 dla m E (l; 2)
3 dla m=l
4 dla m E (0;1)
2015/2016 • etap Ili 149

ODPOWIEDŹ:
f(m)
4
:i+ •
2
. I .
tri
-2 -1 I 1 2 :1
-1
2015 /2016-111-7
Trójkąt równoramienny o obwodzie 36 cm obraca się wokół prostej zawierającej pod
stawę trójkąta. Jakie powinny być wymiary tego trójkąta, aby objętość powstałej
bryły była największa?
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy przez a podstawę trójkąta i przez b jego ramię.

Zatem a + 2b = 36. Powstała bryła obrotowa jest sumą
dwóch przystających stożków o wysokości h = ~ i promie
niu podstawy r równym wysokości trójkąta opuszczonej
na jego podstawę. Jej objętość jest równa V = j1rr2h.
Z twierdzenia Pitagorasa
r2 = b 2 - (a)
2
2
= 324 - 18a,
gdyż b = 18 - ~- Stąd V= 61r(l8a - a2) i jest to trójmian kwadratowy o postaci ka

nonicznej V = 61r[-(a - 9 )2 + 81], z której widać, że najmniejszą wartość V przyjmuje
dla a= 9.
ODPOWIEDŹ: a = 9 cm, b = 13, 5 cm.
150 2015/2016 • etap Ili

2016/2017-l-l _
Udowodnij, że jedyną liczbą pierwszą p, taką że liczba p2 +2 też jest pierwsza, jest
p=3.
ROZWIĄZANIE
Dla p = 3 mamy 32 + 2 = 11. Żadna z pozostałych liczb pierwszych nie jest podzielna
przez 3, jest więc postaci p = 3k+ 1 lub p = 3k+ 2, gdzie k jest pewną liczbą całkowitą.
Wówczas p2 + 2 dzieli się przez 3, ponieważ
(3k + 1)2 + 2 = 9k2 + 6k + 3, (3k + 2)2 + 2 = 9k2 + 12k + 6.
2016/2017-1-2 ~·--------
Dane są punkty A = (-1, -2), B = (3, 1), C = (1, 4). Prosta l jest równoległa do
prostej AC i dzieli trójkąt ABC na dwie figury o równych polach. Znajdź równanie
prostej l.
ROZWIĄZANIE
Prosta AC ma równanie 3x - y + 1 = O. Odległość punktu B od prostej AC wy

nosi l~I = Jk·Trójkąt ABC jest podobny do trójkąta LEK, gdzie K i L
są punktami przecięcia prostej l z bokami trójkąta ABC. Skala podobieństwa tych
trójkątów wynosi fi, ponieważ stosunek pól figur podobnych jest równy kwadratowi
skali podobieństwa.
Prosta l jest równoległa do prostej AC, ma zatem równa
C
nie 3x - y + c = O, dla pewnej liczby rzeczywistej c. Od
ległość punktu B od prostej l jest równa f2 ·
Jo = }s-. 2
Równanie
13 · 3 -1 + cl
B Jw
ma dwa pierwiastki c = 9 f-8 i c = -9 f-8. Dru
gi z nich nie spełnia warunków zadania, gdyż odległość
Punktu A od prostej 3x - y - v'2 - 8 = O wynosi s+ v'2
9 1 9
~ 2 2vl0 '
więc jest większa od wysokości Jo trójkąta ABC opusz-
A
czonej na prostą AC.
ODPOWIEDŹ: 3x - y + 9f - 8 = O.
2016/2017 • etap I 151

2016/2017-1-3
Rozwiąż równanie 4 sin2 x + 8 sin2 x cos x = 2 cos x + l.
ROZWIĄZANIE
Wyłączywszy 4 sin2 x przed nawias po lewej stronie, otrzymujemy równanie
(4sin2 x - 1)(1 + 2 cosx) = O,

które jest równoważne alternatywie
1 1 1
sinx =2 lub sinx = -2 lub cosx = -2·
Jej rozwiązaniem jest sześć serii pierwiastków: x = a+ 2br, gdzie
a E {~ ~71' -~ -~71' ~71' -~71'}

6'6' 6' 6 '3' 3 '
które można zapisać jako cztery serie.
ODPOWIEDŹ: x = i+kn lub x = -i+kn lub x = ł11'+2k11' lub x = -ł11'+2k11'.
2016/2017-1-4
Niech a i b będą dowolnymi liczbami rzeczywistymi. Wykaż, że jeżeli a «; b, to
ROZWIĄZANIE
Stosując wzór skróconego mnożenia na różnicę sześcianów, otrzymujemy

a3 - b3 - a2b + ab2 = (a - b)(a2 +ab+ b2) - ab(a - b) = (a - b)(a2 + b 2) < O.
152 2016/2017 • etap I

2016/2017-1-5-------------
Wykaż, że jeżeli liczba m spełnia nierówność
to x2 + mx + l > O dla każdej liczby rzeczywistej x.
ROZWIĄZANIE
Najpierw rozwiążemy nierówność logarytrniczno-wykładniczą. Wszystkie trzy liczby

logarytmowane są dodatnie, zatem jedynym założeniem jest m i=- O. Dzięki własno
ściom funkcji logarytmicznej dostajemy nierówność
Po wprowadzeniu niewiadomej pomocniczej t = 3 2!.. ma ona postać t2 - 12t + 27 ,;;;; O

!,, ,; ;;
i jej rozwiązaniem jest przedział (3; 9). Zatem 3 ,;;;; 32!.. ,;;;; 9, czyli 1 ,;;;; 2 2.
Ta koniunkcja nierówności jest równoważna koniunkcji
2m- l,;;;; O 1- 4m,;;;; O.

2m 2m
Pierwsza nierówność jest równoważna O < m ,;;;; ł, a druga m < OVm ~ t. Ostatecznie
mE(t;!).
Nierówność kwadratowa x2 + mx + l > O jest spełniona dla każdej liczby rzeczywi
stej x wtedy i tylko wtedy, gdy jej wyróżnik b. jest ujemny. Tak jest dla m E (-2; 2),
gdyż b. = m2 - 4.
Wystarczy zauważyć, że ( ti ł)C (-2; 2).
2016/2017 • etap I 153

2016/2017-1-6
Jerzy Moskal
Nieskończony ciąg (an) dany jest wzorem an = l + 2 + ... + n.
a) Znajdź wszystkie cyfry jedności wyrazów tego ciągu w zapisie dziesiętnym. Udo
wodnij, że znalezione rozwiązanie jest poprawne.
b) Wyznacz granicę ciągu (bn), gdzie
ROZWIĄZANIE
Każdy wyraz ciągu (an) jest sumą skończonego ciągu arytmetycznego, stąd
a) Ostatnia cyfra liczby n(n + 1) zależy tylko od ostatnich cyfr dwóch kolejnych liczb
naturalnych n i n+ l. Może nią być zatem O, 2 lub 6, ponieważ 1 · 2 = 2, 2 · 3 = 6, ... ,
8 · 9 = 72, 9 · O = O. Po podzieleniu przez 2 dochodzimy do wniosku, że ostatnią
cyfrą liczby an może być tylko O, 5, 1, 6, 3 lub 8 (zauważmy, że 10 : 2 = 5, 12 : 2 = 6,
16 : 2 = 8). Wszystkie te cyfry faktycznie występują, bo a1 = 1, a2 = 3, a3 = 6,
a4 = 10, a5 = 15, a7 = 28.
b) Mamy acn-1)2 = ł(n - 1)2[(n - 1)2 + 1], (a3n - a2n)2 = }n2(5n + 1)2. Zatem
. . 2(n-1)2 n2-2n+2 . 2(1-.!.)2(1-1+:?,) 2

hm bn = hm · = hm n n n
n-+oo n-+oo n2 (5n + 1)2 n-+oo (5 + ·;:)2 25
2
ODPOWIEDŹ: a) 0,1,3,5,6,8, b) 25.
154 2016/2017 • etap I

2016/2017-l-7 _
Cztery kule o jednakowym promieniu a są parami zewnętrznie styczne. Znajdź pro

mienie dwóch kul, z których każda jest styczna do wszystkich czterech kul.
ROZWIĄZANIE
D Środki kul są wierzchołkami czworościanu foremne

go ABCD o krawędzi 2a, ponieważ kule są parami
styczne, a promień kuli wystawiony do punktu stycz
ności jest prostopadły do płaszczyzny stycznej w tym
punkcie. Środki szukanych dwóch kul leżą w punkcie
przecięcia się wysokości czworościanu.
Wysokość ściany czworościanu ma długość h = av'3.
A B
Z twierdzenia Pitagorasa łatwo obliczamy wysokość
czworościanu H = 2'{5 a.
Wysokości czworościanu przecinają się w punkcie S,
G
który dzieli każdą z nich w stosunku 3 : 1. Aby
się o tym przekonać, zauważmy najpierw, że każda
wysokość czworościanu jest jednocześnie wysokością
trójkąta, którego dwa boki są wysokościami ścian
o wspólnej krawędzi, a trzeci bok jest przeciwległą
do niej krawędzią czworościanu, przy czym wysokość
A B
ta jest opuszczona na bok będący wysokością ściany
(p. rysunek). Z podobieństwa trójkątów AEG i ASF wynika proporcja:
h lh
- 3
IASI - IFSI"
Wziąwszy pod uwagę, że IFSI = H - IASI, wyznaczamy z niej IASI = !H. Zatem
promień kuli opisanej na danych czterech kulach jest równy !H +a = a( v;f + 1).
i
Promień mniejszej z szukanych kul jest równy H - a = a( v;f- 1).
ODPOWIEDŹ: a(v;f+ 1), a(v;f -1).
2016/2017 • etap I 155

2016/2017-11-1
Udowodnij, że spośród dowolnych pięciu liczb naturalnych można wybrać trzy, których
suma jest podzielna przez 3.
ROZWIĄZANIE
Resztą z dzielenia liczby naturalnej przez 3 może być O, 1 lub 2. Jeżeli wśród danych
pięciu liczb są trzy, z których każda daje inną resztę z dzielenia przez 3, to ich suma
jest podzielna przez 3, gdyż suma reszt wynosi 0+ 1 +2 = 3. W przeciwnym przypadku
muszą istnieć trzy liczby dające tę samą resztę r. Ich suma jest podzielna przez 3,
ponieważ 3 jest dzielnikiem liczby 3r.
2016/2017-11-2
Rozwiąż równanie
3
logx(x + 3) = 2_
logx(x + 1)
ROZWIĄZANIE
Konieczne są założenia: x > O, x / - - 1, x3 + 3 > O, x + 1 > O oraz logx(x + 1) /

- - O.
Zatem x E (O; 1) U (O; -ł-oo).
Dzięki własnościom funkcji logarytmicznej otrzymujemy równanie x3 +3 = ( x+ 1 )2,
czyli (x2 - 2)(x - i) = O. Z trzech jego pierwiastków -v'2, 1, v'2 tylko ostatni spełnia
założenia.
ODPOWIEDŹ: x = y'2.
156 2016/2017 • etap li

2016/2017-11-3------------
Ile jest sześciocyfrowych liczb naturalnych, w których liczba cyfr parzystych jest równa
liczbie cyfr nieparzystych?
ROZWIĄZANIE
Pierwszą cyfrą liczby nie może być O. Jeżeli pierwsza cyfra jest jedną z pięciu niepa
rzystych, to mamy (~) miejsc dla pozostałych dwóch cyfr nieparzystych i możemy je
wybrać na 52 sposobów. Pozostałe trzy cyfry możemy wybrać spośród pięciu parzy
stych na 53 sposobów. Takich liczb jest zatem 5 · (~) · 52 · 53 = 50 · 55. Analogiczne
rozumowanie prowadzi do wniosku, że jest 4· G)
-52 .53 = 40-55 takich liczb, w których
pierwsza cyfra jest parzysta.
ODPOWIEDŹ: 90 . 55•
2016/2017-ll-4 _
Oblicz promień okręgu opisanego na trójkącie ABC, w którym IABI = 10 cm, IACI =
= 8 cm i miara kąta przy wierzchołku A jest równa 60°.
ROZWIĄZANIE
Z twierdzenia kosinusów
IBCl2 = 82 + 102 - 2 . 8 . 10 . cos 60° = 84.

Stąd IBCJ = 2y'21. Stosując twierdzenie sinusów, obliczamy promień R okręgu opi
sanego na trójkącie ABC
R= IBCJ
2 sin 600 = 2V7.
ODPOWIEDŹ: 2V7.
2016/2017 • etap li 157

2016/2017-11-5
Wykres funkcji kwadratowej f(x) przechodzi przez punkty (-2, 16), (1, -2), (3, 6).
Po przesunięciu go o wektor v = [2, -6] i przekształceniu przez symetrię względem
prostej x = O otrzymano wykres funkcji g(x). Wykres funkcji g(x) przekształcono
przez symetrię względem prostej y = 3, otrzymując wykres funkcji h(x). Napisz wzory
funkcji f(x), g(x) i h(x).
ROZWIĄZANIE
Niech f(x) = ax2 + bx + c. Z układu równań

4a - 2b + C - 16
a+ b+ C = -2
{
9a + 3b +
C = 6
wyliczamy a = 2, b = -4, c = O. Zatem f(x) = 2x2 - 4x. Po przesunięciu o wektor

v = [2, -6] otrzymujemy wykres funkcji g1(x) = f(x - 2) - 6 = 2x2 - 12x + 10. Jego
obraz przez symetrię względem osi OY jest wykresem funkcji
g(x) = g1(-x) = 2x2 + 12x + 10.

