Professional Documents
Culture Documents
O korzyściach płynących z za- SMT. Także lista firm oferujących wodowej, ale prowadzonej w realiach
stosowania montażu powierzchnio- usługi montażu kontraktowego jest typowych dla małej, często jedno-
wego pisano wiele razy i chyba nie na tyle obszerna, że ulokowanie osobowej firmy, mamy do czynienia
trzeba nikogo do nich przekonywać. zlecenia na wykonanie nawet nie- z podobnymi, w pewnym sensie
W porównaniu z tradycyjnym mon- wielkiej serii płytek nie powinno sprzecznymi uwarunkowaniami:
tażem przewlekanym (TH – Thro- stanowić obecnie istotnego proble- – Marzeniem każdego projektanta
ugh Hole) układy powierzchniowe mu. Sądzę, że faktyczne przyczyny jest możliwość swobodnego ko-
charakteryzują się znacznie większą kryją się już we wcześniejszych rzystania z jak najszerszej gamy
gęstością upakowania, wyższą mak- etapach – począwszy od projekto- układów – również dzięki ła-
symalną częstotliwością pracy, a wania przez montaż i uruchamia- twości montażu. Rosnący odse-
także lepszą odpornością na wibra- nie prototypu aż do przygotowania tek układów scalonych produ-
cje. Montaż powierzchniowy w ca- dokumentacji. Wydaje się, że wy- kowanych wyłącznie w wersjach
łości poddaje się automatyzacji, co stępuje tutaj pewna bariera psycho- SMD potrafi jednak tę swobodę
oprócz obniżenia kosztów produkcji logiczna, oparta z jednej strony na poważnie ograniczyć.
korzystnie wpływa również na nie- trudności jaką sprawia poruszanie – Jednostkowa skala produkcji wy-
zawodność finalnego produktu. się w gąszczu nowych oznaczeń a klucza zlecenie montażu u ze-
Spojrzenie na projekty publiko- z drugiej na przeświadczeniu o ko- wnętrznego usługodawcy lub
wane w EP, zarówno te pochodzące nieczności posiadania kosztownych niewspółmiernie podnosi koszty
z pracowni zespołu redakcyjnego, narzędzi i szczególnych umiejętno- takiego zlecenia.
jak i nadsyłane przez czytelników, ści praktycznych. Chciałbym, żeby – Konstruktor ma do dyspozycji
prowadzi jednak do wniosku, że ten artykuł, dostarczając niezbędnej zazwyczaj bardzo ograniczone
technologia montażu powierzchnio- wiedzy praktycznej przyczynił się zasoby warsztatowe, co wynika
wego bardzo opornie toruje sobie do zniwelowania istniejącej bariery. zarówno ze skromnego budżetu,
drogę w świadomości rodzimych Trzeba jednak zdać sobie sprawę, jak i z niewielkiego wykorzy-
konstruktorów. Niestety dotyczy to że nośność czasopisma, jak rów- stania sprzętu. Trudno bowiem
również urządzeń opracowywanych nież zasób wiedzy autora są bardzo uzasadnić zakup np. pieca do
przez wiele małych, krajowych firm skromne w porównaniu z rozległo- lutowania rozpływowego w sytu-
elektronicznych. Można sobie zadać ścią tematu. Dlatego na wstępie acji, gdyby miał on posłużyć do
zatem pytanie co skłania wielu pro- musimy przyjąć pewne założenia zmontowania zaledwie kilku lub
jektantów do upartego trwania przy precyzujące obszar zainteresowań. kilkunastu płytek miesięcznie.
setkach otworów, nieśmiertelnych Niniejszy tekst kieruję przede – Uruchamianie prototypów zazwy-
DIP–ach, tranzystorach TO–92 i dłu- wszystkim do praktyków zajmują- czaj wiąże się z potrzebą prze-
gonogich rezystorach? Tym bardziej, cych się projektowaniem, urucha- róbek w układzie lub wymiany
że oferta i relacje cen nie tylko mianiem prototypów i ew. produkcją uszkodzonych elementów – wła-
skłaniają, ale coraz częściej wręcz jednostkowych urządzeń. Zarówno w snymi siłami lub z pomocą za-
wymuszają korzystanie z technologii działalności hobbystycznej, jak i za- kładu usługowego. Pół biedy gdy
odpowiedni zakład znajduje się prezentowaną rodzinę „kulkowych” usługi, przede wszystkim:
w pobliżu. Jednak już odległość układów BGA (Ball Grid Array), – Przy przeglądaniu list katalogo-
kilkudziesięciu km lub koniecz- obudowy „beznóżkowe” (oznacza- wych i cenników dystrybutorów.