Dla każdego x środek odcinka łączącego punkty o rzędnych g(x) i h(x) leży na
prostej x = 3, czyli g(x)th(x) = 3. Stąd h(x) = 6 - g(x) = -2x2 - 12x - 4.
ODPOWIEDŹ: f(x) = 2x2 - 4x, g(x) = 2x2 + 12x + 10, h(x) = -2x2 - 12x - 4.
158 2016/2017 • etap li

2016/2017-ll-6 _
W prawidłowym ostrosłupie czworokątnym krawędzie boczne są nachylone do pod

stawy pod kątem a. W ostrosłup wpisano półkulę o promieniu R tak, że jest ona
styczna do ścian bocznych, a koło wielkie zawiera się w podstawie ostrosłupa. Oblicz
objętość ostrosłupa.
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy przez a krawędź podstawy ostrosłupa,

a przez H jego wysokość. Krawędź boczna ostrosłupa
ma długość b = ~.
2cosa
Wysokość h ściany bocznej obliczamy, korzystając
z twierdzenia Pitagorasa:
Z podobieństwa trójkątów mamy -f

= ~' skąd
2
H = 2~R. Z twierdzenia Pitagorasa x = V ( ~) - R2.
Ponownie z podobieństwa trójkątów 2: = Ji.
Zatem
Vco;20 -1
Po podniesieniu obu stron do kwadratu obliczamy

a 2 = 2R2(2-cos2
, --cos2 a a) . Ob"Ję t osc
„
os t ros ł upa jes
. t rowna
, a
2
V= ~a2 H = ~a2 Rv-2- - 1 = ~R3 (2 - cos2 a)3/2
3 3cos2 a 3 sin2 a cosa
2 32
ODPOWIEDŹ: ~R3 (2:-';os a) 1
2016/2017 • etap li 159

2016/2017-11-7
Suma wszystkich współczynników wielomianu W(x) jest równa
5-2-n + 2I-2n
lim 2 .
n-,00 5 -n + 2-1- 2 n
Suma współczynników przy parzystych potęgach zmiennej x jest 3 razy większa niż
suma współczynników przy potęgach nieparzystych. Znajdź reszty z dzielenia W(x)
przez dwumiany: a) x - l, b) x + l, c) x2 - l.
ROZWIĄZANIE
Najpierw obliczamy granicę ciągu:
5-2-n + 21-2n .i.. r

(1 + 2. (1 r .i. (4)n + 2
t r + l2
lim = lim 25 5 n 4 - lim 25 · 5
n_,00 52-n + 2-l-2n n_,oo 25. (!) + ! . (ł) n_,oo 25 . ( = 4.
Dla dowolnego wielomianu W(x) = anxn + an-ixn-I + ... + a1x + ao jego wartość
w punkcie 1 jest równa sumie wszystkich współczynników tego wielomianu, mamy
bowiem W(l) = an+ an-I + ... + a1 + ao. Stąd W(l) = 4, suma współczynników
przy parzystych potęgach zmiennej x wynosi 3, a przy nieparzystych 1. Podobnie
zauważmy, że W ( -1) jest różnicą sumy współczynników przy potęgach parzystych
i sumy współczynników przy potęgach nieparzystych. Zatem W ( -1) = 3 - 1 = 2.
Jak wynika z twierdzenia Bózouta, reszta z dzielenia wielomianu W(x) przez dwu
mian x - a jest równa W (a). Znamy więc już reszty z dzielenia przez x - l i przez x + l.
Reszta z dzielenia wielomianu W ( x) przez wielomian stopnia drugiego x2 -1 jest wielo
mianem stopnia pierwszego ax+b. Mamy zatem równość W(x) = P(x)(x2-l)+ax+b,
gdzie P(x) jest pewnym wielomianem. Wiedząc, że W(l) = 4 i W(-1) = 2, otrzymu
jemy z niej układ równań
a+b 4
{ -a+b 2
Z niego wyznaczamy a = l, b = 3.
ODPOWIEDŹ: a) 4 b) 2 c) x + 3.
160 2016/2017 • etap li

2016/2017-lll-l _
Udowodnij, że dla dowolnych dwóch dodatnich liczb rzeczywistych a, b spełniona jest

nierówność
ROZWIĄZANIE
Przekształcamy nierówność krokami równoważnymi:
r-;-
vao > -b2ab
-
+a
{:} ab(b + a)2 > 4a2b2 {:} a2 - 2ab + b2 >O {:} (a - b)2 > O.
2016/2017-111-2----~--------
Oblicz log8 cos l 1r - log8 tg ( - 1J 1r).
1
ROZWIĄZANIE
Korzystając ze wzorów redukcyjnych i własności logarytmu, obliczamy:
1r 1r J3 J3 1 1
log8 cos
6 - log8 tg 3 = log8 2 - log, 3 = log8 2 = - 3.
ODPOWIEDŹ:
2016/2017 • etap Ili 161

2016/2017-111-3
Funkcja f dana wzorem

1
f(x) = { x:~1 dla X=/ l
am dla X= l
jest ciągła w punkcie x = l. Wyznacz a2, a6 oraz am dla dowolnej dodatniej liczby
całkowitej m.
ROZWIĄZANIE
Łatwo sprawdzić, że xm - l = (x - l)(xm-l + ... + 1) dla każdej liczby naturalnej

m. Funkcja f(x) jest ciągła w punkcie 1, jeżeli f(l) = limx_,1 f(x), czyli
am= lim(.1:m-l
X->l
+ ... + 1) = m.
ODPOWIEDŹ: a2 = 2, a6 = 6, am = m.
2016/2017-111-4 „
Zbadaj, czy trójkąt o wierzchołkach A = (-2, O), B = (1, -1), C = (O, 7) jest ostro
kątny, prostokątny czy rozwartokątny.
ROZWIĄZANIE
Boki trójkąta mają długości
IABI = J(l + 2)2 + (-1)2 = v'io, IACI = v'53, IBCI = V65.

Kąt wewnętrzny o największej mierze leży naprzeciw najdłuższego boku, jest to kąt
przy wierzchołku A. Z twierdzenia kosinusów mamy 65 = 63 - 2v153Q cos A, stąd
cos A = - Jsw < O. Kąt wewnętrzny przy wierzchołku A jest rozwarty.
ODPOWIEDŹ: Trójkąt jest rozwartokątny.
162 2016/2017 • etap Ili

2016/2017-111-5 _
Liczba a jest losowo wybrana spośród wszystkich siedmiocyfrowych liczb naturalnych.

A : przynajmniej jedna z cyfr O, 1 lub 2 występuje w zapisie liczby a;
B : kolejne cyfry liczby a opisują 7-wyrazowy ciąg arytmetyczny;
C: kolejne cyfry liczby a opisują 7-wyrazowy ciąg malejący.
ROZWIĄZANIE
Zdarzeniem elementarnym jest każda siedmiocyfrowa liczba naturalna, których jest

IOI = 9 · 106, gdyż pierwsza cyfra jest różna od O. Zdarzenie A' przeciwne do A to
zbiór wszystkich liczb ze zbioru n, których cyframi są wyłącznie 3, 4, ... , 9, zatem
IA'I = 77. Stąd P(A) = 1 - g.~~6.
Zdarzeniu B sprzyja 15 liczb. Zauważmy bowiem, że różnica ciągu arytmetycznego
może tu być równa tylko 1, -1 lub O, gdyż wyrazy tego ciągu są jednocyfrowe. Są
to trzy liczby dające różnicę 1: 1234567, 2345678, 3456789, trzy liczby z różnicą -1:
7654321, 8765432, 9876543 oraz dziewięć liczb o wszystkich cyfrach jednakowych:
1111111, ... , 9999999. Zatem P(B) = 9.~~6 = 6.{0s.
Usunięcie dowolnych trzech wyrazów z ciągu 9, 8, ... , 1, O daje siedmiowyrazowy
ciąg malejący. Te trzy wyrazy możemy wybrać na (13°) sposobów, więc P(C) = nJ
6.
- 77 1 1
ODPOWIEDZ: P(A) =1- 9.10a, P(B) = 6.10s, P(C) = 75000-
2016/2017 • etap Ili 163

2016/2017-111-6
W trapez prostokątny o najkrótszym boku długości a wpisany jest okrąg o promieniu
ia.Oblicz pole trapezu i stosunek długości jego przekątnych.
ROZWIĄZANIE
b Najkrótszym bokiem trapezu jest krótsza z podstaw,

a wysokość h trapezu jest równą średnicy okręgu!a
wpisanego. Warunkiem koniecznym i dostatecznym
C
na to, by w czworokąt można było wpisać okrąg, jest
równość sum długości przeciwległych boków. Stąd
a
a + b = c + fa. Z twierdzenia Pitagorasa mamy
2
(fa) + (b - a)2 = c2. Z układu tych dwóch rów-
nań wyznaczamy b = 2a. Pole trapezu jest równe
P = a!bh = 2a2.
Korzystając z twierdzenia Pitagorasa dla dwóch trójką 2a
tów, których przeciwprostokątnymi są przekątne d1 i d2

trapezu, obliczamy d1 = Vb 2
+ (fa)
2
= 2
~a oraz
d2 = Ja +
2
2
(ła) =~a.Stąd~=
2
~.
ODPOWIEDŹ: Pole trapezu: 2a2; stosunek długości przekątnych: 2

~.
164 2016/2017 • etap Ili

2016/2017-111-7 _
Dany jest układ równań
(p+2)x+4y = 2p+4 .
{ 3x + 2y = 4
a) Dla jakich p układ ma dokładnie jedno rozwiązanie (x, y)?
b) Jaką największą wartość osiąga iloczyn xy dla p E (O; 3)?
ROZWIĄZANIE
a) Wyznacznik główny tego układu równań liniowych jest równy
w= I p; 2 ~ I = 2p - 8.
Układ ma dokładnie jedno rozwiązanie wtedy i tylko wtedy, gdy W =I= O. Tak jest dla
p =I= 4.
b) Założywszy, że p =/= 4, znajdujemy rozwiązanie układu:
X
( ' y)
= ( 4p - 8 - 4) .
2p -
2p - 8 ' 2p - 8
Mamy wyznaczyć największą wartość funkcji g(p) = xy = -2 (~~~~2 w przedziale

p E (O; 3). Tę wartość funkcja g może przyjmować wewnątrz przedziału lub na jego
brzegu. W pierwszym przypadku funkcja g ma w danym punkcie maksimum lokalne
(co wynika z definicji tego pojęcia), zatem jej pochodna jest równa O. Wystarczy więc
porównać wartości funkcji g w miejscach zerowych pochodnej g' (x) oraz w punktach
O i 3. Obliczamy pochodną
I 2p(p - 4)2 - 2(p - 4)(p2 - 4) p-l

g (x) = -2 · , ·" = 16-
, -.,n•
Jedynym miejscem zerowym pochodnej g'(x) jest xo = l. Mamy zatem g(l) - i,

g(O) = !,
g(3) = -10.
2
ODPOWIEDŹ: a) dla p =/= 4, b) 3·
2016/2017 • etap Ili 165

·---,,•--,. -··-, '"'
..
2017 /2018-1-1._
Udowodnij, że spośród dowolnych pięciu punktów na płaszczyźnie, z których żadne
trzy nie leżą na jednej prostej, można wybrać trzy punkty, które są wierzchołkami
trójkąta rozwartokątnego.
ROZWIĄZANIE
Rozważymy trzy przypadki (można jednak pokazać, że dwa pierwsze wyczerpują

wszystkie możliwości).
l. Jeżeli te pięć punktów stanowi wierzchołki pięciokąta wypukłego, to suma miar
kątów wewnętrznych tego pięciokąta wynosi 540°, więc co najmniej jeden z nich jest
rozwarty. Wierzchołek tego kąta i dwa wierzchołki leżące na jego ramionach są wierz
chołkami trójkąta rozwartokątnego.
2. Jeden z punktów, nazwijmy go A, leży wewnątrz czworokąta, którego wierzchoł
kami są pozostałe punkty. Punkt A nie może leżeć na przekątnej tego czworokąta,
bo wtedy trzy punkty leżałyby na jednej prostej. Zatem leży on wewnątrz trójką
ta ograniczonego przez trzy (nazwijmy je B, C, D) spośród tych czterech punktów.
Przynajmniej jeden z kątów BAC, BAD, CAD jest rozwarty, bo ich suma jest kątem
pełnym.
3. Dwa punkty leżą wewnątrz trójkąta ograniczonego przez trzy pozostałe punkty.
Jeden z tych dwóch punktów tworzy trójkąt rozwartokątny z dwoma wierzchołkami
trójkąta, co uzasadniamy tak samo jak w przypadku 2.
2017/2018-1-2
Ile jest trójek (x1, x2, X3) liczb całkowitych niedodatnich spełniających równanie
X1 + X2 + X3 + 37 = O?
ROZWIĄZANIE
To zadanie można w sposób równoważny sformułować następująco: znajdź liczbę tró

jek (x1,x2,x3) liczb całkowitych nieujemnych spełniających równanie
X1 + X2 + X3 = 37. (1)
Liczba nieujemnych rozwiązań równania x2 + X3 = a wynosi a+ l. Są to bowiem

pary (O, a), (1, a - 1), ... , (a, O). Dla x1 = O mamy zatem 38 par (x2, x3), takich że
x2 + X3 = 37, czyli 38 trójek (O, x2, x3) spełniających równanie (1).
166 2017/2018 • etap I

Dla X1 = 1 mamy 37 trójek (1, x2, x3) spełniających równanie (1). Ogólnie dla każdego
i= O, 1, ... ,37 jest 37-i+l par spełniających równanle zy-j-zg = 37-i, czyli 37-i+l
trójek (i, x2, x3) spełniających równanie (1). Liczba wszystkich szukanych trójek jest
zatem równa
38 + 1
38 + 37 + ... + 1 = -2- · 38 = 741.
ODPOWIEDŹ: 741.
2017/2018-1-J _
Do zbiornika, w którym znajdowało się p0 hl wody, pierwszego dnia dolano 70 hl wody,

po czym każdego dnia dolewano o 7 hl wody więcej niż dnia poprzedniego. Jednocze
śnie codziennie ze zbiornika ubywało 170 hl wody. Jaka powinna być początkowa ilość
p0 wody w zbiorniku, aby nigdy nie brakło w nim wody? Którego dnia w zbiorniku
było najmniej wody?
ROZWIĄZANIE
Ilość wody w zbiorniku po n dniach jest równa
7
Pn= Po+ 70n + (7 + 7 · 2 + ... + 7(n - 1)) - 170n = Po - lOOn + 2n(n - 1) =
2 2
= ~ [n2 _ 207 n+ ~Po] = ~ [(n_ 207) _ 2072 + ~Po] ·
2 7 7 2 14 14 7
Wody w zbiorniku nigdy nie braknie, jeżeli Pn > O dla każdego n, czyli
2072 2
---
2
+-po> O.
14 7
2
207
Stąd Po> 56 .
Z postaci kanonicznej trójmianu kwadratowego Pn wnosimy też, że najmniejszą
wartość przyjmuje on dla n = 21 °J ~
14, 8.
ODPOWIEDŹ: Po > gf ~ 765, 16 hl;

2 w 15. dniu.
2017/2018 • etap I 167

2017 /2018-1-4
Stopień wielomianu W(x) jest równy 2015. Oblicz W(2017), wiedząc, że W(n) = ł.,
dla n= l, 2, ... , 2016.
ROZWIĄZANIE
Równość W(n) = ł., jest równoważna równości nW(n) - 1 = O. Zatem liczby

1, 2, ... , 2016 są miejscami zerowymi wielomianu xW(x) - 1, czyli
xW(x) - 1 = a(x - l)(x - 2) ... (x - 2016)
dla pewnej liczby a, ponieważ xW(x) - 1 jest wielomianem stopnia 2016. Aby wy
znaczyć a, wystarczy zauważyć, że dla x = O mamy -1 = 2016!a. Stąd a = 201 1• 1
Z równości
2017 W(2017) - 1 -2_, (2017 - 1) ... (2017 - 2016) _ 2016! = -1

2016. 2016!
wynika, że W(2017) = O.
ODPOWIEDŹ: W(2017) = O.
168 2017/2018 • etap I

2017/2018-l-5 _
Jerzy Moskal
Dane jest równanie (m + l)x2 - 2(m - 3)x + m + 1 = O.
Dla jakich wartości parametru m
a) liczba 1 leży między sumą różnych pierwiastków równania a sumą ich kwadratów?
b) wartość bezwzględna przynajmniej jednego pierwiastka równania jest mniejsza
od O, 9?
ROZWIĄZANIE
Oznaczmy f(x) = (m + l)x2 - 2(m - 3)x + m + 1. Dane równanie ma dwa różne

pierwiastki wtedy i tylko wtedy, gdy wyróżnik li = -32(m - 1) jest dodatni, czyli
m < 1.
Dzięki wzorom Viete'a suma pierwiastków jest równa x1 + x2 = 2~_;/l, a sumę
ich kwadratów można wyrazić następująco:
Liczba 1 leży między sumą pierwiastków równania a sumą ich kwadratów wtedy i tylko
wtedy, gdy
2(m - 3) 4(m - 3)2 4(m - 3)2

---<1< -2 lub (m + 1)2 - 2 < 1 < 2(m - 3)
m+1 (m + 1)2 m+l .
Rozwiązawszy cztery nierówności wymierne, otrzymujemy dla pierwszego składnika

alternatywy: m E (-1;7) n [(-oo;15 - 8J3°) U (15 + 8J3°;+oo)] = (-1;15- 8J3°),
dla drugiego m E [(-oo; -1) U (7; +oo)] n (15 - 8J3°; 15 + 8J3°) = (7; 15 + 8J3°).
Rozwiązaniem alternatywy podwójnych nierówności jest zatem suma przedziałów
(-1; 15 - 8J3°) U (7; 15 + 8J3°). Wziąwszy pod uwagę założeniem< 1, otrzymujemy
odpowiedź na pytanie a) m E (-1; 1).
Wiemy już, że x1 x2 = 1. Skoro x1 / - =- x2, to lx1 I > 1 lub lx2 I > 1. Możemy założyć,
że lx1 I > 1. Zatem lx2I < O, 9, gdy funkcja f(x) ma jeden pierwiastek w przedziale
(-0, 9; O, 9), a tak jest dokładnie wtedy, gdy f (-0, 9) i f (O, 9) mają różne znaki, czyli
f (-0, 9)f(O, 9) < O. Mamy więc nierówność
[0,81(m + 1) + 1,8(m - 3) + m + ll[0,81(m+ 1) -1, 8(m- 3) + m + 1] < O,
czyli (3, 61m - 3, 59)(0, Olm + 7, 21) <O.Zatem m E (-721; ~~i).

ODPOWIEDŹ: a) m E (-1; 1), b) m E (-721; ~~i).
2017/2018 • etap I 169
"""
2017 /2018-1-6
Znajdź sumę długości wszystkich przedziałów zawartych w (O; 21r), w których speł-
niona jest nierówność
2
1ctg2x - tg2xl > J3'
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że ctg 2x i tg 2x istnieją, czyli x i=- k;

dla wszystkich całkowitych k.
Korzystając ze wzoru na różnicę kotangensa i tangensa oraz na sinus podwojonego
argumentu, otrzymujemy
cos4x 2cos4x = 2ctg4x.
ctg 2x - tg 2x = sin 2x cos 2x sin4x
Dana nierówność jest zatem równoważna nierówności [ctg 4xl > v;, a ta z kolei
v;
alternatywie ctg 4x ,(: - lub ctg 4x > Stąd v;.
7r
lub kt: ,(: 4x ,(: + h, czyli
3
lub
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą. Każdy z tych przedziałów zawiera się w (O; 21r)
dla k = O, l, ... , 7. Długość każdego z nich wynosi ;';. Suma długości takich przedzia
łów wynosi zatem 8 · 2 · {2 = 11r,
ODPOWIEDŹ:
170 2017/2018 • etap I

2017 /2018-1-7 _
Z wierzchołka O paraboli y2 = 3x poprowadzono dwie proste wzajemnie prostopa

dłe, przecinające parabolę w punktach M i N. Znajdź równanie (we współrzędnych
kartezjańskich) zbioru środków ciężkości wszystkich trójkątów OM N.
ROZWIĄZANIE
Każda prosta przechodząca przez wierz

chołek O = (O, O) paraboli y2 = 3x
i przecinająca tę parabolę w jeszcze jed
nym punkcie, ma równanie y = mx dla
pewnej liczby m =f=. O. Każda prosta prze
chodząca przez punkt O= (O, O), prosto
padła do prostej y = mx, ma równanie
x y = -,k x. Rozwiązania układów równań
y=mx y =2 -,kx
{ y2 = 3x { Y = 3x
są parami współrzędnych punktów
3 l..) N = (3m2 -3m) prze-
M = ( rn2°' m , ,
N cięć tych prostych z parabolą.
Środkiem boku MN trójkąta OM N jest
punkt
S= (-3-+~m2,~_ 3m).
2m2 2 2m 2
Odcinek OS jest środkową trójkąta OM N, a środek ciężkości trójkąta dzieli ją w sto-
--+
sunku 1: 2. Zatem P =O+ jOS = (~ + m2, ,k -
m). Wystarczy teraz zauważyć,
·
ze y2 = ( ;:1;:; - m )2 = 1
,n2" + m2 -2 = x - 2.
ODPOWIEDŹ: y2 = x - 2.
2017/2018 • etap I 171
l"'I
2017 /2018-11-1
Ile jest sześciocyfrowych liczb naturalnych, w których występuje każda z cyfr O, 1, 2,
3, 4, 5? Ile jest wśród nich liczb parzystych, a ile liczb pierwszych?
ROZWIĄZANIE
Pierwszą cyfrą może być każda spośród cyfr 1, ... , 5 (nie może być nią O). Pozostałe
cyfry mogą być dowolną permutacją pozostałych pięciu cyfr. Wszystkich takich liczb
jest zatem 5 · 5! = 600.
Ostatnia cyfra liczby parzystej jest oczywiście parzysta. Liczb z ostatnią cyfrą
równą O jest 5!. Liczb z ostatnią cyfrą 2 lub 4 jest 2 · 4 · 4!, bo pierwszą cyfrą nie może
być cyfra ostatnia ani O. Liczb parzystych jest zatem 5! + 2 · 4 · 4! = 312.
Suma cyfr każdej z tych liczb jest równa O+ 1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15, zatem każda
taka liczba jest podzielna przez 3.
ODPOWIEDŹ: 600; 312; O.
172 2017/2018 • etap li

2017/2018-11-2 _
Odległości punktu P, leżącego wewnątrz kwadratu, od trzech jego wierzchołków wy

noszą odpowiednio 35 cm, 35 cm i 49 cm. Oblicz odległość punktu P od czwartego
wierzchołka kwadratu.
ROZWIĄZANIE
Należy rozważyć dwa przypadki.

l. Odległości punktu P od dwóch przeciwległych
wierzchołków są równe 35 cm. Zatem P leży na prze
kątnej kwadratu, czyli a= 45°. Korzystając z twier
dzenia kosinusów dla trójkąta o bokach długości a,
49 cm i 35 cm, mamy
352 = 492 + a2 - 49aV2.
Uwzględniwszy, że przekątna ma długość 49 + x = a\/'2, otrzymujemy równanie
x2 - 49 = O,
które ma dwa pierwiastki x = -7 lub x = 7, przy czym pierwszy z nich nie spełnia
warunków zadania.
2. Odległości punktu P od dwóch sąsiednich wierz

chołków kwadratu są równe 35 cm. Wówczas punkt P
leży na osi symetrii kwadratu prostopadłej do dwóch
boków. Zatem odległość od czwartego wierzchołka też
jest równa 49 cm.
ODPOWIEDŹ: 7 cm lub 49 cm.
2017/2018 • etap li 173
•
2017 /2018-11-3
Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b, c spełniona jest nierówność
J a2 + b32 + c2 ;:;,
a+ b + c
3 .
ROZWIĄZANIE
Jeżeli a+ b + c ,;;; O, to nierówność jest oczywiście prawdziwa. Załóżmy zatem, że

a+ b + c > O, i podnieśmy obie strony do kwadratu:
a2 + b2 + c2 (a+ b + c)2
3 ;:;, 9
Po przekształceniu otrzymamy
2a2 + 2b2 + 2c2 - 2ab - 2ac - 2bc ;:;, O.
Teraz wystarczy zauważyć, że lewa strona ostatniej nierówności jest równa
(a - b)2 + (a - c)2 + (b - c)2.
2017 /2018-11-4
Rozwiąż równanie
log; 10 + log, 102 + ... + log; 10100 = 10100.
ROZWIĄZANIE
Zakładamy, że x > O i x -=J l. Dzięki podstawowym własnościom logarytmu i potęgi

lewa strona równania jest równa
Mamy zatem równanie log; 10 "'f"' = 10100. Z definicji logarytmu jest ono równo
10100
ważne x10100 = 101010012, czyli x10100 = Jio . Stąd x = v'Io, ponieważ funkcja
potęgowa jest różnowartościowa.
ODPOWIEDŹ: x = y'lO.
174 2017/2018 • etap li

2017 /2018-11-5 _
Prosta x + 2y- l3 = O zawiera bok AB, prosta x -y + 5 = O zawiera bok BC trójkąta

ABC, a prosta x - 3y + 7 = O zawiera dwusieczną kąta BCA. Znajdź wierzchołki tego
trójkąta.
ROZWIĄZANIE
Punkt B jest wspólnym punktem prostych x + 2y -13 = O n

i x - y + 5 = O, a punkt C prostych x - y + 5 = O
i x - 3y + 7 = O. Rozwiązawszy odpowiednie układy rów
nań, mamy B = (l, 6), C = (-4, 1). Prosta prostopadła
do dwusiecznej kąta BCA i przechodząca przez punkt B
ma równanie 3x + y - 9 = O, ponieważ każda prosta pro C
stopadła do prostej x - 3y + 7 = O ma równanie postaci
3x + y + m = O, a liczbę m wyznaczamy, korzystając z faktu, że B leży na tej prostej.
Punkt wspólny S tej prostej i dwusiecznej kąta BCA znajdujemy, rozwiązując układ
równań
3x+ y- 9 = O
-
{ x-3y+ 7 = O ·
- -
Otrzymujemy S = (2, 3). Wektor BS ma współrzędne BS = [1, -3]. Punktem wspól-
nym prostej 3x + y - 9 = O i prostej zwierającej bok AC jest B' = S + BS = (3, O).
Znajdujemy równanie prostej przechodzącej przez punkty C i B': x + 7y - 3 = O.
Punkt A ma współrzędne ( 17, - 2) jako punkt wspólny prostych x + 7 y - 3 = O
i x + 2y - 13 = O.
ODPOWIEDŹ: A= (l 7, -2), B = (l, 6), C = (-4, 1).
2017/2018 • etap li 175
•
2017/2018-11-6
W ostrosłupie prawidłowym czworokątnym o krawędzi podstawy długości a = 2 dm
kąt między ścianami bocznymi ma miarę 135°. Ostrosłup ten przecięto dwiema płasz
czyznami równoległymi do postawy na trzy bryły o równych objętościach. Oblicz
odległość między tymi płaszczyznami.
ROZWIĄZANIE
Miarą kąta dwuściennego jest miara kąta płaskiego

ograniczonego dwiema półprostymi zawartymi w ścia
nach, wychodzącymi z jednego punktu na ich wspól
nej krawędzi i prostopadłymi do niej. Tymi półprosty
mi mogą być dwie półproste zawierające wysokości b
ścian bocznych opuszczone z wierzchołków podstawy.
Z twierdzenia kosinusów mamy
(aV2)2 = 2b2 - 2b2 cos 135°,
czyli 8 = b2(2 + y'2). Stąd b = 2V2 - \1'2.

Wysokość h ściany bocznej dzieli ją na dwa przystają
ce trójkąty prostokątne. Z twierdzenia Pitagorasa wyznacza
my h = ~' gdzie ł jest krawędzią boczną ostrosłupa.
Na dwa sposoby stosujemy wzór na pole trójkąta, będące
go ścianą boczną, i otrzymujemy równość łbl = !ah, czyli
J2 - v'2l =~-Stąd wyliczamy ł = Vl
+ \1'2. Z twier
dzenia Pitagorasa dla trójkąta ograniczonego wysokością H
ostrosłupa, jego krawędzią boczną l i połową przekątnej pod- a
2
stawy mamy H + ( af2) =
2
12. J
Stąd H = J2 - l.
Każda z dwóch płaszczyzn, którymi przecięto ten ostrosłup, ogranicza ostrosłup
prawidłowy czworokątny o wysokości odpowiednio H1 i H2, podobny do całego ostro
słupa. Objętość mniejszego z nich jest trzy razy mniejsza od objętości całego ostro
słupa, więc ich skala podobieństwa wynosi V3", jako że stosunek objętości brył podob-
f/
nych jest równy sześcianowi skali podobieństwa. Stąd 1 = V3", czyli H1 = /~-l.
Analogicznie objętość ostrosłupa o wysokości H2 jest dwa razy większa od objęto
ści ostrosłupa o wysokości H1, zatem ~ = -Y2, stąd H2 = v' %i J
2 - l. Szukana
odległość między płaszczyznami jest równa różnicy H2 - H1 = if"°vil J v'2 - l.
-. Vi-1 I In
ODPOWIEDZ. V3 y v 2 - l.
176 2017/2018 • etap li

2017/2018-11-7 _
Wyznacz przedziały monotoniczności funkcji określonej wzorem
3 9 27
f(x) =X+ - + -3 + -5 + · · · ·
x x x
ROZWIĄZANIE
Funkcja f (x) jest sumą nieskończonego szeregu geometrycznego o ilorazie q = !,z.