ność wysyłki mogą postawić pod nie m.in. jako: QFN – Quad Flat Ten sam typ układu scalonego
znakiem zapytania sens całego No–leads, MLP – Micro Leadless występuje najczęściej w kilku
projektu. Dlatego najlepiej, żeby Package, LLC – Leadless Leadframe wersjach różniących się literowym
takie zmiany dawało się wyko- Chip package), a także pozostałe sufiksem i reprezentującym różne
nać ad hoc bez potrzeby wsta- skrajnie zminiaturyzowane obudowy wykonania. Umiejętność wyobra-
wania od stołu warsztatowego. zaliczane do klasy CSP (Chip Scale żenia sobie wyglądu elementu na
– Montaż ręczny charakteryzuje się Package). Pominiemy również obu- podstawie symbolicznego oznacze-
zmiennością parametrów i nie- dowy typowe dla zastosowań spe- nia ułatwia dokonanie szybkiego
stety nie jest wolny od błędów. cjalnych (militarnych, kosmicznych wyboru właściwej wersji.
Szczególnie w przypadku podze- itp.), nieosiągalne dla zwykłego – Podczas projektowania płytki dru-
społów SMD mogą to być błędy śmiertelnika. Mogłoby się wydawać, kowanej. Znajomość logiki tkwiącej
niewidoczne gołym okiem, ale że tracimy w ten sposób z pola w oznaczeniach przyspieszy do-
istotnie wpływające na jakość widzenia niemal całą awangardę branie pasującego, lub najbardziej
połączeń. Jednak od prototypów współczesnej elektroniki. W obsza- zbliżonego elementu z biblioteki
oczekuje się zazwyczaj mniejszej rze naszych zainteresowań, oprócz CAD–a używanego do projektowa-
niezawodności i krótszego cza- typowej „drobnicy” pozostaje jednak nia płytek drukowanych.
su użytkowania niż w przypad- szeroka gama układów scalonych Pojęcie „systematyka” sugeruje,
ku wyrobów finalnych. Z kolei umieszczonych w obudowach z ro- że mamy do czynienia z bytem
tryb w jakim powstają urządze- dzin SOP i QFP. Pomijając chipy o uporządkowanym i poddającym się
nia jednostkowe stwarza okazję bardzo dużej liczbie wyprowadzeń, logicznemu opisowi. I rzeczywiście
do dokładnej oceny poprawności znaczna część układów scalonych – zdecydowana większość stoso-
montażu i solidnego przetestowa- montowanych w obudowach klasy wanych obudów ma rejestrację za-
nia, co w konsekwencji również BGA ma również swoje klasyczne, twierdzoną, przez jedną z instytucji
zmniejsza ryzyko pozostawienia „nóżkowe” odpowiedniki. standaryzacyjnych np. JEDEC (Joint
niewykrytego uszkodzenia. Osoby zainteresowane sięgnię- Electron Device Engineering Coun-
Biorąc pod uwagę wymienione ciem do montażu powierzchnio- cil) lub JEITA (Japan Electronics
warunki zakładam, że skoncentruje- wego, szukając pomocy na forach and Information Technology Indus-
my się przede wszystkim na ręcz- internetowych, zadają zazwyczaj tries Association). Wiele z funkcjo-
nym montażu i demontażu układów podobnie brzmiące pytania: „Chcę nujących w powszechnej świadomo-
SMD jaki można przeprowadzić w przymierzyć się do montażu SMD. ści oznaczeń, takich jak TO–92 lub
warsztacie, potencjalnie dostępnym Jaką stację lutowniczą powinienem TO–220 to w istocie identyfikatory
dla zaawansowanego amatora lub kupić? Jakie układy będę mógł nią opublikowanych przez JEDEC do-
małej firmy. Zastanowimy się tak- montować?”. Znamiennym wydaje kumentów zawierających dokładne
że jakie koszty trzeba ponieść, żeby się fakt, że niemal zawsze dysku- rysunki wymiarowe. Niestety, mimo
móc sięgnąć po konkretne typy sja toczy się wokół marek, cen i istnienia standardów, każda z firm
obudów. Pamiętajmy jednak, że cały jakości lutownic, natomiast rzad- promuje przede wszystkim oznacze-
czas mówimy o montażu jednostko- ko zahacza o równie istotne ak- nia własne – zwłaszcza gdy jest au-
wym i to przede wszystkim ukła- cesoria pomocnicze. Tymczasem torem danej konstrukcji. Dlatego bę-
dów prototypowych, a więc godzi- właśnie te lekceważone drobiazgi dziemy musieli się przyzwyczaić do
my się z większą pracochłonnością mogą w praktyce zadecydować o tego, że identyczny (lub zbliżony z
i ograniczonym zaufaniem do osią- wykonalności operacji. Biorąc pod punktu widzenia projektu PCB) typ