Szereg ten jest zbieżny, gdy I !,z I < 1. Ta nierówność jest równoważna 3 < x2, a jej
rozwiązaniem jest dziedzina funkcji D f = ( -oo; -v'3) U ( v'3; +oo). Ze wzoru na sumę
3
szeregu geometrycznego mamy f ( x) = 1 _x::\ = xL3. Obliczamy pochodną
X
2 2
, 3x (x - 3) - 2x4 x4 - 9x2
f(x)= /') ~,') =,n -,n•
4
~:i
9 2
Iloraz (x2 2 jest dodatni dla x E (-oo; -3) U (3; +oo), a ujemny dla x E (-3; 3).
Uwzględniwszy dziedzinę funkcji, otrzymujemy przedziały monotoniczności.
ODPOWIEDŹ: Funkcja f(x) jest rosnąca w przedziale (-oo; -3) oraz w przedziale
(3; +oo ), a malejąca w przedziałach (-3; -v'3) oraz ( v'3; 3).
2017/2018 • etap li 177
""
2017 /2018-111-1
W układzie współrzędnych narysuj zbiór
{(x,y) : x3 -y3 > xy2 - x2y}.
ROZWIĄZANIE ODPOWIEDŹ:
Korzystając ze wzorów skróconego mnożenia,

mamy (x - y)(x2 + xy + y2) > xy(y - x), czyli
(x - y) ( x + y) 2 > O. Ta nierówność jest spełniona,
jeżeli y ~ x lub x + y = O. Zbiór ten jest zatem
sumą półpłaszczyzny i półprostej.
2017 /2018-111-2
Na ile sposobów możemy n początkowych liczb naturalnych 1, 2, ... , n ustawić w ciąg,
tak by choć jedna liczba parzysta nie miała dwóch sąsiednich wyrazów nieparzystych?
ROZWIĄZANIE
Liczby 1, 2, ... , n można ustawić w ciąg na n! sposobów. Trzeba rozważyć dwa przy
padki.
Jeżeli n jest liczbą nieparzystą, to liczb nieparzystych w zbiorze {1, 2, ... , n} jest
n!l, a parzystych n21. Ciągami, w których każda liczba parzysta ma dwa sąsiednie
wyrazy nieparzyste, są takie ciągi, w których wszystkie liczby nieparzyste mają in
deksy nieparzyste, a liczby parzyste - indeksy parzyste. Liczby nieparzyste możemy
zatem rozmieścić na ( nf) ! sposobów, a liczby parzyste na ( n21) ! sposobów. Szukana
liczba sposobów jest zatem równa n! - (n!l )! (n21 )! .
Jeżeli n jest parzyste, to liczb 1, 2, ... , n nie da się ustawić w ciąg, tak by każda
liczba parzysta miała dwa sąsiednie wyrazy nieparzyste. Szukana liczba sposobów
wynosi wtedy n!.
ODPOWIEDŹ: n! - (n!l )! (n21 )! dla n nieparzystych; n! dla n parzystych.
178 2017/2018 • etap Ili

2017 /2018-111-J _
Napisz równanie obrazu okręgu x2 + y2 + 4x - 6y + 8 = O przez translację o wektor

11 = [2, -4]. Czy te dwa okręgi mają punkty wspólne?
ROZWIĄZANIE
Równanie okręgu przekształcamy do postaci (x + 2)2 + (y - 3)2 = 5. Stąd punkt

O= (-2, 3) jest środkiem okręgu, a jego promień jest równy r = Js. Obrazem punktu
O przez tę translację jest punkt O'= O+ 11 = (O, -1), więc obraz okręgu ma równanie
2 2
x + y + 2y - 4 = O. Odległość środków tych okręgów wynosi IOO'I = 2v' 5 = 2r,
okręgi są zatem styczne zewnętrznie, mają więc jeden punkt wspólny.
ODPOWIEDŹ: x2 + y2 + 2y - 4 = O; jeden punkt wspólny.
2017/2018-111-4 _
Z punktu P na okręgu o promieniu r = 4 cm poprowadzono cięciwę PQ nachyloną do
średnicy PR pod kątem a:= 15°. Oblicz pole trójkąta PQR.
ROZWIĄZANIE
Kąt PQR jest prosty jako kąt wpisany oparty na pół

okręgu. Zatem IPQI = 2rcosa: = 8cos15°. Pole trój
kąta PQR jest równe
R
~IQRIIPQI = ~IPRIIPQI sin 15° =
= 32 cos 15° sin 15° = 16 sin 30° = 8.
ODPOWIEDŹ: 8 cm.
2017/2018 • etap Ili 179

2017 /2018-111-5
Znajdź sumę wszystkich pierwiastków równania
v3ictgx + tg z] =4
spełniających nierówność
ROZWIĄZANIE
Najpierw rozwiążemy nierówność. Zauważmy, że 2 + /3 = (2 - v3)-1. Oznaczywszy

y= ( J2 - ./3) x, otrzymujemy nierówność y + ł < 4, która przy założeniu, że y-=/- O,
jest równoważna nierówności
y(y2 - 4y + 1) < O.
Jej rozwiązaniem jest y E (-oo; O) U (2 - ./3; 2 + ./3). Wróciwszy do pierwotnej
niewiadomej x, mamy alternatywę
lub
Pierwsza nierówność jest sprzeczna. Rozwiązując podwójną nierówność, trzeba zauwa

żyć, żeV2 - ./3 < 1, więc funkcja wykładnicza o podstawie J2 -
./3 jest malejąca
i opuszczając podstawę, należy zmienić zwrot nierówności. Rozwiązaniem nierówności
podanej w zadaniu jest przedział (-2; 2).
Aby podać rozwiązanie zadania, nie musimy rozwiązywać równania trygonome
trycznego. Wystarczy zauważyć, że funkcja g(x) = ./3 [ctg x + tg xl - 4 jest parzysta.
Istotnie
g(-x) = v3lctg(-x)+tg(-x)l-4 = v3i-ctgx-tgxl-4 = v3ictgx+tgxl-4 = g(x).
Jeżeli xo jest pierwiastkiem równania ./3 [ctg x+tgxl-4 = O, to liczba przeciwna -x0
również. Przedział (-2; 2) jest symetryczny względem zera, zatem suma pierwiastków
równania zawartych w tym przedziale jest równa O.
ODPOWIEDŹ: O.
180 2017/2018 • etap Ili

2017/2018-111-6 _
Jaką największą objętość może mieć stożek wpisany w kulę o promieniu R?
ROZWIĄZANIE
Objętość stożka wynosi V = jr2h.

Niezależnie od tego, czy środek ku
li leży na zewnątrz stożka, w jego
wnętrzu czy jest środkiem jego pod
stawy, zachodzi równość
r2 = R2 - lh - Rj2.
Dzięki niej możemy wyrazić objętość stożka jako funkcję jednej zmiennej, którą jest
wysokość h stożka:
i
V(h) = (2Rh2 - h3) .
Z warunków zadania wynika, że dziedziną tej funkcji jest przedział D = (O; 2R).
Funkcja V może przyjmować największą wartość wewnątrz tego przedziału albo na
jego brzegu. W pierwszym przypadku V ma w danym punkcie maksimum lokalne,
więc jej pochodna jest równa O. Obliczamy pochodną V'(h) = j(4Rh - 3h2). Zatem
V'(h) = O dla h =O~ Di dla h = !R. Na brzegu dziedziny mamy
lim V(h) = lim V(h) = O.

x-+O+ x->2R-
Tak więc największą wartość funkcja V może przyjmować tylko w punkcie !R. Jest
nią V(!R) = ~~1rR3.
ODPOWIEDŹ: 32~R3
81" .
2017/2018 • etap Ili 181
n
2017 /2018-111-7
Rzucamy sześcienną kostką do momentu uzyskania szóstki. Niech k będzie dowolną
dodatnią liczbą całkowitą. Oblicz prawdopodobieństwo, że liczba rzutów będzie
A: równa k, B: mniejsza niż k, C: parzysta.
ROZWIĄZANIE
Zdarzenie A polega na tym, że k - l razy wyrzucimy inną liczbę oczek niż sześć, a za
k-tym razem szóstkę. Zatem P(A) = rn)
k-l
· !-
Zdarzenie B' przeciwne do B zajdzie, jeżeli k - l razy wyrzucimy inną liczbę oczek
niż sześć. Stąd P(B) = 1- rn)k- .
1
Zdarzenie C polega na tym, że szóstkę wyrzucimy za drugim razem lub za czwar
tym itd., a we wszystkich poprzedzających rzutach nie wyrzucimy szóstki. Zatem
= 65 . 61 + (5)
6 . 61 + (5) 61 ....
3
P( C) 6 53 .
Jest to suma szeregu geometrycznego O ilorazie rn) 2, Z bieżnego do l !'k = 151 .

36
ODPOWIEDŹ: P(A) = rn)k-1. i, P(B) = 1- «r'. P(C) = 151 ·
182 2017/2018 • etap Ili

TEMATYCZNY SPIS ZADAŃ
LICZBY CAŁKOWITE
Jerzy Moskal
2007 /2008-1-7 13
Rozłóż na czynniki wielomian
W(x) = x4 + 6x3 + llx2 + 6x.

Udowodnij, że wartość W(n) tego wielomianu dla dowolnej liczby naturalnej n jest
podzielna przez 12. Dla jakich naturalnych n liczba W (n) nie jest podzielna przez 60?
2008/2009-1-1 24
Ile jest czwórek (x, y, z, t) liczb całkowitych dodatnich spełniających równanie

xy + yz + zt + tx = 2008?
2008/2009-1-4 25
Ile jest czterocyfrowych liczb naturalnych, które nie są podzielne ani przez 9, ani
przez 12?
2010/2011-1-2 52
Suma kwadratów trzech dodatnich liczb całkowitych a, b, c jest równa 2010. Ile jest
wśród nich liczb parzystych?
2011/2012-1-1 68
Pary (x, y) liczb całkowitych spełniające równanie
xy2 - y3 - xy + x2 + 5 = O
są współrzędnymi wierzchołków pewnego wielokąta. Oblicz jego pole.
• LICZBY CAŁKOWITE • 183
n
2012/2013-111-1 98
Udowodnij, że zbiór S = {6n + 3 : n E N}, gdzie N jest zbiorem wszystkich liczb
naturalnych, zawiera nieskończenie wiele kwadratów liczb całkowitych.
2013/2014-1-1 103
Udowodnij, że żaden element zbioru S = {6n + 2 n EN} nie jest kwadratem liczby
całkowitej.
2014/2015-1-1 119
Niech p będzie dowolną liczbą pierwszą. Udowodnij, że reszta z dzielenia liczby p
przez 30 nie jest liczbą złożoną.
2014/2015-111-1 129
Znajdź wszystkie liczby naturalne mniejsze niż 7, przez które podzielna jest liczba
L = 32016 + 4_
2015/2016-1-1 134
Znajdź wszystkie rosnące ciągi (an) o wyrazach całkowitych, takie że a2 - 2 oraz
amn = aman dla wszystkich liczb naturalnych m, n.
2015/2016-11-1 140
Wyznacz największą liczbę naturalną k, taką że liczba 2016! jest wielokrotnością licz
by 10k.
2015/2016-111-1 146
Znajdź wszystkie pary liczb całkowitych (x, y) spełniających równanie
(x - 2y - l)(x + 2y + 1) = 3.
2016/2017-1-1 151
Udowodnij, że jedyną liczbą pierwszą p, taką że liczba p2 +2 też jest pierwsza, jest
p= 3.
184 • LICZBY CAŁKOWITE •

2016/2017-11-1 156
Udowodnij, że spośród dowolnych pięciu liczb naturalnych można wybrać trzy, których
suma jest podzielna przez 3.
2017/2018-1-2 166
Ile jest trójek (x1,x2,X3) liczb całkowitych niedodatnich spełniających równanie

X1 + X2 + X3 + 37 = 0?
2017/2018-11-1 172
Ile jest sześciocyfrowych liczb naturalnych, w których występuje każda z cyfr O, 1, 2,

3, 4, 5? Ile jest wśród nich liczb parzystych, a ile liczb pierwszych?
PRZEKSZTAŁCENIA WYRAŻEŃ ALGEBRAICZNYCH
2007/2008-11-2 14
Sprowadź do najprostszej postaci (niezawierającej ujemnych wykładników ani ułam
ków piętrowych) wyrażenie
2008/2009-11-2 29
Sprowadź do najprostszej postaci wyrażenie
(a3 + b3)(a-1 - b-1)

(a-1 + b-1)[(a - b)2 + ab]"
2011/2012-11-1 - 75
Wykaż, że liczba a= V9 - 4v'5 - v'9 + 4v'5 jest całkowita.
• PRZEKSZTAŁCENIA WYRAŻEŃ ALGEBRAICZNYCH • 185
,. ,
2011/2012-111-1 80
Niech a i b będą dwiema liczbami rzeczywistymi, przy czym a> b. Udowodnij, że
a3 - b3 ;;;, ab2 - a2b.
2014/2015-11-l ... 124

Udowodnij, że dla dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych a, b spełniona jest nierów-
ność
a b
b + ~;;;, 2.
2016/2017-1-4 152
Niech a i b będą dowolnymi liczbami rzeczywistymi. Wykaż, że jeżeli a < b, to
2016/2017-111-1 161
Udowodnij, że dla dowolnych dwóch dodatnich liczb rzeczywistych a, b spełniona jest
nierówność
2017/2018-11-3
Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b, c spełniona jest nierówność
/ a2 + b2 + c2 a+ b + c
V 3 > 3 ·
2017/2018-111-1--·~-· 178
W układzie współrzędnych narysuj zbiór
{(x,y) : x3 -y3;;;, xy2 - x2y}.
186 • PRZEKSZTAŁCENIA WYRAŻEŃ ALGEBRAICZNYCH •

ZADANIA Z 11TREŚCIĄ"
Jerzy Moskal
2007/2008-11-3 15
Cena akcji pewnej firmy spadła o 60%. O ile procent musi teraz wzrosnąć cena tych
akcji, aby wróciła do poprzedniego poziomu?
2007/2008-111-3 --20
Połowę drogi kierowca jechał autostradą z prędkością 120 km/h, a drugą połowę
po drogach lokalnych ze średnią prędkością 60 km/h. Oblicz średnią prędkość całej
podróży.
2008/2009-111-4 35
Znajdź liczbę, której 59% stanowi okresowy ułamek dziesiętny 2, 6(81).
2009/2010-1-3 39
Kran A napełnia basen wodą w ciągu 10 godzin, a kran B w ciągu 15 godzin. W ciągu
ilu godzin napełniony zostanie basen, jeżeli oba krany będą działać jednocześnie?
2011/2012-11-4 76
Dwa różne automaty wykonują razem daną pracę w ciągu 6 godzin. Gdyby pierwszy
automat pracował sam przez 2 godziny, a następnie drugi pracował sam przez 6 godzin,
to wykonałyby połowę całej pracy. W jakim czasie każdy automat może samodzielnie
wykonać całą pracę?
2013/2014-11-1 109
Urządzenie I wykonuje pewną pracę w ciągu 20 godzin, a urządzenie II w ciągu 30 go
dzin. W jakim czasie wykonają tę pracę oba urządzenia, pracując jednocześnie?
2013/2014-111-3 115
Po zmieszaniu roztworów soli o stężeniach 8% oraz 20% otrzymano 12 litrów roztworu
o stężeniu 16%. Oblicz objętości zmieszanych roztworów.
• ZADANIA Z „TREŚCIĄ" • 187
r,
2014/2015-11-4 .125
W każdym z ostatnich dwóch notowań cena ropy spadała o k%, gdzie k E (O; 100).
O ile procent musiałaby cena wzrosnąć w najbliższym notowaniu, żeby wróciła do po
czątkowego poziomu?
2015/2016-11-4 142
Zespołowi pracowników zlecono pewną pracę. Gdyby było ich o 3 mniej, to pracowa
liby o 5 dni dłużej, a gdyby było ich o 4 więcej, to pracowaliby o 2 dni krócej. Ilu było
pracowników i jak długo pracowali?
2017 /2018-1-3 167

Do zbiornika, w którym znajdowało się p0 hl wody, pierwszego dnia dolano 70 hl wody,
po czym każdego dnia dolewano o 7 hl wody więcej niż dnia poprzedniego. Jednocze
śnie codziennie ze zbiornika ubywało 170 hl wody. Jaka powinna być początkowa ilość
Po wody w zbiorniku, aby nigdy nie brakło w nim wody? Którego dnia w zbiorniku
było najmniej wody?
WIELOMIANY I FUNKCJE WYMIERNE
Jerzy Moskal
2007/2008-1-2 - - --- ~· .. ~ --- =~ - =J - -· - 9

Rozwiąż nierówność l2x4 - 171 < 15.
2007/2008-1-6 -, CC""'"=- -=--====,"-~~~ 12

Wyznacz liczbę rozwiązań równania
(m - 3)x4 - 3(m - 3)x2 +m+2 = O

w zależności od parametru m.
188 • WIELOMIANY I FUNKCJE WYMIERNE •

2008/2009-1-6 27
Dla jakich wartości parametru p E lił jeden z pierwiastków równania
(12p + 6)x2 + 16px + 9p = O

jest sinusem, a drugi kosinusem tego samego kąta rozwartego?
2008/2009-11-1 29
Suma dwóch liczb rzeczywistych wynosi 6. Jaką największą wartość może mieć ich
iloczyn?
2008/2009-11-5 31
Dla jakich m proste mx+ (m+ l)y = 2 i 4x+ (m+4)y = 1 przecinają się w punkcie
leżącym wewnątrz II lub IV ćwiartki układu współrzędnych?
2008/2009-111-7 37
(m2 - l)x2 + 2(m - l)x + 2 > O

jest spełniona dla każdego x E R? Czy istnieje takie x, aby dla każdego m E lił
powyższa nierówność była prawdziwa?
2009/2010-1-2 38
Rozwiąż nierówność /x2 + 2x + 1 - 2x > O.
2009/2010-1-7 41
Ile jest równań postaci
x2 - px +ą = O,
które mają dwa pierwiastki mniejsze od 7, przy czym liczby p i ą są całkowite i do
datnie.
2010/2011-111-4 64
Suma dwóch nieujemnych liczb rzeczywistych x, y jest równa dodatniej liczbie a. Jaką
najmniejszą wartość może mieć suma kwadratów liczb x i y?
• WIELOMIANY I FUNKCJE WYMIERNE • 189

2011/2012-1-7 73
a) Zbadaj w zależności od parametru k, ile rozwiązań ma układ równań
kx + (k + l)y = k - l
{ 4x + (k + 4)y = k ·
b) Dla jakich wartości parametru k ten układ ma dokładnie jedno rozwiązanie należące
do wnętrza trójkąta o wierzchołkach
A= (0,0), B =(~,o), = C (0,2)?
2011/2012-11-2 75
f(x) = Jx4 + x3 - 8x2 - 12x.
2011/2012-111-4 81
Rozwiąż nierówność 1 + J x + 5 > x.
Dana jest funkcja

5-x
f (x) = 2x + 1 ·
Rozwiąż nierówność f (x + 5) ;;;, f (x - 3).
2012/2013-111-4 - 99
Rozwiąż nierówność ,/x2 - 16x + 64 + x,;;;; 7 + Jx2 + 6x + 9.
2012/2013-111-5 ,P , - - - -=-~=0~'-=~=s ~ ~ ac 100

Wykaż, że niezależnie od wartości parametru m równanie
x3 - (m + l)x2 + (m + 3)x - 3 = O
ma pierwiastek całkowity. Dla jakich m wszystkie pierwiastki rzeczywiste tego rów
nania są całkowite?
190 • WIELOMIANY I FUNKCJE WYMIERNE •

2013/2014-1-7 108
Rozwiąż w zależności od parametru p E IR równanie
(1 - p)(/x + 2/ + /x/) = 4 - 3p.
2013 /2014-111-5 116

Wyznacz zbiór wszystkich liczb rzeczywistych p, dla których pierwiastki x1 i x2 rów-
nania
x+l=~ +p+l
p-1 X
spełniają nierówność
1 1
-+-
X1 X2
< 2p+ l.
2014/2015-11-2 -124
Wyznacz najmniejszą i największą wartość funkcji danej wzorem f(x) = /x2 - 8x + 7/
w przedziale (O; 5).
2014/2015-111-5 130
Wartość funkcji g w punkcie m jest równa sumie pierwiastków równania
/mx2 - 2x/ = m,
przy czym każdy pierwiastek jest w tej sumie uwzględniany tylko raz niezależnie od
jego krotności. Znajdź funkcję g: m--* g(m) i naszkicuj jej wykres.
2015/2016-1 ll-6 _ -149

Funkcja f przyporządkowuje każdej liczbie rzeczywistej m liczbę pierwiastków rów-
nania
4x+ 21
x2 +2 =m.
1
Naszkicuj wykres funkcji f.
2016/2017-11-5- -- -158
Wykres funkcji kwadratowej f(x) przechodzi przez punkty (-2, 16), (1, -2), (3, 6).
Po przesunięciu go o wektor v = [2, -6] i przekształceniu przez symetrię względem
prostej x = O otrzymano wykres funkcji g(x). Wykres funkcji g(x) przekształcono
przez symetrię względem prostej y = 3, otrzymując wykres funkcji h(x). Napisz wzory
funkcji f(x), g(x) i h(x).
• WIELOMIANY I FUNKCJE WYMIERNE • 191

2016/2017-11-7 160
Suma wszystkich współczynników wielomianu W(x) jest równa
5-2-n + 21-2n
lim .
n---->oo 5 2 -n+ 2-1-2n
Suma współczynników przy parzystych potęgach zmiennej x jest 3 razy większa niż
suma współczynników przy potęgach nieparzystych. Znajdź reszty z dzielenia W(x)
przez dwumiany: a) x - l, b) x + l, c) x2 - l.
2017 /2018-1-4 168

Stopień wielomianu W(x) jest równy 2015. Oblicz W(2017), wiedząc, że W(n) = ~
dla n= l, 2, ... , 2016.
2017 /2018-1-5 169

Dane jest równanie (m + l)x2 - 2(m - 3)x + m + 1 = O.
Dla jakich wartości parametru m
a) liczba 1 leży między sumą różnych pierwiastków równania a sumą ich kwadratów?
b) wartość bezwzględna przynajmniej jednego pierwiastka równania jest mniejsza
od 0,9?
FUNKCJE WYKŁADNICZE I LOGARYTMICZNE
Jerzy Moskal
2007 /2008-11-7 18
(p - 2) · gx + (p + 1) · 3x - p =O
ma dwa różne pierwiastki rzeczywiste?
2007 /2008-111-6 22
Dla jakich wartości parametru m dokładnie jeden pierwiastek równania
(m - 2) gx + (m + 1)3x - m = O
jest mniejszy od 2?
192 • FUNKCJE WYKŁADNICZE I LOGARYTMICZNE •

2008 / 2009-111-2 34
J(x) = log2(x3 - 4x2 - 3x + 18).
2009/2010-1-5 40
Wyznacz zbiory A n B oraz A\ B, gdzie
A = { x E IR : x4 + x3 - 3x2 - x + 2 ;;,, O},

B = {x E IR: log0,5(x + 3)? log0,5(6 - 2x)}.
___,42
2009/2010-11-2 -------
Dane są funkcje f(x) = 2x+1 + 5x-5 i g(x) = 25x + 4x_ Rozwiąż równanie
g (~) = f(x+3).
2009/2010-111-7 51
(p - 3)(9 - 4v15? - (2p + 6)(v15 - 2)x +p+2 = O

ma dokładnie jeden pierwiastek?
2010/2011-1-6 55
W układzie współrzędnych na płaszczyźnie narysuj zbiór
A= {(x, y) : logy(8x + y - 2 - x2);;,, logy(8 - x2 + 8x - 2y - y2)}.
2010/2011-11-4 ----- 59
Rozwiąż równanie logx_2(x3 - x2 - 7x + 10) = 2.
2010/2011-111-6--
log(px2) =2
log(x + 1)
ma dokładnie jedno rozwiązanie?
• FUNKCJE WYKŁADNICZE I LOGARYTMICZNE • 193

2011/2012-1-6 72
Narysuj w układzie współrzędnych zbiór
S = {(x,y) : log; ly- 21 > logly-21 x}.
2011/2012-111-6 83
Dla jakich m równanie
ma dokładnie jedno rozwiązanie w zbiorze liczb rzeczywistych?
2012/2013-1-3 86
Wyznacz dziedzinę i zbadaj parzystość funkcji
- ( 2 1) 32x + 3-2x - X31og 3x2 + 5x + 8 .

f (X) - X + 2
sin 2x + 2 2
3x - 5x +8
2012/2013-1-6 88
Naszkicuj wykres funkcji, która każdej liczbie rzeczywistej m przyporządkowuje liczbę
f ( m) pierwiastków równania
4lxl + (m + 1) 2lxl+l = 5 - m2
z niewiadomą x.
2012/2013-11-1 93
Rozwiąż równanie (5v12 - 7)x-l = (5v12 + 7)3x_
2012/2013-11-3 94
Wyznacz dziedzinę funkcji określonej wzorem
2013/2014-1-4 105
Sporządź wykres funkcji danej wzorem
194 • FUNKCJE WYKŁADNICZE I LOGARYTMICZNE •

2013/2014-11-3 110
Rozwiąż nierówność 13 log; 2 - 21 > 1.
2014/2015-1-2 119
Rozwiąż równanie
2014/2015-l-5 ------- 121

(m2 - 1) · 25x - 2(m - 1) · 5x +2> O
jest spełniona przez każdą liczbę rzeczywistą x?
2014/2015-11-6 - 127
Rozwiąż nierówność log2x(x4 + 3) > 2.
2014/2015-111-4 130
2015/2016-1-3 -135
Rozwiąż nierówność 3x - 2x > 3x-2.
2015/2016-11-2 140
Rozwiąż nierówność logx(x2 - łx + 1) - 2 < O.
2016/2017-1-5 153
Wykaż, że jeżeli liczba m spełnia nierówność
(1 + 2
~) log0,5 3 - log0,5 ( 27 + 3 ~) ,;;;; 2,
to x2 + mx + 1 > O dla każdej liczby rzeczywistej x.
• FUNKCJE WYKŁADNICZE I LOGARYTMICZNE • 195

2016/2017-11-2 156
Rozwiąż równanie
logx(x3 + 3)
2
logx(x + 1) = ·
2017/2018-11-4 174
Rozwiąż równanie
log; 10 + log; 102 + · · · + log, 10100 = 10100.
2017 /2018-111-5 180

Znajdź sumę wszystkich pierwiastków równania
V3lctgx+tgxl =4
spełniających nierówność
FUNKCJE TRYGONOMETRYCZNE
Jerzy Moskal
2007 /2008-11-5 16
Oblicz sumę wszystkich pierwiastków równania
4cos2 x =3
należących do przedziału (-81r; l01r).
2008/2009-1-2 24
Rozwiąż równanie sin 4x + J3 sin 2x = O.
196 • FUNKCJE TRYGONOMETRYCZNE •

2008/2009-11-4 30
1 2i1r .
Oblicz log9 cos ~1r - log9 sin
2009/2010-1-4 39
Znajdź wszystkie rozwiązania równania
4 cos 2x sin 2x +1 =O
należące do przedziału (-1r; 1r).
2009/2010-11-3 _43
Oblicz sin2a, jeżeli sina= O, 75 i a E (~;71-).
2009/2010-111-1 _47
Rozwiąż równanie
(x2 + 1 )sin 2x+cos 2x = 1.
2010/2011-11-6 61
Oblicz sumę trzydziestu największych ujemnych rozwiązań równania
cos 2x + sinx = O.
2012/2013-111-2 --98
Rozwiąż równanie
4cos2 2x = 3.
2013/2014-11-2 109
Kotangens kąta rozwartego a jest równy -3. Oblicz wartości funkcji trygonomet
rycznych kąta 2a.
2013/2014-111-1 _114
Rozwiąż równanie
( + 21)
x2
cos 2x (
x2
l)
+2
sin 2x
= 1.
• FUNKCJE TRYGONOMETRYCZNE • 197