ganych rezultatów. uwagę poczynione wcześniej zało- obudowy może mieć kilka równo-
Drugie z koniecznych założeń żenia, jestem skłonny twierdzić, że ważnych nazw. Lub wręcz przeciw-
polega na określeniu zakresu obu- po nabyciu wprawy, w większości nie – do tego, że między obudowa-
dów SMD leżących w zasięgu moż- przypadków wystarczy posłużyć się mi różnych producentów, noszącymi
liwości amatora (podobnie jak w jakąkolwiek, średniej mocy lutowni- podobne oznaczenia firmowe, wy-
przypadku domowych metod wy- cą z odpowiednio ukształtowanym, stępują subtelne, lecz istotne różni-
twarzania PCB, pisząc o amatorach, uziemionym grotem. Natomiast nie- ce. Na domiar złego, liczba wersji
mam na myśli osoby pozbawione doceniane dodatki, takie jak np. obudów SMD znajdujących się w
profesjonalnego zaplecza warsztato- zestaw pęset, dobrej jakości lupa, a czynnym użyciu, jest zdecydowanie
wego, co jednak w żaden sposób przede wszystkim odpowiedni top- większa niż miało to miejsce w
nie determinuje wagi i złożoności nik mogą zadecydować o powodze- technice tradycyjnej. Z tego punk-
realizowanych projektów). Przyj- niu montażu w ogóle. tu widzenia, szczególnej wartości
mijmy, że będziemy zajmować się Zanim usiądziemy do stołu nabierają końcowe – często lekce-
wyłącznie podzespołami, których montażowego, zaczniemy jednak ważone – strony kart katalogowych
wyprowadzenia po zamontowa- omówienia podstawowej systematyki zawierające rysunki wymiarowe, a
niu układu są widoczne i dają się i przeglądu najczęściej używanych także równoważne oznaczenia obu-
obejrzeć gołym okiem. Założenie to obudów SMD. Praktyczna znajo- dów nadane przez instytucje standa-
automatycznie wyklucza z obszaru mość rodzajów obudów i stosowa- ryzacyjne. Znajomość standardowego
naszych zainteresowań licznie re- nych oznaczeń odda nieocenione symbolu zdecydowanie ułatwia szu-
tym miejscu również może się kryć niezbędnej do jednoznacznej iden- szerokościach korpusu (4,40/6,10/
istotne źródło błędów. tyfikacji i ewentualnego zaprojekto- 8,0 mm) i/lub rozstawie wyprowa-
Pierwszą trudnością z jaką trze- wania własnego wzoru pól lutow- dzeń (0,65/0,50/0,40 mm). Jak wi-
ba się zmierzyć przeglądając bi- niczych trzeba sięgnąć głębiej do dać, poszczególne warianty różnią
blioteki PCB w poszukiwaniu od- katalogów firmowych konfrontując się zasadniczo i nie może być
powiedniego typu obudowy jest ich zawartość z treścią norm. Po- mowy o przypadkowej zgodności.
niespójność stosowanych oznaczeń. służmy się przykładem praktycz- Wprawdzie w karcie katalogowej
Z zasady w kartach katalogowych nym. Firma Analog Devices w przetwornika widnieje zwymiarowa-
podzespołów można znaleźć na- karcie katalogowej przetwornika ny rysunek, ale dopiero odszukanie
zwy obudów, a na ich ostatnich AD5344 podaje nazwę obudowy na internetowej stronie producenta
stronach także rysunki wymiaro- TSSOP28 i jej firmowe oznaczenie dokładnego opisu obudowy RU–28
we. Jednak nie ma róży bez kol- RU–28. Wstawienie do projektu (wg nomenklatury AD), zawierają-
ców. Zazwyczaj nazwa widniejąca PCB, bez zastanowienia, pierwszego cego jawne odwołanie do warian-
w katalogu jest tylko synonimem napotkanego obiektu bibliotecznego tu JEDEC MO–153AE, rozwiewa
handlowym uzupełnionym ew. o o nazwie zbliżonej do TSSOP28, z wszelkie wątpliwości.
oznaczenie według nomenklatury dużym prawdopodobieństwem skoń- Uzbrojeni w podstawową wiedzę
stosowanej wyłącznie przez dane- czy się kosztowną porażką. Według na temat obowiązującego nazewnic-
go producenta. Również rysunki dokumentu JEDEC MO–153 iden- twa, za miesiąc dokonamy szczegó-
wymiarowe miewają postać uprosz- tyczną nazwę zwyczajową może łowego przeglądu najważniejszych
czoną, pozbawioną ważnych szcze- posiadać dowolny z sześciu (sic!) obudów.
gółów. Dlatego zdarza się, że w 28–nóżkowych wariantów obudo- Marek Dzwonnik, EP
poszukiwaniu pełnej dokumentacji wy R–PDSO–G/TSSOP o różnych marek.dzwonnik@ep.com.pl