2014/2015-111-2 129
Rozwiąż równanie
2cos3 x + 5sin2 x - llcosx - 9 = O.
2015/2016-1-5 136
COS
3
X + p COS X + p + l = 0
ma dokładnie trzy rozwiązania w przedziale (O; 27r)?
2015/2016-111-3 147
Rozwiąż równanie
I cosxl2cosx+l = 1.
2016/2017-1-3 152
Rozwiąż równanie 4sin2 x + 8sin2 xcosx = 2cosx + l.
2016/2017-111-2 161
Oblicz log8 cos l 7r - log8 tg ( -1; 7r).
1
2017/2018-1-6 170
Znajdź sumę długości wszystkich przedziałów zawartych w (O; 27r), w których speł-
niona jest nierówność
2
I ctg 2x - tg 2xl ;;;, v3·
198 • FUNKCJE TRYGONOMETRYCZNE •

CIĄG ARYTMETYCZNY I GEOMETRYCZNY
Jerzy Moskal
2010/2011-1-5 54
Liczba naturalna a ma 2n cyfr, z których pierwsze n cyfr to same czwórki, a pozostałe
cyfry to ósemki. Udowodnij, że JaTI jest liczbą naturalną dla każdego n.
2010/2011-11-2 58
Sprawdź, czy ciąg
1 2+v'3 2+v'3
4' -2-, 2 - v'3
jest ciągiem geometrycznym.
2010/2011-111-2 63
Oblicz sumę wszystkich dwucyfrowych liczb naturalnych niepodzielnych przez 7.
2011/2012-1-2 69
Oblicz sumę n początkowych wyrazów ciągu (an), w którym
a1 = 3, a2 = 33, a3 = 333, a4 = 3333,
2011/2012-111-3 81
Suma czterech początkowych wyrazów rosnącego ciągu arytmetycznego (an) jest rów
na O, a suma ich kwadratów wynosi 80. Znajdź wzór na n-ty wyraz tego ciągu.
2012/2013-1-7 90
Ciąg trzech liczb całkowitych (a, b, c) jest ciągiem geometrycznym, którego iloraz jest
liczbą całkowitą. Jeżeli do najmniejszej z nich dodamy 9, to otrzymamy trzy liczby,
które odpowiednio uporządkowane utworzą ciąg arytmetyczny. Znajdź wszystkie takie
ciągi (a,b,c).
2012/2013-11-5 95
Wykaż, że (2n + 2)-cyfrowa liczba jest kwadratem liczby natu-
"11-,....
.n-'122
"-,.....-'2 5
n+l
ralnej (dla dowolnego n).
• CIĄG ARYTMETYCZNY I GEOMETRYCZNY • 199

2013/2014-1-6 107
Dla jakich liczb x E ( - ~; ~) liczby
cosx
tgx, 1,
1 + sinx
w podanej kolejności są trzema początkowymi wyrazami rosnącego ciągu arytmetycz
nego (an)? Dla dowolnego n EN oblicz sumę an+ an+I + ... + a2n-
2015 /2016-111-4 147

Dla jakich a liczby
log0,5 a2, 3 + log0,5 a, -1 - log0,5 2a3
są kolejnymi wyrazami ciągu arytmetycznego?
GRANICE I POCHODNA FUNKCJI
2007 /2008-1-3 10
Oblicz granicę ciągu o wyrazie ogólnym an = n3 - /n6 - 5n3.
2007 /2008-111-2 19
3 5 > {110000
o, 1 x · o, 1 x · o, 1 x · ...
100
2008/2009-1-3 25
Znajdź liczbę c, dla której granica ciągu o wyrazie ogólnym
jest równa 2.
200 • GRANICE I POCHODNA FUNKCJI •

2008/2009-111-3 35
lim (n - Jn2
n-oo
+ 5n).
2009/2010-ll-4 _ 43
Wyznacz granicę ciągu
2009/2010-11-6 45
Funkcja f spełnia dla każdego x należącego do jej dziedziny równanie
+ f(x) + (f(x))2 + (f(x))3 +

X
1 = -+1
2 '
gdzie lewa strona jest sumą nieskończonego ciągu geometrycznego. Wyznacz dziedzinę
i wzór funkcji f. Naszkicuj jej wykres.
2009/2010-111-4 -48
Oblicz granicę ciągu, którego n-ty wyraz jest równy
1 3 9 3n
an = 3n + 2n + 3n + 2n + 3n + 2n + ... + 3n + 2n .
2010/2011-1-3------ 53
Znajdź liczbę p, dla której granica ciągu o wyrazie ogólnym
an= {!n3 + n2 + 9pn - {!n3 - 5pn2
jest równa 2.
2010/2011-1-7 ----
Naszkicuj wykres funkcji g : m ---+ g(m), która każdej liczbie rzeczywistej m przypo
rządkowuje liczbę pierwiastków równania
• GRANICE I POCHODNA FUNKCJI • 201

2010 /2011-111-3 64
Wyznacz dziedzinę funkcji f danej wzorem
x3 +8
f(x) = - n - n
Zbadaj granice funkcji f w punktach nienależących do dziedziny.
2011/2012-1-4 70
Rozwiąż równanie
lim (x + x3 + x5 + . . . + x2n-1) = -2 .
n-+= 3
2012/2013-11-4 94
Oblicz granicę ciągu (an), gdzie
3+6+9+ ... +3n

a-------
n- 2 (2n+1)
2012/2013-111-7 102
3 - log0 5 x - log6 5 x - log~ 5 x - ... ~ 4 log0 5 x.

' ' ' '
2013/2014-1-2 -ts'se,_,1 _
103
Rozwiąż równanie
w którym drugi składnik prawej strony jest ułamkiem dziesiętnym okresowym.
2013/2014-11-4 110
Zbadaj monotoniczność ciągu (an), którego n-ty wyraz jest równy
3n+2
an -
- ----=---,- -
3n + 22n+l ·
Wyznacz granicę ciągu (an).

2013 /2014-111-4 115
3x2 + 6x3 + 12x4 + ... < 1.
2014/2015-1-3 120
3n+1 + 23+2n
an= 22n+l + 3n .
2014/2015-11-3 ~ --124
Znajdź punkty nieciągłości funkcji danej wzorem
j(x) = X~ - 4
W których z tych punktów można określić wartość funkcji, tak żeby była ciągła?
2014/2015-111-7 133
Wyznacz wysokość stożka o najmniejszej objętości opisanego na kuli o promieniu
R = 2 cm.
2015/2016-1-4 135
lim (2n - {/8n3 - 2n2).
n_,oo
2015/2016-11-3-- 141
Wyznacz dziedzinę D funkcji określonej wzorem
f ( x) = ,/x2 + 6x + 9
x2 - X -12
i zbadaj jej granice w punktach należących do zbioru IR. \D.
2015/2016-111-7 150
Trójkąt równoramienny o obwodzie 36 cm obraca się wokół prostej zawierającej pod
stawę trójkąta. Jakie powinny być wymiary tego trójkąta, aby objętość powstałej
bryły była największa?
• GRANICE I POCHODNA FUNKCJI • 203

2016/2017-111-3 162
Funkcja f dana wzorem
f(x) ={ x;~-:/ dla x =/ 1

am dla X= 1
jest ciągła w punkcie x = 1. Wyznacz a2, a6 oraz am dla dowolnej dodatniej liczby
całkowitej m.
2016/2017-111-7 165
Dany jest układ równań
(p + 2)x + 4y = 2p +4 .
{ 3x + 2y = 4
a) Dla jakich p układ ma dokładnie jedno rozwiązanie (x, y)?

b) Jaką największą wartość osiąga iloczyn xy dla p E (O; 3)?
2017 /2018-11-7 177

Wyznacz przedziały monotoniczności funkcji określonej wzorem
3 9 27
f(x) =X+ -
x
+-
x3
+-
x5
+··· .
2017 /2018-111-6 181

Jaką największą objętość może mieć stożek wpisany w kulę o promieniu R?

GEOMETRIA ANALITYCZNA
Jerzy Moskal
2007 /2008-11-4 15
Niech P będzie izometrycznym przekształceniem płaszczyzny, w którym obrazem wy
kresu funkcji f(x) = x2 jest wykres funkcji g(x) = x2+x+ 1. Znajdź to przekształcenie
i podaj wzór funkcji, której wykres jest obrazem wykresu funkcji h(x) = log2 x po
przez przekształcenie P.
2007 /2008-11-6 _ 17
Znajdź równanie stycznej l do okręgu C o równaniu
x2 + y2 - 4x + 6y- 12 = O
w punkcie A(6, O). Napisz równanie okręgu symetrycznego do okręgu C względem
prostej l.
2007 /2008-111-4 -20

Znajdź równania okręgów o promieniu 3 stycznych jednocześnie do osi OX i do prostej
12x + 5y = O.
2008/2009-1-5 26
Punkty A= (2, -2) i B = (8, 4) są końcami podstawy trójkąta równoramiennego ABC.
Wierzchołek C leży na prostej x - 3y + 34 = O. Znajdź równanie okręgu wpisanego
w trójkąt ABC.
2008/2009-111-1 _34
Znajdź współrzędne obrazu punktu C = (20, 25) w symetrii osiowej względem prostej
przechodzącej przez punkty A= (6, 2) i B = (3, -4).
2009/2010-1-6 -40
Oblicz pole trójkąta, mając dane dwie proste 4x + 5y + 17 = O i x - 3y = O,
zawierające środkowe trójkąta, oraz jeden jego wierzchołek A= (-1, -6).
• GEOMETRIA ANALITYCZNA • 205

2009 /2010-11-5 44
Znajdź równania stycznych do okręgu x2 + y2 - 8y + 12 = O przechodzących przez
początek układu współrzędnych. Znajdź równania obrazów tego okręgu i jednej z wy
znaczonych stycznych w jednokładności o środku w punkcie S = (1, 2) i skali k = -3.
2009/2010-111-3 48
Zbadaj wzajemne położenie okręgów:
01 : x2 + y2 - 4x - 2y - 45 = O, 02 : x2 + y2 + 2y - 97 = O.
2010/2011-1-4 53
Punkty A= (-2, 3) i B = (1, 2) są wierzchołkami trójkąta T. Wyznacz współrzędne
trzeciego wierzchołka, wiedząc, że pole trójkąta T jest równe 3, a środek jego ciężkości
leży na osi OY.
2010/2011-11-3 59
------, ------,
Dane są punkty A= (-1, -8) oraz B = (5, 4). Znajdź taki punkt C, że AC= 5 CB.
2010/2011-11-7 62
Zbadaj w zależności od parametru k wzajemne położenie prostych
ls : kx + y = 2, oraz ł2 : X + ky = k + l.
Dla jakich k te proste przecinają się wewnątrz kwadratu, w którym punkty
A= (2, -2) i C = (-2, 2) są końcami przekątnej?
2010/2011-111-7 67
Znajdź równania stycznych do okręgu C o równaniu
x2 + y2 + 6x - 4y - 12 =O
przechodzących przez punkt P = ( 136, 2). Oblicz długość promienia okręgu stycznego
do obydwu prostych i do okręgu C.
2011/2012-1-5 71
Wyznacz równanie krzywej będącej zbiorem środków wszystkich cięciw paraboli
y= x2-2 przechodzących przez początek układu współrzędnych. Naszkicuj tę krzywą.
206 • GEOMETRIA ANALITYCZNA •

2011/2012-11-3 -76
Oblicz miarę kąta między wektorami a b, wiedząc, że wektory ii= 3a + 2b
v = -a+ 4b są prostopadłe oraz lal= Ibi= 1.
2011/2012-11-6 78
Dane są dwa punkty A= (7,5),B = (1,-1) oraz punkt P = (3,3) przecięcia wyso
kości trójkąta ABC. Oblicz pole trójkąta ABC i napisz równanie okręgu opisanego
na nim.
2011/2012-111-7 84
Prosta 2x + y - 13 = O zawiera bok AB trójkąta ABC, prosta x - y - 5 = O zawiera

bok BC, a prosta 3x - y - 7 = O zawiera dwusieczną kąta ACB. Znajdź wierzchołki
tego trójkąta i oblicz jego pole.
2012/2013-1-4 86
Znajdź rzut równoległy punktu A (1, -2) na prostą x -y + 3 = O w kierunku wektora

v= [1,2].
2012/2013-11-6 95
Dane są punkty A= (-5,0),B = (-3,-4),C = (3,4),M = (7,1). Z punktu M
poprowadzono styczne k i l do okręgu opisanego na trójkącie ABC. Oblicz pole
trójkąta KLM, gdzie Ki L są punktami styczności prostych kil z tym okręgiem.
2013/2014-11-5 111
Okrąg O ma równanie x2 + y2 + 6x + 4y - 12 =O.Okrąg O' jest obrazem okręgu O

przez translację o wektor v = [7, 1]. Znajdź równania osi symetrii sumy O U O' tych
okręgów. Wyznacz punkty wspólne obu okręgów. Znajdź równania prostych stycznych
jednocześnie do O i O'.
2013/2014-111-7 117
Oblicz promień mniejszego z dwóch okręgów stycznych w punkcie M(2, 1) do prostej
x - 7y + 5 = O i jednocześnie stycznych do prostej x + y + 13 = O. Napisz równania
wszystkich okręgów o tym promieniu stycznych jednocześnie do obydwu prostych.

2014/2015-1-7 123
Wyznacz równania stycznych do okręgu
x2 + y2 + 4x + 3 =O
poprowadzonych z punktu M = (1, O). Jaką krzywą stanowi zbiór wszystkich środków
cięciw tego okręgu wyznaczonych przez proste przechodzące przez punkt M? Napisz
jej równanie.
2014/2015-11-5 126
Figura B jest obrazem figury
A={(x,y): x2+y2-6x-8y+21:(;0 /\ x-7y+25;;;,0}.
przez symetrię względem prostej x - 2y = O. Znajdź nierówności opisujące figurę B

i oblicz jej obwód.
2014/2015-111-3 130
Oblicz pole równoległoboku zbudowanego na wektorach ii= [3, -4] i v = [4, 4].
2015/2016-1-6 137
Napisz równanie okręgu opisanego na trójkącie o wierzchołkach A = (5, -4), B =
= (6, -1), C = (-2, 3). Zbadaj wzajemne położenie tego okręgu oraz jego obrazu
w symetrii osiowej względem prostej
3x + 4y + 26 = O.
2015/2016-11-6 143
Okrąg O' jest obrazem okręgu O o równaniu
x2 + y2 - 4x - 6y - 12 =O
w symetrii środkowej względem punktu M = (6, 6). Napisz równanie okręgu O' i rów
nania wszystkich prostych, które są jednocześnie styczne do obu okręgów.
208 • GEOMETRIA ANALITYCZNA •

2015/2016-111-5 148
Na płaszczyźnie dane są punkty A= (2, 1), B = (-2, 7), C = (-6, 5).
a) Znajdź współrzędne punktu D, dla którego czworokąt ABCD (w tej kolejności
wierzchołków) jest równoległobokiem.
b) Figura F jest sumą prostej AB i prostej CD. Napisz równania wszystkich osi
symetrii figury F.
c) Znajdź obraz figury F w jednokładności o środku w punkcie A i skali równej 3.
2016/2017-1-2 151
Dane są punkty A= (-1,-2),B = (3,1),C = (1,4). Prosta l jest równoległa do
prostej AC i dzieli trójkąt ABC na dwie figury o równych polach. Znajdź równanie
prostej l.
2016/2017-111-4 162
Zbadaj, czy trójkąt o wierzchołkach A= (-2,0),B = (1,-1),C = (O, 7) jest ostro
kątny, prostokątny, czy rozwartokątny.
2017 /2018-1-7 171

Z wierzchołka O paraboli y2 = 3x poprowadzono dwie proste wzajemnie prostopa
dłe, przecinające parabolę w punktach M i N. Znajdź równanie (we współrzędnych
kartezjańskich) zbioru środków ciężkości wszystkich trójkątów OMN.
2017 /2018-11-5 175

Prosta x + 2y-13 = O zawiera bok AB, prosta x -y + 5 = O zawiera bok BC trójkąta
ABC, a prosta x-3y+ 7 = O zawiera dwusieczną kąta BCA. Znajdź wierzchołki tego
trójkąta.
2017 /2018-111-3 179

Napisz równanie obrazu okręgu x2 + y2 + 4x - 6y + 8 = O przez translację o wektor
11 = [2, -4]. Czy te dwa okręgi mają punkty wspólne?

PLANIMETRIA
Jerzy Moskal
2007/2008-1-1
W trójkącie równoramiennym dane są długości podstawy a i ramienia b. Oblicz dłu
gość wysokości tego trójkąta opuszczoną na jego ramię.
2007 /2008-111-1 19
W trapezie o polu P stosunek długości podstaw jest równy k > 1. Oblicz pola dwóch
trójkątów, na które ten trapez dzieli jego przekątna.
2008/2009-11-3 30
Odległość środka okręgu opisanego na trójkącie prostokątnym od przyprostokątnych
wynosi odpowiednio pi q. Oblicz obwód tego trójkąta.
2011/2012-1-3 69
W półokrąg o promieniu R wpisano trapez, w którym ramię jest nachylone pod ką
tem o: do podstawy będącej średnicą okręgu. Oblicz pole trapezu.
2014/2015-11-7 127
W trójkąt prostokątny o przyprostokątnych a = 15 cm, b = 20 cm wpisany jest okrąg.
Oblicz odległości od każdego wierzchołka trójkąta do punktu styczności okręgu z prze
ciwległym bokiem.
2016/2017-11-4 157
Oblicz promień okręgu opisanego na trójkącie ABC, w którym IABI = 10 cm, IACI =
= 8 cm i miara kąta przy wierzchołku A jest równa 60°.
2016/2017-111-6 164
W trapez prostokątny o najkrótszym boku długości a wpisany jest okrąg o promieniu
ia.Oblicz pole trapezu i stosunek długości jego przekątnych.
2017/2018-1-1 166
Udowodnij, że spośród dowolnych pięciu punktów na płaszczyźnie, z których żadne
trzy nie leżą na jednej prostej, można wybrać trzy punkty, które są wierzchołkami
trójkąta rozwartokątnego.
210 • PLANIMETRIA •
2017 /2018-11-2 173
Odległości punktu P, leżącego wewnątrz kwadratu, od trzech jego wierzchołków wy
noszą odpowiednio 35 cm, 35 cm i 49 cm. Oblicz odległość punktu P od czwartego
wierzchołka kwadratu.
2017 /2018-111-4 -179

Z punktu P na okręgu o promieniu r = 4 cm poprowadzono cięciwę PQ nachyloną do
średnicy PR pod kątem a= 15°. Oblicz pole trójkąta PQR.
STEREOMETRIA
Jerzy Moskal
2007 /2008-1-5 11
Długość wysokości ostrosłupa prawidłowego trójkątnego jest równa długości krawędzi
podstawy. Oblicz stosunek objętości kuli wpisanej w ten ostrosłup do objętości kuli
opisanej na nim.
2007 /2008-111-5 21
Na czworościanie foremnym opisano walec w ten sposób, że dwie krawędzie czworo
ścianu leżące na prostych skośnych są średnicami podstaw walca. Oblicz stosunek pola
powierzchni sfery opisanej na walcu do pola powierzchni sfery wpisanej w czworościan.
2008/2009-l-7 _ 28
Cztery kule, z których trzy mają promień r, a czwarta R, ułożono na stole w pi
ramidę w taki sposób, że każda kula jest styczna do trzech pozostałych, przy czym
kule przystające tworzą podstawę piramidy. Oblicz największą odległość punktu kuli
o promieniu R od stołu. Podaj warunek, jaki muszą spełniać promienie, aby ustawie
nie piramidy było możliwe.
• STEREOMETRIA • 211
2008 /2009-11- 7 33
Podstawą ostrosłupa jest trójkąt ABC, w którym bok AB ma długość a, a kąty
wewnętrzne do niego przyległe mają miary f3 i 'Y- Krawędź boczna ostrosłupa wycho
dząca z wierzchołka C jest prostopadła do podstawy i ma długość d. Oblicz objętości
brył, na które ten ostrosłup dzieli płaszczyzna równoległa do podstawy i odległa od
. . d
ruej o 3'
2008 /2009-111-6 36
W ostrosłupie prawidłowym trójkątnym o wysokosci h krawędź boczna jest nachylona
do krawędzi podstawy pod kątem a. Oblicz promień kuli wpisanej w ten ostrosłup.
Jakie wartości może przyjmować miara kąta a?
2009/2010-1-1 38
Na półsferze o promieniu R leżą dwa styczne do siebie okręgi o promieniu r. Wyznacz
największą odległość między dwoma punktami należącymi do tych okręgów.
2009/2010-11-1 42
Pole powierzchni bocznej stożka jest trzy razy większe od pola jego podstawy. Ile razy
objętość stożka jest większa od objętości kuli wpisanej w ten stożek?
2009 /2010-111-2 47
Jakie największe pole powierzchni bocznej może mieć stożek obrotowy, w którym
obwód przekroju osiowego ma długość C?
2009 /2010-111-5 49
W ostrosłupie prawidłowym ośmiokątnym krawędź podstawy ma długość a, a kąt
nachylenia ściany bocznej do podstawy ma miarę a. Wysokość ostrosłupa podzielono
na n odcinków równej długości i przez punkty podziału poprowadzono płaszczyzny
równoległe do podstawy, dzieląc w ten sposób ostrosłup na n „warstw". Zakładając,
że n;;,, 3, oblicz objętość drugiej warstwy (licząc od podstawy).
2010/2011-1-1 52
Kula K jest wpisana w sześcian. Kula K' jest styczna do trzech ścian tego sześcianu
i do kuli K. Oblicz stosunek promienia kuli K do promienia kuli K'.
2010/2011-11-1 58
Dany jest ostrosłup prawidłowy trójkątny o krawędzi podstawy a = l cm i wysoko
ści opuszczonej na podstawę H = 2 cm. Oblicz odległość wierzchołka podstawy od
przeciwległej ściany.
2010/2011-111-5 65
W prawidłowy graniastosłup sześciokątny wpisano sferę (styczną do wszystkich ścian
bocznych i do obu podstaw). Oblicz stosunek pola powierzchni tej sfery do pola po
wierzchni sfery opisanej na tym graniastosłupie.
2011/2012-11-1------~---- 79
Stożek i walec mają równe tworzące, równe objętości i równe pola powierzchni bocznej.
Oblicz
a) sinus kąta nachylenia tworzącej stożka do jego podstawy,
b) stosunek pola przekroju osiowego walca do pola przekroju osiowego stożka.
2012/2013-1-5 87
W prawidłowym ostrosłupie trójkątnym miary kątów nachylenia ściany bocznej i kra
wędzi bocznej do podstawy ostrosłupa wynoszą odpowiednio a i (3. Oblicz stosunek
objętości ostrosłupa do objętości kuli wpisanej w niego.
2012/2013-11-2 - 93
Jedna z krawędzi bocznych ostrosłupa jest prostopadła do jego podstawy, będącej
prostokątem o bokach długości 5 cm i 12 cm. Najdłuższa krawędź boczna jest na
chylona do płaszczyzny podstawy pod kątem 60°. Oblicz pole powierzchni bocznej
ostrosłupa.
2012/2013-11 l-3 _ _99

Sfera 81 jest wpisana w sześcian, sfera 82 jest styczna do wszystkich krawędzi tego
sześcianu, a sfera 83 jest opisana na tym sześcianie. Sprawdź, czy pola tych sfer tworzą
ciąg geometryczny lub arytmetyczny.
2013/2014-l-5 _ -106
Dany jest prawidłowy ostrosłup czworokątny. Pole przekroju płaszczyzną przechodzą
cą przez przekątną podstawy i równoległą do krawędzi bocznej skośnej względem tej
przekątnej jest równe P. Pole przekroju płaszczyzną przechodzącą przez środki dwóch
sąsiednich boków podstawy i środek wysokości ostrosłupa wynosi 8. Oblicz iloraz f.
• PLANIMETRIA • 213
2013/2014-11-6 112
Podstawą ostrosłupa o wysokości H jest trójkąt prostokątny ABC o przyprostokąt
nych IABI = a i IACI = b. Krawędź boczna wychodząca z wierzchołka A jest prosto
padła do podstawy. Ostrosłup ten podzielono płaszczyzną równoległą do podstawy
na dwie bryły o równych objętościach. Oblicz pole powierzchni całkowitej tej bryły,
która nie jest ostrosłupem.
2013/2014-111-6 116
Dwie ściany ostrosłupa trójkątnego są trójkątami równobocznymi o boku długości a
i dwie są trójkątami prostokątnymi. Oblicz pole powierzchni i objętość ostrosłupa.
2014/2015-1-6 121
W sześcianie o krawędzi długości a zawarte są dwie sfery zewnętrznie styczne, przy
czym ich środki leżą na przekątnej sześcianu i każda z nich jest styczna przynaj
mniej do trzech ścian sześcianu. Oblicz promienie tych sfer, dla których suma ich pól
powierzchni jest a) największa, b) najmniejsza.
2015/2016-1-7 138
Krawędź podstawy ostrosłupa prawidłowego trójkątnego ma długość a = 12 cm, a si
nus kąta między ścianami bocznymi wynosi 2-{2. Ostrosłup przecięto płaszczyzną
przechodzącą przez jeden z wierzchołków podstawy i dzielącą przeciwległą ścianę
boczną na dwie figury o równych polach. Oblicz objętości brył, które powstały w wy
niku przecięcia ostrosłupa tą płaszczyzną.
2015/2016-11-5 142
Krawędź boczna ostrosłupa prawidłowego sześciokątnego jest nachylona do podstawy
pod kątem 60°. Oblicz stosunek długości promienia kuli wpisanej w ten ostrosłup
do jego wysokości.
2016/2017-1-7 155
Cztery kule o jednakowym promieniu a są parami zewnętrznie styczne. Znajdź pro
mienie dwóch kul, z których każda jest styczna do wszystkich czterech kul.
2016/2017-11-6 159
W prawidłowym ostrosłupie czworokątnym krawędzie boczne są nachylone do pod
stawy pod kątem a. W ostrosłup wpisano półkulę o promieniu R tak, że jest ona
styczna do ścian bocznych, a kolo wielkie zawiera się w podstawie ostrosłupa. Oblicz
objętość ostrosłupa.
2017 /2018-11-6 176
W ostrosłupie prawidłowym czworokątnym o krawędzi podstawy długości a = 2 dm
kąt między ścianami bocznymi ma miarę 135°. Ostrosłup ten przecięto dwiema płasz
czyznami równoległymi do postawy na trzy bryły o równych objętościach. Oblicz
odległość między tymi płaszczyznami.
KOMBINATORYKA
I RACHUNEK PRAWDOPODOBIEŃSTWA
Jerzy Moskal
2007/2008-1-4 10
Na ile sposobów można rozmieścić k kul (k ~ 4, każda kula innego koloru) w k
ponumerowanych pudełkach, tak aby
a) żadne pudełko nie było puste?
b) dokładnie jedno pudełko było puste?
c) dokładnie k - 2 pudełka były puste?
2007 /2008-11-1 14
Z ustalonego zbioru n liczb rzeczywistych losujemy kolejno k liczb, otrzymując ciąg
różnowartościowy (a1, ... , ak)- Zakładając, że 2 < k < n, oblicz prawdopodobieństwo,
że ten ciąg nie jest ciągiem rosnącym.
2007 /2008-111-7 -- 23
Ze zbioru {1, 2, ... , 1000} losujemy trójelementowy podzbiór T = {p, q, r}, przy czym
prawdopodobieństwo wylosowania każdego podzbioru jest jednakowe.
a) Oblicz prawdopodobieństwo, że iloczyn pqr jest podzielny przez 3.
b) Niech ip będzie funkcją przyporządkowującą każdemu wylosowanemu podzbioro
wi T „element pośredni" (tzn. jeśli p < q < r, to rp(T) = q). Jaka wartość funkcji rp
jest najbardziej prawdopodobna?
• KOMBINATORYKA I RACHUNEK PRAWDOPODOBIEŃSTWA • 215

2008/2009-11-6 32
k pasażerów wsiada do pociągu złożonego z 3 wagonów, przy czym każdy wybiera
wagon niezależnie i z jednakowym prawdopodobieństwem !-
Zakładając, że k ~ 3,
oblicz prawdopodobieństwo zdarzeń:
A: wszyscy wsiądą do jednego wagonu,
B: dokładnie jeden wagon będzie pusty,
C: żaden wagon nie będzie pusty.
2008 / 2009-111-5
Ze zbioru {1, 2, 3, ... , 2n - 1, 2n}, gdzie n jest ustaloną liczbą naturalną, losujemy ze
zwracaniem dwie liczby x i y. Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń
A: x = y; B: iloczyn xy jest liczbą parzystą; C: ~y E (O; 1).
2009/2010-11-7 46
Liczby 1, 2, 3, ... , n, gdzie n > 3, losowo ustawiamy w ciąg. Oblicz prawdopodobień
stwa zdarzeń
A: liczba n nie będzie ostatnim wyrazem tego ciągu;
B: liczby 1, 2, 3 wystąpią obok siebie w kolejności wzrastania;
C: iloczyn każdej pary sąsiednich wyrazów będzie liczbą parzystą.
2009 /2010-111-6 50
Dany jest n-elementowy zbiór S. Ze zbioru wszystkich podzbiorów zbioru S losujemy
kolejno ze zwracaniem dwa zbiory (prawdopodobieństwo wylosowania każdego zbioru
jest jednakowe). Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń
A: przynajmniej jeden z wylosowanych zbiorów jest zbiorem pustym,
B: każdy z wylosowanych zbiorów ma dokładnie n - 1 elementów, ~-
C: wylosowane zbiory są rozłączne.

2010/2011-11-5 60
Liczby 1, 2, ... , n, gdzie n > 2, przestawiamy w dowolny sposób. Oblicz prawdopo
dobieństwo następujących zdarzeń:
A: pierwszy wyraz otrzymanego ciągu będzie większy od ostatniego,
B: liczby 1 i 2 nie będą ustawione obok siebie,
C: liczby 1, 2 i 3 będą ustawione obok siebie w kolejności wzrastania.
216 • KOMBINATORYKA I RACHUNEK PRAWDOPODOBIEŃSTWA •

2010/2011-lll-l _ 63
Dany jest n-elementowy zbiór X oraz jego k-elementowy podzbiór S. Ze zbioru X
wybieramy losowo m elementów, tworząc zbiór B. Zakładając, że k > O, m > O oraz
m + k ,;;; n+ 1, oblicz prawdopodobieństwo, że zbiory B i S będą miały dokładnie
jeden element wspólny.
2011/2012-11-5- ------------- 77
Ze zbioru S = {1, 2, ... , 2012} losujemy trzy liczby i ustawiamy je w ciąg rosnący
(a, b, c). Oblicz prawdopodobieństwo zdarzeń
A: iloczyn abc jest liczbą parzystą,
Bk: b = k, gdzie k jest ustaloną liczbą ze zbioru S.
Dla jakich k prawdopodobieństwo zdarzenia Bk jest największe?
2011/2012-111-2 80
Ile dzielników w zbiorze liczb naturalnych ma liczba 4 · 5 · 6 · 7 · 87
2011/2012-111-5 82
Ze zbioru L = {-2, -1, O, 1, 2} losujemy ze zwracaniem dwie liczby x, y. Następnie
powtarzamy to losowanie dotąd, aż otrzymamy punkt (x, y) należący do zbioru
S = {(x,y): [z] + IYI,;;; 2}.

A: będziemy losować dokładnie cztery razy,
B: liczba losowań będzie parzysta.
2012/2013-1-1 85
_J
Ile jest ciągów (x1, x2; x3, x4) liczb całkowitych dodatnich spełniających równanie
X1 + X2 + X3 + X4 = 127
2012/2013-ll-7 _ .97
Rzucamy monetą n razy (n~ 2). Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:
A: reszka wypadła dokładnie k razy;
B: reszka wypadła więcej razy niż orzeł;
C: przynajmniej dwa razy pod rząd moneta upadla tą samą stroną.

2012/2013-111-6 101
Rzucamy n razy sześcienną kością do gry. Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:
A: ani razu nie wypadła szóstka,
B: parzysta liczba oczek wypadła więcej razy niż nieparzysta,
C: suma wyrzuconych oczek jest równa 6n - 2.
2013/2014-1-3 104
Na ile sposobów można n kul rozmieścić w n pudelkach, tak żeby dokładnie dwa
pudełka zostały puste? Załóż, że n ;;;,, 3 oraz zarówno kule, jak i pudelka są między
sobą rozróżnialne.
2013/2014-11-7 113
Do windy na parterze budynku czteropiętrowego wsiada osiem osób. Oblicz prawdo
podobieństwa zdarzeń:
A: wszyscy wysiądą na tym samym piętrze,
B: na czwartym piętrze wysiądą co najmniej dwie osoby,
C: na każdym piętrze wysiądą po dwie osoby.
2013/2014-111-2 114
Rzucono trzy razy sześcienną kostką do gry. Oblicz prawdopodobieństwo, że suma

wyrzuconych oczek jest mniejsza niż sześć.
2014/2015-1-4 120
Na ile sposobów można zbiór {1,2, ... ,n}, gdzie n;;;,, 3, podzielić na trzy niepuste
podzbiory?
2014/2015-111-6 132
Ze zbioru {1, 2, ... , n} losujemy kolejno bez zwracania k liczb, otrzymując ciąg
Wiedząc, że 3 < k < n, oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:

A: ak jest największą liczbą wśród wylosowanych;
B: ak jest podzielna przez 3;
C: a1 + a2.+ ... + ak > łk(k + 1).
218 • KOMBINATORYKA I RACHUNEK PRAWDOPODOBIEŃSTWA •

2015/2016-1-2 134
Na ile sposobów można grupę 3k osób posadzić przy dwóch okrągłych stołach, je
żeli przy jednym stole jest 2k ponumerowanych krzeseł, a przy drugim k? A na ile
sposobów można to zrobić tak, by ustalone dwie osoby siedziały obok siebie, jeżeli
k ';?, 2?
2015/2016-ll-7 _ 144
Losowo wybieramy liczbę k ze zbioru {1, 2, 3, 4}, a następnie rzucamy k razy sześcien
ną kostką. Oblicz prawdopodobieństwa zdarzeń:
A: wypadną same szóstki,
B: iloczyn wyrzuconych oczek będzie liczbą parzystą,
C: suma wyrzuconych oczek będzie mniejsza niż 22.
2015/2016-111-2 146
Przy okrągłym stole z 10 ponumerowanymi krzesłami siada 5 kobiet i 5 mężczyzn,
wybierając miejsca w sposób przypadkowy. Jakie jest prawdopodobieństwo, że choć
jedna osoba usiądzie obok osoby tej samej płci?
2016/2017-11-3 157
Ile jest sześciocyfrowych liczb naturalnych, w których liczba cyfr parzystych jest równa
liczbie cyfr nieparzystych?
2016/2017-111-5 163
Liczba a jest losowo wybrana spośród wszystkich siedmiocyfrowych liczb naturalnych.
A : przynajmniej jedna z cyfr O, 1 lub 2 występuje w zapisie liczby a;
B : kolejne cyfry liczby a opisują 7-wyrazowy ciąg arytmetyczny;
C: kolejne cyfry liczby a opisują 7-wyrazowy ciąg malejący.
2017 /2018-111-2 178

Na ile sposobów możemy n początkowych liczb naturalnych 1, 2, ... , n ustawić w ciąg,
tak by choć jedna liczba parzysta nie miała dwóch sąsiednich wyrazów nieparzystych?
2017 /2018-111-7 ---- 182

Rzucamy sześcienną kostką do momentu uzyskania „szóstki". Niech k będzie dowolną,
dodatnią liczbą całkowitą. Oblicz prawdopodobieństwo, że liczba rzutów będzie
A: równa k, B: mniejsza niż k, C: parzysta.

Olimpiada objęta jest patronatem:
• Ministerstwa Edukacji Narodowej,
• Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
• Europejskiej Organizacji Badań Nuklearnych (CERN) w Genewie.
Kolejny tom zawiera rozwiązania wszystkich zadań z matematyki z lat 2007/2008 - 2017/2018. Rozwiązania
uzupełnione są komentarzami, które wyjaśniają sposób rozumowania. W wielu zadaniach właśnie sposób ro
zumowania jest ważniejszy niż rachunki. Mamy nadzieję, że ten zbiór zadań z matematyki pomoże uzdolnionym
uczniom w przygotowaniu do kolejnych edycji Olimpiady i do studiów na kierunkach ścisłych i technicznych, nie
tylko w AGH.
978-83-64506-56-7
I
9 1178836411506567

Olimpiada o Diamentowy Indeks - R - Kalinowski - M - Pilśniak

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Olimpiada o Diamentowy Indeks - R - Kalinowski - M - Pilśniak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

-----

rozwiązania zadań z lat 2007/08 - 2017/18

o DIAMENTOWY INDEKS AGH

rozwiązania zadań z lat 2007/08 - 2017/18

© Copyright by Ratai Kalinowski, M onika Pilśniak

W ydział M atem atyki Stosow anej

W ydanie drugie popraw ione i uzupełnione

ZADANIA Z LAT 2007/2008

ZADANIA Z LAT 2008/2009

ZADANIA Z LAT 2009/2010

ZADANIA Z LAT 2010/2011

ZADANIA Z LAT 2011/2012

ZADANIA Z LAT 2013/2014

ZADANIA Z LAT 2014/2015

ZADANIA Z LAT 2015/2016

ZADANIA Z LAT 2016/2017

ZADANIA Z LAT 2017/2018

Liczby całkowite .. .. .. .. 183

W trójkącie równoramiennym dane są długości podstawy a i ramienia b. Oblicz dłu­

Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, obliczamy wyso­

Powyższa nierówność jest równoważna koniunkcji nierówności

ODPOWIEDŹ: x E (-2; -1) U (1; 2).

Oblicz granicę ciągu o wyrazie ogólnym

Wykorzystamy wzór skróconego mnożenia na różnicę kwadratów:

(n3 - Jn6 - 5n3)(n3 + Jn

Granicą tego ciągu jest liczba ł, jako że limn_,+00 ;3 = O.

a) Rozmieszczenie, w którym każda spośród k kul jest w innym pudelku, odpowiada

ODPOWIEDŹ: a) k!, b) k!(~), c) (;)(2k - 2).

Oba rysunki przedstawiają przekrój ostrosłupa płaszczyzną zawierającą krawędź bocz­

li, = IBCI = JIEBl2 + jCEl2 = a

Z podobieństwa trójkątów BCE i SCF mamy pro­

ny sześcianowi stosunku długości ich promieni, I I

(m - 3)x4 - 3(m - 3)x2 + m + 2 =O

Jeżeli m = 3, to mamy sprzeczność 5 = O. Załóżmy zatem, że m =/- 3. Wprowadziwszy

(m - 3)t2 - 3(m - 3)t + m + 2 = O. (1)

1. ~ < O, czyli m E (3; 7). Wtedy nie ma rozwiązań.

2. ~ = O, czyli m = 7. Wtedy równanie (1) ma jeden pierwiastek dodatni t = !,

3. ~>O, czyli m E (-oo; 3)U(7; -ł-oo). Do ustalenia liczby dodatnich pierwiastków

Rozłóż na czynniki wielomian

W(x) = x4 + 6x3 + llx2 + 6x.

Wyciągamy x przed nawias, zauważamy, że -1 jest pierwiastkiem, stosujemy twier­

W(x) = x(x + l)(x + 2)(x + 3).

ODPOWIEDŹ: W(x) = x(x + l)(x + 2)(x + 3).

Z ustalonego zbioru n liczb rzeczywistych losujemy kolejno k liczb, otrzymując ciąg

Wszystkich sposobów, na które można kolejno wylosować (uporządkować) k liczb,

Przekształcamy kolejno dane wyrażenie:

1 1 ~ _ x2 _ x2(x + 1)2 - x2(x - 1)2 4x3

2007 /2008-11-4 ----·

Sprowadzamy trójmian g(x) do postaci kanonicznej:

g(x) = ( X+ 21) + 43 = ( X+ 21) + 4·

W obydwu przypadkach pierwiastki należące do (-81r; l01r) stanowią ciąg arytmetycz­

2· :!6!: - 81r + 91r 2 · ( - :!6!: ) - 71r + 101r

Sprowadziwszy równanie okręgu C do postaci

(x - 2)2 + (y + 3)2 = 25,

ODPOWIEDŹ: Styczna l : 4x + 3y - 24 = O, okrąg: (x - 10)2 + (y - 3)2 = 25.

Wprowadziwszy niewiadomą pomocniczą t = 3x, otrzymujemy równanie

a Niech a oznacza długość krótszej podstawy, zaś h wy­

O, lx. O, F3. O, 1x5. . . . > {Yiooo6

Po uwzględnieniu założenia mamy x E (-1; ł).

ODPOWIEDŹ: x E (-1; !).

2007/2008 • etap Ili 19

skąd a= 2 lub a= -t Są dwa okręgi (x-2) +(y-3) 2 2

ODPOWIEDŹ: (x - 2)2 + (y - 3)2 = 9, (x + ł)2 + (y - 3)2 = 9,

W trójkącie równoramiennym dane są długości podstawy a i ramienia b. Oblicz dłu

Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, obliczamy wyso

Oba rysunki przedstawiają przekrój ostrosłupa płaszczyzną zawierającą krawędź bocz

Z podobieństwa trójkątów BCE i SCF mamy pro

Wyciągamy x przed nawias, zauważamy, że -1 jest pierwiastkiem, stosujemy twier

W obydwu przypadkach pierwiastki należące do (-81r; l01r) stanowią ciąg arytmetycz

a Niech a oznacza długość krótszej podstawy, zaś h wy

3. Równanie (4) jest kwadratowe i ma podwójny pierwiastek, który należy do prze

Środki kul tworzą ostrosłup prawidłowy trójkątny o kra

Zdarzeniem elementarnym jest k-elementowa wariacja z powtórzeniami zbioru 3 wa

Prosta AB ma równanie 2x - y - 10 = O. Pro